تبايد يراميب لرتنك و يريگشيپ يروشك...

1

برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري ديابت خانوادهدستورالعمل ويژه كارشناس مراقب سالمت

به نام ايزد يكتا

برنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري ديابت

دستورالعمل ويژه كارشناس مراقب سالمت خانواده

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

معاونت بهداشت

بيماري هاي غيرواگيرواحد مديريت

گروه پيشگيري و كنترل بيماري هاي غدد و متابوليك

3131آذر

2


فهرست مطالب

2 ........................................................................................................................................................................................ مطالب فهرست

1 ........................................................................................................................................................................................................ مقدمه

1 ......................................................................................................................................................................... كتاب اين تاليف اهداف

4 ...................................................................................................................................................ديابت بيماري بندي طبقه و تعريف

4 ......................................................................................................................................................................... چيست؟ ديابت بيماري

5 ...............................................................................................................................................................................كدامند؟ ديابت انواع

6 .............................................................................................................................................................. 2 نوع ابتيد بروز خطر عوامل

6 ........................................................................................................................................................... يباردار ابتيد بروز خطر عوامل

7 ........................................................................................................................................................... كدامند؟ ديابت بيماري عوارض

7 ........................................................................................................................................................... كدامند؟ ديابت بيماري عوارض

31........................................................................................................................................................................ ابتيد يماريب تيريمد

33...........................................................................................................................................................................................بدني فعاليت

33............................................................................................................................................................................. ورزشي برنامه اصول

32............................................................................................................................................................... شده تجويز داروهاي مصرف

32......................................................................................................................خون قند آورنده نييپا يخوراك يها قرص مصرف

35............................................................................................................................................................................ انسولين تزريق محل

36 ...................................................................................................................................................... ديابتي عوارض بروز خطر كاهش

37....................................................................................................................................................... خون هاي چربي مطلوب ترلكن

31.................................................................................................................................................................... فشارخون مطلوب كنترل

31.................................................................................................................................................................................... چشمي معاينات

33................................................................................................................................ ديابت در دندان و دهان مشكالت و بهداشت

23............................................................................................................................................................. بيماري مشكالت حل مهارت

22........................................................................................................................................ استرس مديريت و مشكالت حل مهارت

21....................................................................................................................................................................................................... :منابع

3


مقدمه

بيماري ديابت يكي از بيماري هاي شايع، قابل كنترل و مزمن است. اين بيماري در صورت عدم كنترل مطلوب منجر

شود. به عوارض زودرس و ديررس مهمي مي

نقش بسيار مهمي در كنترل بيماري ديابت و پيشگيري از بروز عوارض آن ايفاا تواندبيمار ديابتي با خود مراقبتي مي

هااي ناشاي از اباتال باه ايان بيمااري نمايد. خود مراقبتي بيماران ديابتي موجب ارتقا كيفيت زندگي وكاهش هزينه

شود.مي

رفتارهااي ساالمي در زنادگي خودمراقبتي در ديابت يعني اين كه بيمار توانمندي داشته باشد و مساوول باشاد كاه

روزمره داشته باشد. ايجاد اين توانمندي در بيمار از وظايف كارشناس خودمراقبتي و ياا پرساتار آماوزش ديابات باه

رود.شمار مي

رفتار در بيماران ديابتي مي تواند منجر به بهبود پيامدهاي بيماري شده و زندگي ساال 7مطالعات نشان داده اند كه

براي آنان به ارمغان آورد. آن رفتارها عبارتند از: داشتن تغذيه ساال فعاليات بادني كاافي، انادازه گياري و بهتري را

مستمر ساختاريافته قند خون، مصرف درست داروهاي تجويز شده، مهارت حل مشكالت و مديريت استرس و مهارت

در كاهش خطر بروز عوارض ديابتي.

تاليف اين كتاباهداف

ر اين است كه كارشناس مراقب سالمت خانواده مطالب زير را بياموزد و بتواند آموزش دهد:هدف كتاب حاض

شود.با بيماري ديابت، انواع آن و عوارض ناشي از آن آشنا مي

آموزد.عوارض زودرس وديررس بيماري را مي

گيرد.هاي پيشگيري وكنترل از هيپوگليسمي )افت قندخون( را فرا ميراه

آموزد.گيري وكنترل از هيپرگليسمي )افزايش قندخون( را ميهاي پيشراه

شود.هاي ديابت آشنا ميبا انواع درمان

گيرد.اصول تغذيه سال را ياد مي

كنند.اهميت نقش فعاليت بدني كافي در كنترل ديابت را درك مي

گيرند.مراقبت از پاها و پيشگيري از مشكالت آن را ياد مي

آموزند.ساختار يافته را مي گيري قندخوناندازه

گيرند.مراقبت از خود در روزهاي ناخوشي را ياد مي

برند.به اهميت ترك سيگار پي مي

آموزند.نحوه مصرف داروها را مي

برند.به اهميت بهداشت دهان و دندان پي مي

4


تعريف و طبقه بندي بيماري ديابت

بيماري ديابت چيست؟

باشد. مواد غذايي بعد از مصرف در بدن به صورت قناد )گلاوكز( شايع، قابل كنترل ومزمن ميبيماري ديابت، بيماري

