สนโดษ ...เคลดลบของความสข พระอาจารยมตซโอะ คเวสโก

พระอาจารยมตซโอะ คเวสโก

เคลดลบของความสขเคลดลบของความสขทคนเรามกจะมองขามไป คอ

“ความสนโดษ”

ซงเปนสงทมอย เปนอย ซอนอยในตวเราทน เดยวน อวชชา ความไมร และตณหาความทะยานอยาก

เปนสงทปดบงทำาใหเรามองไมเหนวถแหงความสข อนเกดจากความสนโดษ

ความสนโดษเปนมงคลขอท 24 ในมงคล 38 ประการ

มงคลเปนเหตแหงความสข ความกาวหนาในการดำาเนนชวต ซงพระพทธเจาทรงแสดงไว

ใหพทธศาสนกชนนำาไปปฏบตนำามาจากบทมงคลสตรทพระพทธเจา

ตรสตอบปญหาทเทวดาถามวา คณธรรมอนใดททำาใหชวตประสบความสขความเจรญ

ความสขอนเกดจากความสนโดษนนเราไมตองแสวงหาอะไรนอกตวเรา

ไมตองทำาอะไรพเศษไปกวาสงทเราทำาทกวนน ทกสงทกอยางเหมอนเดมเราเพยงแตเปดใจใหกวาง

ยอมรบความจรงตามธรรมชาตดวยจตใจทเปนธรรม

แลวยนดพอใจในสงทม ทเปน ทหามาไดดวยความซอสตยสจรต

รจกคดด คดถก เทานนแหละ

ความสนโดษ อนเปนบอเกดของความพอใจสขใจ

มนกผดขนมาเอง โดยอตโนมต ทน เดยวน

นสรดน กบ

มสตาฟานสรดนมเพอนสนทคนหนงชอมสตาฟามสตาฟาเปนคนทไมฉลาด นสรดนเปนคนเฉลยวฉลาดแตชอบทำาเปนคนโง และขยนลอเลยนเพอนบาน

วนหนงมสตาฟาตนแตเชามดดวยความทอแทกไปหานสรดน บอกวาเพอนเอย บานผมทอยมนแคบ กลนอบไมคลองตวเลย ผมไมมความสข

กลดกลมมาหลายปแลว ชวยผมหนอยไดไหมเงนทจะขยายหองกไมม

นสรดนบอกวาเอาละ แกตองเชอขานะ

เชอทกอยางนะ แลวจะชวยใหสบายขนมสตาฟาบอกวาผมจะเชอทกอยางทนายบอก

นสรดนไดทกบอกวา

คนนนะ เอาแพะเขาไปลามในหองนอนของแกมสตาฟางงแตกเชอฟงนสรดน

รงเชาตนมาตาแดง มาหานสรดนผมนอนหลบๆ ตนๆ เจาแพะวายราย

มนรองทงคน ไหนวาจะชวยใหผมมความสข

นสรดนบอกวา เอานาเชอฉนคนนเอาลาเขาไปอกตวหนงไปลามดวยกนมสตาฟาคนโงกทำาตาม เอาลาเขาไปลาม

รงเชากโผเผมาบอกวาเจาแพะกบลามนทะเลาะกนทงคนรองและเตะกนและถายมลออกมา หองผมกเลกอยแลวเหมนคลงไปหมด ไหนวาจะชวยผมใหสบายขนไงละนสรดนบอกวาเอานา คนนไดเรองเอามาเขาไปอกตวหนง

พอรงเชามสตาฟาไมมแรงเพราะไมไดนอนทงคน บอกนสรดนชวยผมดวยชวยใหผมมความสขหนอย นสรดนบอกวาเอาละไดทแลว คนนเอาแพะออกจากหองไป

พอรงเชามสตาฟามาหานสรดนกถามวาเปนไงบางมสตาฟาจงบอกวาคอยยงชวนดหนงแลว

นสรดนบอกวา งนคนนเอาลาออกไปรงเชามสตาฟาบอกวา ผมรสกวาหองผมกวางขนนสรดนบอกวา เอาคนนแกเอามาออกไปจากหอง

รงเชามสตาฟาเดนยมเผลบอกวา แหม ผมรสกเปนสขเหลอเกน หองผมรสกมนกวางขวางด

คงมหลายคนทเปนแบบมสตาฟานแหละไมรจกพอใจตนเองเทยวคดฟงซานไป

ครนสญเสยไปทละนอย พอไดคนมาจงเหนคณคาของทตนมอย ถารจกคดด คดถกเสยตงแตตน กจะสขใจ สบายใจ

ไมตองกระวนกระวายใจใหเปนทกข

สนโดษมาจากภาษาบาลวา สนโตสะ

สน แปลวา ตนโตสะ แปลวา ยนดสนโดษ จงแปลวา

ยนด พอใจ อมใจ สขใจ กบของของตน

กลาวโดยยอคอ ใหรจกพอ ใหรจกประมาณตนลกษณะของสนโดษม 3 ประการคอ

ยนดตามมยนดตามไดยนดตามควร

เมอเราเขาใจกฎแหงกรรมยอมรบกฎแหงกรรมดวยปญญาชอบ แลวกจะพอใจ

ในสงทมอย เปนอย ตามฐานะของตนในปจจบนยอมรบวาสงทปรากฏอยในปจจบน สมบรณแลวดวยเหตผล

พระพทธเจาตรสวากรรมเกา คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ รางกายจตใจของเรา

