مهارت حل مساله و تصميم گيري

اهداف آموزش

يادگيري مراحل اساسي حل مسئله 1.

بدست آوردن راه حل براي مشكالت سخت 2.و معماهاي زندگي

حل تعارض ها3.

يادگيري مراحل تصميم گيري4.

انجام تصميم گيري هاي سخت 5.

تصميم گيري در مورد موضوعات مهم زندگي 6.

شناخت عوامل موثر در تصميم گيري هاي 7.شخصي

هم4ه م4ا در زن4دگي ف4ردي و اجتم4اعي خ4ود م4ان ب4ا •مس4ايل و مش4كالت متع4ددي مواج4ه مي ش4ويم. در واق4ع زن4دگي چ4يزي ج4ز رون4د پي4اپي مواج4ه ش4دن ب4ا مس4ايل و مش4كالت و تالش ب4راي ح4ل و فص4ل آنه4ا نيس44ت. بن44ابراين وج44ود مش44كل در زن44دگي ط44بيعي اس4ت و ه4ر كس4ي در زن4دگي خ4ود ب4ا مش4كالتي روب4رو

مي شود

وج44ود مش44كالت كوچ44ك و ب44زرگ در زن44دگي ع44ادي •اس4ت و م4ا خ4واه ن4ا خ4واه ب4ا مش4كالت متع4ددي در

مي ش4ويم . بن4ابراين ب4ه ج4اي زن4دگي خ4ود مواج4ه اينك4ه منفعالن4ه عم4ل ك4رده و آرزو ك4نيم ك4ه اي ك4اش هيچ مش4كلي در زن4دگي م4ا پيش نياي4د به4تر اس4ت ي4اد

.بگيريم كه چطور مشكالت خود را حل كنيم

توان4ايي الزم ب4راي ح4ل م4وفقيت آم4يز برخ4ورداري از •ان ن4 اعتم4اد ب4ه نفس م4وجب مي ش4ود ت4ا مس4ايل

ش44ده و احس4اس ارزش44مندي بيش44تري پي4دا بيش44تر كني4د. ولي اگ4ر فاق4د مهارته4اي الزم ب4راي ح4ل مش4كل باش4يد ي4ا از روش ه4اي نامناس4ب و معي4وب ب4راي ح4ل مس4ايل خ4ود اس4تفاده نمايي4د، در س4ازگاري ب4ا محي4ط اطرافت4ان دچ4ار مش4كل ش4ده و بهداش4ت رواني ش4ما تهدي4د خواه4د ش4د. كس4ب مه4ارت ح4ل مس4اله ش4ما را ق44ادر مي س44ازد ت44ا ب44ه ط44ور س44ازنده ب44ا مش44كالت

زندگي برخورد كنيد. حل مس4اله مه4ارتي اس4ت ك4ه مي ت4وان آن را آم4وخت •

و بك44ار بس44ت . ح44ل مس44اله مس44تلزم چن44د فع44اليت اس4ت. ابت4دا باي4د مش4كل را ب4ه دقت تعري4ف كني4د ، و س4پس راه ح4ل ه4اي متف4اوت ح4ل مش4كل را مط4رح ك44رده و م44ورد بررس44ي ق44رار دهي44د و در نه44ايت مناس4ب ت4رين و م4وثرترين راه ح4ل را انتخ4اب و اج4را

كنيد.

:تعريف مهارت حل مسالهمس4اله تعام4ل بين ش4خص و محي4ط اس4ت در آن بين •

ه4اي پاس4خ و امكان4ات و محي4ط خواس4ته و تقاض4ا ادراك تع4ادل و ع4دم ناهم4اهنگي ف4رد دردس4ترس مي ش4ود و روش ف4وري ب4راي ك4اهش اين ع4دم تع4ادل

در دسترس نيست.مه4ارت ح4ل مس4اله رويك4ردي منظم و مت4والي اس4ت •

ك4ه ب4ه ف4رد كم4ك مي كن4د ت4ا ب4ه ط4ور م4وثري مس4ائل زندگي خود را حل كند.

ش4ناختي • فراين4د رفت4اري –يك آن – در ك4ه ع4اطفي ف4رد ي4ا گ4روه تالش مي كن4د راه ح4ل ي4ا ش4يوه مقابل4ه ي4ا كش4ف م4وثري ب4راي ي4ك مس4اله خ4اص شناس4ايي

& Nezuنماي4د. D’Zurilla, 2001

مفاهيم كليدي در حل مساله

مثبت • رويك4رد ي4ك كنن4ده منعكس مس4اله حل مقاب4ل نقط4ه و . اس4ت زن4دگي ب4ه نس4بت

درماندگي محسوب مي شود.

حل مساله يك فرايند است نه نتيجه •

در • ك4ه اس4ت تج4ويزي فراين4د ي4ك مس4ئله حل موارد گسترده كاربرد دارد.