شاود. انساولين هورماوني اسات كاه در بادن از غاده لوزالمعاده آيد و از اين قند براي توليد انرژي استفاده ميدرمي

لين مثل كلياد باراي سالول عمال شود. )انسو)پانكراس( ترشح شده و موجب ورود قند به سلول و استفاده از آن مي

ماناد و در نتيجاه كند( اگر انسولين ك باشد و يا نتواند خوب كار كند، قند وارد سلول نشده و سلول گرسانه ماي مي

هاا تواند مانند س عمل كرده و به سلولشود، از طرفي قند خون باال رفته وقند خون باال ميكار بدن دچار اشكال مي

ب برساند.هاي بدن آسيو بافت

.: انسولين همچون كليد در سلول را باز كرده و اجازه مي دهد كه قند وارد ان شده و مورد استفاده سلول قرار گيرد3تصوير

5


انواع ديابت كدامند؟

نوع عمده ديابت وجود دارد: 1

3ديابت نوع .3

2ديابت نوع .2

ديابت بارداري .1

1ديابت نوع

كند، به همين دليل در اين نوع ديابت، تواند انسولين توليد كند و يا بسيار ك توليد ميمي در اين نوع بيماري، بدن

هاي حياتي بدن حتما بايد انسولين تزريق شود تا نياز بدن تامين گردد. الزم به ذكر است كه انسولين ازهورمون

است.

2ديابت نوع

تواند به طور كامل از انسولين توليد شده كند ويا بدن ميدراين نوع بيماري، بدن به مقدارك انسولين توليد مي

ي قندخون ودر هاي پايين آورندهاستفاده كند )مقاومت به انسولين(. دراغلب اين بيماران نياز به مصرف قرص

ها نيز نياز به مصرف انسولين وجود دارد.تعدادي از آن

ديابت بارداري

شود كه افزايش قند خون براي اولين بار، در طي دوران بارداري ديده شود. شرايطي گفته مي ديابت بارداري به

كند.ها بروز ميدرصد از بارداري 4ديابت بارداري، تقريباً در

ديابات باارداري، اوايال در. باشد داشته اثر بارداري طي در جنين نمو و رشد روي براي تواندمي، به طور كلي، ديابت

قلاب در مادرزادي، ناهنجاري هاي. گردد جنين سقط خطر افزايش و مادرزادي هاينقص بروز به منجر تواندمي مادر

كاودك حاد از زيااد رشاد و تغذياه باه منجر تواندمي مادر ديابت بارداري، سوم و دوم ماهه سه طي در .شايع است

باراي اغلاب بازرگ نوزادهاي مثالً دهد؛مي افزايش را سخت هايزايمان خطر باال، وزن با و بزرگ نوزاد داشتن. گردد

وزن و دارد وجاود آنهاا شانه ناحيه به آسيب خطر شوند، متولد طبيعي طور به اگر و دارند سزارين عمل به نياز تولد

.شودمي نوزاد مغز براي اكسيژن كمبود خطرات و زايمان زمان در تاخير باعث همچنين نوزاد باالي

از پا ياباد، افازايش خاونش انسولين سطح آن دنبال به نتيجه در و گردد تغذيه حد از بيش جنين وقتي عالوه به

دريافات ماادر خاون از را قناد بااالي مقادير آن ديگر زيرا دارد، وجود نوزاد در خون قند شديد افت احتمال زايمان،

و نوزاد نياز به درمان اورژانسي دارد. كرد نخواهد

6


2بروز ديابت نوع عوامل خطر

اضافه وزن و چاقي

فشارخون باال

اختالل چربي هاي خون

)زندگي ك تحرك )فعاليت بدني ناكافي

مصرف دخانيات

سن

هستند. 2چاقي و فعاليت بدني ناكافي از عوامل خطر مه بروز ديابت نوع

عوامل خطر بروز ديابت بارداري

يبااردار ابتياز عوامل خطر شناخته شده ابتال به د كي چيه كند،يم بروزدر آنها يباردار ابتيكه د ياز زنان ياريبس

را ندارند.

سال 25سن باالي

قبل از بارداري اضافه وزن داشتن

).سابقه خانوادگي ابتال به ديابت )اگر مادر و پدر يا برادر و خواهر شما ديابت داشته باشند

در گذشتهكيلوگرم 4سابقه تولد نوزاد بيش از

سابقه تولد نوزاده مرده در گذشته

7


برابر 1تا 2سابقه ابتال به ديابت بارداري در بارداري قبلي ميزان خطر ديابت بارداري را در دفعه بعد

نمايد.مي

وجود قند در ادرار

نيست اختالل تحمل گلوكز و اختالل در گلوكز ناشتا )در اين شرايط قند خون باال است، ولي به حدي باال

شود(كه بتوان آن را ديابت در نظر گرفت. به اين حالت مرحله پيش از ديابت گفته مي

عوارض بيماري ديابت كدامند؟

تواند زندگي طبيعي داشته و دچار عوارض ديابت نشود. كنترل در صورت كنترل مطلوب بيماري ديابت، بيمار مي

آيد:ميمطلوب بيماري ديابت با رعايت موارد زير به دست

تغذيه سال و مناسب .3

فعاليت بدني كافي .2

داشتن وزن مناسب .1

نگهداري قندخون درحد مطلوب .4

گيري قندخون ساختاريافتهاندازه .5

مصرف داروهاي تجويز شده به درستي .6

در صورت عدم كنترل مناسب بيماري ديابت عوارض متعددي براي بيمار ايجاد خواهد شد.