รวมทงสงทเปนทพงอาศยของกายเชน พอแม พนอง สามภรรยา ลกๆ บคคลตางๆ

ตลอดจนทรพยสมบต สถานท บาน สงคม ประเทศชาตทเราตองไปเกยวของ ลวนเปนกรรมเกา

อดต........เปน........เหตปจจบน....เปน........ผล

.....มนเปนกรรมเกา

ยนดตามมโลกธรรม 8 ทเราประสบอยในปจจบน

โลกธรรมฝายนาปรารถนา ไดลาภ ไดยศ สรรเสรญ สขโลกธรรมฝายไมนาปรารถนา เสอมลาภ เสอมยศ นนทา ทกข

ลวนเปนผลจากการกระทำาของเราทงสนดงนน ทกสงทกอยางทปรากฏมอยเปนอยในปจจบน

จงสมบรณดวยเหตและผล เราจงตองยนดพอใจ

แมมบางสงบางอยาง “ไมถกใจ”กตองอาศยปญญาชอบทจะยอมรบความจรง

จนทำาใจใหสงบ สบายได

ยนดตามไดยนดกบของสวนทไดมา

คอ เมอแสวงหาประโยชนอนใดแลวไดเทาไรกพอใจเทานนยนดพอใจในสงทได

เมอเราใชชวตอยในสงคม เรายอมมความปรารถนาอยากได อยากม อยากเปน

และเมอเราแสวงหาสงทตองการดวยความตงใจความพยายามอยางดทสดตามกำาลงตนแลว

เราตองยอมรบผลทได เพราะเรากไดอาศยบญเกาไดใชความขยนหมนเพยร ความมานะอดทน ความสามารถ

กำาลงกาย กำาลงใจ กำาลงสตปญญา เตมทแลวมนเปนเพราะการกระทำาทงในอดตและปจจบนรวมกนออกผล

เรยกวาสงทไดมนกพอดๆ กบการกระทำาของตนเองทงนนเมอเขาใจจดนกจะสบายใจ มความยนดพอใจในสงทได

ยนดตามควรยนดกบของทสมควรแกตนเทานนสงใดทมอยหรอจะไดมา หากเหนวาไมสมควรกบเรากไมยนด ไมยอมรบไวการจะตดสนวา ควรหรอไมควรนนใหพจารณาโดยใชหลก 3 ประการ คอ

ควรแกฐานะควรแกความสามารถควรแกศลธรรม

ฐานะควรแก

ใหพจารณาวาปจจบน เราอยในฐานะอะไรเชน เปนฆราวาส หรอ เปนนกบวช

เปนผใหญ หรอผนอยเชน เมอเราเปนฆราวาส มใครเอาบาตร

เอาจวรมาให เรากไมควรใชหรอเมอเราเปนพระ

กไมควรรบของทไมเหมาะสมแกฐานะตนเชน อาวธ บหร เหลา หนงสอโป

วดโอเกมส เปนตน

ควรแก

คนเราเกดมามกำาลงความสามารถไมเทากนทงกำาลงกาย กำาลงใจ กำาลงสตปญญาดงนน เราควรรกำาลงความสามารถของตนเองและแสวงหา หรอยอมรบเฉพาะของทควรแกกำาลงความสามารถของตนเองเทานน เชนถงแมวาครอบครวเราจะมอำานาจบารมสามารถฝากงานในตำาแหนงสงๆ ใหกบเราไดแตถาเราพจารณาถงกำาลงสตปญญาและประสบการณของเราแลววา ยงไมพรอมทจะรบผดชอบงานไดกไมควรยนดรบตำาแหนง เปนตน

ความสามารถ

ศลธรรมควรแก

ของใดกตามแมควรแกฐานะของเราควรแกความสามารถของเรา

แตถาไปยนดกบของนนแลว ทำาใหเราผดศลธรรมเสยชอเสยงเกยรตยศ ศกดศร

กไมควรยนดกบสงของนนเชนของทลกขโมย ฉอโกงเขามา

ของผดกฎหมาย เชน อาวธเถอน ยาเสพตดของทเขาใหเพอเปนสนจางรางวลในทางทผด

หรอในกรณทเราแตงงานมครอบครวแลวเมอมใครมารกมาชอบเราแบบชสาว

แมเราพอใจในตวเขามากแคไหนกตามกไมควรรบ ไมควรตอบสนอง เปนตน

อทธบาท 4

คกบสนโดษคนจำานวนมากเขาใจความหมายของสนโดษผดไปคดวาสนโดษคอการพอใจอยคนเดยวหรอการไมทำาอะไรหากนำาหลกการของสนโดษไปใชแลวจะทำาใหประเทศชาตไมเจรญประชาชนไมรจกพฒนาตนเพราะพอใจในสภาพตามมตามเกดตามธรรมชาตเปนอยอยางไรกพอใจแคนนมนอยแคไหนกไมตองขวนขวายไปหามาเพม

ความจรงแลว.....การพอใจอยคนเดยว

ภาษาบาลเรยกวา ปววตตะ ไมเรยกสนโดษ

สวนการไมทำาอะไรนนภาษาบาลเรยกวา โกสชชะ คอความเกยจคราน

คำาสอนของพระพทธเจาเรองสนโดษไมไดสอนใหคนเกยจครานทอถอยไมขยนหมนเพยรในการทำาหนาทการงานซงเปนอปสรรคขวางกนความเจรญอยางทมการเขาใจผดกน

พระพทธเจาสอนเรองความสนโดษเพอใหเรารจกพอใจกบสงทตนมอย สงทตนไดมาและสงทสมควรแกฐานะของตน

เมอเรามความสนโดษเปนคณธรรมประจำาใจแลวกขจดเสยซงความโลภ ไมมการเบยดเบยนแกงแยงชงด อจฉารษยา ทจรตฉอโกง มงรายทำาลายกน

