4. สร ปสาระและข นตอนการด าเน นการ ว ตถ...

เอกสารหมายเลข 3

โครงรางการเสนอผลงาน (เรองท 1)

1. ชอผลงาน ความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลาง

2. ระยะเวลาทดาเนนการ ตลาคม 2550-กนยายน 2552

3. ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ แมนาปาสกเปนแมนาสายหลกของจงหวดสระบร เปนลมนาลาดบท 13 จากลมนาทงหมด 25

ลมนา ตามการแบงของคณะกรรมการอทกวทยาแหงชาต โดยมพนทลมนาประมาณ 16,292 ตารางกโลเมตร

ลกษณะของลมนาคลายขนนก แคบเรยวยาว มตนนาอยในจงหวดเลย ซงมความยาวประมาณ 513 กโลเมตร

มความกวางของพนทลมนาเฉลยประมาณ 45 กโลเมตร ไหลผาน จงหวดเลย เพชรบรณ ชยภม นครราชสมา

ลพบร สระบร และมาบรรจบกบแมนาเจาพระยาทจงหวดพระนครศรอยธยา (กรมชลประทาน, 2536) การ

ขยายตวของชมชนเมองและอตสาหกรรมทาใหสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป แมนาปาสกมปญหานาในบรเวณ

เขตเทศบาลเมองสระบรคอนขางสกปรกดวยขยะและนาเสยจากชมชนทปลอยทงลงในแมนาโดยไมมการบาบด

กอนทง จากรายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย ตงแต พ.ศ. 2546-2549 พบวาแมนาปาสกอยใน

เกณฑแหลงนาทมคณภาพนาเสอมโทรม (กรมควบคมมลพษ, 2546, 2547, 2548 ก, 2549)

สตวหนาดนหรอสตวพนทองนา คอ กลมสตวทอาศยคบคลานและหากนตามพนหนาดน หรอ

ดารงชวตอยบรเวณพนทองนา สตวจาพวกนจะอาศยอยในปลอกหรอรงทสรางขนเองหรออาจอยเปนอสระตาม

กอนกรวด กอนหน และเศษตะกอนอนทรยเนาเปอย ไดรบความนยมในการนามาเปนขอมลรวมในการประเมน

คณภาพนา โดยจดเดน คอ สตวหนาดนเคลอนทไดนอยทาใหสามารถตรวจสอบแตละพนทไดด สตวหนาดน

ตอบสนองตอการเปลยนแปลงไดด และมชวงชวตทยาวสามารถเกบตวอยางเปนชวง ๆ ได การดารงชวตของ

สตวหนาดนมหลายแบบและมถนทอยหลายลกษณะ ดงนนสตวหนาดนแตละชนดจะใชเปนตวชวดแตละพนท

ไดด (กรมควบคมมลพษ, 2548 ข; Dudgeon, 1999) นอกจากนสภาพสงคมของสตวหนาดนสามารถเปน

ตวชวดความอดมสมบรณของแหลงนาไดเชนกน เพราะในระบบหวงโซอาหารจดสตวหนาดนอยในกลมสตวกน

พชหรอผบรโภคลาดบทหนง (primary consumers) และสตวกนสตวลาดบทสอง (secondary consumers)

ซงเปนดชนชวดชนดและความชกชมของผบรโภคลาดบทสาม (tertiary consumers) เชน ความชกชมของ

ประชากรปลาในระบบนเวศนแหลงนา การศกษาสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลาง ควบคไปกบการ

ตรวจสอบคณภาพนาและปจจยแวดลอมอน ๆ เพอเปนขอมลพนฐานในการวางแผนการจดการทรพยากรนา

เฝาระวงปญหาคณภาพนาเพอไมใหเกดผลกระทบตอสตวนาและประชาชน และสามารถใชประโยชนจากแมนา

สายนไดอยางยงยน

4. สรปสาระและขนตอนการดาเนนการ วตถประสงค เพอศกษาชนด ปรมาณ และการแพรกระจายของสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลาง

ขนตอนการดาเนนงาน 1. การวางแผนการสารวจ

1.1 กาหนดจดสารวจ 4 จดสารวจ ไดแก

จดสารวจท 1 กอนถงโรงงานนาตาล ม.11 ต.หนองบว อ.พฒนานคม จ.ลพบร (บรเวณทนา

ออกจากเขอนปาสกชลสทธ ไมไดรบผลกระทบจากสงแวดลอม)

จดสารวจท 2 สะพานขามแมนาปาสก ใตโรงงานอตสาหกรรม ม.11 ต.หนองบว อ.พฒนา

นคม จ.ลพบร (บรเวณทไดรบผลกระทบจากโรงงานอตสาหกรรม)

จดสารวจท 3 ทานาโรงเจ แหลงนาทงชมชนเมอง ต.ปากเพรยว อ.เมอง จ.สระบร (บรเวณท

ไดรบผลกระทบจากแหลงนาทงของชมชน)

จดสารวจท 4 วดปากบาง ปากคลองรบนาทงจากพนทเกษตรกรรม ต.งวงาม อ.เสาไห

จ.สระบร (บรเวณทไดรบผลกระทบจากแหลงนาทงจากการเกษตร)

1.2 ระยะเวลาการเกบตวอยาง สมเกบตวอยางทกเดอน ตงแตเดอนพฤศจกายน 2550

ถงกนยายน 2551 รวมทงสน 11 เดอน

2. การเกบตวอยาง

2.1 เกบตวอยางสตวหนาดนโดยใชเครองมอ Ekman dredge ขนาด 15x15 เซนตเมตร สมเกบ

ตวอยางดนทง 4 จดสารวจ แตละจดสารวจเกบตวอยาง 9 จดยอย ๆ ละ 3 ครง ดงน บรเวณท 1 เรมเกบจาก

บรเวณรมฝง ระหวางรมฝงกบกลางแมนา และกลางแมนา บรเวณท 2 (ถดจากบรเวณท 1 50 เมตร) เรมเกบ

จากบรเวณรมฝง ระหวางรมฝงกบกลางแมนา และกลางแมนา และบรเวณท 3 (ถดจากบรเวณท 2 50 เมตร)

เรมเกบจากบรเวณรมฝง ระหวางรมฝงกบกลางแมนา และกลางแมนา แลวนามารอนโดยใชตะแกรงเบอร 40

ขนาดชองตา 480 ไมครอน นาตวอยางสตวหนาดนทไดเกบรกษาในนายาฟอรมาลนเขมขนรอยละ 10 เพอ

นาไปวเคราะหในหองปฏบตการทศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสระบร โดยจาแนกชนดตามหนงสอของ

Lagler et al. (1962), Mellanby (1963), Zhadin and Gerd (1963), Pennak (1964), Usinger (1968),

Brandt (1974), Chuensri (1974), Higgins and Hjalmar (1988) และ Barnes and Mann (1989)

2.2 เกบตวอยางดน 4 จดสารวจ แตละจดสารวจเกบตวอยาง 9 จดยอย นามาหาขนาดอนภาค

ตะกอนดนโดยใชไฮโดรมเตอร (hydrometer method) เพอวเคราะหเนอดน (soil texture) และวเคราะห

ปรมาณอนทรยวตถ (organic matter) โดยใชวธของ Walkley and Black (1934) หนวยเปนรอยละ

2.3 เกบตวอยางนาบรเวณจดสารวจทง 4 จดสารวจ แตละจดสารวจเกบตวอยาง 9 จดยอย ทาการวเคราะหคณภาพนา ดงน คณสมบตทางกายภาพ ความลก (เมตร) โดยใชเชอกหยงและวดดวยตลบเมตร อณหภม (องศาเซลเซยส) โดยใชเทอรโมมเตอร ความโปรงแสง (เซนตเมตร) โดยใชแผนวงกลม secchi disc ความเปนกรดเปนดาง (โมลตอลตรของไอออน)

โดยใช pH meter รน Eco pH Plus

คณสมบตทางเคม ออกซเจนละลายนา (มลลกรมตอลตร) โดยวธ Azide Modification Method คารบอนไดออกไซดอสระ (มลลกรมตอลตร)

โดยวธ Titration Method

ความเปนดาง (มลลกรมตอลตร) โดยวธ Titration Method ความกระดาง (มลลกรมตอลตร) โดยวธ EDTA Titrimetric Method ความนาไฟฟา (ไมโครซเมนตตอเซนตเมตร)

โดยใชเครองมอภาคสนามยหอ TOA model 10 WQA

บโอด (มลลกรมตอลตร) โดยวธ 5-day BOD Test แอมโมเนย (มลลกรมตอลตร) โดยวธ Preliminary Distillation Step and Colorimetric

Method 3. การวเคราะหขอมล 3.1 ความถของการพบวงศสตวหนาดน (frequency of occurrence) เปนการแสดงถงความถของการพบชนดวงศสตวหนาดนในระหวางทาการศกษาซงอธบายถง

ลกษณะการแพรกระจายของวงศสตวหนาดนเชงพนท ไดแก จดสารวจ และการแพรกระจายของวงศสตวหนาดนเชงเวลา ไดแก ฤดกาล มคาเปนรอยละโดยการคานวณ

รอยละความถ (F) = จานวนครงทพบวงศสตวหนาดนในแตละจดสารวจและเดอนสารวจ x 100

จานวนครงททาการเกบตวอยางทงหมด 3.2 ดชนความมากชนดหรอดชนความชกชมของสตวหนาดน (species richness

หรอ richness index) เปนคาแสดงจานวนชนดวงศสตวหนาดนทงหมดทพบ ในการศกษาครงนใชวธของ Margalef

index (Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) มสตรดงน R = S-1

ln (n) โดย R = คาดชนความมากชนด

n = จานวนตวของสตวหนาดนทงหมดทพบ

S = จานวนชนดวงศสตวหนาดน

ln = natural logarithm

3.3 ดชนความหลากหลาย (diversity index)

เปนการคานวณเพอใชประกอบการพจารณาความหลากหลายของกลมประชากรสตวหนาดนและ

ลกษณะคณภาพของสงแวดลอมของแหลงนา โดยใชสตรของ Shannon-Weiner Diversity Index

(Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) ดงน

R

H′ = - ∑ pi log pi

i=1

โดย H′ = ดชนความหลากหลาย

pi = สดสวนของจานวนชนดวงศสตวหนาดนชนดท i ตอจานวนวงศสตวหนาดน

ทงหมดในตวอยาง

จากเกณฑกาหนดคณภาพนาโดยใชคาดชนความหลากหลาย ซงกาหนดใหคาดชนทมคาระหวาง

3-4 แสดงวาแหลงนานนไมมการปนเปอน คาดชนระหวาง 1.5-3 แสดงวาแหลงนามการปนเปอนปานกลาง

และคาดชนนอยกวา 1.5 แสดงวาแหลงนานนมการปนเปอนสง (Wilhm, 1970)

3.4 ดชนความเทาเทยม (evenness index หรอ equitability index)

เพอใชแสดงถงการกระจายของชนดวงศและปรมาณสตวหนาดนในจดสารวจตาง ๆ กน ถามคา

สงแสดงวาจดสารวจนนประกอบดวยวงศสตวหนาดนทมปรมาณใกลเคยงกน และมการกระจายทเหมอนกน

ซงการคานวณนใชวธของ Pielou index (Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke

and Warwick, 1994) โดยมสตรดงน

E = H

ln (S)

หรอ E = H

Hmax (Hmax = ln S)

โดย E = คาดชนความเทาเทยม

H = ดชนความหลากหลาย

S = จานวนชนดวงศสตวหนาดนทพบในจดสารวจนน

Hmax = ดชนความหลากหลายทจะมคาไดมากทสดของจดสารวจนน จากการพบ

จานวนของสตวหนาดนในแตละชนดวงศ (S) มปรมาณมากเทา ๆ กน

3.5 การกระจายของประชาคมสตวหนาดนโดยวธ Ranked species abundance curve เปนการวเคราะหและเปรยบเทยบการกระจายของประชาคมสตวหนาดนดวยการเปรยบเทยบ

ลกษณะเสนกราฟความชกชมของสตวหนาดนในแตละจดสารวจตามวธของ species abundance distribution (Clarke and Warwick, 1994) โดยการเปรยบเทยบลกษณะเสนกราฟทไดจากความสมพนธระหวางคารอยละสะสมของปรมาณสตวหนาดนในชนดทพบมากกบการเรยงลาดบในมาตราสวน logarithm ของชนดทพบจากมากไปนอยขององคประกอบสตวหนาดนนน ๆ ในแตละจดสารวจ

3.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางสตวหนาดนกบปจจยสภาวะแวดลอมดวยวธ CCA (canonical correspondence analysis)

การวเคราะหดวย CCA ordination เปนการวเคราะห direct gradient analysis โดยใชโปรแกรม CANOCO for Windows Version 4.5 ซงวเคราะหผลของปจจยสงแวดลอมตาง ๆ ทมตอชนดวงศของสตวหนาดนโดยตรง ผลการวเคราะหแสดงในรปของกราฟ joint plot ของแกนท 1 และแกนท 2 โดยวงศของสตวหนาดนแทนดวยจด ปจจยสงแวดลอมแตละปจจยแทนดวยลกศรทออกจากจดศนยกลางของกราฟ ซงจะพาดผานจดทแทนสตวหนาดนแตละวงศ (Ter Braak, 1986) ความยาวลกศรแสดงใหเหนถงความสาคญของปจจยสงแวดลอมแตละคาในกราฟ และมคา eigenvalue เปนตวบงชระดบการแพรกระจาย โดยมคาระหวาง 0-1 คา eigenvalue > 0.5 แสดงวามการแพรกระจายทด คา eigenvalue < 0.1 แสดงวาไมมการแพรกระจาย

5. ผรวมดาเนนการ (ถาม)

1. นายสชาต ผงฉมพล สดสวนงาน รอยละ 60 (หวหนาโครงการ) 2. นางฉววรรณ สขมงคลรตน สดสวนงาน รอยละ 40

6. สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต กจกรรม ลกษณะงาน สดสวนของผลงาน

1. วางแผนและเตรยมการ - กาหนดจดสารวจ ชวงเวลาการสารวจและขนตอนการ เกบตวอยาง

รอยละ 10

2. เกบรวบรวมขอมล - เกบตวอยางสตวหนาดนดวย Ekman dredge - เกบตวอยางดน - เกบตวอยางนา

รอยละ 10

3. วเคราะหขอมล - จาแนกสตวหนาดน - วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป

รอยละ 10

4. สรปผลขอมล รอยละ 10

5. เขยนรายงาน - เขยนรายงาน และจดพมพเผยแพรตามหนวยงาน ตาง ๆ

รอยละ 20

7. ผลสาเรจของงาน (เชงปรมาณ/คณภาพ) 7.1 ผลสาเรจของงานเชงปรมาณ ไดเอกสารวชาการฉบบท 6/2556 เรอง ความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแม

นาปาสกตอนลาง จานวน 1 เรอง เพอเผยแพรไปยงหนวยงานตาง ๆ เชน หองสมดมหาวทยาลย หนวยงานในกรมประมง เปนตน โดยมผลการศกษาดงน

7.1.1 สตวหนาดนทสารวจพบ ประกอบดวย 4 ไฟลม คอ Annelida (2 วงศ), Mollusca (11 วงศ), Arthropoda (16 วงศ) และ Chordata (3 วงศ) จดสารวจท 3 พบวงศสตวหนาดนมากทสด 25 วงศ รองลงมาคอ จดสารวจท 1, 4 และ 2 พบ 24, 21 และ 19 วงศ ตามลาดบ สวนตามเดอนสารวจ พบวงศสตวหนาดนมากทสดในเดอนธนวาคม 2550 จานวน 22 วงศ รองลงมาคอ เดอนกมภาพนธ 2551 เดอนพฤศจกายน 2550 เดอนมนาคม และเมษายน 2551 พบ 21, 18, 18 และ 18 วงศ ตามลาดบ

7.1.2 ปรมาณสตวหนาดนเฉลยทงป 1,248±639.61 ตวตอตารางเมตร ประกอบดวยสตวหนาดนกลม Mollusca มากทสด 811±653.58 ตวตอตารางเมตร (รอยละ 65.01) จดสารวจท 2 พบปรมาณเฉลยมากทสด 2,159 ตวตอตารางเมตร โดยพบสตวหนาดนวงศ Thiaridae มปรมาณมากทสด 1,074 ตวตอตารางเมตร รองลงมาคอ จดสารวจท 3, 1 และ 4 พบปรมาณสตวหนาดนเฉลย เทากบ 1,110, 1,058 และ 663 ตวตอตารางเมตร ตามลาดบ สวนตามเดอนสารวจ พบปรมาณเฉลยมากทสดในเดอนเมษายน 2551 เทากบ 3,464 ตวตอตารางเมตร โดยพบสตวหนาดนวงศ Thiaridae มปรมาณมากทสด 2,521 ตวตอตารางเมตร รองลงมาคอ เดอนธนวาคม 2550 เดอนมกราคม และกมภาพนธ 2551 พบปรมาณสตวหนาดนเฉลย เทากบ 1,995, 1,601 และ 1,601 ตวตอตารางเมตร ตามลาดบ

