ค1945-1957 ศ - silpakorn university...บ ณฑ ตว ทยาล ยมหาว...

แนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945-1957

โดย นางสาวสวฒนา มณเจรญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา

ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2557 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

VISION OF INDONESIA, 1945-1957 A.D.

By

Miss Suwattana Maneechareon

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Arts Program in Historical Studies

Department of History

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2014

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ แนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945-1957 ” เสนอโดย นางสาวสวฒนา มณเจรญ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.ชลพร วรณหะ คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (อาจารย ดร.สวฒน ทาสคนธ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.ดนาร บญธรรม ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ชลพร วรณหะ) ............/......................../..............

ง

53205211 : สาขาวชาประวตศาสตรศกษา คาสาคญ : ประวตศาสตรอนโดนเซย/การสรางชาต/เอกราช สวฒนา มณเจรญ : แนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945-1957. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : รศ.ดร.ชลพร วรณหะ. 152 หนา. วทยานพนธฉบบนมจดมงหมายในการศกษาแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ซงชาตอนโดนเซยทกลาวถงนเพงเกดขนหลงการประกาศเอกราชของผนาคนสาคญคอซการโน เมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 เพอทาความเขาใจวาอะไรคอแนวคดหลกในการสรางชาตอนโดนเซยซงวางอยบนรากฐานความแตกตางของกลมคน และมปจจยใดบางซงสนบสนนใหเกดแนวคดดงกลาว ตลอดจนแนวคดดงกลาวสงผลตอสงคมอนโดนเซยในเวลาตอมาอยางไร โดยใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาทงการสารวจขอมล วพากษหลกฐานซงหลกฐานทใชมทงหลกฐานชนตนทเปนบทสนทรพจนหรอขอเขยนของผนาคนสาคญ และหลกฐานชนรอง หลงจากวพากษหลกฐานจงนาขอมลทไดมาวเคราะหและนาเสนอในแบบการพรรณนาความ

จากผลการศกษาพบวาสาธารณรฐอนโดนเซยเกดขนอยางฉกละหก ภายใตสภาวะสญญากาศโดยไมไดมการขอประชามตจากผคน ชมชน กลม ทองถนและกลมชาตพนธตางๆ แตเปนการเรงประกาศเอกราชโดยกลมผนาชาตนยม โดยมแนวคดหลกในการสรางชาตคอเอกภาพ ทงนเพราะผนาชาตนยมโดยเฉพาะซการโนมความเหนวาสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนนน วางอยบนความแตกตางหลากหลายของกลมคน จนทาใหแนวคดหลกทจะสามารถทาใหชาตดารงอยไดคอการสรางความเปนเอกภาพใหเกดขนกอน อยางไรกตามเมอศกษาตอไปพบวาเนองจากรากฐานของประเทศทเกดขนไมไดมความเปนหนงเดยวกนมากอน ตอมาถงจะไดรบการยอมรบในเอกราชจากเจาอาณานคมเดมคอดตชแลว สาธารณรฐอนโดนเซยกยงคงมปญหาเรองเอกภาพ ของดนแดนและผคนอย กระทงในทสดซการโนในฐานะประธานาธบดตองตดสนใจใชนโยบายประชาธปไตยนาวถเพอยตปญหา ซงแสดงใหเหนวาแนวคดในการสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยทซการโนและคณะตงไวแตแรกนนไมประสบผลสาเรจ ในภาพรวม การศกษาแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945 – 1957 ชใหเหนวา แมรฐชาตอนโดนเซยจะสามารถดารงอยตอมา แตกเปนเพราะการใชอานาจแบบบบบงคบใหตองอยรวมกนจนในบางพนทยงคงมปญหาความขดแยงของทองถนและรฐทสวนกลางมาจนถงปจจบน ภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา........................................ ปการศกษา 2557 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ........................................

จ

53205211 : MAJOR : HISTORICAL STUDIES

KEY WORD : INDONESIA HISTORY/NATION-BUILDING/INDEPENDENCE

SUWATTANA MANEECHAREON : VISION OF INDONESIA, 1945-1957 A.D..

THESIS ADVISOR : ASSOC. PROF. CHULEEPORN VIRUNHA. Ph.D. 152 pp.

The aim of this thesis is to study the nation-building concept of Indonesia, -a country which

came into being after the declaration of Independence led by Sukarno on the 17th August 1945-, in order

to understand how diverse groups of people were amalgamated into a nation, to explore factors that

influenced the formation of nation-building concept, and to examine the effect the implementation of

the concept had on Indonesian society. The method used for this study is historical method by

gathering data and critically reading of the sources, using both primary materials such as speeches and

writing of important leaders and information from secondary sources, analyzes them and presents the

findings in a narrative form.

The research ‘s result shows that the Republic of Indonesia was rushed into being during a

political void, without a careful deliberation by people from all walks of life, communities, localities and

races. Rather, Indonesian independence was fast-tracked by the nationalist leaders who put forward the

concept of unity for the nation. The nationalist leaders, particularly Sukarno, believed that because the

Republic of Indonesia was built upon the diversity of people, the main concept that should ensure its

continuation was the emphasis on unity. Further analysis reveals, however, that such was not the case.

The diversity of people within the newly created Republic of Indonesia made the goal of unity elusive,

even after Indonesian Independence was fully accepted by the Dutch. In the end, Sukarno who was by

then the first President decided to employ Guided Democracy to enhance the power of his leadership

and to invest greater authority for the government. Such measure means that unity was not a viable

concept for Indonesian nation-building.

Overall, the examination of Indonesian nation-building concept between 1945-1957 suggests

that although Indonesian continues as a nation, she had to resort to repressive measures or the use of

force, resulting in conflicts between the center government and certain local areas up to this day.

Department of History Graduate School, Silpakorn University

Student's signature ........................................ Academic Year 2014

Thesis Advisor's signature ........................................

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมนสาเรจลลวงไปไดดวยความชวยเหลออยางดยงจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธรองศาสตราจารย ดร. ชลพร วรณหะ ผทมเททงกาลงกาย กาลงใจและเสยสละเวลาสวนตวใหความชวยเหลอ รวมทงใหสตและกาลงใจกบผศกษาในชวงเวลาทสาคญของการวจย

ตลอดระยะเวลา 5 ปของการศกษาในระดบปรญญามหาบณฑต ผศกษาขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. วรางคณา นพทธสขกจ ผมอบทงความรกและความปรารถนาดตอผศกษาเสมอมา ตลอดจนผชวยศาสตราจารย ดร. สธรา อภญญาเวศพร และผชวยศาสตราจารย ดร. วรพร ภพงศพนธ ซงคอยมอบความเปนหวงใหกบผศกษาเสมอ รวมถงรองศาสตราจารย ยงยทธ ชแวน อดตทปรกษาเมอครงศกษาในระดบปรญญาบณฑตและอาจารย ดร. สวฒน ทาสคนธ ทมกใหขอคดในการดาเนนชวตกบผศกษาตลอดมา อกทงคณาจารยทานอนของภาควชาทคอยไตถามดวย ความเปนหวง ทงศาสตราจารยสญชย สวงบตร ศาสตราจารยอนนตชย เลาหพนธ และผชวยศาสตราจารย ดร. พวงทพย เกยรตสหกล ซงเคยใหความรในวชาการศกษาเอกเทศแกผศกษา เมอครงศกษาในระดบปรญญาตร ผ ศกษาขอขอบใจรนพและเพอนทศกษาในระดบปรญญามหาบณฑตจนรอดชวต มาดวยกน สาหรบนาใจอนดและความชวยเหลอทมใหกนมาในดานการขาว รวมถงขอบใจเพอนๆชาวอกษรทงดล อบ มน ตอม และแบงค ทคอยแบงปนความเหนอยและเสยงหวเราะรวมกน ผศกษาขอขอบใจความรก กาลงใจ และพลงทงในวนทชวตของผศกษาตองเผชญกบ ความเจบปวดหรอวนทมเสยงหวเราะอยางสดใส กวางขอบใจขนน กบ ออม กาดแกว พตน พบว ผง โดยเฉพาะขนน กาดแกว พตน กบ และปนสาหรบความชวยเหลอ ขอบใจเพอนๆสาหรบมตรภาพของเพอนทโตมาดวยกน ผศกษาขอบคณพอกบแมผคอยใหทงกาลงใจ กาลงใจทรพย และความเชอมนในตวผศกษาเสมอมา หากไมมจดหมายปลายทางซงมความสขของพอแมเปนทตงผศกษาอาจเดนทางมาไมถงวนน นองกวางขอบคณพเกงสาหรบกาลงทรพยและกาลงใจทใหนองกวางเสมอมา และขอบใจ สวฒนาสาหรบทกอยาง

ผศกษาขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากรซงไดพจารณามอบทนในการทาวจย แกผศกษาเปนจานวนเงน 10,000 บาท สดทายหากงานศกษานจะมประโยชนใดเกดขนบางผศกษา ขอยกความดนนแดบดา มารดา และอาจารยผมอบความรกและความรใหผศกษาตลอดชวชวต ทผานมา

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ .......................................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................................ ฉ บทท 1 บทนา ......................................................................................................................................... 1 ทมาและความสาคญของปญหา ......................................................................................... 1 ทบทวนวรรณกรรม ........................................................................................................... 7 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา .................................................................. 16 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ............................................................................................... 17 ขอบเขตของการศกษา ....................................................................................................... 17 2 สาธารณอนโดนเซยกอนการประกาศเอกราช ........................................................................... 19 ภมหลงทางประวตศาสตรจนถงสงครามโลกครงท 2 ........................................................ 21 ประวตศาสตรกลมเกาะอนโดนเซยกอนครสตศตวรรษท 15 .................................... 22 การปรากฏตวและการขยายอทธพลของดตชในกลมเกาะอนโดนเซย ....................... 26 กลมเกาะอนโดนเซยภายใตการปกครองของดตช ..................................................... 33 ความแตกตางหลากหลายของกลมสงคมในกลมเกาะอนโดนเซย ..................................... 39 สงคมและชมชนบนเกาะชวา ..................................................................................... 42 สงคมและชมชนบนเกาะสมาตรา .............................................................................. 48 สงคมและชมชนบนเกาะสลาเวส .............................................................................. 54 3 การเกดขนของประเทศอนโดนเซยและแนวคดหลกของการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945 .. 61 พฒนาการดานความคดทางการเมองและการขนมามบทบาทของกลมการเมองตางๆ ชวงกอนการประกาศเอกราช ............................................................................................. 64 แนวความคดเกยวกบคาวาอนโดนเซย ....................................................................... 65 การขนมามบทบาทของกลมการเมองตางๆ ............................................................... 70 กลมการเมองสาคญซงมบทบาทในการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย 75 ช