พระพทธศาสนามหลกคำาสอนเกยวกบการดำาเนนชวตวาดวย

หลกอทธบาท 4ซงหมายถง ทางแหงความสำาเรจในกจอนเปนกศล

ไมวาจะเปนทางโลก หรอทางธรรมทกสงทกอยางจะสำาเรจตามทตงใจ

ถาเราปฏบตตามหลกอทธบาท 4ซงมองคประกอบ 4 ประการคอ

ฉนทะ มความพอใจในสงททำาโดยเราตงเปาหมายไวตามความเหมาะสมกบฐานะและกำาลงความสามารถของเรา

วรยะ ความเพยรพยายามและตงใจทำาสงนน

จตตะ ความเอาใจใส จตใจจดจอกบสงททำาอย

วมงสา ปญญาทพจารราใครครวญหาเหตผลเพอแกปญหาหรอพฒนาใหดยงขน

เมอเราอยากม อยากได อยากเปนอะไรกตามกอนอนใหเขาใจตวเอง รจกฐานะความร ความสามารถของตน แลวตงเปาหมายไวลงมอทำาตามเปาหมายนนดวยความพอใจเพยรพยายามเตมกำาลงความสามารถเอาใจใสเพอใหสำาเรจตามทตงใจเมอไดผลออกมาอยางไรกใหยนดพอใจตามทได ตามทเปนถงแมวาไมบรรลเปาหมายทตงไวกตามกใหสนโดษ

อทธบาท 4 เปนการสรางเหตทดของการกระทำาเพอใหประสบความสำาเรจ

สนโดษ เปนความยนดพอใจในผลทไดรบ

เมอเราดำาเนนชวตดวยคณธรรมตามหลกอทธบาท 4 และสนโดษแลวชวตนกไมตองทกขรอนอะไรมากมาย

สอบเขามหาวทยาลยไมได ตกงาน ผดหวงในความรกไมไดในสงทปรารถนา กใหเขาใจวา

เมอเราตงใจทำาดดวยใจทสงบ เราไดทำาเหตทดแลวกตองยอมรบผลดวยใจทสงบเหมอนกน

จงจะเรยกวาทำางานดวยความปลอยวาง ไมยดมนถอมนรกษาหวใจของนกกฬา รแพรชนะรอภย

ความพายแพไมไดทำาใหทอถอยแตทำาใหมความหวงในอนาคต

ตงใจทำาความดในปจจบนดวยสขภาพใจดตงใจทำาความด ดวยหลกอทธบาท 4

ยอมรบผลดวยความสนโดษ

สงทคนเรา

สงทคนเรามกแสวงหาอยางไมรจกพอ ไมรจกประมาณ ไดแก

อำานาจ ยศ ตำาแหนงทรพยสมบตกามคณ 5อาหาร

มกจะไมสนโดษ

ยศตำาแหนงอำานาจ

หลวงพอชาทานเทศนใหพระเณรฟงวาผาขาว (คนทเตรยมบวช) เณร พระบวชใหมอาจจะคดวาเปนหลวงพอนสบายนงหวแถวเปนอนดบแรกนงพงหมอนสามเหลยมใครๆ กกราบไหว ตกอาหารเปนองคแรกเลอกอาหารไดตามใจชอบจรงๆ แลว พระทบวชนานๆ พรรษามากความรบผดชอบกมากมาย ไมสบายหรอก

ใครไดเปนแลวกอยากจะอยอยางพระบวชใหมๆยงเปนเจาอาวาส บางทเปรยบเสมอนเปนถงขยะ

รบปญหาสารพด ปญหากอสราง ดแลความเรยบรอยศาลาเสนาสนะ ปญหาคนงาน ปญหาของพระเณร

เรองยงๆ ตางๆ นานามนกทวมหวเจาอาวาสกนทงนน

หลวงพอชาทานเคยพดกบลกศษยซงเปนพระฝรงองคแรกทไดรบตำาแหนงเจาอาวาส

เพอเตอนสตใหเตรยมใจไวรบสถานการณเพราะถาหากไมมกำาลงใจ กคงเครยด กลมใจ

ทนเหมนไมไหวเหมอนกน

ทกขของผนอยม ทกขของผใหญมนกมเราจงควรรจกฐานะ หนาทของตนเอง

แลวกมความสข ความพอใจในปจจบนทน เดยวนจะดกวา เมอเราไดเปนผใหญ

กจะเปนผใหญทด พอใจ สขใจได

ทรพยสมบตความรสกวาเรายงมทรพยสมบตไมพอมนเกดจากการเปรยบเทยบกบคนอนเมอเราเปรยบเทยบแลวกอาจจะเกดโลภ อยากจะมเหมอนเขาเลยกลายเปนยากจนเพราะวามไมพอ ไมใชเพราะไมม

ถงรวยแคไหน เปนมหาเศรษฐ ถาไมรจกพอกกระวนกระวายใจเปนทกขอยนนแหละจนอาจรสกมปมดอยอจฉาเพอนในวงสงคมของมหาเศรษฐดวยกนเพราะรสกวาเขามมากกวา

บางคนไมวาจะรวยมากขนาดไหนกยงขเหนยวเปนใจเปรต คอยแตโลภอยากไดอยางเดยวบางครง ความทกขเกดจากการมมาก

ดงตวอยางในขาวหนงสอพมพเรองชาวบานคนหนงถกสลากกนแบงของรฐบาลไดเงนรางวลหลายลานบาท แทนทจะมความสขกลบทะเลาะกนในหมญาตพนอง จนเกดเรองวนวายเจาตวถงกบฆาตวตายเลยกม

