งานนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหท าซ า แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมน าไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธเดยวกนนเทานน

เผยแพรครงแรกบนเวบไซต http://www.fringer.org/

แนวคดและความเคลอนไหวเรองเศรษฐกจสเขยว สฤณ อาชวานนทกล ในป 1992 การประชม Earth Summit จดโดยองคการสหประชาชาต ชวยจดประกายค าวา “การพฒนาทยงยน” (sustainable development) ใหแพรหลายไปทวโลก และสรางความหวงวาประเทศตางๆ จะชกจงระบบเศรษฐกจออกจากวถการพฒนาเดมๆ ทไมยงยน เขาสระบอบการพฒนาทยงยนไดทนเวลากอนทปญหาสงแวดลอมจะถงจดทวกฤตเกนเยยวยา ทวาตอมาไมนาน ค าค านกถกกระแสโลกาภวตนดานการคาและการเงนทมาแรงกวาบดบงจนตกเวทโลก ยสบปตอมา ค าวา “ภาวะโลกรอน” (global warming) และ “การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ” (climate change) ฮตตดปากคนอยางแพรหลาย ขณะทโลกถกซ าเตมดวยวกฤตระลอกแลวระลอกเลา ตงแตภยธรรมชาตขนาดใหญ วกฤตพลงงาน วกฤตอาหาร และวกฤตระบบการเงน ปญหาเหลานกดดนใหภาคประชาชน ภาคเอกชน และรฐบาลทงระดบทองถนและรฐบาลกลางหลายประเทศตนตวอยางไมเคยปรากฏมากอน ปญหาเหลานนอกจากจะตอกย าความไมยงยนของระบอบเศรษฐกจทเปนอยและความเชอมโยงระหวางสงแวดลอมกบเศรษฐกจและสงคม ยงสะทอนวาวธแกปญหาสวนหนงตองอาศยความรวมมอระดบโลก ใหประเทศตางๆ ตกลงเปลยนเสนทางการพฒนาไปในทศทางทสอดคลองกน ถงแมหนาตาจะแตกตางกนไปตามบรบททองถน แตจนถงปจจบนประชาคมโลกกยงไมมขอตกลงระหวางประเทศทชดเจนเกยวกบ “วถ” การพฒนาทยงยน และพธสารเกยวโตซงเปนขอตกลงหนงเดยวเกยวกบภาวะโลกรอน กก าลงจะหมดอายลงในป 2012 โดยปราศจากความแนนอนวาจะมอะไรมาแทนท ในภาวะเชนน ผน าประเทศตางๆ จะมารวมตวกนทกรง รโอ เดอ จาไนโร อกครงในเดอนมถนายน ป 2012 ในการประชม “Rio+20” องคการสหประชาชาตคาดหวงวาจะเปนการประชมครงประวตศาสตรทมผน าระดบประเทศเดนทางมารวมประชมมากทสด

เปาหมายใหญของ Rio+20 คอการรวมกนก าหนดหนาตาของ “อนาคตทเราตองการ” (“The Future We Want”) ทามกลางความวตกกงวลของผสงเกตการณหลายฝายวา แนวคด “เศรษฐกจสเขยว” ทถกหยบยกขนมาเปน “ประเดนชโรง” ของการกระประชมครงนจะฉดประเทศตางๆ ออกจากวธการพฒนาทไมยงยน เขาสรปธรรมของการพฒนาทยงยนไดจรงหรอไม หรอจะเปนแคการเหยาะสเขยวลงไปในวถการพฒนาทไมยงยนอกเลกนอยเทานน

สาระส าคญของเอกสารเบองตน (Zero Draft) ส าหรบการประชม Rio+20 1. บทน า “ในการประชมทรโอ เดอ จาเนโร ทจะมาถงในวนท 20-22 มถนายน 2012 น สมาชกสหประชาชาตตกลงท างานรวมกนเพออนาคตทมนคงและยงยนของประชาคมโลก โดยยนยนความตงใจในการปลดปลอยมนษยชาตจากความหวกระหายและความขาดแคลน โดยการก าจดความยากจนขนแคนทกรปแบบเพอสรางสงคมทยตธรรมและไรซงการแบงแยก เพอความมนคงและการเตบโตทางเศรษฐกจทจะเปนประโยชนตอทกฝาย เราจะท าทกวถทางในการเรงด าเนนการเพอใหไดมาซงเปาหมายการพฒนาทตกลงกนในระดบนานาชาต รวมถงเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals) ในป 2015 ทงหมดเพอเพมความแขงแกรงใหกบขอบขายทางสถาบนและองคกรตางๆ เพอการพฒนาทยงยน และการบรณาการทสมบรณกวาเดมระหวางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม” 2. การท าสญญาขอตกลงรวมทางการเมองใหม ยนยนทจะด าเนนการตอภายใตเปาประสงคและขอตกลงตามกฏบตรสหประชาชาต และตามแผนปฏบตการ 21 (Agenda 21) ซงเปนแผนแมบทของประชาคมโลกในการพฒนาทยงยนทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม และแผนจากการประชมสดยอดโลกวาดวยการพฒนาทยงยน (World Summit on Sustainable Development: WSSD) ทโจฮนเนสเบอรก ประเมนพฒนาการและการน าผลทไดจากการประชมสงสดวาดวยการพฒนาทยงยนมาปฏบตใหเกดผล รวมทงจดการกบปญหาใหมๆ ทอาจเกดขน ไมวาจะเปนเรองของการบรณาการ การด าเนนงาน และความเชอมโยงกน “แมตลอด 20 ปทผานมานบจากการประชม Earth Summit ในป 1992 ความเปลยนแปลงตางๆในแงบวกเกดขนมากมาย ซงเปนผลมาจากเทคโนโลยสารสนเทศทถกพฒนา อยางไรกตาม ปญหาใหญอกมากกไดเกดขนพรอมกน ทงวกฤตการเงน ราคาพลงงานผนผวน และราคาอาหาร ไมวาจะเปนความไมมนคงทางอาหาร การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ และการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ลวนสงผลเสยตอการพฒนาการโดยรวม ทงหมดเปนปญหาใหมทก าลงเกดขน ท าใหเราตองรบจดการกบปญหาทเคยมมาเกากอนอยางเรงดวนขน เพราะคนอกกวา 1.4 พนลานคนยงคงใชชวตอยางอดอยากถงขดสด และหนงในหกของประชากรทงหมดบนโลกยงคงประสบปญหาเรองการขาดสารอาหารและโรคระบาด การพฒนาทไมยงยนมแตจะเพมสภาวะตงเครยดแกแหลงทรพยากรธรรมชาตของโลกซงมจ ากด”

หลกพนฐานทส าคญตอการพฒนาทยงยนคอการมสวนรวมของสาธารณชนในวงกวางในการตดสนใจ โดยตองอาศยกลมหลกทส าคญนอกจากภาครฐ อนไดแก ผหญง เดกและเยาวชน กลมคนพนเมอง องคกรพฒนาเอกชน หนวยงานทองถน สหภาพแรงงานและการคา กลมธรกจและอตสาหกรรม หนวยงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเกษตรกร เพอใหคนทกกลมไดรวมออกความเหนโดยใชความรเฉพาะทางของตนในการสรางนโยบายระดบทองถนและระดบชาต 3. เศรษฐกจสเขยวในบรบทของการพฒนาทยงยนและการขจดความยากจน ยดนโยบาย “เศรษฐกจสเขยว” ในฐานะ “วธปฏบต” ใหไดมาซง “การพฒนาทยงยน” ดงนน เศรษฐกจสเขยวจงควรใหความส าคญเปนอนดบตนๆ กบประเดนเรองการขจดความยากจน ความมนคงดานอาหาร การบรหารจดการน า การเขาถงบรการดานพลงงานททนสมย การจดการมหาสมทรและเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยพบต รวมถงบรการสาธารณสข และการพฒนาทรพยากรมนษย “หลกเศรษฐกจสเขยวไมใชชดกฏตายตว แตเปนกรอบการตดสนใจ โดยมจดศนยกลางพนฐานอยทประชาชน และผลลพธตองเปนการเปดโอกาสและสรางประโยชนใหแกประชาชนทกคนในทกประเทศอยางเหมาะสม ไมวาแตละประเทศนนจะมระดบขนของการพฒนาหรอโครงสรางเศรษฐกจแบบใดกตาม ซงส าหรบประเทศทพฒนาแลว การขจดความยากจนและรกษาการเตบโตทางเศรษฐกจนนจ าเปนตองอาศยการปรบเปลยนทางโครงสราง” “ประเดนทส าคญส าหรบทกประเทศในการสรางระบบเศรษฐกจสเขยว คอ วธการของแตละประเทศนนจะตองไมเปนการสรางอปสรรคใหมๆ ทางการคาหรอสรางขอก าหนดเงอนไขใหมในการชวยเหลอและดานการเงน และไมเพมชองวางทางเทคโนโลยหรอท าใหประเทศก าลงพฒนาตองพงพาอาศยประเทศพฒนาแลวดานเทคโนโลยมากไปกวาเดม” “การสรางนโยบายผสมผสานทเหมาะสมกบความตองการและความยนยอมของแตละประเทศเปนสงจ าเปน ทางเลอกในนโยบายเหลานไดแก การก ากบดแลเศรษฐกจและการคลง การลงทนในโครงสรางพนฐานสเขยว แรงจงใจทางการเงน การปฏรปเงนชวยเหลอ ระบบการจดซอจดจางภาครฐทย งยน การเปดเผยขอมล และการใหความรวมมอโดยสมครใจ” ในการพฒนาระบบเศรษฐกจสเขยว สงทจ าเปนคอการลงทนใหมๆ การสรางทกษะใหมๆ และการพฒนาเทคโนโลยใหมๆ ในการน สมาชกผ เขารวมจงยนยอมทจะมอบแหลงเงนทนใหแกประเทศก าลงพฒนาและใหความชวยเหลอในดานตางๆ ไมวาจะเปนการสนบสนนเครองมอทางการเงน ลดเงนชวยเหลอทสรางผลเสยตอสภาพแวดลอมและไมสอดคลองกบแนวทางการพฒนาทยงยน สนบสนนการวจยรวมกนระหวางประเทศเกยวกบเทคโนโลยสเขยวทเกยวของกบประเทศก าลงพฒนา เพอใหสามารถเขาถงเทคโนโลยไดในราคาทเหมาะสม และสนบสนนองคกรทางวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตรของประเทศก าลงพฒนา เพอใหนกวทยาศาสตรและวศวกรทองถนไดพฒนาเทคโนโลยสเขยวแบบทองถน

