มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

2.3 กจกรรมพทธศาสนสภาษตสอนใจ

1. ความคดรวบยอด พทธศาสนสภาษต เปนคาสภาษตทางพระพทธศาสนา ทมความหมายลกซงเปนขอคด

เปนคตสอนใจใหปฏบตตาม พทธศาสนกชนควรนอมนายดถอเปนหลกธรรมประจาใจ สามารถนาไปประยกตใชในชวตประจาวน อนจะนาไปสความสข ความเจรญงอกงามในชวตของตน และความสงบสขของสงคม 2. ผลการเรยนรทคาดหวง

1. นกเรยนอานคาพทธศาสนสภาษตไดอยางถกตอง 2. นกเรยนร อธบาย ความหมายของพทธศาสนสภาษตไดอยางนอย 10 สภาษต และ

นาไปสอความหมายไดอยางถกตอง 3. นกเรยนนอมนาพทธศาสนสภาษตทชนชอบเปนปรชญาชวต หรอเปนคตสอนใจใน

ชวตประจาวนไดอยางเหมาะสมถกตอง 3. เปาหมาย

นกเรยนทกระดบชวงชนท 1 และชวงชนท 2 4. ผรบผดชอบกจกรรม

ครประจาชน/ครผรบผดชอบโครงการ 5. ระยะเวลาดาเนนการ

ตลอดปการศกษา 6. วธดาเนนการ

6.1 เสนอขออนมตการดาเนนกจกรรมตอผบรหารสถานศกษา 6.2 ประชมคร แตงตงคณะกรรมการดาเนนกจกรรม 6.3 ประชาสมพนธใหครทกทานทราบถงแนวการปฏบตกจกรรม และขอความรวมมอ

ในการดาเนนการจดกจกรรม 6.4 การดาเนนการ 1) จดทาใบความรคาพทธศาสนสภาษตใหนกเรยนไดศกษาในหองสมด 2) จดทาบอรด ปายคณธรรมเกยวกบพทธศาสนสภาษตสอนใจ 3) จดกจกรรมการเรยนการสอนบรณาการในกลมสาระการเรยนรวชาสงคมศกษา

ศาสนา และวฒนธรรมใหนกเรยนฝกวเคราะหเชงจรยธรรม กจกรรมพทธศาสนสภาษต

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

231

4) จดกจกรรม “พทธศาสนสภาษตวนละ 1 สภาษต” เปนคตสอนใจนกเรยน โดยครเวรประจาวนในชวงกจกรรมหนาเสาธงตอนเชา กอนเขาเรยนประจาวน 7. สอการเรยนร

ใบความร 8. การวดผลประเมนผล

สงเกตพฤตกรรมของนกเรยนโดยใชแบบประเมนคณธรรมและจรยธรรมนกเรยน

ภาพ 46 กจกรรมพทธศาสนสภาษตสอนใจ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

232

ใบความร

พทธศาสนสภาษต พทธศาสนสภาษต หมายถง คาสภาษตทางพระพทธศาสนา มลกษณะเปนขอความสนๆ แตมความหมายลกซง แฝงไปดวยคตสอนใจใหปฏบตตาม พทธศาสนสภาษตสวนใหญจะอยในรปของคาประพนธประเภทฉนท สถานศกษาหรอหนวยงานบางแหงไดนาพทธศาสนสภาษตไปเปนปรชญาประจาสถาบน เชน สวชาโน ภว โหต (ผมความรดเปนผเจรญ) นตถ ปาสมา อาภา (แสงสวางเสมอดวยปญญาไมม) ปา โลกสม ปชโชโต (ปญญาคอแสงสวางในโลก) หากเปรยบเทยบกบภาษาไทย พทธศาสนสภาษต กจะเปรยบเสมอนสานวนสภาษต และบางสวนกจะมลกษณะคลายกบคาพงเพยในภาษาไทย พทธศาสนสภาษตเหลาน เราสามารถจาแนกแหลงทมาอยางกวาง ๆ ได 4 แหลง คอ 1. พระดารสของพระพทธเจาทตรสสอนพระภกษ พระราชา หรอบคคลตางๆ ในโอกาสและสถานทตางๆ เรยกวา พทธภาษต ซงแปลวา ภาษตหรอพระดารสของพระพทธเจา 2. คากลาวของพระเถระหรอพระเถรบางรปในสมยพทธกาล เชน พระสาลบตร พระอานนท พระอบลวรรณาเถร เปนตน เรยกวา เถรภาษต หรอ เถรภาษต

3. คากลาวของบณฑต นกบวช ฤๅษ หรอพระโพธสตวทปรากฏในคมภรวาเสวยชาตเปนสตว และบคคลตางๆ เชน นก ลง ชาง เปนตน เรยกตามผกลาว เชน เทวตาภาษต (เทวดากลาว) โพธสตวภาษต (พระโพธสตวกลาว)

4. คากลาวหรอคาประพนธของพระเถระในประเทศไทยในปจจบน เชน สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส สมเดจพระสงฆราชเจา (สา) เปนตน ภาษตในสวนนอาจมลกษณะแตกตางกบพทธศาสนสภาษตทง 3 แหลงขางตน คอ มกจะเปนบทประพนธสนๆเพยง 1 บท