แตถาเรารจกสนโดษ พอใจในสงทมไมวาจะมมาก มนอยเรากมความสขไดเสมอตามอตภาพของเรา

กามคณ 5 หมายถง สงทนาปรารถนา นาพอใจม 5 อยางคอ รป เสยง กลน รส และ สมผสทางกาย

ความตดใจในกามคณเปนเหตใหจตใจฟงซานทำาใหคนเราตองดนรนแสวงหาเงนทอง

เพอใหไดมาซงความสขจากกามคณ

ความไมรจกพอในกามคณ มกกอใหเกดปญหาในชวตครอบครวและสงคม

เชน เมอไมสนโดษในทรพยสนทตนมกทำาใหเกดความโลภไปลกขโมยเขา

เมอไมสนโดษในความเปนคครองกน แลวกนอกใจกนแยงแฟนกน ความพอใจในกามคณสำาหรบมนษยเรา

จงตองอยในกรอบของศลธรรมไมเบยดเบยนตนเอง และไมเบยดเบยนผอน

ไมเชนนนกามคณกจะกลายเปนโทษ

อาหารคนเราเมอมอาหารรบประทานอยแลว

สวนมากกมกจะยงไมพอใจยงอยากจะไปรบประทานอาหารแพงๆ

ตามภตตาคารหรๆ หรอบางครงแมวาจะสงอาหารแพงๆ จากภตตาคารมากนแลว

กยงรสกไมอรอย ไมพอใจอก

คนมาอยในวด รบประทานอาหารวนละมอเดยวหรอบางทเปนคนงาน

ทำางานหนกๆ เมอหวแลวรบประทานอะไรมนกอรอยทงนน

เปนความสขแบบเรยบงาย

อาจารยเดนทางออกจากญปนมาอยตางประเทศตงแตอาย 20 ป

กลบไปเยยมบานครงแรกหลงจากทจากมาประมาณ 15 ปประเทศญปนเปลยนไปมาก

สถานรถไฟใหญทสดในกรงโตเกยวสมยกอนทเปนอาคารชนเดยวเปลยนเปนชานชลาทขดลงไปใตดน 3 ชนบนตกสง

เมอกอนเคยเดนทางดวยรถไฟใชเวลา 9 ชวโมงเดยวนเหลอ 3 ชวโมงถงทหมาย

อาหารการกนสมบรณอาหารบางอยางทเคยเปนเมนพเศษ

เดยวนกลายเปนอาหารธรรมดาๆ

แตพสาวอาจารยบอกวายงคดถงสมยเดกๆ อยเสมอในฤดรอน เอาแตงกวามาแชในนำาพธรรมชาตทเยนจด

ซงอยใกลบานแลวเอามาจมกบมโสะ มนกอรอยดมความสขแลว ทกวนนถงจะกนอาหารอดมสมบรณมากกวาแตเมอนกถงความสขในการกนทไรกนกถงสมยเดกๆ ทกครง

สมยทอาจารยยงเดก แมพดเสมอวา ชวตในชนบทดทสดมขาวปลาอาหารพออยพอกนไมตองเครยดอะไรแมไมเคยบอกใหอาจารยตองเรยนหนงสอสงๆตองรวย ตองมยศ มตำาแหนงถงจะมความสข

อาจารยรสกวานาจะจรงตามทแมพดคำาพดของแมทำาใหรจกสนโดษพอใจกบชวตแบบเรยบงาย พออยพอกนรกกนสามคคกนในครอบครวกมความสขแลว

สนโดษเสอกรจก

สมมตวาเพอนของเรา 3 คนไปธดงคปฏบตธรรมในปาทมสตวปานานาชนดเสอ ชางปา กระทง หม หมปา หมาปา อเกง กวาง ฯลฯเสอซงเปนสตวปาทกนเนอเปนอาหารกอาศยอยประจำาในบรเวณนนซงตามปกต ในพนทประมาณ 100 ตารางกโลเมตรของปากจะมเสอหากนอยหนงตว

ทนอาจารยกตงคำาถามขนมาวาถาเพอนทง 3 คนนปกกลดอยหางๆ กนพอสมควร

เมอเสอออกหากนแลว เสอจะกนใคร

ถาตอบวาแลวแตโชคกมโอกาสคนละประมาณ 33% เทาๆ กนแตตามหลกพระพทธศาสนา กไมมโชคด โชครายอะไรจะเกดกตองมเหตทกสงทกอยางลวนเกดขนเพราะเหตถามใครมเวรมกรรมกบเสอ คนนนกโดนกอนแตถาไมมเวรกรรมตอกนมากอน กยงมเหตอกเหมอนกน

บางทเราอาจคดวา เสอจะไลกดๆๆ ทง 3 คนใหตายกอน แลวคอยๆ กน แตธรรมชาตของเสอกไมใชอยางนน เสอจะกดเฉพาะคนเดยว

สมมตวาถาเสอมกเลสชอบแสวงหาอาหารรสชาตอรอยเหมอนมนษย ตอนเชากลากวางกนสกตวเลอกกนเนอเฉพาะสวนทอรอยๆตอนกลางวนกออกหากวางอกสกตวตอนเยนออกหาอาหารอก กอนนอนอกสกมอเทากบวนหนงๆ เสอออกลาสตวมาเปนอาหาร 4 ตวปหนงม 365 วน กเทากบเสอตวหนงกนสตวอนเปนอาหารปละ 1,460 ตว

ถาเสอมแฟนกตองคดเปนสองเทา เทากบวาการดำารงชวตของเสอคหนง ตองใชสตวอนเปนอาหารปละเกอบ 3,000 ตว 10 ป กจะเทากบเกอบ 30,000 ตว

ซงถาเปนเชนนจรงๆ เสอกจะตองสญพนธแนนอน เพราะอาหารทงปากไมพอเลยงเสอ แตเสอมนกมปญญา รจกฆาสตวเทาทจำาเปนเทานน

เมอไดอาหารแลว มนกกนหมดทกสวน แทะจนถงกระดกกนอมแลวกอยไปอกหลายวนจนกวาจะหวจงออกหากนใหม

