2

คตเอาตหรอสะพานไฟ คอ อปกรณปองกนการลดวงจรของกระแสไฟฟาหรอเกดจากการใชไฟฟามากเกนไป ท าหนาทในการตดและตอกระแสไฟฟา โดยใชวธการโยกคตเอาตขน (ตอวงจร) โยกคตเอาตลง (ตดวงจร) ภายในตวคตเอาตจะมฟวสรวมอยดวย เพอใชปองกนความเสยหายแกอปกรณไฟฟา และอาคารบานเรอนเมอใชกระแสไฟฟามากเกนไป ฟวสจะหลอมละลายจนขาดออกจากกน

ภาพท 4.1 ตวอยางสะพานไฟ (ทมา : http://www.krusam.net/s3.jpg)

4. การตดตงคตเอาต (Cut Out) หรอสะพานไฟ

4.1 ความหมายและหนาทของคตเอาตหรอสะพานไฟ

3

คตเอาตจะมใชอยตามบานทวไป ใชควบคมแผงสวตชหรออปกรณไฟฟาอน ๆ เชน เครองซกผา มอเตอร ตเยน ชนดใชกบไฟฟา 1 เฟสจะเปนสะพานไฟฟา 2 ขา และชนดใชกบไฟฟา 3 เฟสจะเปนสะพานไฟสามขา 3 ขา โครงสรางประกอบดวยฐานท าดวยกระเบองเคลอบ ฝาปดท าดวย

3 พลาสตกหรอ Bakelite

ฟวสเสนลวด

คตเอาต 2 ขา และสญลกษณ คตเอาต 3 ขา และสญลกษณ ภาพท 4.2 คตเอาตหรอสะพานไฟ 2 ขาและ3 ขา (ทมา : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ. ไฟฟาอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สกายสบกส, 2544 : หนา 78, 138)

สะพานไฟทใชกบระบบไฟฟา 1 เฟสจะเปนชนด 2 ขา มขนาดมาตรฐานใชกบ อปกรณไฟฟาทใชกบกระแสไฟฟาตงแต 20, 30 60, 100 แอมแปร สวนขนาดทใชกบระบบไฟฟา 3 เฟสจะเปนชนด 3 ขา มขนาดมาตรฐานใชกบอปกรณไฟฟาทใชกบกระแสไฟฟาตงแต 30, 60, 100, 150, 200, 300 แอมแปร หรออาจมากกวาน เมอจะน าสะพานไฟหรอ Cut Out มาใชงานเพอตดหรอตอวงจรตามทตองการจะตองยดหลกดงน

4.3.1 จะตองทราบวาอปกรณไฟฟา หรอวงจรนนใชกบระบบไฟฟา 1 เฟส หรอ 3 เฟส 4.3.2 เมอจะใชกบระบบไฟฟา 1 เฟสตองใชกบสะพานชนด 2 ขา ระบบไฟ 3 เฟสใชกบ

สะพานไฟชนด 3 ขาไมควรใชชนด 3 ขากบระบบไฟ 1 เฟส

4.2 ประเภทและสญลกษณของคตเอาตหรอสะพานไฟ

4.3 หลกการในการน าคตเอาตหรอสะพานไฟมาใชกบงานเพอตดหรอตอวงจร

4

4.3.3 เลอกขนาดของสะพานไฟใหเหมาะสมกบงาน และเลอกขนาดของฟวสเสนลวด หรอฟวสกามปใหพอดกบขนาดสะพานไฟ เชน อปกรณไฟฟาทใชกระแสไฟฟาไมเกน 20 แอมแปร ใหใชสะพานไฟขนาดทตวโครงระบไว 20 แอมแปร และใชฟวสขนาด 20 แอมแปร ดวย

4.3.4 การตดตงสะพานไฟนอกเหนอจากตดตงทแผงสวตชแลว ถาตดตงแยกออกไปใหตดตงในทปลอดภยและสะดวกตอการทจะเขาไปซอมแกไขไดงาย เชน ไมตดตงไวสงเกนไปแตตองใหสงพนมอเดก

4.3.5 ตะปเกลยวทยดสะพานไฟตองขนและยดใหแนน รวมทงสายไฟและฟวสตองขนให แนนดวย ถาไมแนนแลวกระแสไฟฟาจะไหลไมสะดวก ท าใหขวยดขาดเนองจากการอารคได

4.3.6 ฝาปดทครอบปดฟวสไวจะตองครอบและปดไวตลอดเวลาเพราะถาเกดลดวงจรฟวสจะหลอมละลายขาด ท าใหมประกายไฟ ซงอาจกระเดนไปถกวตถลกไหมได หรออาจเปนอนตรายตอผทอยใกล ๆ ได

