شناسايي اليه هاي بسته بندي در صنايع غذايي و آشاميدني و ويژگيهاي آن

اصول و مبانی بسته بندیبسته بندی مورد مصرف در صنایع اولیه انواع مواد

غذایی

مبانی و مواد اولیه بسته بندی

نقش محافظتی•رطوبت•UVنور بخصوص •گازها•میکروارگانیزم ها•ماکروارگانیزم ها•

بسته بندی- مواد غذایی؛ نقش و اهمیت آن

کشورهای ت+وسعه ی+افته

کشورهای در حال ت+وسعه

0 20 40 60

ضایع-ات موادغذاییضای+عات موا+دغذا+ی+ی

بستر ارتباطی•نام محصول، تاریخ ت+ولید، انقضا و..•اطالعات مربوط به سازنده•روش استفاده را به مصرف کننده •

آموزش می دهد.شرایط نگهداری•مقدار و تعداد•اطالعات تغذیه ای•

کاهش هزینه ها•کاهش هزینه های فرآیند•کاهش ضایعات•کاهش هزینه های حمل و نقل•

فروش و تبلیغات•نیز Silent Salesmanبه بسته بندی

اطالق می شود.A package must protect what it sells &Sells what it Protect

نقش مهم بسته بندی در صنایع و اقتصاد

انتظار اول:•محافظت•انبارداری•بارگیری و حمل و نقل•

انتظار دوم:•فروش•خدمات رسانی•اطالع رسانی•

انتظار سوم:•قابلیت بازیافت/ •

استفاده مجدد

بسته ي-ك كل-ي خص-وصيات مو-فقبندي جاذبه كالمي • سهولت استفاده •كيفيت • و جاذب+ه كمي+ت

مناسب جاذبه طراحي•

رنگهای سرد تداعی سرما

رنگهای گرم تداعی گرما و انرژی

ویژگیهای بس+ته بندی:•سمی+ نباشدبهداشتی باشدسبک باشدبه راحتی+ حمل شودبه راحتی+ باز شود به راحتی+ در بس+ته بندی

ثانویه، قفسه، یخچال و .+..قرار گیرد.

قابل بازیافت یا استفادهمجدد باشد.

رنگ خصوصیت کاربردنارنجي ايجاد اشتهاي كاذب

شكالت، تنقالت و محصوالت ويژه كودكان

سفید محصوالت لبني و محصوالت احساس پاكي، شادي و زنده بودن. ويژه كودكان

سبزاميد، حيات و زندگي

سبزيجات، مغزها و ادويه جات

زرد جذبه و کشش بااال، فانتزی و تجمالتی)طالیی(

شكالت هاي گران قيمت و محصوالت غذايي ويژه كودكان

قرمز هيجان دسرهاي شيرين، شكالت، و محصوالت ويژه كودكان

آبی پاكي، خلوص، آرامش شير و فرآورده هاي لبني بستني و مواد غذايي منجمد

سیاه گوشه گيري و غمبه عنوان زمينه درخشندگي رنگهاي ديگر را بيشتر مي كند. عمدتا در عنوان كاال

مواد اولیه•تولید فیلم های مرکب و اصالح شده•فیلم های زیستی•فیلم های خوراکی•

تکنولوژی تولید•روش های نوین بسته بندی•

بسته بندی با اتمسفر اصالح شده•بسته بندی فعال•بسته بندی هوشمند•

پیشرفت در بسته بندی

مواد اولیه بسته بندی

فلز شیشه

پالستیکها مقوا و کاغذ

شکل پذیری•استحکام و استقامت ) ضربه، حرارت، فرآیند(•چاپ و رنگ پذیری•نفوذپذیری ) گازها، رطوبت، نور، میکرو و ماکروارگانیزم ها(•ایمنی و سالمت•هزینه•

ماده اولیه•فرآیند•حمل ونقل•

قابلیت بازیافت و استفاده مجدد•

نکاتی که در انتخاب ماده اولیه بسته بندی باید به آن توجه کرد

ظروف شیشه ای

- ظروف شیشه 1مواد اولیه بسته بندی: ای

شیشه از ذوب سنگ آهک، بی کربنات سدیم، سیلیس و •دیگر اکسیدها در کوره های مخصوص حاصل می شود.

