3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

အခြငအေရးမား ၊ တာဝနယမႈမား

ႏင ကယစားျပျခငး

ျမနမာႏငငအတြက ဘ၀သကတာ ကၽြမးကငမႈမားက

အေထာကကေပးျခငး

Fundamental Principles and Rights at Work Branch International Labour Organization

သငရး ၁ မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/ အားသာခကမား၊လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက

သတျပ သရျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

မပငခြင © အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႔ ၂၀၁၇ပထမအႀကမထတေ၀သည။ ၂၀၁၇

ကမၻာတစလႊားမပငခြငသေဘာတညခကကင၀တ ၂ အရ အငအယလအ၊ အျပညျပညဆငရာအလပသမားရးမမပငခြငအေနျဖင ပႏပထတေ၀ျခငးျဖစသည။ မညသညမလရငးျမစမကးယေၾကာငးေဖာျပပါက ခြငျပခကရယမႈမရေသာလညး အစတအပငးတေလးမား ကထတႏတကးကားေဖာျပခြငရပါသည။ ျပနလညဆငပြားျခငး (သ႔) ဘာသာျပနမႈမားအတြက အငအယလအ ပႏပထတ ေ၀ျခငး (လပပငခြငႏငခြငျပခက)၊ အျပညျပညဆငရာအျပညျပညဆငအလပသမားရး၊ CH-1211 ဂနဗာ ၂၂၊ ဆြဇလန (သ႔) အးေမးလ - rights@ilo.org သ႔ေလာကထားေတာငးခရပါမည။အျပညျပညဆငရာအလပသမားရးမ ထကသ႔ ေလာကထားမႈမားက လကကမး ႀကဆပါသည။စာၾကညတကမား၊ အဖြ႔အစညးမားႏင အျခားမတပတငထားသည ျပနလညဆငပြားအဖြ႔အသညးမားကသတ႔ အားခမတေပးထား သညလငစငႏငအညျပနလညကးယႏငပါသည။သငႏငငအတြငးတြငရေသာ ျပနလညဆငပြားခြငwww.ifrro.org သ႔၀ငေရာက ၾကညရႏငသည။

FUNDAMENTALS

အခြငအေရး၊ တာ၀နယမႈ၊ ကယစားျပျခငး၊ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားက လပပငခြငေပးအပျခငး၊ ျမနမာႏငငအတြက ဘ၀သကတာကၽြမးကငမႈမားက အေထာကကေပးျခငး/International Labour Office, Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS) - Yangon: ILO, 2017.

ISBN: 978-92-2-830850-1(Print); 978-92-2-830851-8(Web PDF)

International Labour Office; Fundamental Principles and Rights at Work Branch

အဂၤလပဘာသာျဖငလညးဖတရႏငသည။Empowerment for children, youth and families: 3-R trainers’ kit on rights, respon-sibilities and representation - Supporting Life Skills in Myanmar(ISBN 978-92-2-130249-0 (print); 978-92-2-130250-6(Web PDF)),Yangon, 2017

အငအယလအ ပႏပထတေ၀ျခငးအခကအလကစာရငးျပစျခငး

ILO ပႏပထတေ၀ျခငးသည ကလသမဂၢ၏လပထးလပနညးႏငအည ထတေ၀ၿပး တငျပမႈမားတြင ပါ၀ငေသာအေၾကာငးအရာမား သညလညး ILO က မညသညႏငင၊ ေဒသ (သ႔) နယေျမမား၏အေျခအေနေပၚမ မတညျခငးမရပ တငျပထားျခငးျဖစပါသည။ အမညႏငတကြ ေရးသားေဖာျပထားသည ေဆာငးပါးမား၏ေတြးေခၚထငျမငခက၊ ေလလာခကႏင အျခားသတငးေဆာငးပါးမား သည စာေရးသႏငသာ သကဆငၿပးပႏပထတေ၀ရာတြငလညး ILO၏ေရးသြငးခက ထငျမငယဆခကမားလး၀မရပါ။ILO အေနျဖငလပငနးမား၊ စးပြားျဖစထတကနမားႏင ျဖစစဥမား၏ အမညနာမမားအားထတေ၀သည စာအပတြငေဖာျပရညညႊနး ခေသာသြယ၀က၍ ေထာကချခငးမဟတသလ မေဖာျပပါကလညး သေဘာမကမႏစသက၍ မေဖာျပျခငးမဟတပါ။ILO ပႏပထတေ၀ျခငးႏင လပစစပငးဆငရာ ထတကနမားက အဓကစာအပေရာငးသထမတစဆငႏင လပစစပငးဆငရာျဖန႔ေ၀ သမားထမရရႏငမည။ (သ႔) ilo@turpin-distribution.com မတစဆငမာယႏငသည။ ပမသရလပါက ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒျဖစတ www.ilo.org/publns or contact ilopubs@ilo.org သ႔၀ငေရာကၾကညရႏငပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ထတေ၀သည။K Creative House မ စာအပဒဇငးဆြသည

ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒ: www.ilo.org/ipec

အသအမတျပမႈဤပႏပထတေ၀ျခငးအားILO အတြက Busakorn Suriyasarn, Nelien Haspels and Rosalinda Terhorst မ အေသးစတစစဥျပငဆငၿပး ျမနမာႏငငကေလးသငယအလပသမားပေပာကေရးအစအစဥ (My-PEC)၊ILO ရနကနရးမ Selim Be-naissa မညႏႈငးေဆာငရြကသည။ ဤ ILO ပႏပထတေ၀ျခငးအတြက ရနပေငြအား အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာနမ ေထာကပေပးသည။ (Project MMR/13/10/USA).ဤပႏပထတေ၀ျခငးသည အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာန၏ အျမင(သ႔) မ၀ါဒမားႏင သကဆငမႈမရပါ။ (သ႔) လပငနးအမည၊ စးပြားေရးထတကနမား (သ႔) အေမရကနျပညေထာငစအစးရမ အတညျပေထာကခထားေသာအဖြ႔အစညး မား အျဖစေဖာျပထားျခငးမရပါ။

ခ

အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မာတကာ

သင႐းအကဥးခပ ၁

အခနး ၁.၁ ကၽြႏပမညသနညး။ ၅

ေလကငခနး ၁.၁.၁ မန၊ နရေပၚမေၾကးမမန ၇

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ကၽြႏပမညသညတရစၦာနျဖစသနညး? ၁၀

ေလကငခနး ၁.၁.၃ ငါဘာေတြေျပာငးလလ႕ရမလ? ဘာေတြ မရဘးလ? ၁၄

သငေထာကက ၁.၁.၃ (က) : ေမးခြနး (၂၀) ပါ ၁၈

စာရငးစာရြက

အခနး ၁.၂ ကၽြႏပ၏မသားစႏင ရပရြာဝနးကင ၁၉

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပ၏ မသားစ သစပင ၂၁

သငေထာကက ၁.၂.၁ (က) : မသားစသစပငနမနာပစ ၂၅

ေလကငခနး ၁.၂.၂ ကၽြႏပတ႕၏ ရပရြာအသကအဝနးျပ ေျမပ ၂၆

သငေထာကက ၁.၂.၂ (က) : ရပရြာအသကအဝနးေျမပ နမနာ ၃၂

ေလကငခနး ၁.၂.၃ ကၽြႏပတ႕၏ ဘဝဇာတေၾကာငးမား ၃၃

ေလကငခနး ၁.၂.၄ ရပရြာအသကအဝနးက ခြျခားေလလာျခငး ၃၈

သငေထာကက ၁.၂.၄ က : ရပရြာအသကအဝနး ျပကၡဒန ၄၅

သငေထာကက ၁.၂.၄ ခ : ရပရြာအသကအဝနးအတြငးရ ၄၆

လႈပရားမႈမား

သငေထာကက ၁.၂.၄ ခ : ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ ၄၇

အပစမားႏင အဖြ႕အစညးမား

သငေထာကက ၁.၂.၄ ဃ : ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ ၄၈

ျပနာမား

သငေထာကက ၁.၂.၄ င : ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ ၄၉

အခြငအလမးမား

ဂ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

အခနး ၁.၃ ကၽြႏပတြင အပမကတစခရပါသည။ ၄၁

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈတ႕ေရာငးခရာေစး ၅၃

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈလမးမ ၆၀

သငေထာကက ၁.၃.၂ က : ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး - ၆၈

ကေလးမားအတြက ဥပမာ

သငေထာကက ၁.၃.၂ ခ : ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး - ၆၉ လငယမားႏင လႀကးမား အတြကဥပမာ

ထပမေလလာႏငရနအတြက ရငးျမစမား ၇၀

ဃ

1အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

အခနး ၁.၁ ကၽြႏပမညသနညး ရညရြယခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၁.၁.၁မန၊ နရေပၚကေၾကးမမန

• တစဦးတစေယာက၏ အသြငအျပင၊ စရက လကၡဏာႏင အားေကာငးသည အခက မားက သတျပမလာေစရန ျဖစသည။• တစဦးတစေယာက၏ အသြငအျပင၊ စရက လကၡဏာႏင အားေကာငးသည အခက မား အေပၚတြင အျခားသမား၏ ထငျမင ယဆခက မားက သငယေလလာ ရန ျဖစသည။

မနစ ၄၀- ၅၀

သငခနးစာ ၁.၁.၂ ငါဘာ တရစာၧနလ။

• လတစဦးတစေယာကႏင အျခားသမား၏ စရက လကၡဏာမားႏင အျပအမမားက သတျပမလာ ေစရန ျဖစသည။• လတစဦးျခငးစႏင အျခားသမား၏ ကြျပား ျခားနားမႈႏင ထငျမငယဆခက မားကလကခၿပး သငယ ေလလာမႈ ျပရနျဖစသည။

၇၅ မနစ

ဤသငရးတြင ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမားအတြက ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး (self-awareness) ႏင ကယပငလကၡဏာ (identity) မားက တငျပထားသည။ အထးသျဖင လငယမားအား ၎တ႕အေနျဖင မမကယက၊ ၎တ႕၏ ရပရြာဝနးကငႏင လမႈေရးပတဝနးကငမားက ပမနားလညတနဖးထားတတလာေစရန ရညရြယ သည။ ပါဝငတကေရာကသမားအား ၎တ႕၏ ကယပငစရကႏင လကၡဏာ၊ ျပငးျပေသာဆႏၵမားႏင ၎တ႕ အားသေဘာေပါကနားလညလာေစမည နညးလမးမားက ရာေဖြေဖာထတမႈ ျပေစရန ျဖစသည။ ကေလးသငယမားႏင လငယမားအား ၎တ႕သည မညသျဖစသည၊ မညသည အရာက လခငသည စသညတ႕က သရေစရန အေရးႀကးၿပး တစဦးခငးစ၏ ကြျပားမႈမားကလညး နားလညေလးစားရန အေရးပါသည။ ဤသငရးသည အထးသျဖင ကေလးသငယမားႏင လငယမားအတြကသာ အဓကထားေရးဆြထားျခငးျဖစေသာလညး ေလကငခနးမားက အရြယ ေရာကၿပးသ အမးသား/ အမးသမးမားအတြကပါ အသးျပႏငပါသည။

ဤသငရးတြင အခနး (၃) ခနးပါဝငပါသည။အခနး ၁.၁ ကၽြႏပမညသနညး။အခနး ၁.၂ ကၽြႏပ၏မသားစႏင ရပရြာဝနးကငအခနး ၁.၃ ကၽြႏပတြငအပမကတစခရပါသည။

3-R

သငရး (၁)

သငရးအကဥးခပသငရးအကဥးခပ

မမ၏ ကယရညကယေသြး အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပသရျခငး (SELF-AWARENESS) ႏင ကယပင လကၡဏာ (IDENTITY)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ2

သငရး ၁

သငခနးစာ ၁.၁.၃ ငါဘာေတြေျပာငးလလ႕ရမလ။ ဘာေတြ မရဘးလ။

• လတစဦးတစေယာက၏ အျမငရႈေထာင ကေျပာငးလရန ႏင ေျပာငးလရန လအပ သညမားက လကခရနမားအား သငယ ေလလာရနျဖစသည။• တစဦး တစေယာကျခငးစ၏ ပငကယ လကၡဏာက လကခတနဖးထား ေစရန အတြက သငယေလလာရနျဖစသည။

၆၀ - ၇၀ မနစ

အခနး ၁.၂ ကၽြႏပ၏မသားစႏင

ရပရြာဝနးကငရညရြယခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပ၏မသားစ သစပင

• တစဦးတစေယာက၏ ကယပငမသားစ အတြငးမ ဆကဆေရးက ထငဟပ သရေစရန ျဖစသည။

၅၀ - ၆၀ မနစ

ေလကငခနး ၁.၂.၂ မမတ႕၏ ရပရြာ အသကအဝနးျပ ေျမပ

• ရပရြာလထ တစခတြငးမ တစဦး တစေယာက၏ အခနးက႑က ထငဟပ သရေစရနျဖစသည။• ရပရြာလထတြငးရ အရငးအျမစမား၊ ဝနေဆာငမႈမား၊ အခြငအလမးမား ႏင အတားအဆးမားက သတမတရန ျဖစသည။

၆၀ - ၈၀ မနစ

ေလကငခနး ၁.၂.၃ ကၽြႏပတ႕၏ ဘဝ ဇာတေၾကာငးမား

• ရပရြာလထတြငး၊ လပငနးခြငတြငး သ႕မဟတ ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာမႈျပစဥ တကေရာက ပါဝငသမား ေတြ႕ႀက ခရသည ကစၥရပမားက သတမတ ေဖာျပႏငရန ျဖစသည။• တကေရာက ပါဝငသမား၏ ကယေရး ကယတာႏင လပငနးတြငး ဘဝမား၌ မသားစ၊ မတေဆြ သငယခငးမား၊ အျခား သမားႏင ဆကဆေရး မားက ခြျခား ေလလာရန ျဖစသည။• ရပရြာ လထတြငး ၎တ႕၏ ပါဝင ေဆာငရြကမႈအဆငအတနးႏင ရရႏင သည အရငးအျမစမား ကသတမတရန ျဖစသည။

၇၅ - ၉၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

သငရးအကဥးခပ

3အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ေလကငခနး ၁.၂.၄ ရပရြာလထအား ခြျခမးေလလာျခငး

• ရပရြာလထႏင လပငနးခြငအတြငး ပါဝင တကေရာက သမား၏ အဆငအတနးႏင ဆကဆေရးမားက ခြျခမး ေလလာႏင ရနျဖစသည။

၇၅ - ၉၀ မနစ

အခနး ၁.၃ ကၽြႏပတြင အပမက

တစခရပါသည။ရညရြယခကမား ၾကာခန

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈတ႕ေရာငးခရာ ေစး

• ဘဝအတြက အေျခခ တကယေရ လအပခကမားႏင ဆႏၵမားက ရာေဖြ ေဖာထတရနျဖစသည။• ဘဝတြင မညသညက အေရးႀကး ဦးစားေပး ေဆာငရြကရန ျဖစသညက ေလလာရန ျဖစသည။

၇၅ - ၉၀ မနစ

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈ လမးမ

• ဘဝပနးတငက ခမတရနႏင မညသ႕ အသအမတျပ ေဆာငရြက မညက ေလလာ သငယရနျဖစသည။• အလရေသာ ပနးတငသ႕ ေလာကလမး ႏငရန အတြက လမးျပေျမပက ေလကင ေရးဆြရန ျဖစသည။

၆၅ - ၇၅ မနစ

သငရး (၁) အတြက စစေပါငးၾကာခန : ၁၀ နာရႏင မနစ ၃၀ - ၁၂ နာရႏင ၃၃ မနစ

3-R

သငရး (၁)

သငရးအကဥးခပ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ4

သငရး ၁

5အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အခနး ၁.၁ ကၽြႏပမညသနညး။

အေၾကာငးအရာ

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ

ေလကငခနးမား

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

ဤအခနးတြင ကေလးသငယမားႏင လငယမားတစဥးခငးစအတြက self-awareness ဆငရာမား ကေဖာျပထားပါသည။ ေလကငခနးမားသည ၎တ႕တစဥးခငးစ၏ စရကလကၡဏာမား၊ အား ေကာငးသညအခကမားႏင အားနညးသညအခကမားက ေဖာထတရာေဖြရန အကအညေပး သည။ ပါဝငသမားသည ၎တ႕၏ထးျခားေျပာငေျမာကေသာ စရကလကၡဏာမားက တနဖးထား တတလာေစရနႏင အျခားသမား၏ စရကလကၡဏာမားကလညး လကခတတလာေစရန သငၾကားမႈ ေပးပါသည။ ၎တ႕အေနျဖင အျခား သမားတြငလညး မမတ႕က ထငျမငယဆခကမတညမႈမား ရေကာငးရနငမညက ေလလာသရႏငၿပး ထသ႕သတမမပါက အခ႕ေသာ အမအကငမား၊ စတေန သေဘာထားမားႏင စရကလကၡဏာမားက ေျပာငးလလပါက ေျပာငးလႏငေၾကာငး သငၾကားသရ ႏငမညျဖစသည။

• လပဂၢလတစဥးျခငးစတငးတြင ထးျခားကြျပားေသာ ကယပင စရကလကၡဏာႏင အရည အေသြးမားရၾကသည။• လပဂၢလတစဥးျခငးစတငးတြင အားသာခကႏင အားနညးခကမားရၾကသည။• ကၽြႏပတ႕ မမကယက ျမငသညအျမငမားႏင အျခားသမားမ ကၽြႏပတ႕က ျမငသညအျမင မား ျခားနားေကာငးျခားနားေပမည။• ကၽြႏပတ႕ေမြးဖြားစဥကတညးကပါဝငလာသည မေျပာငးလႏငေသာ သ႕မဟတ ေျပာငး လရနခကခသညစရကလကၡဏာမားရေသာလညး ကၽြႏပတ႕အလရပါက အမအကင မား၊ စတသေဘာထားမားစြာက ေျပာငးလပစႏငပါသည။• မမတ႕ကယတငႏင အျခားသမားထမ ေကာငးကြကမားက ျမငေအာငၾကညပါ။ မမကယ ကတနဖးထားသလ အျခားသမားကလညးေလးစားပါ။

၁.၁.၁ မန၊ နရေပၚမေၾကးမမန၁.၁.၂ ငါ ဘာတရစၧာနလ။၁.၁.၃ ငါဘာေတြေျပာငးလလ႕ရမလ။ ဘာေတြ မရဘးလ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ6

သငရး ၁

သကဆငရာအခနးမား3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

၁.၂ ကၽြႏပ၏မသားစႏင ရပရြာဝနးကင၁.၃ ကၽြႏပတြင အပမကတစခရပါသည။၃.၁ ေယာကားေလးတစေယာကျဖစရျခငးႏင မနးကေလးတစေယာကျဖစရျခငး မညသည တ႕ကြာျခားပါသလ။၃.၂ လငကြျပားမႈဆငရာအခနးက႑မားတြင တနဖးမားႏင စတေနသေဘာထားမား

7အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ရညရြယခကမား

• လတစဥးတစေယာက၏ အသြငအျပင၊ စရကလကၡဏာမားႏင အားသာခကမားက

သတျပမလာေစရန

• လတစဥးတစေယာက၏ အသြငအျပင၊ စရကလကၡဏာမားႏင အားသာခကမားက

အျခားသမားမ ထငျမငယဆခကမားအား ေလလာသငယရန

ဥးတညအပစ

ကေလးသငယမားႏင လငယမား

ၾကာျမငခန

၄၀ - ၅၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈ

ထငခမားက စကဝငးပ သ႕မဟတ စကဝငးၿခမးပထားရရန

အသးျပမည ပစၥညးမား

• ပါဝငသတစဥးစအတြက - ခတတစေခာငး၊ A-4 စကလြတ ႏစရြကစ (A-4 စကက ၂ - ၄

ပငးျဖတပါ)

• ပါဝငသတစဥးစအတြက မနအေသးတစခစ သ႕မဟတ ၂ေယာက ၄ ေယာကေပါငး

မနတစခစေဝမသးရန

• တပအျပားႏစေခြ

ေဆြးေႏြးပြအစအစဥအဆငမား၁

၁. တစဥးခငးစ မနထတြင ၾကညရႈစစေဆးျခငး - ၅ မနစ

၂. ေကာငးမြနသည အရညအေသြးမားက မတေဆြသငယခငးမားႏင ေဝမျခငး - ၂၀ - ၂၅ မနစ

၃. ေကာငးသညအရညအေသြးမား၊ မေကာငးသည အရညအေသြးမား - ၁၀ မနစ

၄. ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ

ေလကငခနး ၁.၁.၁ မန၊ နရေပၚမေၾကးမမန

၁ Greg Carl & Nonthathorn Chaiphech (Thai Red Cross Aids Research Centre: ဘနေကာက: ၂၀၀၀) တ႕ ေရးသားသည Friends Tell Friends on the Street မ ရယထားသည။ ေလကငခနး - Admirable Quality, p M-3.

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ8

သငရး ၁

အဆင ၁ တစဥးျခငးစ မနထတြင ၾကညရႈစစေဆးျခငး - ၅ မနစ

အဆင ၂ အရညအေသြးမားက မတေဆြသငယခငးမားႏင ေဝမျခငး - ၂၀ - ၂၅ မနစ

ပါဝငသမားအေနျဖင ၎တ႕ကယတငႏစသကသည အရညအေသြးေကာငး အခ႕ရာေတြ႕ျခငး ရမရက ေမးျမနးပါ။ အနညးဆး မနးကေလးတစေယာက သ႕မဟတ ေယာကားေလးတေယာကက ၎တ႕ႏစသကသည ကယပင အရည အခငးမားက အျခားသမားႏင ေဝမေစပါ။ထဥပမာမားက တစဥးခငးစ၌ ေကာငးမြနသည အရညအေသြးမားႏင အားသာ ခကမား ရေၾကာငး ရငးျပရာတြင အသးျပပါ။ အခ႕ေသာအရညအေသြးမားသည မမတ႕ကယတင အသအမတျပ လကခထားျခငးမားျဖစၿပး အခ႕ေသာအရည အေသြးမားမာ မမတ႕ သတမမမေသာလညး အျခားသမားမ အသအမတျပထား သည အရညအေသြးမား ျဖစသည။ေနာကတဆငအေနျဖင အျခားပါဝငသမားမ ထသမားတြင အျခားေသာမညသည ေကာငးမြနသည အရညအေသြးမားရသညက ရာေဖြရန ျဖစသည။ပါဝငသမားက ၎တ႕၏အမညမားအား ဒတယစာရြကလြတ၏ ထပပငးတြင ေရးသားေစၿပး တပျဖင ၎တ႕ခႏၶာကယေနာကေကာတြငကပခငးပါ။ ထ႕ေနာက လအားလး အခနးတြငးေလာကသြားၿပး အနညးဆး လ (၅) ဥးအား သ/သမ၏ ေကာငးမြနေသာအခကမားက ထေနာကေကာရ စာရြကလြတေပၚတြင ေရးသားေစပါ။အားလးၿပးစးသညေနာက လအားလးက ၎တ႕၏ထငခမားတြင ျပနလည ထငေစၿပး ေနာကေကာတြငကပထားသည စာရြကမားက ျဖတ၍ဖတခငးပါ။ ပါဝငသမားက ေဝမ ခငးရနမာ -

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁ပါဝငသတစဥးစက မနတစခပစႏင ဗလာစာရြကတစရြကစေပးပါ။ (မနမား လေလာကစြာ မရပါက မနတစခပက ၂ ဥး ၃ သးဥး ေဝမသးစြႏငသည) ပါဝင သမား၎တ႕ကယတင မနထတြင ျပနလည ၾကညရႈၾကရန ၂ မနစ ၃ မနစ အခနေပးပါ။အားလးက မနထရ မမတ႕၏ ပရပအားၾကညရႈေစၿပး ၎တ႕ႀကကႏစသကသည အရညအေသြးသးခႏင မႀကကႏစသကေသာ အခကသးခက ရာေဖြခငးပါ။ ဥပမာအားျဖင ႀကးမားသည မကလး မား၊ ဆပငရညျခငး၊ ႏာေခါငးေသးျခငး၊ အရပရညျခငး သ႕မဟတ သနမာေတာငတငးျခငး၊ ႏႈးညသညလကမား အစရ သည ရပပငးဆငရာလကၡဏာမားႏင ရးသားျခငး၊ ၾကငနာျခငး၊ သညးချခငး၊ ဆးျဖတခကခငမာျခငး၊ သစၥာရျခငးႏင ပငကယ ဥာဏေကာငးျခငး အစရသည စတပငးဆငရာ လကၡဏာမားျဖစသည။၎တ႕ ႀကကႏစသကေသာ/ မႀကကႏစသကေသာ အရညအေသြးမားက တစဥးခငးစ မ ေတြ႕ရၿပးေနာကတြင ၎တ႕ကယတငအႀကကဆး အရည အေသြးသးခက စာရြကေပၚတြငခေရးေစၿပး အျခားသမားအားမျပဘ သမးထား ရမည။ (အကယ၍ ပါဝငသမား အေနျဖင စာမေရးႏငပါက ထေရြးခယလကသည အခကသးခကက စတထတြင မတထားေစရမည)

9အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၄ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ

အဆင ၃ ေကာငးသညအရညအေသြးမား၊ မေကာငးသည အရညအေသြးမား - ၁၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပ၍ မမတ႕တစဥးခငးစႏင အျခားသမား၏ ေကာငးမြနသည အရညအေသြးမားက ေဆြးေႏြးပါ။• မမတ႕ကယတငႏင အျခားသမား၏ ေကာငးေသာအခကမားက ရာေဖြ ၾကညရႈရျခငးတြင မညသညကပ၍လြယကပါသလ။• မမထတြငရမညမဟတဟ ထငထားခသည အရညအေသြးမားက မမ မတေဆြမားကေတြ႕ရၾကပါသလား။မမပငဆငသည မမကယပငအရည အေသြးမားကမျမငခသညမာအဘယေၾကာငဟ ထငပါသလ။• မမႏငပတသက၍ မေကာငးသညအခကမားက တစဥးတစေယာကက ေျပာဆခပါသလား။ အကယ၍ ထသမား သ႕မဟတ တစဥးတစေယာကမ မမ၏မေကာငးသည အရညအေသြး၊ အားနညးခကက ေထာကျပသည ဆပါက မမအေနျဖင မညသ႕ခစားရမညနညး၊ မညသ႕လပေဆာငမည နညး။• မမႏင မမမတေဆြမားတြင မေကာငးသညအရညအေသြးမားႏင အား နညးခကမားရပါသလား။ မမထတြင ထအခကမားရေနခပါက မညသ႕ လပေဆာငႏငမညနညး။

ေအာကေဖာျပပါအခကမားက အထးျပ၍ ဝငးဖြ႕ေလကငခနး ျပလပရမညျဖစ သည။• လတစဥးခငးစတြင ကယပင ထးျခားကြျပားသည စရကလကၡဏာမား ႏင အရညအေသြးမား ရၾကသည။• လတငးတြင အားနညးခက၊ အားသာခကရသည။• အရာတငးအေပၚတြင လမားသည မတကြျပားေသာ အျမငရႈေထာငမား ရတတသညအတြက ကၽြႏပတ႕ကယက ျမငသည အျမငမားႏင အျခား သမားမ ကၽြႏပတ႕ကျမငသည အျမငမား ကြျပားေကာငးကြျပားေပမည။• လတငးတြင ေကာငးသညအခကႏင ဆးသညအခကမားရသည ကၽြႏပ တ႕ကယတငႏငအျခားသမားအေပၚတြငေကာငးကြကမားကၾကညရႈျခငး က ပ၍ေကာငးပါသည။ မမကယက တနဖးထားသလ အျခားသမားက လညးေလးစားပါ။

• ၎တ႕ႏငပတသက၍ အျခားသမားမ ေကာငးမြနသညဟ ေျပာထား သညအခကမား• အဆင (၁) တြင ပထမစာရြက၌ ၎တ႕ကယတငေရးသားထားသညမမ တ႕၏ထငျမငခကမားႏင အျခားသမားေရးသားသညအခကမားတြင တကဆငေနသည အခ႕ေသာအခကမား• သ/သမတ႕ထငျမငသည ၎တ႕ပငဆငေသာ အားအေကာငးဆးအရည အေသြး(၅) ခႏင အဘယေၾကာငထသ႕ျဖစရျခငးမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ10

သငရး ၁

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ကၽြႏပမညသညတရစာၧနျဖစသနညး။

၂ Greg Carl & Nonthathorn Chaiphech (Thai Red Cross Aids Research Centre: ဘနေကာက: ၂၀၀၀) တ႕ေရးသားသည Friends Tell Friends on the Street မ ရယထားသည။ ေလကငခနး - What Animal Am I?, p M-4.