เครองมอ / อปกรณ 1. คอนเดนสาย (ทมา : http://www.thaipipat.com/images/ 1126606098/1136285324.jpg)

2.คมปากยาว (ทมา : http://www.rujirashop.com/shop/ r/rshop/imglib/sp)

4.4 เครองมอและวสดอปกรณทใชในการตดตงคตเอาตหรอสะพานไฟ

5

เครองมอ / อปกรณ 3. คมรวม (ทมา : http://www.rujirashop.com/ shop/r/rshop/imglib/spd)

4. คมตด (ทมา : http://www.rujirashop.com/shop/ r/rshop/imglib/spd)

5. ดนสอ (ทมา : http://cdn.dickblick.com/ items/203/08/20308-2009-2-2ww-m.jpg).

6.เหลกน า (ทมา : http://www.arkarnsin.com/item/ OO0150722.jpg)

7 ตลบเมตร (ทมา : http://www.rujirashop.com/shop/ img-lib/spd_20050317130659_b.jpg)

8. สวานไฟฟา (ทมา : http://www.numsinonline.com)

3

6

เครองมอ / อปกรณ 9. มดปอกสาย

(ทมา : http://www.sintawee.com/upload)

10 .สวานแบตเตอร (ทมา : http://www.numsinonline.com)

11. แปนไมหรอแปน พวซ ขนาดทเหมาะสมกบคตเอาต

(ทมา http://www.thaidbmarket.com )

12. ฟวสกามปและฟวสเสนลวด (ทมา : http://www.maceducation.com/e-knowledge/2432210100/10-4.JPG)

7

4.5.1 อานแบบแสดงการงานตอจรง

เครองมอ / อปกรณ 13. สายไฟVAF 2x4 และ2x6 SQmm.

14. ตะปเกลยวขนาด 2 นว (ทมา : http://www.gmwebsite.com)

15.ปลกฟวส

16. คตเอาตหรอสะพานไฟ (ทมา : http://www.arkarnsin.com/item/ EE00501038.jpg)

4.5 ขนตอนการตดตงคตเอาตหรอสะพานไฟ

จดทตดตง

8

4.5.2 ตดตงคตเอาตหรอสะพานไฟและปลกฟวส

ท าการเดนสายจากแหลงจายไฟมายงจดตดตงสะพานไฟและปลกฟวสแลวท าการตดตงหลอดไสดงน

1) เดนสายจากแหลงจายเขาคตเอาตและจากคตเอาตจายใหวงจรไฟฟาในบาน

2) ตดตงแปนPVC เพอตดตงคตเอาต

3) กรดสายเพอปอกฉนวนสายเขาและออกคตเอาต

4) ปอกแยกฉนวนชนนอกออกจากชนใน

9

5) ตดฉนวนชนนอก

6) วางคตเอาตเพอก าหนดต าแหนงและก าหนดจดเจาะสายเขาออกคตเอาต

7) เจาะรบนฝาตรงต าแหนงทหมายไว

8) ฝาทเจาะรแลว

10

9) ลากสายเชอมระหวางคตเอาตไปหาปลกฟวส

10) สอดสายเมนเขาคตเอาตและสายเมนออกคตเอาตตรงรทเจาะไว

11) น าฝาครอบคตเอาตออกเพอตดตง

12) ตดตงคตเอาตตรงต าแหนงทหมายไว

11

13) ตดตงปลกฟวสหรอฟวสกระปก

14) ตอสายเมนเขาคตเอาต

15) ตอสายเมนออกคตเอาตและฟวสกระปกฟวส

16) ปดฝาสวนบนของคตเอาต

12

17) ตวอยางฟวสกามป

18) ตดตงฟวสกาวปในตวคตเอาต

19) ยกคตเอาตลง

20) เตรยมลกฟวส

21)ตดตงปลกฟวสเขาฐานปลก

22) การตดตงคตเอาตเสรจสมบรณ

13

หมายเหต

1. เรองนารเกยวกบสวตชตดตอนอตโนมต (Circiut Breaker) ในปจจบนนยมใชอปกรณปองกนการลดวงจรของกระแสไฟฟาทเรยกวา สวตชตด