เรยกวาเสอมนกรจกสนโดษกนเพออย มใชเพอความเอรดอรอยตดใจในรสชาต

เมอเสออมแลว แมมสตวทดแลวนาอรอยมนกไมทำาลายสตวปาทอยรวมกนในบรเวณนนจงไมใชวาตองระแวดระวงกลวเสออยตลอดเวลา

ดงนน สำาหรบ 3 คน ทปกกลดอยถาเสอจบเพอคนหนงกนเปนอาหารแลวอก 2 คน กโลงใจไดวาปลอดภยใจเยนๆ คอยๆ ถอยออกไปได

ทนอาจารยกตงคำาถามขนมาวา“ปญหาอยทวาใครจะเปนเหยอของเสอ ?”“คำาตอบคอ คนทไมมศลนนแหละ”

ใครมศลดศลไมด เพอนกน 3 คนน ตางกรกนอยใชไหม แตศลในทนกไมไดหมายความวาคนทเขาวดประจำาศลด คนทชอบเทยว รองเพลงคาราโอเกะศลไมดกไมใช

ศล 5 ศล 8 ศล 227 เปนอาการของศล ตวศลอยทตวเจตนา ศลคอหนกแนน เปนปกต ไมยนด ยนราย สำาหรบในสถานการณนกคอไมยนราย

ถากลวเสอจะกน คอเกดอาการยนราย ศลกบกพรอง คนทกลวมากทสด ไมอยากตายมากทสด กจะตายกอนเพอน เพราะความกลวทำาใหรางกายผลตฮอรโมนชนดหนงขนมา เสอกจะมสญชาตญาณตามกลนของฮอรโมนน ปกตของสตวปากแสวงหาคและหาอาหารโดยใชจมก คออาศยการไดกลน ไมใชจากการเหนรป แลวทำาใหเกดกเลสเหมอนมนษย

ทน เมอเสอออกหากนแลวไดกลนมนษย คนทใจเสย กลวมากทสดจงตกเปนเหยอของเสอ ดงนนคนทใจหนกแนนไมยนราย ใจเปนปกตกปลอดภย เรยกวาใจเปนศล ศลถงใจ

เมอใจเปนศล ศลหนกแนนในจตใจแลว ใจกสงบระงบความกลวได ศลจงจะรกษาเรา

ตงแตสมยพทธกาล พระอรยเจาอยในปา ปกตกไมโดนสตวปาทำาราย เพราะทานกรกษาศล ถาศลทใจบรสทธ อยางนอยไมเกดอาการกลว กปลอดภยในระดบหนง

ถาดกวานอก คอเจรญเมตตาภาวนา กยงปลอดภยมากยงขน และหากวาเจรญวปสสนา พจารณารางกายจนเกดปญญา

มองเหนวารางกายน เปนสกวา ธาตดน นำา ลม ไฟ ไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชเรา ไมใชเขา ไมใชตวตน เปนอนตตา กจะไมมใครตาย ไมมใครฆา เมอศลสมบรณในใจแลว ศลกจะรกษาเราใหปลอดภย

มนษยเรานาจะเรยนรจากสตวปาบาง เอาเสอเปนแบบอยาง คอกนเพออย ไมใชเหนแกกน ละโมบโลภมาก แลวไปทำาลายทรพยากรธรรมชาต ทตนเองอาศยอยจนเสยสมดลและไมสามารถดำารงชวตได ปญญาของสตวปามนกมเหมอนกน รจกสนโดษ มชวตแบบพออยพอกน

นกแขกเตา

กบชาวนา

มนกแขกเตาฝงหนงประมาณ 500 ตวอาศยอยในปางวบนยอดเขาแหงหนงเมอถงเวลาหากน ฝงนกแขกเตาตางพากนบนไปกนขาวสาลในนาของชาวมคธ เมอกนขาวสาลอมแลวตางกบนกลบรงดวยปากเปลาๆ ทงนน

ใหสนโดษ

สวนพญานกแขกเตาทเปนหวหนา เมอกนอมแลว ยงตองคาบขาวสาล

อก ๓ รวงกลบไปดวย ชาวนาเหนกแปลกใจ จงพยายามดกจบพญานกแขกเตาใหได

ดวยการสงเกตทยนของพญานกนน แลววางบวงดกไว

วนหนงพญานกถกจบได ชาวนาจงถามพญานกวา

“นกเอย ทองของทานคงจะใหญกวานกอน เพราะเมอทานกนอมแลว

ยงตองคาบรวงขาวกลบไป อกวนละ 3 รวง เปนเพราะทานมยงฉาง

หรอเปนเพราะเรามเวรตอกนมากอน”

ใหสนโดษ

พญานกตอบวา “ขาพเจาไมไดมยงฉาง และเรากไมมเวรตอกน แตทคาบไป 3 รวงนน

รวงหนงเอาไปใชหนเกา รวงหนงเอาไปใหเขา และอกรวงหนงเอาไปฝงไว”

ชาวนาไดฟงกเกดความสงสย จงถามวา “ทานเอารวงไปใชหนใคร เอาไปใหใคร และเอาไปฝงไวทไหน”

ใหสนโดษ

พญานกแขกเตาจงตอบวา “รวงทหนงเอาไปใชหนเกา คอ เอาไป เลยงดพอแมเพราะทานแกแลว และเปน ผมพระคณอยางมาก ทงใหกำาเนด และเลยงดขาพเจาจนเตบใหญ นบวาขาพเจา เปนหนทานจงสมควรเอาไปใชหน”

“รวงทสองเอาไปใหเขา คอ เอาไปใหลกนอยทงหลายทยงเลกอย ไมสามารถหากนเองได เมอขาพเจา เลยงในตอนน ตอไปยามขาพเจาแกเฒา เขากจะเลยงตอบแทน จดเปนการใหเขา”