ရညရြယခကမား• လတစဥးတစေယာကႏင အျခားသမား၏ ကယပင စရကလကၡဏာမားႏင အမအကငမား က သတျပမလာေစရန• တစဥးခငးစ၏ မတကြျပားမႈမားႏင အျခားသမား၏ထငျမငခကမားက လကခလာႏငရန အတြကသငယရန

ဥးတညအပစ

ကေလးသငယႏင လငယမား (သ႕မဟတ အရြယေရာကၿပးသမား)

ၾကာျမငခန၇၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈလတစဥးခငးစပဆြရနအတြက ေနရာရေစၿပး ၾကမးျပငေပၚတြင စကဝငးပ ထငခမား ေနရာ ခထားရန

အသးျပမည ပစၥညးမား

• လတစဥးစ ပဆြရနအတြက အနညးဆး ဗလာစကျဖတစရြကစ

• ပါဝငသမား ေဝမသးစြရနအတြက အေရာငျခယခတမးစႏင ခဖကမား

• တပအျပား ၂ ေခြ၊ ၃ ေခြ

• အရြယအစား အလယအလတပလငးတလး (လညပငးပါပလငးျဖစရမည)

ေဆြးေႏြးပြအစအစဥအဆငမား၂

၁. တရစၧာနတစေကာငေရြးခယျခငး - ၂၀ မနစ

၂. ပလငးကစကဝငးပလညျခငး - ၄၅ မနစ

၃. ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

11အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၁ ကြႏပ၏ တရစာၧန - ၂၀ မနစ

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကေပးခက

ပါဝငသမားက ယငးသည ကစားပြမသာျဖစေၾကာငးရငးျပပါ။ ဤကစားနညးက ကစားျခငးျဖင ပါဝငသမား ေရြးခယလကသည တရစၧာနကသ႕ ယဆမည သ႕မဟတ ထသ႕ေခၚေဝၚဆကဆရန မဟတေၾကာငး ရငးျပပါ။ သငတနးပ႕ခသအေနျဖင ဤကစားနညးက စတငရာတြင မမကယက တရစၧာနတေကာငအေနျဖင နမနာျပ လပေဆာငျခငးျဖင စတငႏငသည။ ပါဝငသမားက တရစၧာနေပါငးမားစြာက စဥးစားရန တကတြနးရမညျဖစၿပး ၎တ႕ကယတငႏင တရစၧာနမားအၾကား ႏႈငးယဥမႈမားျပလပရာတြင လမးညႊန ခကမားအခ႕ေျပာျပ ရငးလငးပါ။ ဥပမာအားျဖင တရစာၧန တစေကာငစ၏ ေမြးရာပါလကၡဏာ၊ အထးအရညအခငးမား၊ အမအကငမား၊ အားသာခက၊ အားနညးခကမားက စဥးစားႏငသည (ဥပမာ ၾကမးၾကတျခငး၊ သစၥာရျခငး၊ ေဆာျခငး၊ အေျပးျမနျခငး၊ အေစာႀကးထျခငး၊ ညထြကသတဝါျဖစျခငး၊ ပါးနပျခငး၊ ရကရြ႕ေၾကာကတတျခငး၊ စတရညျခငး၊ ရစြမးသတရျခငး၊ သနမာျခငး၊ ခစဖြယေကာငးျခငး)။ ၎တ႕၏ ယဥေကးမႈဓေလတြငးရ လသားတ႕၏ စရကလကၡဏာမားႏင တရစာၧနမားအၾကား ႏႈငးယဥ၍ ေရးဆြရန တကတြနးပါ။

ပါဝငသမားအား ၎တ႕သသည တရစၧာနမားက ေမးျမနးပါ။ တရစၧာန အခ႕ အမညကေျပာျပခငးပါ။ တရစၧာနအမညေျပာျပသမားက ေမးျမနးရမညမာ

• အထကတြငေဖာျပခသည တရစၧာနမား၏ စရကလကၡဏာမားမာဘာမား ျဖစပါသလ။ (ဥပမာ ရရငျခငး၊ လငျမနျခငး၊ ခြနအားႀကးျခငး၊ရကေၾကာက တတျခငး၊ၾကမးၾကတျခငး၊ ရယစရာေကာငးျခငး၊စတတျခငး၊ ေဆာျခငး)• ထတရစၧာနမားႏငပတသက၍ သငရပရြာတြငးမ လႀကးသမမား၏ ေျပာ ၾကားခကမားကၾကားဖးပါသလား။• ထတရစၧာနမား၏စရကလကၡဏာသ႕မဟတ လပေလရသညအကငမား မာမညသညတ႕ျဖစသညဟ ထငပါသလ။• သငကယတငေကာ ထတရစၧာနက ျမငဖးပါသလား?

တစေယာကခငးစေရြးခယထားသည တရစၧာနတစေကာငစမ ၎တ႕ႏင အမားဆးတသညဟ ယဆသည အမအကငမားက ေမးျမနးပါ။ ပါဝငသမားက စာရြကတစရြကစေပးၿပး ၎တ႕ေရြးခယထားသည တရစၧာနပက ေရာငစခတမား ျဖင ေရးဆြခငးပါ။ ထပက ၿပးေအာငဆြရန (၁၀)မနစ အခနရသည။ အကယ၍ တခ႕သမားအေနျဖင မေရးဆြလပါက ၎တ႕၏ တရစၧာနမား၏ စရကမား ကစဥးစားထားၿပး အပစတြငးသ႕ ျပနလညလပေဆာငျပနငသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ12

သငရး ၁

အဆင ၂ ပလငးက စကဝငးပလညျခငး - ၄၅ မနစ

ပါဝငသအားလး ပေရးဆြမႈၿပးစးခန သ႕မဟတ တရစၧာနကသ႕ သရပျပၿပးခနတြင အခနးတြငးတြင စကဝငးပျပန၍ ထငၾကရန ေျပာပါ။ တစဥးခငးစေရးဆြထားသည တရစၧာနပမားက ပါဝငသတစဥးခငးစ၏ ရငဘတတြင တပျဖငကပခငးပါ။ ပ မဆြသညသအေနျဖငမ ၎အလညကေရာကခနတြင ေရြးခယထားသည တရစၧာနကအမအယာျဖင ျပသရနခငးပါ။မတဆကခနတြင ပါဝငသတစဥးခငးစသည ၎တ႕အေနျဖင အဘယေၾကာင ထတရစၧာနက ေရြးခယရျခငးႏင ထတရစၧာနႏင တညသည မညသညစရက လကၡဏာ၊ အျပအမ၊ စြမးရညႏင အမအကငမား၊ အားေကာငးခက၊ အားနညး ခကမားကပါ ရငးျပရမညျဖစသည။ သငတနးပ႕ခသမ ထႏႈငးယဥျပ သညမားက အပစတြငးမ အျခားသမား သေဘာတသည/မတသည ႏင အဘယေၾကာင တသည/ မတသညက ေမးျမနးႏငသည။မတဆကမႈက ျပလပရနအတြက အဖြ႕တြငးမ ေစတနာဝနထမးတစဥးက ေတာငးဆႏငၿပး ၎ကယကမတဆကရနႏင ေရြးခယသညတရစၧာနအေၾကာငး ရငးျပျခငး သ႕မဟတ တရစၧာနကသ႕သရပျပျခငးမားျပလပျခငးျဖငစတင ႏငသည။ မရငးလငးပါက ကနသည သမားမ မညသည တရစၧာနျဖစသည က ခန႕မနးရမညျဖစသည။ မတဆကၿပးေနာကတြင ပထမဆး ေစတနာဝနထမးအား ပလငးကေပး၍ စကဝငးပလညခငးရမည။ ရပသြားခန၌ ပလငး ထပဝညႊနျပ ရာတြင ရသညသမ တရစၧာနမတဆကျခငးက ဆကလကျပလပရမညျဖစၿပး ေနာကတစေယာကက လကဆငကမးရနအတြက ပလငးက ဆကလညသြား ရမညျဖစသည။ တကေရာကသအားလးက ၎တ႕ေရြးခယထားေသာ တရစာၧန မားအား ရငးျပမတဆကေစရမညျဖစေသာလညး အခနကသတျပရနလေပ မည။ (တစဥးလင တမနစခန႕သာ)

အဆင ၃ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

ဤေလကငခနးမ မညသညအရာက ေလလာသငယခရသညက ပါဝငသမားအား ေမးျမနးပါ။• သငေရြးခယခသညတရစၧာနႏငသငကယတင၏အားသာခကသ႕မဟတ ေကာငးသညအခကမားကသာေျပာခပါသလား၊သ႕မဟတအားနညးခက၊ မေကာငးသည အခကမားက လညးေျပာခပါသလား။• အျခားသမားရႈျမငသညအတငးမဟတဘ မတညေသာ နညးလမးျဖင ကယကကယျပနၾကညရန ျဖစႏငပါသလား။• သငေရြးခယလကသည တရစၧာနႏင ပတသက၍ အျခားသမားသေဘာ မတၾကသညအခါ မညသ႕ခစားရၿပး ထသ႕သေဘာမတသည အတြက သငအေနျဖင အဆငေျပပါသလား။• အကယ၍ လအမားအေနျဖင သငအားအမနတကယနားမလညၾကျခငး သ႕မဟတ သင၏ အစစအမနပစက မျမငၾကပါက သငအေနျဖငမညသ႕ လပေဆာငသငပါသလ။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

13အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ေအာကပါအခကမားအေပၚတြင အဓကထားေဆြးေႏြးျခငးျဖင ေလကငခနးက အဆးသတပါ။• လတစဥးခငးစတငးတြင မတကြျပားေကာငးမြနခကႏင အရညအေသြး မား ပငဆငၾကသည။• လတငးလတငးသည ကြျပားျခားနားၾကေသာလညး အားလးတြင အား သာခက၊ အားနညးခကမားရၾကသည။• လတငးတြင မတညသည အျမငရႈေထာငမားရၾကျခငးေၾကာင ကၽြႏပတ႕ ကယကၽြႏပတ႕ ျမငသညအေနအထားႏင အျခားသမားျမငသည ပစမား မာ ကြျပားေကာငးကြျပားႏငသည။• လတငးတြင ေကာငးသညအခက၊ မေကာငးသညအခကမားရေသာ ေၾကာငကၽြႏပတ႕ ကယတငႏင အျခားသမားအေပၚတြင ေကာငးသည အခကမားက ၾကညရႈျခငးက ပမ ေကာငးမြနသည။• အျခားသမားမ မမတ႕က ပမေကာငးမြနစြာ နားလညလာေစရနအတြက ကယတငဖြငဟေဖာျပမႈမားျပလပျခငးသည ေကာငးမြနသညလပေဆာင ခကျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ14

သငရး ၁

ရညရြယခကမား• တစဥးတစေယာကအတြကေျပာငးလႏငမည အျမငရႈေထာငမားႏင သေဘာတလကခ ရမည အခကမားက ေလလာသငယရန• တစဥးတစေယာက၏ ကယပငလကၡဏာက လကချခငးႏင တနဖးထားျခငးမားအား ေလလာသငယရန

ဥးတညအပစကေလးသငယႏင လငယမား

ၾကာျမငခန၆၀ - ၇၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈစကဝငးပ၊ စကဝငးၿခမးပ သ႕မဟတ လအားလးေရးသားမႈမား ျပလပႏငေသာ အပစလက ေနရာခထားမႈ

အသးျပမည ပစၥညးမား• သငတနးအေထာကအကျပ ၁.၁.၃ (က) မတတစစ (သ႕မဟတ စာရငးထတြင ပါဝင သည အခကမားက ကယစားျပသည ရပပမား)• ပါဝငတကေရာကသတစဥးစအတြက ေဘာပင သ႕မဟတ ခတတေခာငးစ

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၁.၁.၃ (က) ေမးခြနး (၂၀) ပါ စာရငးစာရြက

ေလကငခနး ၁.၁.၃ ငါဘာေတြေျပာငးလလ႕ရမလ? ဘာေတြ မရဘးလ?3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

15အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၁ ေမးခြနး (၂၀) ပါ စာရငးစာရြက - ၂၀ - ၃၀ မနစ

၃ Adapted from: Friends Tell Friends on the Street by Greg Carl & Nonthathorn Chaiphech (Thai Red Cross Aids Research Centre: Bangkok, 2000), Exercise: Accept or Change, p. M-1-2.

သငတနးအစအစဥ အဆငမား၃ ၁. ေမးခြနး (၂၀) ပါ စာရငးစာရြက - ၂၀ - ၃၀ မနစ၂. မညသညအရာက ေျပာငးလႏငမည၊ မညသညအရာက မေျပာငးလႏငက ေဆြးေႏြးရန - မနစ ၃၀၃. ျပနလညဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

ေလကငခနး ၁.၁.၁ ႏင ၁.၁.၂ တြင ေတြ႕ရခသည ကယပငအရညအေသြးမားက ျပနလညထငဟပ အသးျပရန သငတနးသားမားအား ေျပာပါ။ ထ႕ေနာက ၎တ႕ကယတငေျပာငးလမႈ ျပလပလသည အရာမားရမရကေမးျမနးပါ။ ဤေလကငခနးတြင မညသညအရာမားက ေျပာငးလပစႏငမည၊ မညသည အရာက မေျပာငးလႏငစသည အျမငရႈေထာငမားက ရာေဖြေဖာထတရန အခြငအလမး ရရမညျဖစေၾကာငး ရငးျပပါ။လတငးက ေမးခြနး (၂၀) ပါ စာရငးစာရြက (သငေထာကကျပ ၁.၁.၃ (က)) မတတစစစက ေပးေဝပါ။ ထစာရငးစာရြကက အသးျပ၍ ၎တ႕ကယကမညသညအတငးအတာအထ ေျပာငးလမႈ ျပႏငမညဟေသာ အျမငရႈေထာငက တစဥးျခငးစ ဆနးစစေလလာမႈျပရမညျဖစသည။ ထစာရြက၏ ထပပငးတြင ေရးသားေဖာျပထားသည လမးညႊနခကမားက ရငးျပပါ။ ထ႕ေနာက ထစာရြကက ျဖညရနအတြက မနစ (၂၀) (၃၀) ခန႕ေပးပါ။ လးဝဥသ မနကနသည/မားယြငးသည အေျဖဟ၍ မရေၾကာငး အထးဂရျပရငးျပပါ။ အကယ၍ သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင ကယတင ေရးသားျခငးမျပႏငပါက အျခားေသာ အပစႀကး သ႕မဟတ အပစငယမားႏင ပးေပါငး လပေဆာငႏငသည။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကေပးခက

အကယ၍ သငတနးတကေရာကသမားသည စာမေရးႏင၊ မဖတနငေသာသမား ျဖစပါက သငေထာကက ၁.၁.၃ တြငအသးျပသည ေမးခြနး (၂၀) ပါစာရြကအစား ရပပမားက အစားထး အသးျပႏငသည။ ထ႕အတ ေလကငခနးက တစဥးခငးစ ျပလပျခငးအစား တကေရာကသအားလး မ အပစတစစအေနျဖင စေပါငး၍လညး လပေဆာငႏငသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ16

သငရး ၁

အဆင ၂ မညသညအရာက ေျပာငးလႏငမည၊ မညသညအရာက မေျပာငးလႏငက ေဆြးေႏြးရန - မနစ ၃၀

တကေရာကသအားလးစာရငးစာရြကႏင လပေဆာငၿပးပါက မညသသည ေျပာငး လမႈမားကလးဝျပညစေအာင ေျပာငးလႏငခၿပး အခကေတာေတာမားမားကေျပာငးလႏငခသညကေမးျမနးပါ။ ေျပာငးလႏငခသညဟ လကေထာငျပေသာ သမားထကနမနာအခ႕ေျပာျပခငးပါ။ ထ႕ေနာကမညသသည အခကအလက ေတာေတာမားမားက အနညးငယသာ ေျပာငးလႏငသည၊ မညသညအခကမား က လးဝမေျပာငးလႏငသညက ေမးျမနးပါ။ ၎တ႕ကလညး နမနာအခ႕ ေျပာခငးပါ။ (မနးကေလး၊ ေယာကားေလး ႏစဘကလးက ေမးျမနးမရန သတ ထားေဆာငရြကရမည)

ေယာကားေလး၊ မနးကေလးအခ႕မ နမနာမား ေျပာျပၿပးေနာကတြင ေအာက ေဖာျပပါေမးခြနးမားႏင အတ ေဆြးေႏြးၾကရန တကတြနး ေဆာငရြကရမည။• သငအေနျဖင ထအခကမားက ေျပာငးလႏငမည သ႕မဟတ မေျပာငး လႏငဟ ဘာေၾကာငထငျမငပါသလ။ (လးဝမေျပာငးလႏငေသာ သ႕မ ဟတေျပာငးလပစရနအတြကအလြနခကခမညျဖစေသာအခကမားရ သညမာေသခာပါသည။ ဘဝတြင အျခားေသာအခကေတာေတာမား မားက ေျပာငးလပစႏငေသာလညး ေယာကားေလး သ႕မဟတ မနး ကေလးျဖစရျခငး၊ အေဖႏင အေမ၊ ေမြးသညရက၊ အရပအျမင၊ အသား အေရာငႏင မကလးအေရာငအစရသညေမြးကတညးကပါလာေသာ ဇဝေဗဒသြငျပင လကၡဏာမားကသ႕ေသာ အရာမားျဖစပါသည။)• သငအေနျဖင ေျပာငးလပစႏငမညဟ ထငေသာ အရာမားမာ မညသည အရာမား ျဖစပါသလ။ (အမအကင၊ စတေနသေဘာထား၊ အျခားသမား ႏင ဆကဆေရး အစရသည ေမြးဖြားလာၿပးေနာကပငးတြင လအပသည လမႈေရးဆငရာ စရကလကၡဏာမားျဖစသည) အဘယေၾကာင ထအရာ မားက ေျပာငးလပစႏငပါသလ။ (ထအခကမားက သငထနးခပထားျခငး ျဖစသည။)• သငဘဝတြငရသည သငအေနျဖင အနညးငယသာထနးခပႏ ငေသာ သ႕မဟတ လးဝ ထနးခပရန မျဖစႏငေသာ အရာမားမာ မညသညအရာ မားျဖစပါသလ။ (ေမြးဖြားကတညးကပါလာသညအရာမားႏင ေျပာငးလ ပစရန အစြမးမရေသာ အရာမား)• သငအေနျဖင ေျပာငးလပစလသည အရာမားမာ မညသညတ႕ျဖစပါသ လ။သငအေနျဖငမညသညအရာကေျပာငးလပစရန သ႕မဟတမေျပာငး ရနအတြက မညသ႕ဆးျဖတပါသလ။ (ပငကယလကၡဏာႏငဓေလထး တမး၊ အနာဂတပနးတင၊ တစဥးတစေယာက၏ စရကလကၡဏာ သ႕မ ဟတ အနာဂတပနးတငက ပါးနပေကာငးမြနစြာ ပညာရရထနးသမးထား ရနႏင ေျပာငးလပစရန၊ အစရသညတ႕က ေဆြးေႏြးၾကရန တကတြနး အားေပးပါ)• သငအေနျဖငျပလပလကသညအရာ သ႕မဟတ သငျပမေဆာငရြကပ ေၾကာငသင၏ဘဝႏငအျခားသမား၏ဘဝကသကေရာကမႈျဖစေစသည ဟထငပါသလား။ မညသ႕သကေရာကမညနညး။ (တစဥးတစေယာက

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

17အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၃ ၀ငးဖြ႔ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

၏လပေဆာငခကေၾကာင အျခားတစေယာကအေပၚသကေရာကမႈ ျဖစ ေစသညက နားလညသေဘာေပါကေစပါ။ ဥပမာအားျဖငအပယာထ ေနာကကျခငးေၾကာငေကာငးေနာကကေစသည၊မသငေတာသည အ စားအေသာကမားက စားေသာကျခငးေၾကာင ကနးမာေရး ထခကသည၊ မးရြာထတြင မးစချခငးျဖင အေအးမေစသည၊ သ႕မဟတ အျခားသမားကလညးသကေရာကေစသညက ရငးျပပါ။ နမ နာအေနျဖင အေဖႏငသားမားသည အမမႈကစၥမားက အကအညမေပး ျခငးေၾကာင မခငႏင အစမ၊ ညမမားတြင ပမေလးလေသာဝနထပဝနပး ကထမးရၿပး အပခနႏငအပနးေျဖခန နညးပါးစြာသာရရၾကျခငးမား)• သငအေနျဖငအနညးငယသာ သ႕မဟတ လးဝ ထနးခပႏငမညမဟတ သည ကစၥရပမားအတြက မညသ႕ျပလပပါမညလ။ (သငအေနျဖငထနး ခပမႈျပနငသည အေနအထားရမသာအရာမားကေျပာငးလပစႏငမည ျဖစေၾကာငးနားလညရမည။ ဘဝတြငအခ႕ေသာ အခကမားသညသင၏ ထနးခပမႈေအာကတြငမရေသာေၾကာင ေျပာငးလရန မျဖစႏငသညက လကခရမည။ နားလညရမည အဓကအခကမာ သငဘဝအတြငးရ မည သညအရာက သငအေနျဖင ထနးခပႏငသည/ မညသညအရာကမထနး ခပႏငသညက ေကာငးစြာသရရနသာျဖစသည။ ထးျခားကြျပားသည အ ခကမားက ျမငႏငရနမာ ခကခႏငေပသည။)