7.1.3 การแพรกระจายของสตวหนาดนตามวงศเดน ทพบมาก 5 อนดบแรก ไดแก Thiaridae, Tubificidae, Chironomidae, Corbiculidae และ Viviparidae พบวาวงศ Thiaridae, Corbiculidae และ Viviparidae มปรมาณมากในจดสารวจท 1, 2 และ 3 และนอยทสดในจดสารวจท 4 สวนวงศ Tubificidae และ Chironomidae มปรมาณมากในจดสารวจท 3 และ 4 ซงเปนบรเวณทไดรบผลกระทบจากแหลงนาทงของชมชน และจากการเกษตร

7.1.4 ดชนบงชสภาพนเวศน ไดแก ดชนความมากชนด พบมคาเฉลยตามจดสารวจ เทากบ 1.39±0.10 และมคาอยในชวง 1.32-1.54 โดยจดสารวจท 1 มคาดชนความมากชนดสงสด 1.54 รองลงมาคอ จดสารวจท 2, 4 และ 3 เทากบ 1.38, 1.34 และ 1.32 ตามลาดบ สวนตามเดอนสารวจ พบมคาอยในชวง 1.04-1.85 โดยเดอนกมภาพนธ 2551 มคาดชนความมากชนดสงสด 1.85 รองลงมาคอ เดอนธนวาคม และพฤศจกายน 2550 เทากบ 1.66 และ 1.55 ตามลาดบ ดชนความหลากหลาย พบมคาเฉลยตามจดสารวจ เทากบ 2.02±0.20 และมคาอยในชวง 1.76-2.22 โดยจดสารวจท 1 มคาดชนความหลากหลายสงสด 2.22 รองลงมาคอ จดสารวจท 3, 2 และ 4 เทากบ 2.09, 2.02 และ 1.76 ตามลาดบ สวนตามเดอนสารวจ พบมคาอยในชวง 1.75-2.50 โดยเดอนกมภาพนธ 2551 มคาดชนความหลากหลายสงสด 2.50 รองลงมาคอ เดอนกรกฎาคม 2551 และเดอนธนวาคม 2550 เทากบ 2.30 และ 2.16 ตามลาดบ ดชนความเทาเทยม พบมคาเฉลยตามจดสารวจ เทากบ 0.63±0.04 และมคาอยในชวง 0.57-0.65 โดยจดสารวจท 1 และ 3 มคาดชน

ความเทาเทยมสงสด 0.65 รองลงมาคอ จดสารวจท 2 และ 4 เทากบ 0.64 และ 0.57 ตามลาดบ สวนตามเดอนสารวจ พบมคาอยในชวง 0.56-0.70 โดยเดอนกรกฎาคม 2551 มคาดชนความเทาเทยมสงสด 0.70 รองลงมาคอ เดอนพฤษภาคม และมถนายน 2551 เทากบ 0.69 และ 0.68 ตามลาดบ

7.1.5 ในภาพรวมแมนาปาสกตอนลางมระดบการกระจายของประชาคมสตวหนาดนตามความหลากหลายและชกชมจากมากไปนอยตามลาดบดงน จดสารวจท 1, 2, 3 และ 4 โดยจดสารวจท 1 พบสตวหนาดนทเปนวงศเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 และ 2 คอสตวหนาดนวงศ Thiaridae และ Corbiculidae จดสารวจท 2 พบสตวหนาดนทเปนวงศเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 คอสตวหนาดนวงศ Thiaridae จดสารวจท 3 พบสตวหนาดนทเปนวงศเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 และ 2 คอสตวหนาดนวงศ Thiaridae และ Tubificidae จดสารวจท 4 พบสตวหนาดนทเปนวงศเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 และ 2 คอสตวหนาดนวงศ Chironomidae และ Tubificidae

7.1.6 ปรมาณอนทรยวตถในดนมคาเฉลยรอยละ 2.18±0.75 โดยจดสารวจท 4 มคาเฉลยสงสดรอยละ 3.00±1.36 รองลงมาคอ จดสารวจท 3, 1 และ 2 มคาเฉลยรอยละ 2.61±1.11, 1.72±0.93 และ 1.40±0.86 ตามลาดบ เมอพจารณาตามเดอนสารวจ พบวาเดอนเมษายน 2551 มคาเฉลยสงสดรอยละ 4.12±0.98 รองลงมาคอ เดอนธนวาคม 2550 และเดอนสงหาคม 2551 มคาเฉลยรอยละ 2.97±1.67 และ 2.56±1.58 ตามลาดบ สวนชนดของดนบรเวณจดสารวจท 1 และ 2 มเนอดนเปนดนรวน (loam) จดสารวจท 3 และ 4 มเนอดนเปนดนรวนเหนยว (clay loam)

7.1.7 คณสมบตของนาในแมนาปาสกตอนลาง พบวาคาเฉลยของความโปรงแสง อณหภม ความเปนกรดเปนดาง ออกซเจนละลายนา คารบอนไดออกไซดอสระ ความเปนดาง ความกระดาง ความนาไฟฟา และบโอด เหมาะสมตอการดารงชวตของสตวนา สวนแอมโมเนยมคาสงเกนเกณฑมาตรฐานในทกจดสารวจ

7.1.8 จากการวเคราะหคณสมบตของดนและนา กบชนดและปรมาณของสตวหนาดนวงศเดนดวย CCA (canonical correspondence analysis) พบวาปรมาณอนทรยวตถในดนมผลตอการแพรกระจายของสตวหนาดนวงศ Chironomidae ความโปรงแสง และออกซเจนละลายนามผลตอการแพรกระจายของสตวหนาดนวงศ Corbiculidae อณหภม และความเปนกรดเปนดางมผลตอการแพรกระจายของสตวหนาดนวงศ Viviparidae

7.2 ผลสาเรจของงานเชงคณภาพ สามารถนาผลงานวจยทไดไปประยกตใชประกอบการตดสนใจ วางแผน กาหนดนโยบายและ

ดาเนนการจดการทรพยากรนาในแมนาปาสกตอนลางและแหลงนาอน ๆ

8. การนาไปใชประโยชน นาขอมลชนด ปรมาณ และการแพรกระจายของสตวหนาดน มาวเคราะหประกอบเปนขอมลเพอ

นาไปใชในการวางแผนการจดการทรพยากรประมงในแมนาปาสกตอนลาง เชน การพบสตวหนาดนทเปนตวบงชสภาพนาทสกปรกหรอเนาเสย ไดแก Tubificidae และ Chironomidae ทพบมากในจดสารวจท 3 และ 4 ซงเปนบรเวณทไดรบผลกระทบจากแหลงนาทงของชมชน และจากการเกษตร แสดงใหเหนวาบรเวณเหลาน

โดยเฉพาะจดสารวจท 4 เปนบรเวณทควรไดรบการฟนฟสภาพแหลงนา เพอใหสามารถใชประโยชนจากแมนาสายนไดอยางยงยน

9. ความยงยากในการดาเนนการ/ปญหา/อปสรรค

- การวเคราะหความสมพนธระหวางชนด และปรมาณของสตวหนาดนทสารวจพบกบระบบนเวศนเพอเลอกใชดชนชวดและโปรแกรมการวเคราะหผลทางสถต เนองจากขอมลทสารวจมสตวหนาดนหลายชนดวงศและม ตวแปรท เกยวของหลายตวแปร การวเคราะหผลจงตองใชสถ ตแบบหลายตวแปร (multivariate) วธ Canonical Correspondence Analysis (CCA) ซงเปนสถตทใชวเคราะหสภาพแวดลอมโดยตรง โดยใชโปรแกรม CANOCO for Windows Version 4.5

10. ขอเสนอแนะ

1. ควรมการศกษาอยางตอเนองทก ๆ ป เพอเปนการเฝาระวงและตดตามการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอมของแมนาปาสกตอนลาง

2. จดทาปฏทนกจกรรมการเกษตรในพนท โดยการสงเกต ใชแบบสอบถาม การสมภาษณ และจดบนทก เพอตดตามการเปลยนแปลงการเพาะปลกพช รวมทงประวตการใชสารเคม

3. มการตรวจสอบคณภาพนาทางเคมเพมเตม เชน ปรมาณโลหะหนก และสารเคมทใชทางการเกษตร เปนตน โดยเฉพาะบรเวณทมการปนเปอน ซงสงเกตไดจากชนดและปรมาณสตวหนาดนทพบ

4. สงเสรมใหประชาชนในชมชนตนตวเรองการตรวจสอบคณภาพนาโดยวธทางชวภาพ ซงทาใหทราบขอมลไดวานาในแมนาปาสกตอนลางมคณภาพเชนไร เพอสามารถวางแผนปองกน และหาทางแกไขปญหาไดทนทวงท

5. องคการบรหารสวนตาบล ชมชนทอยตามแหลงนา และหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ สามารถนาขอมลการพบสตวหนาดนทเปนตวบงชสภาพนาทสกปรกหรอเนาเสย ไดแก Chironomidae และ Tubificidae ทพบมปรมาณมากในบางบรเวณ ไปใชในการบรหารจดการแหลงนา เชน การขดลอกลานาทมการสะสมของตะกอนทเปนสาเหตทาใหพนทองนาเนาเสย การโยน EM ball เพอการฟนฟแหลงนา โดยการสงเกตจากชนดและปรมาณของสตวหนาดนทเปนตวบงช และมการศกษาเพมเตมเกยวกบปรมาณ EM ball ทเหมาะสมและเพยงพอตอการบาบดนาเสยโดยเปรยบเทยบกบชนดและปรมาณสตวหนาดนทพบ

ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนเปนความจรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… (นายสชาต ผงฉมพล) ผเสนอผลงาน

………/……………/……………

ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการดาเนนการของผเสนอขางตนถกตองตรงกบความเปน

จรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….………

(นางฉววรรณ สขมงคลรตน)

ผรวมดาเนนการ

………/……………/……………

ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… ลงชอ………………..………………….………

(นางสาวจนตนา โตธนะโภคา) (นายนพดล ภวพานช)

ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสระบร ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด

………/……………/…………… ………/……………/……………

(ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนการ)


โครงรางการเสนอผลงาน (เรองท 2)

1. ชอผลงาน ความชกชมและความหลากหลายของสตวหนาดนในอางเกบนาเขอนประแสร จงหวดระยอง

2. ระยะเวลาทดาเนนการ ตลาคม 2553-กนยายน 2555

3. ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ เขอนประแสร เปนเขอนดน ตงอยทบานแกงหวาย ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง

ยาว 2,500 เมตร สง 24 เมตร กนลานาประแสรกอใหเกดอางเกบนาเขอนประแสร ความจอางเกบนา 248

ลานลกบาศกเมตร เรมกอสรางเมอพ.ศ. 2543 และเรมเกบกกนาตงแตปพ.ศ. 2550 โดยมงประโยชนเพอเปน

แหลงนาสาหรบเกบกกนาและสงนาใหแกพนทชลประทาน ในเขตอาเภอวงจนทร กงอาเภอเขาชะเมา และ

อาเภอแกลง จงหวดระยอง สงนาดบสาหรบผลตนาประปาในเขตเทศบาลตาบลทางเกวยน สขาภบาลทงควาย

กน สขาภบาลสนทรภ และสขาภบาลปากนาประแสร เปนปรมาณ 21,000 ลบ.ม./วน สงนาใหพนทเพาะเลยง

สตวนา โดยเฉพาะการเลยงกงบรเวณปากนาประแสร ไดประมาณ 7,200 ไร คดเปน 114,000 ลบ.ม./วน ชวย

ปองกนและลดความเสยหายจากอทกภยในพนทอาเภอแกลง จงหวดระยอง ผลกดนนาเคมทหนนเขามาใน

แมนาประแสรในชวงฤดแลง เปนแหลงเพาะพนธปลา เปนแหลงประมงนาจดขนาดใหญ และเปนแหลง

ทองเทยวทสาคญ

สตวหนาดนมความสาคญในแงอาหารของปลา และสตวอนทอาศยอยในแหลงนา สภาพสงคม

ของสตวหนาดนเปนตวชวดความอดมสมบรณของแหลงนา และมความสาคญในดานทสามารถนามาใชประเมน

คณภาพนา และคณภาพสงแวดลอมได เนองจากสตวบางชนดเคลอนทไดนอยมาก จงเปนสงมชวตทไดรบ

ผลกระทบโดยตรงจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทมผลตอแหลงนา (Rosenberg and Resh, 1993)

การศกษาความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในอางเกบนาเขอนประแสร เพอใหทราบขอมล

สถานภาพของสตวหนาดน สาหรบประเมนคณภาพนาและสงแวดลอม และยงไมมรายงานการศกษาเกยวกบ

สตวหนาดนในบรเวณน การศกษาสตวหนาดนในอางเกบนาเขอนประแสร จะเปนขอมลพนฐานทางดานความ

หลากหลายของชนด ความสมพนธของสตวหนาดนกบคณสมบตของดน และเปนขอมลพนฐานในการศกษา

ตอไป

4. สรปสาระและขนตอนการดาเนนการ วตถประสงค 1. เพอศกษาชนดและปรมาณสตวหนาดน 2. เพอศกษาโครงสรางกลมสตวหนาดน 3. เพอศกษาคณสมบตของดน 4. เพอศกษาคณสมบตของนา 5. เพอศกษาความสมพนธระหวางสตวหนาดนกบอนทรยวตถ ความลก ออกซเจนละลายนา และบโอด ขนตอนการดาเนนงาน 1. การวางแผนการสารวจ 1.1 กาหนดจดสารวจ 11 จดสารวจ ไดแก จดสารวจท 1 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 2 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 3 ตาบลชาฆอ อาเภอเขาชะเมา จงหวดระยอง จดสารวจท 4 ตาบลปายบใน อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 5 ตาบลปายบใน อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 6 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 7 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 8 ตาบลปายบใน อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 9 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 10 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง จดสารวจท 11 ตาบลชมแสง อาเภอวงจนทร จงหวดระยอง 1.2 ระยะเวลาการเกบตวอยาง สมเกบตวอยาง 6 ครง ในเดอนพฤศจกายน 2553 เดอนมกราคม

มนาคม พฤษภาคม กรกฎาคม และสงหาคม 2554 2. การเกบตวอยาง 2.1 เกบตวอยางสตวหนาดนโดยใชเครองมอ Ekman dredge ขนาด 15x15 เซนตเมตร สมเกบ

ตวอยางดนทง 11 จดสารวจ ๆ ละ 1 ครง แลวนามารอนโดยใชตะแกรงเบอร 40 ขนาดชองตา 480 ไมครอน นาตวอยางสตวหนาดนทไดเกบรกษาในนายาฟอรมาลนเขมขนรอยละ 10 เพอนาไปวเคราะหในหองปฏบตการทศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสระบร โดยจาแนกชนดตามหนงสอของ Lagler et al. (1962), Mellanby (1963), Zhadin and Gerd (1963), Pennak (1964), Usinger (1968), Brandt (1974), Chuensri (1974), Higgins and Hjalmar (1988) และ Barnes and Mann (1989)

2.2 เกบตวอยางดนดวย Ekman dredge บรเวณจดสารวจทง 11 จดสารวจ ๆ ละ 1 ครง นามาหาขนาดอนภาคตะกอนดนโดยใชไฮโดรมเตอร (hydrometer method) เพอวเคราะหเนอดน (soil texture)

และวเคราะหปรมาณอนทรยวตถ (organic matter) โดยใชวธ Walkley and Black (1934) หนวยเปนรอยละ

2.3 เกบตวอยางนาทระดบความลกพนทองนา บรเวณจดสารวจทง 11 จดสารวจ ๆ ละ 1 ครง ดวยกระบอกเกบนาในแนวตง (kemmerer depth sampler) นามาหาคาบโอด (BOD) ดวยวธ 5-day BOD Test หนวยเปนมลลกรมตอลตร และคาออกซเจนละลายนาดวยวธ Azide Modification Method หนวยเปนมลลกรมตอลตร

3. การวเคราะหขอมล 3.1 ความถของการพบสกลสตวหนาดน (frequency of occurrence) เปนการแสดงถงความถของการพบสกลสตวหนาดนในระหวางทาการศกษาซงอธบายถงลกษณะ

การแพรกระจายของสกลสตวหนาดนเชงพนท ไดแก จดสารวจ และเชงเวลา ไดแก ฤดกาล มคาเปนรอยละโดยการคานวณ

% ความถ (F) = จานวนครงทพบสกลสตวหนาดนในแตละจดสารวจและเดอนสารวจ x 100 จานวนครงททาการสมตวอยางทงหมด

3.2 ดชนความมากชนด (species richness หรอ richness index) เปนคาแสดงจานวนสกลสตวหนาดนทงหมดทพบ ในการศกษาครงนใชวธของ Margalef index

(Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) มสตรดงน R = S-1 ln (n)

โดย R = ดชนความมากชนด n = จานวนตวของสตวหนาดนทงหมดทพบ S = จานวนสกลสตวหนาดน

ln = natural logarithm 3.3 ดชนความหลากหลาย (diversity index) เปนการคานวณเพอใชประกอบการพจารณาความหลากหลายของกลมประชากรสตวหนาดนและ

ลกษณะคณภาพของสงแวดลอมของแหลงนา โดยใชสตรของ Shannon-Weiner Diversity Index (Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) ดงน

N H = - ∑ pi log2 pi

i=1 โดย H = ดชนความหลากหลาย

pi = สดสวนของจานวนสกลสตวหนาดนชนดท i ตอจานวนสกลสตวหนาดนทงหมด

ในตวอยาง

3.4 ดชนความเทาเทยม (evenness index หรอ equitability index) เพอใชแสดงถงการกระจายของสกลและปรมาณสตวหนาดนในจดสารวจตาง ๆ กน ซงการ

