استاد ارجمند : جناب آقای دکتر مجتبویتهیه کننده : حسین

عرفانی حسین زاده گرودانشجوی کارشناسی علوم

تربیتی92اردیبهشت

تعلیم و تربیت در دوره قاجاریه

مقدمهمکتب خانه ها مدارس جدید مشروطیت و

مدارس جدیدمنابع

فهرست

مقدمه

اس الم در آموزش ی جایگ اه نخس تین عالوه قاج ار دوره در بودن د. مس اجد در خانه ه ا مکتب بیش تر برمس اجد شخص ی خانه ه ای دکانه ا، س رگذرها،

آخوندها و غیره برپا می شد.تعلیم و ت ربیت در عص ر قاج ار را در دو

مقطع باید بررسی کرد:. مقطعی ک ه هن وز تعلیم و ت ربیت ب ه 1

ص ورت س ن<تی و در مکتب خانه ه ا ب ر پ ا بود.

پی 2 در جدی د مدارس ی ک ه . مقطعی ت اجتم اعی و فک ری و آموزش ی تح واّل<

تأسیس شدند.

واژه مكتب خود اسم مكان است و احتياج به

الحاق »خانه« ندارد ولی در زبان فارسی

اين نوع كلمات مستعمل است )فرهنگ معين(.

مکتب خانه ها

مکتب خانه های دوره قاجار

. مکتب آخوند باجیها1

. مکتب خانه های ۲

عمومی

. مکتب خانه های ۳

خصوصی

YOUR COMPANY NAME | LONG AND INTERESTING PRESENTATION TITLE | VERSION NO. XX | 06/06/2012

: »آخون د ب اجی« . مکتب آخون د باجیه ا 1ی ا »م یرزا ب اجی« ی ا »مال ب اجی« ی ا »خ ان ب اجی« و ی ا »ش اه ب اجی« ب ه خ انم معلمی و داش ت مختص ری دانش ک ه می گفتن د وظیفه ب ود. دی نی زمینه ه ای در بیش تر آن ان آم وزش کودک ان چه ار ت ا هفت س اله ب ود. ب رخی از این ان واقع ا_ »عالم ه« بودن د. ا ب رخی دیگ ر ک ه بیش ترین این اف راد را ام <تش کیل می دادن د، س واد و آگاهی ه ای در

حد آموزش خواندن قرآن داشتند.YOUR COMPANY NAME | LONG AND INTERESTING PRESENTATION TITLE | VERSION NO. XX | 06/06/2012

این مکتب خانه هLا : عمLومی هLای خانLه مکتب .۲خانه هLLای مکتب از پس مقطLLع حقیقت، در U حتمLا کLه نداشLت لLزومی ولی بLود. آخونLدباجیها کسLانی کLه وارد مکتب خانLه می شLوند نخسLت دوره باشLLLند. گذرانLLLده را باجیهLLLا آخونLLLد ی

تأسLیس این مکتب خانه هLا تLابع هیچ گونLه محLدودیت یLا بLه اصLطالح قLانون و مقLررات ویLژه ای نبLود. هLر کس بLا هLر مLیزان دانشLی کLه داشLت می توانسLت، کنLLLLد. مکتبLLLLداری و دایLLLLر مکتLLLLبی

خاصLی شLرایط نLیز مکتب خانه هLا این بLه ورود نداشLت، هLر کسLی و در هLر سLطحی می توانسLت وارد مکتب خانLه شLود در این مکتب خانه هLا مراحLل

تقسیم می شد.سه دوره تحصیل در حقیقت به

اگر کودک، فرزند تاجر و یا بازاری بود، هدف از -۱تحصیل او این بود که قرآن یاد بگیرد و با خط و انشا

آشنایی پیدا کند و خود را برای نوشتن محاسبات U از آن بهره گیرد. آماده کند تا بعدا

- هرگاه کودک از گروه فرودستان و محرومان ۲جامعه بود، پدر وی عالقه مند بود فرزندش قرآن را

ختم کند و یا دست کم بتواند سوره های مخصوص و بیشتر سوره های کوچک و ساده را یاد بگیرد.