ေအာကေဖာျပပါ အဓက အသေပးလေသာအခကမားႏင ေလကငခနးက အဆးသတပါ။• ကၽြႏပတ႕ေမြးဖြားသည ေနရာႏင အခန၊ ကၽြႏပတ႕၏အေဖႏငအေမ၊ လင၊ အရပအျမင၊ အသားအေရာငႏင မကလးအေရာင အစရသညကၽြႏပတ႕ ေမြးဖြားကတညးက ပါလာေသာ လးဝ ေျပာငးလမပစႏငသည အရာမား သ႕မဟတ ေျပာငးလရန ခကခမည စရကလကၡဏာမားရသည။ ထအ ခကမားသညကၽြႏပတ႕မထနးခပႏငသညအရာမားျဖစၿပးယငးအခက မားက လကခတနဖးထားရနသာ ျဖစသည။• ဘဝတြငရသည အရာေတာေတာမားမားမာ ကၽြႏပတ႕၏ ထနးခပမႈ အတြငးတြငရသည။ မမတ႕ဘဝတြင ရသည အခကေတာေတာမားမားက ကၽြႏပတ႕ အလရပါက ေျပာငးလပစႏငၿပး အမအကင၊ စတေနသေဘာ ထားႏင မမတ႕၏ပတဝနးကငကသ႕ေသာ အရာမားျဖစပါသည။• ေကာငးမြနသည မညသညအရာက ထနးသမးထားရန သ႕မဟတ ကၽြႏပတ႕ဘဝအတြက ဆးဝါးသည မညသညအခကက ေျပာငးလပစ မညဟ ဆးျဖတရနမာ ကၽြႏပတ႕၏ သေဘာ အတငးသာျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ18

သငရး ၁

သငတနး အေထာကအကျပ စာရြက ၁.၁.၃ (က) : ေမးခြနး (၂၀) ပါ စာရငးစာရြက

ကၽြႏပႏငသကဆငသည

အရာမား

၁လးဝ

မေျပာငးလႏငပါ

၂အနညးငယေျပာငးလႏငသည

၃အမားႀကးေျပာငးလ

ပစႏငသည

၄အလးစ

ေျပာငးလႏငသည

၁. ႏာေခါငး

၂. ဆပငပစ

၃. အရပအျမင

၄. ရကတတျခငး

၅. ဘာသာေရး/ကးကြယ ယၾကညမႈ

၆. မခင

၇. မခင/ဖခငတ႕က ကညျခငး

၈. ကၽြႏပ အပယာႏးခန

၉. ကယအေလးခန

၁၀. ကၽြႏပဝတသည အဝတအစား

၁၁. မကလးအေရာင

၁၂. TV တြင ကၽြႏပၾကညသည အရာမား

၁၃. ဖခင

၁၄. ေကာငးတြငကၽြႏပရသည အဆငမား

၁၅. ကၽြႏပေမြးသညရက

၁၆. ကၽြႏပ၏ အေလအထ

၁၇. ကၽြႏပ၏လင (ကား/မကြျပားမႈ)

၁၈. အသားအေရာင

၁၉. ကၽြႏပစားသည အစားအစာ

၂၀. ကၽြႏပအရြယေရာကလာလင ျဖစလသညအရာ

စစေပါငးရမတ (၂၀)

သငဘဝရအရာမားက သငကယတငမညမအထေျပာငးလလေၾကာငး ဆးျဖတရနလသည (၁) လးဝ မေျပာငးလႏငပါ (၂) အနညးငယေျပာငးလႏငသည (၃) အမားႀကးေျပာငးလပစႏငသည (၄) အလးစ ေျပာငးလႏငသည။ အရာတစခစတငးအတြက ေပးထားသည ေရြးခယမႈေလးခမ (၁ မ ၄) တစခက ေရြးေပးရနျဖစၿပး သကဆငရာေကာလအတြငး၌ [ x ] ျခစေပးရနျဖစသည။

ကၽြႏပ၏အမည ကၽြႏပေမြးဖြားရာၿမ႕

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၁

19အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အေၾကာငးအရာဤအခနးသည ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားအတြက ၎တ႕၏မသားစမား ႏင ရပရြာလထအၾကား ဆကဆေရးက ထငဟပမေစရန အေထာကအကျပသည။ ၎တ႕သည မသားစႏင ရပရြာလထကြနရကအတြငး၌ မသားစဖြ႕စညးပအတြငး မညသညအေနအထားတြင ရသည၊ မသားစ၊ ေဆြမးသားခငးမား၊ မတေဆြသငယခငးမားႏင မညသ႕ဆကသြယမႈရသည၊ မညသ႕ေသာရပရြာလထတြင ေနထငလကရသည၊ ၎တ႕ႏင ရပရြာလထအတြငး မညမ သဟဇာတျဖစ ကကညမႈရသည၊ ၎တ႕ႏင ရပရြာတြငးရ မတေဆြသငယခငးမား၊ အမနားနးခငး မား၊ အဖြ႕အစညးမားႏင ဆကဆေရး အစရသညတ႕က ကယတငသျမငလာေအာင ရာေဖြ ေဖာထတရနျဖစသည။

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ• သငသည တစဥးတညး အထးကနမဟတပါ။ လတငးလတငးသည မသားစ သ႕မဟတ မတေဆြသငယခငးကသ႕ေသာ တစဥးတစေယာကႏင ခတဆကလကရပါသည။• အားေကာငးသညမသားစျဖစလာရနမာ တစဥးႏငတစဥးေဝးကြာေနလငပင မသားစတြငး စညးေႏာငမႈျဖစေစသည မမပငဆငသညအရာ ျဖစသညဟေသာ ခစားခက၊ ေမတာ တရား၊ ျပစဂရစကျခငးႏင မသားစဝငမားအၾကား အျပနအလန ကညၾကျခငးတ႕ေၾကာင အားေကာငးခငၿမမႈက ျဖစေစသည။• ကၽြႏပတ႕အားလးသည ကၽြႏပတ႕၏ဘဝမားက မသားစမား၊ မတေဆြသငယခငးမားႏင အတ စာသငေကာငး သ႕မဟတ အလပခြငသ႕သြားေရာကရာ၊ မမတ႕အႀကကဆး အစား အစာမားက စားေသာကရာ၊ အထးတလညျဖစေသာ ရးရာထးစ၊ အားလပရကမားႏင ပြ လမးမားကေဝမခစားရာ ရပရြာတစခတညးတြင ေနထငၾကျခငးျဖစသည။• ရပရြာလထ၏ တစတတပငးအျဖစပါဝငေနျခငးသညရပရြာလႈပရားမႈမားတြင ပါဝငရျခငး၊ ပမေကာငးမြနေသာ၊ ေပာရႊငဖြယျဖစေသာ ရပရြာလထျဖစလာေစရနအတြက ျပနာ တစတရာရခပါက တစဥးႏငတစဥး အျပနအလနကညရျခငးစသျဖငထရပရြာလထမ အျခားသမားႏင ခတဆကလကရျခငးက ျပဆျခငးပငျဖစသည။• ရပရြာလထ/အလပခြငတစခသည အသကအရြယ၊ လင၊ တငးရငးသားလမး၊ ရာထး အ ဆငအတနးမားႏင မသကဆငဘပါဝငသမားအားလးအေနျဖင ၎တ႕၏ လအပခကမား၊ အကးစးပြားမားက ျမငတငေပးသည လႈပရားမႈ အသးသး၊ အပစမား၊ အဖြ႕အစညးမား အားလးတြင တညေသာအခြငအေရးျဖင ပါဝငခြငရရပါက ေပာရႊငၿပးအားေကာငးေသာ ေနရာတစချဖစလာေစသည။

အခနး ၁.၂ ကၽြႏပ၏မသားစႏင ရပရြာဝနးကင3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ20

သငရး ၁

• ရပရြာအသကအဝနး/အလပခြငတငးတြင သကဆငသအားလး အကးရစြာ၊ ဖနတးတထြင မႈရစြာ၊ ရငးလငးျပတသားေသာအျမငျဖင အတတကြ ပးေပါငးကငတြယေဆာငရြကႏင သည ျပနာမား ႏင အခြငအလမးမားရစၿမပင ျဖစပါသည။

ေလကငခနးမား၁.၂.၁ ကၽြႏပ၏ မသားစသစပင၁.၂.၂ ကၽြႏပတ႕၏ ရပရြာအသကအဝနးျပ ေျမပ၁.၂.၃ ကၽြႏပတ႕ဘဝဇာတေၾကာငးမား၁.၂.၄ ရပရြာလထအား ခြျခမးေလလာျခငး

သကဆငရာ အခနးမား၁.၁ ကၽြႏပမညသနညး။၁.၃ ကၽြႏပတြင အပမကတစခရပါသည။၂.၃ ကၽြႏပ၏ အခြငအေရးမားႏင တာဝနဝတရားမား၃.၁ ေယာကားေလးတစဥးႏင မနးကေလးတစဥးအၾကား ကြာျခားမႈမားမာ အဘယနညး?၃.၂ လငကြျပားမႈ က႑မားအတြက တနဖးမားႏင စတေနသေဘာထားမား၃.၃ ေပာရႊငဖြယမသားစတစစ ဖနတးျခငး၄.၁ မသားစတြငး မညသညအလပက မညသမလပေနပါသလ။၄.၂ မသားစတြငး မညသက ေျပာေရးဆခြငရပါသလ။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

21အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ရညရြယခကမားကယပငမသားစဘဝမားအတြငးရ ဆကဆေရးမားက ထငဟပသရႏငရန

ဥးတညအပစကေလးသငယ၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမား

ၾကာျမငခန(၅၀) – (၆၀) မနစ

ထငခေနရာခထားမႈစကဝငးၿခမးပ သ႕မဟတ အပစတြငးပါဝငသအားလး ေရးသားမႈျပလပႏငရနေနရာ ခထားမႈ

သငတနးသးပစၥညးမား• ပါဝငတကေရာကသတစဥးစအတြက A-4 စာရြကတရြကစ• တကေရာကသမား ေဝမသးစြရနအတြက အနညးဆး ေရာငစေဘာပင (Markers) ၅စ၊ ၆စ ခန႕

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၁.၂.၁ (က) မသားစသစပင နမနာပစ

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁. မသားစသစပင နမနာပစ ျပသျခငး - (၁၀) မနစ၂. ပါဝငတကေရာကသမားမ မသားစသစပငမား ေရးဆြျခငး - ၂၀ - ၃၀ မနစ၃. မသားစသစပငမားျပသၿပး ေျပာဆျခငး - ၁၅ မနစ၄. ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ မနစ

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပ၏ မသားစသစပင3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ22

သငရး ၁

အဆင ၁ မသားစသစပင နမနာပစ ျပသျခငး - (၁၀) မနစ

အဆင ၂ ပါဝငတကေရာကသမားမမသားစသစပငမားေရးဆြျခငး -၂၀ - ၃၀ မနစ

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

အဆင (၃) တြငျပထားသည ေဆြးေႏြးခကမားက ဥးေဆာငပပးရာတြင အေထာကအကျဖစေစရန အတြက ကြျပားျခားနားသည

ဆကဆမႈမားအတြက ကြျပားေသာ အေရာငမားက အသးျပရန တကေရာကသမားအား ေတာငးဆႏငသည။ ဥပမာအားျဖင

၎တ႕သးရနမာ -

• ၎တ႕ႏင အနးကပဆးျဖစသည မသားစအရငးအခာမားက အနေရာင ျဖငေရးဆြရန

• ၎တ႕ႏင အနးဆးတြငေနထငသည အရငးႏးဆးသငယခငးမားက အစမးေရာင ျဖင ေရးဆြရန

သင၏ မသားစသစပငပစက တကေရာကသမားအား ျပသျခငးျဖင ေလကငခနး က စတငပါ။ Flip chart သ႕မဟတ white board ေပၚတြင သစပငႀကးတစပငက အျမစမား၊ ပငစညႏင အကငးမား ပါအၾကမးပတစပဆြပါ (နမနာ မသားစ သစပငပစ၊ သငေထာကကပစၥညး ၁.၂.၁ (က))။ မခငႏင ဖခငတ႕သည မသားစ၏ အေျခခအတျမစမားႏင တေသာေၾကာင ၎တ႕သည သစပင၏ အျမစမားႏင တေၾကာငးရငးျပပါ။ အျမစတစခ၏အေျခတြင အေမ ဟေရးၿပး အျခားအျမစတစခတြင အေဖ ဟေရးပါ။ အဘးႏင အဘြားတ႕သညလညး အျခားအျမစမားပငျဖစသည (၎တ႕ ကြယလြနၿပးျဖစလငပင ေရးပါ)။ ကေလး သငယမားသည ႀကးထြားလာမညသမားျဖစေသာေၾကာင ၎တ႕သည အပင၏အကငးမားျဖစသည။ သငမသားစ၏ အျခားေသာအစတအပငးမား ျဖစသည သင၏ ညအစက၊ ေမာငႏမမား၊ ဝမးကြမား၊ တ၊ တမမားႏင အျခားေသာေဆြမးမားအပါအဝင သငကယတင ေနရာသတမတပါ။ သင၏သစပငမအကငးႏစကငးတြင အရငးႏးဆးသငယခငး ႏစေယာက၏ အမညကေရးၿပး ရဖနရခါ သငယခငးအရငးမားသညလညး သင၏မသားစဝငဟပင ယဆ ေၾကာငး ရငးျပပါ။ သင၏ သငယခငးမားမ ေနရာမးစမ ျဖစႏငပါသည။ ၎တ႕မာ အမနးခငးမား၊ ေကာငးေနဘကမား သ႕မဟတ အလပတြငးမ လပေဖာကငဘကမားလညး ျဖစႏငပါသည။

သငေရးဆြျပခသည မသားစသစပငပစအတငး မမတ႕၏ မသားစသစပငမားက ေရးဆြေပးရန သငတနးတကေရာကသမားအား ရငးျပပါ။ ထသစပငတစခစ သညလညး ကြျပားျခားနားမည ျဖစေၾကာငး ေျပာရမည။ အခ႕ေသာ သစပငမားမာ သစပငႀကးမားျဖစၿပး အကငးမားစြာပါဝငကာ မသားစတြငး အဘးအဘြားမား၊ အေဒၚ၊ ဥးေလးမားႏင ဝမးကြမားစြာ ပါရၾကေသာေၾကာင ျဖစသည။ အခ႕ေသာ သစပငမားမာ ကေလးႏင ေဆြမးအနညးငယသာရေသာေၾကာင ေသးေကာငး ေသးမညျဖစၿပး အခ႕ေသာသစပငမားတြင ေဆြမးသားခငးမားထက မတေဆြ သငယခငးမားက ပမားမညျဖစသည။သငတနးတကေရာကသမားက A-4 စာရြကတစရြကစႏငေဝမ သးစြရန ကာလာေဘာပငမား ေဝငေပးအပပါ။ ၎တ႕၏ မသားစသစပငမားက ေရးဆြရန အတြက မနစ (၂၀) ခန႕ အခနေပးပါ။ ၎တ႕ အေနျဖင ၎တ႕၏ သစပငမားက လႏငသမ လေအာငဆြႏငေၾကာငး ေျပာပါ။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

23အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၃ မသားစသစပငမားျပသၿပး ေျပာဆျခငး - ၁၅ မနစ

မကႏာစညေဆြးေႏြးရာတြငေစတနာဝနထမးေရြးခယၿပး ၎တ႕၏ မသားစသစ ပငမားကျပသပါ။ ေယာကၤားေလး/မနးကေလးမား၊ လငယမားႏင အရြယေရာက ၿပးသမားႏစဘကလးထမမသားစသစပငမားက ျပသေစရနေသခာဂရျပ လပ ေဆာငပါ။ ေအာကေဖာျပပါေမးခြနးမားျဖင ေဆြးေႏြးပြက လႈ႕ေဆာေဆာငရြက ပါ။• မညသ႕ထတြင သစကငးအမားဆး (သ႕မဟတ အနညးဆး) မသားစ သစပင ရပါသလ?• သငအေနျဖင သစကငးအမားႀကး (သ႕မဟတ အနညးငယ) သာရေသာ မသားစသစပင လခငပါသလား။ အဘယေၾကာငနညး။• သစကငးမားအားလး၊ မသားစဝငအားလး ယေန႕အထအတရၾကပါေသး လား။ မရပါက ၎တ႕ မညသ႕ရေနၾကပါသလ။ သတ႕ဘယေနရာမာပါလ။ သတ႕က လြမးပါသလား။• သငအေနျဖင မသားစသစပငထမ အထးသျဖင အခစခငအရငးႏးဆးသ ရပါသလား။ ရခပါက ထသမားသည မညသမားျဖစၿပး အဘယေၾကာင နးကပခစခငပါသလ။ မရပါက အဘယေၾကာငမရပါသလ။

• အေဝးတြငေနထငၾကေသာလညး ၎တ႕ႏင နးကပသညဟ ခစားရသည မသားစဝငမား၊ ေဆြမးသားခငးမားႏင

မတေဆြသငယခငးမားအတြက အျပာေရာင ျဖငေရးဆြရန

• ကြယလြနသြားၿပးျဖစေသာ မသားစဝငမားအတြက အနကေရာင ျဖငေရးဆြရန

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

ပါဝငတကေရာကသမားအေနျဖင ၎တ႕၏မသားစမား၊ ေဆြမးသားခငးမား၊ ၎တ႕၏ ေနာကခ ဇာတေၾကာငးႏင မသားစတြငး

လကရ အေျခအေနမားက ေျပာၾကားလာေစရန ႀကးစားပါ။ သငတနး တြငပါဝငသမား ၎တ႕၏ မသားစမား၊ မတေဆြသငယခငးမားႏင

မညသ႕ဆကဆေရး ရသညက ဖတကနသရႏငရန အေရးႀကးပါသည။

အကယ၍ ဥးတညအပစသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသည အရငးအျမစေဒသရပရြာမ လာေရာကၿပး ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင လကနကးမႈ

က အထးဂရျပေဆာငရြကရမညဆပါက ပါဝငတကေရာကသ မား၏ မသားစ လကရအေျခအေနမားက နကနကနန စစမးပါ။

မသားစဝငအားလး လကရတြင အတတကြရၾကပါေသးလား၊ မသားစတြငးမ တစဥးတစေယာက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈရပါသလား၊

ပါဝင တကေရာကသမားကယတင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာရန စဥးစားထားမႈ ရပါသလား၊ အကယ၍ တကေရာကသ၏ မသားစဝငမားထမ

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈရခပါက ၎တ႕ႏင အဆကအသြယ ရပါေသးသလား၊ မညမမၾကာမၾကာဆကသြယပါသလ၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာ

သမား၏ အေျခအေနက သၾကပါသလား စသျဖင ေမးျမနးရနျဖစသည။

အကယ၍ ဥးတညအပစသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ ခရးဆးေဒသမ လာသမားျဖစပါက ၎တ႕၏ မသားစသစပငက ၎တ႕

ေမြးရပေျမေကးရြာမ ပစအား ေရးဆြခငးပါ။ အထကပါေမးခြနးမားအား ျပနလညေမးျမနးပါ။ ေျပာငးလေမးျမနးရနမာ သငအေနျဖင

သငအမမ မသားစ၊ မတေဆြသငယခငး မားျဖင အဆကအသြယရပါေသးသလား၊ မညမမၾကာမၾကာ ဖနးဆကျခငး သ႕မဟတ

စာေရးျခငး ရပါသလ၊ ၎တ႕အေနျဖင သငရရာေနရာသ႕ မညမမၾကာမၾကာလာလညတတပါသလ၊ သငအေနျဖငထသမားႏင

ေျပာဆသညအခါ မညသညအေၾကာငးအရာက မၾကာခဏေျပာတတပါသလ၊ သင၏မသားစက ေငြပ႕ျဖစပါသလား အစရသျဖင

ျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ24

သငရး ၁

အဆင ၄ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ မနစ

ေအာကပါ အသေပးခကမားက အထးအာရစကအသေပးျခငးျဖင ေလကငခနးက အကဥးခပကာ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးပါ။• သငသညတစေယာကတညး အထးကနမဟတပါ။ လတငးသညမသား စ၊မတေဆြသငယခငးမားျဖင ခတဆကလကရပါသည။• လတငးတြင ကြျပားေသာမသားစမားရပါသည။ အခ႕မသားစသည ႀကး မားသည၊အခ႕ကငယသည၊ အခ႕မသားစမာ သာမနဓေလထးစအတငး ရးရးပင ျဖစေသာလညး တခ႕မာ မဟတၾကပါ။ အခ႕ေသာမသားစမား တြင ေသြးသားေတာစပျခငး မရသမားပင ပါေကာငးပါႏငပါသည။• အားေကာငးသညမသားစျဖစလာရနမာတစဥးႏငတစဥးေဝးကြာေနလငပင မသားစတြငး စညးေႏာငမႈျဖစေစသည မမပငဆငသညအရာျဖစသညဟ ေသာ ခစားခက၊ ေမတာတရား၊ ျပစဂရစကျခငးႏငမသားစဝငမားအၾကား အျပနအလန ကညၾကျခငးတ႕ေၾကာငအားေကာငးခငၿမမႈကျဖစေစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

25အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး ၁.၂.၁ (က)၊ မသားစသစပငနမနာပစ3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ26

သငရး ၁

ရညရြယခက• တစဥးတစေယာက၏ရပရြာလထအတြငး အခနးက႑က ထငဟပသရႏငရန• ရပရြာအသကအဝနးအတြငးရ အရငးအျမစမား၊ ဝနေဆာငမႈမား၊ အခြငအလမးမားႏင အခကအခမားက သတမတႏငရန

ဥးတညအပစ

ကေလးသငယ၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမား

ၾကာျမငခန

၆၀ မ ၈၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈစကဝငးပထငခခထားမႈ သ႕မဟတ အပစလကလပေဆာငျခငးႏင နရမကႏာျပငကယကယက အသးျပ၍ အပစငယမားအလပလပရနထငခေနရာခထားျခငး

သငတနးသးပစၥညးမား• ေလကငခနး ၁.၂.၁ မ (ရႏငပါက) တကေရာကသတစဥးျခငး ေရးဆြထားသည မသားစ သစပငမား• ေရာငစ Marker မား၊ ပါဝငသမားအတြက တစခအထကပ၍ေပးရန• Flipchart paper ၁၀ - ၂၀ ရြက

• တပျပားအႀကး ၅ - ၆ ေခြႏင ေကာ ၅ဘး ၆ ဘးခန႕

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး

၁.၂.၂ (က) ရပရြာအသကအဝနးျပေျမပ နမနာ

ေလကငခနး ၁.၂.၂ ကၽြႏပတ႕၏ ရပရြာအသကအဝနးျပ ေျမပ3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

27အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငတနးအစအစဥအဆငမား၄

၁. ရပရြာအသကအဝနးျပေျမပတစခက အတတကြေရးဆြျခငး - ၃၀ -၄၀ မနစ၂. ေျမပျပသျခငးႏင ေျပာျပျခငး - ၂၀ - ၃၀ မနစ၃. ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

မတဆကဤေလကငခနးတြင တကေရာကသမားသည ၎တ႕၏ရပရြာအသကအဝနးျပေျမပက ဖနတး ေရးဆြရနျဖစသည။ အကယ၍တကေရာကသမားသည မတညသည ရပရြာေဒသမားမလာသည ဆပါက ၎တ႕လာေရာကရာ ရပရြာလထ (ဝနးကငေဒသ၊ ေကးရြာ၊ ခရင၊ နယပယ သ႕မဟတ ႏငင) အလကအပစခြရနျဖစသည။ အကယ၍ ပါဝငသမားသည တညေသာ ႀကးမားသည ရပရြာလထမ လာၾကသညဟ ဆပါက ၎တ႕လာေရာကရာ ဝနးကငေဒသအလက အပစခြရန ျဖစသည။ ေလကငခနးအေသးစတမာ ပါဝငတကေရာကသမား လာေရာကသညေနရာ တညျခငး သ႕မဟတ ကြျပားျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားလကချခငး/ ေစလႊတျခငးရသည ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာသမားေနထငၾကသညေနရာမားမ လာၾကသမား (ျဖစႏငေခရသမား) (ဤေနရာမစ၍ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား ‘ေစလႊတရာ’ ႏင ‘ခရးဆးေဒသ’မားဟ သးႏႈနးသြားပါမည) အေနအထားေပၚ မတည၍ အနညးငယကြျပားမႈရသည။

၄ Susanne Bauer, Gerry Finnegan & Nelien Haspels (ILO: Bangkok, Berlin ႏင Geneva, 2004) တ႕ျပစသည GET Ahead Package မမျငမးရယသည။ ေလကငခနး (၉): Her Business in Her Community: Business Mapping, p 109-112. MyPEC 3-R Life Skills Training Kit

အဆင ၁ ရပရြာအသကအဝနးျပေျမပတစခက အတတကြေရးဆြျခငး - ၃၀ - ၄၀ မနစ

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားေစလႊတရာေနရာမားမလာသညသငတနးတကေရာက သမားအတြကေဒသတြငး နးကပစြာေနထငၾကသ ၄ ဥး ၆ ဥးခန႕ျဖင အပစဖြ႕ပါ။ ထအပစတစစစကFlipchart paper ၂ ရြကစ၊ ေရာငစ marker မား၊ တပတစေခြစ သ႕မဟတ ေကာမားကေပးပါ။အပစတစစစတြင အဖြ႕ဝငမားသည ၎တ႕၏ရပရြာေျမပအၾကမးက အတတကြ ေရးဆြၾကရမည ျဖစသည (ရပရြာအသကအဝနးေျမပနမနာ သငေထာကက ၁.၂.၂ (က) ကၾကည)။ ထအပစမား သညေအာကပါအခကမားက လပေဆာင ေပးရမညျဖစသည။• အကယ၍၎တ႕အေနျဖင ပမႀကးမားသည ေျမပတစခက ေရးဆြလ သညဆပါက စာရြက ႏစရြကက တပျဖင တြၿပးေရးဆြႏငသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ28