شیشه

سنگ آهک

سودا

ماسه

خواص فیزیکی، شیمیایی، فرآیندی

ذوب

تصفیه

شکل دادن

پخت شیشه+

ایجاد • سبب شیش+ه مختل+ف های فرموالس+یون خصوصیات مختلف در آن می گردد

: مقاومت در برابر آلومینیوم بیشت+ر و س+دیم کمت+رواکنش های شیمیایی

افزودن سرب: روشنی و جالNa2SO4 و Al2O3کاهش حبابها :

آهن، • قل++ع، نظی++ر مختلف++ی ترکیبات در که فلزات س+ایر و تیتانیوم بیس+موت، محلول کلردار و ساده های کرب+ن هیدرو مورد ها شیش+ه کردن رن+گ برای هس+تند

استفاده قرار می گیرند.

اشکال مختلف ظروف شیشه ای

(Bottleبطری )•

(Jarبطری دهان گشاد )•

(Carboyتنگ دهان باریک )•

(Vialویال )•

تزیین پایدار•

تزیین ناپایدار•

تزیین ظروف شیشه ای

اختالط

روغن و رنگ

افست طرح

پختن

اتیکت های کاغذی

چاپ سطحی

مزایای ظروف شیشه ای:•در ب+رابر فشردگی و فشار مقاومت دارد.–از نظر شیمیایی بی اثر است.–خصوصیات نوری خوبی دارد.–

معایب ظروف شیشه ای:•وزن باال كه سبب افزايش هزينه نقل و انتقاالت نسبت به ديگر انواع –

بسته بندي مي گردد.مقاومت كمتر در مقايسه با ديگر مواد بسته بندي در برابر شوك هاي –

حرارتي، شكستن و ... بي ثباتي ابعاد نسبت به ظروف ديگر –وجود برخي مخاطرات همچون وجود نرمه و خرده شيشه در غذا –

روش پرس•

روش پرس – دمش•

روش دمش - دمش•

روش های تولید ظروف شیشه ای

جلو گیری از خراش و ترک های میکروسکوپی•افزایش مقاومت در برابر ضربه•افزایش مقاومت در برابر تغییر دما•کاهش صدا در اثر تماس•بهبود ظاهر•

پلی اتیلن، اپوکسی، گالیکول ها، ترکیبات سیلیکونی، ترکیبات گوگردی، ...

پوشش دادن ظروف شیشه ای

(eye appealingطرح مناسب و جذاب )•قابلیت قرار گرفتن در قفسه و یخچال•قابلیت استفاده مجدد•تحمل درجه حرارت•تحمل فشار•پایداری در حرکت سریع•خواص ظرفیتی و تعیین حجم•

نکاتی که در ظروف شیشه ای- باید مورد توجه قرار گیرند

درب ظروف شیشه ای

اكث+ر دره+ا از فل+ز ي+ا پالس+تيك س+اخته م+ي شوند. اگ+ر چ+ه موادي چون چوب+ پنبه، • الس+تيك، شيش+ه و يا ترك+يبي ا+ز آنها نيز استفاده مي شود.

فلزات+ي ك+ه اغل+ب ب+ه اي+ن+ منظور ب+ه ك+ار برده م+ي شون+د عبارتند از ورق ه+اي+ •TP ،آلومينيوم و يا آلياژهاي آ+لومينيوم

( ي+ا رزين+ هاي PFپالس+تيك+ هاي+ مورد اس+تفاده ني+ز از جن+س فن+ل+ فرمالدهي+د )•( پلي UFاوره فرمالدهي+د اتيل+ن+، پل+ي نظي+ر از ترموپالس+تيكهايي يك+ي ي+ا و )

وي+نيل+ كلرايد يا پلي استيرن مي باشند.

نقایص ظروف شیشه ای

نقایص •بحرانی

نقایص اصلی•نقایص جزئی•

•Split ترک بزرگ+ی اس+ت ک+ه در باالی دهانه بوجود می آید و به سمت پایین تر توسعه پیدا می کند.

•Checkترک های سطحی کم عمق •Unfilled finish ی+ک حباب سطحی در باالی بطری

است که به علت پر نکردن قالب بوجود می آید.•Freaks قابل غی+ر را شیش+ه ک+ه ناجور اشکال

استفاده می کند.•Poor distribution •Pinhole س+وراخهای ری+ز ک+ه اغل+ب در گوشه های

بطری بوجود می آید•Soft blister برآمدگیهای کوچک در سطح دیواره

•Stone وجود سنگ و اجرام غیر شیشه ای در بدنه•Rocker Bottom ضخامت کم ته بطری•Chipped finish هنگام که دهان+ه شدن شکس+ته

ساخت بطری اتفاق می افتد•Mismatched از شیشه شیش+ه، نامتعادل شک+ل

تغییر ی+ا جهات دیگ+ر ب+ه کناره ه+ا قس+مت دهان+ه جهت داده

•Out of Round finish تغییر حالت دهانه از دایره•Flanged bottom لبه دار بودن اطراف کف شیشه

نقایص بحرانی•نقایص اصلی•نقایص جزئی•

•Tear درز کوچک بر روی سطح که اگر به آن ضربه زده شود نمی شکند.