คานวณนใชวธของ Pielou index (Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) โดยมสตรดงน

E = H

ln (S) หรอ E = H

Hmax (Hmax = ln S) โดย E = ดชนความเทาเทยม

H = ดชนความหลากหลาย S = จานวนสกลสตวหนาดนทพบในจดสารวจนน

Hmax = ดชนความหลากหลายทจะมคาไดมากทสดของจดสารวจนน จากการพบ

จานวนของสตวหนาดนในแตละสกล (S) มปรมาณมากเทา ๆ กน 3.5 การกระจายของประชาคมสตวหนาดนโดยวธ Ranked species abundance curve เปนการวเคราะหและเปรยบเทยบการกระจายของประชาคมสตวหนาดนดวยการเปรยบเทยบ

ลกษณะเสนกราฟความชกชมของสตวหนาดนในแตละจดสารวจตามวธของ species abundance distribution (Clarke and Warwick, 1994) โดยการเปรยบเทยบลกษณะเสนกราฟทไดจากความสมพนธระหวางคารอยละสะสมของปรมาณสตวหนาดนในชนดทพบมากกบการเรยงลาดบในมาตราสวน logarithm ของชนดทพบจากมากไปนอยขององคประกอบชนดสงมชวตนน ๆ ในแตละจดสารวจ

3.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางสตวหนาดนกบปจจยสภาวะแวดลอมดวยวธ CCA (canonical correspondence analysis)

การวเคราะหดวย CCA ordination เปนการวเคราะห direct gradient analysis โดยใชโปรแกรมสาเรจรป ซงวเคราะหผลของปจจยสงแวดลอมตาง ๆ ทมตอสกลของสตวหนาดนโดยตรง ผลการวเคราะหแสดงในรปของกราฟ joint plot ของแกนท 1 และแกนท 2 โดยสกลของสตวหนาดนแทนดวยจด ปจจยสงแวดลอมแตละปจจยแทนดวยลกศรทออกจากจดศนยกลางของกราฟ ซงจะพาดผานจดทแทนสตวหนาดนแตละวงศ (Ter Braak, 1986) ความยาวลกศรแสดงใหเหนถงความสาคญของปจจยสงแวดลอมแตละคาในกราฟ

5. ผรวมดาเนนการ (ถาม)

1. นายสชาต ผงฉมพล สดสวนงาน รอยละ 40 (หวหนาโครงการ) 2. นายวรมตร ศลปชย สดสวนงาน รอยละ 20 3. นายคณชย อนนต สดสวนงาน รอยละ 20 4. นายนพนธ อปการตน สดสวนงาน รอยละ 20

6. สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต กจกรรม ลกษณะงาน สดสวนของผลงาน

1. วางแผนและเตรยมการ - กาหนดจดสารวจ ชวงเวลาการสารวจและขนตอนการ เกบตวอยาง

รอยละ 5

2. เกบรวบรวมขอมล - เกบตวอยางสตวหนาดนดวย Ekman dredge - เกบตวอยางดน - เกบตวอยางนา

รอยละ 10

3. วเคราะหขอมล - จาแนกสตวหนาดน - วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป

รอยละ 10

4. สรปผลขอมล รอยละ 5

5. เขยนรายงาน - เขยนรายงาน และจดพมพเผยแพรตามหนวยงาน ตาง ๆ

รอยละ 10

7. ผลสาเรจของงาน (เชงปรมาณ/คณภาพ)

7.1 ผลสาเรจของงานเชงปรมาณ ไดเอกสารวชาการฉบบท 13/2556 เรอง ความชกชมและความหลากหลายของสตวหนาดนใน

อางเกบนาเขอนประแสร จงหวดระยอง จานวน 1 เรอง เพอเผยแพรไปยงหนวยงานตาง ๆ เชน หองสมดมหาวทยาลย หนวยงานในกรมประมง เปนตน โดยมผลการศกษาดงน

7.1.1 ชนดของสตวหนาดนทสารวจพบในอางเกบนาเขอนประแสร จงหวดระยอง ประกอบดวยกลมสตวหนาดน 3 ไฟลม คอ Annelida, Mollusca และ Arthropoda จาแนกได 13 วงศ 20 สกล จดสารวจท 1 มความหลากหลายของสกลสตวหนาดนมากทสดรวม 14 สกล รองลงมาคอ จดสารวจท 10, 11, 7, 8, 5, 6, 9, 3, 4 และ 2 พบ 12, 11, 10, 10, 8, 7, 7, 6, 6 และ 4 สกล ตามลาดบ สวนตามเดอนสารวจ พบสกลสตวหนาดนมากทสดในเดอนมนาคม 2554 รวม 16 สกล รองลงมาคอ เดอนพฤษภาคม มกราคม สงหาคม 2554 เดอนพฤศจกายน 2553 และเดอนกรกฎาคม 2554 พบ 14, 11, 11, 10 และ 7 สกล ตามลาดบ

7.1.2 ปรมาณสตวหนาดนเฉลยทงป เทากบ 1,428±730.42 ตวตอตารางเมตร จดสารวจท 4 พบปรมาณมากทสด 2,823 ตวตอตารางเมตร โดยพบสตวหนาดนสกล Chaoborus sp. มปรมาณมากทสด 1,979 ตวตอตารางเมตร รองลงมาคอ จดสารวจท 8, 9, 10, 1, 11, 7, 5, 6, 3 และ 2 พบปรมาณสตวหนาดน เทากบ 2,457, 1,802, 1,602, 1,509, 1,404, 1,108, 1,020, 889, 655 และ 430 ตวตอตารางเมตร ตามลาดบ ปรมาณสตวหนาดนตามเดอนสารวจ พบมปรมาณมากทสดในเดอนพฤษภาคม 2554 จานวน 2,165 ตวตอตารางเมตร โดยพบสตวหนาดนสกล Chironomus sp. มปรมาณมากทสด 1,096 ตวตอตารางเมตร รองลงมาคอ เดอนสงหาคม มกราคม มนาคม กรกฎาคม 2554 และเดอนพฤศจกายน 2553 พบปรมาณสตวหนาดน เทากบ 1,677, 1,437, 1,094, 1,094 และ 1,086 ตวตอตารางเมตร ตามลาดบ

7.1.3 โครงสรางโดยชนดในภาพรวม พบสตวหนาดนกลม Mollusca จานวน 11 สกล คดเปนรอยละ 55.00 กลม Arthropoda จานวน 5 สกล คดเปนรอยละ 25.00 และกลม Annelida จานวน 4 สกล คดเปนรอยละ 20.00 ของจานวนสกลสตวหนาดนทงหมด

7.1.4 โครงสรางโดยปรมาณในภาพรวม พบสตวหนาดนกลม Arthropoda มปรมาณเฉลย 1,086±606.90 ตวตอตารางเมตร คดเปนรอยละ 76.07 กลม Annelida มปรมาณเฉลย 263±190.88 ตวตอตารางเมตร คดเปนรอยละ 18.40 และกลม Mollusca มปรมาณเฉลย 80±103.29 ตวตอตารางเมตร คดเปนรอยละ 5.53 และพบวาในทกจดสารวจและทกเดอนสารวจพบสตวหนาดนกลม Arthropoda มปรมาณมากทสด โดยพบสตวหนาดนสกล Chironomus sp. ในวงศ Chironomidae เปนองคประกอบหลกในจดสารวจท 1, 3, 5, 7, 8, 10 และ 11 และเปนองคประกอบหลกในเดอนพฤษภาคม กรกฎาคม และสงหาคม 2554 สตวหนาดนสกล Chaoborus sp. ในวงศ Chaoboridae เปนองคประกอบหลกในจดสารวจท 2, 4, 6 และ 9 และเปนองคประกอบหลกในเดอนมกราคม และมนาคม 2554

7.1.5 สกลทมความถในการพบสงสดคอสกล Chironomus sp. มโอกาสของการพบรอยละ 81.82 รองลงมาคอสกล Chaoborus sp. มโอกาสของการพบรอยละ 74.24

7.1.6 ลกษณะการแพรกระจายของสตวหนาดนสกลเดน พบวาสกล Chironomus sp., Branchiura sp. และ Chaetogaster sp. พบปรมาณเฉลยมากทสดในจดสารวจท 8 เทากบ 1,450±2,346.18, 501±552.45 และ 95±231.07 ตวตอตารางเมตร ตามลาดบ สกล Chaoborus sp. พบปรมาณเฉลยมากทสดในจดสารวจท 4 เทากบ 1,979±3,490.30 ตวตอตารางเมตร สวนสกล Bithynia sp พบปรมาณมากในจดสารวจท 1 เทากบ 109±98.48 ตวตอตารางเมตร

7.1.7 ดชนบงชสภาพนเวศน ไดแก ดชนความมากชนด พบมคาเฉลย 0.84±0.42 โดยจดสารวจท 1 มคาดชนความมากชนดเฉลยสงสด เทากบ 1.68±0.73 สวนตามเดอนสารวจ พบวาเดอนมนาคม 2554 มคาดชนความมากชนดเฉลยสงสด เทากบ 1.28±0.99 ดชนความหลากหลาย พบมคาเฉลย 1.18±0.52 โดยจดสารวจท 1 มคาดชนความหลากหลายเฉลยสงสด เทากบ 2.10±0.61 สวนตามเดอนสารวจ พบวาเดอนมนาคม 2554 มคาดชนความหลากหลายเฉลยสงสด เทากบ 1.44±1.08 และดชนความเทาเทยม พบมคาเฉลย 0.60±0.19 โดยจดสารวจท 3 มคาดชนความเทาเทยมเฉลยสงสด เทากบ 0.85±0.15 สวนตามเดอนสารวจ พบวาเดอนพฤศจกายน 2553 มคาดชนความเทาเทยมเฉลยสงสด เทากบ 0.76±0.28

7.1.8 ในภาพรวมอางเกบนาเขอนประแสรมระดบการกระจายของประชาคมสตวหนาดนตามความหลากหลายและชกชมจากมากไปนอยตามลาดบดงน จดสารวจท 1, 5, 3, 11, 9, 10, 7, 8, 2, 6 และ 4 โดยจดสารวจท 1, 3, 7, 8, 10 และ 11 พบสตวหนาดนทเปนสกลเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 คอสตวหนาดนสกล Chironomus sp. จดสารวจท 2, 4, 6 และ 9 พบสตวหนาดนทเปนสกลเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 คอสตวหนาดนสกล Chaoborus sp. จดสารวจท 5 พบสตวหนาดนทเปนสกลเดนชดเจนในตาแหนงชนดท 1 และ 2 คอสตวหนาดนสกล Chironomus sp. และ Chaoborus sp.

7.1.9 ปรมาณอนทรยวตถในดนมคาเฉลยรอยละ 8.15±2.67 โดยจดสารวจท 10, 1, 9, 2, 11, 8, 4, 7 และ 5 มคาเฉลยอยในระดบสงมาก (รอยละ 11.36±7.73, 10.28±5.75, 10.16±5.36, 9.83±7.89, 9.73±5.25, 9.47±3.06, 8.34±6.17, 7.36±6.47 และ 5.61±3.83 ตามลาดบ) จดสารวจท 3 และ 6 มคาเฉลยอยในระดบสง (รอยละ 3.86±2.32 และ 3.68±2.61) เมอพจารณาตามเดอนสารวจ พบวาเดอนพฤษภาคม สงหาคม กรกฎาคม และมนาคม 2554 มปรมาณอนทรยวตถเฉลยอยในระดบสงมาก (รอยละ 12.83±4.66, 12.38±4.76, 11.36±5.28 และ 5.49±2.80) เดอนพฤศจกายน 2553 มปรมาณเฉลยอยในระดบสง (รอยละ 3.52±2.35) และเดอนมกราคม 2554 มปรมาณเฉลยอยในระดบคอนขางสง (รอยละ 3.32±2.95) สวนชนดของดนบรเวณจดสารวจท 1 และ 5 มเนอดนเปนดนรวนปนทรายแปง (silt loam) จดสารวจท 2 และ 8 มเนอดนเปนดนรวน (loam) จดสารวจท 3 และ 6 มเนอดนเปนดนรวนปนทราย (sandy loam) จดสารวจท 4 และ 7 มเนอดนเปนดนรวนเหนยว (clay loam) จดสารวจท 9 และ 11 มเนอดนเปนดนรวนเหนยวปนทรายแปง (silty clay loam) จดสารวจท 10 มเนอดนเปนดนเหนยวปนทรายแปง (silty clay)

7.1.10 ความลก มคาเฉลย 5.21±2.34 เมตร โดยจดสารวจท 2 มความลกเฉลยสงสดเทากบ 10.39±2.34 เมตร และตามเดอนสารวจมคาเฉลยสงสดในเดอนพฤศจกายน 2553 เทากบ 6.50±3.45 เมตร ออกซเจนละลายนา มคาเฉลย 4.34±0.07 มลลกรมตอลตร โดยจดสารวจท 5 มออกซเจนละลายนาเฉลยสงสดเทากบ 4.42±0.11 มลลกรมตอลตร และตามเดอนสารวจมคาเฉลยสงสดในเดอนพฤศจกายน 2553 เทากบ 4.56±0.13 มลลกรมตอลตร คาเฉลยของออกซเจนละลายนาในทกจดสารวจและทกเดอนสารวจเหมาะสมตอการดารงชวตของสตวนา บโอด มคาเฉลย 1.49±0.15 มลลกรมตอลตร โดยจดสารวจท 4 มบโอดเฉลยสงสดเทากบ 1.68±1.17 มลลกรมตอลตร และตามเดอนสารวจมคาเฉลยสงสดในเดอนกรกฎาคม 2554 เทากบ 3.84±0.25 มลลกรมตอลตร คาเฉลยของบโอดในทกจดสารวจและทกเดอนสารวจจดอยในเกณฑนาทมคณภาพด

7.1.11 ความสมพนธระหวางสตวหนาดนกบอนทรยวตถ ความลก ออกซเจนละลายนาและบโอด พบวาคา species-environment correlations จากการวเคราะหขอมลชนดและปรมาณของสตวหนาดนสกลเดนรวมกบปจจยสภาวะแวดลอม ของแกนท 1 และ 2 เทากบ 0.603 และ 0.474 ตามลาดบ บงชวาชนดและปรมาณของสตวหนาดนสกลเดนกบปจจยสภาวะแวดลอมในอางเกบนาเขอนประแสร จงหวดระยอง มความสมพนธกนในระดบปานกลาง โดยปรมาณอนทรยวตถในดนมความสมพนธตอปรมาณของสตวหนาดนสกล Chironomus sp. และ Chaetogaster sp. ความลกมความสมพนธตอปรมาณของสกล Chaoborus sp. ออกซเจนละลายนามความสมพนธตอปรมาณของสกล Bithynia sp. และบโอดมความสมพนธตอปรมาณของสกล Branchiura sp.