บทท หนา เหตการณประกาศเอกราช ................................................................................................. 84 การเขายดครองของกองทพญปน .............................................................................. 85 การประกาศเอกราช ................................................................................................... 88 แนวคดหลกในการสรางชาตอนโดนเซยศกษาจากรฐธรรมนญอนโดนเซย ค.ศ. 1945 ..... 89 ความเปนมากอนการประกาศใชรฐธรรมนญ ............................................................ 89 แนวคดของการสรางชาตอนโดนเซยศกษาจากรฐธรรมนญ ค.ศ. 1945 ..................... 91 4 สาธารณอนโดนเซย: เอกภาพบนความขดแยง .......................................................................... 104 รฐบาลเอกราชกบความพยายามกลบสอานาจของดตช ..................................................... 105 เอกภาพบนความขดแยง .................................................................................................... 123 เอกภาพบนการตอส .................................................................................................. 125 เอกภาพจากการสรางชาต .......................................................................................... 136 5 สรป ........................................................................................................................................... 143 รายการอางอง ....................................................................................................................................... 148 ประวตผวจย ......................................................................................................................................... 152

ซ

1

บทท 1 บทนา

ทมาและความสาคญของปญหา

“อนโดนเซย (Indonesia)” เปนคาท รจกแพรหลายในปจจบนอยางนอยทสดคอ

เปนคาเรยกขานชอประเทศหนงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงมประชากรนบถอศาสนาอสลามมากทสดในโลก แตเมอมองยอนกลบไปกอนค.ศ. 1945 ซงเปนปแหงการประกาศเอกราช ของสาธารณรฐอนโดน เซย (Republik of Indonesia หรอ Republic of Indonesia) กลบพบวา คา “อนโดนเซย” เพงถกนามาใชในการสรางสานกรบรรวมกนของคนทองถน ซงผนากลมชาตนยมอนโดนเซยในเวลานนตงใจใหคาดงกลาวใชเรยกแทนกลมคนหรอดนแดนทเคยตกอยภายใตอทธพลของดตช (Dutch) หรอทรจกกนในนามดนแดนอนเดยตะวนออกของเนเธอรแลนด (The Netherland East Indies) หรออนเดยตะวนออกของดตช ซงในวทยานพนธเลมนจะเรยกพนทดงกลาววาอนเดยตะวนออกของดตช และแมคาวาอนโดนเซยจะแพรหลายไมมากนกในระยะแรก เนองจากภมศาสตรทตงทาใหดนแดนและผคนบรเวณนหางไกลกน ตลอดจนในกลมเกาะเดยวกนยงประกอบดวยกลมชาตพนธทหลากหลาย ซงสงผลใหแตละกลมชาตพนธมภาษาและวฒนธรรมเปนของตนเองดวย ทวาการเรมเรยกดนแดนและกลมคนซงเคยตกเปนอาณานคมของดตชรวมกนดวยคาวาอนโดนเซย ตลอดจนพยายามใชภาษาอนโดนเซยสอสารแทนภาษาทองถนในชวงแรกนนถอเปนจดเรมตนของการสรางชาตกอนทชาตจะถกสรางขนอยางแทจรงภายหลงการประกาศ เอกราชของกลมผนาชาตนยม สาหรบสาธารณรฐอนโดนเซยถอเปนประเทศซงเกดขนใหม ในระยะเวลาไมถงหนงศตวรรษมาน และประเทศดงกลาวเกดจากการรวมเอาศนยอานาจและ กลมสงคมทมความหลากหลายเขาดวยกนโดยมคนพนเมองอยในสถานะผปกครองรฐเปนครงแรก เพอปลดแอกคนพนเมองจากการครอบงาของชาตตะวนตก

การศกษาประวตศาสตรของบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยกอนครสตศตวรรษท 19 ชใหเหนวาบรเวณประเทศอนโดนเซยปจจบนไมไดเปนสวนหนงของอาณาจกรหรอรฐซงเปนปกแผนเดยวกนมากอน โดยในชวงครสตศตวรรษท 15 – 16 นนดนแดนบรเวณนประกอบดวยรฐใหญนอยและชมชนจานวนมากซงพฒนาขนมาอยางเปนอสระตอกน ในบางเวลาอาจมศนยอานาจบางแหงมอานาจเหนอศนยอานาจอน เชน ศนยอานาจของอาณาจกรศรวชย (Srivijaya) ทเกาะ

2

สมาตราซงถอเปนศนยอานาจใหญแหงหนงบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยกอนครสตศตวรรษท 14 ตอมาเมออาณาจกรศรวชยเสอมอานาจลงอาณาจกรแหงใหมทางตะวนออกของเกาะชวา (Java)

จงมอานาจขนมาแทนท โดยอาณาจกรดงกลาวคออาณาจกรมชปาหต (Majapahit) ตอมาเมออาณาจกรมชปาหตเสอมอานาจลงศนยอานาจทางตอนกลางของเกาะชวาซงรจกในนามอาณาจกรมะตะรม (Mataram) จงไดรบการฟนฟขนมาใหม เปนตน อยางไรกตามการสลบสบเปลยน ขนมามอานาจของแตละศนยอานาจ ไมไดสงผลใหเกดบรณภาพทางดานดนแดนดงเชนท เกดขนกบอาณาจกรใหญบางแหงบนภาคพนทวปแตอยางใด ดนแดนอนกวางใหญของกลมเกาะอนโดนเซยยงคงมรฐและชมชนสาคญอนอยอกไมนอย เชน ชมชนชาวจนบนเกาะชวา รฐอาเจะห (Aceh) และชมชนชาวมนงกาเบา (Minangkabau) บนเกาะสมาตรา (Sumatra) ชมชนของชาว มากสซาร (Makassar) และชาวบกส (Bugis) บนเกาะสลาเวส (Sulawesi) ชมชนของคนพนเมองบนเกาะกาลมนตน (Kalimantan) ชมชนและศนยอานาจทองถนบนหมเกาะโมลกกะ (Moluccas) เปนตน ตอมากลมคนซงอาศยบนดนแดนเหลานบางสวนไดเขามามบทบาทสาคญในกระบวนการสรางชาต โดยเฉพาะอยางยงกลมคนบนเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส ซงผศกษา เลอกเปนพนหลกของการศกษาในวทยานพนธน

ดวยเหตนบรณภาพทางดานดนแดนของสาธารณรฐอนโดนเซยจงเปนสงซงถกสรางขนภายใตกรอบพนฐานของการเคยตกเปนอาณานคมของดตชรวมกนมากอน แตถงจะมจดรวมเดยวกนดงไดกลาวไปแลวทวาแตละพนทยงคงมบรบทของการตกเปนอาณานคมซงแตกตางกน โดยบางบรเวณอานาจของเจาอาณานคมคอดตชมอยอยางเขมขนและฝงรากมายาวนานกวาบรเวณอน เชน พนทบางสวนของเกาะสลาเวสและเกาะโมลกกะ ทาใหประชาชนบรเวณนจะแสดงออก ตอสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนหลงประกาศเอกราชในลกษณะหนง ขณะทมบางพนทเชนกนซงอานาจของดตชไมไดถกสงผานไปยงทองถนอยางเขมขนนกเชนทอาเจะหบนเกาะสมาตรา ซงกวาทดตชจะมอานาจทางการเมองเหนออาเจะหคอเมอสงครามโลกครงท 1 สนสดลง สาหรบกรณของเกาะชวาปรากฏวามกลมคนซงปรบตวทางานรวมกบดตชไดด และเปนพนทซงเพาะบมความคดและกอเกดชนชนนารนใหมหลายกลม เนองจากมโรงเรยนแบบตะวนตกเปดสอนเดกชาวพนเมองซงสวนใหญมกเปนบตรหลานของผนาทองถนหรอขาราชการชาวพนเมอง ทาใหบางสวนของประชากรพนเมองในดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชซงเปนคนรนใหมไดรบโอกาสใหไปศกษาตอยงตางประเทศดวย ขอแตกตางทงในดานทตง พฒนาการทางประวตศาสตรและการเมองของแตละพนทซงเกดขนอยางคอนขางจะเปนอสระตอกน ทาใหดนแดนทรวมเปนประเทศอนโดนเซยลวนแตมความแตกตางหลากหลาย ทงในดานจานวนประชากร บรบททางดานสงคม วฒนธรรม การดาเนนชวต ตลอดจนวธคดเกยวกบตวตนของคนในแตละพนท ตอมาเมอผคนและ

3

ดนแดนถกนามาจดรวมกนเปนประเทศสาธารณรฐอนโดนเซยแลวความแตกตางเหลานนกยงคงอย จงเปน ทมาของความนาสนใจทจะศกษาวาเมอการเรยก รองเอกราชและการส รางชาต ของอนโดนเซยเกดขนในชวงกลางครสตศตวรรษท 20 ผนาของรฐชาตอนโดนเซยยคแรกมแนวคด ในการสรางชาตอนโดนเซยเชนไรบาง ในการทจะหลอมรวมใหคนซงตางทมาและมอตลกษณ ในแบบฉบบของตนเองสามารถดาเนนชวตอยรวมกนตอมาได ในฐานะประชากรของสาธารณรฐอนโดนเซยซงมเอกราชและอธปไตยในการปกครองตนเอง