فرايند حل مساله

تعريف مساله

ايجاد راه حل های جانشين

تصميم گيری درمورد بهترين

راه حل

اجرای راه حل

و ارزيابی نتيجه

ادامه حل مساله

پابان دادن بهحل مساله

مساله حل نشد

مساله حل شد

فرايند مقابلهمنظ4ور از مقابل4ه ،كوششهاوتالش4هايي اس4ت ك4ه ف4رد •

انج4ام ميده4دتا اس4ترس را ازمي4ان ب4ردارد،برط4رف كند ،يا به حداقل رساند ويا تحمل كند.

منظ4ور از مقابل4ه ك4ردن تالش ه4ايي اس4ت ك4ه ب4راي •نظ4ر ب4ه ك4ه موقعيته4ايي م4ديريت و ك4ردن اداره

خطرناك و تنش زا مي رسند ، به عمل مي آيد

سه ويژگي مهم فرايند مقابله :•مستلزم تالش و برنامه ريزي است1.نتيجه نهايي واكنش هاي مقابله اي هميشه مثبت نيست2.فرايندي است كه در طول زمان رخ مي دهد3.

مدل مقابله

ارزيابي اوليه رويداد زندگي

رويداد به عنوانمشكل ارزيابي نمي شود

)استرس (

رويداد زندگي به عنوان مشكل شناسايي مي شود)استرس (

ارزيابي ثانويه

ادراك كفايت و كارآمدي شخصي)استرس (

ادراك ناتواني و درماندگي شخصي( استرس)

پاسخ مقابله اي

موفق )استرس ( ناموفق )استرس (

ارزيابي مجدد ، پاسخ مقابله اي جديد

كوش4ش ه4اي مقابل4ه اي گ4اه ب4ه ص4ورت انج4ام دادن •ك4ار،فع4اليت واق4دام خاص4ي اس4ت و گ4اه ب4ه ص4ورت انجام دادن فعاليت هاي ذهني و درون رواني است .

به اين ت4رتيب مي ت4وان گفت ك4ه دو ن4وع مقابل4ه وج4ود •دارد : مقابل4ه ه4اي مس4ئله م4دار و مقابل4ه ه4اي هيج4ان

مدار.

در اك4ثر م4وارد ض4روري وس4الم اس4ت ك4ه ه4ر دو ن4وع •مقابله باهم مورداستفاده قرار گيرند.

مقابله هاي مسئله مدار-در مقابله هاي مسئله مدار •فرد سعي ميكند كاري انجام دهد تاا استرس را از

ميان بردارد،كاهش دهد يا آن را تحمل كند.

نمونه هايي ازمقابله مسئله مدارعبارتند از:•اقدام به عمل نمودن،–فعاليت خاصي انجام دادن ،–راهنمايي گرفتن ،–مشورت كردن ،–برنامه ريزي كردن ، –جمع آوري اطلاعات–مطالعه كردن ،–استفاده از روش حل مسئله – فكر كردن و....–

مقابله هاي هيجان مدار- •

در مقابل4ه ه4اي هيج4ان م4دار ف4رد كارخاص4ي انج4ام نمي •ده4د بلك4ه فق4ط س4عي مي كن4د خ4ود را آرام س4ازد و ن4اراحتي خ4ود را ك4اهش ده4د.زيرا،هنگ4امي ك4ه انس4ان ب4ا اس4ترس رو ب4ه رو مي ش4ود تع4ادل و آرامش خ4ود را از دس4ت مي ده4دو هنگ4امي ك4ه ف4رد آرامش وتع4ادل رواني نداش44ته باش44دنمي توان44د ب44ه خ44وبي ازعه44ده برخ4ورد ص4حيح برآي4د. اين ن4وع مقابل4ه ب4ه كم4ك ف4رد مي آي44د ت44ا بتوان44د ابت44دا آرامش و تع44ادل رواني خ44ود را

بازيابدو سپس به مقابله هاي مسئله مدار بپردازد.

:نمونه هايي از مقابله هاي هيجان مدار عبارتند ازدعا و نيايش ،•يه كردن، بي قراري • كردن ،ابراز خشم )به طور سالم(،تخليه و ابراز احساسات مانند گرگفتگوي دروني مانند دل داري دادن به خود ،•مثبت انديشي،دادن معني مثبت به آنچه رخ داده ،•توكل ، •صبر،• درد دل كردن با دوستان و آشنايان و....•

مقابل444ه ه444اي هيج444ان م444دار در بس444ياري از •مواردبس4يار س4الم وكم4ك كنن4ده ان4د.اين مقابل4ه ه4ا كم4ك ميكنن4د ت4ا ف4ردآرامش خ4ود را بازياب4د وهنگ444امي ك444ه ف444رد آرامش داش444ته باش444د بهترميتوان4د فكركن4د،برنام4ه ري4زي كن4د، از مه4ارت ح4ل مس4ئله اس4تفاده كن4د. در غ4ير اين ص4ورت ممكن اس444ت ف444رد ب444ه علت نداش444تن آرامش وتع4ادل رواني مناس4ب از مقابل4ه ه4اي ناس4الم و خطرن4اك اس4تفاده كن4د ي4ا راه حله4اي عجوالن4ه و تكانش4ي ب4راي ب4يرون آم4دن از م4وقعيت اس4ترس