7.2 ผลสาเรจของงานเชงคณภาพ สามารถทราบถงชนด ปรมาณ และการแพรกระจายของของสตวหนาดนในอางเกบนาเขอนประ

แสร สถานภาพ และความอดมสมบรณของแหลงนา โดยนาผลงานวจยทไดไปเปนขอมลพนฐานประกอบการวางแผนในการจดการทรพยากรประมงในอางเกบนาเขอนประแสร

8. การนาไปใชประโยชน นาขอมลชนด ปรมาณ และการแพรกระจายของสตวหนาดน มาวเคราะหประกอบเปนขอมล

พนฐานในการวางแผนบรหารและจดการทรพยากรประมงของอางเกบนาเขอนประแสร โดยในภาพรวมสตวหนาดนทพบเปนสกลเดนในอางเกบนาเขอนประแสร คอ Chironomus sp. และ Chaoborus sp. ซงเปนกลมสตวหนาดนทบงชถงสภาพแวดลอมทมมลภาวะปานกลาง-มาก ดงนนแหลงนานจงควรไดรบการฟนฟ และมการกาหนดมาตรการหรอแนวทางเพอลดปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงของสภาพแหลงนาในทางทแยลง เพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน

9. ความยงยากในการดาเนนการ/ปญหา/อปสรรค

- จานวนครงในการเกบตวอยางนอยเกนไป เนองจากขอจากดในเรองงบประมาณ อาจบงชการไดรบผลกระทบจากกจกรรมของมนษยไมทนทวงท

10. ขอเสนอแนะ

1. ใหความรแกประชาชนเกยวกบสภาพแวดลอมหรอพนทองนาของอางเกบนาเขอนประแสร โดยพจารณาจากชนดและปรมาณของสตวหนาดนทพบและเปนตวบงชผลทเกดจากกจกรรมของมนษย เพอรวมกนหาแนวทางในการปองกน เฝาระวง และฟนฟแหลงนา

2. เลอกบรเวณสาหรบเลยงปลาในกระชง กาหนดจานวนกระชงหรอปรมาณปลาทเลยงในอางเกบนาเขอนประแสรอยางเหมาะสม โดยพจารณาจากชนดและปรมาณของสตวหนาดนทพบและเปนตวบงช เพอไมใหเกนความสามารถในการฟนตวตามธรรมชาตของแหลงนา


ลงชอ………………..………………….……… (นายสชาต ผงฉมพล) ผเสนอผลงาน

………/……………/……………

ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการดาเนนการของผเสนอขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… ลงชอ………………..………………….……… (นายวรมตร ศลปชย) (นายคณชย อนนต) ผรวมดาเนนการ ผรวมดาเนนการ ………/……………/…………… ………/……………/…………… ลงชอ………………..………………….……… (นายนพนธ อปการตน) ผรวมดาเนนการ ………/……………/……………

ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… ลงชอ………………..………………….……… (นางสาวจนตนา โตธนะโภคา) (นายนพดล ภวพานช) ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสระบร ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด ………/……………/…………… ………/……………/…………… (ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนการ)


โครงรางขอเสนอแนวความคด/วธการเพอพฒนางานหรอปรบปรงงานใหมประสทธภาพมากขน ของ นายสชาต ผงฉมพล เพอประกอบการแตงตงใหดารงตาแหนง นกวชาการประมงชานาญการพเศษ ตาแหนงเลขท 1508 สานกวจยและพฒนาประมงนาจด เรอง การถายทอดความร การใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพพนทองนา เพอการบรหารจดการแมนาปาสกตอนลาง

หลกการและเหตผล แมนาปาสกเปนแมนาสายหลกของจงหวดสระบร มความยาวประมาณ 513 กโลเมตร มความ

กวางของพนทลมนาเฉลยประมาณ 45 กโลเมตร ไหลผาน จงหวดเลย เพชรบรณ ชยภม นครราชสมา ลพบร สระบร และมาบรรจบกบแมนาเจาพระยาทจงหวดพระนครศรอยธยา (กรมชลประทาน, 2536) จากรายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย ตงแต พ.ศ. 2546-2555 พบวาแมนาปาสกอยในเกณฑแหลงนาทมคณภาพนาเสอมโทรม ยกเวนในป พ.ศ. 2551 ทจดอยในเกณฑแหลงนาทมคณภาพนาพอใช (กรมควบคมมลพษ, 2546, 2547, 2548 ก, 2549, 2550, 2551, 2552, 2553, 2554, 2555) สาเหตเนองมาจากการเพมขนของประชากร (กรมการปกครอง, 2556) และจากขอมลสภาพการใชทดนของจงหวดสระบรและอยธยา พบวาพนทชมชนและสงปลกสราง (รวมถงโรงงานอตสาหกรรม) สถานทเพาะเลยงสตวนา มการเพมขนอยางตอเนอง (กรมพฒนาทดน, 2556; กรมโรงงานอตสาหกรรม, 2556) นาเสยทเกดจากชมชนและกจกรรมตาง ๆ ทปลอยทงลงในแมนาโดยไมมการบาบด ลวนเปนสาเหตททาใหสภาพของแมนาเปลยนแปลงไปในทางทดอยลง จนบางครงไดกอใหเกดความเสยหายแกเกษตรกรทเลยงปลาในกระชง ทาใหปลาทเลยงไวและปลาธรรมชาตในแมนาตายเปนจานวนมาก เชน กรณเหตการณปลาในแมนาปาสกตายเปนจานวนมาก เมอวนท 27 ธนวาคม 2555 บรเวณอาเภอเมอง อาเภอแกงคอย และอาเภอเสาไห จงหวดสระบร สาเหตเกดจากโรงงานทตงอยรมแมนาลกลอบปลอยนาเสยทปนเปอนสารเคม (สานกงานสงแวดลอมภาคท 7, 2556; เกษตรอนทรย, 2556)

สตวหนาดนหรอสตวพนทองนา คอ กลมสตวทอาศยคบคลานและหากนตามพนหนาดน หรอ

ดารงชวตอยบรเวณพนทองนา สามารถนามาเปนขอมลรวมในการประเมนคณภาพนา โดยจดเดน คอ สตวหนาดนเคลอนทไดนอยทาใหสามารถตรวจสอบแตละพนทไดด สตวหนาดนตอบสนองตอการเปลยนแปลงไดด และมชวงชวตทยาวสามารถเกบตวอยางเปนชวง ๆ ได การดารงชวตของสตวหนาดนมหลายแบบและมถนทอยหลายลกษณะ ดงนนสตวหนาดนแตละชนดจะใชเปนตวชวดแตละพนทไดด (กรมควบคมมลพษ, 2548 ข; Dudgeon, 1999) จากผลการสารวจสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลางป พ.ศ. 2550 มคาดชนความหลากหลาย เทากบ 2.02±0.20 (สชาต และฉววรรณ, 2556) ซงบงชไดวาแมนาปาสกตอนลางเปนแหลงนาทมการปนเปอนปานกลาง (Wilhm, 1970) โดยเฉพาะบรเวณจดสารวจท 4 (วดปากบาง ปากคลองรบนาทงจาก

พนทเกษตรกรรม ต.งวงาม อ.เสาไห จ.สระบร) ซงพบสตวหนาดนวงศเดนทเปนตวบงชแหลงนาทสกปรกปรมาณมาก คอ วงศ Chironomidae (หนอนแดง) และ Tubificidae (ไสเดอนนา) แสดงใหเหนวากจกรรมตาง ๆ ของประชาชนทอาศยอยบรเวณแมนาปาสกตอนลาง สงผลใหเกดการเปลยนแปลงคณภาพนาในทางทแยลง ทางศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสระบรจงเหนวาควรมการถายทอดความร การใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพพนทองนา เพอการบรหารจดการแมนาปาสกตอนลาง โดยจดใหมการประชมและอบรมเกยวกบการตรวจสอบคณภาพพนทองนาดวยสตวหนาดนแกประชาชน เพอตดตามการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอมของแมนาปาสกตอนลาง รณรงคใหเขาใจถงปญหาคณภาพนาทเสอมโทรมมาชานาน และผลกระทบจากนาเสย เพอชวยกนฟนฟแหลงนา ตดตามเฝาระวงคณภาพนาเพอไมใหเกดผลกระทบตอสตวนาและประชาชน และสามารถใชประโยชนจากแมนาสายนไดอยางยงยน

บทวเคราะห/แนวคด/ขอเสนอ บทวเคราะห จากการพจารณาถงหนาทความรบผดชอบในตาแหนงทขอประเมนแตงตง และจากภารกจท

ไดรบมอบหมายของศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสระบร จงไดทาการวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมตาง ๆ ทมผลตอการถายทอดความร การใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพพนทองนา เพอการบรหารจดการแมนาปาสกตอนลาง ดวย SWOT Analysis ซงประกอบดวยปจจยสภาพแวดลอมภายใน (จดแขง-จดออน) และปจจยสภาพแวดลอมภายนอก (โอกาส-อปสรรค) ผลการวเคราะหมรายละเอยด ดงแสดงในตารางท 1 และภาพท 1

ตารางท 1 การคานวณคาผลกระทบของปจจยภายในและปจจยภายนอก

ปจจยภายใน คาคะแนน ปจจยภายนอก คาคะแนนจดแขง โอกาส

กลมอนรกษแมนาปาสกของ NGO, เครอขายมวลชนเพอสงแวดลอมจงหวดสระบร

2.25 คณะทางานอยในรปของคณะกรรมการบรหารจดการทรพยากรประมงและแกไขปญหาเกษตรกร ผประสบภยพบตดานการประมงระดบจงหวด จากกรมประมง

0.45

มการตรวจตดตามและเฝาระวงคณภาพนาในแมนาปาสกของสานกงานสงแวดลอมภาคท 7 และกรมควบคมมลพษ อยางตอเนอง

1.95 ระบบตรวจวดคณภาพนาอตโนมตของกรมควบคมมลพษ และสานกงานสงแวดลอมภาคท 7 จานวน 3 สถาน

0.65

ประชาชนทอาศยทงสองฝงแมนาปาสกเคยไดรบผลกระทบทกครงทเกดปญหานาเสย (ผใชนาอปโภคบรโภค, ผเลยงปลาในกระชง)

2.45 แมนาปาสกตอนลางมเขอนทใชในการควบคมนา จานวน 2 แหง ของกรมชลประทาน

1.35

ตารางท 1 (ตอ) ปจจยภายใน คาคะแนน ปจจยภายนอก คาคะแนน

จดแขง โอกาส ฐานขอมลเกยวกบสตวหนาดนและคณสมบตนาในแมนาปาสกจากกรมประมง และขอมลสนบสนนจากกรมควบคมมลพษ

2.55 มการจดกจกรรมรณรงคบวชปาสบชะตานา และการใชจลนทรยบาบดทกป

1.0

มการตงคณะทางาน ทาการเซนตสญญา MOU รวมกนทจะอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมระหวาง ภาครฐ เอกชน และประชาชน

1.25 แมนาปาสกประสบกบปญหานาเสยปลาตายระหวางเดอนเมษายน-มถนายน และเดอนพฤศจกายน-มกราคม ทกป

2.15

อาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทกหมบาน

1.75

จดออน อปสรรค ประชาชนทอาศยอยบรเวณแมนาปาสกไมทราบถงสภาพการเนาเสยของพนทองนา

-1.5 แมนาปาสกมพนทบางสวนอยในปา ชองเขาชน พนทองนาเปนกรวด หน และมการสญจรของเรอขนสงสนคาขนาดใหญ จานวนมาก

-2.0

ขอมลการประเมนความสกปรกของพนทองนาดวยสตวหนาดนในแมนาปาสกมจานวนนอย

-1.0 งบประมาณทจากดของแตละหนวยงานทใชในการดาเนนการดแลแมนาปาสก

-1.65

การเขาถงขอมลของประชาชนผใชประโยชนจากแมนาปาสก องคกรปกครองสวนทองถน ตอการดาเนนโครงการตาง ๆ ในพนทของทกภาคสวน

-1.25 มกจกรรมหลายประเภท จานวนมากทใชประโยชนจากแมนาปาสก และปลอยของเสยจากกจกรรมลงสแมนา

-2.5

ขาดการเชอมโยงขอมลของแตละหนวยงานทดาเนนการในพนท

-1.0

ประชาชนไมทราบชนดของสตวหนาดนวาสามารถใชประเมนสภาพพนทองนาได

-1.0

ปรมาณความเหมาะสมและจานวนของจดเกบตวอยางของโครงการตรวจตดตามและเฝาระวงคณภาพพนทองนาในแมนาปาสก

-0.5

การเฝาระวงการสะสมสงสกปรก การเนาเสยของพนทองนาในแมนาปาสก

-0.5

ขาดขอมลพนฐานเรองการวเคราะหสภาพพนทองนาดวยสตวหนาดน

-0.5

รวม 4.95 รวม -0.55

ภาพท 1 ผลการวเคราะหสถานภาพภายใน (จดแขง, จดออน) และศกยภาพภายนอก (โอกาส, อปสรรค)

แนวคด สตวหนาดน ไดแก สงมชวตทเกาะบนพนทองนาหรอฝงตวอยในตะกอน สวนมากเปนแมลงวย

ออน นอกจากนยงรวมถง หนอน หอย และ crustacean ตาง ๆ ซงสตวพวกนมพฤตกรรมการกนอาหารทแตกตางกน เชน deposit feeders, filter feeders, shredders, grazers และ predator สตวหนาดนไดรบความนยมในการนามาเปนขอมลรวมในการประเมนคณภาพแหลงนา โดยอาศยหลกการทวาชมชนสตวหนาดนเปลยนแปลงเมอคณภาพสงแวดลอมของแหลงนาเปลยนแปลงไป และดวยความเหมาะสมในดานตาง ๆ คอ 1) สตวหนาดนเคลอนทไดนอย มแนวโนมอาศยอยในสถานทเดยว จงไดรบผลกระทบโดยตรงจากสภาวะมลพษของแหลงนาบรเวณนน ๆ 2) สตวหนาดนมความหลากหลายและมการแพรกระจายกวาง สามารถพบไดในทกแหลงนา 3) มความไวตอการถกรบกวนและฟนตวชา ทาใหสามารถตรวจสอบผลกระทบทเกดขนไดแมเวลาจะผานไป ซงการตรวจวดคณภาพนาทางกายภาพและเคมไมสามารถตรวจวดความผดปกตทเกดขนได เพราะการตรวจวเคราะหทางกายภาพและเคม เปนการตรวจวดปรมาณสารของตวแปรหนง ๆ ณ ชวงเวลาขณะตรวจวด 4) สตวหนาดนมขนาดใหญ สามารถตรวจพบไดงาย 5) สตวหนาดนมอายขยยาว สวนใหญมอายประมาณ 1 ป ทาใหตรวจสอบไดตลอดปหรอทกชวงเวลาของการเกบตวอยาง และ 6) สตวหนาดนเปนอาหารของสตวนาหลายชนด จงมความสาคญในหวงโซอาหารมผลกระทบตอเนองถงความชกชมของสตวนา และบทบาทการถายทอดสารพษทสะสมอยในแหลงนาสผบรโภคระดบสงขน (กรมควบคมมลพษ, 2548 ข) คณสมบตทาง

ยทธศาสตรการพฒนาจากขอมล : ไมเสยง และรกษาสภาพการณ ไมใหเกดการเนาเสยของแมนาปาสกเพมขน โดยใชสตวหนาดนเปนตวชวด

ยทธวธการพฒนาจากขอมล : ใชประโยชนจากจดแขงเพอฟนฝาอปสรรค

จดแขง จดออน

โอกาส

อปสรรค

(4.95, -0.55) ทศทางการพฒนา

กายภาพและเคมของนา มผลตอชนดและกจกรรมตาง ๆ รวมทงความสามารถในการดารงชวตของสตวเหลาน (ชตชล, 2536) สตวหนาดนบางชนดมความไวตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอม เชน ปรมาณออกซเจนละลายนา และสารมลพษทปนเปอนในนา จงมการนามาใชเปนตวบงชคณภาพของแหลงนาได (ชยมงคล, 2526; นนทนา, 2536)

ดงนนการใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพพนทองนา เพอการบรหารจดการแมนาปาสกตอนลาง โดยพจารณาจากการพบสตวหนาดนแตละชนดมปรมาณมากในบรเวณทตางกน กเพอใหทราบถงขอมลชวภาพเบองตนและสามารถบงชถงสถานการณและความอดมสมบรณของแหลงนาได จากหลกการทวาชมชนสตวหนาดนเปลยนแปลงเมอคณภาพสงแวดลอมของแหลงนาเปลยนแปลงไป และดงททราบวาสาเหตหลกททาใหคณภาพสงแวดลอมของแหลงนาเปลยนแปลงไปเกดจากนาทงจากกจกรรมของมนษย ไดแก จากการเกษตรกรรม โรงงานอตสาหกรรม และชมชน รวมทงการทาการประมง คณภาพสงแวดลอมของแหลงนาแตละบรเวณทเปลยนแปลงไปเกดจากกจกรรมทแตกตางกนไป วถการพฒนาประเทศทเนนการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยการนาทรพยากรธรรมชาตมาใชเพอการขยายการผลต ไดสงผลตอทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และแมนาปาสกตอนลางใหเสอมลงอยางตอเนอง โดยเฉพาะในป พ.ศ. 2558 ประเทศไทยจะเขาสประชาคมอาเซยน การขยายตวของภาคอตสาหกรรมจะยงมากขน จากผลการสารวจชนดและปรมาณสตวหนาดนทได เมอนามาพจารณาถงสาเหตททาใหเกดการเปลยนแปลง สามารถทจะกาหนดมาตรการตาง ๆ รวมกบชมชน เพอการอนรกษและฟนฟแหลงนา โดยเรมจากการประชาสมพนธ เผยแพรขอมลทได รวมทงความรเกยวกบสตวหนาดนใหประชาชนทวไปไดทราบ และเหนความสาคญในการใชสตวหนาดนเปนตวชวด นาเสนอเพมเตมจากเอกสารวชาการ ในรปโปสเตอร แผนพบ และคมอการตรวจสอบคณภาพนาดวยสตวหนาดน โดยใชภาษาทอานเขาใจงาย นาไปตดตงบรเวณทประชาชนเขาไปใชบรการหรอตดตอบอยครง เชน ทวาการอาเภอ เทศบาลตาบล เทศบาลเมอง ทมพนทตงอยทงสองฝงของแมนาหรอมกจกรรมทสงผลตอสภาพแวดลอมในแมนาปาสกตอนลาง องคการบรหารสวนตาบล และหนวยงานของกรมประมง เปนตน โดยเนนหนวยงาน สถานททประชาชนสวนใหญจะเขาถงไดงาย สงเสรมใหประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในการดแล เฝาระวงคณภาพแหลงนา และตนตวเรองการตรวจสอบคณภาพนาโดยวธทางชวภาพ ซงทาใหทราบขอมลไดวานาในแมนามคณภาพอยางไร เพอสามารถวางแผนปองกน และหาทางแกไขปญหาไดทนทวงท โดยการรวมกลมกนเพอกาหนดแผนในการบรหารแหลงนาสองคกรปกครองสวนทองถนตอไป เพอจดสรรงบประมาณในการบรหารจดการแหลงนา

ขอเสนอ ผเสนอแนวคดจงขอเสนอใหมการถายทอดความร การใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพพนทอง

นา เพอการบรหารจดการแมนาปาสกตอนลาง เพอใหประชาชนชวยในการเฝาระวงและตดตามคณภาพนาใหกบชมชนได รวมทงนาองคความรทไดไปประยกตใชในการชวดคณภาพนากบแหลงนาอน ๆ ตอไป โดยมแนวทางการดาเนนงาน ดงน

1. การรวบรวมองคความรเกยวกบการประเมนคณภาพนาดวยสตวหนาดน โดยการรวบรวมขอมลเกยวกบการศกษาสตวหนาดนในแหลงนาจดของประเทศไทยจากอดต