หรอ 2 บท ของคาถาเทานน สวนทง 3 ขอขางตนจะเปนคาประพนธอยางนอย 1 คาถา แตนามาใหศกษาเพยง 1 บท พระดารส คากลาว หรอคาประพนธทนามาจากทง 4 แหลงน รวมเรยกวา

พทธศาสนสภาษต (จรส พยคฆราชศกด และกว อศรวรรณ, 2546, หนา 88)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

233

การแบงหมวดพทธศาสนสภาษต การแบงหมวด พทธศาสนสภาษต ไดแบงออกเปนหมวดตางๆ เพอใหสะดวกแก

การศกษา และนาไปใชประโยชนไดอยางมระบบ ดงน หมวดกรรม (กมมวรรค)

1. กมมนา วตตต โลโก (กมมนา วตตะต โลโก) สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม 2. กลยาณการ กลยาณ ปาปการ จ ปาปก (กลยาณะการ กลปยาณง ปาปะการ จะ ปาปะกง) ทาดไดด ทาชวไดชว 3. น ต กมม กต สาธ ย กตวา อนตปปต (นะ ตง กมมง กะตง สาธ ยง กตวา อะนตปปะต) การกระทาใดแลวรอนใจภายหลง การกระทานนไมด 4. นสมม กรณ เสยโย (นสมมะ กะระณง เสยโย) ใครครวญกอนแลวจงทาดกวา

5. รกเขยย อตตโน สาธ ลวณ โลณต ยถา (รกเขยยะ อตตะโน สาธง ละวะณง โลณะตง ยะถา) พงรกษาความดของตนไว ดงเกลอรกษาความเคม 6. สาธ ปาเปน ทกกร (สาธ ปาเปนะ ทกกะรง) ความด อนคนชวทายาก 7. อกต ทกกฏ เสยโย (อะกะตง ทกกะฏง เสยโย) ความชว ไมทาเสยเลยดกวา หมวดกเลส (กเลสวรรค) 1. กาเมห โลกมห น อตถ ตตต (กาเมห โลกมห นะ อตถ ตตต) ความอมดวยกามทงหลาย ไมมในโลก

2. นตถ ราคสโม อคค (นตถ ราคะสะโม อคค) ไฟเสมอดวยราคะไมม 3. โภคตณหาย ทมเมโธ หนต อเญว อตตน (โภคะตณหายะ ทมเมโธ หนต อญเญวะ อตตานง) ผมปญญาทรามยอมฆาตนเองเหมอนฆาผอนเพราะอยากไดโภคทรพย

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

234

4. อตโลโภ ห ปาปโก (อะตโลโภ ห ปาปะโก) ความละโมบเปนบาปแท 5. อจฉา โลกสม ทชชหา (อจฉา โลกสม ทชชะหา) ความอยากละไดยากในโลก

หมวดโกรธ (โกธวรรค) 1. กทโธ ธมม น ปสสต (กทโธ ธมมง นะ ปสสะต) ผโกรธ ยอมไมเหนธรรม 2. โกธ ฆตวา สข เสต (โกธง ฆะตวา สขง เสต) ฆาความโกรธได อยเปนสข 3. โกธ ทเมน อจฉนเท (โกธง ทะเมนะ อจฉนเท) พงตดความโกรธดวยความขมใจ 4. โกธ ปญาย อจฉนเท (โกธง ปญญายะ อจฉนเท) พงตดความโกรธดวยปญญา 5. โกโธ สตถมล โลเก (โกโธ สตถะมะลง โลเก)) ความโกรธเปนดงสนมศสตราในโลก 6. น ห สาธ โกโธ (นะ ห สาธ โกโธ) ความโกรธไมดเลย 7. หนต กทโธ สมาตร (หนต กทโธ สะมาตะรง) ผโกรธ ยอมฆามารดาของตนได 8. อนตถชนโน โกโธ (อะนตถะชะนะโน โกโธ) ความโกรธกอความพนาศ หมวดขอ (ยาจนาวรรค) 1. เทสโส จ โหต อตยาจนาย (เทสโส จะ โหต อะตยาจะนายะ) คนยอมเปนทเกลยดชงเพราะขอจด 2. น ต ยาเจ ยสส ปย ชคเส (นะ ตง ยสสะ ปยง ชคงเส) ไมควรขอสงทรวาเปนทรกของเขา 3. น เว ยาจนต สปปญา (นะ เว ยาจนต สปปญญา) ผมปญญายอมไมขอเลย 4. ยาจโก อปปโย โหต (ยาจะโก อปปโย โหต) ผขอยอมไมเปนทรก

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

235

5. ยาจ อททมปปโย (ยาจง อะทะทะมปปโย) ผถกขอเมอไมใหสงทเขาขอ ยอมไมเปนทรก หมวดคบหา (เสวนาวรรค)