သငရး ၁

• ၎တ႕၏ အမမား၊ လမးမမား၊ ျမစမား၊ သစပငႀကးမား၊ လယကြငးမား၊ ေရတြငး သ႕မဟတ ေရစကမား၊ စာသငေကာငးမား၊ ေစးမား၊ စာတက၊ တယလဖနး/အငတာနက သးႏငသည ေနရာမား၊ ဘတစကားဂတ၊ ရ စခနး၊ ကနးမာေရးေဆးေပးခနး၊ ေကးရြာႏငဆငေသာ စစညးေတြ႕ဆၾက သည ေနရာမား၊ စကရ၊ ဘရားေကာငးကန သ႕မဟတ အျခားဝတျပရာ ေနရာမား အစရသည ၎တ႕ရပရြာဝနးကငရ အဓက ေနရာမားႏင အ ေဆာကအအမားက ျဖညစြက ေရးဆြပါ။ အကယ၍၎တ႕အလပေနရာ က ေျမပေရးဆြမညဆပါက အလပခြငေနရာ၊ လပငနးတြငးကေဖးဆင၊ အေဆာင၊ ေသာကသးေရပကေခါငး၊ ေရခးခနးမား၊ အနားယ အပနး ေျဖသည ေနရာမားႏင အလပ႒ာနအနးအပါးရ ေရးဆြ၍ရႏငမည ေနရာ မား အစရသည အလပခြငအတြငးပငးႏင ဝနးကငေနရာမားက ေရးဆြ ႏငသည။• အကယ၍ ပါဝငတကေရာကသမားအေနျဖင ‘ကၽြႏပ၏မသားစ’ ေလ ကငခနးက ၿပးစးပါက ထေျမပအတြငးတြင ၎တ႕မသားစတစခစေနထင သည ေနရာမား၌ ၎တ႕၏ မသားစ သစပငက ေျမပေပၚတြင ကပႏင သည။

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား၏ခရးဆးေနရာမားမျဖစေသာ သငတနးတကေရာက လာသမားအတြက

တကေရာကလာသမားထမ အပစတြငးရ လကရ၎တ႕ေနထငရာေနရာတြင အတတကြေနထငၾကသမား သ႕မဟတ ရပရြာတစခတညးတြင နးကပစြာ ေနထငၾကသမားက သတမတခငးပါ။ သတမတ ၿပးစးပါက ထရပရြာအသကအဝနးတစခတညးတြင အတေနထငၾကသမားက အပစဖြ႕ခငးပါ (ဥပမာ အားျဖင ရပရြာဝနးကင သ႕မဟတ ေကးရြာတစခတညးရ အလပရငမား ထတြင အတလပကငလကရသည ကေလးသငယအမအကမား၊ အလပေနရာတစခ တညးတြင အတတကြလပကငေနၾကေသာ ကေလးလပသားမား ဥပမာအားျဖင လကဘကရညဆင၊ လမးေပၚ၊ လယယာ သ႕မဟတ စကရ တစခတညး) ထေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား အသးျပသည လမးမမား၊ ေစးမား၊ လကဘကရညဆင မား၊ စားေသာကဆငမား၊ ေစးဆငမား၊ ဖနး/ ဘတစကားဂတ၊ ကနးမာေရး ဌာနမား၊ ေဆးရမား၊ ဘရားေကာငးမား၊ အလပဌာနမား အစရသည အဓက ေနရာမားႏင အေဆာကအဥးမားက ေျမပေပၚတြင ျဖညစြကခငးပါ။ ထအပစတစစသည ၎တ႕၏ ရပရြာ အသကအဝနးအတြက ေျမပတစခစေရးဆြရမညျဖစသည (ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားက ေစလႊတသည ေနရာမားမ သမားအတြက ေရးဆြခငးသည ညႊနၾကားခကမားက ၾကညပါ)။ အကယ၍ ပါဝငသအားလး သ႕မဟတ ပါဝငသေတာေတာမားမားေနထငရာ သ႕မဟတ အလပေနရာမားသည တညသည ရပရြာတစခတညးမ ျဖစပါက ၎တ႕က အဖြ႕ငယမား ခြပါ။ အပစအားလးသည တညသညေျမပတစခကသည ေရးဆြရမညျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

29အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၂ ေျမပျပသျခငးႏင ေျပာျပျခငး - ၃၀ - ၄၀ မနစ

ေျမပမား ျပညစၿပဆပါက အပစအားလးက ၎တ႕၏ ေျမပမားအား ျပသခငး ရမည။• အကယ၍ အပစမားသည ေကးရြာတစခ၏ အနးအပါးဝနးကင ေနရာအ မးမးက ေရးဆြ ထားၾကသညဆပါက ထအပငးမားျဖင ေကးရြာေျမပတစ ခအျဖစစေပါငးရန ျပလပခငးရမည။ ၎တ႕အေနျဖငပမေကာငးမြနသည ေကးရြာေျမပတစချဖစလာေစရနအတြက ျပငဆငေျပာငးလျခငးမား ျပ လပႏငသည (သ႕ေသာ ေကးရြာေျမပႀကးတစခလးက အသစ ျပနဆြရန မလအပပါ)။• အကယ၍ အပစဝငမားသည တညသည ရပရြာအသကအဝနးေျမပမ မတညေသာ ေကးရြာမားႏင အလပေနရာမားက ေရးဆြထားသညဆပါ က ထေျမပ အားလးက ဘတေပၚ တြင သ႕မဟတ နရေပၚတြင ကပၿပး ရငးလငးတငဆကျခငးက အတတကြ ျပလပႏငသည။ေအာကေဖာျပပါေမးခြနးမားျဖင ေဆြးေႏြးပြက တကတြနးအားေပးပါ။• သင၏ ရပရြာအသကအဝနး/အလပေနရာရ အဓကထငရားသည ေနရာ မားမာ ဘယေနရာမားျဖစပါသလ။• သင၏ အမ၊ စာသငေကာငးႏင အလပခြငသည မညသညေနရာတြင ရ ပါသလ။• သင၏ရပရြာအသကအဝနး/ အလပေနရာတြငရသည လအားလး အသး ျပႏငရန ဖြငေပးထားသည ဘအသးျပႏငေသာေနရာမား/ပပးထားသည အေဆာကအဥးမားမာ မညသည ေနရာမား ျဖစပါသလ။ ထေနရာ/ အ ေဆာကအဥးမားက အသးျပခြငမရသမား ရပါသလား။ ရခပါက အဘယ ေၾကာင သးခြငမရပါသလ။• ရပရြာအသကအဝနး/အလပ႒ာနအတြငး သတမတထားသညသမားသာ အသးျပခြငရသည အထးသတမတထားေသာ ေနရာမား/အေဆာကအ ဥးမားမာ မညသညေနရာမား ျဖစပါ သလ။• သငႏင သင၏မတေဆြသငယခငးမား၊ လပေဖာကငဖကမားႏငမသား စတ႕ အတေတြ႕ဆေလရၾကသည အထးသတမတထားသညေနရာ ရ ပါသလား? ထေနရာမားသည မညသညေနရာမား ျဖစပါသလ။ ထေနရာ တြင မညသညမားက ျပလပၿပး မညမမၾကာမၾကာ ေတြ႕ေလရပါသလ။• ေျမပေပၚရ သငအႀကကဆး ႏင မႀကကဆးေနရာမားမာမညသညေန ရာမား ျဖစပါသလ။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

အကယ၍ သငတနးတြင ပါဝငသမားသည အလြနငယေနျခငး သ႕မဟတ သငအေနျဖင ၎တ႕ ကလမးညႊနေပးရန လအပသညဟ

ခစားမပါက သငအေနျဖင နမနာပစက Flipchart သ႕မဟတ ဘတေပၚတြင ေရးဆြျပႏငသည။ အကယ၍ သငတနးတြင ပါဝငသမားသည

ကြျပားသည ရပရြာ ဝနးကငမားမ လာေရာကသညဆပါက ထအပစမားက တစဖြ႕ခငးစေရးဆြေနသညမားက ၾကည၍ ေရးဆြၾကရန

အႀကျပႏငသည။ ပါဝငသမားသည ထေျမပက ေရးဆြရနအတြက ပညာတတရန မလေပ။ ေသခာရမညအခကမာ အပစတငးရ

အေယာကစတငးတြင Marker ရၿပး ေျမပက ပါဝင ေရးဆြႏငၾကၿပး လအနညးငယကသာ ေလကငခနးက လႊမးမးေရးဆြမႈ မျပေစရန

ျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ30

သငရး ၁

အဆင ၃ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

• မညသညေနရာမားသည ေဘးကငးလၿခမႈရၿပး မညသညေနရာမားသည အႏရာယမားပါသလ။ အဘယေၾကာငထသ႕ ျဖစရပါသလ။• လကရကာလတြင မရေသးေသာလညး သငအေနျဖင သင၏ရပရြာ အ တြငးတြင ရေစလသည ေနရာမား/အေဆာကအဥးမား ရပါသလား။ ရခ ပါက အဘယေၾကာင ရေစခငပါ သလ။• ထေနရာတြင အၿမတမးရေနမညဟ ေမာလငေသာ ေနရာမားအေဆာက အဥးမားရပါသလား။ ရခပါက မညသညေနရာမားျဖစၿပး အဘယေၾကာင နညး။ မရခပါက အဘယေၾကာငနညး။

ေဆြးေႏြးမႈက အကဥးျပနခပၿပး ေအာကအပါအခကမား ေသခာစြာပါဝငပါေစ။• ရပရြာဝနးကငသည ကၽြႏပတ႕၏ ဘဝမားႏင မသားစမား၊မတေဆြသငယ ခငးမားႏင ေဝမရာ၊ ေကာငး သ႕မဟတ အလပသ႕ အတတကြသြား ေရာကရာ၊ အႀကကဆး အစားအစာမား စားေသာကၾကရာ၊အထးတလည ဓေလထးတမးပြလမးမားႏငအားလပရကမား၊ျဖစရပမားကငးပရာေနရာ လညး ျဖစသည။• ထရပရြာဝနးကင/ အလပဌာနမားတြင ဘအသးျပၾကသညေနရာမားျဖစ ေသာ ေစး၊ စာသငေကာငး၊ ကနးမာေရးေဆးခနး၊ စာတက၊ဘရားေကာငး၊ ဗလ သ႕မဟတ ခရစယာန ဘရားေကာငး၊ ဓမၼာရ အစရသညေနရာမားရ သည။ ရပရြာအသကအဝနးမားစြာတြင စာသငေကာငး၊ ကေလးသငယ ျပစေစာငေရာကေရးဌာန၊ လငယကလပမား၊ အမးသမး ဗဟဌာန၊သက ႀကးရြယအမားအတြက ဌာနမားႏင အားကစားကြငးမားကသ႕ေသာ သး သန႕အသးျပသည ေနရာမား/ ဝနေဆာငမႈမားရသည။• ရပရြာလထ/ အလပဌာနတစခစတငးတြင ရေနေသာသမား၏လအပခက မားက ျဖညဆညး ေပးရနအတြက ပပးေပးသည အေဆာကအဥးမားႏင ဝနေဆာငမႈမားရၿပး အတတကြ ဆေတြ႕ႏငရနႏင ရပရြာလထ/အလပ ဌာန၏ ဓေလထးတမးအစဥအလာမားကတးတကေဆာငရြကႏငရန အ တြကလညး ျဖစသည။• ေပာရႊငဖြယရာ ရပရြာအသကအဝနးသညႀကးမားကယျပန႕သညမသားစ ႀကးကသ႕ပငျဖစႏငေသာလညး အၿမတမးအေရးပါေနသညအခကေတာ မဟတပါ။ အခ႕ေသာ ရပရြာလထသည နးကပသည ခညေႏာငရငးႏးမႈ မားျဖငဖြ႕စညးထားၿပး အခ႕ေသာရပရြာမားတြငမ တစဖြ႕တညးကအျခား သမားအေပၚထနးခပထားသညမားလညး ရသည။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ လမးဆးေဒသမားတြင ယခငလမားႏငအသစေရာကရလာသ မားသည လြတလပစြာေရာယကသြားျခငးမးျဖစေကာငးျဖစမည သ႕မဟတ ရပရြာ လထအတြငး သးသန႕အပငးလကခြေနၾကျခငးမးလညးရပါသည။ အခ႕ ေသာ လ႕အဖြ႕အစညးမားတြင အမးသားႏင အမးသမးမားသည တည ေသာ ပပးေထာကပမႈအေဆာကအဥး၊ အရာမားက အတတသးၾက မည ျဖစႏငေသာလညး အျခားေနရာမားတြင မတညေသာေနရာမား၌ေနထင လပကငၾကျခငးမးလညးရႏငပါသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

31အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

• ရပရြာလထ/အလပဌာနမားက ပမေကာငးမြနေအာငေျပာငးလႏငၿပး ထသ႕ျပလပရနမာ ထ ရပရြာလထ/အလပဌာနမ အဖြ႕ဝငမားမ ထသ႕ျပလပလသည သေဘာအတငးသာ ျဖစသည။ ေျမပအားလးက သငတနးပ႕ခေနစဥတေလာကလး နရေပၚတြငကပထားရမည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ32

သငရး ၁

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး ၁.၂.၂ (က) ရပရြာအသကအဝနးေျမပ နမနာ

အရငးအျမစ - Source: Gender and Entrepreneurship Together: GET Ahead for Women in Enterprise Training Package

and Resource Kit by Susanne Bauer, Gerry Finnegan & Nelien Haspels (ILO: Bangkok, Berlin and Geneva, 2004), Exer-

cise 9 Her Business in Her Community: Business Mapping, Example of a Village Map, p. 112.

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

33အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ေလကငခနး ၁.၂.၃ ကၽြႏပတ႕၏ ဘဝဇာတေၾကာငးမား

ရညရြယခကမား• ရပရြာလထအတြငး၊ အလပခြင သ႕မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာခနအတြငး သငတနးတက ေရာကသမား၏ လႈပရားမႈမားႏင အေတြ႕အႀကမားက သရသတမတႏငရန• သငတနးတကေရာကသမား၏ ကယေရးကယတာႏင အလပခြငဘဝတ႕တြင မသားစ၊ မတေဆြသငယခငးမား၊ အျခားသမားႏင ဆကဆေရးမားက ခြျခမးေလလာႏငရန• ရပရြာလထအတြငးတြင ၎တ႕၏ပါဝငပတသကမႈမား၏ အဆငအတနးႏင ရရႏငေသာ အရငးအျမစမားသ႕ ၎တ႕၏ လကလမးမမႈက သရသတမတႏငရန

ဥးတညအပစကေလးသငယ၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမား

ၾကာျမငခန၁၂၀ -၁၅၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈအပစလကလႈပရားမႈမားလပႏငရနအတြက လေလာကေသာ အပစငယမားအလကေနရာခထားမႈ

သငတနးသးပစၥညးမား• ေလကငခနး ၁.၂.၂ မ ရပရြာအသကအဝနးျပ ေျမပမား• ပဆြရန ပစၥညးမား - A-4 ႏင/သ႕မဟတ Flipchart၊ ေရာငစျခယေဘာပငမား၊ ခတမား၊ စသျဖင။• တပေခြျပားအႀကး ၅ လပ ၆ လပ• သငပနးအႀကး သ႕မဟတ ကယျပန႕ေသာ နရမကႏာျပင

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁. ေလကငခနးက ရငးျပျခငး - ၁၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ34

သငရး ၁

၂. အဖြ႕ငယမားျဖင ပျပဇာတလမးမား ျပလပျခငး - မနစ ၆၀၃. အပစလက ဇာတလမးမားက ေဝမျခငး - ၃၀ - ၄၀ မနစ၄. ဇာတလမးမားက ခြျခမးေလလာျခငးႏင ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ - ၄၀ မနစ

မတဆကဤေလကငခနးတြင ပါဝငသမားသည ရပရြာလထအတြငးရ ၎တ႕၏ဘဝဇာတလမးမားႏင ပတသက၍ ပျပဇာတလမးတစချပလပရမညျဖစသည။ ထေနရာမားမာ ၎တ႕ေနထငေသာ ေကးရြာ၊ ၎တ႕၏အလပခြငေနရာ၊ သ႕မဟတ ၎တ႕ေရႊ႕ေျပာငးေရာကရလာၿပး အလပလပေန သညေနရာ သ႕မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာစဥက ဘဝအေျခအေနမား အားလးျဖစႏငပါသည။ ေလကငခနးမစတငမတြင သငတနးပ႕ခသအေနျဖင သငတနးသားမားႏင ပတသကေသာ အေျခခ အခကအလကမားက သရထားသငပါသည။ အသကအရြယကြာဟမႈ၊ တငးရငးသားလမး၊ မညသညေနရာမလာေရာကၾကသည၊ မညသညအလပ သ႕မဟတ လႈပရားမႈမားက လပကင လကရသည စသျဖင။ အဘယေၾကာငဆေသာ အဖြ႕လကလပေဆာငရာတြင တညေသာ အလပအကငမားႏင ဘဝအေတြ႕အႀကမားက အတတကြစေပါငးလပေဆာငေစျခငးသည အေရး ႀကးေသာေၾကာင ျဖစသည။

အဆင ၁ ေလကငခနးက ရငးျပျခငး - ၁၀ မနစ

ေအာကေဖာျပပါအခကမားအတငး ေလကငခနးက ျပလပရန သငတနးတက ေရာကသမားအား ရငးျပရမည။ေလကငခနးတြင ပါဝငသမားသည ၎တ႕၏ ဘဝမားႏင အေတြ႕အႀကမားက ဇာတလမးသဖြယ ေျပာျပႏငမည ရပပမားက အဖြ႕ငယမားခြ၍ အတတကြ ေရးဆြၾကရနျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ေကးရြာတစရြာရ ကေလးငယ သ႕မဟတ လငယ၊ စကရတစခ သ႕မဟတ လကဘကရညဆင တစဆင အတြငးမ ကေလးလပသားမား၊ သ႕မဟတ အမေဖာလပငနး၊ လမးေပာကေလးမား၊ ၿမ႕ႀကး တစၿမ႕ သ႕မဟတ ႏငငရပျခားတြငေနထငသည ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား။ အဖြ႕တစဖြ႕စ သည ၎တ႕၏ဘဝႏငပတသက၍ ေဝမလသညအေၾကာငး အရာက စတႀကကေရြးခယႏငေသာလညး ၎တ႕အေနျဖင ၎တ႕၏ဘဝ ဇာတေၾကာငးမားမ မတညသည အျမငရႈေထာင အနညးဆး (၆) မးက ျပသႏငရန ေရးဆြေပးရမညျဖစသည။ျဖစႏငသည အျမငရႈေထာငမားမာ:• မသားစႏင မတေဆြသငယခငးမား• မသားစ၊ မတေဆြသငယခငးမားႏင ေပာရြငဖြယလႈပရားမႈမား• စာသငေကာငး• လပငနးခြင• အႀကကဆး ေန႕ရကမား သ႕မဟတ ျဖစရပမား - ထေန႕ရကမားတြင ၎တ႕ျပလပသည အရာ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

35အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၂ အဖြ႕ငယမားျဖင ပျပဇာတလမးမား ျပလပျခငး - မနစ ၆၀

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

အကယ၍ သငတနးတကေရာကသမားသည အျခားေနရာမ ေရႊ႕ေျပာငးေရာကရလာသမားျဖစပါက ၎တ႕အေနျဖင လကရ

ရပရြာလထထသ႕ လာေရာကခစဥအခါက ခရးဇာတလမးကပါ ၎တ႕၏ ရပပမားႏင ဇာတလမးမားတြင ထညသြငးႏငသည။ ျဖစႏငပါက

၎တ႕အေနျဖင ရပရြာလထ အတြငးတြင ေတြ႕ႀကေကာငးေတြ႕ႀကရႏငမည ျပနာမားႏင စနေခၚမႈမားက လပတျပက သရႏငရန

ႀကးစားပါ။ ပါဝငသမားအေနျဖင ျပနာမားက ဇာတလမးမားအတြငး ထညသြငး ေဖာျပရန တ႕ဆငးေတြေဝေနျခငးမးလညး

ရေကာငးရႏငပါသည။ ထသ႕ေတြ႕ႀကရပါက ၎တ႕က အဆင (၄) ေဆြးေႏြးေနစဥ ေခတ ဖယထတထားၿပး ထျပနာမားက

ေျဖရငးရနနညးလမးမားႏင ထသ႕ေျဖရငးရာတြင ၎တ႕အေနျဖင မညသညက႑မ ပါဝငႏငမညျဖစေၾကာငး စဥးစားေစရမည။

အကယ၍ ပါဝငသမားအေနျဖင ရပပငးဆငရာ၊ လငပငးဆငရာ သ႕မဟတ တငးရငးသားေရးရာ အၾကမးဖကမႈမားစသည

စတဒဏရာျဖစေစေသာ အေတြ႕အႀကမားက ေဝမသညအခါ ၎တ႕၏ ခစားမႈမားႏင အျမငမားက ထတေဖာရန အခနေပးပါ။ ၎တ႕က

ေလးစားေၾကာငး၊ ပပးလေၾကာငး ေသခာစြာျပသၿပးမ သငခနးစာက ဆကပါ။ အကယ၍ ထပမကညေဆာငရြကေပးရန လအပျခငး

ရမရ အတနးၿပးသညေနာကတြင ထသမားႏင သပသပထပမေဆြးေႏြးေမးျမနးပါ။ အကယ၍ အပစ အတြငး တငးရငးသားေရးရာ၊

ဘာသာေရး သ႕မဟတ အျခားေသာ စတပငပနးဖြယမား ရခပါက စာသငခနတေလာကလးတြင ေလးစားမႈအျပညရသညက ျပသၿပး

မတကြျပားေသာ အေတြ႕အႀက မားကေဝမရာ၌ အေရးႀကးသညအခကကလညး အထးဂရျပေဆာငရြကရမည။

သငတနးတကေရာကသမားက အဖြ႕ငယမားခြပါ။ ပါဝငသမားက ဆငတေသာ ဘဝႏင အလပခြင ဆငရာ အေတြ႕အႀကမား အတတကြျပစခငးပါ။ အပစအတြငး၌ ကြာဟခကႀကးမားေနလင ပါဝငသမားက ၎တ႕၏ အသကအရြယအပစ၊ လာေရာကရာမရငးေနရာ၊ အလပအမးအစားႏင အလပခြင၊ ေကးရြာ/ရပရြာလထ၊ တငးရငးသား၊ ေရႊ႕ေျပာငးလပသား စသျဖင ခြျခားသတမတၿပး သငေလာသလ အပစဖြ႕ေပးပါ။ အပစဖြ႕ရာတြင သငေလာသလ ေျပာငးလြယျပငလြယ ရပါေစ။ ပါဝငလပကငသမားအေနျဖင ၎တ႕ပါဝငလသည အပစက ဆးျဖတပါေစ။ စအားျဖင အပစတစစ တြင ပါဝငသဥးေရ သကရြယတ (၈) ဥးထက မပသငဘ ေယာကၤားေလး/မနးကေလး ႏစမးလး ပါဝငရမည။ အကယ၍ အပစတြငးတြင (၈) ေယာကထကပေနပါက အပစႏစစ ခြႏငသည။ထအပစတစစစတငးက ၎တ႕၏ ရပပဇာတလမးမားေရးဆြရနအတြက လေလာကသည ပစၥညး ပစၥယမားေပးပါ။ အကယ၍ ၎တ႕အေနျဖင အသးျပလပါက ေလကငခနး ၁.၂.၂ တြင အသးျပခ သညရပရြာအသက

• ခရးသြားျခငး သ႕မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငးအေတြ႕အႀကမား၊ ဇာတလမးမား• အျပငသ႕ သြားေရာကလညပတရန အႀကကဆးေနရာမား• ေရာငရားရမည ေနရာမား• ရပရြာလထ သ႕မဟတ အလပခြငအတြငး အေရးႀကးသညသမား• ေတြ႕ႀကခဖးသည ျပနာမား : ဘာလပခသည၊ မညသ႕အကအည ရခသညႏင အကအညရယရန မညသညေနရာသ႕ သြားခသည။• သင၏ ရပရြာလထ/လပငနးခြင/လကရအေျခအေနတြင မညသညအရာ က လပေပးႏငခသနညး၊ လပႏငခသနညး

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ36

သငရး ၁

အဆင ၃ အဖြ လက ဇာတလမးမားက ေဝမျခငး - ၃၀ -၄၀ မနစ

အဆင ၄ ဇာတလမးမားက ခြျခမးေလလာျခငးႏင ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၂၀ - ၄၀ မနစ

