پروتکل برداشت بین بانکی (IWP)

در بانکداری راستین

بیژن بیدآباد

: بانکداری نوین بانکداری راستیناسالمی است که معضالت نظری و

اجرائی بانکداری ایران را بررسی و برمبنای آخرین دستآوردهای علمی

و فنی راه حل های قانونی و اجرائی ارائه می دهد.

بانکداری راستین

سامانه بازار گواهی راستین •(RCM)(CRSسامانه ثبت وثیقه )•پروتکل برداشت بین بانکی •(IWP)( CFSتأمین وثیقه مالی )•سامانه تسویه اوراق بدون •

(NSSSSکاغذ غیرربوی )سامانه بازرسی و پایش •

(OCM)عملیات

زیرسیستم هاITی

بانکداری مشارکت در سود و زیان •راستین

اصول عملیاتی•ارکان•زیرسیستم های مالی•ITزیرسیستم های •

دستورالعمل های عملیاتی•ابزارهای مالی جدید•سازمان و تشکیالت•آیین نامه اجرایی•مقررات•

بانکداری راستین

بانک مرکزی ایران

بازرسی و کنترل عملیات

بانکی

ناکارائی عملیات بانکی

سواستفاده بانکی

سازمان ثبت اسناد و

امالک کشور

بانک

( سامانه بازار گواهی راستینRCM :) سیستم مبتنی بر وبتسویه حساب معامله گران و انتقال دهندگان گواهی های

راستین و اوراق بهادار بدون ربا در بانک.( تأمین وثیقه مالیCFS :) سیستم تبدیل دارائی های فیزیکی به

اوراق بهادار از طریق صدور گواهی وثیقه توسط دفاتر اسناد رسمی قوه قضائیه.

( سامانه ثبت وثیقهCRS :) این سامانه وثیقه منقول وغیرمنقول را بصورت یکپارچه ثبت می کند و قابل دسترس

آنالین است. پروتکل برداشت بین بانکی(IWP) : توافقنامه ای بین بانکی

است که به بانک اجازه می دهد تا مطالبات مشتری مدیون خود را پس از تهی سازی حساب وی نزد بانک عامل از سایر

حساب های وی یا ضامنین مدیون نزد بانک ها بصورت آنالین برداشت کند.

( سامانه تسویه اوراق بدون کاغذ غیرربویNSSSS :) سیستمیکپارچه مبتنی بر وب تسویه حساب معامله گران و

انتقال دهندگان گواهی های راستین و اوراق بهادار بدون ربا در بانک مرکزی.

سامانه بازرسی و پایش عملیات(OCM) : سیستم مبتنی بروب امکان بازرسی و کنترل فعالیت های مختلف پرسنل بانک

و عملیات بانکی را بصورت آنالین را فراهم می سازد.

ITزیرسیستم های بانکداری راستین

طرح مسئله

برغم اخذ وثائق و تضمینات و الزم االجرا بودن قراردادها 1.وصول مطالبات از طریق اجرای ثبت یا محاکم قضایی، یکی

از چالشهای عمده فراروی بانکها و موسسات مالی و اعتباری غیربانکی و اشخاص است.

بسیار دیده می شود که فردی در یک یا چند بانک مدیون است 2.ولی منابع خود را در حساب هایی نزد دیگر بانک ها قرارداده و

O عملیات مالی خود را با بانک اخیر انجام می دهد و نتیجتابدهی های خود را نزد بانک های دیگر معوق ساخته است.

حجم چک های برگشتی بسیار زیاد شده و بسیاری از 3.صادرکنندگان چک بالمحل منابع مالی خود را در حسابهای خود

نزد بانکهای مختلف نگاه می دارند و طلبکار نمی تواند طلب خود را وصول کند.

حمایت های قانونی از طلبکار نیز به دلیل فرآیندهای دشوار و 4.O مشکل طلبکار را حل نمی کند. طوالنی و پرهزینه قضائی عمال

این موضوع سبب تجری اشخاص نیز شده و در کشیدن چک 5. بالمحل ترس به خود راه نمی دهند.

