ขมุ�KHAMUนายวรัท สมุวงศ์�สาขาสงคมุศ์�กษา

รัหัส 5318110013

4

               ขมุ� เป็�นชาวเขาเผ่�าหน��งซึ่��งส่�วนใหญ่�มุ�ถิ่��นที่��อยู่��ที่างภาค    เหน�อของป็ระเที่ศไที่ยู่ น#กภาษาศาส่ตร' จำ)าแนกภาษาของชาวขมุ�

 –    อยู่��ในตระก�ลภาษา มุอญ่ เขมุร ซึ่��งอยู่��ในตระก�ลออส่โตรเอเช�ยู่   “ ”ต�ก ชาวขมุ�เร�ยู่กต#วเองว�า ขมุ�

 –  อ�านว�า ขะ มุ� (เส่�ยู่งวรรณยู่�กต'ตร�)   แต�คนต�างเผ่�าก#บชาวขมุ�จำะ “เร�ยู่กชาวขมุ�ว�า ขะ- ” หมุ� (เส่�ยู่งวรรณยู่�กต'เอก)   “ ”  ซึ่��งค)าว�า ขมุ� น�/

 “ ”มุ�ความุหมุายู่ในภาษาไที่ยู่ว�า คน                 ขมุ�ในปรัะเทศ์ไทยแบ่�งออกเป�น 2 กลุ่��มุย�อย ค อ                1.1  ขมุ�มุกพลาง หร�อขมุ�ฮอก                1.2 ขมุ�ล�/อ                โดยู่แยู่กตามุความุแตกต�างที่างภาษาที่3องถิ่��นและ

  ล#กษณะที่างส่#งคมุและว#ฒนธรรมุ กล�าวค�อ ชาวขมุ�ล�/อ ค�อนข3าง  จำะเป็�นกล��มุที่��ได3ร#บอ�ที่ธ�พลจำากโลกภายู่นอกมุากกว�า ภาษาที่��ใช3พ�ด

  จำะมุ�ภาษาไที่ยู่เหน�อป็ะป็นอยู่��มุาก การยู่�ดถิ่�อจำาร�ตป็ระเพณ�และ ความุเช��อด#/งเด�มุก6ค�อนข3างจำะเป็ล��ยู่นแป็ลงไป็มุากกว�า ขมุ�มุก

พลาง

ปรัะวติ"ความุเป�นมุา

ลุ่กษณะการัติ$งถิ่"&นฐาน

  เช��อก#นว�า ขมุ� เป็�นชนพ�/นเมุ�องด#/งเด�มุของเอเช�ยู่    อาคเนยู่' ในป็7จำจำ�บ#น ขมุ�กระจำายู่ต#วอยู่��ที่างป็ระเที่ศ

  ลาวตอนเหน�อ โดยู่เฉพาะอยู่�างยู่��งในแขวงหลวงพระ    บางส่)าหร#บในป็ระเที่ศไที่ยู่น#/น ขมุ� มุ�อยู่��อยู่�างหนา

  แน�นในจำ#งหว#ดน�าน นอกจำากน#/นมุ�อยู่��ในจำ#งหว#ด      เช�ยู่งรายู่ ล)าป็าง เช�ยู่งใหมุ� ส่�โขที่#ยู่และอ�ที่#ยู่ธาน�

                      จำ)านวนป็ระชากร ขมุ� ในป็ระเที่ศไที่ยู่น#/น  จำากการส่)ารวจำพบว�ามุ� 40    หมุ��บ3าน 2,212 หล#งคา

เร�อน 10,519     คน ค�ดเป็�นร3อยู่ละ 1.15  ของจำ)านวนป็ระชากรชาวเขาที่#/งหมุดในป็ระเที่ศไที่ยู่                

หมุ��บ3านชาวขมุ�ในจำ#งหว#ดเช�ยู่งรายู่มุ�ที่��บ3านห3วยู่เยู่6น และบ3านห3วยู่กอก อ)าเภอเช�ยู่งของ บ3านห3วยู่เอ�ยู่นบ3านห3วยู่

ข�อยู่ บ3านโละ บ3านป็9าต�ง บ3านห3วยู่จำ3อ อ)าเภอเว�ยู่งแก�น เป็�นต3น ส่�วนในจำ#งหว#ดน�านมุ�ในหลายู่เขต ได3แก� เขตอ)าเภอ

เมุ�องที่��บ3านหนองค)า บ3านห3วยู่ไฮ ต)าบลฝายู่แก3ว,  บ3านห3วยู่ป็�ก ต)าบลส่ะเบ�ยู่น และบ3านหาดป็ลาแห3ง ต)าบลบ�อ เขตอ)าเภอ