اين ص44ورت ن44ه تنه44ا در زا اس44تفاده كن44د.مش4كل اص4لي ح4ل نش4ده بلك4ه مش4كالت ديگ4ري ن44يز ب44ه دنب44ال خواه44د داش44ت ك44ه گ44اهي اين مش4كالت ث4انوي بس4يار مخ4رب ت4رو زيانب4ار ت4ر از

مشكل اوليه است

مقابله هاي سالم و ناسالمهرك4دام از مقابل4ه ه4اي مس4ئله م4دار و هيج4ان م4دار •

مي توانن4د س4الم ي4ا ناس4الم باش4ند.نمونه اي از مقابل4ه هاي مسئله مدار ناسالم عبارتند از :

دزدي كردن،–فرار از منزل،–به زورمتوسل شدن،–استفاده اززور و تهديد،–استفاده از پرخاش و خشونت،–بزهكاري،–استفاده از نيرنگ وحيله براي رسيدن به هدف ،–خودكشي.–

نمونه اي از مقابله هاي هيجان مدار ناسالم •عبارتنداز:

اعتياد و پناه بردن به مواد مخدر،•بدگويي،•خشونت و پرخاشگري به ديگران،•ناگهاني انجام ميشودو معمولا همراه با پشيماني است (،انجام دادن رفتارهاي تكانشي )رفتارهايي كه بدون فكر و به صورت •درمانده و نااميد شدن ،•دست از كوشش وتلاش برداشتن ، •يا فرورفتن ،• به خواب وخيال و روپناه بردن به خرافات و فال وفالrگيري و مواردي از اين قبيل.•

ويژگي هاي مقابله كننده هاي موفق

انعطاف پذيري •

دور انديشي •

منطقي بودن•

مقياس مقابلهكامال مخالفم

مخDDالفم

موافقم كامال موافقم

-ب4ه توان4ايي خ4ودم ب4راي ح4ل مش4كالت س4خت و جدي4د 1اعتماد دارم

ت4وانم 2 مي ك4افي وتالش وقت ص4رف ب4ا -معتق4دم مواج4ه آن ب4ا ك4ه را مش4كالتي از بس4ياري

هستم ، حل كنم.

-ح4ل بس4ياري از مش4كالتي ك4ه ب4ا آنه4ا مواج4ه هس4تم ، 3سخت و پيچيده است.

-از تصميماتي كه مي گيرم راضي ام4

-وق4تي ب4ا مش4كلي مواج4ه مي ش4وم مطمئن نيس4تم 5كه آيا مي توانم از عهده موقعيت برايم يا نه

-من توان4ايي ح4ل بيش4تر مش4كالت را دارم ح4تي اگ4ر 6هيچ راه حل فوري براي آنها نداشته باشم

گام هاي حل مساله گام اساسي است :6حل مساله داراي

اتخاذ نگرش حل مساله -1قدم اول در ح4ل م4وفقيت آم4يز مش4كل اين اس4ت ك4ه اين •

ادراك را در خودت44ان پ44رورش دهي44د ك44ه " ت44و مي ت44واني مشكلت را حل كني".

معم4وال وق4تي مش4كلي ب4راي م4ا پيش مي آي4د مخصوص4ا اگ4ر •آن مش44كل مهم باش44د ، دچ44ار نگ44راني و دس44تپاچگي مي

نمي ت4وانيم خ4وب فك4ر ك4نيم و ش4ويم . در چ4نين ح4التيبن4ابر اين نمي ت4وانيم راه ح4ل خ4وبي ب4راي مش4كل خ4ود پي4دا

كنيم .

اولين ك4اري ك4ه باي4د انج4ام دهيم اين اس4ت ك4ه آرامش پس•خ4ود را حف4ظ ك4نيم .به ي4اد داش4ته باش4يد هم4ه م4ا ي4ك ن4داي

دروني داريم كه مرتب با ما حرف مي زند .

به آن "گفتگ4وي دروني "مي گوين4د. ب4ه عن4وان مث4ال •زم4اني ك4ه در ي4ك درس4ي نم4ره ب4د مي گيري4د و ي4ا در ي4ك مس4ابقه مهم شكس4ت مي خوري4د ، ب4ه خودت4ان چ4ه

مي گوييد ؟

اين ن44داي دروني در ب44رخي اف44راد مث44ل ي44ك دوس44ت •مهرب4ان اس4ت ك4ه س4عي مي كن4د ب4ه م4ا دل4داري ده4د و

من مي توانم آن را حل كنم، همه چيز درست خواهد شد و....“نگران نبuاش مشuكل براي هuر كسي پيش مي آيد ، مي گويد: " ولي در ع4ده اي ديگ4ر اين ن4داي دروني بيش4تر منفي •

و س4رزنش كنن4ده اس4ت و وق4تي مش4كلي پيش مي آي4د مي گوي4د :" من آدم بي عرض4ه ، تنب4ل و ب4د شانس4ي هس4تم، هميش4ه مش4كالت ب4راي من پيش مي آي4د ، من نمي ت4وانم آن را ح4ل كنم ، ه4ر چ4ه بالس4ت ب4ر س4ر

من نازل مي شود و..." .