بزرگی مسئله مطالبات معوق

دارائی های سمی: مطالبات معوق، مشکوک الوصول، 1.سررسید شده و سوخت شده

برآورد هزار میلیارد ریال450میزان مطالبات معوق بانک ها 2.می شود. کل مانده تسهیالت بانکها و موسسات اعتباری در

هزار میلیارد بوده3676 برابر با 1390پایان بهمن ماه

درصد12 / 2نسبت مطالبات معوق به مانده تسهیالت 3.می باشد.

خوشبینانه: بانک ها و باالخص بانک های خصوصی وام های 4.اعطائی خود را تجدید می کنند و معوق محسوب نمی شود.

بزرگی مسئله چک های برگشتی

در اتاق پایاپای اسناد بانکی تهران 90 ماه اول سال 8در 1. هزار 4535 میلیون برگ سند به مبلغی معادل 32 / 8حدود

میلیارد ریال مبادله گردید که در مقایسه با دوره مشابه سال 14 / 8 درصد و از لحاظ مبلغ 2 / 9قبل از لحاظ تعداد چک

درصد افزایش داشته است.

به مبلغی معادل میلیون برگ سند 4 / 1 در همین مدت حدود2.داده شد. در این دوره نسبت برگشت هزار میلیارد ریال219

از و درصد 6 / 7از لحاظ تعداد 89به دوره مشابه سال یافته است. درصد افزایش25 / 7لحاظ مبلغ

در همین مدت نسبت اسناد برگشت داده شده به مبادله شده 3. درصد 4 / 8 درصد و از لحاظ مبلغ 12 / 4از نظر تعداد

و 12 به ترتیب 89 ماه اول سال 8رسید. نسبت های اخیر در درصد بوده است.4/4

پروتکل برداشت بین بانکی (IWP)

( توافقنامه ای IWPپروتکل برداشت بین بانکی از حسابهای مدیون در همه بانک ها )1.بین بانکی و زیر نظر بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران است که به بانک اجازه

می دهد تا مطالبات خود یا مشتریان خود از مشتری مدیون را پس از تهی سازی حساب مدیون نزد بانک عامل از سایر حساب های وی نزد بانک های دیگر بصورت

آنالین برداشت کند.

وجه به حساب مدیون در همان به محض واریز نرم افزار پروتکل به صورت خودکار 2.لحظه آن را به حساب طلبکار واریز و اطالعات آن را در پایگاه داده نزد بانک

مرکزی ثبت نماید.

الزم برای اجرایی شدن موضوع این بستر های قانونی و الکترونیکی بانک مرکزی 3.پروتکل را فراهم می آورد.

بانک مرکزی اطالعات برداشت از حساب مدیون را به صورت آنالین در اختیار 4. قبل از صدور رأی با مراجعه قضائیمراجع قضائی قرار می دهد تا مراجع

به این پایگاه داده نسبت به استعالم میزان بدهی مدیون اطمینان یابد. اینترنتی

تمامی بانک ها و موسسات پولی و اعتباری ملزم به قبول این پروتکل و ایجاد 5.تمهیدات الزم برای اجرای آن می شوند.

پروتکل برداشت بین بانکی (IWP)

اعم از حقیقی یا حقوقی باید فقط یک شناسه بانکی مشتری در شخصهر 1.تمامی بانک ها در سیستم بانکی داشته باشد.

تمامی چک ها و سفته ها و برات ها باید شماره سریال منحصر بفرد داشته باشند. 2.

وزارت امور اقتصادی و دارایی با هماهنگی بانک مرکزی آیین نامه اجرایی باب 3.چهارم قانون تجارت در رابطه با برات، فته طلب، چک را با توجه به مفاد این

پروتکل تدوین و به تصویب مراجع ذیصالح می رساند.

محل درج شناسه بانکی متعهد باید بر روی چک، سفته و برات چاپ شود. متعهد و 4.پشت نویسان هنگام امضاء چک، سفته یا برات باید شناسه بانکی خود را نیز همراه

با سایر اطالعات الزم بر روی چک و سفته و برات درج نمایند.

بانک ها بر اساس پروتکل مجاز خواهند بود تا مطالبات خود و مشتریان خود که از 5.طریق اعطای تسهیالت، چک، سفته یا برات ایجاد و سررسید شده است را وصول

نمایند.