1. ทกโข พาเลห สงคโ (ทกโข พาเลห สงคะโม) สมาคมกบคนพาลนาทกขมาให 2. ธโร จ สขสวาโส ญาตนว สมาคโม (ธโร จะ สขสงวาโส ญาตนงวะ สะมาคะโม) อยรวมกบปราชญนาสขมาให เหมอนสมาคมกบญาต 3. น สงคโม ปาปชเนน เสยโย (นะ สงคะโม ปาปะชะเนนะ เสยโย) สมาคมกบคนชว ไมดเลย 4. นาสมเส อตตตถปญญมห (นาสมะเส อตตตถะปญญมห) ไมควรไวใจคนเหนแกประโยชนสวนตว 5. นหยต ปรโส นหนเสว (นหยะต ปรโส นหนะเสว) ผคบคนเลวยอมเลวลง 6. ภทโท สปปรเสห สงคโม (ภทโท สปปรเสห สงคะโม) การสมาคมกบคนด เปนความเจรญ 7. มาสส พาเลน สงคจฉ อมตเตเนว สพพทา (มาสส พาเลนะ สงคจฉ อะมตเตเนวะ สพพะทา) อยาสมาคมกบคนพาลซงเปนดงศตรทกเมอ 8. ย เว เสวต ตาทโส (ยง เว เสวะต ตาทโส) คบคนใดกเปนเชนคนนนแล 9. สโข หเว สปปรเสน สงคโม (สโข หะเว สปปรเสนะ สงคะโม) สมาคมกบสตบรษนาสขมาให

10. อนตถา เยว วฑฒนต พาล ปจจปเสวโต (อะนตถา เยวะ วฑฒนต พาลง ปจจปเสวะโต) เมอคบหาคนพาล ยอมมแตความฉบหาย หมวดความสตย (สจวรรค) 1. สจจ เว อมตา วาจา (สจจง เว อะมะตา วาจา) คาสตยแลเปนวาจาไมตาย

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

236

2. สจเจน กตต ปปโปต (สจเจนะ กตตง ปปโปต) คนไดเกยรต เพราะความสตย หมวดจต (จตตวรรค) 1. จตต คตต สขาวห (จตตง คตตง สขาวะหง) จตทคมครองแลว นาสขมาให 2. จตต ทนต สขาวห (จตตง ทนตง สขาวะหง) จตทฝกแลว นาสขมาให 3. จตต รกเขถ เมธาว (จตตง รกเขถะ เมธาว) ผมปญญาพงรกษาจต 4. จตตสส ทมโถ สาธ (จตตสสะ ทะมะโถ สาธ) การฝกจตเปนความด หมวดชนะ (ชยวรรค) 1. ชย เวร ปสวต (ชะยง เวรง ปะสะวะต) ผชนะยอมกอเวร 2. ชเน กทรย ทาเนน (ชเน กะทะรยง ทาเนนะ) พงชนะคนตระหนดวยการให

3. สจเจนาลกวาทน (สจเจนาลกะวาทนง) พงชนะคนพดปดดวยคาจรง 4. สพพทาน ธมมทาน ชนาต (สพพะทานง ธมมะทานง ชนาต) การใหธรรมยอมชนะการใหทงปวง 5. อกโกเธน ชเน โกธ (อกโกเธนะ ชเน โกธง) พงชนะความโกรธดวยความไมโกรธ 6. อสาธ สาธนา ชเน (อะสาธง สาธนา ชเน) พงชนะคนไมดดวยความด

หมวดตน (อตตวรรค)

1. นตถ อตตสม เปม (นตถ อตตะสะมง เปมง) ความรกอนเสมอดวยตนไมม 2. ปฏมเสตมตตนา (ปะฏมงเสตะมตตะนา) จงพจารณาตนดวยตนเอง

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

237

3. ปรโยทเปยย อตตาน จตตเกลเสห ปณฑโต (ปะรโยทะเปยยะ อตตานง จตตะเกลเสห ปณฑโต) บณฑตพงทาตนใหผองแผว จากเครองเศราหมองจต 4. อตตาน ทมยนต ปณฑตา (อตตานง ทะมะยนต ปณฑตา) บณฑต ยอมฝกตน 5. อตตาน ทมยนต สพพตา (อตตานง ทะมะยนต สพพะตา) ผประพฤตด ยอมฝกตน 6. อตตนา โจทยตตาน (อตตะนา โจทะยตตานง) จงเตอนตนดวยตนเอง 7. อตตา ห อตตโน นาโถ (อตตา ห อตตะโน นาโถ) ตนแล เปนทพงของตน

หมวดทาน (ทานวรรค) 1. ททโต ปญ ปวฑฒต (ทะทะโต ปญญง ปะวฑฒะต) เมอให บญกเพมขน

2. ททมาโน ปโย โหต (ทะทะมาโน ปโย โหต) ผใหยอมเปนทรก

3. ทท ปโย โหต ภชนต น พห (ทะทง ปโย โหต ภะชนต นง พะห) ผใหยอมเปนทรก คนหมมากยอมคบหา 4. ทท มตตาน คนถต (ทะทง มตตาน คนถะต) ผให ยอมผกไมตรไวได