جهت گيري مساله گشايي

اتخاذ يك شيوه مقابله اي مبتني بر حل مساله •

استفاده و كنترل هيجان در فرايند حل مساله •

بحث گروهي

بررس4ي موان4ع نگرش4ي)ش4ناختي ( ح4ل مس4اله و راه •هاي رفع اين موانع

چه نوع رويكردهايي به حل مساله كمك مي كند ؟•

هنگ4ام • در را منفي اتوماتي4ك افك4ار از نمون4ه چن4د مواج4ه ش4دن ب4ا مس4ايل ب4ه ذهنت4ان خط4ور مي كنن4د ، ثبت ه4ا آن مقاب4ل در را مثبت آلترناتيوه4اي و بي4ان

نماييد

موانع شناختي حل مساله موثرتفسير وجود مشكل به عنوان نشانه ضعف دروني ، •

بي كفايتي و بي استعدادي خودسرزنش خود•اجتناب از مشكالت به جاي حل آن •رفتار تكانشي •ا اميدي و درماندگي م•ناتواني در پيش بيني رفتارها و پيامدهاي آن •

: نتيجه گيري

بن44ابراين وق44تي ب44ا مش44كلي مواج44ه مي ش44ويد •اولين ق44دم اتخ44اذ ي44ك نگ44رش ح44ل مس44اله و شناس4ايي خ4ود گ4ويي ه4اي منفي و مب4ارزه ب4ا آنه4ا از طري4ق گفتگ4وي دروني مثبت اس4ت. مثال

ببينم براي حل مشكل پيش آمده چه كار مي توانم بكنم”يا “ خuود سرزنشي كمكي بuه حل مسuاله نمي كنuد بايد كنم“بهuترين راه حل ممكن بر مهuارت هuاي حل مسuئله خuود تكيuه مواجه مي شuuuuوم بايد آرام و خونسرد باشم و براي انتخuuuuاب زندگي مواجه شuuuدن با مشuuuكلات اسuuuت وقuuuتي با مشuuuكلي "بخشي از مي تواني444د ب444ه خودتان بگويي444د كه :

2- مشكلدقيق تعريف براي ح4ل ي4ك مش4كل اول باي4د ب4دانيم ك4ه مش4كل م4ا •

چيس4ت. زي4را ت4ا وق4تي ك4ه ن4دانيم مش4كل م4ا دقيق4ا چيس4ت ، نمي ت4وانيم آن را ح4ل ك4نيم . پس مرحل4ه دوم ح4ل مس4ئله تعري4ف مش4خص و واض4ح مش4كل اس4ت . ب4راي تعري4ف مش4كل چه4ار س4وال زي4ر را در

نظر داشته باشيد:

الف( مشكل چيست؟•ب( مشكل از چه زماني ايجاد شده است ؟•ج(مشكل در چه موقعيت مكاني و در كجا بوجود آمده است؟•د(چه كساني در ايجاد مشكل يا گسترش آن دخالت دارند؟•

يف كنيدپس از بررسي سوالهاي راهنماي فوق بايد مشكل خود را به • :طور روشن و مشخص تعر مشكلات پيچيده را به قسمت هاي ساده تر تقسيم كنيد1.مسايل را الويت بندي كنيد2.يه كنيد3. مشكلات كلي را به مسايل جزيي تر تجزمسايل مبهم را روشن نماييد. 4.

فرمول بندي مساله

فرمول بندي متمركز بر مساله •

فرمول بندي متمركز بر هيجان •

تهيه فهرستي از راه حل -3 هاي مختلف

پس از آنك4ه مش4كل را ب4ه ط4ور دقي4ق و روش4ن تعري4ف كردي4د •وارد مرحل4ه س4وم ح4ل مس4اله مي ش4ويد . در اين مرحل4ه باي4د خ4وب فك4ر كني4د و تم4امي راه ح4ل ه4ايي ممكن را ب4راي ح4ل

مشكل مورد نظر فهرست كنيد.

ب4راي ح4ل ي4ك مش4كل راه ح4ل ه4اي مختلفي وج4ود دارد. و ه4ر •چق44در بتواني44د راه ح44ل ه44اي بيش44تري را پي44دا كني44د در ح44ل

مشكالت موفق تر خواهيد بود .

اگ4ر راه ح4ل ه4اي بيش4تري ب4راي ح4ل مش4كل خ4ود پي4دا ك4نيم آن •وقت مي ت4وانيم از بين آنه4ا به4ترين راه ح4ل را انتخ4اب ك4نيم و

.اگر يك راه حل موثر نبود از راه حل ديگري استفاده كنيم

راه ح4ل ه4اي مختل4ف ب4راي يك روش خ4وب ب4راي پي4دا ك4ردن• است ."بارش فكر"حل يك مشكل استفاده از تكنيك

ب44راي اس44تفاده از اين روش باي44د ذهن خودت44ان را س44يال • راه ح4ل ه4ايي را ك4ه ب4ه ذهنت4ان مي رس4د س4ازيد و تم4امي

چه خوب و چه بد ، چه سخت و چه آسان يادداشت كنيد.

بن4ابراين در اين مرحل4ه هيچ ن4وع قض4اوتي در م4ورد مناس4ب •بودن با نبودن راه حل ها انجام نمي دهيم.