عوارض بيماري ديابت كدامند؟

تقسي نمود. "عوارض ديررس"و "عوارض زودرس"عوارض ديابت را مي توان به دو نوع

عوارض زودرس

عوارض زودرس ديابت شامل موارد زير هستند:

ميلي گرم در دسي ليتر و كمتر( 71)كاهش قند خون به هيپوگليسمي

ايپايين آورنده قند خون، ك خوردن يقرص ها اي نيانسول اديهيپوگليسمي ممكن است به علت مصرف ز

شود. جاديا اديبدني ز تيغذي اصلي و يا ميان وعده و فعال ۀوعد كيحذف

جه،يعرق سرد، طپش قلب، سرگ ،يدگيرنگ پر ،يگرسنگ ايهيپوگليسمي شامل احساس ضعف عالئ

است. يهوشيو در موارد شديد ب يآلودگ خواب ،يجيگ

الزم: اقدام

بدهيد. نيريش ييغذا ۀماد كي اينشده باشد بايد به وي چند حبه قند هوشيب مارياگر ب -

او باز باشد . در حالت يكه راه تنفس ديقرار ده تييرا در وضع يباشد، بايد و هوشيب مارياگر ب -

دهان داده شود و بالفاصله او را به اورژان انتقال داده و يا از قياز طر دينبا ييغذا ۀماد چيه يهوشيب

مركز اورژان كمك بخواهيد.

8


ميلي گرم در دسي ليتر در قبل از ناشتا وبيش 311)افزايش قند خون بيش از هيپرگليسمي

خوردن( ساعت بعد از غذا 2ميلي گرم، 311از

شود. يجادميقند خون ا ۀآورند نييپا يداروها يمصرف ناكاف ايو يپرخور ليبه دل

ديررس عوارض

قند خون باال بوجود مي آيند. مه ترين عوارض به شرح زير ديررس ديابت بتدريج و در صورت عدم كنترل عوارض

است:

عوارض قلبي عروقي

هاي قلبي و مغزي است. شامل افزايش فشارخون و افزايش احتمال سكته عوارض قلبي عروقي

عروقي پيشگيري كرد. -مطلوب قند خون مي توان از بروز مشكالت قلبي با كنترل

عوارض عصبي

اين برند. كه معموال نيمي از افراد ديابتي از اين عارضه رنج مي استمدت ديابت هاي طوالنيعوارض عصبي از عارضه

از جمله :بروز مي كنند مختلف هاي به صورت عوارض

،پاها و دست در ضعف يا حسيبي درد، مورمورشدن

يبوست و اسهال استفراغ، تهوع، شك ، پري احساس مانند گوارشي مشكالت

ادراري مشكالت

جنسي ميليبي مانند جنسي مشكالت

كردنغش و سرگيجه

نكند ح را درد است ممكن فرد قلبي حمالت در حتي كه طوري به درد ح رفتنازدست.

تعريق كاهش يا افزايش

دوبيني و يا فلج يك طرف صورت

عوارض كليوي

9


كاه قاادر باه تصافيه زياد است به طاوري ها كليهو عدم كنترل مطلوب آن، احتمال آسيب به در سير بيماري ديابت

ها به سامت نارساايي كليه مناسب، كنند و در صورت عدم درمانمواد زايد در بدن تجمع پيدا مينبوده و كامل خون

كليه ايجاد شود.پيوند و روند و حتي ممكن است نياز به دياليز پيش مي

. بنابراين هرچه كنترل قند و فشاار خاون بهتار هستند موثرخون در بروز اين عارضه ، ژنتيك و فشارميزان قند خون

دهناد و گااه ها و عالي اين عارضه خيلي دير خاود را نشاان ماي شود. نشانهتر مي باشد، احتمال بروز اين عارضه ك

اشاتهايي، احسااس ، كا اختالل شاديد خاواب بهورم كردن پاها و زير چش ها، خيلي ه اختصاصي نيستند؛ مانند

ناراحتي در معده و ضعف و اختالل تمركز.

مشكالت چشمي

زند و عروق چشمي ها از ايان قاعاده مساتثنا نيساتند. بناابراين ق صدمه ميطور كه گفته شد، ديابت به عروهمان

( و اختالالت عروقاي شابكيه )رتينوپااتي(؛ خاونريزي در مرواريدآب) كدورت عدسي) گلوكوم(، سياه ممكن است آب

شبكيه چش و حتي ك بينايي و نابينايي بروز كند.