“รวงทสามเอาไปฝงไว คอ เอาไปทำาบญดวยการใหทาน กบนกทแกชรา นกทพการหรอเจบปวยไมสามารถหากนเองได เทากบเอาไปฝงไว เพราะบณฑตทงหลาย กลาววา การทำาบญเปนการฝงขมทรพยไว”

ใหสนโดษ

ชาวนาไดฟงแลวเกดความเลอมใสวานกนเปนนกกตญญตอพอแมเปนนกทมความเมตตาตอลกนอยใจบญ มปญญารอบคอบมองการณไกล

พญานกไดอธบายตอไปวา“ขาวสาลทขาพเจากนเขาไปนนกเปรยบเสมอนเอาไปทงลงไปในเหวทไมรจกเตมเพราะขาพเจาตองมากนทกวนวนนกนแลว พรงนกตองมากนอกกนเทาไรกไมรจกเตมจะไมกนกไมไดเพราะถาทองหวกตองเปนทกข”

ใหสนโดษ

ชาวนาไดฟงจงกลาววา“พญานกผมปญญา ทแรกขาพเจาคดวา

ทานเปนนกทโลภมากเพราะนกตวอนเขาหากนเสรจเรยบรอยแลว

เขากไมคาบอะไรไปสวนทานบนมาหากนแลว

กยงคาบรวงขาวกลบไปอกแตพอฟงทานแลว

จงรวาทานไมไดคาบไปเพราะความโลภแตคาบไปเพราะความด

คอเอาไปเลยงพอแม เอาไปเลยงลกนอยและเอาไปทำาบญ

ทานทำาดจรงๆ”

ใหสนโดษ

ชาวนามจตเลอมใสในคณธรรมของพญานกมากจงแกเครองผกออกจากเทาพญานก

ปลอยใหเปนอสระแลวมอบขาวสาลให

พญานกรบขาวสาลไวเพยงสวนหนงซงกะคะเนแลววาเพยงพอแกบรวาร

จากนนจงใหโอวาทแกชาวนาวา

“ขอใหทานเปนผไมประมาทหมนสงสมกศลดวยการทำาทาน

และเลยงดพอแมผแกเฒาดวยเถด”

ใหสนโดษ

ชาวนาไดคตจากขอปฏบตของพญานกจงตงใจทำาบญกศลตงแตนนมาจนตลอดชวต

นกแขกเตาผมปญญารวาควรบรหารจดการทรพยสนอยางไรจงจะเกดประโยชนสงสดทงตอตวเอง ตอครอบครว และตอสงคม

นบเปนการใชทรพยอยางชาญฉลาดทยงใชกยงมความสขความเจรญ สขทงกายสขทงใจ สขทงในปจจบน และอนาคต

ใหสนโดษ

แกนแทของ

ภาพหลอดยาสพระทนตของพระเจาอยหวถกนำามาตพมพเปนโปสเตอรโดยคณะทนตแพทยศาสตรของมหาวทยาลยแหงหนงและตอมากมโรงเรยนหลายแหงนำาไปตดบอรดไวเพอใหนกเรยนไดเรยนรและเขาใจคำาวา “ประหยด”

ความประหยด

ใหสนโดษ

ภาพหลอดยาสพระทนตของพระจาอยหว มทมาจากทนตแพทยประจำาพระองคของพระเจาอยหว ไดกราบถวายบงคมทลพระองคทาน เรองลกศษยบางคนมคานยมใชของตางประเทศ และของมราคาแพง แมบางรายไมมเงนพอทจะซอหา กยงขวนขวายไปเชามาใชชวครงชวคราว ซงเทาททราบมา แตกตางจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ททรงนยมใชกระเปาทผลตภายในประเทศ เชนสามญชนทวไป ทรงใชดนสอสนจนตองตอดาม แมจนยาสพระทนตของพระองคทาน กทรงใชดามแปรงพระทนตรดหลอดยาจนแบน จนแนใจวา ไมมยาสพระทนตหลงเหลออยในหลอดจรงๆ

ใหสนโดษ

เมอกราบบงคมทลเสรจ พระเจาอยหวรบสงวา ของพระองคทานกเหมอนกน และยงรบสงตอไปดวยอกวาเมอไมนานมานเอง มหาดเลกหองสรงเหนยาสพระทนตของพระองค คงใชหมดแลวจงไดนำาหลอดใหมมาเปลยนใหแทน เมอพระองคไดทรงทราบ กไดขอใหเขานำา ยาสพระทนตหลอดเกามาคน และพระองคทาน ยงทรงสามารถใชตอไปไดอกถง 5 วน

“จะเหนไดวาในสวนของพระองคทานเองนนทรงประหยดอยางยงซงตรงขามกบพระราชทรพยสวนพระองคทพระราชทานเพอราษฎรผยากไรอยเปนนจ”

ใหสนโดษ

พระจรยวตรของพระองคไดแสดงใหเหนอยางแจมชด ถงความประหยดในการใชของอยางคมคา หลงจากนน ทนตแพทยประจำาพระองค ไดกราบพระบาททลขอพระราชทาน หลอดยาสพระทนตหลอดนน เพอนำาไปใหลกศษยไดเหน และเปนตวอยางในการประพฤตปฏบตในโอกาสตอๆ ไป ประมาณหนงสปดาหหลงจากนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทาน สงหลอดยาสพระทนตเปลาหลอดนนมาใหถงบาน ทนตแพทยประจำาพระองครสกซาบซง ในพระมหากรณาธคณเปนลนพน