เลขาธการองคการสหประชาชาตจะจดท ารายงานส าหรบสมชชาใหญแหงสหประชาชาตครงท 67 ในเดอนกนยายน 2012 โดยจะจดท าตวชวดและมาตรวดการประเมนกลไกปฏบตทงหมด ตงแตกลไกถายโอนเทคโนโลย การแบงปนกลวธและความร และการเพมขดความสามารถ ภายในป ค.ศ. 2015 เปาประสงคทส าคญของการประชม Rio+20 คอการก าหนดเปาหมายทเหมาะสมในดานตางๆ ดงน 1. ความมนคงทางอาหาร เรยกรองใหทกประเทศหนมาใหความส าคญกบปรมาณการผลตอาหารทยงยนโดยเพมการลงทนใหกบผลตภณฑอาหารทองถน ขยายตลาดอาหารทไดจากการเกษตร และลดของเสยในหวงโซอปทาน โดยใหความสนใจเปนพเศษกบผหญง เกษตรกรรายยอย เยาวชน เกษตรกรพนเมอง สรางความมนใจในโภชนาการทเหมาะสม ผานกระบวนการคาขายทโปรงใสและเปดกวางมากขน พรอมแนวทางทจะน าไปสความมเสถยรภาพมากขนของราคาอาหารและตลาดในประเทศ นอกจากนยงสนบสนนการรเรมในทกๆระดบทเกยวกบการพฒนาการเขาถงขอมล เพมปฏสมพนธระหวางเกษตรกรและผ เชยวชาญผานบรการการศกษาและการใชเทคโนโลย 2. น า เนนความส าคญของการมน าดมทสะอาดและปลอดภยเพอสขอนามยในฐานะหนงในสทธมนษยชนทจ าเปนส าหรบการมชวตทด จ าเปนตองวางเปาหมายใหกบการจดการน าเสย รวมไปถงการลดปรมาณน าเสยจากครวเรอน โรงงานอตสาหกรรมและแหลงกสกรรม และสนบสนนใหมการบ าบดน าเสยโดยเฉพาะอยางยงในเขตชานเมอง 3. พลงงาน จะรเรมสรางแหลงพลงงานทยงยนส าหรบทกคน โดยมเปาหมายในการน าเสนอการเขาถงบรการพลงงานพนฐานในระดบขนต าส าหรบทงผผลตและผบรโภคในป 2030 ดงนนจงตองขอใหมการจดหาทรพยากรทางการเงนทเพยงพอและมคณภาพส าหรบประเทศก าลงพฒนา เพอท าใหการใชแหลงพลงงานเปนไปอยางมประสทธภาพและกวางขวางขน และแตละประเทศควรหนมาพฒนานวตกรรมคารบอนต ามากขน 4. เมอง สงเสรมแนวทางบรณาการและแบบองครวมเพอการวางแผนและการสรางเมองอยางยงยนดวยการใหการสนบสนนแกฝายปกครองทองถน เครอขายการสอสารและคมนาคมทมประสทธภาพ ระบบการสงมอบบรการทดขน อากาศและคณภาพน าทดขน ลดปรมาณของเสย ขยายการเฝาระวงภยธรรมชาตและตอบสนองความเปลยนแปลงในสภาพอากาศทแปรปรวน

5. งานสเขยวและการใหทกคนในสงคมมสวนรวม การพฒนาขดความสามารถของมนษยเปนสงจ าเปนในการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทมฐานกวาง อนจะชวยสรางชมชนทแขงแกรงและยงยน และพฒนาสภาพแวดลอม คนงานจงตองมทกษะและไดรบการคมครองทจ าเปนเพอทพวกเขาจะไดมสวนรวมและไดประโยชนจากระบบเศรษฐกจสเขยว ซงมศกยภาพในการสรางต าแหนงงานดๆ อกมาก โดยเฉพาะกบเยาวชน ดงนนภาคธรกจและอตสาหกรรมจงควรสนบสนนการสรางงานสเขยว เชนการลงทนในงานสาธารณะเพอการฟนฟและขยายทนธรรมชาต มปฏบตการจดการน าและทดน การเพาะปลกในครวเรอน การเพาะปลกตามระบบนเวศน การจดการผนปา การใชความหลากหลายทางชวภาพดวยเหตผลทางเศรษฐกจ ฯลฯ จ าเปนตองขยายการลงทนในโครงสรางพนฐานเพอสนบสนนการพฒนาทยงยนและใหความรเกยวกบงานสเขยว รวมทงเพมความคมครองทางสงคมแกสมาชกทกคนในสงคม รวมถงแรงงานนอกระบบดวย 6. มหาสมทรและทะเล ใหความส าคญกบการรกษาและจดการแหลงมหาสมทรและทะเลอนเปนสวนส าคญในการรกษาระบบนเวศนของโลก และรวมดแลแนวปะการงไปจนถงหมเกาะและรฐชายฝงทะเล สนบสนนการรวมมอกนตามแนวทางของ Coral Triangle Initiative (CTI) และ the International Coral Reef Initiative (ICRI) ส าหรบประเทศก าลงพฒนาทเปนเกาะขนาดเลก (SIDS) ยงคงจดเปนกรณทตองไดรบการดแลเปนพเศษเนองจากไดรบผลกระทบสงมาก ไมวาจะเปนผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยธรรมชาต 7. ภยธรรมชาต แนวทางการลดความเสยงจากภยพบตทางธรรมชาตจะยงคงความส าคญในบรบทของการพฒนาทยงยนและถกรวมอยในวาระการพฒนาหลงป 2015 แตประเทศสมาชกตองเรงประสานงานระดบชาต ภมภาคและระดบสากล เพอพฒนาการพยากรณอากาศและระบบการเตอนภยลวงหนาใหดขน 8. การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ประเทศทพฒนาแลวยงคงมชองโหวเรองการจดการกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและก าลงเผชญผลเชงลบมากขนเรอยๆ อนจะบอนท าลายความมนคงทางอาหารและความพยายามในการขจดความยากจน อกทงคกคามการด ารงอยของประเทศหมเกาะเลกๆ ทประชม Rio+20 จะสงเสรมใหประเทศตางๆ รวมมอกนจดการกบปญหาทเชอมโยงกนระหวางน า พลงงาน อาหาร และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 9. ปาและความหลากหลายทางชวภาพ