همچنین بانکها وصول مطالبات سررسیدشده، معوق، مشکوک الوصول و سوخت 6.شده خود و مشتریان خود که از تسهیالت، چک، سفته یا برات ایجاد شده و اسناد

آنها به طریق قبل از اجرا شدن این سیستم به صورت غیر یکپارچه نگهداری مطالبات خود و مشتریان می شود را با استفاده از این پروتکل فراهم می کنند و

را وصول نمایند.خود

فرآیند عملیاتی پروتکل برداشت (IWPبین بانکی )

مستند طلب با در نظر گرفتن مشخصه های احراز هویت استاندارد و شناسایی حسابهای متصل به 1. اطاق پایاپای الکترونیک و با نظارت بانک IWPکد منحصربفرد متعهد را می توان از طریق واحد

مرکزی برداشت نمود.

( و امن صورت می پذیرد.ACHتمامی عملیات اجرایی در یک بستر الکترونیک )2.

متعهدله با ارجاء مستند طلب استاندارد به بانک و احراز هویت توسط متصدی، رسید دریافت 3.می نماید. بانک از طریق تصویر دیجیتالی سند به همراه احراز هویت متعهد از طریق الصاق

و همچنین استفاده از فناوری رمزنگاری نامتقارن و RFID یا برچسب MICRاطالعات در خط کد اطاق پایاپای IWPبا قراردادن امضاء دیجیتالی روی تصویر سند در اینترفیس برای بخش

( بارگذاری می نماید.ACHالکترونیک )

اطاق پایاپای بطور خودکار از طریق کلید عمومی بانک ارسال کننده که در اختیار دارد سند را از 4.رمز خارج کرده و پس از اطمینان از اصلیت سند و اطالعات موجود در فیلدهای دریافتی نسبت

به انجام پرس و جو برای بارگذاری مانده حسابهای متعهد و یا سایر داراییهای مالی امانی در سایر بانکها و موسسات اعتباری غیر بانکی اقدام می نماید.

سیستم بر اساس یک الگوریتم منطقی مبلغ مستند طلب را از حساب متعهد برداشت و آنگاه به 5.( RTGSحساب بستانکار )متعهدله( در بانک اقدام کننده از طریق سیسم تسویه ناخالص آنی )

واریز می نماید.

Automatic Clearing House (ACH)

Magnetic Ink Character Recognition (MICR)

الگوریتم برداشت از حساب در پروتکل برداشت (IWPبین بانکی )

مستند طلب از حسابهای موجود متعهد در بانک اقدام کننده برداشت می شود.1.

در صورت عدم موجودی کافی در حساب یا حسابهای مشتری در بانک اقدام کننده، تصویر مستند 2. ارسال می شود.ACHطلب از طریق سامانه پروتکل برداشت برای

.3ACH براساس مجوز بانک مرکزی بطور خودکار نسبت به انجام پرس و جوی حسابهای متعهد و بر اساس کد منحصر بفرد اقدام می نماید.

محاسبه مجموع مبالغ موجودی حسابها در بانکهای مختلف با استفاده از توابع جمع محاسبه 4.می شود.

در صورت موجودی کافی و امکان برداشت مساوی از حسابها: مبلغ مستند طلب در حسابهای 5. به IWPموجود در شبکه بانکی به نسبت مساوی برداشت و سند بدهکاری بانکها از طریق سامانه

بانکها ابالغ می شود.

در صورت موجودی کافی و عدم امکان برداشت مساوی از حسابها: رکوردهای خروجی ناشی از 6.عملیات پرس و جو برحسب موجودی حساب از مبالغ بزرگ به کوچک مرتب می شود.

تهی سازی حسابهای بانکها از موجودی حسابهای مدیون در بانک ها با مبالغ باال به موجودی با مبالغ 7.کم انجام می شود.

در صورت عدم موجودی کافی تهی سازی حسابها سند کسر موجودی صادر و تحویل متعهدله شده 8.تا از طرق دیگر اقدام شود.

تا وصول ACHبنا به درخواست مشتری، عملیات برداشت بر اساس جدول زمانبندی از طریق 9.طلب تکرار می شود.

گزارش و به اطالع بانک رسیده IWPمحاسبه آماری برداشت از حساب بانکها در سامانه 10.می شود.