ใหสนโดษ

ยงเมอไดพจารณา ถงลกษณะของหลอดยาสพระทนตเปลาหลอดนนแลว ทำาใหเกดความสงสยวาเหตใด ยาสพระทนตหลอดนจงแบนราบเรยบโดยตลอด คลายแผนกระดาษโดยเฉพาะบรเวณคอหลอด ยงปรากฏรอยบมลกลงไปเกอบถงเกลยวคอหลอด

เมอไดมโอกาสเขาเฝาอกครงในเวลาตอมา จงไดรบคำาอธบายจากพระองควา หลอดยาสพระทนตทเหนแบนเรยบนน เปนผลจากการใชดามแปรงสพระทนตชวยรดและกด จนเปนรอยบมทเหนนนเอง และเพอทจะขอไปแสดง ใหศษยทนตแพทยไดเหนเปนอทาหรณ จงไดขอพระราชานญาต ซงพระองคทานกไดทรงพระเมตตาดวยความเตมพระทย

ใหสนโดษ

ยงดภาพหลอดยาสพระทนตกยงไดรบรถงปรชญาทพระองคพระราชทานผานหลอดยาฯ น

แกนแทของการประหยดมนอยตรงนนเอง

ไมใชไมยอมใชเลย แตตองรจกใชรจกใชใหเกดประโยชนสงสด

มากทสดเทาทจะมากได ไมใชแบบเหลอทงเหลอขวาง

ใหสนโดษ

ตนทางแหง

ความสขทแทคำาสอนตามหลกพระพทธศาสนากลาววา

ยงสนโดษตอสามสสขมากเทาไรกยงไดนรามสสขมากขนเทานน

ใหสนโดษ

สามสสข หมายถง ความสขทตองอาศยวตถภายนอกมาตอบสนอง

ความตองการทางตา ห จมก ลน กาย และความคดอยากตางๆ ถอเปนความสขขนหยาบ ทมทกขเจอปนตลอดเวลา เพราะตองแสวงหา ดนรนกระวนกระวายเปนอาการนำาหนา เมอไดมากตองระวงรกษา ยดตด หวงแหน ผกพน กลวสญหาย ถาไมไดมา ถกขดขวางกขดเคอง ไมพอใจ

นรามสสข เปน ความสขภายใน ทไมตองอาศยวตถภายนอก มาสนองความอยาก เปนความสขทเกดจากใจทสงบ สะอาด ไมดนรนกระวนกระวายตามกเลส

ใหสนโดษ

นรามสสขจงเปนความสขทแทจรง เปนภาวะสขทไมกอใหเกดปญหาใดๆ ตามมา และยงชวยขจดปญหาตางๆ ดวย

ผทจะมนรามสสขไดจะตองมสภาพใจทสงบไมดน คอมความสนโดษเสยกอน แลวกหมนฝกพฒนาจตใจ

ดวยการเจรญอานาปานสตและเมตตาภาวนา เปนประจำาสมำาเสมอ เพอเขาถงความสขทแท

หรออยางนอยกเพอความมสขภาพใจทด มความสบายใจ สขใจ

ใหสนโดษ

การฝกตน

• พจารณาความแก เจบ ตาย • พจารณากฎแหงกรรม

• ใหทาน • รกษาศล

• เจรญอานาปานสตและเมตตาภาวนา

ใหสนโดษ

วนหนงเรากตองพลดพราก

จากสมบตทเราหาไว

1. พจารณาความแก ความเจบ ความตายอยเปนประจำา

เพราะเปนความจรงของชวตทไมมใครหลกเลยงได ไมวาจะดนรนแสวงหาเงนทอง

สะสมทรพยสมบตไวมากเพยงใด วนหนงเรากตองพลดพรากจากสมบตทเราหาไว

ทรพยสมบตเปนเครองมอทชวยเราในการดำาเนนชวต เปนทรพยภายนอก

เมอตายแลวกไมสามารถนำาตดตวไปได เมอพจารณาแบบนบอยๆ

ความโลภในทรพยสมบตกจะลดลง มงหนาทำาความด คอใหทาน รกษาศล และเจรญภาวนา

เปนการสะสมอรยทรพย ซงหมายถงคณความด 7 ประการ

ประกอบดวย

1. ศรทธา ความเชอในสงทควรเชอ ประกอบดวย ศรทธา 4 ประการคอ - กรรมศรทธา เชอในเรองกรรมวา สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม กรรมเปนผจำาแนกสตว - วบากศรทธา เชอวาผลดมาจากเหตด ผลชวมาจากเหตชว ดงนน ทำาดไดด ทำาชวไดชว เปนกฎตายตว - กรรมมสสกตาศรทธา เชอวาสตวมกรรมเปนของตนเอง เมอทำากรรมอนใดไว จะหนผลของกรรมนนไมพน - ตถาคตโพธศรทธา เชอในการตรสรของพระพทธเจา

2. ศล คอการรกษากาย วาจา ใจ ใหเรยบรอย 3. หร คอความละอายตอบาป ทจรต 4. โอตตปปะ คอความเกรงกลวตอบาป 5. พาหสจจะ คอความเปนผไดยนไดฟงธรรมมาก

และจำาธรรมเหลานนไดอยางด รศลปวทยามาก

6. จาคะ รจกสละ แบงปนสงของตนใหแกคนทควรได7. ปญญา รอบรวาสงใดเปนประโยชน และมใชประโยชน

อรยทรพยนดกวาทรพยสนเงนทอง เพราะเปนทรพยภายในทเราพงพาอาศยได

ไมเพยงแตชาตน แตอาศยไดหลายภพ หลายชาตตอๆ ไป

2. พจารณากฎแหงกรรม

ใหหมนพจารณาอยเสมอวา เรามกรรมเปนของตน เรามกรรมเปนผใหผล เรามกรรมเปนแดนเกด เรามกรรมเปนผตดตาม เรามกรรมเปนทพงอาศย