- کسانی که می خواستند به مراحل عالیتری از ۳تحصیل برسند )که البته تعداد این افراد چندان زیاد

نبود( مراحل اول را پشت سر گذاشته و در پی مراحل تحصیالت باالتری بودند، اینان فرزندان امراء ، مستوفیان، دیوانیان، علمای متنفذ یا افرادی بودند که می خواستند روحانی و یا مجتهد شوند. این افراد وارد

مدرسه ها و یا حوزه های عالمان و دانشمندان عصر خود می شدند که مطالب درسی آنجا، با درسهای

مکتب خانه ها، متفاوت بود و یا برای ادامة تحصیل در .خارج و یا داخل کشور پیش استادان بنام می رفتند

خانه هLای خصوصLی: ۳ مکتب و . اعیLان کودکLان اشLراف و روحLانیون درجLه اول بLه مکتب نمی رفتنLد،

دو صLورتزیLرا معلم سLرخانه داشLتند. کLه آن هم بLه بLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLود:

آنLان 1 هLای خانLه در معیLنی سLاعت در روز هLر -می پرداختنLد. آنهLا آمLوزش بLه و شLدند می حاضLر

- یLا اینکLه در بLیرونی مLنزل آنLان مسLکن می گزیدنLد 2زنLدگی هم و می دادنLد آمLوزش هم محLل آن در و می کردنLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLد.

مLوارد نظLر از مLدارس این آموزشLی برنامه هLای درسLی و مطLالب آموزشLی فLرقی بLا مکتب خانه هLای یکسLانی هLای کتLاب و مطLالب و نداشLت عمLومی داشLتند، فقLط می تLوان گفت کLه کیفیت آن بLا مکتب

خانه های عمومی فرق می کرد.

YOUR COMPANY NAME | LONG AND INTERESTING PRESENTATION TITLE | VERSION NO. XX | 06/06/2012

آداب ورود به مکتب خانه های

:خصوصی

ورود بLه اين مکتب خانLه هLا بLا آداب ويLژه اي انجLام مي گLرفت. مسLتوفي نمونLه اي از اين آداب را اين

کنLLLLLLد: مي بيLLLLLLان چLLLLLLنين »کم کم موقLع درس خوانLدن من هم فLرا رسLيد. يLک روز سLاعت خLوش کردنLد و مLرا بLا يLک کلLه قنLد مکتب بLLه آخونLLد بLLراي قLLدک تLLوپ يLLک و فرسLتادند ... همين کLه چشLم آخونLد بLه من و بعLد از آن بLه سLيني محتLوي قنLد و قLدک افتLاد، بعLد از جLواب سLالم چنLد کلمLه اي راجLع بLه هLوش و شLعور من و اين کLه ان شLاء اللLه پسLر کLار کن و معقLولي بLار خLواهم آقLاي سLنگين و رنگيLني خLواهم شLد و خLود نزديLک بLرادرم پهلLوي مLرا و کLرد اداء آمLد،

نشاند«.

U سLن دانش آمLوزان مكتب خانه هLا بين سن ش اگردان: معمLوالچهLار تLا هفLتL سLالگیL بLوده Lولي گLاهLی LاوقLاLت دLانش آمLوز دLه،

دLوازده LسLاله Lهم در LمكتبL خانه مشLغولL Lبه تحLصLيل بLوده اLست.