•Hard blister حبابهای مقاوم در بدنه که بسادگی نمی شکنند.

•Mark عالمتی که بعلت کثیفی قالب روی شیشه بوجود می آید.

•Stuck چنانچه بطری قبل از اینکه کامالً سرد شود با شیئ تماس پیدا کند

•Cold appearance سرد بودن قالب سبب موج دار شدنسطح شیشه می گردد

نقایص •بحرانی

نقایص •اصلی

نقایص •جزئی

ظروف فلزی

مهمترین فلزاتی که در بسته بندی موادغذایی مورد استفاده قرار

می گیرند شامل:فوالد )استیل( –آلومینیوم، –قلع –کرم–

- ظروف فلزی2مواد اولیه بسته بندی:

مهمترین عواملی که سبب کاربر سریع فلزات در بسته بندی موادغذایی گردید:

- محافظت قوی در برابر آلودگی ها و حمله 1میکروارگانیزم ها و حشرات

- مقاومت در برابر نفوذ رطوبت، گازها و نور2- سهولت و سرعت باالی فرآیند3- سهولت حمل و نقل و نگهداری4مقاوم+ت قاب+ل قبول در دامن+ه وسيعي از - 5

درجه حرارت + سطحي ايده آل و مطلوب جهت برچسب 6

گذاري و الك پذيري

(Black Plateفوالد/ورق سیاه )•

پودرها، روغن ها و دیگر مواد غیر خورنده(Tin Plate, TPفوالد قلع اندود شده )•

به ورق فوالد با کربن کم که دو طرف آن با قلع پوشش داده شده اطالق می گردد.

استحکام باال•مقاوم در برابر خوردگی•سطحس مناسب برای چاپ و پذیرش الک•

مواد اولیه بسته بندی: ورق های فوالدی

انواع ورقهای فوالد قلع اندود شده

Lنوع –فسفر کم – اسیدی و نیمه اسیدی ) میوه جات رنگی، گریپ فروت و

ترشیجات( مقاومت بیشتری در برابر اسید دارد.( LT)ورق نوع

MC یا MRنوع –مواد با خورندگی متوسط ) زردآلو، هلو، گالبی، آناناس( و مواد کم

اسید )نخودسبز، لوبیا سبز، گوشت( و مواد با رطوبت کم ) خشکبار و روغن های نباتی(

Nنوع –درصد ازت باال، نوشابه های گازدار

Dنوع –حاوی اکسید آلومینیوم – قوطی های کششی و درب قوطی های

آئروسل

قلع اندود کردن

Passivation

روغن کاری

تولید ورق های فوالد قلع اندود شده

ورق ها به یکی از دو روش ذیل قلع اندود می شوند:%(6روش غوطه وری )امروزه کمتر از

گرم در متر مربع19/6 گرم در متر مربع5/6

روش الکترولیتتمیز کردن

عبور از حمام اسیدعبور از حمام الکترولیت ) قطب مثبت: قلع، قطب منفی:

فوالد(

تولید ورق های فوالد قلع اندود شده

روغنکاریقوطی • فرآین+د تس+هیل جه+ت

سازیکاهش اصطکاک بین ورق ها•کاهش احتمال خراش•کاهش چسبندگی•

پسیویشنمرحل+ه ایس+ت جه+ت کنترل رشد •

طور به ک+ه قل+ع اکس+ید فیل+م طبیعی ایجاد می گردد.

رشد کنترل نشده•ایجاد رنگ زرد

اثر منف+ی بر روی رنگ پذیری و چسبیدن الک

( Base Boxجعبه اصلی )•

عدد در یک 112 اینچ به تعداد x 20 14ورقهای قلع اندود در ابعاد جعبه بسته بندی می شوند.