การประกาศเอกราชใหแกสาธารณรฐอนโดนเซยเกดขนเมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 ภายหลงจากทญปนซงครอบครองกลมเกาะอนโดนเซยระหวางชวงสงครามโลกครงท 2 ประกาศยอมแพสงครามตอฝายพนธมตร (Allies) ผนาทมบทบาทสาคญในการประกาศเอกราชใหแกสาธารณรฐอนโดนเซยคอซการโน (Sukarno) และฮตตา (Hatta) ซงเปนผนาพรรคชาตนยมอนโดน เซ ย (Partai Nasional Indonesia: PNI) มาตงแตทศวรรษ 1930 อยางไรกตามแมจะม การประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดน เซยไปแลว แตดตชในฐานะเจาอาณานคมเดม กลบไมยอมมอบอานาจการปกครองใหแกผนาของสาธารณรฐอนโดนเซยโดยงาย ดงนนจงเกด การสรบระหวางรฐบาลเอกราช แหงสาธารณรฐอนโดนเซยกบเจาอาณานคมเดมคอดตชตอมากระทงเดอนธนวาคม ค.ศ. 1949 สงครามประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยจงสนสดลง เมอดตชยอมรบเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยภายใตเงอนไขวาประเทศดงกลาวตองมรปแบบการปกครองตามทดตชกาหนด กอนทในเวลาตอมารปแบบการปกครองดงกลาวจะถกทาลายลงโดยรฐบาลเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซย จนเหลอเพยงสาธารณรฐอนโดนเซยทมเอกราชและอธปไตยเปนหนงเดยวกนไมสามารถแบงแยกได แมวาการตอสกบผรกรานจากภายนอกจะสนสดลงไป แตปญหาการเมองภายในซงมมาตลอดนบแตมการประกาศเอกราชเปนตนมายงเปนปญหาซงบนทอนและแทรกแซงอานาจการปกครอง ตลอดจนเสถยรภาพทางการเมองของสาธารณรฐอนโดนเซยตอมา

การศกษาความแตกตางของคนบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยจงเปนประโยชนในการ ทาความเขาใจแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยระหวางค.ศ. 1945 – 1957 กลาวคอตองทา ความเขาใจวาความแตกตางของกลมคนจะทาใหคนแตละกลมมความคาดหวงและการแสดงออกตอการเกดขนของรฐชาตแตกตางกน จากนนจงศกษาถงเสนทางการเมองกอนการประกาศเอกราช กระทงการประกาศเอกราชสาเรจและผนารฐบาลเอกราชประกาศใชรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945

คาวารฐบาลเอกราชในวทยานพนธนหมายถงรฐบาลแหงสาธารณรฐอนโดนเซยระหวางค.ศ.

1945 – 1949 หลงจากนนจะใชคาวารฐบาลแหงสาธารณรฐอนโดนเซย

4

ซงรฐธรรมนญฉบบดงกลาวเปรยบเสมอนกรอบความคดหลกทจะกาหนดทศทางในอนาคต ของสาธารณรฐอนโดนเซย สงนแสดงใหเหนวาการสรางชาตทแทจรงเพงเรมตนขนหลง การประกาศเอกราชนนเอง ดงนนสงทปรากฏในรฐธรรมนญจงไมไดสะทอนถงจตวญญาณของคนในชาตดงทควรเปนแตแรก ทวาในทางตรงขามรฐธรรมนญฉบบดงกลาวกลบสะทอนใหเหนวากลมผ นารฐบาลเอกราชในเวลานนตองทาเชนไรเพอสรางใหจตวญญาณของชาตเกดขนได โดยในเวลาตอมาสงเหลานจะสงผลใหเหนวาหลงจากมรฐธรรมนญซงกาหนดทศทางประเทศแลว ผ นารฐบาลเอกราชตองทางานอยางหนกเพอทาใหแนวคดในการสรางชาตซงจะกลายเปน จตวญญาณของคนในชาตเปนทยอมรบแพรหลายไปยงกลมเกาะตางๆ ชวงเวลาจากนไปจงเปนชวงเวลาแหงการรกษาเสถยรภาพทางการเมองและเปนชวงเวลาของการปรบตว เพอแสดงใหเหนวาชาตซงสรางขนใตแนวคดความเปนหนงเดยวกนจะสามารถอยรวมกนตอมาได แตหากไมไดสดทายรฐบาลเอกราชขณะนนใชวธการเชนใดเพอประคองใหผคนกลมตางๆทมความปรารถนา ตอเอกราชในมมมองซงแตกตางกนอยตอมาดวยกนไดสาเรจ

เนองจากอาณาเขตของกลมเกาะอนโดนเซยนนกวางใหญไพศาลและมความแตกตางหลากหลายของกลมคนในแตละบรเวณทงดานชาตพนธ ภาษา และวฒนธรรม ซงสงผลตอมมมองความคดของผคนบรเวณนนๆดวย วทยานพนธฉบบนจงเลอกศกษากลมเกาะอนโดนเซยใน 3 เกาะหลกเปนสาคญ และจะกลาวถงพนทอนบางเพอใหสามารถมองเหนภาพกวางของประวตศาสตรอนโดนเซยในชวงเวลาดงกลาวไดชดเจนขน โดย 3 เกาะสาคญซงจะกลาวถงในวทยานพนธน คอเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส โดยเรมศกษาจากเกาะชวาซงมประวตศาสตรของ ศนยอานาจทองถนมายาวนาน และขณะเวลาซงมการประกาศเอกราชบรเวณดงกลาว ยงประกอบดวยศนยอานาจทางการเมองและชมชนทมพลงทางการเมองอยหลายกลม อาท กลมชาวจนซงเขามาตงถนฐานบนเกาะชวามายาวนานและเรมรวมตวกนเปนกลมเพอผลประโยชนและความอยรอด ตอมาคนกลมนเปนหนงในปจจยซงทาใหผนารฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยไมสามารถประกาศใหสาธารณรฐแหงใหมนเปนรฐอสลาม (Islamic State) ดงทผนาอสลามในทองถนปรารถนา เนองจากแมชาวจนจะเปนประชากรกลมไมใหญนกหากเทยบกบประชากรทนบถอศาสนาอสลาม แตชาวจนคอบคลากรสาคญในแงเศรษฐกจซงรฐบาลเอกราช จะละเลยไมคานงถงไมได ขณะทบนเกาะชวายงมการเคลอนไหวของกลมการเมองอนดวยเชนกน เชน กลมพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย (Partai Komunis Indonesia: PKI) ซงเปนอกกลมการเมอง ท มบทบาทส าคญ ในกระบวนการส รางชาต อนโดน เซ ย โดยความม งหมายหลกของ พรรคคอมมวนสตอนโดนเซยคอเนนความเปนสงคมนยมแบบอสลาม นอกจากนบนเกาะชวายงมกลมการเมองสาคญอนคอกลมศาสนาอสลาม เชน ขบวนการมฮมมะดยะฮ (Muhammadiyah)

5

ในชวากลางซงเกดจากการรวมกลมของผ นบถอศาสนาอสลามสายปฏรปทรบแนวคดใหม ในการปฏรปศาสนาอสลามเขามา1 จนเกดเปนความขดแยงกบกลมผนามสลมทองถนซงรวมตวกนเปนขบวนการนะหฎอตล อลามะ (Nahdatul Ulama) ซงสนบสนนแนวคดอนรกษนยมไมเนน การปฏรปเหมอนกลมมฮมมะดยะฮ2 โดยทง 2 กลมมบทบาทอยางยงในชวงเวลาของการตอสเรยกรองเอกราชจากดตช

เกาะสมาตราคอพนทในการศกษาลาดบตอมา ทงนในความเปนจรงกระบวนการ สรางชาตไดเกดขนและดาเนนการไปพรอมกนในแทบทกพนท โดยบนเกาะสมาตรามกลมการเมองซงนาสนใจทาการศกษาและทาความเขาใจความแตกตางของกลมคนอยางนอย 2 กลม คอ กลมของชาวอาเจะหและกลมของชาวมนงกาเบา ซงสาหรบชาวมนงกาเบาแลวรฐบาลเอกราชสามารถสงตอแนวคดในการสรางเอกภาพใหเกดขนไดไมยาก ขณะทสาหรบอาเจะหหลงเกด การปฏวตทางสงคมโดยการกาจดอทธพลของอเลบาลง (Uleebalang) ซงเปนชนชนนาทมบทบาททางการปกครองในค.ศ. 1946 แลว บทบาททางการเมองของผนาศาสนาหรออลามะ (Ulama) เรมเพมมากขน ผนาศาสนาเหลานแสดงความตองการทจะตอรองกบรฐบาลเอกราชเรองการใชกฎหมายอสลาม (Sharia Law) โดยยนยอมทจะใหการสนบสนนสาธารณรฐใหมหากสาธารณรฐอนโดนเซยปกครองตามหลกการอสลาม 3 โดยประธานาธบดซการโนซงไดไปเยอนอาเจะห ในค.ศ. 1948 ยอมรบทจะนาเงอนไขของอาเจะหไปพจารณาอยางไมคอยเตมใจนก และในทสดเงอนไขดงกลาวไมไดรบการยนยอมใหนาไปปฏบตจรงแตอยางใด ซงเรองนเปนสวนหนงทสงผลใหเกดความขดแยงระหวางรฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยกบอาเจะหกระทงปจจบน

พนทตอมาในการทาการศกษาคอเกาะสลาเวสซงมบางบรเวณเคยตกอยใตการปกครองของดตชรวดเรวกวาบรเวณอน ทาใหบางสวนของเกาะสลาเวสปรากฏกลมคนทตอตานรฐบาล เอกราชตอมา แตปฏกรยาตอตานรฐบาลเอกราชนนจะทวความรนแรงมากขนในชวงค.ศ. 1956 –

1958 และปรากฏกลมซงถกเรยกวากบฏตอตานรฐบาลเอกราชอยบอยครงจนนาไปสการใชกาลง

1รตนา ไพศาล, “อทธพลของขบวนการ นะหฎอตล อละมา ตอสงคมชวา ค.ศ. 1926 – 1973”

(สารนพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548), 45.