5. ทเทยย ปรโส ทาน (ทะเทยยะ ปรโส ทานง) คนควรใหของทควรให 6. เสฏฐนทโท เสฏฐมเปต ฐาน (เสฏฐนทะโท เสฏฐะมเปต ฐานง) ผใหสงประเสรฐ ยอมถงฐานะทประเสรฐ 8. อคคสส ทาตา ลภเต ปนคค (อคคสสะ ทาตา ละภะเต ปนคคง) ผใหสงทเลศ ยอมไดสงทเลศอก

หมวดทกข (ทกขวรรค) 1. ทฬททย ทกข โลเก (ทะฬททยง ทกขง โลเก) ความจน เปนทกขในโลก

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

238

2. ทกข อนาโถ วหรต (ทกขง อะนาโถ วหะระต) คนไมมทพง อยเปนทกข 3. สงขารา ปรมา ทกขา (สงขารา ปะระมา ทกขา) สงขาร เปนทกขอยางยง 4. อณาทาน ทกข โลเก (อณาทานง ทกขง โลเก) การเปนหน เปนทกขในโลก

หมวดธรรม (ธมมวรรค) 1. ธมมจาร สข เสต (ธมมะจาร สขง เสต) ผประพฤตธรรม อยเปนสข

2. ธมม จเร สจรต น ต ทจจรต จเร (ธมมง จะเร สจะรตง นะ ตง ทจจะรตง จะเร)

พงประพฤตธรรมใหสจรต ไมควรประพฤตใหทจรต 3. ธมเม ฐตา เย น กโรนต ปาปก (ธมเม ฐตา เย นะ กะโรนต ปาปะกง) ผตงอยในธรรม ยอมไมทาบาป 4. ธมโม สจณโณ สขมาวหาต (ธมโม สจณโณ สขะมาวะหาต) ธรรมทประพฤตดแลว นาสขมาให 5. ธมโม หเว รกขต ธมมจาร (ธมโม หะเว รกขะต ธมมะจารง) ธรรมยอมรกษาผประพฤตธรรม

หมวดบาป(ปาปวรรค) 1. ปาป ปาเปน สกร (ปาปง ปาเปนะ สกกะรง) ความชวอนคนชวทางาย

2. ปาปาน อกรณ สข (ปาปานง อะกะระณง สขง) การไมทาบาป นาสขมาให

3. ปาปาน ปรวชชเย (ปาปาน ปะรวชชะเย) พงละเวนบาปทงหลาย

หมวดบคคล (ปคคลวรรค) 1. คร โหต สคาร โว (คะร โหต สะคาระโว) ผเคารพ ยอมมผเคารพ 2. คณวา จาตตโน คณ (คณะวา จาตตะโน คณง) ผมความด จงรกษาความดของตนไว

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

239

3. ทนโต เสฎโฐ มนสเสส (ทนโต เสฏโฐ มนสเสส) ในหมมนษย ผฝกตนแลวเปนผประเสรฐสด 4. ธมมกาโม ภว โหต (ธมมะกาโม ภะวง โหต) ผชอบธรรม เปนผเจรญ 5. ธมมเทสส ปราภโว (ธมมะเทสส ปะราภะโว) ผชงธรรม เปนผเสอม 6. นย นยต เมธาว (นะยง นะยะต เมธาว) คนมปญญา ยอมแนะนาทางทควรแนะนา 7. นตถ โลเก อนนทโต (นตถ โลเก อะนนทโต) คนไมถกนนทาไมมในโลก 8. ปพพาจรยาต วจจเร (ปพพาจะรยาต วจจะเร) มารดาบดาทานวาเปนบรพาจารย (ของบตร) 9. พรหมาต มาตาปตโร (พรมมาต มาตาปตะโร) มารดาบดา ทานเปนพรหม(ของบตร) 10. โย จ ปตตานมสสโว (โย จะ ปตตานะมสสะโว) บรรดาบตรทงหลาย บตรผเชอฟงเปนผประเสรฐ 11. วนทโก ปฎวนทน (วนทะโก ปะฏวนทะนง ผไหวยอมไดรบไหวตอบ 12. สวชาโน ภว โหต (สวชาโน ภะวง โหต) ผรดเปนผเจรญ 13. สสสสา เสฏฐา ภรยาน (สสสสา เสฏฐา ภะรยานง) บรรดาภรยาทงหลาย ภรยาผเชอฟง เปนผประเสรฐ 14. อนตถ ปรวชเชต อตถ คณหาต ปณฑโต (อะนตถง ปะรวชเชต อตถง คณหาต ปณฑโต) บณฑตยอมเวนสงทไมเปนประโยชน ถอเอาแตสงทเปนประโยชน 15. อาหเนยยา จ ปตตาน (อาหเนยยา จะ ปตตานง) มารดาบดาเปนทนบถอของบตร