براي اينك44ه ب44ه راه ح44ل ه44اي بيش44تري دس4ت پي44دا كني44د مي •تواني4د از اف4راد ديگ4ر مانن4د پ4در و م4ادر ، معلم4ان ، مش4اوران و دوس4تان خ4ود ك4ه قاب4ل اعتم4اد هس4تند بخواهي4د ك4ه راه ح4ل ه4اي

پيشنهادي خود را به شما ارايه دهند .

ب4راي اينك4ه بتواني4د راه ح4ل ه4اي مط4رح ش4ده را م4ورد ارزي4ابي •ق4رار دهي4د به4تر اس4ت آنه4ا را روي ي4ك ب4رگ كاغ4ذ يادداش4ت

نماييد

: مزاياي بارش فكر

هنگ4امي ك4ه ف4رد ذهن خ4ود را راحت و ب4از مي •ب4ه مناس4بي ه4اي ح4ل راه اس4ت ممكن گ4ذارد آورد ك4ه در ح4الت معم4ول ممكن اس4ت دس4ت

اصال به آنها نزديك نشود.

هدف مرحل4ه س4وم ح4ل مس4اله فق4ط رس4يدن ب4ه •راه ح4ل ه4اي زي4ادتر اس4ت و كميت راه ح4ل ه4ا

مهم است نه كيفيت آنها.

اصول كلي ايجاد راه حل هاي جانشين

اولين راه حل •اصل كميت •اصل عدم قضاوت •اصل تنوع •

انتخDاب -ارزيDابي راه حDل هDاي مطDرح شDده و 4 بهترين راه حل

در در اين مرحل4ه الزم اس4ت راه ه4اي فهرس4ت ش4ده •به4ترين راه مرحل4ه قب4ل را م4ورد ارزي4ابي ق4رار داده و

حل را انتخاب كنيد.

بهترين را ه حل كدام است ؟ •از كج4ا مي فهميم ك4دام راه ح4ل از هم4ه به4تر اس4ت ؟ •براي انتخ44اب به44ترين راه ح44ل باي44د راه ح44ل ه44اي •

مختل4ف را ب4ا هم مقايس4ه كني4د ت4ا بفهمي4د ك4ه ك4دام ي4ك از همه بهتر است.

براي اين ك4ار باي4د از خ4ود س4وال كني4د اگ4ر از اين راه •ح4ل اس4تفاده كنم چ4ه اتف4اقي خواه4د افت4اد و پيام4د ي4ا

نتيجه آن چه خواهد بود؟•

به ي4اد داش4ته باش4يد ه4ر ك4اري ك4ه انج4ام مي دهيم •ي4ك نتيج4ه و پيام4د دارد . بن4ابراين اگ4ر ي4اد بگ4يريم ك4ه قب4ل از انج4ام ه4ر ك4اري پيام4د و نتيج4ه آن ك4ار را پيش بي44ني ك44نيم آن وقت كم44تر اش44تباه مي ك4نيم و مش4كالت كم4تري ب4راي خ4ود و ديگ4ران بوج4444ود مي آوريم . در اين مرحل4444ه از ح4444ل مش4كل قب4ل از اس4تفاده از ي4ك راه ح4ل نتيج4ه و پيام44د ه44ر راه ح44ل را پيش بي44ني مي ك44نيم و س4پس ب4ا مقايس4ه پيام4دها و نت4ايج راه ح4ل ه4اي

مختلف بهترين راه حل را انتخاب مي كنيم

براي پيش بي4ني پيام4دهاي ي4ك راه ح4ل مي تواني4د از • اگDر ....آن وقت ...."" روش

اس4تفاده كني4د .به اين ت4رتيب ك4ه در م4ورد ه4ر ك4دام از راه ح4ل ه4اي فهرس4ت ش4ده در مرحل4ه قب4ل فك4ر كني4د و از خ4ود بپرس4يد اگ4ر از اين راه ح4ل اس4تفاده كنم ، آن وقت اين اتف4اق خواه4د افت4اد .توجه داش4ته باش4يد ك4ه ي4ك راه ح4ل فق4ط ي4ك پيام4د ن4دارد ل4ذا باي4د خ4وب فك4ر كني4د و تم4امي پيام4دهاي ي4ك راه ح4ل را ب4ا اس4تفاده از روش "اگ4ر ...آن وقت ...." پيش بي4ني

" تحليvل كني4د. ب4ه اين روش هم گفته مي شود " هزينه – فايده

رات ه4ر ك4دام از • به اين ت4رتيب ك4ه ش4ما باي4د هزين4ه ه4ا و مض�4ب4راي خ4ود و راه ح4ل ه4اي مط4رح ش4ده و فواي4د احتم4الي آنه4ا

را م4ورد بررس4ي ق4رار دهي4د و راه حلي را ك4ه كم4ترين ديگ4ران هزينه و بيشترين فايده را دارد ، انتخاب كنيد .

عالوه ب4ر ارزي4ابي پيام4دهاي كوت4اه م4دت و بلندم4دت راه ح4ل •ه4اي مختل4ف باي4د ب4ه هم4اهنگي اين راه ح4ل ه4ا ب4ا ارزش4هاي

فردي و خانوادگي خودتان نيز توجه داشته باشيد.