2เรองเดยวกน, 3. 3วทยา สจรตธนารกษ และสภาคพรรณ ขนชย, อดตและอนาคตของอาเจะห (กรงเทพฯ: โครงการ

อาณาบรเวณศกษา 5 ภมภาค, 2546), 50 – 55.

6

ทหารเขาปราบปรามในทสด4 จงอาจเปนอกบทสรปทไมดนกเมอรฐทสวนกลางและทองถน มความคดเหนซงแตกตางกนจนเกนกวาจะทาความเขาใจกนได จะเหนไดวาแมซการโนและฮตตาจะประกาศเอกราชใหสาธารณรฐอนโดนเซยไปตงแตค.ศ. 1945 แตเอกราชทไดมานนเปนเพยง หนาฉากของการเรมตนสรางชาตทแทจรงเทานน โดยเฉพาะอยางยงชวงสงครามประกาศเอกราชกลมการเมองหลายกลมยงคงรวมมอในการตอสเพอเปนอสระจากการปกครองของดตช จงอาจปรากฏรองรอยของความขดแยงไมชดเจนนกในชวงแรก ตางกบกลมซงเคยทางานรวมกบดตชอยางดมากอนหรอกลมซงดตชใหการสนบสนนปฏบตการตอตานรฐบาลเอกราชเพอการกลบมา มอานาจในกลมเกาะอนโดนเซยอกครงของดตช ซงกลมหลงนจะกอใหเกดปฏกรยาตอตานรฐบาลเอกราชและสวนกลางมากกวา แตเมอไดการยอมรบเรองเอกราชและอธปไตยมาแลวผนารฐบาลเอกราชกลบพบวาเอกราชไมใชคาตอบสดทายทหลายกลมการเมองตองการ หากแตเปนจดเรมตนของการตอรองและตอสของรฐบาลเอกราชกบกลมการเมองอนๆรวมถงทองถนบางแหงตอมา สงเหลานแสดงใหเหนวาแนวคดในการสรางชาตทคาดหวงไวในรฐธรรมนญตองประสบกบปญหา เมอเปนเชนนรฐบาลเอกราชทาอยางไรจนในทสดสาธารณรฐอนโดนเซยซงมเอกราชและอธปไตยในการปกครองตนเองจงยงดารงอยตอมาได

การทาใหแนวคดเรองเอกภาพของชาตซงเพงถกสรางขนแพรกระจายไปยงบรเวณ อนกวางใหญไพศาลของประเทศ และดารงอยตอมาจนเปนหนงในกลมประเทศเอเชยตะวนออก เฉยงใตในปจจบนนาสนใจอยางยง เพราะจากการศกษาจะเหนไดวาประเทศอนโดนเซยสรางชาตขนมาจากความแตกตางและขดแยงอยางแทจรง ผนาประเทศในชวงแรกของการประกาศเอกราชพยายามสรางจตวญญาณของชาตขนโดยสอดแทรกแนวคดเรองความเปนหนงเดยวกนไวในรฐธรรมนญ แตผนาของรฐบาลเอกราชยงคงตองเผชญกบความทาทายในการทางานดงกลาว ใหสาเรจผล ฉะนนแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยระหวางค.ศ. 1945 – 1957 จงมความสาคญซงสมควรจะนามาศกษาเพอเปนประโยชนในการทาความเขาใจเพอนบานในเอเชยตะวนออก เฉยงใต เนองจากการสรางชาตสาหรบประเทศทมประวตศาสตรรวมกนและตองพยายามปรบตวเขาสรปแบบของรฐชาตสมยใหมตามบรบทโลกทเปลยนแปลงไป ดงเชนทประเทศไทยเคยประสบนนมความยงยากและลาบากเพยงไร การสรางชาตใหมจากดนแดนและประชาชนซงไมเคยม ความเปนหนงเดยวกนมากอน ยกเวนเพยงเคยตกเปนอาณานคมของดตชรวมกนเชนทประเทศอนโดนเซยเคยประสบยอมยากลาบากไมนอยกวากน ดงนนสาหรบผศกษาแลวการศกษาแนวคด

4เอลชา ไชนดน, ประวตศาสตรอนโดนเซย, แปลจาก A short history of Indonesia, แปลโดย เพชร

สมตร (กรงเทพฯ: มลนธโตโยตาประเทศไทย, 2552), 378.

7

ในการสรางชาตอนโดนเซยของกลมผนาอนโดนเซยรนแรก ทงความพยายามในการทางานรวมกบทองถนตางๆ ความพยายามในการสรางว ฒนธรรมแกนกลางเดยวกนขนมา และการตอส ดานความคดทางการเมองทแตกตางกนลวนนาสนใจศกษาทงสน

ทบทวนวรรณกรรม

จากความสนใจศกษาเรอง “แนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945 – 1957”

ทาใหผ ศกษาไดพยายามศกษาและคนควาวาในประเดนดงกลาว วามผ ใดทาการศกษาหรอคนควาวจยไวหรอไม ซงผศกษาพบวางานเขยนสวนใหญทไดศกษาเรองแนวคดทางการเมอง ของอนโดนเซยมกใหความสาคญกบแนวคดทางการเมองของกลมการเมองสาคญ เชน กลมศาสนาอสลาม กลมสงคมนยม และกลมชาตนยม เหลานเปนตน ทวากลบไมพบวามงานใดทจะใหความสาคญกบแนวคดหลกซงถกใชในการสรางชาตอยางแทจรงในยคสมยแหงการประกาศ เอกราชแตอยางใด ซงจากการคนควาผ ศกษาพบวาผ นาของรฐบาลเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยไดแสดงแนวคดหลกในการสรางชาต เพอกาหนดทศทางหรอจตวญญาณของรฐไวในรฐธรรมนญฉบบแรกของประเทศซงถกประกาศใชออกมาอยางฉกละหกแลว ดงนนการศกษา เรองดงกลาวจงมความนาสนใจและอาจสามารถเพมความเขาใจยคสมยแหงการสรางชาต ของประวตศาสตรอนโดนเซยในประเทศไทยไดมากขน อยางไรกตามจากการคนควาเพอสารวจงานเขยนกอนหนาทเกยวของกบแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยพบวา งานเขยนสวนใหญทพบทวไปมงนาเสนอประเดนหลก 4 ประเดน ดงน

1. นาเสนอเหตการณ ทจะนามาสความเปลยนแปลงสาคญตอประวตศาสตรอนโดนเซย เชน การเกดขบวนการชาตนยมในอนโดนเซย ซงนบวาเปนประโยชนในการศกษาของผศกษาเชนกน เนองจากขบวนการชาตนยมถอเปนหนงในเครองมอสาคญทผนาใชในการสรางชาตอนโดนเซย

2. นาเสนอเหตการณทเลาถงประวตศาสตรทวไปของอนโดนเซย โดยมทงงานซงเลาเรองประวตศาสตรทองถนตางๆ ความเปนมากอนการเกดประเทศอนโดนเซย และการเกดขนของประเทศอนโดนเซย เปนตน ซงงานเขยนเหลานสามารถนามาใชในการอธบายพนฐานความเปนมากอนการเกดขนของประเทศอนโดนเซยได

3. นาเสนอประวตศาสตรทองถนโดยเฉพาะ ซงสวนมากจะเนนและใหความสาคญ ไปทประวตศาสตรทองถนของเกาะชวาและเกาะสมาตรา เปนตน จดเดนทสาคญของงานกลมนคอ

8

ทาใหมองเหนตวตนของแตละทองถนไดชดเจนกวางานซงเขยนประวตศาสตรโดยรวมเพอสรางพนฐานความเขาใจใหผอานกอนนาเขาสเนอหาเรองการเกดสาธารณรฐอนโดนเซย

4. นาเสนอทศนคตและวธคดของผนาสาธารณรฐอนโดนเซย โดยเฉพาะอยางยงประธานาธบดซการโน งานเขยนกลมนมกจะหยบยกตวอยางบทสนทรพจนหรอคาปราศรยของผนาคนสาคญใหศกษาและวเคราะหแนวคด ผานคาพดทถกถายทอดออกมาเปนตวอกษรในหนงสอ ซงนบวาเปนหลกฐานชนตนทมประโยชนอกประเภทหนง

งานเขยนซงนาเสนอประเดนหลกทง 4 ประเดนขางตน คอสงทไดจากการคนควาของผศกษาในหวขอแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย เพอตอบคาถามของการศกษาซงตงไววาผนารฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยในชวงการสรางชาตระหวาง ค.ศ. 1945 – 1957 มแนวคดอยางไรในการทาใหกลมคนซงทราบดอยแตแรกวามประวตศาสตรทมาซงแตกตางกนสามารถ อยรวมกนเปนประเทศได และจากการคนควาพบวาสงทงานเขยนเหลานนนาเสนอไมชดเจนนก กลาวคอในประเดนการวเคราะหใหเหนวาแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยเกดขนไดอยางไร พบวางานวรรณกรรมสวนใหญทเกยวของกบประเดนในการสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยขาดการเชอมโยงตวตนของแตละทองถนเขากบการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยซงถอเปน สงทสาคญมาก เพราะสาธารณรฐอนโดนเซยซงเกดขนตามคาประกาศของซการโนนนเกดจาก หนวยการเมองทไมเคยมปฏสมพนธเปนหนงเดยวกนมากอน ยกเวนการตกเปนอาณานคมของดตชรวมกน ซงหากสามารถทาความเขาใจความแตกตางเหลานไดจะสามารถเขาใจวาสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนตองกาหนดทศทางและวางรากฐานของประเทศไปในทศทางใด โดยการศกษาในวทยานพนธนเปนการวเคราะหเหตการณทเกดขนทงจากมมมองของสวนกลางและทองถน เทาทหลกฐานจะอานวยใหศกษาได