وسايل رفاهي و امكانات آموزشي:

مكتب خان ه وارد ك ه دانش آم وزي هر خ ود ب ا را زي ر مش روحة ل وازم مي ش ده

مي آورده است:ب ه 1 ك ه آن ب ه ي ا چ يزي ش بيه ي ك جعب ه -

عن وان م يز در جل و خ ود بگ ذارد و آخ ر وقت پس از تعطي ل درس، ق رآن و ل وازم خ ود را

داخل آن بگذارد.ج زء 2 ك ه ق رآن ج زئي ي ك ج زوه ي ك -

سي ام قرآن بوده است.پوس ت 3 ي ك از بچه ه ا بيش تر ف رش، -

گوس فند ب از ش ده و خش كيده ك ه اص طالحا_ وبه آن lمي گفتند استفاده مي كردند.پوس

ان دازة 4 ب ه ن ازك تك ه چ وب ي ك ب ر، pْط r خ -و ح روف دادن نش ان ب راي مغزخودك ار كلم ات و جلوگ يري از كش يده ش دن دس ت

به روي خطوط قرآن.

از ي ك تع داد دانش آم وزان: نف ر، پ انز ده د ه، ت ا ن ف ر

مخت لْطدخ تر يا پسر و ي ا

مال: مبلغي حقLوق تع يين پيش از ك ه نب ود ش ده روزان ه ي ا ماهان ه ش ود، پ رداخت ب ه بن ا ه ركس م الي وض عي<ت مبلغي خ ود در و مي پ رداخت ن يز م واقعي مي داد. ه ديه اي از بعض ي ش روع بن ا ن يز س وره ها ب ه ع رف ه ديه اي را مي طلبي د مث ل

سوره يس.

چگونگي شروع درس و روش

تدريس

هر دانش آم وز در ب دو ورود ب ه مكتب خان ه آش نا محي ْط ب ا ك ه ب ود آزاد روز دو يكي ش ود و ف رار را ب ر ق رار ت رجيح نده د. پس را ح روف اينك ه ب دون دانش آم وز آن، از مي آم وخت؛ را عب ارت س ه اين بشناس د و ري ز و عب ارت ش كل روي از البت ه، درش تي ح روف ك ه اين س ه، عب ارت بودن د

العليماز: الLرحيم ، هوالفتLاح الLرحمن اللLه ، بسLم ر وال تعسر .ربي يس�

تعليم عب ارات ف وق دس ت كم دو س ه روز ح روف ن وبت آن از وقت مي گ رفت، پس دانش آم وز اينك ه ب راي ب ود. ص امتها( (را آنه ا ت رتيب ي ادگيري ح روف، ب ر عالوه ن يز ي اد بگ يرد و ش كل آنه ا را ك امال_ بشناس د ح روف ب ه ص ورت ن امرتب در ج زوه نوش ته ش ده ب ود ك ه دانش آم وز مي بايس ت )ال ف( ال ف « بگوي د: س پس و كن د پي دا را

سرگردون )ب( را به كجا داري؟«

ب� « بگوي د: و كن د پي دا را »ب« ح رف بع د همين ب ه داري؟« كج ا ب ه را )ت( س رگردون پي دا كن د. ب راي آم وزش ت رتيب تم ام ح روف را بوده اس ت. معم ول خاص ي ش يوه ن يز مص وتها را و كس ره ر( l ب( را ر(، ض مه l س( را فتح ه اواّل_

ت رتيب همين ب ه و مي ناميدن د را )زي ر( تن وين ن يز» دو س ر«، » دو ب ر« و » دو زي ر« مي گفتن د و ب راي تعليم آنه ا ه ر ك دام را جداگان ه ب ا ح روف بك ار مي بردن د و تعليم مي دادن د. مثال_ ب راي ي اد ر( او<ل ح رف و پس از آن مص وت l دادن فتح ه )سظ آن دو را با هم: را نام مي بردند و در آخر تلف<

= lا         rر ب l ب س = rب       rا ر l ال ف س = rا    lر بlب ب = lب        lر اlالف ب

عم ل ص ورت ب دين ن يز تن وين آم وزش براي مي شد:

(        ب� = ب دو ب ر ب� pنrا_ )ا ا_ = ال ف دو س ر ) pن�(         ت� = ت دو زير ت� )ت pنlب(