ถงปจจบน และความสมพนธระหวางชนด และปรมาณของสตวหนาดนกบปจจยคณภาพนา ไดแก เอกสารของ กรมประมง (เอกสารวชาการ, รายงานประจาป, รายงานการสมมนาวชาการ) กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กรมควบคมมลพษ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และมหาวทยาลยขอนแกน

2. การถายทอดความรสชมชนและนาไปปฏบต 2.1 การจดทาโปสเตอร และแผนพบเกยวกบความชกชม และความหลากหลายของสตวหนา

ดนในแมนาปาสกตอนลาง คมอการตรวจวดคณภาพนาดวยสตวหนาดน ทประชาชนทวไปสามารถอานเขาใจและนาไปปฏบตไดงาย

2.2 การจดประชมและอบรมถายทอดความรใหกบประชาชน เกยวกบการใชสตวหนาดนเปนตวบงชคณภาพพนทองนาหรอแหลงนา สงเสรมใหประชาชนมจตสานก ไดเกดความตระหนกในความสาคญของการอนรกษแหลงนา และการใชแหลงนาอยางมความรบผดชอบ

2.3 แจกจายโปสเตอร แผนพบ และคมอ แกอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประจาหมบาน และตวแทนโรงเรยนทตงอยใกลแมนาทเขารบการอบรม องคการบรหารสวนตาบล องคกรภาคประชาชน เครอขายอนรกษแมนาปาสกกลมตาง ๆ รวมทงแกประชาชนทวไปทสนใจ เพอเปนคมอในการเฝาตดตามคณภาพนา

2.4 ประชาชนสามารถวเคราะหสภาพพนทองนาหรอแหลงนาโดยดจากชนดของสตวหนาดนไดดวยตนเองทกขนตอน

2.5 กลมอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และตวแทนโรงเรยนทเขารบการอบรม สามารถกาหนดแผนในการบรหารจดการแหลงนา หากแหลงนาใดมสภาพทเสอมโทรมซงสามารถดไดจากชนดสตวหนาดนทพบ กสามารถดาเนนการปรบปรงใหดขน ตามกรรมวธทถกตองและสามารถปฏบตได เชน การของบประมาณจากหนวยงานหรอองคกรทดแล ในการขดลอกพนทองนาหรอปรบปรงโดยใช EM ball การกาหนดใหมการขออนญาตเลยงปลาในกระชง เปนตน

3. การประเมนผลการถายทอดความรและการนาไปปฏบตของชมชน 3.1 ตดตามการดาเนนงานการสารวจสตวหนาดนของผเขารบการอบรม 25 กลม โดย

กาหนดใหแตละกลมมการสงรายงานทก 2 เดอน เพอตรวจสอบความถกตอง 3.2 จดประชมเพอชแจง สรปผลการสารวจสตวหนาดน และการดาเนนการบรหารจดการพน

ทองนาของผเขารบการอบรมทง 25 กลม ปละครง

แผนการดาเนนงานของขอเสนอแนวความคด ดาเนนการในเดอนตลาคม 2559-กนยายน 2562

รายละเอยดกจกรรม ระยะเวลาการดาเนนงาน (ป พ.ศ.) หมายเหต ตวชวด

2559 2560 2561 2562

1. การรวบรวมองคความรเกยวกบการประเมนคณภาพนาดวยสตวหนาดน

ขอมลเกยวกบการศกษาสตวหนาดนในแหลงนาจด

ต.ค. 2559 รายงานสรปเกยวกบการศกษาสตวหนาดนในแหลงนาจด จานวน 1 ฉบบ

2. การถายทอดความรสชมชนและนาไปปฏบต

2.1 จดทาโปสเตอร แผนพบ และคมอ

พ.ย.-ธ.ค. 2559 โปสเตอร แผนพบ และคมอ อยางละ 50 ชด

2.2 การจดประชม และอบรม

ม.ค. 2560 - อาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประจาหมบาน จานวน 25 หมบาน ๆ ละ 2 คน - ตวแทนจากโรงเรยนของ 25 หมบาน จานวน 25 คน

2.3 แจกจายโปสเตอร แผนพบ และคมอ

ม.ค.-ก.ย. 2560

2.4 ประชาชนสามารถวเคราะหสภาพพนทองนาหรอแหลงนาไดดวยตนเอง

ม.ค. 2560-ก.ย. 2562

2.5 วเคราะหและกาหนดแนวทางในการบรหารจดการแหลงนาไดอยางเหมาะสมกบพนทนน ๆ

ม.ค. 2560-ก.ย. 2562

แผนการดาเนนงานของขอเสนอแนวความคด (ตอ) รายละเอยดกจกรรม ระยะเวลาการดาเนนงาน (ป พ.ศ.)

หมายเหต ตวชวด 2559 2560 2561 2562

3. การประเมนผลการถายทอดความรและการนาไปปฏบตของชมชน

3.1 ตดตามการดาเนนงานของผเขารบการอบรม ทก 2 เดอน

รายงานการสารวจสตวหนาดนของ 25 หมบาน ๆ ละ 16 ฉบบ

3.2 จดประชมเพอชแจง สรปผลการสารวจ และการดาเนนการบรหารจดการพนทองนา

รายงานสรปการสารวจสตวหนาดนของ 25 หมบาน ปละ 1 ฉบบ รวมเปน 3 ฉบบ

งบประมาณของขอเสนอแนวความคด

รายการ จานวนเงน (บาท)

ปงบประมาณ 2560



หมวดคาใชสอย 1. คาเบยเลยง 15,000 15,000 15,000 2. คาทพก 30,000 30,000 30,000 3. คาใชจายการจดประชมชาวบาน 22,500 22,500 22,500

หมวดคาวสด 1. วสดวทยาศาสตร - วสด และอปกรณเกบตวอยางสตวหนาดน

250,000

2. คาจดพมพรายงาน 3,750 3,750 3,750 3. วสดคอมพวเตอร 10,000 10,000 10,000 4. คาจดทาโปสเตอร 22,500 5. คาจดทาแผนพบ คมอ และตารางตรวจสอบ คณภาพนาดวยสตวหนาดน

25,000

6. วสดเชอเพลงและหลอลน 35,000 35,000 35,000

รวม 413,750 116,250 116,250

รวมทงหมด 646,250

ผลทคาดวาจะไดรบ - ทราบขอมลพนฐานของนเวศนวทยา และทรพยากรสตวหนาดนในปจจบนของแมนาปาสกตอนลาง

โดยเฉพาะอยางยง ขอมลความชกชม ความหลากหลาย และการแพรกระจายของสตวหนาดน ซงเปนขอมลทสาคญในการวางแผนบรหารและจดการทรพยากรประมงของแมนาปาสกตอนลาง

- ชมชนมองคความรเกยวกบการชวดสภาพพนทองนาหรอแหลงนาโดยใชสตวหนาดน - การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษและรกษาศกยภาพของแมนาปาสกตอนลาง - ประมวลผลขอมลเพอประกอบการกาหนดมาตรการตาง ๆ ในการบรหารจดการแหลงนาได

อยางถกตองเหมาะสม และอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมทางการประมงในแมนาปาสกตอนลางใหเกดประโยชนสงสดและยงยน

- มการบรณาการระหวางหนวยงานภาครฐและประชาชน ในการดาเนนการขอจดสรรงบประมาณเพอการบรณะและฟนฟจากหนวยงานทเกยวของ กรณทแหลงนาเกดปญหา

- คณภาพนาในแมนาปาสกตอนลางอยในเกณฑพอใช-ด ตวชวดความสาเรจ ขอเสนอแนวความคดการถายทอดความร การใชสตวหนาดนเปนตวชวดคณภาพพนทองนา เพอ

การบรหารจดการแมนาปาสกตอนลาง ไดกาหนดตวชวดความสาเรจเชงปรมาณและคณภาพ ไวดงน ตวชวดเชงปรมาณ

ตวชวด ป พ.ศ.

2559 2560 2561 2562

รายงานสรปเกยวกบการศกษาสตวหนาดนในแหลงนาจด

จานวน 1 ฉบบ

โปสเตอรเรอง ความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลาง

จานวน 1 ฉบบ จดพมพเพอเผยแพร จานวน 50 แผน

แผนพบเรอง ความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแมนาปาสกตอนลาง

จานวน 1 ฉบบ จดพมพเพอเผยแพร จานวน 50 เลม

คมอ และตารางตรวจสอบคณภาพนาดวยสตวหนาดน

จานวน 1 ฉบบ จดพมพเพอเผยแพร จานวน 50 ชด

ประชาชนทเขารบการอบรม จานวน 75 คน

ตวชวดเชงปรมาณ (ตอ)

ตวชวด ป พ.ศ.

2559 2560 2561 2562

รายงานการสารวจสตวหนาดนของผเขารบการอบรม - ราย 2 เดอน - รายงานสรปรายป

- กลมละ 6 ฉบบ - จานวน 1 ฉบบ



ตวชวดเชงคณภาพ 1. ชมชนไดตระหนกถงความสาคญของทรพยากรแหลงนาทมอย และรจกใชใหเกดประโยชน

สงสดและยงยน 2. องคความรการประเมนคณภาพนาดวยสตวหนาดน 3. ประชาชนในชมชนตนตวเรองการตรวจสอบคณภาพนาโดยวธทางชวภาพ สามารถประเมน

สถานการณแหลงนาโดยใชสตวหนาดน และการกาหนดแนวทางการบรหารจดการทเหมาะสม

ลงชอ………………..………………….……… (นายสชาต ผงฉมพล) ผเสนอแนวคด

เอกสารอางอง

กรมการปกครอง. 2556. ขอมลประชากร. http://stat.bora.dopa.go.th/hpstat9/people2.htm. (วนทสบคน 7 เมษายน 2556).

กรมควบคมมลพษ. 2546. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2546. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 120 หนา.


กรมควบคมมลพษ. 2548 ก. รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2548. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 56 หนา.

กรมควบคมมลพษ. 2548 ข. คมอการตรวจสอบคณภาพนาดวยสตวไมมกระดกสนหลงหนาดน. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 48 หนา.







กรมควบคมมลพษ. 2555. (ราง) รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2555. กรมควบคมมลพษ, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 107 หนา.

กรมชลประทาน. 2536. การศกษาความเหมาะสมและผลกระทบสงแวดลอม โครงการสรางเขอนเกบกกนา แมนาปาสก จงหวดสระบรและลพบร. รายงานฉบบสมบรณ เลม 2 รายงานสรป. กรมชลประทาน, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 61 หนา.

กรมพฒนาทดน. 2556. สรปประเภทการใชทดน. http://olp101.ldd.go.th/luse1/report_reserch.php. (วนทสบคน 7 เมษายน 2556).

กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2556. ขอมลโรงงานแยกตามพนท. http://www2.diw.go.th/factory/tumbol.asp. (วนทสบคน 7 เมษายน 2556).

เกษตรอนทรย. 2556. กระทรวงเกษตรฯ เยยวยาผเลยงปลาในกระชง. http://www.kasetorganic.com/forum/index.php?topic=621.0. (วนทสบคน 21 เมษายน 2556).

ชยมงคล จนทรวาร. 2526. อตราการหายใจของแมลงชปะขาวในนาทมปรมาณออกซเจนตางกน. การคนควาแบบอสระเชงวทยานพนธ. มหาวทยาลยเชยงใหม. 102 หนา.

ชตชล ผลารกษ. 2536. การศกษากลมแมลงในบางทองทของสวนพฤกษศาสตรภาคเหนอ (แมสา) จงหวดเชยงใหม. การคนควาแบบอสระเชงวทยานพนธ. มหาวทยาลยเชยงใหม.

นนทนา คชเสน. 2536. คมอปฏบตการนเวศวทยานาจด. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพ ฯ. 117 หนา.

สานกงานสงแวดลอมภาคท 7. 2556. การแกไขปญหา กรณเกษตรกรผทเลยงปลาในกระชงในแมนาปาสก ไดรบความเดอดรอนเสยหาย. http://www.envi7.com/pdf/170156_1.pdf. (วนทสบคน 21 เมษายน 2556).

สชาต ผงฉมพล และ ฉววรรณ สขมงคลรตน. 2556. ความชกชม และความหลากหลายของสตวหนาดนในแม นาปาสกตอนลาง. เอกสารวชาการฉบบท 6/2556. สานกวจยและพฒนาประมงนาจด, กรมประมง. 70 หนา.

Barnes, R.H.K. and K.H. Mann. 1989. Fundametals of Aquatic Ecolygy. University Press, Cambridge. 270 p.

Brandt, R.A.M. 1974. The non-marine aquatic Mollusca of Thailand. Druck von W. Kramer & Co. in Frankfurt am Main. 463 pp.

Chuensri, C. 1974. Key to Fresh Water Crabs. Kasetsart University, Bangkok. 52 p. Clarke, K.R. and R.M. Warwick. 1994. Change in Marine Community : an Approach to

Statistical Analysis and Interpretation. Plymouth : Plymouth Marine Laboratory, UK. 144 pp.

Dudgeon, D. 1999. Tropical Asian Streams : Zoobenthos, Ecology and Conservation. Hongkong University Press, Hongkong. 830 p.

Higgins, R.P. and T. Hjalmar. 1988. Introduction to Study of Miofauna. Smithsonian Institution Press, Washington. 488 p.

Lagler, K.F., J.E. Bardach and R.R. Miller. 1962. Icthyology. John Wiley and Sons Inc., New York. 545 p.

Ludwig, J.A. and J.F. Reynolds. 1988. Statistical ecology : A primer on methods and computing. John Wiley & Sons, New York. 337 pp.

Mellanby, H. 1963. Animal Life in Freshwater. Chapman and Hall LTD, London. 308 p.

Pennak, R.W. 1964. Collegiate Dictionary of Zoology. The Ronalds Press Company, NewYork. 567 p.

Rosenberg, D.M. and V.H. Resh. 1993. Freshwater Biomonitoring and Benthic Macroinvertebrate. Chapman & Hall, New York. 488 p.

Ter Braak, C.J.F. 1986. Canonical Correspondence Analysis : A New Eigenvector Technique for Multivariate Direct Gradient Analysis. Ecology. 67(5):1167-1179.

Usinger, Robert L. (ed.). 1968. Aquatic Insect of California. University of California Press, Berkeley and Los Angeles. 508 pp.

Walkley, A. and I.A. Black 1934. An Examination Digestion Method for Determining Soil Organic Matter and Propose Modification of the Chromic Acid Titration Method. Soil Sci. 37:29-37.

Washington, H.G. 1984. River of diversity, biotic and similarity indices. Water Res. 18(6):653-694.

Wilhm, J.L. 1970. Range of diversity index in benthic macroinvertebrate communities. J. Wat. Pallut. Cont. Fed. 42:221-224.

Zhadin, V.I. and S.V. Gerd. 1963. Fauna and Flora of the Rivers, Lakes and Reservoirs of the U.S.S.R. Israel Program for Scientific Translations Ltd., Jerusalem. 626 p.