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

240

หมวดบญ (ปญวรรค) 1. ปญ สข ชวตสงขยมห (ปญญง สขง ชวตะสงขะยมห) บญนาสขมาใหในเวลาสนชวต 2. ปญาน กยราถ สขาวหาน (ปญญาน กะยราถะ สขาวะหาน) ควรทาบญอนนาสขมาให 3. สโข ปญสส อจจโย (สโข ปญญสสะ อจจะโย) ความสงสมบญ นาสขมาให หมวดเบดเตลด (ปกณณกวรรค) 1. กจโฉ มนสสปฏลาโภ (กจโฉ มะนสสะปะฏลาโภ) ความไดเปนมนษย เปนการยาก 2. ชฆจฉา ปรมา โรคา (ชฆจฉา ปะระมา โรคา) ความหวเปนโรคอยางหนง 3. ต คณเหยย ยทปณณก (ตง คณเหยยะ ยะทะปณณะกง)

สงใดไมผด พงถอเอาสงนน 4. นปปฏกงเข อนาคต (นปปะฏกงเข อะนาคะตง) ไมควรหวงในสงทยงมาไมถง 5. นมตต สาธรปาน กตกตเวทตา (นมตตง สาธรปานง กะตญกะตะเวทตา) ความกตญกตเวท เปนเครองหมายแหงคนด 6. มตตตา สทา สาธ (มตตญตา สะทา สาธ) ความรจกประมาณ ยงประโยชนใหสาเรจทกเมอ 7. ยโส ลทธา น มชเชยย (ยะโส ลทธา นะ มชเชยยะ) ไดยศแลว ไมควรเมา 8. ยงกจ สมทยธมม สพพนต นโรธธมม (ยงกญจ สะมทะยะธมมง สพพนตง นโรธะธมมง) สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนลวนมความดบไปเปนธรรมดา 9. รป ชรต มจจาน นามโคตต น ชรต (รปง ชระต มจจานง นามะโคตรตง นะ ชระต) รางกายของสตวยอยยบได แตชอและสกลไมยอยยบ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

241

10. โลโกปตถมภกา เมตตา (โลโกปตถมภกา เมตตา) เมตตาเปนเครองคาจนโลก 11. สมมขา ยาทส จณณ ปรมมขาป ตาทส (สมมขา ยาทสง จณณง ปะรมมขาป ตาทสง) ตอหนาประพฤตเชนใด ถงลบหลงกใหประพฤตเชนนน 12. สทสส วชชมเญส อตตโน ปน ทททส (สทสสง วชชะมญเญสง อตตะโน ปะนะ ทททะสง) ความผดของผอนเหนงายฝายของตนเหนยาก 13. หรโอตตปปยเญว โลก ปาเลต สาธก (หรโอตตปปยญเญวะ โลกง ปาเลต สาธกง) หรและโอตตปปะ ยอมรกษาโลกไวเปนอนด 14. อรต โลกนาสกา (อะระต โลกะนาสกา) ความรษยาเปนเหตทาโลกใหฉบหาย 15. อนจจา วต สงขารา (อะนจจง วะตะ สงขารา)

สงขารทงหลาย ไมเทยงหนอ 16. อาโรคยปรมา ลาภา (อาโรคยะปะระมา ลาภา) ความไมมโรค เปนลาภอยางยง 17. อาโรคยมจเฉ ปรมจ ลาภ (อาโรคยะมจเฉ ปะระมญจะ ลาภง) พงปรารถนาความไมมโรคซงเปนลาภอยางยง

หมวดประมาท (ปมาทวรรค). 1. ปมาโท มจจโน ปท (ปะมาโท มจจโน ปะทง) ความประมาท เปนหนทางแหงความตาย 2. ปมาโท รกขโต มล (ปะมาโท รกขะโต มะลง) ความประมาทเปนมลทนของผรกษา 3. มา ปมาทมนยเชถ (มา ปะมาทะมะนยญเชถะ) อยามวประกอบความประมาท 4. เย ปมตตา ยถา มตา (เย ปะมตตา ยะถา มะตา) ผประมาทแลว เหมอนคนตายแลว

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

242

หมวดไมประมาท (อปปมาทวรรค) 1. อปปมตโต ห ฌายนโต ปปโปต วปล สข (อปปะมตโต ห ฌายนโต ปปโปต วปลง สขง ผทหมนพจารณาดวยความไมประมาท ยอมมความสข 2. อปปมาทรตา โหถ (อปปะมาทะระตา โหถะ) จงเปนผทยนดในความไมประมาท 3. อปปมาทจ เมธาว ธน เสฏฐว รกขต (อปปะมาทญจะ เมธาว ธะนง เสฏฐงวะ รกขะต) ปราชญยอมรกษาความไมประมาทไว เหมอนทรพยประเสรฐสด 4. อปปมาท ปสสนต (อปปะมาทง ปะสงสนต) บณฑตยอมสรรเสรญความไมประมาท 5. อปปมาเท ปโมทนต (อปปะมาเท ปะโมทนต) บณฑตยอมบนเทงในความไมประมาท 6. อปปมาเทน สมปาเทถ (อปปะมาเทนะ สมปาเทถะ) จงถงพรอมในความไมประมาท 7. อปปมาโท อมตปท (อปปะมาโท อะมะตงปะทง) ความไมประมาท เปนทางไมตาย

หมวดปญญา (ปญญาวรรค) 1. นตถ ปญาสมา อาภา (นตถ ปญญาสะมา อาภา)