วทยานพนธฉบบนจงมจดมงหมายสาคญทจะศกษาการกาหนดทศทางของสาธารณรฐอนโดนเซยซงเกดขนใน ค.ศ. 1945 โดยอยบนพนฐานทตองเขาใจวาสาธารณรฐอนโดนเซย ขณะเวลานนเกดขนอยางฉกละหก กลาวคอรฐชาตใหมทเกดขนไมไดเกดจากการยอมรบหรอไดจดใหมการลงประชามตรวมกนของกลมคนซงอาศยอยบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยแตอยางใด อกทงผคนในบรเวณทถกนามาจดรวมกนเปนประชากรของสาธารณรฐอนโดนเซยยงมความแตกตางหลากหลายระหวางกนทงเรองชาตพนธ ภาษา และวฒนธรรม เปนตน วทยานพนธฉบบนจงเปนการศกษาแนวคดหลกของรฐทสวนกลาง โดยผานการทาความเขาใจทมาวาแนวคดหลก ในการสรางชาตมทมาจากความพยายามในการผสานความแตกตางของทองถนซงรวมกนเปนประเทศ ซงการศกษาในเรองนใชการวเคราะหเอกสารหลกฐานชนตน อาท รฐธรรมนญอนโดนเซยฉบบค.ศ. 1945 ตลอดจนบทสนทรพจนหรองานเขยนของผนาทางการเมองในชวงเวลาดงกลาว

9

ในสวนความแตกตางทางประวตศาสตรของแตละทองถนนน ผศกษาเลอกศกษาความแตกตางของกลมคนใน 3 พนทหลกสาคญ ไดแก บรเวณเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส เพอสงเสรม ความเขาใจภาพประวตศาสตรโดยรวมของรฐชาตอนโดนเซยวาแนวคดหลกในการสรางชาตมทมาจากสงใด ซงจะทาใหเราเขาใจถงทศทางของสาธารณรฐอนโดนเซยในชวงเวลาดงกลาวไดดยงขน อนจะเกดประโยชนในการทาความเขาใจสภาพสงคมและการเมองของสาธารณรฐอนโดนเซย ในฐานะเพอนบานอาเซยนของประเทศไทยในปจจบนมากขนดวย

จากการสารวจงานเขยนทเกยวของกบหวขอ “แนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945 – 1957” พบวางานเขยนประเภทหนงสอสวนใหญเปนงานซงเนนเหตการณทจะนามาสความเปลยนแปลงสาคญตอประวตศาสตรอนโดนเซย เชนเหตการณซงถอเปนจดกาเนด ของประเทศอนโดนเซยในค.ศ. 1945 หนงสอเหลานจะบอกเลาเรองชาตนยมอนโดนเซยและเรอง การปฏวตอนโดนเซยเปนหลก โดยงานในกลมนทสาคญคองานของจอรจ แมคเทอรนน คาฮน (George McTurnan Kahin) ซงเปนผเชยวชาญคนสาคญเกยวกบประวตศาสตรอนโดนเซย งานของคาฮนถอเปนงานอมตะเลมหนงซงผทตองการศกษาประวตศาสตรอนโดนเซยรนหลงตอมา มกกลาวอางถง ทงนงานดงกลาวคอหนงสอเรอง “Nationalism and revolution in Indonesia” โดยทหนงสอเลมนเผยแพรครงแรกตงแตค.ศ. 1952 แตไดรบการตพมพครงแรกในค.ศ. 1970 โดยเนอหาของหนงสอเปนการเกบขอมลดวยตนเองของผเขยนคอคาฮน ซงเขามาอยในอนโดนเซยตงแต ค.ศ. 1948 – 1949

สาระสาคญจาก “Nationalism and revolution in Indonesia” ทคาฮนตองการนาเสนอคอการจะเขาใจธรรมชาตของลทธชาตนยม (Nationalism) ในอนโดนเซย และการเคลอนไหวเพอการเปลยนแปลงหรอทใชคาวา revolution นน จาเปนอยางยงทจะตองทาความเขาใจพนฐานหรอจดเดนของสงคมอนโดนเซยและสภาวะแวดลอมของสงคมดวย ซงมลเหตหนงทนามาส ความเปลยนแปลงในทศนะของคาฮนจากงานเขยนนคอ สภาพเหตการณในชวงยคอาณานคม ตนศตวรรษท 20 และเงอนไขทเกยวของกบการปรบตวใหทนสมยของสงคมโลกขณะนน เพราะตองไมลมวาภายหลงสงครามโลกครงท 2 สนสดลง โลกไดกาวเขาสประวตศาสตรหนาใหมซง ไมนยมใหมการยดครองดนแดนอนในฐานะอาณานคมอกตอไป ซงทงปจจยเรองการตกเปน อาณานคมทถอเปนพนฐานความเขาใจสงคมอนโดนเซย และปจจยของการปรบตวใหทนสมย ของมหาอานาจทวโลก ลวนแตมผลเปนแรงผลกดนใหเกดลทธชาตนยมอนโดนเซยขน แตคาฮน ไดยาใหระวงเงอนไขประวตศาสตรกอนหนา ซงหมายถงสงคมอนโดนเซยกอนการเกดประเทศดวย สดทายคาฮนสรปงานเขยนของเขาไววาปจจยเรองการตกเปนอาณานคมตอมาจนถง ตนศตวรรษท 20 ของอนโดนเซย เปนเสมอนปยทคอยบารงใหลทธชาตนยมอนโดนเซยเตบโตขน

10

และการปฏวตคอการกาวไปขางหนาอยางมอาจตานทานไหว ซงหากมองเชนนอาจหมายความวาคาฮนมองสงทผนาอนโดนเซยเลอกทาในแงทด และนอาจจะเปนจดบกพรองเพยงเลกนอย ของงานเขยนชนน ขณะทคาฮนเองกแสดงการยอมรบไวในงานเขยนนดวยวางานมจดบกพรอง ในสวนทเขาสนทกบผนาเพยงบางคน ทาใหขาดการเขาถงผนาบางคนไปดวยทาใหมมมองสวนนอาจไมสมบรณนก

ตอจากงานของคาฮนคองานของนกประวตศาสตรผ สนใจศกษาประวตศาสตรอนโดนเซยคนสาคญอกคนหนง คอแอนโทน เจ.เอส. รด (Anthony J.S. Reid) งานทสาคญของรดบอกเลาเรองราวในหวขอคลายกบงานของคาฮน คอใหความรเกยวกบความเปลยนแปลงทเกดขนหรอลทธชาตนยมอนโดนเซยในชวงหลงการกอตงประเทศ อยในหนงสอชอ “The Indonesia

national revolution 1945 – 1950” ตพมพครงแรกเมอค.ศ. 1974 แตรดเขยนขนตงแตค.ศ. 1972 โดยใหความสาคญกบการปฏวตอนโดนเซย (Indonesia Revolution) ตงแตการลมสลายของ อาณานคมตะวนตก ซงรดถอวาเหตการณนเปนเสนแบงประวตศาสตรหนาใหมของอนโดนเซย ทสาคญและตองใหความสนใจ แมงานจะเนนไปทการลมสลายหรอสญเสยอานาจของ เจาอาณานคม ทวารดไมทงประเดนปจจยภายในหรอตวตนของคนอนโดนเซยแตละทองถน ดวยเชนกน

หนงสอ “The Indonesia national revolution 1945 – 1950” ให ขอ มลโดยส รปวาหลงจากสงครามโลกครงท2 สนสดลงทวโลกตางปฏเสธระบอบอาณานคมทมมาแตเดม ขบวนการปฏวตอนโดนเซยจงมโอกาสเตบโตขนตงแตราวค.ศ. 1945 – 1950 โดยเรมตงแตเดอนสงหาคม ถงเดอนกนยายน ค.ศ. 1945 ในเกาะชวาและเกาะสมาตรา ซงขบวนการเหลานขยายตวทวไป เกนกวาใครจะควบคมได ขณะเดยวกนในชวงค.ศ. 1945 – 1950 ไดเกดการประนประนอมอยางมากภายใตรปแบบการปฏวตทเกดขน คอการรอมชอมระหวางกลมกองทพ พรรคคอมมวนสต กลมศาสนาอสลาม และซการโน โดยหากกลาววาค.ศ. 1945 คอปแรกทประกาศเอกราชและ มขบวนการปฏวตกระจายตวอยทวไปโดยเฉพาะอยางยงในหมเกาะรอบนอก (Outer Islands) ค.ศ. 1950 ควรเปนปทผนาเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยพยายามสรางความเปนหนงเดยวกนของคนในชาต โดยการทาขอตกลงตางๆเพอความเปนหนงเดยวกนหลงจากไดเอกราชอยางสมบรณจากดตช ขณะเดยวกนในค.ศ. 1950 อตลกษณของคนอนโดนเซยจะถกหลอหลอมและพยายามสรางความมนใจรวมกนวา ทกปญหาจะสามารถแกไขไดดวยบรบททวาหนงชาตเดยวกน (one nation)

นอกจากหนงสอทหยบบางเหตการณในบางชวงของประวตศาสตรมาเปนประเดนหลกแลว ยงมหนงสอประเภทประวตศาสตรทวไปของอนโดนเซยดวย ซงจะเปนสวนหนงของ

11

การสรางพนฐานความเขาใจเพอไขปญหาทตงไวสาหรบงานชนนดวย และหนงสอประเภทประวตศาสตรทวไปนมทงหนงสอภาษาไทยและภาษาองกฤษ อาท หนงสอ “Modern Indonesia:

A history since 1945” ของโรเบรต ครบบ (Robert Cribb) และคอลน บราวน (Colin Brown) ตพมพครงแรกเมอค.ศ. 1995 โดยผเขยนทง 2 คนเปนเพอนรวมงานกนทมหาวทยาลยกรฟฟท (Griffith)