پوند قلع در هر جعبه(0/25 )25ورق شماره – پوند قلع در هر جعبه(0/50 )50ورق شماره – پوند قلع در هر جعبه(0/75 ) 75ورق شماره – پوند قلع در هر جعبه(0/1 )100ورق شماره –

پوشش متفاوت در دو طرف

، ....(L، MSبر اساس ساختار شیمیایی ) •، ..(50، 25بر اساس جرم قلع در هر جعبه اصلی) •بر اساس درجه سختی •

–T1 ،نرمترین T7سخت ترین براساس گرم قلع در متر مربع فوالد•

–E1(2/8)گرم قلع در متر مربع فوالد – E2(5/6)گرم قلع در متر مربع فوالد –E3(8/4)گرم قلع در متر مربع فوالد –E4(11/2)گرم قلع در متر مربع فوالد

طبقه بندی ورقهای فوالد قلع اندود شده

حاوی کرم و اکسید کرم•فسفات- کرومات•آلومینیوم•

(Tin Free Steel, TFSفوالد عاری از قلع )

قلع نقطه ذوب پایینتری نسبت به سایر فلزات بکار رفته در تولید • ها توان تحمل حرارت های باالتر را TFSورق ها دارد بهمین دلیل

دارند. مقاومت کمتری در برابر خوردگی دارند در نتیجه نیاز به TFSورقهای •

الک در دوسطح دارند. می شود.TFSدوخت مضاعف سبب ایجاد ترک در قوطی های •TFSهزینه تولید کمتر ورق های •

TFS و TPمزایا و معایب ورق های

تکه3قوطی های •–TPبدنه استوانه با لحیم –TFS و آلومینیوم چسب

تکه2قوطی های •لوله های آلومینیومی تا شونده )تیوب( •ظروف آئروسل•

گاز جلوبرنده ممکن است با غذا مخلوط شود و یا در فضای جدا قرار گیرد.–)ازت، آرگون، دی اکسید کربن و ...(

تقسیم بندی بر اساس فشار

انواع قوطی های فلزی

م م قوطی به شکل ساده24 تا 23ضخامت بین •ضخامت کمتر قوطی به شکل شیار دار•شیار درب و کف جهت سازگاری با فرآیند حرارتی است•

وزن س+بکتر و شکل پذیری از TFS و TPآلومینیوم در مقایس+ه ب+ا ورق های •بیشتری برخوردار است و از معایب آن استحکام کمتر آن می باشد.

با • را آلومینیوم آ+ن در ب+ه خوردگ+ی و مقاوم+ت اس+تحکام افزای+ش جه+ت منیزیم/ منگنز آلیاژ می کنند

کاربردها:•اس+تفاده از آلومینیوم بدون پوش+ش ب+ه عنوان ظروف یکبار مصرف در –

ابعاد و شکل های گوناگونظروف – ( مقاوم صورت دو ب+ه پوشش دار آلومینیوم از اس+تفاده

کنسرو( و نیمه مقاوم )قوطی های قابل انعطاف یا پاکت ها(.جهت پوشش دار کردن از کاغذ، پلی اتیلن، پلی پروپیلن، .... استفاده می کنند

فویل آلومینیوم )درپوش(–مهمتری+ن پالس+تیک های مورد اس+تفاده همراه ب+ا فوی+ل: اس+تات س+لولز، پلی

آمید، پلی استر، پلی اتیلن و پلی پروپیلن هستند.یکی از بسته بندیهای رایج غذاهای خشک : کاغذ/ آلومینیوم/ پلی اتیلن

مواد اولیه بسته بندی: آلومینیوم

ظروف نیمه مقاوم آلومینیومیوزن كمتري و ظروف شيشه اي TP- اي+ن ظروف در مقايس+ه ب+ا ظروف 1

دارند

دارن+د ) ب+ه علت فس+اد شيمياي+ي و خورندگ+ي خوب+ي در مقاب+ل مقاوم+ت++ 2( اكسيد آلومينيومحضور اليه

براثر ضربه به دليل سهولت درهم مقاومت به پارگي و قابليت انعطاف + 3مواد پالستيكي آميختن با

ظروف بدون احتياج به درب بازكن سهولت باز كردن درب + 4

خوب چاپ پذيري + 5

رطوبت، بو، طعم ، نور مقاومت در مقابل نفوذ + 6

) در نتيجه كاهش زمان استريلزاسيون و ضريب انتقال حرارت باال + 7مصرف انرژي(

انواع مواد غذايي + قابليت كاربرد براي 8

مجدد قوطي هاي مصرف شده بازيافت+ امكان 9

برابر( 2) در حدود طول عمر باالتر + 10

TPنسبت به قوطي هاي استحكام كمتر + 11

) نياز به اتوكالو ويژه، حساسيت در مرحله دوخت قيم+ت باالتر + 13و ... (

بسته به اسیدیته و ترکیب شیمیایی محصول، الک بسته بندی انتخاب •می گردد.