แสงสวางเสมอดวยปญญาไมม 2. ปญา นราน รตน (ปญญา นะรานง ระตะนง) ปญญาเปนรตนะของนรชน 3. ปญา โลกสม ปชโชโต (ปญญา โลกสม ปชโชโต) ปญญาเปนแสงสวางในโลก 4. ปญา ห เสฏฐา กสลา วทนต (ปญญา ห เสฏฐา กสะลา วะทนต) คนฉลาดกลาววาปญญาแล ประเสรฐสด 5. ปญาย มคค อลโส น วนทต (ปญญายะ มคคง อะละโส นะ วนทะต) คนเกยจครานยอมไมประสบทางแหงปญญา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

243

6. ปญาว ธเนน เสยโย (ปญญาวะ ธะเนนะ เสยโย) ปญญาเทยวประเสรฐกวาทรพย 7. สากจฉา ปญา เวทตพพา (สากจฉายะ ปญญา เวทตพพา) ปญญาพงรไดดวยการสนทนา 8. สสสส ลภเต ปญญ อปปมตโต วจกขโณ (สสสสง ละภะเต ปญญง อปปะมตโต วจกขะโณ) ผไมประมาท พนจพจารณา ตงใจฟง ยอมไดปญญา

หมวดพระราชา (ราชวรรค) 1. ปตตก วย ราชาโน ปช รกขนต สพพทา

(ปตตะกง วยะ ราชาโน ปะชง รกขนต สพพะทา) พระราชาจงรกษาประชาราษฎรใหเหมอนบดารกษาบตรทกเมอ

2. สพพ รฏฐ สข โหต ราชา เจ โหต ธมมโก (สพพง รฏฐง สขง โหต ราชา เจ โหต ธมมโก) ถาพระราชาเปนผทรงธรรม ราษฎรทงปวงกเปนสข

3. ราชา มข มนสสาน (ราชา มขง มนสสานง) พระราชา เปนประมขของประชาชน

หมวดเพยร (วรยวรรค) 1. ปฏรปการ ธรวา อฏฐาตา วนทเต ธน

(ปะฏรปะการ ธระวา อฏฐาตา วนทะเต ธะนง) คนมธระหมนทาการงานใหเหมาะเจาะ ยอมหาทรพยได

2. วรเยน ทกขมจเจต (วรเยนะ ทกขะมจเจต) คนลวงทกขไดเพราะความเพยร

3. อชเชว กจจมาตปป (อชเชวะ กจจะมาตปปง) ควรรบทาความเพยรในวนน

4. อนพพนทยการสส สมมทตโถ วปจจต (อะนพพนทยะการสสะ สมมะทตโถ วปจจะต) ประโยชนยอมสาเรจโดยชอบแกผทาโดยไมเบอหนาย

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

244

หมวดมฤตย (มจจวรรค) 1. น จาป วตเตน ชร วหนต (นะ จาป วตเตนะ ชะรง วหนต) กาจดความแกดวยทรพยไมได 2. น ทฆมาย ลภเต ธเนน (นะ ทฆะมายง ละภะเต ธะเนนะ) ตนไมไดอายยนเพราะทรพย 3. น มยยมาน ธนมนเวต กจ (นะ นยยะมานง ธะนะมนเวต กญจ) ทรพยสกนดกตดตามคนตายไปไมได

4. อฑฒา เจว ทฬททา จ สพเพ มจจปรายนา (อฑฒา เจวะ ทะฬททา จะ สพเพ มจจปะรายะนา) ทงคนมคนจน ลวนมแตความตายเปนเบองหนา

หมวดมตร (มตตวรรค) 1. นตถ พาเล สหายตา (นตถ พาเล สะหายะตา) ความเปนสหายไมมในคนพาล 2. มาตา มตต สเก ฆเร (มาตา มตตง สะเก ฆะเร) มารดาเปนมตรในเรอนของตน 3. มตตทพโภ ห ปาปโก (มตตะทพโภ ห ปาปะโก) ผประทษรายมตรเปนคนเลวแท 9. สพพตถ ปชโต โหต โย มตตาน น ทพภต (สพพตถะ ปชโต โหต โย มตตานง นะ ทพภะต) ผไมประทษรายมตร ยอมมผบชาในททงปวง

หมวดวาจา (วาจาวรรค) 1. ทฏฐสส ผรสา วาจา (ทฏฐสสะ ผะรสา วาจา) คนโกรธมวาจาหยาบ 2. น ห มเจยย ปาปก (นะ ห มญเจยยะ ปาปกง) ไมควรเปลงวาจาชวเลย 3. มนญเมว ภาเสยย (มะนญญะเมวะ ภาเสยยะ) ควรกลาวแตวาจาทนาพอใจ 4. มตวา ตปปต ปาปก (มตวา ตปปะต ปาปกง) คนเปลงวาจาชวยอมเดอดรอน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

245

5. โมกโข กลยาณยา สาธ (โมกโข กลยาณยา สาธ) เปลงวาจางามยงประโยชนใหสาเรจ 6. วาจ มเจยย กลยาณ (วาจง มญเจยยะ กลปยาณง) ควรเปลงวาจางาม 7. สณห คร อตถวต ปมเจ (สณหง ครง อตถะวะตง ปะมญเจ) ควรเปลงวาจาไพเราะทมประโยชน