مشكالت اندام تحتاني

شود. عنوان پاي ديابتي ياد ميدر پا به وسيله ديابت به حدي است كه از اين عارضه به مشكالت و عوارض ايجاد شده

شود كه مشكالت عصبي در پاا ر داده باشاد كاه باه كااهش حا در پاا منجار اين عارضه معموال وقتي ايجاد مي

شاود و در اي خاود نماي ها و ضربات وارده بار پاها شود، در واقع در اثر كاهش ح ، فرد ديابتي متوجه بروز زخ مي

يابد. از طرفي آسيب عصبي موجب تغيير در ظاهر پاهاا و انگشاتان فارد دياابتي صورت غفلت اين زخ گسترش مي

انجامد. از طرفاي ديابات موجاب خشاك شادن و شود كه اين امر به افزايش در معرض آسيب قرارگرفتن پاها ميمي

شاود و دليال آن جاد شود ديرتر از زخ پاي افراد سال خوب ميشود: اگر زخمي در پا ايخوردگي پوست پا ميترك

اندازد. ه كاهش و كندي جريان خون در افراد ديابتي است كه بهبود زخ را به تاخير مي

ديابتي يكي از عوارض جدي و خطرناك عدم كنترل مطلوب ديابت است. در پاي بيماران زخ ايجاد

11


مديريت بيماري ديابت

بر چند محور استوار اسات. اصاالح روش زنادگي و درماان هااي داروياي. در ماديريت بيماري ديابت انواع مديريت

پزشك، پرستار، مراقب سالمت،كارشناس تغذيه و خود بيمار فعاليات ماي يك تي متشكل از بيماري ديابت، حداقل،

ديابت است. كنند. خودمراقبتي يكي از محورهاي مه كنترل و پيشگيري از عوارض بيماري

مديريت ديابت بارداري

در مرحله اول بايد به زن مبتال به ديابت بارداري رژپ غذايي مناسب داده شود و در ارتباط با رعايت آن باياد تاكياد

شود.

فعاليت بدني مناسب يكي ديگر از اصول درماني است و با توجه باه شارايط زن بااردار طراحاي ماي شاود.

دقيقه در روز باشاد. شانا كاردن و 11براي زن باردار پياده روي است كه بايد حدود بهترين فعاليت بدني

انجام نرمش هاي سبك ه مناسب هستند.

به هر علتي زن باردار نبايد راه برود و يا قادر به راه رفتن نيست، مي تواناد از ورزش باالتناه در صورتي كه

وز، سود برد.بار در ر 511حداقل، ها( )تكان دادن ريتميك دست

بسياري از زنان مبتال به ديابت بارداري نيازي به دارودرماني ندارند. اما اگر با رعايت رژي غاذايي . فعاليات

بدني مناسب، قند خون ها به حد مطلوب نرسيد از انسولين درماني كمك گرفته مي شود.

ي است و نتايج بايد به كارشناس اندازه گيري قند خون در منزل با گلوكومتر بر اساس دستور پزشك ضرور

مراقب سالمت و يا پزشك اطالع داده شود تا بر اساس آن اقدامات الزم انجام پذيرد.

ساعت بعد از مصرف غاذا در وعاده هااي 2اندازه گيري قند خون در زمان هاي قبل از صبحانه و "معموال

گردد.اصلي توصيه مي شود. در بعضي از موارد قبل از خواب نيز چك مي

سالمت جنين بايد بطور منظ بررسي شود.

بااال دارد. در نتيجاه انادازه گياري فشاارخون زن مبتال به ديابت بارداري شات بيشتري باراي اباتال باه

فشارخون در هر ويزيت ضروري است.

زن مبتال به ديابت بارداري در موارد زير بايد به طورر اورژان ويزيت شود:

o م تحرك جنين و يا عد ك شدن تحرك

o اختالل ديد

o تشنگي بيش از حد

o تهوع و استفراغ

o هرگونه آب ريزش، لكه بيني و خونريزي واژينال

هفته پ از زايمان )درآمدن از چله( از نظر قند خون و ابتال به ديابت مورد بررسي قرار 6اين بيماران بايد

گيرند.

زنان با سابقه ابتال به ديابت باردار شان بااليي براي ابتال به ديابات آشاكار در ساال هااي بعاد از زايماان

دارند. براي پيشگيري از بروز ديابت بايد رژي غذايي سال را رعايات كنناد، وزن اياده آل داشاته باشاند و

فعاليت بدني كافي انجام دهند.

11


فعاليت بدني

به سوختن كالري بيشتر كمك كناد و موجاب بدني هر چند ك بهتر از عدم انجام آن است و مي تواندانجام فعاليت

بهبود در وضعيت جسماني شود. بايد انجام فعاليت بدني بخشي از زندگي روزمره باشد.

نكات ايمني هنگام ورزش

حتما از كفش و لباس مناسب استفاده شود.

ن قند نوشيده شود.دير كافي آب و مايعات بدوحتما مقا

قند خون پيش و پ از ورزش اندازه گيري شود.