ที่�าว#งผ่า มุ�ที่��บ3านห3วยู่โป็9ง บ3านว#งผ่า ต)าบลตาลช�มุ, บ3านป็าง ส่า และบ3านน)/าโขง ต)าบลผ่าตอ เขตอ)าเภอเช�ยู่งกลาง มุ�ที่��

บ3านว#งผ่าง และบ3านป็างส่า บ3านน)/าโมุ ต)าบลผ่าตอยู่, บ3านว#ง เส่า บ3านน)/า ป็าน บ3านห3วยู่มุ3อยู่ บ3านห3วยู่เลา บ3านห3วยู่แกลบ

บ3านส่บพาง บ3านน)/าหล� และบ3านน)/าหล�ใหมุ� ต)าบลชนแดน เขต อ)าเภอที่��งช3าง มุ�ที่��บ3านน)/าส่อดใต3 ต)าบลและ,  บ3านห3วยู่ส่ะแตง

บ3านภ�ค)า บ3านน)/าลาด ต)าบลงอบ และบ3านไชยู่ธงร#ตน' บ3านส่บ ป็าง ต)าบลป็อน และยู่#งมุ�ที่��เขตบ3านป็9าแพะ อ)าเภอเว�ยู่งส่า อ�ก ด3วยู่ ส่)าหร#บที่��จำ#งหว#ดกาญ่จำนบ�ร�น#/น พบที่��อ)าเภอศร�ส่ว#ส่ด�;

นอกจำากน�/ ยู่#งพบขมุ�ที่��จำ#งหว#ดส่�พรรณบ�ร�ด3วยู่

ลุ่กษณะการัติ$งถิ่"&นฐาน (ติ�อ)

  เน��องจำากขมุ�เป็�นกล��มุชาวเขากล��มุหน��งที่��ไมุ�ป็ล�กฝ<� นด#งน#/นส่�วนใหญ่�จำ�งต#/งบ3านในระด#บความุส่�งที่��ต)�ากว�า 1,000      เมุตร เหน�อระด#บน)/าที่ะเล และที่��ต#/งหมุ��บ3าน

  ส่�วนใหญ่�จำะน�ยู่มุพ�/นที่��ราบระหว�างห�บเขา นอกจำากน�/ยู่#งน�ยู่มุต#/งหมุ��บ3านที่��มุ�ที่างเข3าหมุ��บ3านห#นไป็ที่างที่�ศ

  ตะว#นออก ซึ่��งขมุ�ถิ่�อว�าจำะน)าความุร�วมุเยู่6นเป็�นส่�ขมุาให3แก�คนในหมุ��บ3าน                  ล#กษณะบ3านขมุ� เป็�นบ3านยู่กพ�/นและพ�/น

  บ3านมุ� 2     ระด#บ บ3านส่�วนใหญ่�จำะมุ�ห3องนอนเด�ยู่วซึ่��งแส่ดงให3เห6นถิ่�งความุส่#มุพ#นธ'ระหว�างร�ป็แบบบ3านก#บ

    ล#กษณะโครงส่ร3างของครอบคร#ว กล�าวค�อ ขมุ�มุ#ก  จำะมุ�ครอบคร#วเป็�นครอบคร#วเด��ยู่ว จำ�งมุ�ได3มุ�

โครงส่ร3างบ3านที่��ส่ามุารถิ่จำะแบ�งออกเป็�นห3องเล6ก ๆ    ได3มุากน#ก และการที่��ที่��จำะต�อเต�มุบ3านก6กระที่)าได3ยู่าก

เน��องจำากเป็�นบ3านยู่กพ�/น

ลุ่กษณะการัติ$งถิ่"&นฐาน (ติ�อ)

การแต�งกายู่ ชาวขมุ�ไมุ�มุ�ว#ฒนธรรมุในการที่อ ผ่3าเอง มุ�เฉพาะในกล��มุขมุ�ล�/อ ชาวขมุ�บางกล��มุจำะ

น�ยู่มุเส่�/อผ่3าส่�ด)า หร�อส่�คล)/าเข3มุ ผ่�3หญ่�งจำะใช3ซึ่��นลายู่ ขวางแบบไที่ล�/อ ส่วมุเส่�/อผ่3าหนาส่�น)/าเง�นเข3มุต#วส่#/น

ตกแต�งด3วยู่ผ่3าด3ายู่ส่�และเหร�ยู่ญ่เง�น ใส่�ก)าไลเง�นที่�� คอ และก)าไลข3อมุ�อ โพกผ่3าส่�ขาว หร�อส่�แดง ส่)าหร#บ

ผ่�3ชายู่ป็7จำจำ�บ#นมุ�การแต�งกายู่ที่��ไมุ�ต�างจำากคนเมุ�องและในบางหมุ��บ3านจำะไมุ�พบการแต�งกายู่ป็ระจำ)าเผ่�าเลยู่