เอกสารหมายเลข 3 โครงรางการเสนอผลงาน

1) ชอผลงาน การเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาสวาย 4 กลมประชากร

2) ระยะเวลาทดาเนนการ เมษายน 2551 - มนาคม 2554

3) ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ กรมประมง มการผลตพนธปลาสวาย เพอสงเสรมการเลยง และปลอยลงสแหลงนาเพอทดแทนผลผลตตามธรรมชาตมานาน มการแลกเปลยนพอแมพนธกน แตไมมการจดการพอแมพนธปลาทถกตองตามหลกพนธศาสตร ซงอาจทาใหพนธปลาเกดการเสอมโทรมทางพนธกรรม หรอมความเกยวของกนทางเครอญาตมากขน (inbreeding) และมรายงานวาปลาสวายทใชเพาะพนธตามศนยฯ ของกรมประมงในปจจบน มโครงสรางประชากรทแตกตางกนดานพนธกรรม โดยสามารถแบงเปนหลายกลมประชากร แลวพบวาแตละกลมประชากรมประวตทมาแตกตางกน แตยงไมมรายงานการทดสอบหรอเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาสวายแตละกลมประชากร ดงนนการศกษาเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาสวายแตละกลมประชากร จงเปนงานวจยทมความสาคญ และมประโยชนอยางยงในทางการเพาะเลยงและปลอยแหลงนา ซงสามารถนาไปใชเปนขอมลในการจดการพอแมพนธปลา เพอใหไดกลมประชากรทด ทเหมาะสมสาหรบการเพาะเลยงและปลอยเพอเพมผลผลตในแหลงนา 4) สรปสาระและขนตอนการดาเนนการ หลกการและเหตผล

ในการศกษาครงนเพอหากลมปลาสวายทด ซงปจจบนหนวยเพาะพนธของกรมประมง มการผลตพนธปลาชนดน เพอสงเสรมการเลยง และปลอยลงสแหลงนาเพอทดแทนผลผลตตามธรรมชาตมาเปนระยะ เวลานานตอเนองกน และมรายงานวาปลาสวายทใชเพาะพนธตามศนยฯ ของกรมประมงในปจจบน มโครงสรางประชากรทแตกตางกนดานพนธกรรม โดยสามารถแบงเปนหลายกลมประชากร เชน กลมประชากรปลาสวายของ ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดกาแพงเพชร ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดอบลราชธาน ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสรนทร และกลมประชากรปลาสวายของศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร อกทงปลาสวายยงมประวตทมาแตกตางกน แตยงไมมรายงานการทดสอบหรอเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาสวายแตละกลมประชากร ดงนน ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร จงไดทาการทดลองเพอเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาสวาย 4 กลมประชากร โดยมวตถประสงค

1. เพอทราบอตราการเจรญเตบโต และอตราการรอดตายของการเลยงปลาสวาย 4 กลมประชากร (กาแพงเพชร อบลราชธานร สรนทร และยโสธร)

2. เพอทราบกลมปลาสวายทด และเหมาะสมสาหรบใชในการเพาะเลยง

ขนตอนการดาเนนการ 1. การวางแผนการทดลอง ใชวธการทดลองแบบ RCRD (randomized completely block

design) 4 ชดการทดลอง (treatment) ชดการทดลองละ 4 ซา (replication) ประกอบดวยปลาสวาย 4 กลมประชากรๆ ละ 100 ตว โดยแบงชดการทดลองดงน

ชดการทดลองท 1 เลยงปลาสวายประชากรกาแพงเพชร ชดการทดลองท 2 เลยงปลาสวายประชากรอบลราชธาน ชดการทดลองท 3 เลยงปลาสวายประชากรยโสธร ชดการทดลองท 4 เลยงปลาสวายประชากรสรนทร

โดยปลอยปลาประชากรๆ ละ 100 ตว ลงในบอดนขนาด 400 ตารางเมตร (400 ตว/บอ) จานวน 4 บอ (4 ซา) 2. สถานท และระยะเวลาดาเนนการ ดาเนนการทดลองทศนยวจยและพฒนานาจดยโสธร

อาเภอมหาชนะชย จงหวดยโสธร ระหวางเดอนสงหาคม 2551- เดอนกมภาพนธ 2552 3. การเตรยมปลาทดลอง ปลาสวายทใชในการทดลอง ประกอบดวย 4 กลมประชากร คอ ปลา

สวายกลมประชากรกาแพงเพชร ปลาสวายกลมประชากรอบลราชธาน ปลาสวายกลมประชากรยโสธร และปลาสวายกลมประชากรสรนทร เพาะพนธปลาโดยวธฉดฮอรโมนผสมเทยม ณ หนวยงานดงเดมของปลาทง 4 กลมประชากร โดยกาหนดเวลาการเพาะพนธใหอยในชวงเวลาเดยวกน คอระหวาง 7 – 11 กรกฎาคม 2551 ลาเลยงไขปลาสวายทไดจากแตละแหง นามาฟกทศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร โดยแยกตามกลมประชากร หลงจากลกปลาฟกเปนตว และถงไขแดงยบแลว อาย 3 วน ยายลกปลาลงอนบาลในบอซเมนตขนาด 15 ตารางเมตร จานวน 4 บอ โดยแยกตามกลมประชากร จนเมอลกปลาอาย 45 วน คดขนาดปลาสวายทง 4 กลมประชากรๆ ละ 400 ตว ลงบอทดลอง ใชวธตดกานครบแขงทตาแหนงตางกน ไดแก ครบหลง ครบหซาย ครบหขวา และไมตดครบ เพอใชแยกกลมประชากรปลาในแตละบอ (Wydoski and Emery, 1983)

4. การใหอาหาร ในระยะเดอนแรก ใหปลาสวายกนอาหารสาเรจรปชนดเมดลอยนาโปรตน 40 % วนละ 2 ครง เวลา 9.00 น. และ 15.30 น. โดยกนจนอม (satiation) เดอนท 2 ถงเดอนท 6 ปรบเปลยนใหปลากนอาหารสาเรจรปชนดเมดลอยนาโปรตน 30 % วนละ 2 ครง เวลาประมาณ 09.00 น. และ 15.30 น. จนสนสดการทดลอง

5. การตรวจสอบคณสมบตของนา วเคราะหคณสมบตของนาในบอทดลองทเลยงปลาสวายทก 2 สปดาห ในชวงเวลา 08.30 น. ตลอดระยะเวลาทดลอง

6. การรวบรวมขอมล สมเกบขอมลนาหนก และความยาวของปลาทดลองทก 2 เดอน จานวน 20 % (20 ตว) ในแตละกลมประชากรของแตละบอ ตลอดระยะเวลาการทดลอง โดยงดใหอาหาร 1วน กอนการชงวด และในระหวางการชงวด ใชนามนกานพลเขมขน 40 ppm สลบปลา (นาวน และคณะ, 2549) เพอลดความบอบชา และลดอตราการตาย

การวเคราะหขอมล วเคราะหความแตกตางทางสถตโดยวธวเคราะหความแปรปรวนแบบ one way analysis of variance และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยระหวางชดการทดลองโดยวธ DMRT (Duncan’s new multiple range test) กาหนดคาความเชอมนท 95 เปอรเซนต โดยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป

5) ผรวมดาเนนการ (ถาม)

1.นางสาวนงคเยาว มณ สดสวนงาน 80 เปอรเซนต (หวหนาโครงการ) 2.นางสาวผองใส จนทรศร สดสวนงาน 15 เปอรเซนต 3.นางทพยสดา ตางประโคน สดสวนงาน 5 เปอรเซนต

6) สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต

กจกรรม สดสวนของผลงาน 1. วางแผนการดาเนนงาน 20 เปอรเซนต 2. เตรยมอปกรณ 10 เปอรเซนต 3. เกบรวบรวมขอมล 20 เปอรเซนต 4. วเคราะหขอมล 15 เปอรเซนต 5. เขยนรายงาน 15 เปอรเซนต

7) ผลสาเรจของงาน (เชงปรมาณ/คณภาพ) 1. ผลสาเรจของงานเชงปรมาณ ทราบขอมลดานการเจรญเตบโต อตราการรอดตาย ของปลาสวายทง 4 กลมประชากร 2. ผลสาเรจของงานเชงคณภาพ ทราบกลมประชากรปลาสวายทดและเหมาะสมเพอใชในการเพาะเลยง

8) การนาไปใชประโยชน 1. สมมนาวชการสานกวจยและพฒนาประมงนาจดปงบประมาณ 2555 2. ประชมวชาการกรมประมงปงบประมาณ 2555 3. หนวยงานในสงกดสานกวจยและพฒนาประมงนาจด สถาบนการศกษาตางๆ สามารถใชเปนขอมล

พนฐานในการศกษาวจยเกยวกบปลาสวายดานอนๆ ตอไป เชน ศกษาการเพาะพนธในระดบโรงเพาะฟก เพอศกษาอตราการฟก การผสม การรอดตาย และการเจรญเตบโตของลกปลา 4. หนวยงานเอกชน สามารถนาพอแมพนธปลาสวายไปใชประโยชนทางการเพาะเลยงเพอใหมปรมาณมากเพยงพอสาหรบการสงเสรมใหเกษตรกรเลยงในกระชงเพอเปนสตวนาเศรษฐกจตอไป

9) ความยงยากในการดาเนนการ/ปญหา/อปสรรค

1. การเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาสวาย 4 กลมประชากร มความยงยากในการทดลองมากเนองจาก ปลาแตละประชากรตองทาการเพาะพนธโดยการฉดฮอรโมนผสมเทยมในชวงเวลาเดยวกน ซงตองประสานขอความรวมมอจากเจาหนาทแตละศนยฯ และตองลาเลยงไขปลามาฟกและอนบาลในสภาพเดยวกน โดยแยกแตละกลมประชากรอยางชดเจน ฝกลกปลาใหคนเคยกบอาหารทใชในการทดลอง เมอลกปลาอายประมาณ 45 วน คดขนาดปลาสวายทง 4 กลมประชากรๆ ละ 400 ตว ลงบอทดลอง

2. ใชวธตดกานครบแขงทตาแหนงตางกน ไดแก ครบหลง ครบหซาย ครบหขวา และไมตดครบ เพอใชในการแยกกลมประชากรปลาในแตละบอ (Wydoski and Emery, 1983) ซงตองใชความชานาญในการตด

นาไปทดลองเลยงในบอดนขนาด 400 ตารางเมตร จานวน 4 บอ โดยเลยงปลาสวายทง 4 กลมประชากร รวมในบอเดยวกน อตราปลอยกลมประชากรละ 100 ตว/บอ (400 ตว/บอ)

3. การเกบขอมลการเจรญเตบโดยการสมชงวดความยาว และนาหนก ตองใชความละเอยดและความชานาญในการแยกความแตกตาง เนองจากตองแยกความแตกตางของปลาแตละกลมประชากรโดยดครบทถกตดทตาแหนงตางกน ใหอาหารปลาทดลอ 2 ครงตอวน และมการถายนา รวมถงมการวเคราะหคณสมบตของนาทก 2 สปดาห ตลอดการทดลอง 4. ตองวเคราะหผลทางสถต มการคนควาเอกสารเปนจานวนมาก เพอนามาใชวเคราะห วจารณและสรปผลการทดลอง 10) ขอเสนอแนะ

1. ควรมการจดการพอแมพนธปลาสวายกลมประชากรทใชในปจจบน หากจาเปน ตองมการผสมขามระหวางกลมประชากร ควรมการศกษาผลการเลยงเพอยนยนลกษณะปรากฏ

2. ควรมการบรหารจดการขอมลพนธประวต และการบรหารจดการพอแมพนธสตวนา ทจะนามาใชในกจกรรมการเพาะพนธใหถกตองตามหลกทางพนธศาสตร โดยเฉพาะหนวยผลตของกรมประมง เพอเปนแนวทางการผลตพนธสตวนาใหมคณภาพทด นาไปสงเสรมใหเกษตรกรเลยง และ หรอนาปลอยลงสแหลงนาธรรมชาตอยางตอเนอง เพอรกษาโครงสราง และองคประกอบทางพนธกรรม ใหเปนเอกลกษณ ของสตวนาแตละชนด


ลงชอ………………………………………………….. (นางสาวนงคเยาว มณ)

ผเสนอผลงาน ……………./……………. ./…………..


ลงชอ…………..……………………………………….. (นางสาวผองใส จนทรศร)

ผรวมดาเนนการ ….………./…………….…./…………..


ลงชอ…………..……………………………………… (นางทพยสดา ตางประโคน)

ผรวมดาเนนการ …..……../………………../………….. ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ ลงชอ…………………………….……………………………. ลงชอ………………………………….……………………. (นายณรงคศกด ศรชยพนธ) (............................……….................)ตาแหนง ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร ตาแหนง..…………………………………………........ ……../………./………….. ……../………./…………..

(ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนการ)

เอกสารหมายเลข 3 โครงรางการเสนอผลงาน(เรองท 2)

1) ชอผลงาน การปรบปรงพนธโดยวธผสมขามระหวางประชากร: กรณศกษากลมประชากรปลาเทโพใน

เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2) ระยะเวลาทดาเนนการ มนาคม 2552 - มนาคม 2556

3) ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ กรมประมงมการศกษาวจยเกยวกบปลาเทโพมาอยางตอเนอง เชน เทคนคการเลยงพอแมพนธ

วธการเพาะพนธ การอนบาล คพภะวทยา คณลกษณะทใชเลยง (สมเกยรต และคณะ, 2539) ศกษาความหนาแนนทเหมาะสม และตนทนผลตอบแทนในการเลยง (ทพยสดา และคณะ, 2549) และ Tangprakhon (2006) และ Tangprakhon et al. (2005) รายงานวา ในปจจบนหนวยเพาะพนธของกรมประมง (ศนยวจยฯ) มการผลตลกปลาเทโพเพอสงเสรมการเลยง และปลอยลงสแหลงนาเพอทดแทนผลผลตตามธรรมชาต แตขอมลดานการจดการพอแมพนธปลาเทโพ สาหรบการผลตลกปลามนอยมาก มวธการจดการและแหลงทมาพอแมพนธแตกตางกน เชน มการแลกเปลยนพอแมพนธระหวางศนยฯ มการรวบรวมพอแมพนธจากธรรมชาต นาลกพนธทไดเลยงเปนพอแมทดแทนตอเนองภายในหนวยงาน ซง สภทรา (2538) รายงานวาในการเพาะเลยงสตวนามความจาเปนทจะตองคดพนธหรอจดการพอแมพนธอยางถกตองตามหลกวชาการ เพอมใหกลมประชากรเกดความเสอมโทรมทางพนธกรรม ทาใหไดพนธสตวนาทมคณสมบตด และเปนการปองกนลกษณะทไมพงประสงค ไดแก อตราการเจรญเตบโตทเลวลง ปลามขนาดเลก ไมแขงแรง และตดโรคงาย และจากการศกษาของ Tangprakhon (2006) และ Tangprakhon et al. (2005) พบวาประชากรปลาเทโพทใชในการเพาะพนธของกรมประมง มโครงสรางประชากรทแตกตางกน และแบงเปนหลายกลมประชากร ดงนน ทพยสดา และนงคเยาว (2551) จงไดศกษาเปรยบเทยบการเจรญเตบโตของปลาเทโพ 4 กลมประชากร พบวากลมประชากรสรนทร ซงเปนปลาของศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสรนทร มอตราการเจรญเตบตาทสดและพบลกษณะปลาพการจานวนมาก เชน ตาบอด ตาโปน ลาตวลบแบน กระดกคด และหรอไมมกระดกปดเหงอก เปนตน ดงนน จงไดทาการศกษาการปรบปรงพนธปลาเทโพกลมประชากรสรนทรโดยวธผสมขามระหวางกลมประชากร (cross breeding) ทมความแตกตางทางพนธกรรมในระดบตางๆกน โดยวธผสมภายในชนดเดยวกน (intraspecific hybridization) ในครงน เพอเปนแนวทางและเปนขอมลในการแกไขลกษณะแสดงออกทไมพงประสงคดงกลาว

4) สรปสาระและขนตอนการดาเนนการ หลกการและเหตผล

จากรายงานการศกษาปลาเทโพทใชเพาะพนธในหนวยผลตของกรมประมงในปจจบนทพบวาปลาเทโพมโครงสรางประชากรทแตกตางกนดานพนธกรรม โดยสามารถแบงเปนหลายกลมประชากร (Tangprakhon, 2006; Tangprakhon et al., 2005) นาไปสการศกษาเปรยบเทยบการเจรญเตบโตของปลาเทโพ 4 กลมประชากร พบวา ปลาเทโพกลมประชากรสรนทร มอตราการเจรญเตบโตตาสด และพบลกษณะพการจานวนมาก เชน ตาบอด ตาโปน ลาตวลบแบน กระดกคด และหรอไมมกระดกปดเหงอก เปนตน (ทพยสดา และนงคเยาว, 2551) ดงนน การศกษาการปรบปรงพนธปลาเทโพกลมประชากรสรนทรโดยวธผสมขามระหวาง

กลมประชากร (cross breeding) ทมความแตกตางทางพนธกรรมในระดบตางๆกน โดยวธผสมภายในชนดเดยวกน (intraspecific hybridization) ในครงน โดยมวตถประสงค เพอเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตของปลาเทโพเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สรนทร) ทปรบปรงพนธโดยวธผสมขามระหวางประชากร เพอเปนแนวทางศกษาผลการทดสอบและเปนขอมลในการแกไขลกษณะแสดงออกทไมพงประสงคดงกลาว และแกปญหาความเสอมโทรมทางพนธกรรมของประชากรปลาแนวทางหนง เพอพฒนาดานการจดการพอแมพนธปลาเทโพเพอการเพาะเลยงทมประสทธภาพ

ขนตอนการดาเนนการ 1.การวางแผนการทดลอง แบงการทดลองออกเปน 2 การทดลอง

1.1 การทดลองท 1 แบบทมการแขงขนระหวางประชากร (เลยงรวมทกประชากรในกระชงเดยวกน) วางแผนการทดลองแบบ Unbalance design โดยแบงการทดลองออกเปน 5 ชดการทดลอง (treatment) ชดการทดลองละ 3 ซา (replication) แตละซาประกอบดวยปลาเทโพ 5 กลมประชากรๆ ละ จานวน 36 ตว โดยแบงชดการทดลองดงน

ชดการทดลองท 1 เลยงลกปลาเทโพประชากรอบลราชธานxอบลราชธาน ชดการทดลองท 2 เลยงลกปลาเทโพประชากรยโสธรxยโสธร ชดการทดลองท 3 เลยงลกปลาเทโพประชากรสรนทรxสรนทร ชดการทดลองท 4 เลยงลกปลาเทโพประชากรสรนทรxอบลราชธาน ชดการทดลองท 5 เลยงลกปลาเทโพประชากรสรนทรxยโสธร

โดยปลอยปลาเทโพแตละชดการทดลองลงเลยงในกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร จานวน 3 กระชง (3 ซา) ซงวางอยในบอพกนาขนาด 3 ไร 1.2 การทดลองท 2 แบบทไมมการแขงขนระหวางประชากร (เลยงแตละประชากรแบบแยกกระชง) วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณภายในกลม (completely randomized design) โดยแบงการทดลองออกเปน 3 ชดการทดลอง (treatment) ชดการทดลองละ 3 ซา (replication) แตละซาประกอบดวยปลาเทโพ จานวน 135 ตว โดยแบงชดการทดลองดงน

ชดการทดลองท 1 เลยงลกปลาเทโพประชากรสรนทรxสรนทร ชดการทดลองท 2 เลยงลกปลาเทโพประชากรสรนทรxยโสธร