အဝနးျပေျမပက ရပပဇာတလမးေရးဆြရာတြင ျပနလည အသးျပႏငသည။ အပစလကေဆာငရြကရာတြင ပါဝငသမားအေနျဖင -• ပထမဥးစြာ ၎တ႕၏ဘဝမားထမ အေရးႀကးေသာ အေျခအေနမားက အရငေဆြးေႏြးရမည။• ထ႕ေနာက ရပပဇာတလမးမားအတြငးတြင မညသည အေျခအေနမားက ထညသြငးမညက အတတကြ စဥးစားဆးျဖတရမည။• အပစအဖြ႕ဝငမားအတြငး အလပမားကခြေဝရမည။ ပဆြရာတြငအဖြ႕ဝင အားလး ပါဝငသငသည။• ဇာတလမးက အမညေပးပါ။• အဖြ႕တစဖြ႕လးပါဝငၿပး မမတ႕အပစ၏ဇာတလမးက (၅) မနစအတြငး မညသ႕ တငဆကမညက ေလကငပါ။ အဖြ႕အေနျဖင တငဆကရာတြင ပျပငဇာတလမးေျပာျခငး၊ သ႑နတ သရပေဆာငျပျခငး သ႕မဟတ အျခားေသာ တငဆကမႈနညးလမးမးစကမဆ အသးျပႏငသည (အကယ၍ ၎တ႕အေနျဖင ပမားျပ၍ မရငးလပါက)

အဖြ တစစစသည ၎တ႕၏ဇာတလမးမားက (၅) မနစအတငးအတာအတြငး တငဆကရမည။ ထတငဆကမႈသည ပါဝငသမားအတြက ၎တ႕၏ စြမးရည မားျပသရနႏင ေပာရႊငဖြယရာ အေနအထား ျဖစသငေပသည။

၎တ႕၏ ဘဝဇာတလမးမားက တငဆကျပသျခငးႏင ႀကးပမးတငဆကျခငး မားအတြက ပါဝငသမားက ခးကးဂဏျပပါ။ ထ႕ေနာက ေအာကပါတ႕က ခြျခား ေလလာခငးပါ။• ပါဝငသအားလး ဘတညၾကသည အျမငရႈေထာင/ အေတြ႕အႀကမားမာ ဘယအရာမားပါလ။• အခ႕ေသာသမားတြင ေတြ႕ရသၾကရသည ထးျခားကြျပားေသာ အျမင ရႈေထာင/ အေတြ႕အႀကမားမာ ဘယအရာမားပါလ။• ၎တ႕အေနျဖငဇာတလမးမားထရပမျဖစေပၚရရသငသညဟ(ေကာငး ေသာအရာမား) ထငျမငေသာ အျမငရႈေထာင/ အေတြ႕အႀကမားမာ ဘယအရာမားပါလ။• ၎တ႕အေနျဖင ဇာတလမးမားထရ နညးနညးသာျဖစသငသည သ႕မ ဟတ လးဝမျဖစသငဟ (မေကာငးေသာအရာမား) ထငျမငေသာအျမင ရႈေထာင/ အေတြ႕အႀကမားမာ ဘယအရာမားပါလ။ ထအရာမားႏင ပတသက၍ ၎တ႕အေနျဖင မညသ႕လပႏငမည/ လပသငသညဟ ထငပါသလ။ေအာကေဖာျပပါအခကမားျဖင ေလကငခနးက အဆးသတပါ။• ကၽြႏပတ႕၏ သကဆငရာ ရပရြာအသကအဝနးအတြငးတြင ကၽြႏပတ႕ အေနျဖင ေဝမ၍ ေနထငၾကျခငး၊ လပကငၾကျခငးမား မားစြာရပါသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

37အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

• ေပာရႊငဖြယရာ ရပရြာအသကအဝနးသည ႀကးမားကယျပန႕သညမသား စႀကးကသ႕ပငျဖစၿပး ကၽြႏပတ႕၏ မသားစမား၊ မတေဆြသငယခငးမား ျဖင ေဝမရာ၊ ေကာငးသ႕မဟတ အလပခြငသ႕အတသြားရာ၊အႀကက ဆးအစားအေသာကမား စားေသာကရာ၊ အထးေန႕ရက၊ အားလပရက ျဖစရပမားက အတတကြ ကငးပရာေနရာျဖစေသာလညး ယငးသည အၿမတမးအေရးပါေနသည အခကေတာမဟတပါ။ အခ႕ေသာ ရပရြာ လထသည နးကပသည ခညေႏာငရငးႏးမႈမားျဖင ဖြ႕စညးထားၿပးအခ႕ ေသာရပရြာမားတြငမ တစဖြ႕တညးက အျခားသမားအေပၚထနးခပထား သညမားလညး ရသည။ ေရႊ႕ေျပာငး သြားလားမႈ လမးဆးေဒသ မားတြင ယခငလမားႏင အသစေရာကရလာသမားသည လြတလပစြာေရာယက သြားျခငးမးျဖစေကာငးျဖစမည သ႕မဟတရပရြာလထအတြငးသးသန႕ အပငးလကခြေနၾကျခငးမးလညးရပါသည။ အခ႕ေသာလ႕အဖြ႕အစညး မားတြင အမးသားႏငအမးသမးမားသည တညေသာပပးေထာကပမႈ အေဆာကအဥး၊ အရာမားက အတတသးၾကမညျဖစႏငေသာလညး အျခားေနရာမားတြင မတညေသာေနရာမား၌ ေနထငလပကငၾကျခငး မးလညးရႏငပါသည။• ရပရြာလထ၏ တစစတတပငးျဖစေနျခငးေၾကာင ရပရြာတြငးမ အျခား ေသာသမားႏင ဆကစပေနျခငး၊ ရပရြာလႈပရားမႈမားတြင ပါဝငရျခငး၊ ရပရြာ ပမေပာရႊငေကာငးမြနေသာ ေနရာျဖစလာရနအတြက ျပနာ မား ေပၚေပါကလာပါက တစဥးႏငတစဥးေျဖရငး ကညရျခငးမား ျပလပ ရစၿမျဖစသည။• ယေန႕ေခတတြင လအမားသည ယခငကထကပ၍ ေမြးရပေျမ အသက အဝနး၏ ျပငပေနရာမား၌ ေနထင၊ အလပလပျခငး သ႕မဟတေလလာ သငယျခငးမား ျပလပၾကပါသည။ ထ႕ေၾကာငအခ႕ေသာသမားသည ရပရြာအသကအဝနးတစခထကပ၍ရၾကၿပး ေမြးရပေျမ အသကအဝနး ႏင ေရႊ႕ေျပာငးအေျခခေသာ ေနရာအသကအဝနးတ႕ ျဖစသည။• မသားစကသ႕ပငရပရြာလထတစခ၏အေရးအပါဆးေသာအစတအပငး မာ ထရပရြာ၏ လထပငျဖစပါသည။ ရပရြာအသကအဝနးတစခသည ထရပရြာအတြငးေနထငသည လမား ေပာရႊင၊ ေကာငးမြနမသာ ေနခင စဖြယအသကအဝနးျဖစမညျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ38

သငရး ၁

ေလကငခနး ၁.၂.၄ ရပရြာအသကအဝနးက ခြျခားေလလာျခငး

ရညရြယခကမား• ရပရြာအသကအဝနး သ႕မဟတ လပငနးခြငရ လႈပရားမႈမားႏင အရငးအျမစမားက သရ သတမတႏငရန• ရပရြာအသကအဝနး သ႕မဟတ လပငနးခြငအတြငး သငတနးတကေရာကသမား၏ ပါဝငမႈ အဆငအတနးႏင ဆကဆေရးက ခြျခမးေလလာႏငရန

ဥးတညအပစလငယႏင အရြယေရာကၿပးသမား

ၾကာျမငခန၇၅ - ၉၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈအပစလကလႈပရားမႈမားလပႏငရနအတြက လေလာကေသာ အပစငယမားအလကေနရာခထားမႈ

သငတနးသးပစၥညးမားအပစလကလႈပရားမႈမားလပႏငရနအတြက လေလာကေသာ အပစငယမားအလကေနရာခထားမႈ• ေလကငခနး ၁.၂.၂ မ ရပရြာအသကအဝနးျပေျမပ (ရႏငပါက)• တစဖြ႕ခငးစအတြက Flipchart paper ႏင Marker မား• သငပနးအႀကး သ႕မဟတ ကယျပန႕ေသာနရ

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၁.၂.၄ (က) ရပရြာအသကအဝနး ျပကၡဒန၁.၂.၄ (ခ) ရပရြာအသကအဝနး၏ လႈပရားမႈမား၁.၂.၄ (ဂ) ရပရြာအသကအဝနးမ အပစမားႏင အဖြ႕အစညးမား၁.၂.၄ (ဃ) ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ ျပနာမား၁.၂.၄ (င) ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ အခြငအလမးမား

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

39အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငတနးတြငပါဝငသမားက ၎တ႕ေနထငရာ၊ လပကငရာ ရပရြာအသကအဝနး က ခြျခမးေလလာမႈ ျပရမညျဖစေၾကာငးရငးျပပါ။ အကယ၍ ၎တ႕အေနျဖင ေလကငခနး ၁.၂.၂ က ျပလပၿပးစးၿပးပါ က ထ ရပရြာအသက အဝနးျပေျမပက ရညညႊနးအသးျပေစပါ။ ရပရြာအသကအဝနး/ လပငနးခြင တစခစတငးအတြက ပါဝငလပေဆာငသမားသည ေအာကပါအတငး အျမငရႈေထာင (၅) မးႏင အပစ (၅) စက ခြၿခားေလလာမႈျပရမည။

၁) ရပရြာအသကအဝနး ျပကၡဒန : ရပရြာလထ၏ ထးတမးစဥလာႏင ယဥေကးမႈ က ေလလာႏငသည အထး စတဝငစားဖြယပြလမးမား၊ ကငးပျခငးမား သ႕မဟတ ပြေတာမား။ ထသ႕ေသာ ပြမားမာ ႏစစဥ အားလပရပမား၊ ဓေလထးတမး သ႕မဟတ ဘာသာေရးအရကငးပသည ပြမား ျဖစသည။ ရပရြာအသကအဝနးျပကၡဒနတစချပလပရနအတြက ပါဝငသမားသည တစႏစလးရပရြာတြငး ကငးပသည အဆပါပြမားက စာရငးျပလပၿပး ပြတစခစတငးအတြက ျပလပရသည ရညရြယခက၊ လႈပရားလပေဆာငမႈမား၊ ပါဝငၾကသမားႏင အဓက အေရးပါသမား အပါအဝင ပြ၏အကဥးခပ ေဖာျပခကက ေပးရမည။

၂) ရပရြာအသကအဝနး၏ လႈပရားမႈမား : အထးကငးပသည ပြမလြ၍ ရပရြာလထ၏ လႈပရား လပေဆာငမႈမား ဥပမာ ရပရြာလထ ပမနလပေဆာငေလရ ေသာ (ေန႕စဥ၊ အပတစဥ၊ လစဥ) ကယေရးကယတာႏင လမႈေရးလႈပရားမႈမား။ အပစလကအေနျဖင (ဥပမာ ကေလးငယမား၊ လငယမား၊ အမးသား၊ အမးသမးမား၊ အသကအရြယႀကးသမား) ၎တ႕ပမနပါဝငမႈရသည လပငနး မားျဖစသည ေကာငး၊ အလပ၊ အားကစားႏင အပနးေျဖျခငး၊ မသားစ လပငနး မား၊ ရပရြာ/ အလပခြငေတြ႕ဆပြမား၊ လမႈေရးအရဆေတြ႕သညပြမား အစရသည လႈပရားေဆာငရြကမႈမားက စာရငးျပလပေပးရနျဖစသည။

သငတနးအစအစဥအဆငမား၅

၁. ေလကငခနးက ရငးျပျခငး - ၁၀ မနစ၂. အပစငယမားျဖင ရပရြာဝနးကင ခြျခမးေလလာျခငးက ျပလပျခငး - ၃၀ မနစ၃. ရပရြာဝနးကင ခြျခမးေလလာျခငးက ရငးလငးတငျပျခငး - ၃၀ -၄၀ မနစ၄. ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ - ၁- မနစ

အဆင ၁ ေလကငခနးက ရငးျပျခငး - ၁၀ မနစ

၅ Adapted from: Friends Tell Friends on the Street by Greg Carl & Nonthathorn Chaiphech (Thai Red Cross Aids Research Centre: Bangkok, 2000), Exercise: Youth Community Analysis, p. J-22, and World Wise School by Peace Corps, Part 1: Defining Culture, Looking at Ourselves and Others, Exercise: Where I Come From, URL: www.peacecorps.gov/wws/guides/looking/lesson16.html.

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ40

သငရး ၁

၃) ရပရြာအသကအဝနးမ အပစမားႏင အဖြ႕အစညးမား : လငယအဖြ႕မား၊ ကေလးသငယ ကလပအသငးမား၊ အားကစား ကလပမား၊ အမးသမး ေရးရာ အဖြ႕အစညးမား၊ အမးသားေရးရာ အဖြ႕အစညးမား၊ ဘာသာေရး အဖြ႕အစညးမား၊ အနးဝနးကငေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၊ကနသြယေရး သမဂၢ အစရသျဖင ရပရြာတြငး၌ တညရေသာ သမားရးက၊ သမားရးက မဟတေသာ အပစမား၊ အဖြ႕အစညးမား၊ ကလပအသငးမား စသညတ႕ျဖစ သည။ သငတနးတကေရာကသမား သည ထအပစမား၏ အမညမားႏင အဓကရညရြယခကမား၊ လႈပရားမႈမား၊ ျဖစႏငပါက ထအပစ မား၏ ေခါငးေဆာင မားအမညႏင ၎တ႕ကယတငထအဖြ႕မားအတြငး ပါဝငျခငးရမရက ျပသရန ျဖစသည။

၄) ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ ျပနာမား : သငတနးတကေရာကသမား အေနျဖင ရပရြာ လထ၊ မသားစမား၏ ေန႕စဥဘဝ၊ စာသငေကာငး၊ အလပခြင၊ ရပရြာလထအတြငးရ ဆကဆေနရေသာ သမားႏင ရပရြာျပငပမဆကဆေနရေသာသမားထအတြက အေႏာကအယက၊ အခကအခ ျဖစေစသညအရာမားက စာရငးျပစရနျဖစသည။ ပါဝငသမားမ ထျပနာမား ျဖစႏငေခရသည အေၾကာငးရငးမားႏင ထျပနာတစခခငးစက ေျဖရငးရနအတြက ျဖစႏငေခရသညနညးလမးမား၊ မညသမဥးေဆာငေျဖရငးသငသညက ထတႏႈတမတသား ရနျဖစသည။

၅) ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ အခြငအလမးမား : သငတနးတကေရာကသ မားအေနျဖင ရပရြာ လထ၊ မသားစမား၏ ေန႕စဥဘဝ၊ စာသငေကာငး၊ အလပခြင၊ ရပရြာလထအတြငးရ ဆကဆေနရေသာသမားႏင ရပရြာျပငပမဆကဆေနရေသာသမားအတြက ဘဝတးတကမႈက အကအညျဖစေစမည အခြငအလမးမား၊ ေန႕စဥဘဝက သကသာရာသကသာေၾကာငး ျဖစေစမည အရာမားက စာရငး ျပစရနျဖစသည။ သငတနးသားမားမ ျဖစႏငမည အသးျပႏငေသာအရာ၊ အကးအျမတမားႏင မညသညနညးလမး၊ မညသမ၊ မညသညအခနတြင ထအခြငအလမးမားက အသးျပသငေၾကာငး ထတႏႈတေရးသားရနျဖစသည။ ထအခြငအလမးမားသည စာသငေကာငးတြငးရ အသးမျပဘထားေသာအခနး၊ ေရအရငးအျမစတစခ၊ ေဒသမထြကရေသာ ထးျခားေကာငးမြနသည ကနၾကမး မား သ႕မဟတ ရပရြာအတြငးရ လထ၏ ကၽြမးကငမႈ အရညအခငးမား အစရ သျဖင သသာစြာျမငေတြ႕ႏငေသာ/ မျမငေတြ႕ႏငေသာ အခြငအလမးမားအားလးျဖစႏငသည။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

အကယ၍ သငတနးတကေရာကသမားသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈခရးဆးေနရာမသမား ျဖစေနခပါက ၎တ႕အေနျဖင ေရႊ႕ေျပာငး

ေရာကရေနသည ေနရာေဒသမသမားမဟတသလ မရငး လာရာေဒသမ ေဒသခမားအျဖစျဖငလညး မဟတသကသ႕ ခစားမၾကေပမည။

ထသမားက ပပး အားေပးရန အေရးႀကးၿပး ၎တ႕နားလညၾကေစရနမာ ယဥေကးမႈ ဓေလထးစသည လမားႏငသာ သကဆငၿပး

ေနရာေဒသႏင မဆငဟေသာအခကျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင ယဥေကးမႈ ဓေလထးစမားသညလညး ေနရာသစမသမားထသ႕

ယေဆာငလာႏငသည။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားအေန ျဖင ေျပာငးေရႊ႕အေျခခသညေနရာရဘဝအသစတြင လကေလာညေထြ

ရရနလသညအခန၌ ယခင လာေရာကရာေဒသမ ျပလပေလရခသည အရာမားစြာကလညး ျပလပႏငဆျဖစပါသည။ ထ႕ေၾကာင

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

41အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

တကေရာကသအားလးသည တညေသာ ရပရြာဌာန သ႕မဟတ အလပခြငမားမ လာေရာကၾကသညဆပါက ၎တ႕က အဖြ႕ (၅) ဖြ႕ခြ၍ အထကပါေခါငးစဥ (၅) ခမ တစခစက ခြျခားေလလာ ခငးပါ။ အကယ၍ ၎တ႕ သည မတညသည ရပရြာမားမ လာေရာကၾကသညဆပါက သကဆငရာ ရပရြာအသကအဝနးႏင အည အပစခြပါ။ ထအပစတစစစတြင ပါဝငသမားသည မညသမမညသည ေခါငးစဥက တာဝနယေလလာရန ကယတငဆးျဖတအဖြ႕ခြရမညျဖစသည။ထအပစတစစစက လမးညႊနခကမားႏင ညႊနၾကားခကမားပါဝငေသာ စာရြကမား (သငေထာကက စာရြက ၁.၂.၄ က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ ႏင င) Flipchart ႏင Marker မားေပးပါ။

အဖြ႕တစဖြ႕စအား ေခါငးစဥ (၅) ခမ ၎တ႕ခြျခမးေလလာထားသည သကဆငရာ ေခါငးစဥတစခစက ရငးလငးတငျပသတစဥးစမ တငျပရနျဖစသည။တငဆကသ အမးသား၊ အမးသမး ႏစမးလးပါဝငပါက ပ၍ ေကာငးမြနသည။ ပ၍ႀကးမားေသာ အဖြ႕လကေဆြးေႏြးမႈ မျပလပမ ရငးလငးတငဆကသအားလးက ၿပးဆးေအာင ရငးျပေစပါ။ ပါဝငသမားအၾကား ေဝမျခငး၊ ေထာကျပျခငးမားျပရနတကတြနးအားေပးၿပး အထးသျဖင ကြျပားျခားနားမႈရသည အပစမားအၾကားတြင ပ၍အားေပးပါ။ တကေရာကပါဝငသမား၏ ရပရြာလထအတြငးရ အမးမးေသာ အျမငရႈေထာငမား ခြျခားေလလာျခငး လပငနးစဥ၏ အဓကကေသာအေၾကာငး အရာက သငတနးတကေရာကသမား ျမငေစရန အေရးႀကးပါသည။ ေဆြးေႏြးမႈ တြင လမးညႊနေပးရမည ေမးခြနးမားမာ -

၁) ရပရြာအသကအဝနး ျပကၡဒန• ျပကၡဒနထတြင အေရးအႀကးဆး ပြလမးမားမာ မညသညတ႕ျဖစပါသလ။ ဘာေၾကာငလ။• ထပြမားတြင လတငးပါဝငၾကပါသလား? လတငးမပါဝငပါက မညသတ႕ ပါဝငပါသလ။• ထပြလမးမား သ႕မဟတ ကငးပမႈမားသည မညသည အေၾကာငးအရာ ႏင ဆကစပပါသလ။ အစားအေသာက၊ အဝတအစား၊ ေတးဂတ၊ ဘာ သာေရးပြ၊ ရာသအလကကငးပသည ပြ သ႕မဟတ ပမနကငးပေနကပြ။

ဤေလကငခနးတြငပါဝငသမားသည ယခင ေရႊ႕ေျပာငးလာခသညေနရာမ ဓေလထးစ မားကလညး ရပရြာအသကအဝနးျပကၡဒနတြင

ထညသြငးေရးဆြႏငပါသည။ ထ႕ေနာက ၎တ႕ အေနျဖင လကရေနထငလကရေသာ ရပရြာမ လႈပရားမႈမား၊ အပစမားႏင

အဖြ႕အစညးမား၊ ျပနာမားႏင အခြငအလမးမားက ခြျခားေလလာမႈျပႏငပါသည။ ၎တ႕အေနျဖင ယခငေရႊ႕ေျပာငးလာခရာေနရာမ

အေျခအေနမားက ျပကၡဒနေနာကတခဆြျပၿပး လကရ ရပရြာအသစမ အေနအထားမားျဖငလညး ႏႈငးယဥျပသႏငပါသည။

အဆင ၂ အပစငယမားခြ၍ ရပရြာအသကအဝနးခြျခမးေလလာမႈက ျပလပျခငး - မနစ ၃၀

အဆင ၃ ရပရြာအသကအဝနးက ခြျခမးေလလာမႈမားအား တငဆကျပသျခငး - ၃၀ - ၄၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ42

သငရး ၁

• ထပြလမးမားတြငပါဝငၾကသမားအေနျဖင သးသန႕က႑ သ႕မဟတ တာဝနယေပးရသည မားရပါသလား။ ရပါကမညသညတာဝနမားပါလ။ ပါဝငမႈတြင အသကႀကးသ/ငယသ သ႕မဟတ အမးသား/အမးသမး၊ မနးကေလး/ ေယာကၤားေလးမားအၾကား ကြျပားျခားနားမႈ ရပါသလား။• ထပြတြင သငမပါဝငႏငပါက ဘယလခစားရပါသလ။

၂) ရပရြာအသကအဝနးဆငရာ လႈပရားမႈမား• သင၏ရပရြာတြငးမလမား မညသည အလပက လပကငၾကပါသလ။• ကေလးငယမား၊ လငယ၊ အမးသား၊ အမးသမးႏင အသကႀကးသမား အတြက အဓက လႈပရားမႈမားမာ မညသညအရာမားပါလ။• အမးသားႏင အမးသမး၊ ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးမားသည အလားသ႑နတ လႈပရားမႈမားတြင ပါဝငၾကပါသလား။ မပါဝငၾကပါက မညသည ကြျပားခကေၾကာင ျဖစပါသလ။• အလပ၊ ေပာရႊငဖြယကစၥရပမား၊ သ႕မဟတ သာမာန စကားေျပာဆမႈမား စသျဖင တစခခ ျပလပရန မညသညအေနအထားတြင သင၏ရပရြာမ လမား စေဝးေလရၾကပါသလ။ ေတြ႕ဆၾကရာတြင အသကႀကးသႏငငယ သမား၊ အမးသား/အမးသမးမား သ႕မဟတ ေယာကၤားေလးႏင မနးက ေလးမားအၾကား ကြာျခားမႈမားရပါသလား။

၃) ရပရြာအသကအဝနးရ အပစမားႏင အဖြ႕အစညးမား• သင၏ရပရြာအသကအဝနး သ႕မဟတ အလပဌာနတြငး၌ မညသ႕ေသာ အပစမား၊ အဖြ႕အစညးမား၊ အသငးမားႏင ကလပမားရပါသလ။• ထအပစမား၏ အဓက ရညမနးခက သ႕မဟတ ပနးတငက ဘာပါလ။ ထအသငးအဖြ႕မား သ႕ဝငေရာကၿပးသမားက မညသညတ႕က ျပလပ ၾကပါသလ။• ထအပစမား၏ အဖြ႕ဝငမားသည မညသမားျဖစပါသလ။ အသကႀကး သႏင ငယသမား၊ အမးသား/အမးသမးမား သ႕မဟတ ေယာကၤားေလး ႏင မနးကေလးမားမညသတ႕ အတြကျဖစပါသလ သ႕မဟတ မညသမ ဆ ဝငေရာကႏငပါသလား။• သငေရာထအဖြ႕မားသ႕ ဝငေရာကထားပါသလား။ ဘယေလာကမၾကာ မၾကာ ဝငေရာက ေဆာငရြကျဖစပါသလ? ဘာလ႕ဝငထားတာပါလ။• ထအပစအဖြ႕မား၏ သမငးေၾကာငးက သငသပါသလား။ မညသက မည သညအခနတြင တညေထာငခပါသလ။• ရပရြာအတြငး ေရပနးအစားဆး (သ႕မဟတ အသးအဝငဆး) အဖြ႕မားမာ မညသညတ႕ျဖစပါသလ။ ထအဖြ႕မားတြင အဓကကသမားမာ မညသ မား ျဖစပါသလ။• သငအေနႏင ဝငေရာကလေသာလညး မဝငရေသးသည အဖြ႕မား ရပါ သလား။ မဝငရေသးသည သးသန႕အေၾကာငးအရာ ရပါသလား။ မည သညအေၾကာငးအရာမားျဖစပါသလ။• ရပရြာလထအတြငးတြင မညသ႕ေသာ အဖြ႕မားရသငသညဟ သငအေန ႏင ထငျမငပါသလ။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

43အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

၄) ရပရြာလထအတြငးရ ျပနာမား• ရပရြာအတြငး အခကအချဖစေစသည ျပနာမားမာ မညသညကစၥမား ျဖစပါသလ။• ထျပနာရပမားမာ မညသညကစၥ သ႕မဟတ မညသႏင သကဆင ပါသလ။ မနးကေလး၊ ေယာကၤားေလး၊ အမးသမး၊ အမးသား၊အသကႀကး သမား သ႕မဟတ သးသန႕ လအပခကရေသာသမားႏင သကဆငပါသ လား။• အခကခဆး ျပနာမားမာ မညသညအရာမားျဖစသညဟ သငထငပါ သလ။ ဘာေၾကာင ထငတာပါလ။• ထျပနာမားျဖစရျခငး၏ အေၾကာငးရငးမားက သငသပါသလား။• သင၏ရပရြာတြငး၌ ျပနာမား ျဖစေပၚပါက ရပရြာရလမား ဘာလပ ၾကပါသလ။ မညသည ေနရာသ႕သြားေရာကၾကပါသလ။ မညသႏင တင ပငၾကပါသလ။• ထျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးခမႈမား ရပါသလား။ ရခပါက မညသ ကေျဖရငးခပါသလ။ ထသ႕ေျဖရငးၿပးေနာကတြင မညသ႕ေသာေျပာငးလ မႈ မား ျဖစခပါသလ။• ထျပနာမားက ေျဖရငး၍ရႏငသညဟ ယဆပါသလား။ သငအေနျဖင တငျပလသည ေျဖရငးသညနညးလမးမားရပါသလား။ ထျပနာမား ေျဖရငးရန မညသမ ေခါငးေဆာင ရပါမလ။

၅) ရပရြာအသကအဝနးအတြငးရ အခြငအလမးမား• သင၏ ေန႕စဥဘဝ သ႕မဟတ ရပရြာျပငပမလမားႏင ဆကဆရာတြင ပမအဆငေျပေခာေမြ႕ေစသည သင၏ရပရြာအတြငးရအေထာကအကျပ ပစၥညး/အေဆာကအဥး၊ ဝနေဆာငမႈမားႏင အစျပလပေဆာငမႈမားမာ မညသညအရာမား ျဖစပါသလ။• သင၏ရပရြာလထအတြငးမ မညသမားက ထအရာမားက ထညဝငကည ပါသလ။ အသက အရြယႏင ကား/မက အထးျပ ထညသြငးေဖာျပပါ။• သင၏ရပရြာ/ အလပဌာနရ သငတ႕၏ ဘဝအရညအေသြး ပမတးတက ေကာငးမြနလာရန ႏင ပမသနမာအားေကာငးလာေစရန အကအညျဖစ ေစမည လကရအခြငအလမးမားမာ မညသညအရာမား ျဖစပါသလ။• အကယ၍ ထသ႕ေသာအခြငအလမးမား ရေနခသညဆပါက ထအခြင အလမးမားက အသးခရနနညးလမးမားမာ မညသညတ႕ျဖစပါသလ။ မညသညရညရြယခကႏင အသးျပ ရနျဖစပါသလ။• ရပရြာအသကအဝနးကပမတးတကေကာငးမြနလာေစရနအတြက ထအ ခြငအလမးမားက အသးခရန မညသမ ပါဝငဥးေဆာငသငသညဟ ထင ပါသလ။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ44

သငရး ၁

ရငးလငးတငျပမႈမားက အကဥးျပနခပပါ။ ေအာကပါအခကမား အပါအဝင အဓကအခကမားက သသာထငရားစြာ ရငးျပပါ။• ရပရြာအသကအဝနးအတြငးတြင ေနထငလပကငမႈ အေလအကငမား တြင သကဆငရာ ဓေလထးစႏင ယဥေကးမႈ၊ အခ႕ေသာေနရာမားတြင ထးျခားကြျပားသည ဘဝေနထငမႈ ပစ မားပငရသည။• ေပာရႊငဖြယရာ ရပရြာအသကအဝနးသည ႀကးမားကယျပန႕သညမသား စႀကးကသ႕ပငျဖစေသာလညး ယငးသည အၿမတမးအေရးပါေနသည အခကေတာမဟတပါ။ အခ႕ေသာ ရပရြာလထသည နးကပသည ခည ေႏာငရငးႏးမႈမားျဖင ဖြ႕စညးထားၿပး အခ႕ေသာ ရပရြာမားတြငမ တစဖြ႕ တညးက အျခားသမားအေပၚထနးခပထားသညမားလညး ရသည။ေရႊ႕ ေျပာငးသြားလာမႈ လမးဆးေဒသမားတြင ယခငလမားႏင အသစေရာက ရလာသမားသည လြတလပစြာ ေရာယကသြားျခငးမးျဖစေကာငးျဖစ မည သ႕မဟတ ရပရြာလထအတြငး သးသန႕အပငးလကခြေနၾကျခငး မးလညးရပါသည။ အခ႕ေသာ လ႕အဖြ႕အစညးမားတြင အမးသားႏင အမးသမးမားသည တညေသာ ပပးေထာကပမႈအေဆာကအဥး၊ အရာ မားက အတတသးၾကမညျဖစႏငေသာလညး အျခားေနရာမားတြင မတ ညေသာေနရာမား၌ ေနထင လပကငၾကျခငးမးလညးရႏငပါသည။• ရပရြာအသကအဝနးတစခသည အသကအရြယ၊ ကားမကြျပားမႈ၊တငး ရငးသားလမး၊ အဆငအတနး သ႕မဟတ ရာထးတာဝနမားႏင မဆငဘ ရပရြာတြငး လႈပရားမႈမားတြင တနးတညအခြငအေရးမားျဖင ပါဝငခြငရ ၾကၿပး အပစမား၊ အဖြ႕အစညးမားသညလညး သကဆငရာ လအပခက မားႏင အကးစးပြားတ႕က ျမႇငတငေဆာငရြကႏငပါက ေပာရႊင ႏစၿခက ဖြယ၊ အားေကာငးသနမာသည ရပရြာတစချဖစေစပါသည။• ရပရြာအသကအဝနးတငးတြင ကငတြယေဆာငရြကႏငေသာ ျပနာ မားႏင အခြငအလမးမားရၿပး ရပရြာလထအေနျဖငထကစၥရပမားကအ ကးရရ၊ ဖနတးတထြငမႈႏင ရငးလငးျပတသားစြာ ဥးတညခကထား ေဆာငရြကပါက ေကာငးစြာေျဖရငးႏငမညသာျဖစသည။

အဆင ၄ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၅ - ၁၀ မနစ 3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

45အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငေထာကကပစၥညး ၁.၂.၄ က - ရပရြာအသကအဝနး ျပကၡဒန

လမးညႊနခကမား - ႏစတစနစလး၏ အထး ပြလမးမား၊ ကငးပသညပြမား သ႕မဟတပြေတာမားက စာရငးျပစပါ။ ထပြမားမာ ေတြ႕ဆပြမား၊ အားလပရကမား၊ ယဥေကးမႈ ဓေလထးစပြ သ႕မဟတ ဘာသာေရးပြမား ျဖစႏငသည။ ထပြမားက ျပလပရျခငး၏ရညရြယခက၊ လႈပရားမႈမား၊ ပါဝင ဆငႏႊသမားႏင ထပြတြင အဓကကသမားအပါအဝင တစခခငးစက အကဥးခပေဖာျပပါ။ အသကအရြယ၊ လင၊ တငးရငးသားလမးႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား သ႕မဟတ အျခားေသာ အပစဝငမား စသျဖင သကဆငရာအခကမားက ထညသြငးေဖာျပပါ။

လ ရသညပြ ကငးပရသည အေၾကာငး

ဥးေဆာငသမား ပါဝငဆငႏႊသမား

ဇနန၀ါရ

ေဖေဖာ၀ါရ

မတ

ဧၿပ

ေမ

ဇြန

ဇြနလင

ၾသဂတ

စကတငဘာ

ေအာကတဘာ

ႏ၀ငဘာ

ဒဇငဘာ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ46

သငရး ၁

သငေထာကကပစၥညး ၁.၂.၄ ခ - ရပရြာအသကအဝနးအတြငးရ လႈပရားမႈမား

လမးညႊနခကမား- ေကာငးတကျခငး၊ အလပလပျခငး၊ အားကစားႏင အပနးေျဖျခငး၊ မသားစ တြငးလႈပရားေဆာငရြကမႈမား၊ အစညးအေဝးမား၊ လမႈေရးအရ ေတြ႕ဆျခငးမား စသျဖင သင၏ ရပရြာအတြငးရ လမႈေရးအရ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားကေရးပါ။ အသကအရြယ၊ လင၊ တငး ရငးသားလမးႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား သ႕မဟတ အျခားေသာ အပစဝငမား စသျဖင သက ဆငရာအခကမားက ထညသြငးေဖာျပပါ။

လႈပရားမႈ အဘယေၾကာင ပါဝငသမား အခန ေနရာ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

47အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငေထာကကပစၥညး ၁.၂.၄ ဂ - ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ အပစမား

ႏင အဖြ႕အစညးမား

လမးညႊနခကမား - ရပရြာတြြငးရအပစမား၏ အမညမားႏင အဓကရညရြယခကမား၊ လႈပရားမႈမား၊ ျဖစႏငပါက ထအပစမား၏ ေခါငးေဆာငမားအမညႏင အဖြ႕ဝငမားကစာရငးျပစပါ။ အဖြ႕မားမာ လငယအပစမား၊ ကေလးသငယဆငရာ ကလပအသငးမား၊ အားကစားကလပမား၊ အမးသမးေရးရာအဖြ႕အစညးမား၊ အမးသားေရးရာအဖြ႕အစညးမား၊ ဘာသာေရးအဖြ႕အစညး မား၊ အနးဝနးကငေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၊ ကနသြယေရးသမဂၢ၊ လပငနးရငမားအဖြ႕ အစရသျဖင ရပရြာတြငး၌တညရေသာ သမားရးက၊ သမားရးကမဟတေသာအပစမား၊ အဖြ႕အ စညးမား၊ ကလပအသငးမား စသညတ႕ျဖစသည။ အသကအရြယ၊ လင၊ တငးရငးသား လမးႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား သ႕မဟတ အျခားေသာ အပစဝငမား စသျဖင သကဆငရာအခကမားက ထညသြငးေဖာျပပါ။

အပစ ရညရြယခက လႈပရားမႈမား ေခါငးေဆာငမား အဖြ႕ဝငမား

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ48

သငရး ၁

သငေထာကကပစၥညး ၁.၂.၄ ဃ - ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ

ျပနာမား

လမးညႊနခကမား - သင၏ရပရြာလထအတြငး၊ သငမသားစ၏ေန႕စဥဘဝ၊ ေကာငး၊ အလပ အတြငးမ ဆကစပေနေသာသမားႏင ရပရြာျပငပမဆကဆေနရေသာသမားအၾကား အခကအခ ျဖစေစသည အရာမားက စာရငးျပစပါ။ ျပနာတစချခငးစတငးအတြက ျဖစႏငေသာ အေၾကာငးရငးႏင ေျဖရငးခကမားကေရးၿပး မညသဥးေဆာငေျဖရငးသငသညကလညး ေရးပါ။ အသကအရြယ၊ လင၊ တငးရငးသားလမးႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား သ႕မဟတ အျခားေသာ အပစဝငမား စသျဖင သကဆငရာအခကမားက ထညသြငးေဖာျပပါ။

ျပနာ သကဆငသည ပဂၢလ

ျဖစရသည အေၾကာငးရငး

(မား)

အဆျပလေသာ ေျဖရငးနညး

(မား)လပေဆာငခက

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

49အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

လမးညႊနခကမား - သင၏ရပရြာလထ/အလပခြင အတြငးမ မသားစမား၏ေန႕စဥဘဝ၊ ေကာငး၊ အလပအတြငးမ ဆကစပေနေသာသမားႏင ရပရြာျပငပမဆကဆေနရေသာသမားအၾကား ပမတးတကအဆငေျပေစမည အရာမားက စာရငးျပစပါ။ အခြငအလမးတစချခငးစတငးအတြက အသးျပျခငးႏင အကးအျမတမား မညသ႕ရရမည၊ မညသမေဆာငရြကရမည၊ ထအခြငအလမးမားက မညသညအခနတြင အသးျပမည စသညျဖစႏငေသာ အခကမားက လညးေရးသားပါ။ ထအခြငအလမးမားသည အသးမျပျဖစေသာစာသငခနး၊ ေရအရငးအျမစတစခ၊ ေဒသထြကကနၾကမးတစခခ၊ သ႕မဟတ ရပရြာတြငးမ လမား၏ ကၽြမးကငေသာ အရညအခငးမား စသျဖင ျမငသာေသာ သ႕မဟတ မျမငသာေသာ အခကမား ျဖစႏငပါသည။ အသကအရြယ၊ လင၊ တငးရငးသားလမးႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား သ႕မဟတ အျခားေသာ အပစဝငမား စသျဖင သကဆငရာအခကမားက ထညသြငးေဖာျပပါ။

အခြငအလမး

ျဖစႏငသည အသးခႏငေသာ

အေၾကာငးအရာႏင အကးေကးဇး

မညသ႕ မညသမ မညသည အခန

သငေထာကကပစၥညး ၁.၂.၄ င - ရပရြာအသကအဝနးအတြငးမ

အခြငအလမးမား 3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၂

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ50

သငရး ၁

51အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အခနး ၁.၃ ကၽြႏပတြင အပမကတစခရပါသည။

အေၾကာငးအရာဤအခနးတြင ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမားအတြက ၎တ႕ဘဝတြငး ရလအပခကမားႏင ျပငးျပေသာဆႏၵမားက ရာေဖြေဖာထတရာတြင အကအညျဖစေစရန ရညရြယသည။ ပါဝငတကေရာကသမားသည ၎တ႕၏ဘဝပနးတငက မညသ႕ခမတရနႏင အသအမတျပ လကခရနမားက ေလလာရမညျဖစသည။ ထ႕အျပင ၎တ႕အလရေသာပနးတင သ႕ ေလာကလမးရာတြငေဆာငရြကရမည အဆငမားက မညသ႕ စစဥခမတမညက ေလလာႏင ရနလညး ျဖစသည။

အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာ• လတငးလတငးတြင တညသညအေျခခလအပခကမားရသည။ ၁) အစားအစာ၊ အဝတ အစား၊ခလႈေနထငရနႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈကသ႕ေသာ ရပပငးဆငရာ/ ဘဝရင သနေရးလအပခကမား၊ ၂) ခစျခငးေမတာႏင လကခယၾကညျခငးကသ႕ေသာ စတပငး ဆငရာ/ လမႈေရးဆငရာ လအပခကမား၊ ၃) ပညာေရး၊ အသဥာဏပညာႏင အသကေမြး လပငနးဆငရာ ျဖညဆညးျခငးကသ႕ မမကယက ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက လအပခက မားျဖစသည။• ကြျပားျခားနားသညလမားတြင ၎တ႕၏ ဘဝအေျခအေန၊ က႑မားႏင တာဝနယမႈမား သည ၎တ႕၏ဘဝအတြက အေရးႀကးဥးစားေပးရမညအခကမားက ဆးျဖတေပးေသာ ေၾကာင ထအေရးႀကးသညအခကမားအေပၚထားသညတနဖးစႏႈနးမားသညလညးကြျပား ျခားနားသည။• ေပာရႊငမႈသည ပစၥညးဥစၥာခမးသာမႈအေပၚတြင မမတညပါ။ ေငြေၾကးသညဘဝလအပခက မားျဖစသည မနကနသညခငမငရငးႏးမႈ၊ ေမတာတရား၊ ေလးစားမႈ၊ အသပညာႏငအေတြ႕ အႀကမားကသ႕ေသာ အေရးႀကးသည အရာမားက ဝယယမေပးႏငပါ။• မသားတစစႏင လမႈအသကအဝနးတစခတြင ထအေျခခလအပခကမားက လတငးအ တြက သာတညမ၊ စာနာေထာကထားမႈျဖင ျဖညဆညးေပးၿပး ကြျပားသညအပစမားမသး သန႕လအပခကမားက သငေလာသလ တ႕ျပနေဆာငရြကေပးျခငးျဖငသာ ေပာရႊငမႈက ရရေစႏငသည။• ေအာငျမငမႈလမးမသ႕ ေရာကရရနအတြက ေဆာငရြကခက မငတငမားစြာခငးထားေသာ အပမက သ႕မဟတ ပနးတငျဖငသာ စတငရမညျဖစသည။• ေအာငျမငမႈဟသညမာ ေကာငးမြနစြာ အစအစဥခမတျခငးႏင သင၏ ကယပင အရည အခငး၊ ကၽြမးကငမႈမားက အလပႀကးစားျခငး၊ ဆးျဖတခကခငမာစြာ ခမတ လပကငျခငး တ႕ျဖင မညသ႕ေပါငးစပလပကငရမညက ေကာငးစြာသရျခငးတ႕၏ ရလဒျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ52

သငရး ၁

• သငဆႏၵရေသာ ပနးတငသ႕ လြယကစြာေရာကရရနမာ ၁) အလရေသာပနးတငသ႕ သြား ရာတြင လပရမညတာဝနမားက အဆငငယမားစြာအျဖစခြခလပကငရန ၂) လကရ လပ ရမည အလပက အာရစကရန ၃) အခြငအလမးေကာငးမားက သရၿပး မညသ႕ ဖမးဆပ ရမညကလညး သရရန ၄) ပထမဆးေတြ႕ရသည အတားအဆးမားက လကမေလာရန ၅) အတားအဆးမားက ေကာလႊားရနအတြက ဖနတးတထြငမႈရေသာ နညးလမးမားက ရာေဖြရန တ႕လအပသည။

ေလကငခနးမား၁.၃.၁ အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈတ႕ေရာငးခရာ ေစး၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈလမးမ

သကဆငရာအခနးမား၃.၃ ေပာရႊငဖြယရာမသားစတစခဖနတးျခငး၉.၃ အလပအကငတစခရာေဖြျခငး၉.၄ အလပအကငအတြက ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငး

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

53အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈတ႕ေရာငးခရာေစး

ရညရြယခက• အေျခခလအပခကမားႏင ဘဝဆႏၵမားက ရာေဖြေဖာထတရန• ဘဝတြင အေရးႀကး ဥးစားေပးရမည အရာမားက သငယရန

ဥးတညအပစကေလးသငယ၊ လငယႏင အရြယေရာကၿပးသမား (ခြျခားလက)

ၾကာျမငခန၇၅ - ၉၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားအခနးအလယတြင ေနရာလြတကယကယခနထားၿပး ၾကမးျပငေပၚတြငလမားထငရနအတြက ႀကးမားသည စကဝငးတဝကပ ထငခ သ႕မဟတ ဖာ သ႕မဟတ ေကာေဇာမား ေနရာခထားျခငး

သငတနးသးပစၥညးမား• သငတနးသားတစဥးလင A-4 ¼ ဆဒ စာရြကလြတ ၅ ရြကစ• ထလကမတမားႏင ကစားရန ေငြေၾကးမား (အဆင ၁ ျပငဆငျခငးတြင ၾကည)• အတတအတ သ႕မဟတ ဥးထပတစလး• ေဘာပငမားႏင မာကာမား တစဥးလင တစေခာငးစ• Flipchart စကမား၊ ကတေၾကး ၅ စ ၆ စ၊ တပအႀကး ၅ ေခြ ၆ ေခြ

သငတနးအစအစဥအဆငမား၆

၁. လတငးလတငး ဆေတာငး (၅) ခေတာငးရန - ၅ မနစ၂. ဆေတာငးမားက အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈတ႕ေရာငးခရာေစးအတြက စစဥခထားရန - ၁၀ -၁၅ မနစ၃. လတငးလတငး ဘဝအတြက ထတေစာငစႏႈကၿပး ေစးဝယထြကရန - ၂၀ - ၂၅ မနစ

၆ Adapted from: Friends Tell Friends on the Street by Greg Carl & Nonthathorn Chaiphech (Thai Red Cross Aids Research Centre: Bangkok, 2000), Exercise: Self Awareness and Development, p. M-7.

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ54

သငရး ၁

၄. လသားတ႕၏ အေျခခလအပခက အမးအစားသးမးက ေဆြးေႏြးရန - ၂၅ - ၃၀ မနစ၅. ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ မနစ

ျပငဆငျခငးဤေလကငခနးတြင ပါဝငသမားသည ၎တ႕၏ဘဝအတြက လခငသညမားႏင လအပသည မားကစာရငးျပစရမည။ အပမကမားႏင ေပာရႊငျခငးေစးအတြငးမလအငဆႏၵမားႏင လအပခက မားက ျဖညဆညးေပးႏငရန ထလကမတမတဆင အရငးအျမစမားက လကခရရမညျဖစသည။ေအာကပါအခကမားက ေလကငခနးမျပလပမႀကတငျပငဆငထားရမည။

အဆင ၁ အတြကA-4 စာရြက ၂၀ - ၃၀ကတစရြကလင၄ပငးစညႇပပါ။ ပါဝငသတစဥးလငအနညးဆးစာရြကအပငးအစ(၅)ခစရရမည။

အဆင ၃ အတြက• ေအာကပါအတငးထလကမတမားက ျပလပပါ။• စကလြတမားက၂” x ၂” အရြယ ထလကမတျပ လပရန ညႇပပါ။ တစဥး လင တစရြကစ။• ထလကမတတစေစာငစ အေပၚတြင ေငြပမာဏ (ကပ)ကေရးပါ။ လက မတအမ းမ းတြင ပမာဏ အမးမ းပါဝငပါေစ၊ ဥပမာ အားျဖငအခ႕ေသာလက မတမားတြင ၁ လစာ သ႕ မဟတ ၃ လစာ ပမာဏ၊ အခ႕မာ ၁ ႏစစာ၊ အခ႕ မာ ၅ ႏစ ၁၀ ႏစ လစာ စသျဖင။• ထလကမတမားက လပ ၍ အတတစလး သ႕မဟတ ဥးထပတစလးထတြင ထညပါ။• ဘဏေငြစကမားက ပမာဏအႀကး၊ အေသး သတမတပါ။ ကစားသမားမ ထလကမတ ျပ၍ ထတျခငးႏင ေစးထတြင ေရာငးေသာသမားအတြက လေလာကေသာ ေငြပမာဏရပါေစ။အခနးတဖကတြင ေစးေရာငးမညသမားအတြက ယာယေစးအေနျဖင အနညးဆး စားပြ (၅) လးႏင ထငခမားက ခထားပါ။ အျခားတဘကတြင ပါဝငၾကမညသမားအတြက ထငခမားက စကဝငး ၿခမးပေနရာခထားပါ။ အခနးအလယတြင ေနရာကယကယခနထားပါ။ ေငြလေပးမညသအတြက ေဘးဘကတြင စားပြတစလးခထားေပးပါ။ (အကယ၍ စားပြမား၊ ထငခမား မရခပါက ထငရနႏင ေစးေရာငးရနအတြက အျခားပစၥညးမားက အသးျပပါ)

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

55အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

ပါဝငသတစဥးစတငးအတြက စကလြတ ၅ ရြကစေပးၿပး ၎တ႕၏ ဘဝတြင လအပၿပး လခငေသာ အရာ ၅ ခက ေဘာပငမားေပး၍ ေရးခငးပါ။ ၎တ႕ကေျပာရနမာ ပါဝငသမားအေနျဖင ၎တ႕ ဆႏၵရသေလာက၊ စဥးစားမသေလာက မညသညအရာကျဖစျဖစ ေရးသားျခငး၊ ပဆြျခငးမား ျပလပ ႏငၿပး စာရြကတစရြကတြင ဆေတာငး သ႕မဟတ လအပခကတစခက ေရးရနျဖစသည။ အကယ၍ ၎တ႕အေနျဖင စာရြကမားပမလအပပါက ထပမေတာငးယႏငသည။ ပမားႏင စာမားသည အလြန အမငး မေသးငယသငပါ။

၎တ႕ထမ စာရြကမားကေတာငးယၿပးေနာက ေအာကပါတ႕က ျပလပပါ။

၁. စာရြကမားက အပစ (၄) စ ခြပါ။ က) အေျခခပစၥညးမား (အစားအေသာက၊ အဝတအစား၊ ေဆးဝါး၊ အမ၊ လကကငဖနး၊ ေဒသတြငး သယယပ႕ေဆာငေရး စသျဖင) ခ) ဇမခပစၥညးမား (စတကးယဥဖြယကားမား၊ ဖကရငကသည အ ဝတအစားမား၊ လကဝတ ရတနာမား၊ ေနာကဆးေပၚလကကင ဖနးအစရသည) ဂ) စတခစားမႈဆငရာမား ( ခစျခငးေမတာ၊ မသားစေပာရႊငျခငး၊ ေပာရႊငဖြယရာမား၊ ေအာငျမငမႈ၊ ၿငမးခမးျခငး၊ ေဘးကငးလၿခ ေရး အစရသျဖင) ဃ) မမကယက တးတကေရး(ပညာေရး၊ စာအပမား၊ ကြနပတာ၊ သငတနးမား၊ အလပသင၊ အလပ၊ ခရးသြားျခငး၊ ဘာသာစကား အသစတစခသငျခငး၊ ရပရြာတြငး ေစတနာလပငနးမားစသျဖင)