بادن اختصااص داده "سارد كاردن "و "گرم كاردن "به دقيقه در ابتدا و انتهاي هر جلسه ورزش 31-5

شود.

ميلي گرم در دسي ليتر بود، حتما يك واحد كربوهيدرات ميل 311اگر قند خون پيش از ورزش كمتر از

شود.

نبايد ورزش كرد. بودميلي گرم در دسي ليتر 111اگر قند خون بيش از

ت قند خون مصرف شود.با خود داشته باشد كه در صورت افحتما مواد قندي

هيچ گاه در حال گرسنگي به ورزش پرداخته نشود.

پ از ورزش، پاها و بين انگشتان از نظر قرمزي و تاول بررسي شوند.

اصول برنامه ورزشي

كرد:اصل توجه 4ر برنامه ورزشي بايد به د

بار در هفته بايد ورزش كرد. 5حداقل دفعات:

شدت ورزش بايد طوري باشد كه به راحتي بتوان صحبت كرد. شدت:

دقيقه در هر جلسه شروع و بتدريج زمان را افزايش داد 5-31در افراد مبتدي بايد با زمان:

ورزشي بايد انتخاب شود كه براي انجام دهنده لذت بخش باشد. نوع ورزش:

12


پياده روي يكي از بهترين ورزش ها براي افراد ديابتي است.

مصرف داروهاي تجويز شده

انسولين، قرص هاي پايين آورنده قناد خاون، آساپرين، ) براي بيماران ديابتي تجويز مي شود انواع مختلفي از داروها

هاي خون و ...(.و چربي باال داروهاي تنظي كننده فشارخون

زمان مصرف، عوارض جانبي احتماالي اقادام الزم در نام داروهاي مصرف، مقدار مصرف، علت مصرف، بايد به بيماران

موزش داد.صورت فراموشي دارو و هر گونه توصيه مربوط به دارو را آ

بعضي از داروها با داروهاي ديگر تداخل دارند. به بيمار توصيه كنيد كه اگر به پزشك ديگري مراجعه مي كند . حتما

ليست داروهاي مصرفي خود را به وي نشان دهد تا از تجويز داروهايي كه با ه تداخل دارند اجتناب شود.

مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون

گروه اصلي تقسي كرد: 4به توان را مي قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون

مي شوند. لوزالمعده از انسولين داروهايي كه موجب افزايش ترشح (3

شوند. مي كبد قند در توليد كاهش موجبداروهايي كه (2

قناد كااهش در مهماي نقاش ترتياب اين به و گردد مي ها روده از قند جذب كاهش موجبداروهايي كه (1

دارند. غذا از بعد خون

شوند. مي انسولين به بدن مقاومت كاهش باعث داروهايي كه (4

پزشك بر اساس شرايط بيمار از اين داروها استفاده مي كند.

دانستني هايي در ارتباط با قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون

استفاده مي شوند. 2به ديابت نوع قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون در بيماران مبتال

نام داروها، روش استفاده )پيش و يا پ از غذا ميل شادن دارو( و عاوارض احتماالي دارو هااي بيمار بايد

ياد بگيرد.مصرفي را

دوز دارو را ك ، زياد و يا قطع كرد.نبايد سرخود هيچ گاه

13


داروهاي مصرفي در هر ويزيت پزشك ضروري است.بعالوه بايد به بيمار تذكر داد كه همراه داشتن ليست

زماان بهترين نتيجه درماني از مصرف قرص هاي خوراكي پايين آورنده قند خون تنهاا هنگاام انجاام ها

آيد. فعاليت بدني منظ ، رعايت برنامه غذايي صحيح و در صورت لزوم كاهش وزن به دست مي

ت بدني منظ و عادم رعايات برناماه غاذايي صاحيح مصرف قرص هاي خوراكي به معني ترك انجام فعالي

ها به تنهايي كمك كننده نخواهد بود.نيست چرا كه در اين صورت، استفاده از اين قرص

را باه پزشاك دكن مي مصرف كه داروهايي نام نيز و ، بيمار بايد ابتال به ديابتپزشكي هر به مراجعه هنگام

اثارات ياا و باشاند داشاته ديابت كنترل روي بر نامطلوبي اثرات است ممكن داروها از بسياري زيرابگويد.

)بهتر است ليستي از داروهاي مصرفي بيماار و مقادار مصارف آنهاا .كنند زياد يا ك رامصرفي هاي قرص

تهيه و در ويزيت ها همراه وي باشد(.