สนบสนนการชะลอและยบยงการท าลายผนปา และสงเสรมใหมการจดการผนปาในแงของการรกษาและฟนฟ ปฏบตการเรงดวนนเรยกวา “Non-Legally Binding Instrument on all Types of Forests (NLBI)” ผานพธสารนาโงยา ซงจะถกน ามาใชในการประชมภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพครงท 10 ทงยงตองกระตนใหเกดการลงทนในทนธรรมชาต ผานเครองมอกระตนและนโยบายทเหมาะสม 10. ความเสอมโทรมของดน และการกลายเปนทะเลทราย เนองจากผนดนเปนปจจยส าคญในการสรางความเจรญเตบโต ความมนคงทางอาหาร และการขจดความยากจน การทพนทเพาะปลกในแอฟรกากลายเปนทะเลทรายนนเปนปญหารายแรงส าหรบการพฒนาทยงยนในพนทแถบนน ดงนงประชาคมโลกจงตองมสวนรวมมากขนในการด าเนนงานตามอนสญญาสหประชาชาตเพอรบมอกบการกลายเปนทะเลทราย (United Nations Convention to Combat Desertification: UNCCD) และสนบสนนการรวมมอกนและการรเรมโครงการพทกษรกษาทรพยากรดน เชน โครงการแนวรวมดนโลก (Global Soil Partnership: GSP) ตลอดจนสงเสรมใหเกดการศกษาทางวทยาศาสตรทพงเปาไปทการท าใหคนตระหนกถงประโยชนทางเศรษฐกจจากนโยบายจดการทดนอยางยงยน 11. ภเขา ภเขามความเสยงสงทจะประสบปญหาจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ อกทงยงเปนทพ านกพกพงของชนเผาทองถนจ านวนมากทใชทรพยากรอยางพอเพยง แตถกมองขาม และยงมปญหาความยากจนและเสยงตอภยธรรมชาตและภาวะขาดแคลนอาหาร ดงนนเราจงตองท าการส ารวจกลไกระดบโลก ระดบภมภาค ระดบชาต และระดบทองถนใหมากขนเพอเปนการชดเชยและตอบแทนชมชนทอาศยในภเขา ส าหรบสงทพวกเขาท ามาตลอดเพอปกปองระบบนเวศ 12. สารเคมและของเสย โครงการกลยทธการจดการสารเคมระดบประเทศ (SAICM) ตองรเรมหาวธการจดการกบสารเคมและของเสยตลอดวงจรชวตของมนใหมประสทธภาพมากขนในระดบสากล การใหทนส ารองทยงยนและเพยงพอนนส าคญตอการชวยพฒนาประเทศทมการจดการสารเคมและของเสยทปลอดภย ดงนนการปฏบตงานภายใตอนสญญาทเกยวของ ไดแก Basel Convention, Rotterdam Convention และ Stockholm Convention จงควรประสานงานกนมากขนเพอจดการกบมลพษอนทรย และมการรวมมอกนระหวางทงภาครฐและภาคเอกชนโดยมงเปาไปทการเพมศกยภาพและเทคโนโลยของการจดการของเสยในสงแวดลอม รวมทงปญหาของเสยอเลกทรอนคสและพลาสตกในแหลงน า 13. การผลตและการบรโภคทยงยน

จดท าแผนงานระยะ 10 ปวาดวยการบรโภคและการผลตทยงยน ในฐานะทเปนสวนหนงของขอตกลงระดบโลกเกยวกบการพฒนาทยงยน 14. การศกษา ทกคนตองสามารถเขาถงการศกษาทมคณภาพ ซงจะท าไดโดยการเพมการเตรยมความพรอมของคร และใหมหาวทยาลยตางๆ เปนแบบอยางในการปฏบต รวมถงการสนบสนนกจกรรมการแลกเปลยนดานการศกษาระดบสากล อาท ใหทนการศกษาในระดบนานาชาตเพอแพรแนวทางการพฒนาทยงยนใหเปนทรจกมากขน โดยใหนกเรยนรจกคณคา หลกการส าคญ และแนวทางทหลากหลายอนจ าเปนตอวถการพฒนาน 15. ความเทาเทยมทางเพศ ความไมเสมอภาคในสงคมและเศรษฐกจทมอยมายาวนานนนสงผลตอผหญงและเดกซงเปนคนกลมหลกในบรรดาคนจนทงหมดในโลก ดงนนเราตองท าใหผหญงมสวนรวมอยางเตมทกบเศรษฐกจ เสรมศกยภาพของผหญงในฐานะผขบเคลอนการพฒนาทยงยน เราตองใหความส าคญกบความเทาเทยมทางเพศในทกมตของสงคม อนรวมไปถงการศกษา การจางงาน การเปนเจาของทรพยากร การเขาถงกระบวนการยตธรรม-การเมอง การมสวนรวมในการตดสนใจระดบองคกร ฯลฯ 16. การเรงและการวดความคบหนา เปาประสงค กลมเปาหมาย และหลกการประเมนมความส าคญอยางยงตอการวดและการเรงความคบหนาในกระบวนการน าไปสการพฒนาทยงยน ดงนนจงตองมการออกกฏหรอแนวทางในการประเมนผล ทสะทอนใหเหนการจดการกบประเดนเสาหลกทงสาม (เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม) ไดอยางสมดลและสอดคลองกบหลกการของ Agenda 21 ทงยงมความเปนสากลและสามารถน าไปประยกตไดกบทกประเทศ แตยงเปดกวางส าหรบความแตกตางในแนวทางแกปญหาในแตละประเทศ โดยคาดการณวาเปาประสงคเหลานจะบรรลผลไดภายในป 2030 นอกจากนยงตองพฒนาการจดท าตวชวดทางเศรษฐกจทรวมมตทางเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมในลกษณะทสมดล และขอใหเลขาธการเปนผ รเรมขนตอนทงหมดจากการปรกษาหารอกบสมาชกสหประชาชาตและองคกรอนๆ ทเกยวของ วธการด าเนนงาน 1. การเงน เรยกรองใหปฏบตตามภาระขอตกลงใหความชวยเหลอดานการพฒนาทงหมด รวมถงขอตกลงจากประเทศพฒนาแลวเพอใหบรรลเปาหมายทจะใหความชวยเหลอดานการพฒนาตอกลมประเทศก าลงพฒนา 0.7 เปอรเซนตของ

ผลตภณฑมวลรวมประชาชาต ภายในป 2015 เชนเดยวกบเปาหมายเงนชวยเหลอ 0.15-0.20 เปอรเซนตของผลตภณฑมวลรวมประชาชาตส าหรบกลมประเทศดอยพฒนา อกทงยงตองมการจดล าดบความส าคญ จดสรรทรพยากรใหสอดคลองกบล าดบความส าคญและความตองการของประเทศก าลงพฒนา และเพมความชวยเหลอเพอใหมนใจวาประเทศเหลานนจะสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดอยางเพยงพอและมนคง 2. วทยาศาสตรและเทคโนโลย ยนยนตามขอตกลงเกยวกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยทระบไวในปฏญญารโอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Rio Declaration on Environment and Development), Agenda 21 และผลทไดจากการประชมส าคญอนๆ ของสหประชาชาต 3. การสรางศกยภาพ ตองใหการสนบสนนโครงสรางและกลไกระดบภมภาคและระดบอนภมภาคในการพฒนาประเทศและสงเสรมการท างานของทงสองกลมโดยมเปาหมายเพอท าใหความรวมมอกนและการแลกเปลยนขอมล ไปจนถงการสรางศกยภาพและการแลกเปลยนประสบการณเปนไปอยางงายดายขนตามแผนกลยทธบาหล 3. การคา สมาชกของ WTO ตองเพมความพยายามมากขนเปนสองเทาในการสรางระบบการคาทเปนสากล เปดเผย เปนพหภาคทยตธรรม ตามขอตกลงชวยเหลอประเทศดอยพฒนา ป 2005 ทฮองกง สถาบนเศรษฐกจและการเงนระดบสากลจ าเปนตองท างานรวมกนอยางเรงดวนเพอใหมนใจไดวาประเทศทก าลงพฒนา โดยเฉพาะประเทศทมการพฒนานอยทสด จะไดประโยชนจากประโยชนของระบบการคาพหภาค

ขอตกลงโลกเรอง “เศรษฐกจสเขยว” : ฤาแค “ราคาคย”? แมจะถกคาดหวงวาใหใชเปน “พมพเขยว” ของ “เศรษฐกจสเขยว” ได เอกสารขอตกลงเบองตน (Zero Draft) ของการประชม Rio+20 ดงทสรปความขางตนนนกยงมความไมชดเจนแทบทกประเดน ความชดเจนมเพยงประเดนเดยว คอ เปาหมายเงนชวยเหลอทประเทศพฒนาแลวจะมอบใหแกประเทศก าลงพฒนาและประเทศดอยพฒนา การทเอกสารขอตกลงเบองตน “ออกตว” วาเปนเพยง “กรอบการตดสนใจ” มใช “ชดกฏกตกาตายตว” นน สะทอนถงการประนประนอมระหวางประเทศตางๆ ทมองตางกนอยางชดเจน ประเทศก าลงพฒนาหลายประเทศทพงพาการสงออกเปนหวงวาเศรษฐกจสเขยวจะถกประเทศพฒนาแลวใชเปนขออางการกดกนทางการคาหรอไม สวนประเทศพฒนาแลวกยงไมยอมใหค ามนสญญาใดๆ ทมผลผกพน โดยเฉพาะมาตรการ “ลด” ขนาดของการผลตและการบรโภคทไมยงยน อนเปนหวใจส าคญของการเปลยนผานไปสการพฒนาทยงยน

ยกตวอยางเชน เอกสารระบเพยงกวางๆ วา ประเทศสมาชกจะตองหาทาง “จดการกบปญหาทเชอมโยงกนระหวางน า พลงงาน อาหาร และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ” โดยมไดระบมาตรการทชดเจน สวนในดานพลงงาน กระบหลวมๆ วา “จะรเรมสรางแหลงพลงงานทยงยนส าหรบทกคน โดยมเปาหมายในการน าเสนอการเขาถงบรการพลงงานพนฐานในระดบขนต าส าหรบทงผผลตและผบรโภคในป 2030 ...และแตละประเทศควรหนมาพฒนานวตกรรมคารบอนต ามากขน” ทงทปจจบนมขอมลหลกฐานเพยงพอทจะชชดลงไปวา ไมมทางทเศรษฐกจสเขยวจะเกดไดอยางยงยนและเปนระบบถาหากไมปฏรประบบพลงงานทงหมด เชน แผนลดกาซคารบอนไดออกไซดภายในป 2050 ในรายงาน “มมมองเทคโนโลยพลงงาน” (Energy Technology Perspectives) ของส านกงานพลงงานสากล (International Energy Agency) ป 2010 เสนอวา 38 เปอรเซนตของการลดสามารถท าไดโดยเพมประสทธภาพการใชไฟฟาและเชอเพลงของผใชปลายทาง 15 เปอรเซนตมาจากการเปลยนชนดเชอเพลงของผใชปลายทาง และ 17 เปอรเซนตจากการใชพลงงานหมนเวยน

ฉะนนวธ “รเรมสรางแหลงพลงงานทยงยน” วธหนงททกประเทศโดยเฉพาะประเทศพฒนาแลวควรท าอยางเรงดวน คอการทยอยก าจดมาตรการอดหนนการใชเชอเพลงฟอสซลทสรางความเสยหายตอสงแวดลอมและซ าเตมภาวะโลกรอน น าเงนอดหนนทประหยดไดมาอดหนนพลงงานหมนเวยนแทน แตเอกสาร Zero Draft มไดพดถงแนวทางดงกลาวแตอยางใด

ชดรายงาน Towards Green Growth (http://www.oecd.org/document/10/0,3746,en_2649_37465_47983690_1_1_1_37465,00.html) ขององคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (โออซด) ตพมพเดอนพฤษภาคม 2011 ใหรายละเอยดบางประการทนาสนใจ โดยใหนยาม “การเตบโตสเขยว” (green growth) ไววา “การเตบโตสเขยว” หมายถงการกระตนการเตบโตและการพฒนาทางเศรษฐกจ ขณะสรางหลกประกนวาทนธรรมชาตจะสามารถสงมอบทรพยากรและบรการดานสงแวดลอมซงความอยดมสขของเราตองพงพา การท าเชนนจ าตองจดชนวนการลงทนและนวตกรรมทจะรองรบการเตบโตอยางยงยนและสรางโอกาสใหมๆ ทางเศรษฐกจ” จะเหนวาโออซดเนนค าวา “การเตบโต” (growth) และเมอเนนการเตบโต จงตองเนนเรอง “นวตกรรม” ในธรกจสเขยวเปนพเศษ เนองจากถาไมเนนนวตกรรม เศรษฐกจอาจเตบโตไมได เพราะ “การลงทน” ในทนธรรมชาตยอมมตนทน ถาไมมนวตกรรมเรากตอง “ลด” กจกรรมทางเศรษฐกจลงเพอดแลสงแวดลอม พดอกอยางคอ ถาไมมนวตกรรม เรากตองยอมแลกไดแลกเสย คอเสยสละการบรโภคหรอความสะดวกสบายบางอยางในชวต ยกตวอยางเชน ถาไมมนวตกรรมแบตเตอรหรอเชอเพลงสะอาดทดพอมาทดแทนน ามน คนกตองยอมใชรถยนตนอยลงเพอลดปญหามลพษ โออซดมองวารฐมบทบาททขาดไมไดในการเปลยนผานไปสเศรษฐกจสเขยว เนองจากเศรษฐกจสเขยวตองมการลงทนในทนธรรมชาต และการลงทนดานนจ าเปนตองอาศยการแทรกแซงเชงนโยบายของรฐ เนองจากแรงจงใจของตลาดออนแอหรอไมมเลย เชน ตลาดยง “ไมใหราคา” ทถกตองกบมลคาทงหมดของการอนรกษปาตนน า และพนทชมน า เศรษฐกจสเขยวในโลกทศนของโออซดสามารถสรางชองทางใหมๆ ในการเตบโต 5 ชองทาง ไดแก 1. ผลตภาพ: จากประสทธภาพในการใชทนธรรมชาต ลดของเสยและการใชพลงงาน 2. นวตกรรม: สรางโอกาสใหมๆ ในการแกปญหา และจ าเปนตอการไมตองตกอยในภาวะไดอยางเสยอยางระหวางการบรโภค กบการดแลสงแวดลอมและลงทนในทนธรรมชาต 3. ตลาดใหม: เทคโนโลยสเขยว สนคาและบรการสเขยว 4. ความมนใจ: นโยบายรฐทมเสถยรภาพและคาดเดาไดวาจะแกปญหาสงแวดลอมอยางไร จะชวยสรางความมนใจใหกบนกลงทน (ความชดเจน โปรงใส และตอเนองของนโยบายรฐดานสงแวดลอมจงส าคญอยางยง) 5. เสถยรภาพ: เศรษฐกจสเขยวจะสรางสมดลระดบมหภาคทดกวาเดม ราคาทรพยากรผนผวนนอยลง และรฐมรายไดใหมๆ จากมาตรการทางการคลง (เชน ภาษมลพษ ภาษคารบอน)

เบนเขมจากโออซดมาดดานสงแวดลอมชวคราว รายงานของแผนงานสหประชาชาตเพอพฒนาสงแวดลอม (ยเนป) สรปวา ความทาทายหลกของเศรษฐกจสเขยวคอ จะพฒนาคณภาพชวตของมนษยควบคไปกบการดแลรกษาสงแวดลอมอยางไร ในทางทไมใชทรพยากรเกนขดความสามารถทางชวภาพ (biocapacity) ของโลก ประเทศพฒนาแลวตองหาวธลดรอยเทานเวศโดยไมลดรอนคณภาพชวตของประชากร สวนประเทศก าลงพฒนาตองหาวธเพมคณภาพชวตของประชากรโดยไมเจรญรอยตามแนวทางของประเทศพฒนาแลว ภาพท 1: “ความทาทายคขนาน” ของเศรษฐกจสเขยว

ประเดนอยทวา ถาเราเหนพองตองกนวา “การพฒนา” เทากบ “การปรบปรงคณภาพชวต” และ “การดแลสงแวดลอม” – การพฒนานนจ าเปนจะตองม “การเตบโตทางเศรษฐกจ” ดวยหรอไม แนวคด “การเตบโตสเขยว” ของโออซดตงอยบนสมมตฐานวา ถงอยางไรเศรษฐกจกตองเตบโต (อาจมองวาถาไมโต แนวคด “เศรษฐกจสเขยว” อาจไมมใครซอ) ขณะทนกรณรงค “การพฒนาทยงยน” มองวาเศรษฐกจไมไดมากอน สงคมและสงแวดลอมตางหากทตองมากอน การฟนฟดแลสงแวดลอมและสรางความยตธรรมทางสงคมนนเปนสงทถงอยางไรกตองท า ไมวาเศรษฐกจโดยรวมจะตองโตชาลง ย าอยกบท หรอแมแตถดถอยระยะหนงกอน ถาเศรษฐกจเปนรถยนต แนวคด “การเตบโตสเขยว” มองวารถยนตถงอยางไรกตองแลนไปขางหนา เพยงแตเราตองคอยๆ ปรบจนเครองยนตใสเกยรใหมใหมนปลอยไอเสยนอยลง ในขณะทแนวคด “การพฒนาทยงยน” มองวา

ท าแบบนนสมเสยงวาจะไมทนการณกอนเกดหายนะใหญ เราตองตงใจยกเครองทงคน จะตองถงขนาดเขาเกยรถอยหลงชวคราวกตองท า ในแงหนง เอกสาร Zero Draft และรายงานเศรษฐกจสเขยวจ านวนมากลวนบงชทศทางทนายนดวา ววาทะวาดวยการพฒนาทยงยนสดทายกสามารถคบคลานออกจากการปะทะทางความคดสมยปลายศตวรรษท 20 ระหวางการมองวาการดแลสงแวดลอมเปน “เรองหรหรา” ทไมจ าเปนส าหรบประเทศก าลงพฒนา กบการมองวามนเปน “เรองจ าเปน” ทตองท าไมวาการพฒนาของประเทศจะอยในระดบใด หลงจากทปญหาสงแวดลอมจ านวนมากเผยใหเหนความเชอมโยงทแยกออกจากกนไมไดระหวางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม แตอยางไรกตาม การถกเถยงเรองหนาตาของ “เศรษฐกจสเขยว” ยงคงด าเนนตอไป โดยตงอยบนความแตกตางของมมมองวา เราควรให “น าหนก” กบอะไรมากกวากน ระหวางการพฒนาสงคมและอนรกษสงแวดลอม (“การพฒนาทยงยน”) กบการเตบโตทางเศรษฐกจ (“การเตบโตสเขยว”) ภาพท 2: เศรษฐกจตอง “สมดล” หรอ “อยใน” สงคมและสงแวดลอม?

ไมวา “เศรษฐกจสเขยว” ควรมหนาตาอยางไร ประเดนทนกสงแวดลอมและนกเศรษฐศาสตรจ านวนไมนอยเหนตรงกนมากขนเรอยๆ คอ เศรษฐกจสเขยวในอดมคตควรเลยนแบบธรรมชาต เปนระบบปด “จากอสอ” (cradle to cradle) ทไรของเสย (zero waste) และใชคารบอนสมดล (carbon neutral) แทนทระบบ “จากอสสสาน” (cradle to grave) ของระบบทนนยมอตสาหกรรมซงด าเนนสบมานบตงแตสงครามโลกครงทสองสนสดลง เนองจากระบบจากอสสสานเปนระบบทไมยงยน กอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอมทงตนทาง (การตกตวงทรพยากรธรรมชาต) และปลายทาง (ขยะและการปลอยของเสย)

ภาพท 3: ระบบ “จากอสอ” ในธรรมชาตและเศรษฐกจ

เศรษฐกจสเขยวกบความเหลอมล า ประเดนทนาสนใจเกยวกบเศรษฐกจสเขยว คอความเชอมโยงระหวางเศรษฐกจสเขยวกบการแกปญหาความเหลอมล าและความยากจน จดเชอมทส าคญคอขอเทจจรงทวา คนจนทวโลกพงพาบรการระบบนเวศมากกวาผมฐานะ รายงานของ The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) ในป 2010 ชวา ถาดเฉพาะองคประกอบของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (gross domestic product: จดพ) จะพบวามลคาตลาดของภาคเศรษฐกจทคนจนยงชพอยมากทสด (“จดพของคนจน”) อนไดแก เกษตรกรรม ปาไม และการประมง ทงหมดคดเปนสดสวนคอนขางต าของจดพทงประเทศ แตมลคาของนเวศนบรการมสดสวนสงมากในจดพของคนจน ขอเทจจรงนบงชวา คนจนจะเดอดรอนจากความเสอมโทรมของสงแวดลอม (นเวศนบรการถดถอย) มากกวาคนรวย ดงนนหากปญหาสงแวดลอมเลวรายลง ปญหาความยากจนกจะรนแรงกวาเดม ซ าเตมความเหลอมล าในสงคมใหถางกวางกวาเดม ภาพท 4: “จดพของคนจน” ประเมนจากการพงพาระบบนเวศ

ความทาทายเชงปฏบตของ “การเตบโตสเขยว” นอกจากการเปลยนผานไปสการเตบโตสเขยวจะเตมไปดวยความทาทายตงแตระดบมมมองหรอแนวคด การปฏบตจรงใหเกดผลกมความทาทายมากมายไมแพกน รายงานของโออซดน าแนวคด “วธวนจฉยการเตบโต” (growth diagnostic) ของ ดาน โรดรก (Dani Rodrik) นกเศรษฐศาสตรการเมองผทรงอทธพล มาประยกตใชในบรบทของเศรษฐกจสเขยวดงตอไปน ภาพท 5: ความทาทายของเศรษฐกจสเขยว ในกรอบ “วธวนจฉยการเตบโต”

ความทาทายประการส าคญของการเตบโตสเขยวในมมมองของโออซด คอ ผลตอบแทนจากกจกรรม การลงทนตางๆ ทเปนสเขยวยงต าอย หรอยงไมสงพอทจะจงใจใหเกดการเปลยนแปลงในวงกวาง เมอมองยอยลงมา พบวาปญหานมสองชนดหลก คอ ผลตอบแทนทางเศรษฐกจต า และคนไมสามารถใชประโยชนจากการเตบโตสเขยวไดอยางเตมท กรณหลงนหมายความวาการลงทนสเขยวอาจใหผลตอบแทนสง แตผลตอบแทนนนตกมาถงมอประชาชนนอยเกนควร ภาวะผลตอบแทนต ามสองสาเหตหลกดวยกน สาเหตแรกใชค าวา “แรงเฉอย” ในทนหมายถงภาวะทเศรษฐกจเดม อตสาหกรรมเดมๆ มกไมชอบปรบตวเปลยนแปลง และการไมปรบตวกมสาเหตยอยหลายสาเหต อาท คานยมและความคนเคยเดมๆ นอกจากนโครงสรางพนฐานตางๆ กถอก าเนดขนมารองรบธรกจดงเดม ยกตวอยางเชนสาธารณปโภคทงหมดทแวดลอมการผลตน ามนท าใหอตสาหกรรมน ามนไดเปรยบ และสงผลใหผลตอบแทนของการใชพลงงานหมนเวยนสงกวาโดยเปรยบเทยบ เกดเปนแรงเฉอยทส าคญมาก สาเหตประการทสองของการทผลตอบแทนดานเศรษฐกจของการลงทนสเขยวยงอยในระดบต า คอการทผลตอบแทนดานสงคมของการลงทนสเขยวกยงอยในระดบต า อนเปนผลจากการมสาธารณปโภคไมเพยงพอ ทนมนษยต า หรอคณภาพของสถาบนตางๆ ตกต า สถาบนตางๆ ในทนรวมถงกลไกทางกฏหมาย และกลไกของระบบราชการ ทงหมดนเปนสาเหตหรอเปนสวนหนงของปญหาทท าใหเกดภาวะผลตอบแทนดานสงคมต า ส าหรบประเดนคนยงไมสามารถใชประโยชนไดเตมทจากการลงทนสเขยว มสองสาเหตหลกไดแก ความลมเหลวของตลาด และความลมเหลวของรฐ ซงหลายกรณมความเชอมโยงกน ยกตวอยางเชน ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสวนหนงเกดจากความลมเหลวของตลาดทผผลตไมรบผดชอบตนทนทแทจรงของธรกจ โดยเฉพาะผลกระทบภายนอกเชงลบ (negative externalities) อาท มลพษ และกาซเรอนกระจกเกนขนาด อกทงผบรโภคและนกลงทนกยงมขอมลไมเพยงพอในการตดสนใจ (ไมรวาบรษทใด “เขยวจรง”) ในขณะเดยวกน การทตลาดไมค านงถงตนทนทแทจรงกเกดจากความลมเหลวของรฐเชนกน คอรฐยงไมมกลไกใดๆ ทจะเขามาแกปญหาความลมเหลวของตลาด เชน ยงไมใชภาษสงแวดลอมและถอนเงนอดหนนอตสาหกรรมสกปรก น ารายรบไปอดหนนอตสาหกรรมสะอาด เพอปรบเปลยนแรงจงใจในระบบเศรษฐกจใหสอดคลองกบตนทนทแทจรงมากขน นอกจากความลมเหลวของรฐจะเกดจากการบดเบอนเงนอดหนนไปในทางทสนบสนนการพฒนาทไมยงยน โออซดยงมองวาความลมเหลวของรฐบางสวนเกดจากความไมแนนอนของการก ากบดแล และทศทางนโยบายทคาดเดาไมได สงผลใหนกลงทนไมกลาลงทนในเศรษฐกจสเขยวเทาทควร โออซดเสนอวารฐควรใชเครองมอเชงนโยบายหลายประเภทในการรบมอกบความทาทายดงกลาวขางตน อาท การใชระบบภาษสงแวดลอม การทบทวนเงนอดหนนในธรกจทไมยงยน การสนบสนนการวจยและพฒนาธรกจสเขยว

การลดการผกขาดโดยรฐ และการปฏรประบบก ากบดแล นอกจากนยงตองพฒนาชดตวชวดทชดเจนและเพมเขาไปในตวชวดผลงาน (Key Performance Indicators: KPI) ของผด าเนนนโยบาย เพอตดตามความคบหนาของเศรษฐกจสเขยวอยางชดเจน ชดตวชวดดงกลาวจะตองสะทอนผลตภาพในการใชทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศน และสะทอนระดบความอดมสมบรณของทนธรรมชาตทงทมวนหมดและทไมมวนหมด นอกจากนนยงตองเชอมโยงประเดนสงแวดลอมเขากบคณภาพชวตของประชาชน เชน ความเสยงดานสงแวดลอมทกระทบตอสขภาพ โออซดเสนอวา ประเดนทพงระวงในการใชเครองมอเชงนโยบายคอ จะตองมการประเมนขอดและขอเสยของทางเลอกตางๆ อยางรอบคอบ โดยเฉพาะมาตรการเชงบงคบซงอาจมตนทนสงจนไมคมคา หรอกอใหเกดโทษมากกวาประโยชน ยกตวอยางเชน การเกบภาษกาซออกไซดของไนโตรเจน (NOx) ในสวเดน เปนมาตรการทดกวาการบงคบใชมาตรฐานดานเทคโนโลย เนองจากภาคเอกชนตองคดรวมภาษสงแวดลอมตวนเขาเปนตนทนในการประกอบธรกจ แตในขณะเดยวกนกมอสรภาพในการคดคนและจดหาเทคโนโลยใหมๆ มาใชลดตนทน วธนจงดกวากรณทรฐบงคบใชเทคโนโลยสเขยวตวใดตวหนงเปนการเฉพาะ ซงอาจไรประสทธภาพในบนปลายและลดแรงจงใจของเอกชนทจะลงทนวจยและพฒนา กลาวโดยสรป แนวคด “การเตบโตสเขยว” เนนหนกไปทการสรางการเตบโตทางเศรษฐกจ แตยอมรบวาเราอยในยคทตองดแลสงแวดลอมและสงคมไปพรอมกนดวย แนวคดนใหความส าคญกบนวตกรรมและกลไกตลาดเปนหลก แตกเสนอใหรฐมบทบาทมากขนเพอแกปญหาความลมเหลวของตลาด เพอปรบเปลยนแรงจงใจของภาคเอกชนและประชาชนใหมงสเศรษฐกจสเขยว ขณะทแนวคด “การพฒนาทยงยน” เนนหนกไปทการดแลสงแวดลอมและสงคม มองวาการแกปญหาสงแวดลอมเปนหวใจส าคญของการแกปญหาความยากจนและการสรางความยตธรรมทางสงคม ดงนนการรกษาอตราการเตบโตทางเศรษฐกจจงเปนประเดนรอง แนวคดนใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนโดยเฉพาะผ ดอยโอกาสในกระบวนการตดสนใจเชงนโยบาย สดทาย แนวคด “เศรษฐกจสเขยว” ทองคการสหประชาชาตมงผลกดน จะไดรบอทธพลจากโลกทศนแบบใดมากกวากน ระหวางคาย “การเตบโตสเขยว” แบบโออซด กบคาย “การพฒนาทยงยน” อกไมนานภาพคงจะชดขน เมอการประชม Rio+20 เปดมานในเดอนมถนายน 2012

กรณศกษาเศรษฐกจสเขยว (1): จน ตพมพครงแรกบนเวบไซตมลนธโลกสเขยว, มนาคม 2555 ในคอลมน “เศรษฐศาสตรกโลก” ตนป 2012 ชดเจนแลววาอกไมนานจนจะขนแทนเปนเศรษฐกจทใหญทสดในโลก เหมอนกบทสหรฐอเมรกาเคยขนแทนแทนองกฤษหลงจบสงครามโลกครงทสอง กวาคอนศตวรรษกอนหนา แตสงทตางไปคอ อเมรกาผงาดแซงองกฤษดวยแบบแผนการพฒนาไมตางกน คอเตบโตจากทนอตสาหกรรม และความเสอมโทรมของสงแวดลอมกยงไมเลวรายเทากบในวนน มหาอ านาจใหมแหงศตวรรษท 21 ซงมประชากรมากกวาอเมรกาและองกฤษรวมกน 3 เทา ก าลงคนพบวาไมอาจเจรญรอยตามแบบแผนการพฒนาของโลกตะวนตกไดอกตอไป เนองจากก าลงรอแรอยบนปากเหวแหงหายนะระบบนเวศ ปจจบนจนปลอยกาซเรอนกระจกมากทสดในโลก รายงานของธนาคารโลกระบวา ในจ านวน 20 เมองทมมลพษแยทสด ในโลก 16 เมองอยในจน ชาวจนทงประเทศกวา 560 ลานคนอาศยอยในเมอง แตมเพยงรอยละ 1 ทหายใจอากาศระดบ “ปลอดภย” ตามมาตรฐานของสหภาพยโรป คณภาพอากาศหลายเมองแยกวาลอสแองเจลสในอเมรกา (เมองทอากาศเลวรายมาก) 2-3 เทา ทกปชาวจนกวาครงลานคนลมตายจากมลพษทางอากาศ มเพยงการสบบหรเทานนทท าใหคนจนตายมากกวาน คณภาพน าในจนก าลงย าแยไมแพกน กระทรวงสงแวดลอมจนเผยในป 2010 วาแมน ารอยละ 40 ในประเทศเนาเหมนจนอปโภคบรโภคไมได สองในสามของแมน าและทะเลสาบมมลพษเกนขดอนตราย (คนทอาศยอยชายฝงแมน าปวยเปนมะเรงมากกวาบรเวณอนๆ หลายเทา) แมน าแยงซไรซงสงมชวตใดๆ ยาวตดกนหลายตารางกโลเมตร และชาวจนกวา 340 ลานคนเขาไมถงน าดมสะอาด

ทวทศนหลายแหงหมองหมนราวกบหลดออกมาจากภาพยนตรหลงสงครามโลก (post-apocalypse) ชาวเมองอตสาหกรรมหลายเมองแทบไมเคยมองเหนดวงอาทตย เดกๆ ลมปวยและตายจากพษตะกวเปนกจวตร และชายฝง

กเตมไปดวยขปลาวาฬ (ปรากฏการณน าทะเลเปลยนสจากการขยายตวของแพลงตอน) จนทะเลหลายบรเวณไมอาจรองรบชวตใดๆ อกตอไป ปญหามลพษวาแยแลว แตทอนตรายไมแพกนคอปญหาการขาดแคลนน า การแผขยายของพนททะเลทรายอยางรวดเรว – กลนกนพนทขนาดเทาจงหวดนครราชสมาทก 5 ป การสญเสยหนาดน และฝนกรดซงกระทบกวาหนงในสามของทดนเพอการเพาะปลก

ชดเจนวาจนก าลงส าลกความส าเรจของตวเอง ยงเศรษฐกจเตบโตเรวเพยงใด ประชาชนยงเดอดรอนเพยงนนจากแบบแผนการพฒนาทเนนอตสาหกรรมหนกและการขยายตวของเมอง ทงสองอยางนตองใชพลงงานปรมาณมหาศาล ซงทผานมาไดจากถานหน – แหลงพลงงานสกปรกทจนมอยอยางเหลอเฟอทสด ปญหาสงแวดลอมหลายดานของจนซงวกฤตขนทกขณะนนไมเพยงแตคกคามความเจรญทางเศรษฐกจในอนาคต (ธนาคารโลกประเมนวา “ราคา” ของวกฤตสงแวดลอมในจนคอรอยละ 6 ของจดพตอป) แตยงบนทอนเสถยรภาพทางการเมองในประเทศ เนองจากประชาชนไมยอมทนทกขทรมานอยางไมมปากเสยงอกตอไป งานวจยโดยมหาวทยาลยหนานไกระบวา ชาวบานลกฮอขนประทวงเกอบ 90,000 ครงในป 2009 ในจ านวนนหลายพนครงประทวงเรองสงแวดลอม และตวเลขนกนบเฉพาะการประทวงทมผชมนมมากกวา 100 คน ทงหมดนแปลวา “เศรษฐกจสเขยว” ไมใชอดมคตส าหรบจน หากเปน “ความจ าเปนเรงดวน” ทจะตองท าใหไดกอนทวกฤตสงแวดลอมจะน าไปสหายนะทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

ในเมอวกฤตสงแวดลอมของจนมรากมาจากการใชถานหนเปนพลงงานและการขยายตวของเมอง หนาตาของ “เศรษฐกจสเขยว” แบบจน จงตองม “เมองสเขยว” กบ “พลงงานสะอาด” เปนองคประกอบส าคญ โชคดทเมองสวนใหญในจนยงไมแออดยดทะนานไปดวยรถยนต จนยงเปนประเทศทคนสวนใหญขจกรยาน เดนถนน โดยสารรถเมลและรถไฟ นอกจากจะสนบสนนรถเมลทเดนดวยพลงงานไฟฟา รฐบาลยงสนบสนนอตสาหกรรมรถยนตไฟฟาอยางตอเนอง ปจจบนรถยนตไฟฟายหอ BYD (http://www.byd.com/) ของจนเองไดเปดใหประชาชนซอ และก าลงวางระบบชารจแบตเตอรทวประเทศ ดานอาคาร รฐบาลจนประกาศใชมาตรฐาน “อาคารสเขยว” เรยกวา “ระบบสามดาว” ซงเทยบเคยงไดคอนขางดกบมาตรฐานอาคารสเขยวในประเทศพฒนาแลว นอกจากน อตสาหกรรมปรบปรงอาคาร (retrofit) และมาตรการสนบสนนตางๆ ของรฐกก าลงเตบโต โดยมจดหมายทการปรบปรงประสทธภาพการใชพลงงานของอาคารดงเดม รฐบาลจนใชไมออนและไมแขงอยางจรงจงกบอตสาหกรรมสกปรก นนคอ อตสาหกรรมทอพเกรดใหเขยวกวาเดมจะไดรบเงนอดหนน สวนอตสาหกรรมทไมท าจะตองเสยคาปรบ ในภาพใหญ รฐบาลจนก าลงทมลงทนมากกวา 100,000 ลานเหรยญสหรฐไปกบการสรางระบบจายไฟฟาทมประสทธภาพ และเชอมตอเมองตางๆ ดวยรถไฟความเรวสง ซงปลอยกาซเรอนกระจกนอยกวาอตสาหกรรมการบน อกทงยงลงทนพฒนา “เมองสเขยว” ใหมถอดดาม อาท โครงการพฒนาเมองเทยนจน (http://en.wikipedia.org/wiki/Sino-Singapore_Tianjin_Eco-city) รวมกบรฐบาลสงคโปร ใหเปนเมองสเขยวภายในกลางทศวรรษ 2020

ดานพลงงานสะอาด จนลงทนดานนอยางตอเนอง ในป 2009 ขนแทนเปนผน าโลก แซงหนาสหรฐอเมรกาซงมาอนดบสอง ในปเดยวกนนนสถาบน Worldwatch รายงานวา จนมศกยภาพผลตพลงงานลมเปนอนดบสของโลก และก าลงลงทนเพมใหไดอก 100 กกะวตตภายในป 2020 ทงนเนองจากพลงงานลมคมคาการลงทนมาก – วารสาร

Science รายงานผลการวจยของมหาวทยาลยฮารวารดและซงหววา ดวยเมดเงนลงทนไมถง 1,000 เหรยญสหรฐตอประชากร 1 คน จนสามารถรองรบความตองการพลงงานของทงประเทศดวยพลงงานลมอยางเดยวภายในป 2030 นอกจากจะลงทนมหาศาลในพลงงานลม จนยงลงทนมหาศาลในพลงงานแสงอาทตย ปจจบนเปนผน าโลกดานการผลตโซลารเซลล – หนงในสของโซลารเซลลทวโลกผลตในจน นอกจากจะสงออกโซลารเซลลแลว จนยงลงทนในโครงการในประเทศอยางตอเนอง รวมทงโครงการพลงงานแสงอาทตยขนาด 2,000 เมกะวตตในทะเลทรายมองโกเลย ซงเมอการกอสรางแลวเสรจในป 2019 จะเปนฟารมโซลารเซลลทใหญทสดในโลก อยางไรกด มผประเมนวาการลงทนในพลงงานสะอาดแมจะโตเรวมากแตกยงไมเรวพอ – ในอตราปจจบน จนจะยงใชพลงงานกวาสองในสามจากถานหนในป 2020 ถงแมวารฐบาลจะบงคบใหอตสาหกรรมปดโรงงานไฟฟาถานหนโรงเกา 1 โรง ตอทกหนงโรงใหมทสรางกตาม ผสงเกตการณจ านวนมากกมองวา รฐบาลจนจะตองลงทนในพลงงานสะอาดมากกวานและเลกกอสรางโรงไฟฟาถานหนอยางจรงจง ถาจะลดกาซเรอนกระจกลงใหไดอยางมนยส าคญ ชดเจนแลววามงกรก าลงเปลยนสจากแดงเปนเขยว ค าถามเพยงสองขอทอาจยงไมมใครกลาตอบคอ มงกรจะเปลยนเปนสเขยวโดยไมอาศยระบอบประชาธปไตยไดนานเพยงใด และจะเปลยนไดทนทวงทกอนหลนลงสเหวแหงหายนะระบบนเวศไดหรอไม?

กรณศกษาเศรษฐกจสเขยว (2): อนเดย ตพมพครงแรกบนเวบไซตมลนธโลกสเขยว, เมษายน 2555 ในคอลมน “เศรษฐศาสตรกโลก” ไมวา “เศรษฐกจสเขยว” จะเกดขนในวงกวางไดหรอไม หนาตาของมนในแตละประเทศยอมไมเหมอนกน เพราะความทาทายทแตละประเทศเผชญหนานนแตกตางกน หรอตอใหความทาทายเหมอนกน ระดบความรนแรงและรากส าคญของปญหากมกจะแตกตางกนมาก ยกตวอยางเชน ตนเหตใหญทสดทท าใหกรงเทพฯ รอนขน ไมใชภาวะโลกรอน แตเปนการตดตนไมในเมองจนกรงเทพฯ กลายเปนเมองใหญทมตนไมนอยทสดในเอเชย และนอยกวาสงคโปรถง 5 เทา การแกปญหาของกรงเทพฯ จงตองแกใหตรงจด คอปลกตนไม อนรกษตนไมใหญในเมอง ควบคมการกอสรางตกใหม และปรบปรงมาตรฐานตกเกาอยางจรงจง ขณะทวกฤตสงแวดลอมในจนก าลงเปนชนวนเรงการเปลยนผานสเศรษฐกจสเขยว ชนวนเรงสเปาหมายเดยวกนของอนเดยกคอ การเตบโตอยางพลงพลานไรระเบยบของเมองและประชากร โดยเฉพาะในยคทอนเดยปลอยคารบอน 5% ของโลก และเศรษฐกจยงเตบโตอยางรอนแรง ตวอยางเชน ปจจบนมหานครมมไบ เมองใหญอนดบสของโลก ทอยของชาวอนเดยกวา 12 ลานคน ก าจดขยะไดเพยงรอยละ 30-40 ของขยะทงหมดในเมอง รถตดวนาศสนตะโรเฉลย 5 ชวโมงตอวน พนทสลมในเมองแผขยายอยางไมหยดยง ดวยอตราการเพมขนของประชากรปจจบน อนเดยจะมเมองใหญทมประชากรมากกวา 1 ลานคน เพมอก 26 เมองภายในป 2030 – นอกเหนอจากเมองใหญ 42 เมองทมอยเดม ตวเลขประชากรทอาศยอยในเมองจะกระโดดจาก 340 ลานคนในป 2008 เปน 590 ลานคนภายในป 2030 ความจ าเปนทอนเดยจะตองจดการกบปญหาทอยอาศยและบรการสขภาพในเมอง ยงไมตองพดถงการปรบปรงการออกแบบเมอง ธรรมาภบาล และการจดการคารบอน เปนความเสยงไมเฉพาะกบเศรษฐกจและสงคมของอนเดยอยางเดยว แตยงเปนความเสยงตอเสถยรภาพของเศรษฐกจโลกดวย เพราะประชากรอนเดยในป 2030 มแนวโนมวาจะแซงหนาประชากรจน ท าใหอนเดยขนแทนประเทศทมประชากรมากทสดในโลก รายงานป 2010 ชอ “การตนตวของชาวเมองอนเดย” (India’s Urban Awakening) โดยสถาบนแมคคนซย (http://www.mckinsey.com/Insights/MGI/Research/Urbanization/Urban_awakening_in_India) วเคราะหความทาทายของเมองใหญในอนเดย และน าเสนอวาระการแกปญหา

แมรายงานฉบบนจะตงตนจากปญหาและวธแกปญหา มากกวาขอเสนอใหอนเดยเปลยนผานไปสเศรษฐกจสเขยว บทสรปของรายงานกสอนยถงความจ าเปนของเศรษฐกจสเขยว แมคคนซยชวา การเตบโตของเมองอนเดยเปนปญหามากกวาจนมาก เพราะเมองจนสวนใหญเตบโตอยางมแผนผงและแบบแผน ภายใตการควบคมของรฐตามแผนยทธศาสตรทวางอยางรดกม ขณะทเมองอนเดยเตบโตอยางรวดเรวไรระเบยบโดยธรรมชาต ท าใหขาดแคลนสาธารณปโภคพนฐานทจ าเปนตอการด ารงชวต การรองรบคนเมองมหาศาลในป 2030 แปลวา • รฐบาลจะตองเพมแหลงน าสะอาดกวา 3.5 เทาจากระดบปจจบน • เพมการบ าบดน าเสย 2 เทา • ก าจดขยะไดมากกวาเดม 6 เทา • เพมศกยภาพการรองรบผโดยสารของรถไฟใตดนและรถโดยสารประจ าทาง 20 เทา • เพมทอยอาศยส าหรบผมรายไดนอย 10 เทา และ • ปรบปรงชวตความเปนอยของชาวสลม ซงมสดสวนสงถงหนงในสของคนเมองทงหมดในอนเดย ถงแมปญหาจะดหนกหนาสาหส แมคคนซยกประเมนวาอนเดยมเวลาและทรพยากร (รวมถงบรษทขามชาต สถาบนการเงน และองคกรดานมนษยธรรมทยนดจะจบมอเปนพนธมตรกบรฐบาล) เพยงพอ โดยจะสามารถเพมการลงทนในเมองจาก 0.5% ของจดพ เปน 2% ได เนองจากเศรษฐกจยงแขงแกรง ปจจบนรฐบาลอนเดยใชเงนลงทนในเมองตอหวประชากรเพยง 14% ของระดบทจนใช และ 4% ของระดบทองกฤษใช รายงานแมคคนซยเสนอ 5 กลยทธหลกทอนเดยควรใชเพอแกปญหา ไดแก 1. แปลงทดนเปนทนเพอหนนการใชทดนอยางมประโยชน 2. ขนภาษทดนและภาษการใชทดน 3. วางระบบการใหเงนอดหนนตามสตรจากรฐบาลกลางและรฐบาลแควน 4. ใชรปแบบทเหมาะสมในการท างานรวมกนระหวางรฐกบเอกชน (เชน การเปนพนธมตร: public-private partnership) และ 5. จดตงกองทนพฒนาเมองเพอใชเงนจากแหลงรายไดตางๆ อยางมประสทธภาพ นอกจากประเดนเรองการหาเงนและใชเงน แมคคนซยยงเสนอวาอนเดยตองค านงถงมตอนๆ อก 4 มต นอกเหนอจากการเงน ไดแก 1. จดทควรสรางเมองใหม 2. ธรรมาภบาลของเมอง (ปจจบนอนเดยเปนประเทศกลม G20 เพยงประเทศเดยวทไมมฝายบรหารเมองอยางเปนกจลกษณะ หนาทการบรหารเมองเปนของรฐบาลระดบแควนซงมกจะอยหางไกล ความส าเรจของโมเดลนายกเทศมนตรแตงตงของเมองกลกตตาอาจใชเปนโมเดลระดบชาตได) 3. นโยบายรายสาขา รวมถงการพฒนาเศรษฐกจ ความยงยน และการจดการทอยอาศย และ 4. การออกแบบผงเมองอยางสม าเสมอ เชน วางผง 20 ปทก าหนดโซนนงชดเจน สรางบรการสาธารณะ โดยใชกระบวนการทใหประชาชนมสวนรวมอยางโปรงใส (รายงานแมคคนซยยก สงคโปร ลอนดอน และนวยอรกเปนเมองตนแบบในแงน)