เมองบรสเบน ประเทศออสเตรเลย ทงคสอนรายวชาการเมองอนโดนเซยรวมสมย หนงสอเลมน จงเปนสวนหนงของหนงสอซงใชประกอบการสอนในชนเรยนของทงคดวย ทงนเนอหาของหนงสอจะเรมตนอธบายกาเนดของความเปนชาตในค.ศ. 1945 และไลเรยงเรองราวประวตศาสตรการเมองอนโดนเซยตอมาจนถงปทพมพคอค.ศ. 1995

หนงสอ “Modern Indonesia: A history since 1945” เขามาเกยวของกบสงทผศกษาสนใจเนองจากสวนแรกของหนงสอเลมน ผเขยนทง 2 คนคอครบบและบราวนไดเรมตนดวย การเลาเรองอยางยอเกยวกบประวตศาสตรแตละพนทกอนการรวมกนเปนประเทศอนโดนเซย และประสบการณภายใตการปกครองของดตช หลงจากนนจงเลาถงการรวมตวตอตานดตชในพนทตางๆตลอดชวงทศวรรษ 1940 และสงสาคญประการหนงคอหนงสอจะไดไลเรยงประวตศาสตรอนโดนเซยจากประชาธปไตยรฐสภาไปสประชาธปไตยนาวถหรอประชาธปไตยแบบชนา (Guided Democracy) ซงเปนประโยชนกบงานศกษาชนนอยางยง เพราะผ ศกษาเลอกทจะทาการศกษาถงชวงเวลาซงประธานาธบดซการโนเรมใชอานาจตามหลกประชาธปไตยนาวถ เพราะถอเปนจดสนสดอานาจการคดคานอยางชอบธรรมในระบอบประชาธปไตยรฐสภาของกลมการเมองอน ทจะตอตานการบรหารจดการประเทศภายใตการนาของประธานาธบดซการโน ไดตามกฎหมายอกดวย

ในค.ศ. 2001 หนงสอเรอง “A history of modern Indonesia since C.1200” ฉบบพมพใหมค รงท 3 ไดถกนาออกมาจาห นาย งานเขยนเรองน เปนผลงานของเอม .ซ . รค เลฟ ส (M.C. Ricklefs) หนงสอเลมนพมพเผยแพรครงแรกตงแตค.ศ. 1981 แตหนงสอมการเปลยนชอจากการพมพครงแรกวา A history of modern Indonesia since C.1300 มาเปน A history of modern

Indonesia since C.1200 เนองจากมการคนพบหลกฐานใหมเกยวกบการเขามาของศาสนาอสลาม ทแทนหนบนหลมฝงศพ ซงระบชอผตายวาสลตาน สไลมาน บน อบดลเลาะห บน อล-บาซร (Sultan Sulaiman bin Abdullah bin al-Basir) แท น ห น น ล ง ป ท เส ย ช วต ไวว า เป น ค .ศ . 1211 โดยหลกฐานถกคนพบเมอค.ศ. 1995 (2 ปหลงจากการตพมพครงท 2) ฉะนนเนอหาของผเขยน จงมการปรบเปลยนเพมเตมตามความเหมาะสมของระยะเวลาดงกลาว สงสาคญทหนงสอ “A history of modern Indonesia since C.1200” มงนาเสนอคอการศกษาประวตศาสตรอนโดนเซยผานตวตนของคนอนโดนเซยเองเปนหลก ซงจะทาใหผศกษาไดเหนประวตศาสตรทองถน

12

ของแตละพนท กอนทจะรวมกนเปนประเทศอนโดนเซยในค.ศ. 1945 และคาถามหลกของหนงสอเลมนทผเขยนคอรคเลฟสใชเปนคาถามหลกสาหรบดาเนนเรองคอ ผนาอนโดนเซยทาเชนไรเพอใหความแตกตางหลากหลายทางชาตพนธและภาษาทมอยในกลมเกาะอนโดนเซยกลายมาเปนรฐชาตสมยใหมอยางเชนปจจบนได ซงถอเปนคาถามทใกลเคยงกบคาถามของผศกษาทตองการหาคาตอบเชนกน

สาหรบหนงสอภาษาไทยซงเกยวของกบประวตศาสตรทวไปของอนโดนเซย ซงผศกษาใชเปนพนฐานความเขาใจประวตศาสตรทองถนแตละแหงของอนโดนเซย รวมไปถง เปนตนเรองสาหรบการคนควาตอไป เพราะเมออานหนงสอในกลมนแลวไดจดประกายใหเกดคาถามของการศกษาหลงจากการอานงานเหลาน ในประเทศไทย โดยงานกลมนมอาท ประวตศาสตรอนโดนเซยของเอลชา ไชนดน ซงแปลโดยเพชร สมตร, อนโดนเซยอดตและปจจบนโดยภวดล ทรงประเสรฐ และอนโดนเซยรายา รฐจารตส “ชาต” ในจนตนาการผลงานของทวศกด เผอกสม ซงหนงสอทง 3 เลม ไดใหภาพการตอรองและขดแยงในชวงเวลาทรฐชาตอนโดนเซยเกดขนในภาพกวาง แตอาจขาดรายละเอยดเจาะลกเชนทปรากฏในหนงสอภาษาองกฤษ ซงไดกลาวถงไปบางแลว แตหนงสอเหลานถอเปนพนฐานสาหรบการทาความเขาใจเบองตนและสรางความกระตอรอรนเพอหาคาตอบของคาถามไดเปนอยางด

สบเนองจากงานประวตศาสตรทวไปทใหภาพกวางเกยวกบอนโดนเซยในระยะเวลาตางๆ รวมไปถงใหขอมลเกยวกบทองถนตางๆในอนโดนเซยโดยสงเขป ทาใหผศกษาไดคนควาเพมเตมถงหนงสออกกลมซงจาเปนอยางยงสาหรบวทยานพนธน คอหนงสอเกยวกบประวตศาสตรทองถนโดยเฉพาะ ซงงานเขยนบางเลมมชวงเวลาของการศกษาตรงกบทผศกษาสนใจอยดวย อาท “Java in the time of revolution: occupation and resistance, 1944 – 1946” ผลงานของเบ เน ดกต อาร.โอจ แอนเดอรสน (Benedict R.O’G Anderson) ตพมพครงแรกเมอค.ศ. 1972 โดยแอนเดอรสน เปนนกวชาการอกคนหนงซงเชยวชาญดานอนโดนเซยเปนพเศษ หนงสอเลมนคาฮนไดเขยน คานยมไวดวยวาเปนหนงสอทพยายามสรางความเขาใจเกยวกบกระบวนการปฏวตในอนโดนเซย แอนเดอรสนวเคราะหถงการปฏวตอนโดนเซยในค.ศ. 1945 ไววาสาหรบกรณของชวาสงเหลาน สวนหนงเปนความขดแยงระหวางพนฐานวฒนธรรมชวากบการเขามาครอบครองของญปน นอกจากนเขายงไดสารวจตนกาเนดของกลมนกปฏวตรนใหม กลมเยาวชน กลมของกองทพ และพรรคการเมองตางๆดวย แอนเดอรสนมองวาการปฏว ตหากทาสาเรจจะทาให เกด การเปลยนแปลงทางสงคมตามไปดวย แตอยางไรกตามสงแรกทผนาทงหลายตองทาคอทาให โลกภายนอกยอมรบอธปไตยของอนโดนเซย และถงแมจะใหตางประเทศหรอโลกภายนอกยอมรบตออธปไตยนนไดแลวไมไดหมายความวาการปฏวตทางเศรษฐกจและสงคมจะสาเรจตามไปดวย

13

งานของแอนเดอรสนชนนจงทงปมไวใหกบผอานขบคดตอไปถงปลายทางของการตอสและปฏวตในชวารวมไปถงภาพใหญอยางอนโดนเซยดวย แตสงทแอนเดอรสนอธบายชดเจนคอวฒนธรรมแบบจารตและการเขายดครองของญปนถอเปนตวกระตนจตสานกทางการเมองใหกบบรรดา คนรนใหมในอนโดนเซยตามทศนะของเขา

นอกจากเกาะชวาแลวเกาะสมาตราเปนอกพนทซงมนกวชาการสนใจศกษาอยไมนอย โดยในค .ศ .1979 มงานตพมพเกยวกบสมาตราเปนหนงสอเรอง “The blood of the people:

revolution and the end of traditional rule in north Sumatra” ของแอนโทน รด หนงสอเลมนผเขยนคอรดไดสมภาษณบคคลซงอยในเหตการณทงในอาเจะหและเมดาน (Medan) รวมไปถงคนญปนและคนชวาทอยในเหตการณดวย โดยเขาสมภาษณบคคลเหลานตงแตชวงค.ศ. 1967 – 1975 เนอหาของหนงสออธบายวาแมจะตกอยภายใตระบอบอาณานคม แตคนสมาตราบางสวนยงคงสามารถรกษารปแบบของผปกครองแบบจารตไวได แตสงเหลานตองดาเนนมาถงจดสนสดดวยบทสรปทรนแรงในค.ศ. 1945 – 1946 เมอเกดกระบวนการปฏวตสงคมขนบนเกาะสมาตรา และนบเปนจดสนสดอานาจของผนาจารตแบบเดมนนเอง ในหนงสอ “The blood of the people: revolution and

the end of traditional rule in north Sumatra” ผแตงคอรดกลาวไววาการปฏวตทเกดขนอยางรนแรงเปนเวลา 6 เดอนในค .ศ . 1945 สงผลใหระบอบการปกครองแบบเดมของอาเจะหหายไป และสาหรบการเขยนหนงสอเลมนรดมคาถามซงใชนาไปสเปาหมายหลกในการเขยนหลายขอ หนงในคาถามขอทนาสนใจและสอดคลองกบงานศกษาของผศกษาคอคาถามวา การทาลายตวแทนผปกครองในจารตแบบเกาถอเปนการปลดปลอยคนสมาตราเหนอใหเปนอสระจรงหรอไม หรอแทจรงแลวเปนการสงใหประชากรเหลานกาวเขาสเงอนไขอนของผปกครองกลมอนกนแน

เรองราวของอาเจะหทปรากฏในหนงสอ “อดตและอนาคตของอาเจะห” โดยวทยา สจรตธนารกษและสภาคพรรณ ขนชย ซงตพมพครงแรกเมอค .ศ . 2003 แสดงให เหนถง ความพยายามตอรองทางการเมองโดยผนากลมใหมของอาเจะหคอกลมอลามะ ซงไดยนขอเสนอไปยงรฐบาลกลางทจาการตาถงความประสงคจะใหสาธารณรฐอนโดนเซยใชหลกการอสลาม เปนหลกการของชาตแทนทการใชหลกปญจศล (Pancisila) ของประธานาธบดซการโน และงานเขยนชนนใหขอสรปวาแทจรงแลวผนาอาเจะหไมไดตองการแยกตนเปนอสระหรอเปนประเทศใหมแตอยางใด ในทางกลบกนผนาอาเจะหเพยงตองการอานาจการปกครองตนเอง แมวาจะไดรบอานาจเหลานน เพ ยงบางเวลาตราบทย งมอานาจตอรองเท านน ซ งเรองอานาจ ในการปกครองนนสามารถตอรองกนได แตความขดแยงระหวางผ นาอาเจะหและรฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยจะเขมขนมากขนหากมเรองของศาสนาอสลามหรอหลกการแหงอสลาม เขามาเกยวของ

14

เมอพดถงงานทใหภาพความขดแยงระหวางอาเจะหและรฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยซงเปนสวนทผ ศกษาสนใจ ทาให มโอกาสไดอานงานอกเรองหนงของแอนโทน รด เรอง “An Indonesian frontier: Acehnese and other histories of Sumatra” ซ ง ม เน อห า เก ย วข อ งกบ การถอกาเนดของสาธารณรฐและขอขดแยงระหวางอาเจะหและรฐบาลเอกราช รดใชประสบการณกวา 40 ปทไดศกษาเรองราวเกยวกบพนทตอนเหนอของเกาะสมาตรามาเขยนหนงสอเลมน โดยมจดประสงคเพอเชอมโยงเรองราวของกลมคนทแตกตางทางดานชาตพนธ ซงรดไดอางถงงาน อกเลมกอนหนาคองานของวลเลยม มารสเดน (William Marsden) เรอง “History of Sumatra”

(ค.ศ. 1783) ซงรดถอวาเปนงานทดเพยงแตขาดการเชอมโยงโดยรวมและงานของรดจะเตมเตม ในประเดนดงกลาว

รดอธบายในงานเขยนเรอง “An Indonesian frontier: Acehnese and other histories of

Sumatra” วาสมาตราเปนแหลงทรพยากรสาคญและเปนพรหมแดนทมงคงรารวยของดนแดน กลมเกาะอนโดนเซย ในดานประชากรศาสตรสมาตรามความแตกตางทางชาตพนธสง อกทงประชากรสวนใหญกลบอาศยอยบนทสงไมนยมอยเปนรฐ (Stateless) จนกระทงถกรวบรวมใหเปนดนแดนเดยวกนโดยดตชทปตตาเวย (Batavia) และรฐบาลอนโดนเซยทจาการตา (Jakarta) ในเวลาตอมา ทงนเกาะสมาตราถอเปนดนแดนทมจารตของตนเองและแขงขนตออานาจของรฐทสวนกลาง ขณะทความเปนชาตอนโดนเซยซงเกดขนในภายหลงคอในค.ศ. 1945 นน ในทศนะของรด เปนเพยงการใชกาลงบงคบเทานน ซงจะแตกตางกบทศนะของวทยา สจรตธนารกษและ สภาคพรรณ ขนชย ในงานเรองอดตและอนาคตของอาเจะหทไดกลาวถงไปแลว รดอธบายไวใน ค า น า ข อ ง ห น ง ส อ “ An Indonesian frontier: Acehnese and other histories of Sumatra” ว า เขาพยายามเสาะหารปแบบการเขยนเพอเชอมโยงดนแดนอนกวางขวางของสมาตรา และในทสด จงตดสนใจมงความสนใจไปทอาเจะห เนองจากมองเหนภาพประวตศาสตรความเปนรฐมากทสด อกทงอาเจะหยงคงเปนปญหาของผปกครองอนโดนเซยมาจนปจจบนดวย โดยทรดเขยนเรองราวของอาเจะหไว 4 จาก 15 บทของหนงสอเลมน

จากการสารวจและศกษางานเขยนเกยวกบประวตศาสตรอนโดนเซยพบวา สวนใหญงานเขยนทพบมกสะทอนออกมาในรปแบบหรอมมมองของการเลาประวตศาสตรจากเหตการณหรอเรองราวของสงคมเปนหลก แตเพอใหเขาใจถงทมาของแนวคดหลกซงถกกาหนดใหเปนทศทางของสาธารณรฐอนโดนเซยในวนประกาศเอกราช ผศกษาจาเปนตองเขาใจทศนะคตและวธการคดของผนาอนโดนเซยคนสาคญขณะเวลานนโดยเฉพาะอยางยงประธานาธบดซการโน ในฐานะผประกาศเอกราชและประธานาธบดคนแรกของประเทศ เพอใหเขาใจถงแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยจากแงมมของเขา ซงผศกษามโอกาสอานงานเขยนทเปนอตชวประวตของ

15

ซการโนฉบบทแปลเปนภาษาองกฤษแลว โดยหนงสอดงกลาวใชชอวา “Indonesia Accuses!:

Soekarno’s defense oration in the political trial of 1930” ซ งตน ฉบบ ภ าษ า อ น โด น เซ ย ค อ “Indonesia Menggugat!” หนงสอฉบบแปลตพมพครงแรกใน ค.ศ. 1975 โดยโรเจอร เค. พาเกต (Roger K. Paget) ซงพาเกตทาหนาททงเปนผแปล ทาคาอธบายและเปนบรรณาธการดวย ผแปลคอพาเกตมองวาแมซการโนจะมความผดพลาดจากการทางานหลายประการ แตอยางไรกตามเขาคอผ นาทยงใหญทสดคนหนงของศตวรรษท 20 สงสาคญทจะไดจากหนงสอเลมนคอไดเหนความสามารถในการพดโนมนาวจตใจคนของซการโน และดวยวาทศลปอนเปนเลศนนเอง จงกลายเปนสวนประกอบสาคญ ซงถกนามาใชเปนบนไดไปสความสาเรจในการสรางชาต จากอาณาบารมสวนตวของซการโนประการหนงดวย ขอมลสาคญสวนหนงทเปนหลกฐานชนตนซงหนงสอเลมนใหไวคอบทสนทรพจนทแสดงถงปรชญาทางการเมองและวธการคดของซการโน ซงตอมาจะกลายเปนพนฐานการวางนโยบายทเรยกกนวาประชาธปไตยนาวถของซการโนดวย

สาหรบหนงสออนทผศกษาไดสารวจเพมเตมเพอศกษาแนวคดของประธานาธบด ซการโนนนพบวา ในกลมหนงสอซงเปนภาษาไทยมกเปนหนงสอซงเกาในบรบทปจจบน แตคอนขางรวมสมยกบเหตการณและชวงชวตของซการโน ณ ขณะทหนงสอไดรบการตพมพเผยแพร ทวาหนงสอเหลานหากไมเนนทการเลาประวต มกเนนไปทการแสดงผลงานและนโยบายในลกษณะวาซการโนทาอะไร ทไหน และเมอไหร เปนตน และเนอหาของหนงสอจะไมม การวพากษหรอแสดงความคดเหนแตอยางใด เชน ในงานเขยนเรอง “ซการโนกบอนโดนเซย” เขยนโดยสมคด มณวงศ ตพมพเมอค.ศ. 1962 สวนหนงสออกประเภททพบคอหนงสอชวประวต ทเนนการเลาเรองอยางแทจรง เนองจากจะไมมการอางองและบางครงตองตงขอสงเกตขณะอานดวยวา ผเขยนหนงสอแตละเลมใสอารมณและความรสกสวนตวลงไปมากเพยงใด เนองจาก งานเขยนจะออกมาในลกษณะซงคลายกบนวนยาย เชน งานเขยนเรอง “ซการโน” ของวลาศ มณวต ซงตพมพเมอค.ศ.1971 แตขอดของหนงสอเหลานคอจะใหภาพความสามารถของผนาอยางชดเจนจากความพยายามนาเสนอของผเขยน แตขณะเดยวกนหากจะนาขอมลมาใชจาเปนอยางยงทตองวพากษหรอยอยขอมลใหไดสวนทเปนสาระสาคญกอนนามาใช

สาหรบงานเขยนประเภทบทความทนามาใชประกอบในการเขยนวทยานพนธเรองน ผศกษาใชขอมลในสวนซงเกยวของกบชาวจนและสวนทเกยวเนองกบการรางรฐธรรมนญอยบาง เนองจากบทความสวนใหญทเขยนเกยวกบสาธารณรฐอนโดนเซยในชวงการประกาศเอกราช มกอางองจากหนงสอทผศกษาไดใชในงานทบทวนวรรณกรรมหรอไดอานประกอบมาบางแลว หรอหากเปนหนงสออนมกพบวามเนอหาใกลเคยงกน แตจะมบางบทความซงสามารถนามาใชประโยชนในการศกษาไดเชนบทความเกยวกบชาวจนในอนโดนเซยของลโอ ซรยาดนาตา