مصرف انسولين

پمپ انسولين. و وجود دارد، مانند سرنگ، قل لين امروزه روش هاي گوناگون و متعددي براي تزريق انسو

در ميان روش هاي ذكر شده در باال، عملكرد پمپ انسولين بيش از سايرين قادر به شبيه سازي عمل لوزالمعده بوده

مناسب است. اين دستگاه الكترونيكي به يك لولۀ باريك و سوزني در انتهاي آن 3و براي برخي از ديابتي هاي نوع

ت. انسولين داخل دستگاه از مسير لوله و توسط سوزن باريكي كه در زير پوست شك قرار دارد، به درون متصل اس

بدن تزريق مي شود. آنچه كه پمپ انسولين را بسيار شبيه به لوزالمعده مي كند آن است كه اين دستگاه همواره

پايه در زير پوست تزريق مي كند. پيش از مقدار مشخصي از انسولين را، به طور مداوم و آهسته ، به عنوان دوز

مصرف هر وعده غذايي، استفاده كنندۀ پمپ مي تواند دستگاه را براي تزريق مقدار مشخصي انسولين سريع االثر

تنظي كرده و از باال رفتن قند خون بعد از غذاي خود جلوگيري كند. ميزان انسولين تزريقي پمپ در طول روز، بر

نده، قابل تنظي و تغيير مي باشد.حسب نياز مصرف كن

تفاوتي ندارد كه از چه روشي براي تزريق انسولين استفاده مي كنيد، فقط بايد مطمون باشيد كه تزريق خود را در

محلي انجام مي دهيد كه ميزان مناسبي از چربي در زير پوست قرار دارد. تزريق انسولين به صورت زير جلدي )زير

هيچ گونه درد و يا سوزشي انجام مي شود. پوستي( و اغلب بدون

ران ها كند تر از يشده بررو قيتزر نيدارد. به طور مثال جذب انسول يبستگ قيبه محل تزر ن،يسرعت جذب انسول

يچرب يتوده ها جاديثابت كه موجب ا يۀناح كيدر نيانسول قيشود از تزر يم هي.توصرديگ يشك صورت م هيناح

14


عوض يرا به صورت گردش قيو محل تزر ديكن يگردد، خوددار يم نيپوست و مانع از جذب به موقع انسول ريدر ز

.ديينما

شرايط نگهداري انسولين:

كرد.را طبق آنچه كه در بروشور داخل جعبه ذكر شده است، نگهداري انسولين بايد هميشه

،ويال ها در معرض نور مستقي نبايد حرارت بسيار باال مي تواند از تأثير انسولين بكاهد، به همين دليل

گيرند.خورشيد قرار

شوند.از باز شدن درب ويال ها، حتماً در يخچال نگهداري پ

اده شوند.قرار دو هرگز نبايد در سردخانه يخچال و يا فريزر شدهبايد از يخ زدگي انسولين جلوگيري

جايي، به طور مثال در داخل در بايد ويال هاي انسولين تان را(، در هواي گرم و يا سرد)مسافرت زماناگر

د. نتا در معرض تغييرات دمايي شديد نباش نمودو در شرايطي متعادل نگهداري دستي كيف

چنانچه از انسولينNPH به آرامي غلطانيده ، پيش از تزريق ويال آن را در كف دستتان شوداستفاده مي

. تكان هاي شديد، ساختار انسولين را از بين برده، آن را لخته داده نشود و به هيچ وجه محك تكان شود

لخته كرده و از تأثيرات آن مي كاهد.

شود. يد از مصرف آن خودداري اگر در ويال انسولينِ رگوالر توده هاي كريستالي و يا كدورتي مشاهده كرد

انسولين رگوالر تنها در شرايطي قابل استفاده است كه كامالً شفاف باشد.

انسولين هاي تاريخ گذشته بي اثر بوده و قند خون را شودانسولين دقت به تاريخ انقضا درج شده بر روي .

پايين نمي آورند.

انسولين آن را دور انداخته و بايد پايين نمي آورد، خون را قند، اما به نظر سال مي رسد نسوليناگر ا

كرد.تري را جايگزين آن جديدي

15


انسولين را با سرنگ و قل مي توان تزريق نمود.

محل تزريق انسولين

محل هاي مناسب براي تزريق انسولين

16


خطر بروز عوارض ديابتيكاهش

در مراقبت از پاها در بيماران ديابتينكات مهم

:آيد پيش آنها براي عارضه دو است ممكن .دارد اهميت بسيار ديابت به مبتال فرد پاي از مراقبت

پا، كرختي و حسي بي

.پا هاي جراحت و زخ بهبوديافتن دير و عفونت

:است مه بسيار ديابت به مبتال افراد پاي بهداشت حفظ در ذيل هاي نكته رعايت بنابراين

.كنند خشك نرم حولۀ با را خود انگشتان بين و بشويند صابون و ولرم آب با را خود پاهاي روز هر

نااخن . نگيرناد را خان نا كنار و گرفته مستقي طور به را ناخن بايد و دارند نگه كوتاه را پا هاي ناخن

را هاايش نااخن ديگاري شاخص باشاد، داشته مشكل بيمار ديد كه درصورتي و شود گرفته ته از نبايد

.بگيرد

.كند استفاده ضخي و نخي جوراب از و كرده عوض روزانه را خود جوراب

.كنند استفاده پهن پنجه و كوتاه پاشنه راحت، كفش از

پا، احتمالي هاي جراحت از جلوگيري براي و كنند استفاده يي دمپا و راحتي كفش از خانه در

.نروند راه منزل در برهنه پاي با

اطراف ترشح و خوردگي ترك زخ ، رنگ، تغيير تورم، قرمزي، وجود نظر از روزانه را خود پاهاي

.نمايند استفاده آينه از توانند مي پا كف مشاهدۀ و منظور اين براي و كنند، بررسي ناخن

.كنند خودداري ديگر گرمايي وسيلۀ هر و شوفاژ بخاري، آتش، به خود پاي كردن نزديك از

17


شود.داخل كفش قبل از پوشيدن چك

هنگام ورزش از كفش مناسب استفاده شود.