ตอนอตโนมต (Circiut Breaker) ซงสวตชตดตอนอตโนมต หรอ เซอรกตเบรกเกอร ถกออกแบบขนมาส าหรบตด-ตอวงจรดวยมอและสามารถตดวงจรโดยอตโนมตเมอมกระแสไฟฟาไหลผานมากกวาปกต ท าหนาทเปนสวตชตดตอนและปองกนทใชกนในแผงจายไฟแรงต า และแผงยอยส าหรบอาคารและโรงงานอตสาหกรรม จะท าหนาทหลก คอ การปองกนกระแสโหลดเกน หรอการปองกนกระแสลดวงจร ขณะนเรานยมใชเซอรกตเบรกเกอรมาทดแทนฟวส เนองจากเซอรกตเบรกเกอรไดมการพฒนาปรบปรงใหมคณสมบตในการปองกนวงจรไดเทาเทยมฟวสไดทกกรณ และมคณสมบตอนทเหนอกวาฟวส เชน สามารถตดวงจรไฟฟาไดพรอมกนทกเสน และเมอเซอรกตเบรกเกอรตดวงจรไฟฟาเนองจากการลดวงจรหรอโอเวอรโหลด เมอท าการแกไขแลว สามารถยกขนแลวใชงานใหมไดเลย

ภาพท 4.3 ตวอยางสวตชตดตอนอตโนมต (Circiut Breaker) (ทมา : http://image.tradevv.com/2009/05/16/rgmapple_344596_600/legrand-circuit-breaker.jpg)

14

2. รจกกบฟวส (Fuse)

ในการตดตงคตเอาต (Cut Out) หรอสะพานไฟ มอปกรณไฟฟาทเกยวของ นนคอ ฟวส (Fuse) ฟวส มหลายชนด แตทกชนดท าดวยวสดทมจดหลอดละลายต า เชน ท ามาจากดบกผสมตะกวหรอวสดอนทเปนตวน าและมจดหลอมละลายต า เมอเกดกระแสไหลเกนพกด ฟวสจะรอนและหลอมละลายไปในทสด ฟวสเปนอปกรณปองกนทเชอถอไดไมมสวนท างานทางกลไกใด ๆ จงไมมขอบกพรองในการท างาน ราคาถก แตกมขอเสยทไมสะดวกในการใชงานเพราะตองใชรวมกบอปกรณอน ฟวสแบงเปน 2 ประเภท คอ แบบไมมเครองหอหม และแบบมเครองหอหม 2.1 ฟวสแบบไมมเครองหอหม ฟวสทไมมเครองหอหม เชน ลวดฟวส และ ฟวสแบบกามป ใชรวมกบคตเอาต 2.1.1 ลวดฟวส

การน าลวดฟวสไปใชงานตองใชรวมกบหลกตอสาย เชน คตเอาต ฟวสชนดนผลตใหทนกระแสไมสงมากนก เพราะการตอเขากบหลกตอสายท าไดไมด อาจเกดความรอนขนไดถาใชกระแสสง ขนาดของลวดฟวสจะเรยกเปนเบอร โดยพกดการทนกระแสของลวดฟวส ดงแสดงตามตาราง

เบอรลวดฟวส กระแสทเรมหลอมละลาย แอมแปร (A)

กระแสสงสดทใชงาน แอรแปร (A)

25 3 2 24 3.5 2.3 23 4 2.6 22 5 3.3 21 6 4.1 20 7 4.8 18 10 7 16 16 11

ตารางท 4.1 พกดการทนกระแสของลวดฟวส ขนาดตาง ๆ จากตารางขางบนความยาวของฟวสประมาณ 2.5 นว

(ทมา : สชาต ยอดเกลยง. การตดตงไฟฟาในอาคารและในโรงงาน. กรงเทพฯ : เอมพนธ, 2547 :หนา 99)

15

2.1.2 ฟวสแบบกามป ฟวสแบบนขวของฟวสทตอเขากบหลกตอสายมลกษณะคลายกามป การตอสายจงท าใหแนนหนากวาลวดฟวส สามารถผลตใชงานทพกดกระแสสงกวาลวดฟวส เชน 3, 5, 10, 15, 20, 30, 40, 50, 60, 75, 100 A และสงกวาน พกดกระแสจะระบไวทตวฟวส

ภาพท 4.4 ลกษณะของฟวสแบบกามป

2.2 ฟวสแบบมเครองหอหม ในปจจบนนไมคอยนยมใชงานฟวสแบบไมมเครองหอหม ทงแบบลวดฟวสและแบบกามป แตจะใชฟวสแบบมเครองหอหมแทนเพราะสะดวกและปลอดภยมากกวา 2.2.1 ฟวสทใชอยในปจจบนนสามารถจ าแนกไดเปน ก. ฟวสเสน หมายถง ฟวสทมแตฟวสวสดโดยปราศจากการหอหมใด ๆ มขวทปลายทง 2 ขางส าหรบใชสกรยด ลกษณะของฟวสเสนน มลกษณะเปนเสนกลมหรอแบนท าดวยตะกว สงกะส ดบก ทองแดง หรอสวนผสมของวสดเหลาน ขวฟวสตองท าดวยทองแดง ในบางครง อาจเรยกชอฟวสเสนตามลกษณะรปราง เชน ฟวสกามป ฟวสเสน ดงแสดงในภาพท 4.5