หมวดเวร (เวรวรรค) 1. น ห เวเรน เวเรน สมมนตธ กทาจน (นะ ห เวเรนะ เวเรน สมมนตธะ กทาจะนง) ในกาลไหนๆ เวรในโลกนยอมระงบดวยเวรไมไดเลย 2. เย เวร นปนยหนต เวร เตสปสมมต (เย เวรง นปะนยหนต เวรง เตสปะสมมะต) เวรของผไมจองเวร ยอมระงบได 3. เย เวร อปนยหนต เวร เตส น สมมต (เย เวรง อปะนยหนต เวรง เตสง นะ สมมะต) เวรของผจองเวร ยอมไมระงบ 4. อเวเรน จ สมมนต (อะเวเรนะ สมมนต) เวรยอมระงบดวยการไมจองเวร

หมวดศรทธา (สทธาวรรค) 1. สทธธ วตต ปรสสส เสฏฐ (สทธธะ วตตง ปรสสสะ เสฏฐง)

ศรทธาเปนทรพยประเสรฐของคนในโลกน 2. สทธา สาธ ปตฏฐตา (สทธา สาธ ปะตฏฐตา) ศรทธาตงมนแลว ยงประโยชนใหสาเรจ 3. สขา สทธา ปตฏฐตา (สขา สทธา ปะตฏฐตา) ศรทธาตงมนแลว นาสขมาให

หมวดศล (สลวรรค) 1. สวาเสน สล เวทตพพ (สงวาเสนะ สลง เวทตพพง) ศลพงรไดเพราะอยรวมกน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

246

2. สล กเรว กลยาณ (สลง กเรวะ กลยาณง) ทานวาศลนนเทยว เปนความด 3. สล รกเขยย เมธาว (สลง รกเขยยะ เมธาว) ปราชญพงรกษาศล 4. สล โลเก อนตตร (สลง โลเก อะนตตะรง) ศลเปนเยยมในโลก 5. สข ยาว ชรา สล (สขง ยาวะ ชะรา สลง) ศลนาสขมาใหตราบเทาชรา

หมวดสต (สตวรรค) 1. สตมโต สทา ภทท (สะตมะโต สะทา ภททง)

คนผมสต มความเจรญทกเมอ 2. สตมโต สเว เสยโย (สะตมะโต สเว เสยโย)

คนมสต เปนผประเสรฐทกวน 3. สตมา สขเมธต (สะตมา สขะเมธะต)

คนมสต ยอมไดรบความสข หมวดสมณะ (สมณะวรรค)

1. น ห ปพพชโต ปรปฆาต สมโณ โหต ปร วเหฐยนโต (นะ ห ปพพะชโต ปะรปะฆาต สะมะโณ โหต ปะรง วเหฐะยนโต) บรรพชตฆาผอน เบยดเบยนผอน ไมเปนสมณะเลย 2. สมโณ อสส สสสมโณ (สะมะโณ อสสะ สสสะมะโณ) สมณะพงเปนสมณะทด 3. อสญโต ปพพชโต น สาธ (อะสญญะโต ปพพะชโต นะ สาธ) บรรพชตผไมสารวมไมด

หมวดสนโดษ (สนตฏฐวรรค) 1. ตฏฐ สขา ยา ตรตเรน (ตฏฐ สขา ยา อตรตะเรนะ) ความสนโดษดวยปจจยตามมตามได นาสขมาให 2. ย สทธ เตน ตฏฐพพ (ยง สทธง เตนะ ตฏฐพพง) ไดสงใด พงพอใจดวยสงนน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

247

3. สลาภ นาตมเญยย (สะลาภง นาตมญเญยยะ) ไมควรดหมนลาภของตน 4. สนตฏฐ ปรม ธน (สนตฏฐ ปะระมง ธะนง) ความสนโดษเปนทรพยอยางยง 5. สโข วเวโก ตฏฐสส สตธมมสส ปสสโต (สโข วเวโก ตฏฐสสะ สตะธมมสสะ ปสสะโต) ความสงดของผสนโดษ มธรรมปรากฏเหนอยนาสขมาให

หมวดสามคค (สามคควรรค) 1. สพเพส สงฆภตาน สามคค วฑฒสาธกา (สพเพสง สงฆะภตานง สามคค วฑฒสาธกา) ความพรอมเพรยงของปวงชนผเปนหม ยงความเจรญใหสาเรจ 2. สมคคาน ตโป สโข (สะมคคานง ตะโป สโข) ความเพยรของผพรอมเพรยงกน ใหเกดสข 3. สขา สงฆสส สามคค (สขา สงฆสสะ สามคค) ความพรอมเพรยงของหม ใหเกดสข

หมวดสข (สขวรรค) 1. นตถ สนตปร สข (นตถ นปะรง สขง)

ความสข (อน) ยงกวาความสงบไมม 2. นพพาน ปรม สข (นพพานง ปะระมง สขง)