ชดการทดลองท 3 เลยงลกปลาเทโพประชากรยโสธรxยโสธร โดยปลอยปลาเทโพแตละชดการทดลองลงเลยงในกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร จานวน 9 กระชง (3 ซา) ซงวางอยในบอพกนาขนาด 3 ไร 2. สถานทและระยะเวลาดาเนนการ ดาเนนการทดลองเลยงปลาเทโพทง 2 การทดลอง ในกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร ซงวางอยในบอพกนาขนาด 3 ไร ทสถานประมงนาจดจงหวดอานาจเจรญ อาเภอเมอง จงหวดอานาจเจรญ ระหวางเดอนสงหาคม 2552 ถง เดอนกมภาพนธ 2553 เปนระยะเวลา 6 เดอน

3. วธการทดลอง 3.1 การเตรยมกระชงทดลอง จดเตรยมกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร จานวน 12 กระชง ซงวางอยในบอพกนาขนาด 3 ไร สาหรบการทดลองท 1 จานวน 3 กระชง และการทดลองท 2 จานวน 9 กระชง 3.2 การเตรยมปลาทดลอง เพาะพนธปลาเทโพ 5 กลมประชากร (อบลราชธานxอบลราชธาน ยโสธรxยโสธร สรนทรxสรนทร สรนทรxอบลราชธาน และสรนทรxยโสธร) โดยวธฉดฮอรโมนผสมเทยม ณ หนวยงานดงเดมของปลาทง 3 แหง ไดแก ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดสรนทร ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดอบลราชธาน และศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร โดยกาหนดเวลาการเพาะพนธปลาใหอยในชวงเวลาเดยวกน เมออนบาลลกปลาอายครบ 50 วน นาลกปลาเทโพทไดจากแตละแหงมาทดลองเลยงทสถานประมงนาจดจงหวดอานาจเจรญ โดยสมชงวดปลาเทโพทง 5 กลมประชากรๆ ละ 50 ตว นาไปทดลองเลยงในกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร ตามแผนการทดลองทวางไว การทดลองท 1 นาไปทดลองเลยงในกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร จานวน 3 กระชง โดยเลยงปลาเทโพทง 5 กลมประชากร รวมในกระชงเดยวกน อตราปลอยกลมประชากรละ 36 ตวตอกระชง รวมปลาทดลอง 180 ตวตอกระชง (40 ตวตอลกบาศกเมตร) และใชวธตดกานครบแขงทตาแหนงตางกน ไดแก ครบหลง ครบหซาย ครบหขวา และไมตดครบ เพอเปนสญลกษณในการแยกกลมประชากรปลาในแตละกระชง (Wydoski and Emery, 1983) การทดลองท 2 นาไปทดลองเลยงในกระชงขนาด 1.5x2x1.5 เมตร จานวน 9 กระชง โดยเลยงปลาเทโพทง 3 กลมประชากร แบบแยกกระชง อตราปลอยกลมประชากรละ 135 ตวตอกระชง (30 ตวตอลกบาศกเมตร) 3.3 การใหอาหารปลาทดลอง ใหปลาเทโพทดลองกนอาหารสาเรจรปชนดเมดลอยนาโปรตน 30 % วนละ 2 ครง เวลาประมาณ 9.00 น. และ 15.30 น. โดยสงเกตการกนอาหารของปลาจนอม (satiation) ภายในเวลา 10 นาท โดยไมมอาหารเหลอ จนสนสดการทดลอง 3.4 ทาการวเคราะหคณสมบตนาในบอทดลองทเลยงปลาเทโพทก 2 สปดาห ในชวงเวลา 8.30 น. ตลอดระยะเวลาทดลอง 3.5 การเกบรวบรวมขอมล ทดลองเลยงเปนเวลา 6 เดอน โดยสมเกบขอมลนาหนก และความยาวจานวน 20 % ของปลาทดลองทก 2 เดอน ในแตละกลมประชากรของแตละการทดลอง ตลอดระยะเวลาการทดลอง การวเคราะหขอมล วเคราะหความแตกตางทางสถตโดยวธวเคราะหความแปรปรวน และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยระหวางชดการทดลองโดยกาหนดคาความเชอมนท 95 เปอรเซนต โดยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป

5) ผรวมดาเนนการ (ถาม)

1.นางทพยสดา ตางประโคน สดสวนงาน 30 เปอรเซนต (หวหนาโครงการ) 2.นายวงคปฐม กมลรตน สดสวนงาน 20 เปอรเซนต 3.นางสาวนงคเยาว มณ สดสวนงาน 20 เปอรเซนต 4.นางสาวผองใส จนทรศร สดสวนงาน 20 เปอรเซนต 5.นายเจรญ อดมการ สดสวนงาน 5 เปอรเซนต 6.นายราว แสงทอง สดสวนงาน 5 เปอรเซนต

6) สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต

กจกรรม สดสวนของผลงาน 1. วางแผนการดาเนนงาน 5 เปอรเซนต 2. เตรยมอปกรณ 5 เปอรเซนต 3. เกบรวบรวมขอมล 5 เปอรเซนต 4. วเคราะหขอมล 2 เปอรเซนต 5.เขยนรายงาน 3 เปอรเซนต

7) ผลสาเรจของงาน (เชงปรมาณ/คณภาพ)

1. ผลสาเรจของงานเชงปรมาณ ทราบอตราการเจรญเตบโต และอตราการรอดตายของปลาเทโพ 5 กลมประชากร ทเลยงรวมในกระชงเดยวกน (ประชากรอบลราชธานxอบลราชธาน, ประชากรยโสธรxยโสธร, ประชากรสรนทรxสรนทร, ประชากรสรนทรxอบลราชธาน และประชากรสรนทรxยโสธร) และเลยงแบบแยกกระชง 3 กลมประชากร (ประชากรสรนทรxสรนทร, ประชากรสรนทรxยโสธร และประชากรยโสธรxยโสธร)

2. ผลสาเรจของงานเชงคณภาพ ทราบแนวทางการวางแผนจดการพอแมพนธปลาเทโพ เพอใชในกจกรรมการเพาะพนธทเหมาะสม ทถกตองตามหลกพนธกรรม และเปนแนวทางการในการจดการพอแมพนธสตวนาชนดอนใหถกตองตามหลกพนธศาสตร

8) การนาไปใชประโยชน สามารถนาขอมลจากการทดลอง มาใชเพอเปนแนวทางพฒนาการเพาะพนธสตวนา ใหไดพนธสตวนาท

ด สาหรบนาไปสงเสรมการเลยงปลาเทโพ และสตวนาอนๆ ของเกษตรกร และนาไปปลอยในแหลงนาธรรมชาตอยางมคณภาพ

9) ความยงยากในการดาเนนการ/ปญหา/อปสรรค

1. การศกษา มความยงยากในการทดลองมากเนองจาก ปลาเทโพแตละประชากรตองทาการเพาะพนธโดยการฉดฮอรโมนผสมเทยมในชวงเวลาเดยวกน ซงตองประสานขอความรวมมอจากเจาหนาทแตละศนยฯ และตองลาเลยงไขปลามาฟกและอนบาลในสภาพเดยวกน โดยแยกแตละกลมประชากรอยางชดเจน ฝก

ลกปลาใหคนเคยกบอาหารทใชในการทดลอง เมอลกปลาอายประมาณ 50 วน สมชงวดปลาทดลอง 5 กลม ลงกระชงทดลอง ตามแผนทกาหนด

2. ใชวธตดกานครบแขงทตาแหนงตางกน ไดแก ครบหลง ครบหซาย ครบหขวา และไมตดครบ เพอใชในการแยกกลมประชากรปลาในแตละกระชง (Wydoski and Emery, 1983) ซงตองใชความชานาญในการตดนาไปทดลองเลยงในกระชงขนาด 1.5x2.0x1.5 เมตรในบอดนขนาด 3 ไร จานวน 3 กระชง โดยเลยงปลาเทโพ 5 กลมประชากร รวมในกระชงเดยวกน อตราปลอยกลมประชากรละ 36 ตว/กระชง (180 ตว/กระชง) และเลยงปลาเทโพ 3 กลมประชากร แบบแยกกระชง จานวน 9 กระชง อตราปลอยกระชงละ 135 ตว/กระชง

3. การเกบขอมลการเจรญเตบโดยการสมชงวดความยาว และนาหนก ตองใชความละเอยดและความชานาญในการแยกความแตกตาง เนองจากตองแยกความแตกตางของปลาแตละกลมประชากรโดยดครบทถกตดทตาแหนงตางกน ใหอาหารปลาทดลอ 2 ครงตอวน และมการถายนา รวมถงมการวเคราะหคณสมบตของนาทก 2 สปดาห ตลอดการทดลอง 4. ตองวเคราะหผลทางสถต มการคนควาเอกสารเปนจานวนมาก เพอนามาใชวเคราะห วจารณและสรปผลการทดลอง 10) ขอเสนอแนะ

1. กรมประมง สามารถใชขอมลผลการศกษาวจยเพอการวางแผน และจดการพอแมพนธปลาเทโพ และเปนแนวทางศกษาการปรบปรงพนธปลาชนดอนๆไดตอไป

2. หนวยผลตของกรมประมง ควรใหความสาคญในการบรหารจดการพอแมพนธสตวนาทจะนามาใชในกจกรรมการเพาะพนธใหถกตองตามหลกพนธศาสตร เพอรกษาโครงสรางและองคประกอบทางพนธกรรมใหเปนเอกลกษณของสตวนาแตละชนดสบไป ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนเปนความจรงทกประการ

ลงชอ………………………………………….

(นางสาวนงคเยาว มณ) ผเสนอผลงาน

……../………./………….. ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการดาเนนการของผเสนอขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงชอ…………..……………………………… (นางทพยสดา ตางประโคน) ผรวมดาเนการ

……../………./…………..


ลงชอ…………..……………………………… (นายวงคปฐม กมลรตน) ผรวมดาเนการ


ลงชอ…………..……………………………… (นางสาวผองใส จนทรศร) ผรวมดาเนการ


ลงชอ…………..……………………………… (นายเจรญ อดมการ) ผรวมดาเนการ


ลงชอ…………..……………………………… (นายราว แสงทอง) ผรวมดาเนการ

……../………./…………..

ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ ลงชอ…………………………….……………………………. ลงชอ…………………………………………………. (นายณรงคศกด ศรชยพนธ) (............................……….................)ตาแหนง ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมง ตาแหนง ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด นาจดยโสธร ………../………./………….. ……../………./………….. (ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนการ)

wเอกสารหมายเลข 4

โครงรางขอเสนอแนวความคด/วธการเพอพฒนางานหรอปรบปรงงานใหมประสทธภาพมากขน ของ นางสาวนงคเยาว มณ เพอประกอบการแตงตงใหดารงตาแหนง นกวชาการประมงชานาญการพเศษ ตาแหนงเลขท 1633 สานกวจยและพฒนาประมงนาจด เรอง การบรหารจดการพอแมพนธปลาแกมแดงเพอการเพาะพนธและการอนรกษ หลกการและเหตผล ปลาแกมแดง (Hypsibarbus lageri Rainboth, 1996) เปนปลาพนเมองของไทย มลกษณะภายนอกคลายกบปลาตะเพยน แตลาตวมขนาดใหญและยาวกวา ลกษณะลาตวแบนขางแผนปดเหงอกมสแดงชดเจนทงสองขาง เกลดเหนอเสนขางลาตวถงโคนครบหลงม 5 แถว ม gill rakers บนขากรรไกรอนทหนง ทางดานลาง 9 - 10 อน มรายงานวา พบปลาแกมแดงขนาดใหญสดมความยาว 40 เซนตเมตร เปนปลาประจาถนแมนาโขงตอนกลางและสาขา รวมทงแมนาในแถบจงหวดกาญจนบร อาศยอย บรเวณกลางนาถงพนทองนาบรเวณทมนาใส กนแพลงกตอนสตว สาหรายและไสเดอนเปนอาหาร (Rainboth,1996) อยในครอบครวเดยวกบปลาตะพาก ซงสทศน (2537) รายงานวาปรมาณปลาตะพากทจบไดในแหลงนาตามธรรมชาต นบวนจะมปรมาณลดลงและหายาก มแนวโนมวาจะสญพนธไดในอนาคต ซงในปจจบนไดมการศกษาวจยเกยวกบปลาตะพากอยางจรงจงและตอเนอง ในทานองเดยวกนกบปลาแกมแดง เนองจากมรายงานการศกษาเกยวกบปลาแกมคอนขางนอย ทงในดานผลจบ ผลผลตจากธรรมชาต และดานการเพาะเลยง จากการสอบถามและสมภาษณชาวประมงบรเวณแมนาโขงและสาขา ซงพบวา ชาวประมงจบปลาแกมแดงไดนอยลงเรอยๆ จนในปจจบน จบไดนอยมาก และชาวประมง ใหความเหนวา ถาหากไมมการดาเนนการแกไข หรอทาการศกษา ทงดานการเพาะพนธเพอผลตลกปลาปลอยคนสแหลงนา และศกษาเกยวกบปลาชนดนอยางตอเนองและจรงจง ปลาแกมแดงกจะหายไปจากแหลงนาในทสด

ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร กาหนดปลาแกมแดงเปนปลาประจาหนวยงาน เนองจากเปนพนธปลาพนเมองของไทย และอาจกลาวไดวาปลาแกมแดงเปนปลาชนดใหม ทมรายงานการศกษาคอนขางนอยมาก ซงจาเปนตองทาการศกษาและพฒนาองคความรเกยวกบปลาแกมแดงใหคลอบคลม โดยเรมตนจากการรวบรวมและการเลยงพอแมพนธ การเพาะและอนบาลลกปลา การเลยงรปแบบตางๆ การจดการพอแมพนธตามหลกพนธศาสตร และนาไปสการสงเสรมการเลยงแกเกษตรกร และเปนทางเลอกในการเพาะเลยงสตวนา เนองจาก ปลาแกมแดงมลกษณะคลายกบปลาตะเพยนแตมขนาดใหญกวา ซงเกษตรกรคนเคยและนยมเลยงปลาตะเพยนทงในบอดน และปลอยในนาขาว เหมาะแกการสงเสรมใหเกษตรกรเลยงเพอบรโภคในครอบครวและพฒนาการเพาะเลยงเชงพานชย และผลตลกปลาปลอยคนสธรรมชาตเพอการอนรกษตอไป

บทวเคราะห/แนวคด/ขอเสนอ จากผลการศกษา รวบรวมขอมลพนฐาน ของปลาแกมแดง พบวา มการจบปลาชนดนจากธรรมชาต

เพยงอยางเดยวเทานน โดยไมมมาตรการควบคม ซงหากไมมการดาเนนการฟนฟและอนรกษ ตลอดจนทาการศกษาวจยอยางรอบดานปลาแกมแดงกมโอกาสทจะสญพนธไปจากธรรมชาต ดงนนจงตองศกษาวจยเพอใหไดขอมลครบถวน โดยการวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน (จดแขง-จดออน) และสภาพแวดลอมภายนอก (โอกาส-อปสรรค) เพอหาแนวทางการพฒนาการเพาะเลยง และการบรหารจดการพอแมพนธ กาหนดมาตรการดานการอนรกษปลาแกมแดง เพอการอนรกษ ดงน

สภาพแวดลอมภายใน จดแขง (Strengths) ในการบรหารจดการพอแมพนธปลาแกมแดงเพอการเพาะพนธและการอนรกษ

ดงน - ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร มความพรอมในดานบคลากร มเจาหนาท

นกวชาการทมความร ความสามารถในการปฏบตงาน ดานการเกบขอมล รวมถงมความรความชานาญในการดแลและวจยพนธปลาทองถนหายากใหประสบผลสาเรจในการเพาะขยายพนธ อกทงมความพรอมในสวนของปจจยพนฐานสาหรบงานวจย มอปกรณในการเพาะพนธ บออนบาล บอเลยงทงบอดนและบอซเมนต

- ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร สามารถรวบรวมพนธปลาแกมแดงไดจานวนเพยงพอ เพอเปนพอแมพนธ

- ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร มงเนนกจกรรมผลตพนธสตวนาอยางมคณภาพ และใหมปรมาณเพยงพอ เพอสงเสรมดานการเลยงแกเกษตรกรและปลอยทดแทน เพมผลผลตในแหลงนาธรรมชาตอยางตอเนอง

- สามารถดาเนนการควบคไปกบงานปกตทดาเนนการอยได และสามารถเชอมโยงขอมลพนฐานระหวางหนวยงานภายใตกรมประมงไดอยางสะดวก

จดออน (Weaknesses) ในการบรหารจดการพอแมพนธปลาแกมแดงเพอการเพาะพนธและการ

อนรกษ ดงน - จาเปนตองใชระยะเวลาศกษารวบรวมพนธปลา และนามาเลยงใหคนเคยกบ

สภาพแวดลอม จนสามารถเพาะพนธได ตลอดจนการศกษารวบรวมขอมลอยางรอบดาน เพอใหสามารถจดทาฐานขอมล เพอพฒนาการเพาะเลยงและการอนรกษ และการจดการพอแมพนธทถกตองตามหลกพนธศสาสตร เพอใหบรรลตามวตถประสงคทกาหนด

- เนองจากปลาแกมแดงเปนปลาทยงไมมการศกษาวจยเกยวกบการเลยง การเพาะพนธมากอน จาเปนตองทาการศกษาการบรหารจดการขอมลพนฐานทางดานพนธกรรมตามหลกพนธศาสตร เพอมใหเกดความเสอมโทรมทางพนธกรรมในอนาคต