آموزش کلمات:

ت دريس ك ردن هجي روش ب ه كلم ه هر مي ش ده و هجي ك ردن عب ارت از اين ب ود ك ه ه ر بخش از كلم ه جداگان ه ح روف و مص وتش بع دي بخش ن وبت و مي ش ده ظ تلف <دادن ي اد ب راي مثال_ اس ت. مي رس يده عم ل  چ نين »lد p حمpلr ا – pمنrلrكلمه ه اي »ك

مي كردند:

كاف س ر كr  اّلم س ر لr : ك rلr - ميم ن ون س ر من كلمن

الحم هم، س ر ميم ِح�   pلrا س ر اّلم ال ف دا)دال( بر د الحمد

دس ت كم چن دين س وره ب دين طري ق ت دريس مي ش د و پس از آن كلم ات ب دون هجي ك ردن ك ه م واردي در مگ ر اس ت ت دريس مي ش ده كلم ات مش كل را ن يز ب ه همين روش ت دريس

مي كرده اند.

تنبي ه و م راتب درج ات خاص ي داش ت، ب ا كت ك تركه ه اي ان ار چ وب و کلیل و ك ه ك ف ب ه ي ا دس ت پش ت دس تهاي دانش آم وز

ان مي زدند.

مكتب خان ه ك اري درس : ساعات س اعات طل وع از پس نيم س اعت ح دود مكتب خان ه ظه ر. ت ا مي ش ده ش روع خورش يد دانش آم وزاني ك ه خانه هايش ان ب ه مكتب خان ه و رفت و نا ه ار ص رف ب را ي ب و ده نزدي ك ي ك س اعت فر ص ت داش ت ند و بقي ه برگش ت ناهار ش ان را ك ه هم راه آور ده بودن د در هم ان

مكتب خانه صرف مي كردند. و بعد از ظهر نيز تا حدود يك ساعت به غروب مانده

كالس درس داير بوده است.

مکتب خانه ه ا گرچ ه از قرنه ا پیش از دورة قاجاری ه ن ام ب ه دوره ، این د ر آنچ ه داش ت ند. ام ا فع الیت انت ق اد م ورد م ی ک ر د عم ل مکتب خ ان ه ی ا م کتب و د وس تا ن فر هن گ و ص اح ب نظ ر ان بس ی ا ری از آزا د یخواه ان ق رار گ رف ت و ب ه دنب ال ه مین ا نتقاده ا ب ود ک ه فک ر ا ی ج ا د م د ارس جد ی د در ا ذه ان ب رخ ی از زد. جوا ن ه روش نفک ران و فره نگ پ ژ وه ا ن

ب ه ک ه ن یز خارجی ان ب ر م نتق دان داخل ی، ع الوه د ر می ش دند ، ای ران وار د گو ن اگون بها نه ه ایی دورة ت ربی ت و تعلی م وض ع ب ه سفرنامه هایش ان قاج ار ا ش اره ه ایی کرد ه ان د و ا ز ای ن ب ه بع د ب ود ک ه م دا ر س جد ید آر ام آرام پا گرفت و گ سترش یاف ت.

مدارس جدید

ش اه فتحعلی س لطنت اواس ْط از ق( ۱۲۱۲ ۱۲۵۰) . ه ک ه ب ود بع د ب ه

آ ش نای ی ا یر ان ی ا ن ب ا تم دن و فره ن گ ار وپ ای ی گس ترش ی ا فت. م س ا فران، با زر گان ان، م أمو ر ان حک وم تی ک ه ب ه هن دو س تان و ی ا کش ور های ارو پ ایی از ب ه انتق ال پ اره ای م ی رفتن د ب ه ا روپ ا یی جد ی د اص ول تم د ن ای ر ا ن، پر داختن د ک ه یکی از اص ول ت م دن جدی د آن تأس ی س م دار س ب ه ش ی و ه ی غ رب ب و د ک ه د ر آن ه ا عل وم گ و ن اگ ونی ت دری س می ش د و دارای

ن ظ ام و قوا نین خاصی بود ند.