برخي ره ح4ل ه4ا ممكن اس4ت پيام4دهاي مثب4تي داش4ته باش4ند •ولي چ4ون ب4ا اعتق4ادات و ارزش ه4اي م4ا متناس4ب نيس4تند ،

انتخاب نمي شوند.

همچ4نين در انتخ4اب راه ح4ل ه4ا باي4د ب4ه امك4ان عملي ب4ودن آنه4ا •ن4يز توج4ه نمايي4د و راه ح4ل ه4ايي را انتخ4اب كني4د ك4ه مي ت4وان

آن را به عمل درآورد.

غربال گري كلي و كنار گذاشتن راه حل •هاي ضعيف

مالك هاي مورد نظر :•

حل و فصل مساله •سالمت و رفاه هيجاني •زمان و تالش مورد نياز • فايده –نسبت هزينه •

اجراي راه حل انتخاب شده-5

پس از انتخ4اب به4ترين راه ح4ل از بين راه ح4ل ه4اي •ممكن باي4د آن را ب4ه اج4را بگذاري4د و در عم4ل نتيج4ه آن

را مورد ارزيابي قرار دهيد .

ب4راي اج4راي درس4ت راه ح4ل انتخ4ابي ب4ه ط4ور دقي4ق •مش4خص كني4د ك4ه اج4راي نقش4ه ش4ما مس4تلزم چ4ه چيزه4ايي اس4ت ، چ4ه ك4اري ، كج4ا ، چ4ه موق4ع و توس4ط

چه كسي بايد انجام شود و چه موادي الزم است.

اگ44ر اين مس44ايل رع44ايت نش44ود اج44راي برنام44ه ب44ا • مشكل مواجه مي شود

ارزشيابي -6پس از اج4راي راه ح4ل انتخ4اب ش4ده باي4د ارزي4ابي ش4ود ك4ه آي4ا •

راه حل مورد نظر موثر و رضايت بخش بوده يا خير .

اگ4ر راه انتخ4اب ش4ده در رف4ع مش4كل م4وفقيت آم4يز ب4ود چ4ه •در غ4ير اين ص4ورت و فراين4د ح4ل مس4ئله پاي4ان مي ياب4د به4تر

باي4د مراح4ل ح4ل مس4اله را م4رور كني4د و ببين4د در كج4ا اش4كال وجود داشته كه به حل مشكل منجر نشد.

آيا مشكل را به درستي مشخص كرديد؟ –آي4ا تم4ام راه ح4ل ه4اي ممكن را در نظ4ر گرفتي4د ؟آي4ا راه ح4ل انتخ4ابي –

شما واقعا بهترين راه حل بود ؟ آيا راه حل انتخاب شده را درست اجرا كرديد؟ –

پس از بررس4ي س4واالت ف4وق فراين4د ح4ل مس4اله را از س4ر •بگيرد.

در ص4ورت م4وفقيت آم4يز ب4ودن فراين4د ح4ل مس4اله باي4د خودت4ان •را م4ورد تق4ويت ق4رار دهي4د. فراين4د ح4ل مس4ئله زم4اني پاي4ان

مي يابد كه ديگر موقعيت براي فرد مسئله ساز نباشد.

اجراي راه حل •

خود بازنگري •

خود ارزيابي •

خود تقويتي •

تمرين عملي

براي تمرين گام هاي حل مساله مشكلي را كه اخيرا در زندگي •برايتان پيش آمده بود در نظر بگيريد و سعي كنيد تمام هاي گام هاي

فوق را طي نماييد.:عريف مشكلت••---------------------------------------------------------------------------------------------------------•---------------------------------------------------------------------------------------------------------

راه حل هاي مختلف :••1---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------•2---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------•3---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

معايب و مزاياي راه حل ها:•

: 1راه حل•معايب •مزايا •

: 2راه حل•معايب •مزايا•

: 3راه حل •معايب •مزايا•

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------انتخاب بهترين راه حل :••------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

مهارت تصميم گيري

تص4ميم گ4يري خ4وب هميش4ه آس4ان نيس4ت و در •بس4ياري از مواق4ع م4ا ت4رجيح مي دهيم در م4ورد ب4رخي مس4ايل خ4اص تص4ميم گ4يري نك4نيم. هم4ه تص4ميم ه4ايي ك4ه مي گ4يريم پيام4دها خ4وب ي4ا ب4د دارن444د. بن444ابراين در م444ورد تص444ميم گ444يري در خص4وص مس4ايلي ك4ه مطمئن نيس4تيم و ممكن اس44ت پيام44دهاي ب44دي داش44ته باش44ند ، دودل

مسDDئوليت هس44تيم. تص44ميم گ44يري مس44تلزم اس44ت و خيلي از م44ردم ب44راي ف44رار از پDذيري

اين مس4اله از تص4ميم گ4يري خ4ود داري مي كنن4د. ام4ا اگ4ر م4ا ب4ا فراين4د تص4ميم گ4يري درس4ت و ع4واملي ك4ه ب4ر تص4ميم گ4يري م4ا ت4اثير مي گذارن4د ، آش44نا ش44ويم ، اين ك44ار چن44دان هم دش44وار