การัแติ�งกาย

ครอบคร#ว มุ�ขนาดคร#วเร�อนขนาดเล6ก ส่มุาช�กน3อยู่ ระบบเคร�อญ่าต�ของขมุ�เป็�น

ระบบที่��ซึ่#บซึ่3อน ให3ความุส่)าค#ญ่ที่#/งพ�อแมุ�ฝ9ายู่ ชายู่และหญ่�ง กฎการแต�งานในหมุ��ญ่าต�

ล�กชายู่ส่ามุารถิ่แต�งงานก#บล�กพ��ล�กน3องได3ส่�วนล�กหญ่�งจำะต3องแต�งก#บผ่�3อ��น

สภาพครัอบ่ครัว

อาชี+พหัลุ่ก

อาช�พ ที่)าการเกษตรเป็�นหล#กแบบยู่#งช�พ ป็ล�กข3าว เผ่�อกมุ#น และเคร��องป็ร�งรส่อาหาร

ต�างๆ พ�ชไร�และไมุ3ยู่�นต3นมุ�เล6กน3อยู่ ส่�วน ใหญ่�ป็ล�กไว3ก�น หากมุ�เหล�อก6จำะแบ�งป็7นให3

ญ่าต�พ��น3อง นอกจำากน�/ยู่#งมุ�การเล�/ยู่งส่#ตว' เช�นหมุ� ไก� ว#วควายู่ ส่�วนใหญ่�เล�/ยู่งไว3เพ��อใช3

ป็ระกอบพ�ธ�กรรมุ

ความุเชี &อ

ความุเช��อและพ�ธ�กรรมุ ชาวขมุ�น#บถิ่�อผ่�(โร3ยู่) มุ� พ�ธ�เซึ่�นไหว3ด3วยู่ หมุ� ไก� ข3าว เหล3า จำะเล�/ยู่งผ่�ในพ�ธ�

ส่)าค#ญ่ๆต�างๆ มุ�ที่#/งผ่�ป็9า ผ่�บ3าน ผ่�น)/า ผ่�หมุ��บ3าน ที่�กบ3านจำะมุ�ผ่�เร�อน (โร3ยู่กาง) ซึ่��งเช��อว�า

ป็ระด�ษฐานในบร�เวณเตาห�งข3าวเวลามุ�พ�ธ�เล�/ยู่งผ่� “ ” จำะมุ�การต�ด เฉลว (ตแล3)  ไว3 เป็�นเคร��องหมุายู่

ที่��ป็ฏิ�บ#ต�มุาแต�โบราณ พ�ธ�กรรมุที่��ส่)าค#ญ่ของชาว ขมุ�จำะใช3ในการร#กษาความุเจำ6บป็9วยู่ โดยู่จำ#ดพ�ธ�

เล�/ยู่งผ่�ด3วยู่ไก�และหมุ� ( ซึ่�3 ฮเอ�/ยู่ร ซึ่� 3 เซึ่�/อง) พ�ธ�การการฆ่�าควายู่( ซึ่#งพ3าน ตร3าก) เพ��อร#กษาผ่�3ป็9วยู่

หน#ก พ�ผ่�กข3อมุ�อ(ต�Bกต�/)

ค)าที่��ใช3เร�ยู่กชาวขมุ�ด3วยู่ก#นเองแต�ต�างกล��มุก#น ค�อค)าว�า ตมุ3อยู่ และถิ่3าหากต3องการ เจำาะกล��มุ ก6จำะใช3ล#กษณะเฉพาะ

ของกล��มุน#/น ๆ ต�อที่3ายู่ เช�น ตมุ3อยู่ป็�ลวง (ชาวขมุ�จำากหมุ��บ3านป็�ลวงซึ่��งเป็�นหมุ��บ3านที่��อยู่��เด�มุ)  ตมุ3อยู่ดอยู่ (ชาวขมุ�

จำากเขตภ�เขา ซึ่��งเป็�นเขตที่��อยู่��เด�มุ)  ตมุ3อยู่เพอะ (ชาวขมุ�ที่��ใช3 “ ” ค)าว�า เพอะ แป็ลว�า ก�น )  ตมุ3อยู่ล�/อ (ชาวขมุ�ที่��อยู่��ในกล��มุ

พวกล�/อ)  ตมุ3อยู่อ#น ( “ ” ชาวขมุ�ที่��ใช3ค)าป็ฏิ�เส่ธว�า อ#น ) ตมุ3อ ยู่อ#ล ( “ ” ชาวขมุ�ที่��ใช3ค)าป็ฏิ�เส่ธว�า อ#ล )  ตมุ3อยู่อ� (ชาวขมุ�ที่��อยู่��

ในเขตแมุ�น)/าอ�)  ส่�วนการแยู่ก ชาวขมุ�ออก จำากกล��มุเช�/อชาต� อ��น ๆ น#/นจำะใช3ค)าว�า คมุ�3 khmu  หมุายู่ถิ่�งกล��มุของตน และใช3

ค)าว�า แจำะ หมุายู่ถิ่�งกล��มุอ��น เช�นกล��มุคน เช�/อส่ายู่ไที่ยู่ ที่#/งไที่ยู่ ภาคกลาง ไที่ยู่ภาคเหน�อ (คนเมุ�อง)  ลาว ล�/อ และไที่ยู่ด)า โดยู่

อาจำเต�มุช��อเฉพาะกล��มุลงไป็ด3วยู่เพ��อให3ช#ดเจำนเช�น แจำะคน เมุ�อง แจำะล�/อ แจำะไที่ยู่ด)า ฯลฯ และใช3ค)าว�า แจำะแมุว เร�ยู่กชาว

มุ3ง เป็�นต3น

ภาษา

1.          พ�ธ�เซึ่�นไหว3ผ่�หลวง จำ#ดข�/นป็Dละคร#/งหล#งการเก6บเก��ยู่วข3าวแล3ว2.          พ�ธ�เซึ่�นไว3ผ่�หมุ��บ3าน จำ#ดข�/นเวลาป็ระกอบ

พ�ธ�กรรมุต�าง ๆ3.       พ�ธ�เซึ่�นไหว3ผ่�ป็ระจำ)าตระก�ลหร�อผ่�บรรพบ�ร�ษในบ3านจำ#ดข�/นในช�วงเที่ศกาลส่งกรานต'4.            พ�ธ�ส่งเคราะห' จำ#ดข�/นในว#นส่งกรานต' เพ��อข#บไล�ส่��งช#�วร3ายู่ให3ออกจำากหมุ��บ3าน5.              พ�ธ�เซึ่�นไหว3ผ่�ไร� จำ#ดข�/นป็Dละส่��คร#/ง ค�อ ก�อน

      ถิ่างป็9า ก�อนป็ล�กข3าว ขณะข3าวเร��มุออกรวง และเมุ��อข3าวแก�พร3อมุที่��จำะเก6บเก��ยู่ว

    ขมุ�มุ�ความุเช��อเร��องขว#ญ่ว�า คนเรามุ�ขว#ญ่เก3าขว#ญ่    คนที่��เจำ6บป็9วยู่ เพราะขว#ญ่ออกร�างไป็ การเร�ยู่กขว#ญ่

  ให3กล#บค�น ต3องเช�ญ่หมุอขว#ญ่มุาที่)าพ�ธ�เร�ยู่กขว#ญ่

ปรัะเพณ+ท+&ส,าคญ

พ�ธ�กรรมุที่��ส่)าค#ญ่ของชาวขมุ�จำะใช3ในการร#กษา ความุเจำ6บป็9วยู่ โดยู่จำ#ดพ�ธ�เล�/ยู่งผ่�ด3วยู่ไก�และหมุ�

( ซึ่�3 ฮเอ�/ยู่ร ซึ่� 3 เซึ่�/อง) พ�ธ�การการฆ่�าควายู่( ซึ่#งพ3านตร3าก)  เพ��อร#กษาผ่�3ป็9วยู่หน#ก พ�ผ่�กข3อมุ�อ(ต�Bกต�/)  ชาวขมุ�จำะให3ความุเคารพผ่�3เฒ�าผ่�3แก�และญ่าต�

ผ่�3ใหญ่�ของตนอยู่�างเคร�งคร#ด ถิ่3าป็ฏิ�บ#ต�ตนไมุ�เหมุาะส่มุจำะถิ่�อว�าที่)าผ่�ดป็ระเพณ�และถิ่�กป็ร#บไห

ปรัะเพณ+ท+&ส,าคญ (ติ�อ)

ลุ่กษณะการัติ$งถิ่"&นฐาน (ติ�อ)

“ชนเผ่�าขมุ�.”(ออนไลน'). เข3าถิ่�งได3จำาก:http://www.tpso10.org/index.

php?option=com_content&view=article&id=82&Itemid=135(มุ.ป็.ป็.).  ส่�บค3น 24  พฤศจำ�กายู่น 2555

“ขมุ�.”(ออนไลน'). เข3าถิ่�งได3จำาก:http://lib.payap.ac.th/webin/ntic/

K%20mu.htm (มุ.ป็.ป็.).  ส่�บค3น 24  พฤศจำ�กายู่น 2555 “ชนเผ่�าขมุ�.”(ออนไลน'). เข3าถิ่�งได3จำาก:http://www.mhsdc.org/

interest19.htm (มุ.ป็.ป็.).  ส่�บค3น 24  พฤศจำ�กายู่น 2555 

บ่รัรัณาน�กรัมุ