زم ان در همچ نین هیئت ه ایی محمدش اه، از درخواس ت ب رای جهت فرانس ه دولت ع ده ای فرس تادن متخص ص و کارش ناس ب ه نظ امی و اقتص ادی ای ران ب ه فرانس ه اع زام ب ه این هیئت ه ا ش دند، چش م خ ود می دیدن د ک ه خ ود اطف ال فرنگی ان ت رغیب ن وعی ب ه را می نماین د ک ه دقیقه ای ت ربیت و تعلیم از

غفلت نورزند.

عوامل مؤثر برای روی آوردن دولت قاجار به ایجاد مدارس جدید

. اع زام محص <ل ب ه خ ارج: ۱از این راه ب ود ک ه دولت قاج ار ب ه از مظ اهر ی رس می، ص ور ت تم د ن جدی د ار وپ ا را پ ذیرفت ه و در فک ر ایج اد م دا رس ب ه س بک ج دی د در ای را ن افت ا د، نخس تین م درس ه

ی ع نی در دار الفن ونجدی د ای ران این دوره توس ْط معلم ا ن اروپ ائی ب ه آغ از دی ده فرن گ ایران ی ان و آن موس س اص لی ک ه ک رد ک ار ناص ر ی عه د ب زرگ ص دراعظ م

ا میر کبیر بود.

در این مدرس ه عل ومی چ ون: ش یمی، طب، حس اب و هندس ه، فن ون نظ امی، ریاض یات، معدن شناس ی، زب ان فرانس ه، آلم انی و غ یره

تدریس می شد.

و م ترجمين و معلمين ك ه ن افعي كاره اي از يكي ت اليف التحص يالن دارال فن ون كردن د ترجم ه و ف ارغ ب ود ك ه د ر چاپخا ن ه مدرس ه بطب ع مي كتب د رس ي بودن د ش ائق ك ه ك س اني محص لين مي ان و رس يد

ت وزيع مي گرديد. از جمل ه : ه _ حكمتLه توپخانLع بLدراني راجLيرزا زكي مازنLكتب م

طبيLعي L_ مكانيكL _ حساب _ جغرافيا.( تر پالكLراحي دكLاب جLكت Polakاتريشي ) طLتوس توپخانLه و دژسLازي _ رياضLي _ مقالLه و جLبر

( LاتريشيKrzizستوLان كرزيز ) نLتر ابوالحسLاء _ طب دكLتر علي رئيس االطبLريح دكLتش

خاناظم محالتيLيرزا كLيمي مLول شLاص ( وLتر البLيزيولوژي دكLف Albu اتLگ لغLي _ فرهنLاتريش )

( هلنديSchlimmerطبي دLكتر شليمLر ) يرزاLبيعي مLاريخ طLا و تLبر و جغرافيLه و جLاب و هندسLحس

LالدولهL ن نجمLفارخاLعبدالغ و فارسLي لغت و فرانسLه زبLان تعليم بLه راجLع كتب

فرانسLه تاليف ميرزLا علي اكبرخان مزين الدولهكتب م ذكور در اش اعه فرهن گ جدي د اروپ ا در اي ران

تاثي ر فرا واني د اشت.

م دارس ۲ گس ترش و روزنامه ه ا .جدید:

س هم روزنامه ه ا قاج ار روزگ ار در بس زایی در بی داری اجتم اعی و گس ترش آغ از هم ان از داش تند. جدی د م دارس

س ال از یع نی روزنام ه، ۱۲۵۳پی دایش : را ۱۸۳۷ق روزنام ه نخس تین م،ک ه

انتش ار ای ران در ش یرازی ص الح م یرزا ب رای روزنامه نگ اران اغلب داد، آگاه س ازی و گس ترش اندیش ه و فرهن گ

نو در میان مردم پیوسته تالش کردند.

پ اي ن وين، م دارس ايج اد و گس ترش با نظ ام در ش د. ب از مدرس ه ب ه دخ تران مي دخ تران از ش ماري ن يز، س نتي ب ه ي ا مکتب ب ه س ال چن د توانس تند م دارس علمي ه برون د. ام ا در نظ ام جدي د ام ر وج ود اين ب راي تربي تي مح دوديتي ب ه کم دس ت رفت ه، رفت ه و نداش ت ص ورت نظ ري، راه علم آم وزي ب ه روي

نيمي از مردم کشور باز شد.

مدرسه رشديه ه.ق ب ه 1291در س ال

ه مت ح اج ميرزاحس ن در ش هر ت بريز مدرس ه ر ش ديه تاس يس ش د ك ه زبا نه اي آن د ر ع ربي و ف ارس ي،

ف ران س وي ت د ريس مي م درس ه ا ي ن ش د. د ر ب ه ب ر كود ك ان ع اله س الم ندا ن د ر ك الس ها ي و خو ان دن اك اب ر

نوشت ن مي آمو ختند.

اولين مدير و معلم: شيخ حسين بهزادی » شريعتمدار«

مردي روح انی، روض ه خ وان ك ه ام وری در ب ود. عاق د و منض بْط، داش ت مس ئوليت ب ود. اغم اض س ختگير و بی دانش انض باط و نظم ب ه آن ان پش تكار و آم وزان در می داد. اهميت بس يار م ورد غيبت، ت أخير و تعجي ل وس واس بس يار همك ارانش گ اهی ك ه داد، خ رج می ب ه و می كش يد بحث و ج ر ب ه می اختالف ب روز م وجب رفت ار و اعم ال ش د. مدرس ه در را دانش آم وزان و خ ارج از مدرس ه  زي ر نظ ر داش ت و در م واردی ك ه اّلزم بازخواس ت می آن ان از ب ود

كرد.

مشروطیت و مدارس جدید

این از پس ک ه مش روطیت انقالب دوران ب ه وق وع می پیون دد ب ا م دارس یک دیگر ب ر متق ابلی ت أثیرات جدی د م دارس قاج ار روزگ ار در داش تند آموزش ی، مک ان ب ر عالوه جدی د س نگر مب ارزه ب ر ض د کهنه پرس تی و

بودن د. خودک امگی م دارس جدی د پس از مش روطه روز ب ه روز رو ب ه اف زایش ب ود و عالوه ب ر ته ران در واّلی ات دیگ ر، ب ه وی ژه در ت بریز و دیگ ر ش هرهای آذربایج ان مش روطیت جنبش نش ر مرک ز ک ه ب ود، م دارس تأس یس ش د. در ع رض پنج س ال عالوه ب ر مدارس ی ک ه پیش از انقالب موج ود ب ود )ح دود پ انزده مدرس ه( نزدی ک بیس ت مدرس ه فق ْط

در تبریز تأسیس شد.

تأسیس وزارت معارف و علوم

اف رادی توس ْط جدی د م دارس اک ثر ب ا و پ ا می ش دند ب ر فرهن گ دوس ت حم ایت اقش ار مختل ف م ردم و اف راد نه اد تحت و می ش دند اداره ر خی <از ان دکی از غ یر ب ه نبودن د خاص ی م دارس ک ه در مق اطع مختل ف تحت از می ش د اداره موج ود ح اکمیت دارالفن ون ته ران، مدرس ه جمل ه مدرس ه و اص فهان هم ایون مدرس ه

فیوضات، در آذربایجان )تبریز( بع دها ولی نب ود، دول تی اول که

دولتی شد و ماهی دویست تومان از دولت

کمک خرجی می گرفت.

دول تی م دارس این ب ه ادارة مع ارف تحت ادام ه خ ود ک ار می دادن د و ب ااّلخره در

: ۱۲۷۲س ال ۱۸۵۵ ق وزارت نخس تین م، عل وم تش کیل ی افت و م یرزا علیقلی وزی ر اعتضادالس لطنه قبال_ وی ش د عل وم را دارالفن ون ریاس ت و داش ت عه ده ب ر ب ه آنچ ه از بیش ک ارش برس د فرهن گ رس یدگی ب ه تلگ راف و دو مدرس ه دارالفن ون

تهران و تبریز بود.

کLLه بLLار نخسLLتین بLرای علLوم وزیLر ای برنامLه مLدارس تنظیم کLرد در سLال

م، ۱۹۰۵ ق : ۱۳۲۳سLLال این در بLLود وزیLLر عالءالملLLک

علوم بود.

اس تقرار از پس ای ران وزی ر در مش روطیت و ک رد پی دا اهمی تی عل وم خ ان اص غر علی کابین ه در مخبرالس لطنه اتاب ک، ه دایت( خ ان قلی )مه دی وزی ر عل وم ش د ولی چن دان و برنام ه ب ه ت وجهی

گسترش مدارس نکرد.

ملی ش ورای مجلس ک ه ب ار نخس تین مب ذول وی ژه توج ه مع ارف ب ه نس بت داش ت و قوانی نی وض ع نم ود در س ال

م ب ود. در همین س ال ۱۹۰۷ ق : ۱۳۲۵و تلگ راف و عل وم وزارت ک ه ب ود مع ادن تغی یر ی افت و وزارت مع ارف و عل وم و اوق اف از تلگ راف و مع ادن ج دا

۱۲۸۶ م یزان۱۵ش د طب ق م ادة مص وبة در تأس یس م دارس بای د مط ابق ق انون مق رر ش ود.« عل وم و مع ارف وزارت

ش عبان ۲۷در ۱۳۲۸ : ق م، ۱۹۱۰ ق انون ای ران ملی ش ورای مجلس و اوق اف و مع ارف وزارت اداری و ک رد تص وب را مس تظرفه ص نایع و م دارس تم ام ام ور ب ه رس یدگی وزارتخان ه این ب ه مملکت تعلیم ات

سپرده شد.

س ال اساس ي 1911در ق انون م. م اده ب ه تص ويب رس يد ک ه 28مع ارف در

ض رورت مدرس ه، و مکتب تعري ف پروگ رام مدرس ه و مک اتب توس ْط وزارت مع ارف، اجب اري ب ودن تعليم ات ابتدائي ه در خان ه ي ا مدرس ه، ان واع م دارس رس مي و غ ير رس مي ب ا ل زوم اط اعت دولت از ايج اد م دارس توس ْط اش خاص و ش رايْط باني ان م دارس، ممن وع ب ودن تنبي ه ب دني و ... از مهم ت رين عن وان ه اي اين م واد ب ود. از پيام دهاي مثبت رواج آم وزش و پ رورش ن وين، ت رويج نس بي بهداش ت و روش ه اي پيش گيري از ابتال ب ه ام راض و تأس يس بيمارس تان نظ امي و عم ومي ب راي نخس تين ب ار در ت اريخ کش ور را مي

توان نام برد.

منابع:و 1( فرهن گ س یر راون دی، مرتض ی

و ای ران در ت ربیت و تعلیم ت اریخ اروپا

تاريخ فرهن گ اي ران، از آغ از ت ا زم ان 2(دانش گاه ص ديق/ عيس ي حاض ر،

.1354تهران، در 3( جدی د م دارس قاس می، اقب ال

پیش روان، و بانی ان قاجاری ه، دوره ته ران، مرک ز نش ر دانش گاهی، چ اپ

1377اول،)4www.Kouhbanan.irتاريخ آم وزش و پ رورش در اس الم و 5(

وكيلي ان، من وچهر دك تر اي ران، 1381تهران، دانشگاه پيام نور،