نخواهد بود

مهارتهاي الزم براي تصميم : گيري موثر

براي تصميم گيري موثر مهارتهاي زير ضروري •مي باشند:

مهارتهاي تفكر خالق و انتقادي –مهارتهاي حل مساله–مهارتهاي جمع آوري اطالعات–مهارتهاي ارزيابي پيامدها–مهارتهاي ارزشيابي اطالعات–مهارتهاي تجزيه و تحليل براي بررسي خطرات –

احتمالي

تصميم گيري مستلزم سه عامل :اساسي است

مشكل يا موقعيتي كه درباره آن الزم است •تصميم گيري شود

شخصي كه تصميم مي گيرد•

عوامل فرعي كه بر تصميم گيري تاثير مي •گذارند.

يDا مDوقعيت شDامل عناصDر مختلفي سDالهماسDت كDه از موقعيDتي بDه مDوقعيت ديگDر

فرق مي كنند . اين عناصر عبارتند از

: از ساده تا پيچيده سالهميزان دشواري م•

: از مشخص سالهميزان مشخص بودن م•تا نامشخص

• ميزان قطعيت در مورد پيامدهاي •

تا عدم اطمينان اطمينان از :سالهم

فعاليت عملي

ب4ارش فك4ري در م4ورد عوام4ل • بحث گ4روهي و شخصي موثر در تصميم گيري

بحث گ4روهي در م4ورد عوام4ل م4وثر در تص4ميم •گيري

عوامل شخصي موثر در تصميم : گيري

عوام4ل ف4ردي زي4ادي وج4ود دارن4د ك4ه ب4ر تص4ميم گ4يري ه4اي م4ا •تاثير مي گذارند مهمترين اين عوامل عبارتند از :

اعتماد به نفس–استقالل فكر –آمادگي براي پذيرش مسئوليت تصميم هاي اتخاذ شده –عدم ترس از خطر كردن –درك درست موقعيت و مشكل –ارزشها و باورها – دانش و اطالعات درباره مشكل يا موقعيت –شيوه تصميم گيري –آمادگي براي مشورت با ديگران –انعطاف پذيري –

عامل مهمي كه در تصميم گيري بايد به سه : آنها توجه كنيم عبارتند از

: داش4تن آگ4اهي يكي از م4وارد مهم تص4ميم گ4يري آگDاهي و اطالعDات•اس4ت. ب4راي اينك4ه تص4ميم ه4اي م4وثري بگيري4د باي4د در م4ورد مس4اله ي4ا موقعي4تي ك4ه مي خواهي4د راج4ع ب4ه آن تص4ميم بگيري4د ، اطالع4ات ك4افي داش4ته باش4يد. ب4راي مث4ال ب4راي تص4ميم گ4يري در م4ورد رش4ته تحص4يلي

بايد اطالعات الزم در باره رشته هاي تحصيلي داشته باشيد.

: دي4دگاه ه4ا و ارزش4هاي اطرافي4ان ، خ4انواده ، فشDار هDاي اجتمDاعي•دوس4تان و وس4ايل ارتب4اط جمعي ب4ر افك4ار و تص4ميم ه4اي م4ا ت4اثير مي گذارن4د ب4ه عن4وان مث4ال دانش آم4وزي تحت ت4اثير پ4در و م4ادر خ4ود رش4ته

خاصي را انتخاب مي كند .

انس4انها ممكن اس4ت در ي4ك م4وقعيت ي4ك تص4ميم بگيرن4د موقعيت هDا : •و در م4وقعيت ديگ4ر تص4ميمي متف4اوت ب4ا تص4ميم قبلي بگيرن4د. ب4ه عن4وان نوج4واني ك4ه اص4ال تم4ايلي ب4ه مص4رف س4يگار ن4دارد در ي4ك م4وقعيت گ4روهي ك4ه در آن همس4االن او اق4دام ب4ه مص4رف س4يگار مي كنن4د و اجتن4اب او از مص4رف س4يگار را مس4خره ك4رده و ب4ه حس4اب ض4عف او مي گذارن4د ، ممكن اس4ت از س4ر لجب4ازي و اثب4ات ترس4و نب4ودن خ4ود

اقدام به مصرف سيگار بكند.

: فعاليت عملي

بحث گروهي و بارش فكر در مورد روش هاي •معمول تصميم گيري

روش هاي معمول در تصميم گيري

در اين ن4وع تص4ميم گ4يري ف4رد ب4ر اس4اس تصDميم گDيري احساسDي:•احساس4ات خ4ود نس4بت ب4ه ي4ك م4وقعيت ي4ا مس4اله و ن4يز ب4ر اس4اس پيش

داوري هاي خود تصميم گيري مي كند.

ف4رد در ي4ك لحظ4ه و ب4دون تفك4ر زي4اد تص4ميم مي تصDميم گDيري آني :•گ4يرد . اين اف4راد در م4ورد پيام4دهاي تص4ميم ه4اي خ4ود زي4اد فك4ر نمي

كنند.