الک ها

میوه ها رنگی•

اولئورزین ها

الکیدها، اکریلها و پلی استرها به منظور افزایش مقاومت در برابر حرارت، کم کردن زنگ زدگی و یا تزیین پوشش خارجی

استفاده می شود.

کاغذ و مقوا

%( و کربوهیدراتهایی نظیر 30%(، لیگنین )50چوب از سلولز )•گزیالن، مانان، تانن و صمغ های دیگر تشکیل شده است.

تفاوت اصلی چوب ها در طول فیبر است هرچه کوتاهتر چوب •سخت تر

- کاغذ و مقوا3مواد اولیه بسته بندی:

عدم مقاومت به رطوبت، گازها و روغنمشکل عمده کاغذها: •مهمترین مزایای کاغذ عبارتند از:•- کاغذ انعطاف پذیر بوده و قابلیت شکل پذیری مناسبی دارد.1•- کاغذ مقاومت خوبی در برابر پاره شدن، ک+شش و فشار دارد از این ر 2•

در ساختمان قوطی های مرک+ب به عنوان الیه استحکام دهنده مورداستفاده قرار می گیرد.

- کاغذ قابلیت دوخت خوبی دارد اما برای ایجاد دوخت غیرقابل نفوذ 3• PEمناسب نیست به همین دلیل در لفاف های چند الیه آن را با یک الیه

پوشش می دهند.- کاغذ قابلیت چاپ پذیری خوبی دارد.4•- کاغذ قابلیت بازیافت دارد و در محیط به سرعت تجزیه می شود.5•انواع کاغذها•

Fine Paperکاغذ نرم •Coarse Paperکاغذ زبر •

انواع کاغذهای زبر•کاغذ زرورقی، کاغذ کیسه ای، کاغذ پوستی، کاغذ شیشه ای و کاغذ •

مومی

- کاغذ و مقوا3مواد اولیه بسته بندی:

(Paper Tissueکاغذ زرورقی )• فوت مربع کاغذ تولید شود به آن کاغذ زروزقی 3000 پوند خمیر 8 تا 7چنانچه از

می گویند.(Pouch Paperکاغذ کیسه ای )•

از پالپی که با مواد دیگر اصالح شده و کرافت نامیده می شود بدست می آید. •کدر و تیره رنگ است و در بسته بندی پودر قهوه، سوپ و سیب زمینی کاربرد

دارد(Grease Proof Paperکاغذ مقاوم به روغن )•

بسیار صاف است و مقاومت خوبی به بو و روغن دارد با عملیات اصالحی می •توان آن را نسبت به رطوبت نیز مقاوم کرد. بسته بندی ماهی، گوشت و فرآورده

های لبنی(Parchment Paperکاغذ پوستی )•

مقاومت خوبی به روغن و رطوبت )آب جوش؛ تشخیص(، بسته بندی کره، •مارگارین، شیر خشک، کیک، چای، قهوه

(Glassine Paperکاغذ شیشه ای )•صاف، شفاف و براقند، بصورت پوشش دار در بسته بندی فرآورده های منجمد و •

لبنی بکار می رود درواقع کاغذ روغنی سولفاته است(Waxed Paperکاغذ مومی )•

کاغذ مومی به دو صورت خشک و مرطوب وجود دارد که از نوع خشک در بسته •بندی نان و الیه داخلی کارتن ها استفاده می شود

- کاغذ و مقوا3مواد اولیه بسته بندی:

مقوا از خمیر چوب، خمیر غالت یا ضایعات کاغذی تولید می شود•انواع مقوا•

شیاردار–فیبری–

مواد تشکیل دهنده مقواها:• مقوای آستر که معموالً قسمت داخلی و خارجی مقوا را تشکیل می –

می گویند.liner/facingدهد و اصطالحاً یه آن ( که الیه ای مقوایی به صورت موج دار Corrugated Media بستر موج دار )–

است و در وسط مقوای آستر قرار می گیرد.( قسمت میانی مقوای فیبری با Filler chipتراشه های پرکننده )–

تراشه های سخت پر می شودچسب ها–

- کاغذ و مقوا3مواد اولیه بسته بندی: