บทแนะน��และวิจ�รณ์�หน�งสื�อกระบวินก�รเชิงสืร��งสืรรค์� : ค์�นพล�งสื��สื�งค์ม

(โครงการศึ�กษาความเป็�นไป็ได้� :Feasibility Study)

ม�ร�ต ดำ��ชิะอม*

ป็รากฏการณ์�ธรรมชาติ�(Natural Phenomena)ป็รากฏการณ์�ทางสั�งคม(Social Phenomena)หร�อป็รากฏการณ์�ความเป็�นมน ษย์�(Humanities) เป็�นสั�"งท#"เก�ด้ขึ้�%นติามเหติ และป็)จจ�ย์ และเป็�นกระบวนการซึ่�"งม#ท�%งกระบวนการเช�งสัร�างสัรรค�และเช�งท-าลาย์ สั-าหร�บกระบวนการท#"ป็รากฏการณ์�ในช มชนจากผลการพั�ฒนาช มชนท#"ผ2านมาเป็�นกระบวนการพั�ฒนาจากบนลงล2าง(Top-down Approach) คนภาย์นอก(ร�ฐบาล)เป็�นคนก-าหนด้แผนการพั�ฒนา ย์�"ง

พั�ฒนา ช มชนย์�"งอ2อนแอ พั�"งตินเองไม2ได้� ไร�ความสังบสั ขึ้ และล2มสัลาย์ ผ5�คนม#หน#%สั�น ไร�ท#"ด้�นท-าก�น ทร�พัย์ากรณ์�ธรรมชาติ�เสั�"อมโทรม และถู5กท-าลาย์ สั�"งแวด้ล�อมม#มลภาวะเสั�"อมโทรม ค ณ์ภาพัช#ว�ติติ-"าลง กระบวนการพั�ฒนาแนวน#%จ�งเป็�นกระบวนการเช�งท-าลาย์ ย์�"งพั�ฒนาย์�"งท-าลาย์ ด้�งน�%นแผนพั�ฒนาเศึรษฐก�จและสั�งคมแห2งชาติ�แผนท#" ๑๐ ได้�ก-าหนด้เป็9าหมาย์การพั�ฒนาค�อ ความสั ขึ้“

อย์2างย์�"งย์�น(Green happiness) และก-าหนด้แผนการพั�ฒนาแบบล2างสั52บน (Bottom

up) ป็)ญหาขึ้องช มชนติ�องก-าหนด้โด้ย์ช มชนและแก�โด้ย์ช มชนไม2ใช2คนภาย์นอกท#"อวด้ด้#เขึ้�าไป็ช#%น-าอย์2างท#"เป็�นมา

หน�งสั�อท#"ควรอ2านเพั�"อเสัร�มสัร�างพัล�งสัติ�ป็)ญญาในการท-างานว�จ�ย์เพั�"อพั�ฒนา และช2วย์สัถูาป็นา ป็)ญญา กระบวนทรรศึ ว�ญญาณ์ทรรศึ (Paradigm

shift) ท#"ถู5กติ�องให�เก�ด้ขึ้�%นในช มชน ค�อหน�งสั�อ กระบวนการเช�งสัร�างสัรรค�“ :

ค�นพัล�งสั52ช มชน” (โครงการศึ�กษาความเป็�นไป็ได้� : Feasibility Study) เป็�นหน�งสั�อท#"เขึ้#ย์นขึ้�%นจากการว�เคราะห�ขึ้�อม5ลท#"ได้�จากการระด้มสัมองอย์2างสัร�างสัรรค� ภาย์ใติ�โครงการศึ�กษาความเป็�นไป็ได้�(Feasibility study)โด้ย์ความร2วมม�อระหว2าง

AusAID กรมการพั�ฒนาช มชน และสัถูาบ�นการเร#ย์นร5 �และพั�ฒนาป็ระชาสั�งคม

(Civicnet) ซึ่�"งโครงการด้�งกล2าวได้�ด้-าเน�นการไป็ โด้ย์การจ�ด้เวท#ระด้มสัมองท�%ง

* รองศึาสัติราจารย์� สัาขึ้าว�ชาการศึ�กษาเพั�"อพั�ฒนาช มชน น�กว�ชาการอ�สัระ

E-mail : marut.d@thaimail.com, d_dr_marut@hotmail.com

สั�%น ๙คร�%ง แบ2งเป็�น เวท#การเติร#ย์มการ เวท#ระด้�บภ5ม�ภาค เวท#ระด้มสัมองขึ้องเจ�าหน�าท#"กรมการพั�ฒนาช มชน และเวท#การสั�งเคราะห�บทเร#ย์นซึ่�"งม# กชกร ช�ณ์ะวงศึ� เป็�นบรรณ์าธ�การ จ�ด้พั�มพั�โด้ย์สัถูาบ�นการเร#ย์นร5 �และพั�ฒนาป็ระชาสั�งคม

พั.ศึ. ๒๕๔๔ จ-านวน ๒๖๘ หน�า ผ5�เขึ้#ย์นได้�ว�เคราะห�ให�เหAนถู�งป็)ญหาในสั�งคมป็)จจ บ�นม#ความซึ่�บซึ่�อน ย์ากท#"

แก�โด้ย์คนใด้คนหน�"งติามล-าพั�ง แติ2ติ�องร2วมก�นค�ด้ และค�ด้อย์52บนฐานขึ้องการค�ด้ท#"ถู5กติ�อง(สั�มมาท�ฏฐ�) ใช�หล�กค�ด้เช�งบวก (Positive thinking) หร�อค�ด้เช�งสัร�างสัรรค� โด้ย์มองเหAนความค�ด้ท กความค�ด้ม#ค ณ์ค2าเม�"อเราม#ป็)ญญาเหAนค ณ์ค2าจากท กความค�ด้ การท#"ความค�ด้ไม2ม#ค ณ์ค2าเพัราะเราไม2ม#ป็)ญญาเหAนค ณ์ค2าในความค�ด้น�%น ด้�วย์เหติ น#%ผ5�เขึ้#ย์นติ�องการสั�"อให�เหAนพัล�งท#"ได้�จากกระบวนการการพั�ฒนาการขึ้องการท-างาน และบทเร#ย์นท#"ได้�ร�บจากการเร#ย์นร5 �

การเร#ย์นร5 �ร 2วมก�นรวด้เรAวและร�"นรมย์� ในการสัถูาป็นาสั�มมาป็)ญญา ให�เก�ด้ขึ้�%นในช มชน โด้ย์กระบวนการเช�งสัร�างสัรรค� : ค�นพัล�งสั52สั�งคม ได้�แบ2งการนเสันอออกเป็�น ๕ บท ค�อ ๑) ณ์จ�ดำเร!มต�น : โครงการศึ�กษาความเป็�นไป็ได้� ช#%ให�เหAนกระแสัการเป็ล#"ย์นแป็ลงขึ้องโลกและสั�งคมจ ด้เร�"มติ�นสั52ว�กฤติการณ์� แผนการกระจาย์อ-านาจให�แก2องค�กรป็กครองสั2วนท�องถู�"น การกระจาย์อ-านาจท#"ม�ใช2การมอบอ-านาจ การรวมพัล�งภาค# ร2วมค�นหาศึ�กย์ภาพัแห2งการพั�ฒนาฯ

๒) ตระเตร"ยมกระบวินก�รท��ง�น ม 2งสั52สันามการเร#ย์นร5 � การป็ระช มอย์2างสัร�างสัรรค� การร2วมสัร�างกระบวนการระด้มสัมองเช�งสัร�างสัรรค� ท-าความร5 �จ�กก�บ “System Thinking” “Mind Mapping” “Appreciation Inquiry”

เคร�"องม�อในการค�นหาสั�"งท#"ด้#ท#"สั ด้ในติ�วติน ฯ๓) กระบวินก�รเร"ยนร�� เพั�"อค�นหาความร5 �ใหม2ในการพั�ฒนา กระบวนการ

ระด้มสัมองเช�งสัร�างสัรรค�......ย์�อนอด้#ติ ภาพัรวมขึ้องการว�เคราะห�การเป็ล#"ย์นแป็ลงท#"เช�"อมโย์งก�บ โลก –

ป็ระเทศึ – ช มชน........บทเร#ย์นท#"ได้�จากเวท#การป็ระช มระด้มสัมองเช�งสัร�างสัรรค�ในระด้�บภ5ม�ภาค

๔) ค์�นห�พล�งสืร��งสืรรค์�ก�รพ�ฒน� จ�กเวิท"ระดำมสืมองฯ

....กระบวนการย์�อนอด้#ติ และว�เคราะห�อด้#ติ ทบทวนสั�"งท#"ผ2ามมา ค�นหาแนวโน�มก�บการร�บม�อการเป็ล#"ย์นแป็ลง.....บทเร#ย์นสั-าค�ญขึ้องเวท#การสั�งเคราะห�ขึ้�อม5ลโครงการศึ�กษาความเป็�นไป็ได้�

๕) ก�รสื�งเค์ร�ะห�บทเร"ยนท"!ไดำ�จ�กกระบวินก�รประชิ�มอย��งสืร��งสืรรค์� ภาพัรวมบรรย์ากาศึเวท#การสั�งเคราะห�บทเร#ย์น ห�วใจสั-าค�ญท#"ติ�องร2วมก�นค�นหา จ ด้อ2อนท#"พับในการจ�ด้กระบวนการป็ระช มระด้มสัมอง......สัร ป็ภาพัรวมก2อนป็Eด้การป็ระช มเวท#การสั�งเคราะห�บทเร#ย์นด้�วย์ม�ติรภาพั

จะเหAนว2าหน�งสั�อน#%ช2วย์ให�ผ5�อ2านเหAนกระบวนการเช�งสัร�างสัรรค�ติ2างๆท#"ช2วย์สัร�างพัล�งในสั�งคม ท�%งว�ธ#การถูอด้บทเร#ย์น ซึ่�"งเป็�นกระบวนการการจ�ด้การความร5 �(Knowledge Management =KM) เป็�นแนวทางในการท-างานว�จ�ย์และพั�ฒนาในภาคสันาม หร�อภาคป็ฏ�บ�ติ�

“เวิไนยสื�ตวิ� (Teachable person) ค์�อสื�ตวิ�ท"!พ'งสือนไดำ� อเวิไนยสื�ตวิ�(Unreachable person)

กระบวินก�รเร"ยนร�� ย�อมเกดำขึ้')นท�กท"!ท�กเวิล� เม�!อเป*ดำต�เป*ดำใจเร"ยนร��จ�กท�กค์นและท�กสื!ง เม�!อเร�เป,นเวิไนยสื�ตวิ�”