นพพานเปนสขอยางยง 3. สพพตถ ทกขสส สข ปหาน (สพพตถะ ทกขสสะ สขง ปะหานง)

ละเหตทกขได เปนสขในททงปวง 4. สข สปต พทโธ จ เยน เมตตา สภาวตา

(สขง สปะต พทโธ จะ เยนะ เมตตา สภาวตา) ผเจรญเมตตาดแลว ยอมหลบและตนเปนสข

5. สขา สทธมมเทสนา (สขา สทธมมะเทสะนา) การแสดงสทธรรม นาความสขมาให

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

248

6. อทสสเนน พาลาน นจจเมว สข สยา (อะทสสะเนนะ พาลานง นจจะเมวะ สข สยา) จะพงมความสขเปนนตย กเพราะไมพบเหนคนพาล 7. อพยาปชฌ สข โลเก (อพยาปชฌง ขง โลเก) ความเบยดเบยน เปนสขในโลก

หมวดอดทน (ขนตวรรค) 1. ขนต ตโป ตปสสโน (ขนต ตะโป ตะปสสโน) ความอดทนเปนตบะของผพากเพยร 2. ขนต ธรสสลงกาโร (ขนต ธรสสะลงกาโร) ความอดทนเปนเครองประดบของนกปราชญ 3. ขนต ปรม ตโป ตตกขา (ขนต ปะระมง ตะโป ตตกขา) ขนตคอความอดทน เปนตบะอยางยง 4. ขนต พล ว ยตน (ขนต พะลง วะ ยะตนง) ความอดทนเปนพลงของนกพรต 5. ขนตพลา สมณพราหมณา (ขนตพะลา สะมะณะพรามมะณา) สมณพราหมณ มความอดทนเปนกาลง 6. ขนต สาหสวารณา (ขนต สาหะสะวาระณา) ความอดทน หามไวไดซงความผลนผลน 7. ขนต หตสขาวหา (ขนต หตะสขาวะหา) ความอดทน นามาซงประโยชนสข 8. มนาโป โหต ขนตโก (มะนาโป โหต ขนตโก) ผมความอดทน ยอมเปนทชอบใจของผอน

(อดม ดจศรวชร, 2546, หนา 13 -125)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

249

แบบฝกวเคราะหเชงจรยธรรม กจกรรมพทธศาสนสภาษต ผลการเรยนรทคาดหวง

นกเรยนสามารถนาขอคดจากจากพทธศาสนาสภาษตทประทบใจมาประยกตใชในชวตประจาวนได คาชแจง : ใหนกเรยนเลอกพทธศาสนาสภาษตทนกเรยนคดวาใหขอคด เตอนสต สอนใจ เปนประโยชน ตอนกเรยน และนกเรยนประทบใจ มา 1 สภาษต แลวตอบคาถามขางลาง

พทธศาสนสภาษต ทฉนประทบใจทสด คอ ...............................................................

ทฉนประทบใจเปนเพราะ............................................................................................................. .................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ฉนจะนาทไดไปปฏบตโดย ..................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................

หากฉนนาพทธศาสนสภาษตนไปปฏบต ฉนคง.......................................................................................................

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

250

แบบประเมนคณธรรมและจรยธรรมนกเรยน กจกรรมพทธศาสนสภาษต

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน ชอ .....................................................................เพศ ชาย หญง กาลงศกษาอยในระดบชน .......................................

ตอนท 2 สงเกตคณธรรมจรยธรรม และคณลกษณะอนพงประสงคของนกเรยนทแสดงออก ตอนท 3 ขอใหทานเตมขอความหรอ ลงในชองตรงกบพฤตกรรมของนกเรยน

ขอท

คณธรรมและจรยธรรมทแสดงออก

ระดบพฤตกรรม มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

1 นกเรยนมการเตรยมตวกอนเขารวมกจกรรมฯ 2 นกเรยนมสมาธในขณะเขารวมกจกรรม ฯ 3 นกเรยนมระเบยบวนย มความตรงตอเวลา 4 นกเรยนมความตงใจกระตอรอรนในการรวมกจกรรม 5 นกเรยนรวมกนปฏบตกจกรรมดวยความพรอมเพรยง 6 นกเรยนสามารถอานพทธศาสนสภาษตไดถกตอง 7 นกเรยนอธบาย รความหมายของพทธศาสนสภาษต

และสอความหมายไดอยางนอย 10 สภาษต

8 นกเรยนนอมนาพทธศาสนสภาษตไปใชในชวตประจาวนไดอยางเหมาะสมถกตอง

9 นกเรยนรจกใชเวลาวางในการศกษาพทธศาสนสภาษต 10 นกเรยนมพทธศาสนสภาษตไวเตอนคตสอนใจ

รวมผลการประเมน

คดเปนรอยละ

สรปผลการประเมน ผาน ไมผาน

เกณฑการประเมน 70 % ถอวา ผาน มากทสด คณภาพระดบ 5 มาก คณภาพระดบ 4 ปานกลาง คณภาพระดบ 3 นอย คณภาพระดบ 2 นอยทสด คณภาพระดบ 1