پوشيدن دمپايي بندي و يا كفش پشت باز مي تواند مشكل آفرين باشد.

ترين حالت خاود اسات و پا در بزرگ هميشه عصر و شب براي خريدن كفش اقدام شود. زيرا در اين زمان

فرد مي تواند كفش مناسب پاي خود را خريداري كند.

اب شود تا انگشتان فضاي كافي داشته باشند.ن انتخهپ كفش جلو

كف كفش بايد كلفت و راحت باشد كه ضربه را از زمين به پا منتقل نكند.

سانت مناسب است(. 1تا 5/3پاشنه كفش نبايد خيلي كوتاه و يا بلند باشد. )پاشنه

چربي هاي خون مطلوب كنترل

فشارخون باال و يا اختالل چربي هاي خون دارند.بيماران ديابتي شان بيشتري براي ابتال به

حداقل سالي يك بار بايد چربي هاي خون بيماران ديابتي اندازه گيري شود و در صورت نياز تحت درمان هااي غيار

در صورت نياز دارويي قرار گيرد.دارويي )تغذيه مناسب، فعاليت بدني كافي قطع مصرف دخانيات و الكل( و

18


يات در پيشگيري از عوارض ديررس ديابت نقش مهمي دارد.قطع مصرف دخان

كنترل مطلوب فشارخون

فشارخون بيماران ديابتي بايد در هر ويزيت پزشك اندازه گيري شود.

در صورت غيرطبيعي بودن، بايد بيمار تحت درمان هاي غيردارويي و اگر نياز بود دارويي قرار گيارد و مراقبات هااي

اعمال شود.الزم در اين خصوص

در بيماران ديابتي كه فشارخون باال دارند بهتر است آموزش داده شده و در منزل نيز فشارخون خود را اندازه گياري

كرده و در دفترچه اي ثبت و به كارشناس مراقب سالمت خانواده و يا پزشك اطالع دهند.

اندازه گيري فشارخون در هر ويزيت ضروري است.

معاينات چشمي

معاينه چش ها. مراجعه به پزشك معالج در صورت تاري ديد، دوبيني، كاهش مراجعه در فواصل زماني مناسب براي

بينايي، افتادگي پلك و ديگر مشكالت چشمي.

عدم كنترل مطلوب قند و در صورت حداقل سالي يك بار بايد معاينات كامل چش در بيماران ديابتي انجام شود

مرواريد، خونريزي در شبكيه و آب سياه باالست. خونريزي در شبكيه مي تواند منجر به كاهش خون امكان بروز آب

بينايي و يا نابينايي شود.

19


عدم كنترل مطلوب قند خون مي تواند منجر به خونريزي در شبكيه چش شود.

بهداشت و مشكالت دهان و دندان در ديابت

اختالل در بيماري دهان، دندان و لثه هستند. وجود قند باال در بزاق بيماران ديابتي و مستعد ابتال به ديابتيافراد

، زمينه براي ابتال به عفونت هاي مختلف از جمله قارچي فراه است و ميزان هاي دفاعي بدن پاسخ هاي سلول

مشكالت دهان و دندان در اين بيماران بيشتر است.

بيماران ديابتي مي تواند به شرح زير باشد:عالي مشكالت دهان و دندان در

گوشه لب ها در اثر كاهش ترشح بزاق و خشكي دهانترك

شديد مخاط دهان، احساس درد و سوزش زبان و مخاط دهان قرمزي

تغيير ح چشايي

ضايغات قارچي شكل زبان. وجود

كنگره شدن جاي دندان ها در كنار زبان. كنگره

زبان، ضخي و شيار دار شدن آنها. بزرگي

لثهخونريزي

قرمزي شديد و تورم لثه ها

حساسيت دندان ها به ضربه، به ويژه در ناحيه اتصال لثه به دندان افزايش

لق شدن دندان

بد دهان بوي

ضربان دار شدن لثه

دنداني بدون وجود پوسيدگيدرد

ميناي دندان و افزايش پوسيدگي دندان ها تخريب

زخ در حفره دهاني

توصيه هاي الزم در بهداشت دهان و دندان براي بيماران ديابتي

رعايت رژي غذايي مناسب و مصرف وعده هاي اصلي و ميان وعده ها طبق توصيه كارشناس تغذيه

دهان و دندان ها و استفاده استاندارد از مسواك و نخ دندانمستمر ستشوي ش

كشيدنآموختن مسواك زدن و نخ دندان

21


سيگار و ديگر دخانياتعدم مصرف

مصرف آب كافي

مصرف دهان شويه ها به طور مرتب

هركدام از عالي باال مراجعه فوري به كارشناس دهان و دندان و يا دندانپزشك در صورت بروز