၂. ထအပစေလးခက ေစးတြငေရာငးခမည ပစၥညးမားအေနျဖင ခငးကငးပါ - အမးမတေသာ ပစၥညးမားက မတသည စားပြမားေပၚတငပါ။ ဥပမာ - ပစၥညးအပစ ၁ က စားပြ ၁၊ ပစၥညးအပစ ၂ က စားပြ ၂ စသျဖင။

၃. ပစၥညးတစခစက ေစးႏႈနးသတမတပါ။ ေစးႏႈနးမားသည လကေတြ႕သ ဘာဝကရနလသည။ ဥပမာအားျဖင ဇမခပစၥညးမားသည အေျခခပစၥညး မားထက ေယဘယအားျဖင ေစးႀကးသည။ စတပငးဆငရာပစၥညးမားမာ အခမျဖစသည။ ပညာေရး၊ ခရးသြားျခငးအစရသည မမကယကတးတက ေရးပစၥညးမားမာ ေစးႀကးေကာငးႀကးမညျဖစေသာလညး ရပရြာတြငး ေခါငးေဆာငမႈ အစရသညတ႕မာ အခမျဖစႏငပါသည။ သငတနးပ႕ခသမ တကေရာကသမားတြငရသည ထလကမတမားျဖင ႏႈငးစာ၍ ေစးႏႈနး မား ပမာဏက သတမတေပးသငေပသည။

အဆင ၁ လတငးလတငး ဆေတာငး (၅) ခေတာငးရန - ၅ မနစ

အဆင ၂ ဆေတာငးမားက အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈတ႕ေရာငးခရာ ေစးအတြက စစဥ ခထားရန - ၁၀ - ၁၅ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ56

သငရး ၁

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

လပငနးစဥ : သငတနးပ႕ခသအေနျဖင အဆင ၂ က ျမနဆနစြာ လပကငသငေပသည။ လပရမည အလပမားက အတတကြ

သငတနး ယဥတြပ႕ခမညသမားအၾကား ခြေဝရန သ႕မဟတ သငတနး ပ႕ခသမာ သငတစဥးတညးျဖစသည ဆပါက အက ၁ ဥး ၂

ဥးေခၚရနျဖစသည။ အခနကန သကသာေစရနအတြက အဆင ၂ မၿပးစးေသးခနတြင အျခားသငတနးပ႕ခသမ အဆင ၃ က စတင

ထားႏငပါသည။

အေၾကာငးအရာ : ပစၥညးမားအေပၚတြင အေျခခလအပခက သ႕မဟတ ဇမခပစၥညးျဖစေၾကာငး ဆးျဖတရာတြင ျငငးရ

ခရျခငးမားရႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင ေခတသစ အခနကာလတြင လကကငဖနးမားမာ အလြနအေရးပါလာပါသည။

ငယရြယေသာမးဆကမားအၾကားတြင စမတဖနးမားသး၍ အငတာနကအသးျပရျခငးသည လမႈဆကသြယေရးကြနရက သ႕မဟတ

ေလလာသငယစရာ အေရးအႀကးဆး ပစၥညးမားျဖစႏငသလ မၿပးဆးေသာ ေဖာေျဖမႈမားအတြက အသးျပရာလညး ျဖစႏငပါသည။

ထသ႕ေသာပစၥညးမားအတြက မနေသာ/မားေသာအေျဖမရဘ သငတနးဆရာမသာ ပါဝငသမားက ထကသ႕ေသာ အခကမားက

ေဆြးေႏြးေစရနျဖစသည။ ၎တ႕ အေနျဖင သေဘာမတပါကလညး အဆငေျပပါသည။

ပါဝငသမားက ‘ဘဝအတြကထလကမတ’ ႏႈကရမည ျဖစေၾကာငးေျပာရမည။ အခနးတြငး ေလာကသြားၿပး ပါဝငသမားက အတအတြငးမ ထလကမတ တေစာငစႏႈကခငးရမည။ ၎တ႕ လကခရသည ေငြပမာဏကစစေဆးၿပး ေငြလသထသြား၍ ကစားရနေငြ ထတခငးရမည။ေငြလမႈမားအားလးၿပးဆးပါက ‘အပမကမားႏင ေပာရႊငမႈမား ေရာငးခရာေစး’ ဖြငၿပျဖစေၾကာငး ေၾကျငာ၍ ပါဝငသမားက ေစးဝယႏငၿပျဖစေၾကာငးေျပာရမည။ (ဤေနရာတြင သငတနးပ႕ခသမား သညေစးသညမားေနရာတြင ဝင၍ေစးေရာငးခေပးရမည။) ေစးသညမားအေနျဖင ေစးဝယသမား အား ၎တ႕အေနျဖင တနသညဟထငသည ေစးျဖင ေစးစစႏငေၾကာငးေျပာရမည။ ၎တ႕ အေနျဖင လကထရသည ပကဆက အကနသးႏငသည။

အားလးေစးဝယထြကၿပးေနာကတြင ေအာကေဖာျပပါေမးခြနးမားက ၎တ႕အား ေမးျမနးပါ (ပစၥညး မးစႏင ပတသက၍ အမးသား၊ အမးသမး သငတနးသားမားအားလးထမ အေျဖမားရပါေစ)• သငဘာဝယခသလ။• ထပစၥညးမားက ဘယေနရာက ဝယခသလ။• သငဝယလသည အရာအားလးက ဝယႏငခပါသလား။• ေစးမ သငရခသညအရာအားလးက ေကနပပါရ႕လား။ ဘာေၾကာငလ။ ဘာေၾကာင မေကနပပါသလ။• မညသည ပစၥညးမားက ေစးႀကးၿပး မညသညတ႕က မႀကးပါသလ။• သငအေနျဖင လခငေသာလညး ေစးတြင မရသည အရာမားရပါသလား သ႕မဟတ ထပစၥညးမားသည အလြနေစးႀကးေနပါသလား။ ဘယပစၥညး မားပါလ။

အဆင ၃ လတငးလတငး ဘဝအတြက ထတေစာငစႏႈကၿပး ေစးဝယထြကရန - ၂၀-၂၅ မနစ

အဆင ၄ လသားတ႕၏ အေျခခလအပခက အမးအစားသးမးက ေဆြးေႏြးရန - ၂၅ - ၃၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

57အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

• ထလကမတတြင ပါဝငသည ေငြပမာဏသည ပါဝငတကေရာကသမား အတြက ျခားနားမႈ ရပါသလား?• ထအခကေၾကာင ဝယယေရးတြင မညသ႕ သကေရာကပါသလ?• လမားအၾကား အထးသျဖင အမးသမး၊ အမးသား၊ မနးကေလးႏင ေယာကၤားေလး၊ အသကငယသႏင ႀကးသမားအၾကားတြငမညသ႕ေသာ ျခားနားမႈမား ရပါသလ? ရခပါက ျခားနားမႈမားမာ မညသညအရာမားျဖစ ၿပး အဘယေၾကာငပါလ?ေဆြးေႏြးခသည ပစၥညးမားက သငပနးေပၚတြငတငပါ။ အေျခခလသားတ႕၏ လအပခကမားက လြတလပစြာေဆြးေႏြးေစပါ။ အဓကလအပခက (၃) မး ပါဝငသည လသားတ႕၏ လအပခကမား က ရငးျပပါ။၁) ရပပငးဆငရာလအပမႈ သ႕မဟတ ရငသနေနထငေရးအတြက လအပမႈ၂) စတခစားမႈ/လမႈေရးဆငရာ လအပမႈ သ႕မဟတ စတပငးဆငရာ ကနး မာေရးအတြက ေရရညတညတခငၿမေရး (ထငျမငယဆျခငး သ႕မဟတ အစစအမန) ႏင လမႈေရးဆငရာ ရပတညမႈ လအပခကမား၃) မမကယက ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လအပမႈ သ႕မဟတ မမဘဝ တးတက ေကာငးမြနရန အတြက လအပခကဘတေပၚတြင ေကာလသးခခြ၍ေသာလညးေကာငး၊ flipchart ၃ ခေပၚတြင လညးေကာငးလအပ ခက ၃ခက ခြ ၍ေရးခ ပါ (ေအာကပါ ဇယားအတငး ) ၊ ထ႕ေနာက ပါဝငသမားက လအပခက တစချခငးစ၏ နမနာမားက ေမးျမနးပါ။ ဘတေပၚတြင လညးေကာငး flipchart ေပၚတြင လညးေကာငး သကဆငရာ ေကာလေအာကတြင ေရးခရနျဖစသည။ ထ႕ေနာက ၎တ႕ဝယယခသည ပစၥညးမားက ဘတ/ flipchart ေပၚရ သကဆငရာ ေကာလ ေအာကတြငထညပါ။

၁. ရပပငးဆငရာ လအပခကမား

၂. ခစားမႈ/လမႈေရးဆငရာ လအပခကမား

၃. မမကယက ဖြ႕ၿဖး တးတကေရး လအပခကမား

• အစားအစာ• အဝတအစား• အေဆာကအအ• ကနးမာေရး ေစာင ေရာကမႈ• …..

(အဆင ၂ ပါ အပစ ၁ မ ပစၥညးမား)

• မသားစႏငမတေဆြသငယ ခငးမား၏ ခစျခငးေမတာ• တစကယေရေဘးကငး လ ၿခမႈ• ဖကရငကေသာ အဝတအ စားမား• ရပရြာလထမ လကသငခမႈ• …..

(အဆင ၂ ပါ အပစ ၂ ႏင ၃ မ ပစၥညးမား)

• ပညာေရး• အလပအကင• ခရးသြားျခငး• ရပရြာလထတြင ပါဝငမႈ• …..

(အဆင ၂ ပါ အပစ ၄ မ ပစၥညးမား)

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ58

သငရး ၁

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားျဖစသည သမးမား၊ ညအစမမား၊ မနးမမားႏင မခငမား၏ လအပခကမားႏင အမးသားမား၊

ေယာကၤားေလးမား ျဖစၾကသည သား၊ ညအစက၊ ခငပြနးႏင ဖခငတ႕အၾကား လအပခကကြာျခားမႈမားက ေဆြးေႏြးပါ။

ဥးတညအပစအတြက သးသန႕ အေျခအေနႏငလအပခကမားက လပမေဆြးေႏြးပါ။ ဥပမာအားျဖင ေကာငးထြကထားသည ကေလးမား၊

ကေလးလပသားမား၊ ကေလးသငယအမအကမား၊ စကရလပသားမား၊ မခငမား၊ မခင/ ဖခငတစဥးတညသာရပတညေနသည

မဘမား၊ ၿမ႕ သ႕မဟတ ႏငငတစခရ ေရႊ႕ေျပာငး လပသားမား စသျဖင။ ထ႕အျပင မသနစြမးပဂၢလမားကသ႕ အထးလအပခကရသမား။

ဘတေပၚတြင ရသည ပစၥညးမားက ၾကညရႈၿပး မညသညပစၥညးမားသည ဘဝတြင လအပသည မညသညပစၥညးမားသည မလအပဟသညက ၂ မနစ ၃ မနစခန႕ အခနေပးစဥးစားေစပါ။ ပါဝငသ ၄ ေယာက ၅ ေယာကက ေရြးခယ၍ ၎တ႕၏ဘဝတြင အလခငဆးအရာမားက ညႊနျပေစပါ (အေျဖမး စရရႏငရနအတြက မတညေသာလငအပစ၊ အသကရြယမးစက ေမးျမနးပါ)။ ေထာကျပရမညအခကမာ လတငးလတငးတြင အေျခခလအပခက သးရပရ ေသာလညး မတကြျပားသည လမားတြင မတညေသာ ဥးစားေပးကစၥရပမားရသညဟသည အခကျဖစသည။ လတစဥး၏တာဝန ႏင ဝတရားမားသည ထသအေနျဖင ဘဝတြင အေရးႀကးသညဟ လကခထားသညအရာမားအေပၚ တြငမတည၍ ဆးျဖတၾကျခငးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ကေလးမားႏင လငယ မားသည အရြယေရာကၿပးသမားႏင ႏႈငးစာလင မသားစတာဝနမားမာ ကြျပားေသာ ဥးစားေပးကစၥရပမား ရမညျဖစသည၊ ကေလးမားသည ေကာငးတကရန၊ အနားယရနႏင ကစားရန အခနပမလအပခနတြင အရြယေရာကၿပးသမားအတြက အလပလပရန အခနပ၍ လအပသည။ သမး မနးကေလးမားသည ၎တ႕၏ အစက၊ေမာငမားႏင ႏႈငးယဥလင မတည ေသာ လအပခကမားရေပမည။ ထ႕အတ ကေလးငယတစဥးေမြးထားသည အမေထာငရၿပး မနးမတစဥး၏ လအပခကသညလညး လပ လလြတတစဥး သ႕မဟတ အဘးျဖစသတစဥး၏ လအပခကႏင ေသခာေပါကတႏငလမမည မဟတေပ။ဘဝတြကတာ ေပာရႊငေစရနအတြက လတစဥးသည ၎၏ အေျခခ ရငသနေရးလအပခကမား၊ စတခစားမႈဆငရာ လအပခကမားႏငမမကယကတးတကေရး လအပခကမားက ျဖညဆညးႏငရန လအပေပလမမည။ လတစဥး၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးရနျဖစေသာ အရညအခငးမားႏင အခြငအလမးမားက ဘဝပတဝနးကငဆငရာ အခကမားက မားစြာသကေရာက ေစသည။ ဥပမာအားျဖင ဆငးရေသာမသားစတြင ေမြးဖြားလာသည ကေလးတစဥးထက ခမးသာသည မသားစတြင ေမြးဖြားလာသည ကေလး တစဥးက ရပပငးဆငရာလအပခကအခကအခ ပမနညးပါးမညျဖစၿပး ပမ ေကာငးမြနေသာပညာေရးကလညး ရရမညျဖစသည။ သ႕ေသာလညးအေရးႀကး မတသားရမညအခကမာ ေပာရႊငမႈဟသည ပစၥညးဥစၥာ ခမးသာၾကြယဝမႈ တစခအေပၚတြငသာ မတညျခငး မရပါ။ ဆငးရေသာ မသားစတြင ေမြးဖြားလာသည ကေလးမားသညလညး ခစျခငးေမတာႏင အျခားေသာ စတခစားမႈဆငရာမားက ေပာရႊငစြာခစားႏငၾကၿပး ဘဝႏင အလပခြငတြင ပမေကာငးမြနသည အခြင

အဆင ၅ ဝငးဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၅ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

59အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အလမးမားက ဖနတးေပးမည အေရးႀကးေသာ ပညာေရးက ေလလာသငယျခငးျဖင မမ ကယကတးတကေအာငေဆာငရြကႏငၾကပါသည။ ေငြေၾကးသည စစမနသည ရငးႏးခငမငမႈ၊ ေမတာတရား၊ ေလးစားမႈ၊ အသပညာဗဟသတႏင အေတြ႕အႀကကသ႕ေသာ အလြနအေရးႀကး သညလအပခကမားက ဝယယမေပးႏငပါ။မသားစတစစႏင လမႈပတဝနးကငတစခတြင ေပာရႊငမႈမားက ဖနတးေပးႏငရနအတြက ေသခာသညအခကမာ တတႏငသမ လတငးအတြက တနးတညမၿပး၊ စာနာမႈရေသာ အေျခခ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငရနအတြက အခြငအလမးမားဖနတးေပးျခငးႏင မတကြျပား ေသာအပစမားအတြက သးသန႕လအပခကမားကလညး သငေလာသလ တ႕ျပနလပေဆာငေပး ရနသာျဖစသည။ ရဖနရခါတြင တနးတညမမႈ သ႕မဟတ တညသည အခြငအလမးသည ရညရြယထားသညအပစမားအတြက အကးေကးဇးက မခစားရဘ စာနာေထာကထားမႈ သ႕မဟတ တရားမတမႈ ရေစရနအတြက ဥးတညလပေဆာငျခငး ျဖစေကာငးမ ျဖစေပမည။ (ကားမလင ကြျပားမႈ ဆငရာ သေဘာတရားမားႏင အဓပၸာယဖြငဆခကမား ေအာကရ အကဥးခပေဖာျပခက၊ ေလကငခနး ၃.၁.၁၊ ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက သတမတေစတာလ၊ ဘာက မနးကေလးဆတာက သတမတေစတာလ။)ေအာကပါအခကမားက အထးျပေဆြးေႏြးျခငးျဖင ေလကငခနးက အဆးသတပါ။• လတငးလတငးတြင တညသည အေျခခလအပခကမားရသည။ ၁) အစားအစာ၊ အဝတ အစား၊ ခလႈေနထငရနႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈကသ႕ေသာ ရပပငးဆငရာ/ ဘဝ ရငသနေရးလအပခကမား၊ ၂) ခစျခငးေမတာႏငလကခယၾကညျခငးကသ႕ေသာစတပငး ဆငရာ/ လမႈေရးဆငရာ လအပခကမား၊ ၃) ပညာေရး၊ အသဥာဏပညာႏင အသကေမြး လပငနးဆငရာ ျဖညဆညးျခငးကသ႕ မမကယက ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက လအပခက မားျဖစသည။• လတစဥး၏ တာဝန ႏင ဝတရားမားသည ထသအေနျဖင ဘဝတြင အေရးႀကးသညဟ လကခထားသည အရာမားအေပၚတြငမတည၍ ဆးျဖတၾကျခငးျဖစေသာေၾကာင မတ ကြျပားသညသမားသည ၎တ႕အတြကအေရးႀကးသညဟ ယဆေသာအခကမားအေပၚ တြင မတည၍ တနဖးမားကြာျခားၾကသည။ဘဝ၏ ထလကမတသည အခ႕သမားအတြက ေကာငးေသာလညး အခ႕သမားအတြကမ ၾကမးတမးေနေစမညျဖစသည။ အခ႕ေသာသမားမာ ခမးသာသည မသားစမားတြင ေမြးဖြား လာၾကေသာလညး အခ႕မာမ ဆငးရႏြမးပါးလကရသည။ ဆငးရႏြမးပါးသည ေနာကခ အေန အထားမ လာေရာကသသည ပမခကခမညျဖစေသာလညး ၎တ႕၏ ဘဝ အရညအေသြးက တးျမငေစမည ပညာေရးႏင အျခားအခြငအလမးမား ရေနဆျဖစပါသည။ သ႕ေသာလညး ေပာရႊင ခမးေျမ႕မႈဟသညမာ ပစၥညးဥစၥာ ခမးသာၾကြယဝမႈတစခတညး တြငသာမတညသည မဟတပါ။ ေငြေၾကးသည စစမနသည ရငးႏးခငမငမႈ၊ ေမတာတရား၊ ေလးစားမႈ၊ အသပညာ ဗဟသတႏင အေတြ႕အႀကကသ႕ေသာ အလြနအေရးႀကးသည လအပခကမားက ဝယယ မေပးႏငပါ။• မသားစတစစႏင လမႈပတဝနးကငတစခတြင ေပာရႊငမႈမားက ဖနတးေပးႏငရနအတြက ေသခာသညအခကမာ တတႏ ငသမ လတငးအတြက တနးတညမၿပး၊ စာနာမႈရေသာ အေျခခ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငရနအတြက အခြငအလမးမား ဖနတးေပးျခငး ႏင မတကြျပား ေသာအပစမားအတြက သးသန႕လအပခကမားကလညး သငေလာသလ တ႕ျပနလပေဆာငေပးရနသာျဖစသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ60

သငရး ၁

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈလမးမ

ရညရြယခက• ဘဝတြင ပနးတငမား ခမတမႈႏင အသအမတျပလကခမႈမားက ေလလာသငယႏငရန• ဆႏၵရေသာဘဝပနးတငသ႕သြားမည လမးျပေျမပမား ေလကငေရးဆြရန

ဥးတညအပစ

ကေလးသငယ၊ လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမား (ကေလးမားႏင လငယမားက အရြယေရာကၿပးသမားႏင ခြျခားထားရန)

ၾကာျမငခန၆၅ - ၇၅ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားၾကမးျပငေပၚ၊ အခနးအတြငး သ႕မဟတ အခနးျပငပတြင ႀကးမားသည စကဝငးပ သ႕မဟတ စကဝငးၿခမးပ ေနရာခထားရန

သငတနးသးပစၥညးမားသငတနးတကေရာကသအားလးအတြက A-4 စာရြကလြတမား၊ ခတမားႏင ေရာငစခတမား ထားရရန

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညး၁.၃.၂ က. ကၽြႏပ၏ေအာငျမငမႈလမးမ: ကေလးမားအတြကနမနာ၁.၃.၂ ခ. ကၽြႏပ၏ေအာငျမငမႈလမးမ: လငယမားႏင အရြယေရာကၿပးသမားအတြက နမနာ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

61အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငတနးအစအစဥအဆငမား၁. ျမငေယာငစတကးၾကညျခငး - ၁၀ မနစ၂. အနာဂတကာလ အပမကမားက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ၃. အပမကတစခက သေဘာေပါကနားလညႏငရန အဆငမားျပလပျခငး - ၁၅ -၂၀၄. ဘဝပနးတငတစခက ခမတျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ၅. ေအာငျမငမႈလမးမတစခက ေဝမျခငး - ၁၅ မနစ

သငတနးသားမားအားလးက စက၀ငးပသ႑န (သ႔) စက၀ငးျခမးပသ႑န ထငခငးပါ။ စတလကသကသာမႈရေစမည ဂတတစခခက ေနာကခထားလက ေလကငခနးကျပလပပါ။ အကယ၍ ဤေလကငခနးသည ညေနပငးတြငျပလပ သညဆပါက ေျခဆန႔လကဆန႔ ေလကငခနးတခ႕က သငတနးသားမားႏင ၂ - ၃ မနစၾကာေအာင ျပလပပါ။ ထ႔ေနာက သငတနးသားမားက ကလားထငေပၚတြငျဖစေစ၊ ၾကမးေပၚတြငျဖစေစ၊ လေလာငး၍ျဖစေစ၊ သကေသာငသကသာျဖစေစမည အေနအထားႏင ေနခငးပါ။ ဤအဆငတြင စတတြငထငဟပလာေအာင ျပလပသညေလကငခနးအတြက နညးလမး ၂ မး ရသည။ နပါတ ၁ သည လႀကးမား၊ ကေလးမားႏင လငယမားအတြက အသးျပ ႏငသည။ နပါတ ၂ သည လႀကးမားအတြကျဖစသည။

စတတြငထငဟပလာေအာငျပလပျခငး ၁ (ကေလးမားႏင လငယမားအ တြက - သငတနးသားမားက စတလကေပါပါးစြာျဖင သငခနးစာအေပၚ အာရျပေအာငျပလပပါ။ ပၿပး ျမးျမးၾကြၾကြျဖစေစသည သစဥတစခက ထပ ေၾကာထားေသာဂတမးက ေျပာငးလအသးျပႏငသည။ ဤေလကငခနး သည သငတနးသားမားက မမကယကသတျပမေစရနႏင ၄ငးတ႔ဘ၀မားက ထငဟပေစေအာင ျပလပေပးမညျဖစသည။ ၄ငးတ႔ဘ၀တြငရေသာ အခကအခ မားက ေကာလႊားလက ေအာငျမငမႈပနးတင မားက အေရာကလမးႏငရနအတြက အေတြးေကာငးမားက ျဖစေပၚေစမညျဖစသည။ သငတနးသားမားက တငပဥေခြထငခငးပါ။ ၿပးလင ေအာကပါ ပ ၈ ပအတြငးရ ပစတစခစႏင သကဆငေသာ ေအာကပါအဆမားက ေျပာပါ။ (ပစမားက နပါတျဖင မတသားထားပါ။) ၄ငးအဆမားက စကားျဖငေျပာ၍ေသာလညးေကာငး သခငးအျဖစဆ၍ေသာလညးေကာငး ေျပာဆႏငသည။ တထြငဥာဏရပါေစ။ အဆတစခစက အသမနမနျဖငရြတဆရမညျဖစၿပး အဆတစခစအတြက တညေသာအခန (စကန႔ ၃၀ ခန႔) ေပးရမညျဖစသည။ အဆတစခႏင ပစတစခက တစၿပငနကတညး ၿပးေအာငလပျပရမညျဖစသည။ ႀကၿပး၍လညးမရ။ ေနာက ကၿပး၍လညးမရပါ။

အဆင ၁ ျမငေယာငစတကးၾကညျခငး - ၁၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ62