แมจะมขอมลและขอเสนอทชดเจน รายงานของแมคคนซยกไมไดพดถงเศรษฐกจสเขยวในแงกลยทธทจ าเปนตอการปรบปรงเมองอนเดย ยกตวอยางเชน รายงานนไมไดแจกแจงสวนผสมของพลงงานทจะตอบสนองตอความตองการของเมองใหญโตเรวนบรอยแหง (ปจจบนพนทกวา 40 เปอรเซนตของอนเดยไมมไฟฟาใช) เพอบรรเทาความเสยงจากความผนผวนของอปทานและราคาพลงงานโลก และไมไดอธบายวารฐบาลจะรองรบรถยนตสวนบคคลปรมาณมหาศาลทเพมขนอยางรวดเรว และมลพษทตามมาไดอยางไร ในป 2010 รฐบาลอนเดยแตงตงคณะกรรมการทปรกษาขนมาท าแผนการเตบโตคารบอนต าส าหรบอนเดย สมาชกของคณะกรรมการชดนมาจากผมสวนไดเสยทกฝาย ตงแตภาครฐ ภาคเอกชน ภาควชาการ และภาคประชาชน อยางไรกตาม หลงจากทคณะกรรมการนออกรายงานระหวางกาลมาในป 2011 ลาชากวาก าหนด 8 เดอน กถกวพากษวจารณอยางกวางขวางวา ไมมอะไรใหม เปนแค “ธรกจเดมๆ” (business as usual) เทานน เนองจากรายงานฉบบนเพยงแตยนยนวาอนเดยนาจะสามารถบรรลเปาทประกาศในทประชมโลกรอนทโคเปนเฮเกน ป 2009 วา จะลดความเขมของคารบอน (carbon intensity) ลงใหได 20-25% ภายในป 2020 ซงเปานตงแตตอนประกาศกถกวพากษวจารณวาต ากวาเปาทจนประกาศถงสองเทา นกวจยหลายคนมองวาเปนเปาทอนเดยท าไดงาย โดยไมตองใชนโยบายบงคบใหทกภาคสวนลดการปลอยคารบอนอยางจรงจง รายงานระหวางกาลระบวาถานหนจะยงคงเปนแหลงพลงงานหลกของอนเดยในป 2020 ซงหมายความวาจะตองใชเพมอก 2.5 เทา ในเมอความตองการพลงงานพงสงตอเนองตามการเตบโตของเศรษฐกจ โดยไมใหความส าคญกบพลงงานหมนเวยน สวนในดานการขนสง คณะกรรมการกแสดงความตระหนกวารฐจะตองบรณาการนโยบายดานขนสงและทอยอาศยในเมองเขาดวยกน แตกลบไมพดถงมาตรการทจะลดจ านวนรถยนตบนทองถนนลง และไมไดเสนอใหรฐเปลยนกระบวนทศนในการออกแบบนโยบายใหม จากปจจบนทใหความส าคญกบรถยนต ผใชรถโดยสารสาธารณะ คนขจกรยาน รถลากและคนเดนถนนเปนพลเมองชนสอง ตวอยางเหลานสะทอนวา ผก าหนดนโยบายดจะยงเอาระดบการเตบโตทางเศรษฐกจทรอนแรงเปนตวตง ตความ “เศรษฐกจสเขยว” ในกรอบแคบวาหมายถงการท าตามพนธะของอนเดยทจะลดความเขมของคารบอน แทนทจะมองเหนวาเศรษฐกจสเขยวตามแนวทาง “การพฒนาทยงยน” นนแยกไมออกจากความยตธรรมทางสงคม ซงตองใชการปรบเปลยนทศทางการพฒนาประเทศแบบ 180 องศา หรออยางนอยกตองมากกวาทท าอยมาก อยางไรกตาม ถงแมอนเดยจะเผชญกบความทาทายมากมาย โดยเฉพาะจากการเตบโตอยางไรการวางแผนของเมอง และถงแมวารฐดจะยง “ดแตปาก” ในเรองเศรษฐกจสเขยว หลายสงทก าลงเกดขนในอนเดยกสอเคาวาเศรษฐกจสเขยวใชวาจะอยไกลเกนเออม เพยงแตหวหอกน าขบวนขบเคลอนสเศรษฐกจสเขยวในอนเดยอาจเปนภาคเอกชน และการท างานรวมกนระหวางภาคเอกชนกบภาคประชาชน และระหวางเอกชนกบรฐ ไมใชการสงการของรฐบาลกลางอยางกรณของจน

ยกตวอยางเชน ปจจบนอนเดยเปนสวรรคของการรไซเคล การผลตแทบทกชนดไมมการทงขวาง บรษทตางพยายามลดบรรจภณฑลงใหไดมากทสดเพอประหยดตนทน ใชวสดรไซเคลและวสดใชแลวทกครงทท าได เมอมองจากมมกวาง ความประหยดมธยสถยงเปนสวนส าคญของวฒนธรรมอนเดย ประเทศทความยากจนบบบงคบใหคนประหยด และคนจนมจ านวนลนหลามเกนศกยภาพการรองรบของเมอง ผมฐานะดกวาถกย าเตอนใหเหนความเหลอมล าอยทกเมอในชวตประจ าวน ตงแต “หมบานกลอง” รมทางเทาทแบงชนวรรณะกนอยางนาเศราดวยชนดกระดาษของกลองทอาศยหลบนอน จนถงเมองสลมทแผขยายราวกบจะโอบลอมบรรดาโรงแรมหาดาวเขามาทกเมอ นอกจากคนอนเดยโดยรวมยงประหยด ขอเทจจรงทวาอนเดยเปนตลาดทใหญมากดวยประชากรหลายรอยลานคน กแปลวาบรษทอนเดยทอยากเปนผน าธรกจในประเทศจะตองหาทางผลตสนคาและบรการทคนสวนใหญมก าลงซอ ในประเทศทสาธารณปโภคพนฐานและทรพยากรยงขาดแคลนคอนขางมาก และราคาพลงงานดงเดมทไมเปนมตรตอสงแวดลอมอยางน ามนกถบตวสงขนมาก นนหมายถงการคดคนนวตกรรมอยางไมหยดยง ตงแตเทคโนโลยเพมประสทธภาพการใชพลงงาน กระบวนการผลตแบบใหมทใชวสดรไซเคล การออกแบบอปกรณการแพทยทใชแบตเตอรแบบใหมทไมใชลเธยม (ชวยลดตนทนและมลพษ) การเชอมตอโทรศพทมอถอเขากบโทรทศนเพอใหชาวอนเดยในชนบทเขาถงอนเทอรเนต และนวตกรรมอนๆ อกมากมายทท าใหอนเดยเปนประเทศแหงการใชทรพยากรอยางคมคา ถงแมจะไมมวนเปนเศรษฐกจสเขยวไฮเทคตนแบบของโลกเหมอนกลมประเทศแถบสแกนดนาเวย เศรษฐกจสเขยวแบบบานๆ ทตรงกบความตองการของพญาคชสารชออนเดย กก าลงกอตวอยางนาสนใจ ไมวารฐจะท าอะไรหรอไมกตาม