رعايت توصيه ها و انجام پيگيري هاي الزم دندانپزشكي تا بهبود كامل عارضه

(بار)ساالنه دو دندانپزشكي و معاينه از نظر سالمتي دهان و دندانمراجعه به مركز

رعايت بهداشت دهان و ندان درحفظ سالمتي بسيار موثر است

21


مهارت حل مشكالت بيماري

روزهاي ناخوشي

هنگامي كه بيمار ناخوش است قند خون مي تواند بااال بارود و شارايط بيماار را بادتر كناد. در ايان شارايط نباياد،

خودسرانه، مصرف داروهاي تجويز شده ك و يا قطع شود، مگر اين كه پزشك دستور بدهد.

شود:در دوران ناخوشي )مثال ابتالي بيمار به سرما خوردگي، اسهال و استفراغ و ...( بايد اقدامات زير را انجام

.شودنخودسرانه، مصرف داروهاي تجويز شده ك و يا قطع

بار در روز اندازه گيري شود. 4قند خون حداقل

د نوشيده شود.مقدار زيادي آب، چاي ك رنگ و يا ساير نوشيدني هاي بدون قن

1-4گارم كربوهيادرات ميال شاود و ياا هار 35اگر بيمار در غذا خوردن معمولي مشكل دارد، هر ساعت

گرم كربوهيدرات ميل شود. 45-51ساعت

مصرف داروي جديد حتما به دستور پزشك انجام شود. مثال بعضي از شربت هاي ضاد سارفه قناد زياادي

ابتي انتخاب شوند.دارند . داروها بايد مناسب افراد دي

حتما بيمار توسط پزشك معاينه شود. بخصوص اگر:

o روز طول كشيد. 2ناخوشي بيش از

o ساعت ادامه داشت. 6اسهال و استفراغ بيش از

o كمترر بودند. 71ميلي گرم در دسي لتير باالتر و يا از 111اگر دو بار قند خون هاي چك شده از

o داشت.گيجي و عدم تعادل در ايستادن وجود

اندازه گيري مستمر و در زمان هاي مناسب در كنترل ديابت نقش موثري دارد.

22


مهارت حل مشكالت و مديريت استرس

و آناان بطور كلي، زندگي با بيماري هاي مزمن همچون ديابت مي تواند بر جس و روح و روان مبتاليان تاثير بگذارد

و حتي افسردگي كند. بي حوصلگي، استرساندوه، ار چرا د

"مبتاليان به ديابت در زمانها و روزهاي مختلف مي توانند دچار تغييرات روحيه شده كه كامال قابل انتظار است. مثال

رژي غذاي يمناسب و فعاليت بادني بعضي از روزها از مصرف داروها، كنترل مرتب قند خون، تزريق انسولين، رعايت

خسته و ناراضي باشند.

بروز اين احساسات در آنان طبيعي است اما بايد همچنان باه كنتارل بيمااري شاان اداماه بيمار را آگاه كرد كهبايد

دهند و نتيجه انجام آن كار ها به سود خودشان خواهد بود.

احساسات منفي در رابطه با بيماري را مي توان با انجام ورزش در پاارك و ياا در باشاگاه هااي ورزشاي، شاركت در

شركت در كارهاي عاام المنفعاه، عضو شدن در گروه ها و انجمن هاي مربوط به بيماري، مذهبي و اجتماعي، مراس

و دوستان، انجاام يوگاا و ، گردش و تفريح با اعضاي خانوادهو كارهاي هنري شادي آفرين پرداختن به سرگرمي هاي

مراقبه و ... كاهش داد و يا از بين برد.

ي ديابت و دانستن بيشتر در ارتباط با اين بيماري مي تواند بيماار را در درك و كنتارل شركت در كالس هاي آموزش

بيماري توانمندتر كرده و از استرس وي بكاهد.

اگر عالي زير در بيمار وجود دارد بايد به مشاور و يا روانپزشمك معرفي شود:

بي رغبتي و نداشتن شوق براي انجام كارهاي روزانه

بانه و خوابيدن بيش از حد در روزاختالل خواب ش

عدم تمايل به خودمراقبتي و عدم همكاري با تي درماني

احساس شكست و ناتواني در برابر بيماري ديابت

پنهان نگه داشتن ابتال به بيماري ديابت از خانواده و دوستان

تاا را به بيمار خاطر نشان كرد ،حتي بسيار كوچك ،را به بيمار القا نمود و هر پيشرفتي "مثبت انديشي "بايد قدرت

انگيزه خودمراقبتي در وي تقويت شود.

23


منابع:

1) Shirvastava SR, Shirvastava PS, and Ramasamy J. Role of self care in

management of diabetes mellitus. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders.

2013; 12:14. http://www.jdmdonline.com/content/12/1/14.

3133دستورالعمل برنامه كشوري پيشگيري و كنترل ديابت. پاييز (2

http://www.jdmdonline.com/content/12/1/14

تبايد يراميب لرتنك و يريگشيپ يروشك...

Documents