သငရး ၁

အဆမား (၁) “တခါတရမာ သငဘယသလဆတာ ေတြးမသလား။ သငဘယသလ။ ငါ ဘယသလ။ ငါဘာလခငလ။” (သင၏ လကဖ၀ါးက မနတစခက ၾကည ေနသကသ႔ မကႏာဘကဆသ႔ ျဖန႔ျပထားမည။)(၂) “ျဖစႏငေခမားက ရာၾကညမည။ ျဖစႏငေခေတြ ျမငပါသလား။ ၾကညပါ။ အနာဂတက ၾကညပါ။” (လကဖ၀ါးႏစဖကက မကခးအေပၚမးလကမက ႏာက တစဘကမတစဘကသ႔ တစစတစခကရာေဖြသကသ႔ ျဖညးျဖညး ခငးလညပါ။) (၃) “သ႔ေသာ တခါတရတြင မညသညျဖစႏငေခမ သငျမငေတြ႕မညမဟတ။ သငဟာ ပငပနးလာမယ။ စတဓာတကလာမယ။ သငက ေခါငးကက လာေစမယ။” (မကႏာက လကဖ၀ါးတစဖကျဖငအပလက ဒးအေပၚတြင တေတာငက တငထားပါ။) (၄) “တခါတရလေတြက သငအေပၚ မေကာငးၾက။ ဒါဟာ သငက ကားတစ ေကာငလ ျပနလနတကခကခငစတ ျဖစလာေစတယ။ ဟတတယေနာ။ ဒါေၾကာင ဟနးစမး။ ဟနးစမး။” (ကားတစေကာင ခနအပမညပစကသ႔ သငလကႏစဖကက မကႏာေဘး တစဘက တစခကေနာကသ႔ပစလက လကသညးထတျပပါ။ အႀကတလက မသပထားရသည ခစားခကမား က ထတလႊတရန မာနဖသျပလပပါ။) (၅) “သငဟာ စတဓာတကႏငတယ။ ေဒါသထြကႏငတယ။ ဒါေပမယအခက အခေတြက ေပာကပကသြားမာလား။ မေပာကပကႏငဘး။ ဒါေတြက ေျဖရငးဖ ႔ နညးလမးရာရေအာင။ ဟတလား။” (သင၏ ဘယဘကတ ေတာငက ဘယဘကဒးအေပၚတငလက ဘယဘကသ႔လညပါ။ ေမးေစ က တစခခေတြးေနသကသ႔ ဘယဘကလကေခာငးမားျဖင ေထာက ထားပါ။)(၆) “သငဘယကသြားမာလ။ အပေပာေနၿပလား။ ေဟး.. ထ.. ထ။ လပစရာ ရတယ။” (ကယကကပါးခလကပါ။ ေျဖးေျဖးခပါ။ ပါးႏစဖကစလးက လကတစဖကစျဖငခပါ။ မကလးကမတထားပါ။ လကဖ၀ါးက မကႏာအ ေပၚတငထားပါ။ ၿပးေနာက မကလးဖြငၿပး “ထေတာ” ဟေျပာပါ။) (၇) “သငကၾကခငတယ။ သငကထကျမကတယ။ မးကတစက၀ငးအလြန ကၾကညရင သငအပမကက ရာေတြ႔မယ။ အပမကက အေကာငအထည ေဖာႏငမယ။” (လကႏစဖကက ရငဘကနားတြင ပကလကပါ။ ညာဘက ကလည၊ မကႏာကအေပၚေမာထားၿပး ေပာရႊငျခငး၊ ေမာလငခကျပည၀ ျခငးႏင ျမးတးျခငးမားျဖင ျပးပါ။)

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

63အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

(၈) “သငကယသင ဖြငဟလကပါ။ ျဖစႏငေခေတြအတြက။ ျဖစႏငလား။ ျဖစ ေကာငးလညး ျဖစႏငမည။ ျဖစခငမလညး ျဖစႏငမယ။ ေကာငးကငဆ အေရာကလမး။ အမမကရတ မတေဆြသငယခငးေတြန႔ အခပအတ ပ သနးၾကစ႔။” (လကမားက ဥးေခါငးအထကသ႔ ဆန႔တနးၿပး ၄၅ ဒဂရ ေျမႇာကလကပါ။ ေကာငးမြနစြာ၊ သတရစြာ စတႏလးေမြးပါ။) အဆမားအားလးႏင ပစမားအားလးက တစေခါကျပလပေပးၿပးလင သငတနး သားမားက အဆမားက ေျပာေစၿပး ပစမားက သငႏငအတလကလပဖ႔ေျပာပါ။ ရပပပစမားက ေနာကတစႀကမထပျပၿပး အားလးပါ၀ငလပေဆာငလာေအာင ထပမျပလပပါ။ ေနာကဆးအဆ ၈ ၿပးဆးခနတြင သငတနးသားမား၏ ၄၅ ဒဂရ ေျမႇာကထားေသာလကမားက ေဘးတစဘက တစခကရသမား၏ လကမားႏင တြခငးလကပါ။ ေကာငးမြနမႈ၊ ေမာလငခကရမႈတ႔ျဖင အဆးသတပါ။

စတတြငထငဟပလာေအာငျပလပျခငး ၂ (လႀကးမားအတြက) - သင တနးသားမားက ေနာက ၅မနစအတြငးတြင ေန႔အပမကမကမညဟ ေျပာပါ။သငတနးသားမားက မကလးမတလက စတေလာထားၿပး ၄ငးတ႔ ကယတင၏ပရပ၊ မသားစႏင ၄ငးတ႔ေနသညေနရာမား၏ ပရပမားကျမငေယာငခငးပါ။ ေနာက ၁ -၂ မနစအၾကာတြင အပမကထတြငရေသာ ၄ငးတ႔ျဖစခငေသာ အနာဂတပစက ရပရငတစကားကသ႔ ျမငေယာငခငးပါ။ အနာဂတတြင ဘာျဖစမလ၊ဘာေတြလပေနမလ၊ ေနာကလ….ေနာက ၃ လ….ေနာက ၆ လ…၁ ႏစ… ၃ ႏစ…၅ ႏစ… ၁၀ ႏစ..။ ၅ - ၆ မနစအၾကာတြင လကေျဖာကတးျခငးျဖငျဖစေစ၊ လကခပတးျခငးျဖငျဖစေစ (သ႔) ေခါငးေလာငး ထးျခငးျဖငျဖစေစ မကလးမားက ပြငသြားေအာငျပလပၿပး လကရပစၥပၸနသ႔ ျပနလာရနေျပာပါ။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

အဆင ၁ တရားထငျခငးေလကငခနးက တတဆတေသာေနရာတစခတြင ျပလပရနအေရးႀကးသည။ သငတနးသားမားသည

တရားထငသညအေနအထားအျဖစ စတသြငးႏငရန စတလကသကေသာငသကသာ ျဖစေနရမည။ ေနရာကယကယရပါက

သငတနးသားမားက ထငေစျခငး (သ႔) ၾကမးေပၚတြငေနေစျခငးမား ျပလပခငးႏငသည။ တရားထငႏငရန ဂတသစဥၿငမၿငမတစခဖြ

ငထားႏငလင အေထာကအကျဖစသည။ စတတြငထငဟပလာေအာင ျပလပျခငး ၁ အတြက သငတနးနညးျပသည အဆတစခစက

သခငးလပဆႏငရန၊ ပစတစခစက အခနကကျပလပႏငရန ႀကတငေလကငသငသည။ စတတြငထငဟပလာေအာင ျပလပျခငး ၂

အတြက သသကြကြႏင ေျဖးေျဖးေအးေအး စကားေျပာတတရနလသည။

သငတနးသားမားကထငေစၿပး ေအာကပါေမးခြနးမားက ေမးျမနးပါ။

စတတြငထငဟပလာေအာငျပလပျခငး ၁• ျဖစႏငေခေတြကလကရာတအခါမာ တစခခေတြ႔သလား။ (ပစ ၂ က ျပ လပျခငး) • တခါတရ ကယဘ၀အေၾကာငး၊ ကယအနာဂတအေၾကာငး ေတြးမလား။• ကယအပမကကဘာလ။ ကယအပမကေတြက သငယခငးေတြန႔ မေ၀ ေျပာျပႏငမလား။

အဆင ၂ အနာဂတအပမကမားက ေဆြးေႏြးျခငး - ၁၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ64

သငရး ၁

သငတနးသားမားက အဆင ၁ တြင ျမငေယာငထားေသာ အပမက (သ႔) ရညမနးခကပနးတငက စဥးစားၿပး ၄ငးပနးတငကေရာကရေစရန မညသ႔ ေျခလမးလမးမညက စဥးစားခငးပါ။ ကာလတ၊ ကာလလတႏင ကာလရည ပနးတငမား ခမတႏငေၾကာငးက ေအာကပါဥပမာမားေပး၍ ရငးျပပါ။ (ဥပမာ က သည ကေလးမားအတြကျဖစၿပး ဥပမာ ခ သည လငယႏင လႀကးမားအတြကျဖစ သည။) • ကာလလတအတငးအတာရသည အနာဂတတြင ေအာငျမငေစရနအ တြက ေရတ ရညမနးခကပနးတငမားခမတျခငး (ဥပမာ) က) သငဟာ စာေမးပြတစခက ေျဖဆမာျဖစၿပး သင၏ပနးတငသည အမတ ေကာငးေကာငးရရနျဖစသည။ ခ) လာမည ၁ - ၃ လတြငး အလပသစတစခရာခငသည။ • သပမေ၀းေသာ အနာဂတတြင ေအာငျမငေစရနအတြက ေရလတ ရည မနးခက ပနးတငမားခမတျခငး (ဥပမာ)

အဆင ၃ အပမကတစခအေကာငအထညေပၚလာေစရန ေျခလမးမားလမးျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

• အပမကတစခတညးကပ အတတမကတသေတြရသလား။ (မရ)• အနာဂတအပမကအေၾကာငး ေတြးတာေကာငးတယထငလား။ ဘာ ေၾကာငထငလ။ ဘာေၾကာငမထငဘးလ။

စတတြငထငဟပလာေအာငျပလပျခငး ၂• ေန႔အပမကထမာ ကယကကယျပနျမငလား။• အပမကထမာ ကယဘာလပေနတာျမငလ။• ကယေန႔အပမကက အမနျဖစလာေစခငလား။ ဘာလ႔ျဖစေစခငလ။ ဘာလ႔မျဖစေစခငဘးလ။• ေန႔အပမကထမာျမငမကလကတ အရာေတြက တကယျဖစလာမယထင လား။ ဘာေၾကာင ထငသလ။ ဘာေၾကာင မထငဘးလ။• အရငဒါမးေန႔အပမက မကတာမးက လပဖးသလား။ လပဖးတယဆရင ကယေန႔အပမကအေၾကာငးက သမားေတြက ေျပာဖးသလား။ • ကယအနာဂတေၾကာငး ေတြးဖးသလား (သ႔) အပမကမကဖးသလား။ • အနာဂတအေၾကာငးေတြးတာ (သ႔) အပမကမကတာဟာ ေကာငးတယ လ႔ထငလား။ ဘာေၾကာငထငလ။ ဘာေၾကာငမထငဘးလ။လတငးလတငးတြင အပမကကယစရၾကၿပး တခ႕အပမကမားသည အေကာင အထညေပၚလာ၍ တခ႕အပမကမားသည အေကာငအထညေပၚမလာေၾကာငး ေျပာျပပါ။ ဘ၀တြငရေသာ ေအာငျမငမႈအမားစသည (ႀကးသညျဖစေစ၊ငယသည ျဖစေစ) အပမကတစချဖငသာ စတငတတၾကသည။ ၄ငးအပမက အေကာင အထညေပၚလာေစရန ရညမနးခကတစခထားလက ရညမနးခကေအာငျမင ေအာင လကေတြ႔လကေဆာငခကမားက ေဆာငရြကၾက ရသည။ ပနးတငတစခ (သ႔) အပမကတစခက အေကာငအထညေဖာရန ေျခလမးေပါငးမားစြာ လမးၾက ရသည။ မညသညလကေတြ႔ၾကေဆာငမႈမမရလင မညသညရညမနးခက (သ႔) အပမကမ အေကာငအထညေပၚလာမညမဟတေပ။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

65အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

က) သငဟာ အလယတနးက စတငတကေရာကသည (သ႔မဟတ ေကာငးျပငပ ပညာေရးအစအစဥတစခက စတငတကေရာက သည)။ သင၍ ရညမနးခကမာ အလယတနး (သ႔) ေကာငးျပငပ ပညာေရး အစအစဥက အခနမၿပးစးရနျဖစသည။ ခ) သငဟာအသကေမြး၀မးေကာငးသငတနးတစခက/အလပသင သငတနးတစခတတရန (သ႔မဟတ ကယပငစးပြားေရးတစခ က ၃ ႏစအတြငး တညေထာငရန) အတြက အလပလပရငးေငြစ ေနသည။ • ေ၀းေသာအနာဂတတြင ေအာငျမငေစရနအတြက ေရရညရညမနးခက ပနးတငမား ခမတျခငး (ဥပမာ) က) သငႀကးလာလင ေကာငးဆရာ (ဆရာ၀န၊ အႏပညာရင၊ကြနပ တာပရဂရမသမား၊ ေဘာလးသမား၊ ေအာငျမငေသာ စးပြားေရး လပငနးရင) တစေယာက ျဖစခငသည။ ခ) ေနာကလာမည ၁၀ ႏစတြင သငစးပြားေရးလပငနးသည အလြန ေအာငျမငလာၿပး သငမသားစမာ ပမလျခလာမည။ သငသား သမးမားမာလညး ပညာေကာငးေကာငး သငႏငၿပး ေတာကပ သညအနာဂတက ပငဆငၾကမညျဖစသည။ ပနးတငက မညသ႔ခမတၿပး မညသ႔ေရာကေအာငသြားမညက ေမးျမနးပါ။ သင တနးသားမားက ေတြးေတာလာေအာင တြနးအားေပးပါ။ ၿပးလင အႏစခပပါ။ ၁) ေအာငျမငႏငမညပနးတငတစခ ထားရပါ။ ၂) ပနးတငကေရာကရရန မမဘာလပသငသညက သရပါ။ ၃) အဆငတစဆငစတငးအတြက လပေဆာငရနလအပသည ကစၥမားက ခြထတပါ။ ၄) အဆးသတရလဒက စတထထညထားပါ။ သ႔ေသာ လကရလပေနေသာ အလပအေပၚတြင ဥးတညခကမပကပါေစႏင။ ၅) အခြငအလနးေကာငးမားက သရထားပါ။ အခကအခမားက ထးထြငး ဥာဏရရ ေကာလႊားပါ။ သငတနးသားမားက အဆးအျဖတမေစာရန ေျပာပါ။ (ဥပမာ - သပခကခ လြနးတယ။ ဘယေတာမျဖစလာမယမထငဘးဟ ႀကေတြးျခငး။) ရညမနးခက တစခက ေအာငျမငမည၊ မေအာငျမငမညဟ ဆးျဖတရနမာ ခကခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေကာငးမြနေသာအစအမ၊ အလပႀကးစားမႈ၊ ဆးျဖတ ခကခငမာမႈႏင မမကယရညကယေသြးမားႏင ကြမးကငမႈမားက အေကာငးဆးအသးခႏငမႈတ႔ရလင အလြနခယဥးေသာ ကစၥရပတစခပငလင အလြယ တက ေအာငျမငသြားႏငသည။ အခ႕လမားသည ရညမနးခကတစခက ေအာငျမငေအာငလပႏငသည ထးျခားသည ကယရညကယေသြးမား၊ ကြမးကင မႈမားႏင အရငးအျမစမား ပငဆငထားၾကသည။ သ႔ေသာ ၄ငးတ႔သည ေအာငျမငမႈအတြက လအပေသာအရာမား အျမတေစျဖစမေနပါ။ေအာငျမင မႈအမားအျပားသည အစအမေကာငးမႈ၊ ႏစျမပလပကငမႈႏင ဆးျဖတခက ခငမာမႈတ႔၏ ရလဒအျဖစရေနတတသည။ ဥပမာ - ခမးသာေသာမဘမား၏ သားသမးမားသည စာမႀကးစားလင၊ အနာဂတအတြက အေလးအနကမရလင ေကာငးႏငဘ၀လမးမားတြင ေအာငျမငႏငမညမဟတေပ။ ဆငးရေသာမဘ မား၏သားသမးမားသည အခကအခမားက ႀကးစားေကာလႊားတတပါက ဘ၀တြငေအာငျမငမညျဖစသည။ ေအာငျမငေသာသမားသညေကာငးသည

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ66

သငရး ၁

သငတနးသားမားက ကာလတ၊ ကာလလတႏင ကာလရည ပနးတငမားက ဥပမာအျဖစေမးပါ။ လကရတြင ရညမနးခကပနးတငက ေရာကရေစမည မညသညအလပက လပေနသညက ေမးျမနးပါ။ ရညမနးခကပနးတငမားက ေရာကရေစရန လပေဆာငခကမားက (ကာလတပနးတငမစၿပး ကာလလတ ပနးတငႏင ကာလရညပနးတငမားအထ) မညသ႔ပငးျခားရမညက သငတနးသား မားႏငအတ လပေဆာငပါ။ “ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး” (သငတနးအေထာကအက ၁.၃.၂ (က သည ကေလးမားအတြက ခ သည လငယႏင လႀကးမားအတြက)။ သငတနးသားမားက A-4 စာရြကအလြတႏင ေရာငစေဘာပငမားေပးပါ။ ကာလလတႏင ကာလရညပနးတငမားက ေရြးခယေစၿပး မမကယပင ေအာငျမင မႈလမးတစခစက ဆြခငးပါ။ မမရညမနးေသာ ပနးတငတစခဆသ႔ေရာကရန ေျခလမးေပါငးမားစြာလေၾကာငး ရငးျပပါ။ အခ႕သည လမးရလြယကမညျဖစၿပး အခ႕သည ခယဥးမညျဖစ သည။ ေအာငျမငမႈလမးက ေရးဆြရာတြင သငတနးသားမားသည အဆငတစဆင (မငတငတစခစ) က မတသားသြားရနလသကသ႔ လမးတစေလာကၾကေတြ႔ႏင သည အခကအခမားကလညး မတသားသြားရမည ျဖစသည။ လမးတစေလာက တြင ေရ႕တးလမးမရေသာေၾကာင ေနာကတစလမးျပနဆတၿပး ေျခလမးအသစ တစလမးက ျပနလမးရသည အေျခအေနမားလညး ရႏငသည။ အခကအခမားက ေကာလႊားရန တထြငၾကဆပါ။ • ဥပမာ ၁ - စာမလပလ႔ စာေမးပြကရင စာျပနႀကးစားၿပး စာေမးပြက ျပန ေျဖႏငတယ။ စာႀကးစားရ႕သားန႔စာေမးပြကတယဆရငကယဘာေၾကာင ကသလ ျပနစစေဆးဖ႔လၿပး ေနာကတစခါ ဒစာေမးပြက ျပနေျဖတာ သ ဘာ၀ကရ႕လား စဥးစားပါ။ • ဥပမာ ၂ - ကယက မဘက တအားလပေကြးခငတယ။ ဒါေပမယ ပကဆ ေတြအမားႀကးရာဖ႔ အလပခနအမားႀကးလပရမယ၊ ကယကနးမာေရး က လစလရႈရမယ၊ ကယလညးနာမကနးျဖစလာမယ။ ဒါမမဟတကယ မဘဆ ပကဆပ႔ႏငဖ႔ ကယခႏၶာကယက ေရာငးစားၿပး ေငြရာရမယ။ ဒါ မးလပဖ႔လသလား။ ကယမသားစအတြက အလပတစခလပၿပး ကယအ တြက ေငြနညးနညးစထားမယ။ အဒေငြန႔ ေရလတႏင ေရရညကာလမာ လစာမားမားရမယ အလပရဖ႔အတြက ကယကြမးကငမႈက အေထာက အပေပးမယ သငတနးတစခခတတမယ။ လတစဥးခငးစ၏ဘ၀သည ၄ငးတ႔မသားစ၊ ၄ငးတ႔ရပရြာႏင ဆကႏြယေန ေသာေၾကာင လတစဥး၏ ရညမနးခကေအာငျမငရန မသားစ၊ မတေဆြမားႏင ရပရြာ၏ ပပးမႈ လအပသည။ ဥပမာ - • သားသမးမား စာေမးပြတြင အမတေကာငးေကာငးျဖငေအာငျမငရနမာ ကာယကရငမား၏ အားထတမႈတစခတညးႏင မလေလာကဘ မဘ မား၏ နားလညမႈႏင အားေပးမႈမားအေပၚတြငလညး မတညသည။ မဘ

ထကေကာငးေအာငျပလပရန မမကယက အျမစနေခၚ ေနၾကသမားျဖစၿပး မျဖစႏငသညက ဥးစြာလပတတၾကသမားျဖစသည။ (သငတနးသားမားသႏင မည ေအာငျမငမႈ သာဓကပျပငမားအား ဥပမာေပး၍ ေျပာပါ။)

အဆင ၄ ရညမနးခကပနးတငတစခ ခမတျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

67အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

အဆင ၅ ရညမနးခကပနးတငတစခ ခမတျခငး - ၁၅ - ၂၀ မနစ

မားသည သားသမးမားက စာေမးပြမတငမႏငစာေမးပြတြငးအခနမား တြင အမအလပမား (သ႔) အပအလပမား မခငးဘ စာလပရနအခနေပး ရမညျဖစသည။ • ကေလးတစေယာကသညအခနျပညအလပလပေနရၿပးသ၏တးတကရာ တးတကေၾကာငးအတြကႀကးစားခနမရလငေကာငးမြနေသာအနာဂတ ရလာမညမဟတေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာအလပေကာငးတစခရရန မာပညာေရး၊ အသျမငဗဟသတႏင ကြ မးကငမႈမားရထားရနလအပသည။ • အမးသမးတစေယာကသည စးပြားေရးလပငနးငယတစခ တညေထာင ခငသညဆပါက ထလပငနးအတြက အခနေပးရမညက သမ၏ခငပြနးမ နားလညေပးရနလအပသည။ ေယာကၤားျဖစသမ အမမႈကစၥမားကမေ၀ ယျခငး စသညျဖင အျပနအလန ကညမႈရရမည။

သငတနးသား ၂ - ၃ ဥးက ဖတေခၚ၍ ၄ငးတ႔၏ ေအာငျမငမႈလမးမားက မေ၀ ရနေျပာပါ။ တငျပမႈတစခစအတြက မတခကမားႏင နညးလမးကြမားက အျခားသငတနးသားမားဆမ ေတာငးခပါ။ အကယ၍အခနပရပါက ကနသည သငတနးသားမား၏ ေအာငျမငမႈ လမးမားကလညး မေ၀ခငးပါ။ ေလကငခနးက ေအာကပါအခကမားက အသေပးျခငးျဖင အႏစခပပါ။ • ေအာငျမငမႈလမးမတစခသည အပမကတစခ(သ႔)ပနးတငတစခ ခမတ ျခငးျဖင စတငသည။• လကေတြ႔ႀကးပမးေဆာငရြကမႈမားမရလင ေရတ၊ ေရလတႏင ေရရည ပနးတငမားမာ ေအာငျမငလာမညမဟတေပ။ • ေအာငျမငမႈဆသညမာ ေကာငးမြနေသာအစအမ၊ မမကြမးကငမႈႏင ကယရညကယေသြးမားက ေကာငးစြာအသးခတတမႈ၊ အလပႀကးစားမႈ ႏင ဆးျဖတခကခငမာမႈမား၏ ရလဒတစချဖစသည။• မမလလားေသာ ပနးတငက အလြယတကေရာကရေစရန - ရညမနးခကပနးတငသ႔သြားမညလပငနးစဥမားက တစဆငခငး ပငးျခားပါ။ - လကရလပေနေသာ လပငနးစဥက ဥးတညထားပါ။ - အခြငအလနးေကာငးမားကမညသ႔ဖမးဆပရမညက သရထားပါ။ - ပထမဆးအခကအခႀကသညႏင အရႈးမေပးပါႏင။ - အခကအခမားကေကာလႊားရန တထြငၾကဆပါ။ • မသားစႏင မတေဆြသငယခငးမား၏ ေထာကပမႈႏင နားလညမႈမား သည ေအာငျမငမႈ၏ေနာကကြယတြင ရတတသည။

3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ68

သငရး ၁

သငၾကားမႈအေထာကအက ၁.၃.၂ က ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး - ကေလးမားအတြက ဥပမာ 3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

69 အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယအရညအခငးမားက သတျပ သရျခငး

သငၾကားမႈအေထာကအက ၁.၃.၂ ခ ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး - လငယမားႏင လႀကးမားအတြက ဥပမာ 3-R

သငရး (၁)

အခနး ၁.၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

ထပမေလလာႏငရနအတြက ရငးျမစမား

Ansell, Nicola & Young, Lorraine, HIV/AIDS and Children’s Migration: A Training Manual for Community Workers, Brunell University.

Bauer, Susanne, Finnegan, Gerry & Haspels, Nelien, Gender and Entrepreneurship Together: GET Ahead for Women in Enterprise Training Package and Resource Kit(GET Ahead Package), ILO: Bangkok, Berlin and Geneva, 2004.

Carl, Greg & Chaiphech, Nonthathorn, Friends Tell Friends on the Street, Thai Red Cross Aids Research Centre: Bangkok, 2000.

Visayan Forum Foundation, Inc., Training Manual for Domestic Workers, Module Two: Kasam-bahay Processing Seminar, VF: Manila, 2002.

Useful Websites

ILO Regional Office for Asia and the Pacific, Publications on Gender Issues and Women and Work, URL: www.ilo.org/public/english/region/asro/bangkok/library/pub4a.htm

Peace Corps, World Wise School, URL: www.peacecorps.gov/wws/

Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS)

International Labour Organization4 route des MorillonsCH-1211 Geneva 22 – SwitzerlandTel.: +41 (0) 22 799 61 11Fax: +41 (0) 22 798 86 95

fundamentals@ilo.org - www.ilo.org/childlabour

ILO Yangon Office

No. 1 Kanbae (Thitsar) RoadYankin Township

Yangon – MyanmarTel: +(951) 233 65 39Fax: +(951) 233 65 82

yangon@ilo.org - www.ilo.org/yangon

@ILO_Childlabour