ภาพท 4.5 ฟวสเสนลวด

(ทมา : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลานครเหนอ. ไฟฟาอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2544 : หนา 78)

(ทมา : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลานครเหนอ. ไฟฟาอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2544 : หนา 78)

16

โดยทวไปฟวสเสนใชคกบคตเอาตเสมอ คตเอาตเปนสวตชตดตอนธรรมดาทนยมใชตามอาคารบานเรอน ทว ๆ ไป

ขนาดแอมแปรของฟวส ทก าหนดไว

เวลาทฟวสทนกระแสไดสงสด (วนาท)

135% ของขนาดทก าหนดไว 200% ของขนาดทก าหนดไว 0 – 19 20-50 51-60

45 45 45

4 8 10

ตารางท 4.2 การท างานของฟวสตะกว

ในการใชงานไมควรใชคตเอาตเปนตว ON-OFF วงจร เพราะจะเกดการอารคทใบของคตเอาต (สวนทเปนสะพานไฟ) ท าใหใบของคตเอาตสก หรออาจอารคตดกนจนไมสามารถตดวงจรได หากจ าเปนตองใชคตเอาตเปนตวตด/ตอวงจร ควรท าในขณะทไมมเครองใชไฟฟาตออยในวงจร เพอปองกนการอารคทเกดขนหรอถามกใหมนอยทสดเทาทจะเปนไปได ข. ปลกฟวส (Plug fuse) ใชตดตงรวมกบคตเอาตหรอสะพานไฟดงภาพท 4.6

แหวนกระเบอง ฝาครอบฟวส

ฐานฟวส

ภาพท 4.6 สวนประกอบของปลกฟวส หรอฟวสกระปก

หลอดฟวส

(ทมา : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลานครเหนอ. ไฟฟาอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2544 : หนา 78)

(ทมา : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลานครเหนอ. ไฟฟาอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2544 : หนา 79)

17

ภาพท 4.7 ปลกฟวส หรอฟวสกระปก

ฟวสแบบนนยมใชกนอยางแพรหลายทงในระบบแสงสวางและระบบก าลง ทงนเพราะการเปลยนฟวสท าไดงาย ทฝาครอบฟวสมชองส าหรบดสภาพของฟวส ถาหากฟวสวสดขาด ปมบอกสภาพจะหลดออกจากหลอดฟวส ดงนนในการทน าหลอดฟวสมาซอมโดยใสลวดทองแดงแทนวสดฟวส ท าใหไมสามารถดสภาพของฟวสจากปมนไดและเปนวธการทไมเหมาะสม เพราะฟวสไมสามารถตดวงจรตามทก าหนดไวได นอกจากนสของปมบอกสภาพยงเปนตวแสดงขนาดความสามารถในการทนกระแสของฟวสวสดอกดวย ดงแสดงตามตารางท 4.3

กระแสสงสดททนได สของปมบอกสภาพ 5 A

10 A 16 A 20 A 25 A 35 A 50 A 63 A 80 A

100 A

เขยว แดง เทา

น าเงน เหลอง ด า ขาว

ทองแดง เงน แดง

ตารางท 4.3 แสดงขนาดความสามารถในการทนกระแสสงสดของฟวสวสด

(ทมา : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลานครเหนอ. ไฟฟาอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สกายบกส, 2544 : หนา 79)

18

ตวน าไฟฟาทตอเขากบฐานฟวส ตองเปนสาย L และควรจะใชไฟฟาเขาทขวตอดานลางและออกทขวตอดานบนเสมอ การใชปลกฟวสตองพจารณาขนาดของฝาครอบ หลอดฟวส แทนรบฟวสและฐานฟวสใหสมพนธกน ถาหากขนาดไมเทากนจะท าใหเกดการอารคขนได ขอดของปลกฟวสกคอ ภายในหลอดฟวสจะมทรายบรรจเพอท าหนาทระบายความรอน ดงนนเมอฟวสเกดหลอมละลาย ทรายจะชวยใหความรอนทเกดขนลดลงโดยเรว นอกจากนเนองจากฟวสวสดถกบรรจอยภายในหลอดฟวส ดงนนขณะทฟวสหลอมละลายจะไมเกดการกระเดนของเศษฟวส