ไมวาทำากรรมใดไว เราจะตองเปนผไดรบผลของกรรมนนๆ สบไป เมอเขาใจกฎแหงกรรมจรงๆ แลว เราจะสามารถทำาใจและรกษาใจดไวไดในทกสถานการณ มความสขใจ พอใจกบชวตทเปนอยปจจบน พอใจในการสรางความด ละความชว ยนดในการใหทาน รกษาศล และเจรญภาวนา

3. การใหทาน

หมนใหทานอยเสมอ อานสงสของการใหทาน ทผใหจะไดรบทนท คอ ไดลมรสความสขอนเกดจากการให การสละและแบงปนเพอความสขแกผอน การใหทานเปนการฆาความตระหน ขเหนยว ความโลภในจตใจไปทละนอย มองเหนคณคาแหงความสขจากการคดให แลวความสนโดษกจะเกดขน

4. การรกษาศล

ตงใจในการรกษาศล 5 ใหสมบรณ ศล 5 เปนกรอบทำาใหเราไมเบยดเบยนผอน และหาโอกาสในการรกษาศล 8 เพอฝกหดขดเกลาจตใจ ผทรกษาศล 8 ไดจะชวยใหเกดความสนโดษในหลายๆ เรอง เชน เรองกามคณ เรองอาหาร การแตงกาย เปนตน ทำาใหมองเหนวา แมกนงาย นอนงาย อยงาย กมความสขได

5. การเจรญภาวนา

ใหหมนเจรญอานาปานสตและเมตตาภาวนาอยเปนประจำา โดยเฉพาะเวลากอนนอน และตอนเชา กอนทจะเรมภารกจอยางอน

ตงใจกำาหนดอานาปานสต

หายใจเขาลกๆ หายใจออกยาวๆ ใหมสตและสมปชญญะกบลมหายใจเขา ลมหายใจออก

ปลอยวางอดต ไมตองคดถงเรองเกาๆ ทผานมาแลว ไมตองคดถงอนาคตทยงมาไมถง

ระลกถงแตปจจบน สงทเปนสมมตกปลอยวาง เชน เราเปนชาย หญง เปนพอ แม เปนผนอย ผใหญ

สงเหลานตองปลอยวางทงหมด แมแตตวเรา ปลอยวางกาย ปลอยวางความรสก

ปลอยวางความนกคดตางๆ กำาหนดรลมหายใจออก ลมหายใจเขาสบายๆ

มสตระลกถงความรสกทด สบายใจ มปตสขทกครง ทลมหายใจออก ลมหายใจเขา

เมอมสตระลกรลมหายใจออก ลมหายใจเขาตดตอกน ตอเนองกนแลว

ใจเรากจะเปลยน เกดความสบายใจ สขใจ มเมตตา กรณา

แมจะมความไมสบายใจในตอนตน ความสบายใจกจะเกดขนแทน

เมอใจเรามความสข สบายใจแลว กแผเมตตา ความปรารถนาด ใหกบผอน

ขอใหเขามความสข ระลกถงบคคลใกลชดทเรารกกอน

พอแม พ นอง ของเรา ขอใหเขามความสข

แลวกคอยๆ ทำาความรสกใหกวางออกไป ถงบคคลอนๆ ทเรารจกเปนกลางๆ

ในทสดระลกถงบคคลทมปญหาขดแยงกบเรา คนทเปนศตรกบเรา กขอใหเขามความสขเชนกน

เมอแผเมตตาใหกบคนทเรารจกแลว กใหแผเมตตาและความรสกทดนใหกวางออกไป

ขยายออกไปถงสรรพสตวทวทกสารทศ ไมมทสด ไมมประมาณ

ขอใหสตวทงหลายทงปวงจงมความสข เปนการแผเมตตาแบบไมมนมต

คอ ไมไดนกถงใครโดยเฉพาะ การแผเมตตาเปนการใหท ยงใหกยงเพม

หมายถง ยงแผเมตตาและความรสกทดออกไปมากเทาใด จตใจเรากจะยงมปตสข จตใจเรากจะยงเบกบาน

เปนการเจรญเมตตาภาวนา ซงเราควรฝกทำาบอยๆ แมแตละครงอาจจะแคเวลา 5 นาท 10 นาท กตาม

การฝกเจรญอานาปานสตและเมตตาภาวนา อยบอยๆ จะชวยใหเราดำาเนนชวตได อยางมความสข สบายใจมากขน เมอมความสข ความสบายใจ มความพอใจในชวตแลว เราจะดำาเนนชวต ดวยการคดด พดด ทำาด ไดไมยาก และใชชวตรวมกบผอน

อยางม เมตตา กรณา มทตา อเบกขา

ไมยนด ยนราย รกษาใจเปนปกต ในทกสถานการณ

ตนฉบบหนงสอโดย มลนธมายา โคตม• เลขท 378 อาคารสงเคราะห สาย 20 ก. แขวงทงวด

ดอน เขตสาทร กรงเทพมหานคร 10120 • โทรศพท (02) 676-3453, (02) 676-4323 • โทรสาร (02) 286-8690 • E-mail mayakotami@hotmail.com,

mayagotami@gmail.com

ตนฉบบอเลกทรอนกสจดทำาโดย• พฤษภ บญมา pruetboonma@gmail.com• จภากาณจน รตนกจตระกล annrata@gmail.com

ฉบบอเลกทรอนกส: อนญาตใหแจกจายไดภายใตเงอนไขของ Creative Common (CC) by-nc-sa 3.0 http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/th/ถาทานตองการจดพมพเพอขายหรอแจกจาย กรณาตดตอมลนธมายา โคตม ตามทอยดานบน © 2009 Pruet Boonma and Jipakan Ratanakijtrakul, under CC-by-nc-sa 3.0