الگوریتم برداشت از حساب در پروتکل برداشت (IWPبین بانکی )

اولویت حساب ها در الگوریتم برداشت از حساب مدیون

اولویت حسابهای متعهد برای برداشت:

حساب سپرده قرض الحسنه جاری1.

حساب سپرده قرض الحسنه پس انداز2.

حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت3.

حسابهای سپرده سرمایه گذاری بلندمدت به ترتیب طول مدت حساب از کم به زیاد4.

سایر حسابها5.

اوراق بهادار6.

حسابهای ارزی با ترتیب اولویت بندهای فوق برای حسابهای ریالی 7.

(IWP)ارکان پروتکل برداشت بین بانکی

شخص حقیقی و یا حقوقی است که در جهت ادای دین، تعهد یا ضمانت تعهد، بدهکار یا متعهد:1.سندی را که مبین بدهی است به نفع طرف مقابل، بانک یا شخص ثالث صادر کرده است.

شخص ذینفع مستند طلب است .بستانکار یا متعهدله:2.

بانک متعهدله و یا بانکی که مستند طلب از طریق بستانکار برای وصول به بانک اقدام کننده:3.بانک ارائه می شود.

به منظور مکانیزه کردن فرآیند پرداخت ها و با حجم :ACHاتاق پایاپای الکترونیکی )پایا( 4.زیاد بین بانکی ایجاد شده است که تراکنش ها در این سیستم با اجرای برنامه ای در ساعت معین

O ساعت ( تسویه می شوند. 24)معموال

( عهده دار تسویه مستند طلب از حسابهای موجود ACH در اتاق پایاپای الکترونیک ):IWPواحد 5.متعهد در نظام بانکی کشور و ارسال الکترونیک گزارش روزانه دریافتی و پرداختی زیر نظر بانک

مرکزی است.

به منظور پرداخت و انتقال مبالغ باال و یا حساس به :RTGS تسویه ناخالص آنی )ساتنا(6.زمان بدون توجه به مبلغ آن مورد استفاده قرار می گیرد. مالکیت و مدیریت این سامانه با بانک

مرکزی می باشد. این سامانه یک سیستم انتقال وجوه غیرنقدی )اسنادی( است.

عهده دار کلیه فرآیندهای ثبت، انتقال و برداشت از (:IWPS سامانه برداشت بین بانکی )7.حسابهای مدیون و متعهد در کلیه بانکها، احراز هویت متعهد بر اساس کد منحصر بفرد مشتری در

نظام بانکی و صدور اعالمی برداشت به بانکها، گزارشهای مدیریتی براساس مبالغ برداشت، فرآیندهای تسویه، روئیت و مدیریت جریان کاری فرآیندها براساس پارامترهای قابل تعریف

است.

( و سایر IWPیکپارچگی ارجاعی سامانه پروتکل برداشت بین بانکی )زیرسیستم های بانکداری راستین

یکپارچگی داده اولین گام در جهت طراحی بانک اطالعاتی سیستم های یکپارچه بشمار می رود و O نیازمند سازگاری داده ها دارد که در بانک اطالعاتی ذخیره شده اند. و صحت ضرورتا

جهت طراحی یک سیستم یکپارچه چهار نوع یکپارچگی داده وجود دارد:

یکپارچگی دامنه: یکپارچگی دامنه )و یا ستون( حوزه و محدودیت پذیرش داده ها را بر اساس جنس 1.فیلد اطالعاتی در نظر می گیرد.

یکپارچگی موجودیت: موجب خواهد شد که تمامی رکوردها منحصر بفرد باشد و این فیلد بعنوان 2.کلید اولیه شناخته می شود.

یکپارچگی ارجاعی: همواره تضمین کننده برقراری ارتباط بین کلید اولیه )در جدول پدر( و کلید 3.خارجی )در جدول بچه( است.

یکپارچگی در ارائه مجوز کاربری: تضمین کننده امنیت مقررات و قوانین سازمانی است و مانع از 4.نقض آن توسط یک فرد یا گروه کاربری خواهد شد.

ارتباط بین زیرسیستم های بانکداری راستین از طریق کد منحصربفرد مشتری متعهد برقرار می شود.

پروتکل برداشت بین بانکی (IWP)

در بانکداری راستین

با تشکر

بیژن بیدآباد

http://www.bidabad.com

bijan@bidabad.com