اين قبي4ل اف4راد هميش4ه ب4ه واگDذاري تصDميم گDيري بDه ديگDران :•كس4ي ني4از دارن4د ت4ا ب4راي آن4ان تص4ميم بگ4يرد. ب4رخي از اين اف4راد ب4ه دلي4ل ف4رار از مس4ئوليت پ4ذيري و ت4رس از شكس4ت مس4ئوليت تص4ميم ه4اي خ4ود را ب4ه ديگ4ران واگ4ذار مي كنن4د. ب4ه عب4ارت ديگ4ر ب4ه ديگ4ران اج4ازه

مي دهند در مورد آنان تصميم بگيرند.

اين اف4راد تص4ميم گ4يري را م4رتب ب4ه تعوي4ق پشDت گDوش انDداختن :•مي اندازند تا زماني كه مجبور شوند تصميم گيري نمايند

: اين ن4وع تص4ميم گ4يري براس4اس تجزي4ه و تصDميم گDيري منطقي•تحلي4ل م4وقعيت )مش4كل ( بررس4ي مزاي4ا و مع4ايب راه ه4اي مختل4ف ، ارزي4ابي نق4اط ق4وت و ض4عف انتخ4اب ه4اي مختل4ف انج4ام مي ش4ود. تص44ميم گ44يري پس از ارزي44ابي و بررس44ي تم44ام راه ح44ل ه44اي ممكن

بهترين روش تصميم گيري است

تمرين عملي

مزايا و معايب روش هاي مختلف تصميم گيري •را مورد بررسي قرار دهيد .

مراحل تصميم گيري منطقي

: اين مرحل44ه ش44امل درك و مرحلDه بازشناسDي•بازشناس4ي ني4از ب4ه تص4ميم گ4يري در ي4ك م4وقعيت خ4اص اس4ت . معم4وال ي4ك م4وقعيت ي4ا مش4كل م4ا را وادار مي نماي44د ك44ه ني44از ب44ه تص44ميم گ44يري را درك ك4نيم . گ4اهي اوق4ات م4ا م4وقعيت را ندي4ده مي گ4يريم و در نتيج4ه ض4رورت تص4ميم گ4يري را احس4اس نمي ك4نيم . بن4ابراين اولين مرحل4ه تص4ميم گ4يري ش4ناخت م4وقعيت ي4ا مس4اله خاص4ي اس4ت ك4ه مي خ4واهيم در

باره آن تصميم بگيريم.

: اين مرحل4ه بس4يار مرحلDه جمDع آوري اطالعDات•مهم اس4ت زي4را م4ا باي4د تم4امي اطالع4ات مرب4وط را در م4ورد م4وقعيت ي4ا مش4كل م4ورد نظ4ر گ4ردآوري

كنيم

: در اين مرحل4ه مزاي4ا و مع4ايب مرحلDه ارزيDابي•انتخ44اب ه44اي مختل44ف و ك44ل م44وقعيت را م44ورد

ارزيابي قرار مي دهيم .

: در اين مرحل4ه از بين راه ه4اي مرحلDه انتخDاب•مختلف يكي را انتخاب مي كنيم .

در اين مرحل4ه راه ح4ل انتخ4اب مرحلDه اجDرا :•شده را اجرا مي كنيم

طور كلي تصميم گيري را مي توان به

فرايندي چهار مرحله اي در نظر گرفت• : مس4اله ي4ا موقعي4تي را ك4ه مي خواهي4د درب4اره مرحلDه اول•

آن تصميم بگيريد مشخص كنيد.

هم4ه راه ح4ل ه4اي مس4اله ي4ا م4وقعيت را در مرحلDه دوم :•نظر بگيريد.

مزاي4ا و مع4ايب هرك4دام از راه ح4ل ه4ا را مرحلDه سDوم :•مورد بررسي قرار دهيد.

تص4ميم خ4ود را بگيري4د. ه4ر راه حلي را ك4ه مرحلDه چهDارم :•از مزاي4اي بيش4تر برخ4وردار ب4وده و مع4ايب آن ح4داقل اس4ت و در آن ش4رايط زم4اني و مك4اني به4ترين راه ح4ل مي باش4د ،

انتخاب كنيد

مراحل تصميم گيري •احساسات پيامدها مشكل راه حل ها

تصميم من :

داليل من :

برگه تمرينموقعيت : •

نتايج ممكن :راه حاي ممكن : ••1 -1-•2-2-•3 -3-تصميم من:•

برگه تمريننمون4ه ه4ايي از تص4ميم گ4يري ه4اي خ4ود را در زن4دگي •

مطرح كنيد به سواالت زير پاسخ دهيد:

آيا تا به حال تصميم اشتباهي گرفته ايد؟ 1.

ب4ه 2. توان4د گ4يري مط4رح ش4ده مي تص4ميم م4دل آي4ا شما كمك كند؟

چگونه ؟ دركدام مرحله ؟3.

چگون4ه مي فهمي4د ك4ه تم4ام اطالع4ات ض4روري ب4راي 4.يك تصميم گيري را در اختيار داريد؟

از چه كسي مي توانيد كمك بگيريد؟5.