สภาพแวดลอมภายนอก โอกาส (Opportunities) ในการบรหารจดการพอแมพนธปลาแกมแดงเพอการเพาะพนธและการ

อนรกษ ดงน - กรมประมงใหความสาคญในการฟนฟพนธปลาไทย และสนบสนนการในการบรหาร

จดการ และพฒนาองคความรพนธปลาไทย - ในปจจบนขอมลความร และเทคโนโลยทางพนธศาสตรมความทนสมย ถกตอง แมนยา

และสามารถนามาใชเปนเครองมอเพอพฒนางานดานการเพาะเลยงได - การบรหารจดการพอแมพนธปลาทมประสทธภาพ ทาใหสามารถลดปรมาณการเลยงพอ

แมพนธปลาทไมจาเปน ตลอดจนไมสนเปลองบอดน สามารถนาไปใชประโยชนไดอยางมประสทธภาพ

- มแหลงรวบรวมปลาแกมแดงในธรรมชาต - รฐบาลใหความสาคญในการอนรกษพนธปลาทองถน เพอคงความหลากหลายทาง

ชวภาพอยางยงยนไว โดยใหการสนบสนนหนวยงานของรฐและมหาวทยาลยผานทนวจยในการศกษาปลาพนเมองทองถน

อปสรรค (Threats) ในการบรหารจดการพอแมพนธปลาแกมแดงเพอการเพาะพนธและการอนรกษ

ดงน - ปจจบนเนองจากสภาะโลกรอน สงผลกระทบทาใหแหลงทอยอาศยของปลาแกมแดง

เปลยนแปลงไป จะเหนไดจากปรมาณการจบปลาชนดนของชาวประมงลดลงจนอยในสภาวะทนาเปนหวง

- เนองจากอาชพหาปลาเปนอาชพทสามารถสรางรายไดใหกบชาวประมง ชาวประมงจงไมคอยใหรวมมอในการบรหารจดการและการอนรกษพนธปลา

- หนวยงานททาการศกษาวจย ไมใหความสาคญในเรองการบรหารจดการพอแมพนธปลาทถกตองตามหลกพนธศาสตรอยางจรงจง อาจทาใหเกดการเสอมโทรมทางพนธกรรมไดในอนาคตเมอการเพาะเลยงประสบผลสาเรจ ทาใหมความยงยากและใชเวลาในการแกไขปรบปรงพนธ

แนวคด/ขอเสนอ

จดแขงและจดออนทเปนปจจยภายในรวมกบโอกาสและอปสรรคซงเปนปจจยภายนอก สามารถนามาวเคราะหเพอสรางกลยทธในการการบรหารจดการพอแมพนธปลาแกมแดง เพอพฒนาการเพาะพนธและคงความหลากหลายทางชวภาพ ใหประสบผลสาเรจ ดงน

1. รวบรวมขอมลทางดานชววทยาของปลาแกมแดง แหลงวางไข แหลงเลยงตวออน แหลงรวบรวมปลาของชาวประมง เพอเปนขอมลพนฐานในการพฒนาการเพาะเลยงปลาแกมแดง

2. รวบรวมพนธปลาแกมแดงจากธรรมชาต มาเลยงเพอเปนพอแมพนธ โดยศกษารปแบบ เทคนคและวธการตางๆ

3. เรงวจยเทคนค การเพาะพนธ การอนบาล การเลยงปลาแกมแดงเพอเปนพอแมพนธ โดยใชลกพนธปลาทไดจาการเพาะพนธ เพอไดทราบขนาด อาย ทเหมาะสมของปลาแกมแดงวาอายเทาใดแรกเรมเจรญพนธ ขนาดอาย ทเหมาะสมทนามาใชเปนพอแมพนธไดด และวจยดานอน ๆ เพอใหมขอมลครบทกดาน เพอสามารถเพาะพนธปลาแกมแดงไดจานวนมากและปลอยคนสธรรมชาตทดแทนพนธปลาทถกจบจากธรรมชาต สามารถถายทอดความรใหแกหนวยงานในกรมประมง นสต นกศกษา เกษตรกรและผสนใจในการเลยงปลาแกมแดงได

4. ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร ดาเนนการเพาะพนธปลาแกมแดงและปลอย พนธปลาคนสแหลงนาธรรมชาต ตามโครงการฟนฟทรพยากรพนธปลาและสตวนาจดของไทย แบบบรณาการกบหนวยงานในทองถนและชาวบาน เพอสรางจตสานกในการอนรกษ และหวงแหนพนธปลาแกมแดง จดกจกรรมอนรกษพนธปลาแกมแดงซงเปนปลาประจาหนวยงานของศนยฯยโสธร โดยเฉพาะในวนสาคญตางทมการจดกจกรรมและมผมารวมกจกรรมเปนจานวนมาก เชน การปลอยพนธปลาเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษาฯ วนประมงแหงชาต เปนตน

5. ในกระบวนการศกษาวจยจะดาเนนการควบคไปกบการบรหารจดการพอแมพนธเพอการเพาะพนธและการอนรกษอยางถกตองตามหลกพนธศาสตรทด ซง สภทรา (2549) รายงานไว เชน บอเลยงพอแมพนธ มการแยกบอเลยงตามเพศพนธ และรนตางๆ เปนตน อยางไรกตามการคดเลอกพอแมพนธสตวนามความจาเปนสงมาก การไมเอาใจใสตอการคดเลอกพอแมพนธสตวนาจะมผลในการทาลายสายพนธสตวนานนๆ อยางรวดเรว (วงศปฐม, 2536)

การจดการในเรองพอแมพนธและปรบปรงพนธปลาแกมแดง จะตองดาเนนการอยางเครงครดเพอการพฒนาการเพาะเลยงปลาโดยมการจดเกบขอมลทเปนปจจบนสามารถตรวจสอบไดตลอดเวลา

แผนการดาเนนงานของขอเสนอแนวความคด

1. แผนการดาเนนงาน ปงบประมาณ 2558

รายละเอยด กจกรรม

ระยะเวลาดาเนนการ ปงบประมาณ 2558 ตวชวด ตค.

57 พย. 57

ธค. 57

มค.58

กพ58

มค.58

เมย.58

พค.58

มย.58

กค 58

สค. 58

กย. 58

1. ศกษาและรวบรวมขอมลทางดานชววทยา

รายงานผลการศกษา จานวน 1 เลม

- ศกษาขอมลทางดานชววทยาแหลงงวางไข แหลงเลยงตวออนการกนอาหาร เปนตนพรอมทงศกษาคนควาจากเอกสารทเกยวของ ตลอดจนแหลงรวบรวมปลา ลกษณะถนอาศย การใชเครองมอในการรวบรวมและวธการรวบรวม

รายงานผลการศกษาททางดานชววทยาปลาแกมแดง และ รายชอเอกสาร, งานวจยตางๆ ทเกยวของ

- รวบรวมพอแมพนธปลาแกมแดงและตดเครองหมายไมโครชพ

จานวนพอแมพนธปลาแกมแดงทตดเครองหมายไมโครชพ




58 พย. 58

ธค. 58

มค.59

กพ59

มค.59

เมย.59

พค.59

มย.59

กค 59

สค. 59

กย. 59

1. ศกษาวจยทางดานการเลยงและการบรหารจดการพอแมพนธ

รายงานผลการศกษา จานวน 1 เลม

- ศกษารปแบบเทคนคและวธการเลยงปลาแกมแดงเพอเปนพอแมพนธ

รายงานผลการศกษาวจยจานวน 1 เลม

- การบรหารจดการพอแมพนธตามหลกพนธศาสตร

แบบสรปรายงานผลการดาเนนการ จานวน 1 เลม




59 พย. 59

ธค.59

มค.60

กพ60

มค.60

เมย.60

พค.60

มย.60

กค 60

สค. 60

กย. 60

1. ศกษาวจยทางดานการเพาะและอนบาลปลาแกมแดง

รายงานผลการศกษา

- ศกษารปแบบเทคนควธการเพาะพนธ

รายงานผลการศกษาจานวน 1 เลม

- ศกษาวจยการอนบาลลกปลาในรปแบบตางๆ

รายงานผลการศกษาจานวน 1 เลม

- การเพมผลผลตปลาในแหลงนา โดยการบรณาการกบหนวยงานในทองถน

แบบสรปรายงานผลการดาเนนการ




60 พย. 60

ธค.60

มค.61

กพ61

มค.61

เมย.61

พค.61

มย.61

กค 61

สค. 61

กย. 61

-นาเสนอขอมลงานวจยพนฐานดานชว วทยาของปลาแกมแดง ตลอดจนเสนอขอมลการเกดภาวะโลกรอน การปองกนและผลกระทบทม ตอแหลงทอ ยอาศยปลาแกมแดงตอชมชน หนวยงานสวนทองถน

จดประชมเชงปฏบตการเพอเสนอขอมล 1 ครง

- กาหนดมาตรการ ควบคมการทาประมงในแหลงทอยอาศย และในฤดวางไขของปลาแกมแดงและบรณาการกบหนวยงานในพนทในการบรหารจดการแหลงนา

จดประชมเชงปฏบตการเพอเสนอขอมล 1 ครง

ผลทคาดวาจะไดรบ เมอไดทาการศกษาครบถวนตามวตถประสงคแลว

1. ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร มขอมลทางดานชววทยาของปลาแกมแดง แหลงวางไข แหลงเลยงตวออน แหลงรวบรวมปลาของชาวประมง เพอเปนขอมลพนฐานในการพฒนาการเพาะพนธและพฒนาการเลยงปลาแกมแดง เพอปลอยคนสแหลงนาธรรมชาต

2. หนวยงานมขอมลพนธประวตปลาแกมแดง ทสามารถใชเปนแนวทางในการบรหาร จดการ พฒนาและปรบปรงพนธปลาชนดอนๆ เพอรกษาโครงสรางและองคประกอบทางพนธกรรมของสตวนาแตละชนด

3. มการบรณาการระหวางหนวยงานภาครฐ องกรคปกครองสวนทองถน ชาวบานในการ รวมกนปลอยพนธปลาในโอกาสวนสาคญตางๆ ทาใหชาวประมงหรอชมชนมความเขาใจในการอนรกษพนธปลาแกมแดง มความหวงแหนทรพยากรสตวนาในแหลงนาทองถนและมสวนรวมในการบรหารจดการแหลงนาของชมชน

4. ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดยโสธร นาเสนอผลงานการศกษาวจยเกยวกบปลา แกมแดง ตามแผนงานทกาหนด

การวเคราะหความเสยงของโครงการ

เมอนาผลวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและสภาพแวดลอมภายในมาวเคราะหความเสยงของโครงการ ปจจยทอาจจะทาใหเปาหมายของโครงการไมประสบผลสาเรจ สามารถแบงออกไดเปน ปจจยภายนอกไดแกอปสรรค (Threats) และปจจยภายใน หรอจดออน (Weaknesses) ซงปจจยภายนอกมผลกระทบตอเปาหมายโดยไมสามารถควบคมและบรหารได

1. แหลงนาธรรมชาตและสภาพแวดลอมมการเปลยนแปลงจากภยธรรมชาต อน เนองมาจากสภาวะโลกรอน ซงมผลทาใหแหลงนาเสอมโทรมไมเหมาะสมตอแหลงทอยอาศย การแพรขยายพนธ การกนอาหาร และการเจรญเตบโต ทาใหปรมาณปลามจานวนลดลง

2. เกษตรกรในชมชน หรอชาวประมง ขาดจตสานกดานการอนรกษทรพยากรสตวนา ม การจบปลาในฤดทหามจบ หรอมการใชเครองมอประมงผดกฎหมายทาการประมง

สวนปจจยภายในทมผลกระทบตอเปาหมายของโครงการ แตสามารถบรหารความเสยงหรอควบคมและตดตามประเมนได มดงน

ความเสยง E การเพาะพนธปลาแกมแดงยงไมประสบผลสาเรจทาใหผลผลตจากการเพาะพนธ

มปรมาณนอยมาก ไมเพยงพอตการสงเสรมการเลยงแกเกษตรกรและเพมผลผลตในแหลงนา

การบรหารความเสยง การศกษาวจยการเลยงปลาแกมแดงทรวบรวมจากธรรมชาตเพอเปนพอแมพนธ เชน อาหารพอแมพนธ รปแบบการเลยง เปนตน โดยศกษาคนควาวจยขอมลเพมเตมใหครอบคลมทกๆ ดาน

ความเสยง H ขาดการประชาสมพนธเกยวกบปลาแกมแดง ซงเปนปลาชนดใหมทเรมศกษาพฒนาการเพาะเลยงเพอสงเสรมการเลยงและการอนรกษ

การบรหารความเสยง สนบสนนกจกรรมนารองในโครงการบรณาการ รวมกบหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณในจงหวด โดยการสรางจดสาธตเพอนารองสงเสรมพฒนาอาชพการเลยงปลาแกมแดง โดยใชงบดาเนนงานปกต

ความเสยง M ขาดการประชาสมพนธขอมลผลกระทบทเกดจากสภาวะโลกรอนทาใหแหลงอาศยของสตวนาเปลยนแปลงไป

การบรหารความเสยง เผยแพรขอมลเกยวกบการผลกระทบของสภาวะโลกรอนทมตอแหลงอาศยของสตวนา ตลอดจนแนวทางแกไข และพฒนาปรบปรงสภาพแหลงนาใหอดมสมบรณ

ความเสยง L ขาดความรวมมอจากชมชนในการดแลและฟนฟทรพยากรสตวนา และใชเครองมอประมงผดกฎหมาย

การบรหารความเสยง บรณาการรวมกบหนวยงานองคกรสวนทองถน ในการจดกจกรรมรณรงคเสรมสรางความรความเขาใจ และสรางจตสานกทดในการอนรกษทรพยากรสตวนาในแหลงนา โดยการมสวนรวมของชมชน

ระดบความเสยง E = เสยงมากทสด ตองดาเนนการทนท H = เสยงมาก ผบรหารระดบสงดแล M = เสยงปานกลาง ตองมผรบผดชอบ L = เสยงนอย ตดตาม และปองกนโดยวธทเคยปฏบต

ตวชวดความสาเรจ

ตวชวดเชงปรมาณ

1. เกษตรกรไดรบความรความเขาใจ ดานการเพาะเลยงปลาแกม และการอนรกษทรพยากรสตวนา จากการจดฝกอบรมเชงปฏบตการ จานวนอยางนอย 10 คนตอรนตอป

2. สามารถผลตพนธปลาแกมแดงทดมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในทองถน เพอนาปลอยในแหลงนาธรรมชาต ในวนสาคญตางๆ จานวน 1 ครงตอป

3. ฐานขอมลปลาแกมแดงในเรองของชววทยาของปลาแกมแดง แหลงวางไข แหลงเลยงตวออน แหลงรวบรวมปลาของชาวประมง การเพาะพนธ เพอใชเผยแพรและพฒนาปรบปรงบอรดปลาประจาหนวยงาน 4. บคลากรและเจาหนาทของหนวยงาน มประสบการณในการปฏบตงานแบบบรณาการ เปนการเพมประสทธภาพในการทางานรวมกบองคกรสวนทองถน หนวยงานละอยางนอย 1 ราย ตวชวดเชงคณภาพ

1. ศพจ. ยโสธร สามารถผลตพนธปลาแกมแดงทด มคณภาพ และเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ในทองถนทงเพอการเพาะเลยงและการอนรกษทรพยากรประมงไดปรมาณเพยงพอ กบความตองการของเกษตรกร

2. เกษตรกรมความรความเขาใจ มทกษะและประสบการณดานการเพาะเลยงปลาแกมแดง และดานการอนรกษทรพยากรสตวนามากขน

3. แหลงนาธรรมชาต มความหลากหลายทางชวภาพ และความสมบรณยงยนจากการนาปลอยพนธปลาแกมแดงทเหมาะสมประจาถน 4. สงเสรมประสทธภาพการปฏบตงาน และการประสานงานของบคลากร และเจาหนาทในองคกรของหนวยงานใหดขน จากการรวมปฏบตงานโครงการบรณาการกบองคกรสวนทองถน

ลงชอ.................................................................. (นางสาวนงคเยาว มณ) ผเสนอแนวคด

เอกสารอางอง วงศปฐม กมลรตน. 2536. คาแนะนาการจดการพอแมพนธ. เอกสารแนะนาฉบบท 1. สถาบนวจยและพฒนา

พนธกรรมสตวนา, กรมประมง. 5 หนา. สทศน เผอกจน และ เรวตร ฤทธาภรณ. 2537. การเพาะพนธปลาตะพากโดยการฉดฮอรโมนสงเคราะห.

เอกสารวชาการฉบบท 30/2537. กองประมงนาจด, กรมประมง. กระทรวงเกษตรและหสกรณ. 15 หนา

สภทรา อไรวรรณ. 2549. หลกพนธศาสตรทใชในการปรบปรงพนธสตวนา. การฝกอบรมหลกสตรเทคโนโลยการผลตพนธสตวนา วนท 27-28 มถนายน 2549. ณ สานกวจยและพฒนาประมงนาจด บางเขน, กรงเทพมหานคร. 7 หนา.

Rainboth, W.J. 1996. FAO Species Indentification Field Guide for Fisheries Purpose. Fishes of the Cambodian Mekong. FAO, Rome. 265 pp.

4. สร ปสาระและข นตอนการด าเน นการ ว ตถ...

Documents