16

(Leo Suryadinata) เรอง “Ethnic Chinese Politics in Indonesia” ซงใหภาพความขดแยงระหวาง ชาวจนและคนพนเมอง โดยบทความนสะทอนใหเหนวาชาวจนไมไดเปนสวนหนงของสงคม กลมเกาะอนโดนเซยอยางแทจรง นอกจากนมบทความเกยวกบการตอตานชาวจนซงผศกษานามาใชศกษาประกอบการทาความเขาใจเรองความขดแยงระหวางคนพนเมองกบชาวจนเพมเตม เชน งานของ แมร โซเมอร ไฮดฮวส (Mary Somers Heidhues) เรอง “Anti-Chinese violence in

Java during the Indonesian Revolution, 1945 – 49” และงานของโรเบรต ครบบและชารลส เอ. คอป เปล (Robert Cribb and Charles A. Coppel) เร อ ง “The myth of anti-Chinese massacres in

Indonesia, 1965 – 66” ซงอาจไมถกนามาใชอางองในวทยานพนธโดยตรง แตสามารถสราง ความเขาใจเกยวกบความขดแยงของคนพนเมองกบคนจนในสงคมกลมเกาะอนโดนเซยได สาหรบบทความซงเกยวของกบประเดนการรางรฐธรรมนญซงนามาใชประโยชนในวทยานพนธคอ งานของเดนน อนดรายานา (Denny Indrayana) เรอง “Indonesian Constitutional Reform 1999 -

2002: An Evaluation of Constitutional Making in Transition” ซงแมจะไมไดศกษารฐธรรมนญ ฉบบค .ศ . 1945 โดยตรงแตในสวนบทนาของบทความไดใหขอมลซงสามารถนามาใช ทาความเขาใจรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945 ได

จากงานเขยนทงหมดซงผศกษาไดสารวจไวในหวขอทบทวนวรรณกรรม พบวา งานเขยนแตละเรองจะใหความรเกยวกบแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยระหวางค.ศ. 1945 –

1957 ทผศกษาตองการศกษาแยกสวนกน และจากการสารวจเบองตนจากเอกสารทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ ยงไมพบวามเอกสารใดซงมงศกษาถงแนวคดทถกสถานการณบบบงคบ ใหกลายเปนแนวคดหลกของสาธารณรฐอนโดนเซยเมอแรกตงประเทศแตอยางใด อกทงไมมงาน ทมองถงภาพรวมหรอสาเหตททาใหเกดแนวคดหลกดงกลาวไวดวย อาจมงานบางงานซงแสดง ใหเหนขอขดแยงระหวางรฐบาลเอกราชหรอรฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลาตอมากบทองถนอยบาง ซงอาจอนมานไดวาในสาธารณรฐอนโดนเซยนนมความขดแยงทางการเมองเกดขน แตงานดงกลาวเหลานนกลบไมไดเชอมโยงความสมพนธกนดงเชนทผศกษาตงใจศกษา

ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษา วเคราะห และทาความเขาใจวาสงคมพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซย มความแตกตางหลากหลายของกลมคนและวถในการดาเนนชวต โดยพนทหลกในการศกษาคอศนยอานาจและชมชนบางแหงบนเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส

17

2. เพอศกษาการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยในค.ศ. 1945 ทงแงของเหตการณ สภาวะแวดลอม และแนวคดทผนารฐบาลเอกราชใชในการสรางชาตอนโดนเซย ดงทปรากฏในรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945

3. เพอศกษาผลหลงจากการประกาศเอกราชวารฐบาลเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยทาเชนไรใหแนวคดหลกในการสรางชาต คอการสรางความเปนเอกภาพและสรางความเปนอนโดนเซยดารงอยตอมาได

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เขาใจสงคมพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซยบรเวณเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวสซงเปนพนทหลกในการศกษา วาแตละพนทมความแตกตางหลากหลายของกลมคน รวมถงวถในการดาเนนชวต

2. เขาใจการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยในค.ศ. 1945 ทงในแงของเหตการณ สภาวะแวดลอม และแนวคดซงผ นารฐบาลเอกราชใชในการสรางชาตอนโดนเซยทปรากฏ ในรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945

3. เขาใจผลหลงจากการประกาศเอกราชวารฐบาลเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยดาเนนการอยางไรใหแนวคดหลกในการสรางชาต คอการสรางความเปนเอกภาพและสราง ความเปนอนโดนเซยดารงอยตอมาได

ขอบเขตของการศกษา

การศกษาเรองแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945 – 1957 ในวทยานนพนธนแบงขอบเขตการศกษาออกเปน 2 สวน คอขอบเขตบรเวณทศกษาซงมพนทหลก 3 บรเวณ ไดแก เกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส รวมถงพนทบางสวนของกลมเกาะอนโดนเซยซงมประชากรกลมชาตพนธมลายอาศยอย เชน บรเวณเกาะกาลมนตน และพนทบางสวนของหมเกาะ โมลกกะซงมประชากรนบถอศาสนาครสตอาศยอย เปนตน โดยมขอบเขตเวลาซงศกษาระหวางค.ศ. 1945 – 1957 โดยทระยะเวลาเรมตนศกษานบจากเมอผนาเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยขณะนน (ซการโนและ ฮตตา) ไดประกาศเอกราชใหกบกลมเกาะอนโดนเซยในฐานะประเทศทมเอกราชและอธปไตย เมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 และสนสดการศกษาในค.ศ. 1957 ซงเปนปทประธานาธบดซการโนประกาศใชการปกครองในรปแบบซงเรยกวาประชาธปไตยนาวถ

18

สาเหตทเลอกศกษาในชวงค.ศ . 1945 – 1957 เนองจากเปนชวงเวลาทเหมาะสม ในการศกษาแนวคดหลกเมอครงแรกตงประเทศ ซงจากการศกษาคนควาพบวาตลอดระยะเวลากวา 12 ปหลงจากการประกาศเอกราช ไมไดทาใหสาธารณรฐอนโดนเซยมเอกภาพในการปกครอง แตอยางใด เนองจากประเทศเกดจากการรวมคนกลมตางๆ ซงมความแตกตางทงชาตพนธ ภาษา วฒนธรรม และความคดเขาไวดวยกน เพอสรางชาตและประชากรของชาตขนมาใหม ทาใหในทสดเพอทาใหชาตซงถกสรางขนดารงอยตอไปไดประธานาธบดซการโนเลอกทจะจดการปญหา ความขดแยงของคนกลมตางๆ เพอสรางเอกภาพทางการเมองและเพอรกษาผลประโยชนของตนเองดวยสวนหนง โดยการเปลยนนโยบายการบรหารประเทศจากระบบประชาธปไตยรฐสภามาเปนประชาธปไตยนาวถแทน ฉะนนชวงเวลาดงกลาวจงเปนเวลาทเหมาะสมอยางยงทจะศกษาแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย เนองจากหลงจากค.ศ. 1957 แมจะมผตอตานแตประธานาธบดถอไดวามอานาจเบดเสรจกวาทเคยเปนมา และสามารถใชอานาจกงเผดจการนนในการดาเนนวถทางการเมองในรปแบบทตองการงายกวาการประนประนอมเหมอนครงแรกตงประเทศ

สาห รบขอบเขตดนแดนในการศกษานน เกาะชวาและเกาะสมาตราถอเปน เกาะขนาดใหญทมประวตศาสตรความเปนมายาวนาน อกทงมกลมคนอยอาศยในพนทหลากหลายกลมจงนาสนใจในการศกษา ประกอบกบเปนพนทซงมขอมลใหทาการศกษาไดมากและสมบรณกวาแหลงอน ขณะทเกาะสลาเวสเปนเกาะซงมความสาคญมาตงแตอดตเชนกน ถงแมจะมขอมลหลกฐานนอยกวาเกาะชวาและเกาะสมาตราแตยงสามารถหาขอมลไดอยบาง ทสาคญทง 3 เกาะคอตวแทนบรเวณซงมประวตศาสตรทพอมองเหนภาพกลมคนซงแตกตางและสงคมทหลากหลาย รวมถงมการเคลอนไหวของกลมคนในชวงการเกดประเทศ ฉะนนจงเปนเสมอนตวแทนกลมเกาะ อนกวางใหญไพศาลของประเทศอนโดนเซยปจจบน เพอใหมองเหนแนวโนมวาสาธารณรฐอนโดนเซยในชวงเวลาของการสรางชาตมสงใดเกดขนบาง ทวาเพอการศกษาใหเหนภาพประวตศาสตรอนโดนเซยในชวงเวลาดงกลาวอยางชดเจนทสดเทาทจะเปนไปไดแมจะม ความชลมนวนวายคอนขางมาก จงมการกลาวถงผคนหรอดนแดนอนในกลมเกาะอนโดนเซย อยบาง อาจกลาวไดวาบรเวณทงหมดซงเปนขอบเขตในการศกษาและปรากฏในวทยานพนธน เปนเสมอนตวแทนของประชากรและพนทอนกวางใหญของกลมเกาะอนโดนเซยเทานน เนองจากเปนการยากลาบากทจะทาการศกษาใหครอบคลมกลมประชากรทงหมดและอาณาบรเวณทงหมดของสาธารณรฐอนโดนเซยได

19

บทท 2

สาธารณรฐอนโดนเซยกอนการประกาศเอกราช

“อนโดนเซย” เปนคาซงปรากฏวาผนากลมชาตนยมบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยนามาใชเรยกดนแดนทเคยตกเปนอาณานคมของดตชตงแตราวทศวรรษท 1920 เปนตนมา เพอใชเปนคาเรยกขานแทนคนและเขตแดนซงครงหนงเคยรจกในชอ “อนเดยตะวนออกของดตช”

(The Netherland East Indies) ตอมาเมอผ นากลมชาตนยมอนโดนเซยตองการปลดแอกผ คน และดนแดนบรเวณนจากการยดครองของชาตตะวนตกจงเกดกระบวนการสรางความเปนหนงเดยวกนในรปแบบตางๆขน ทงการกาหนดคาเรยกขานเพอใหเกดความรสกรวมเปนหนงเดยวกนของคนพนเมองซงไมยนยอมอยภายใตการยดครองของตะวนตกดงชอเรยกเดม รวมถง ความพยายามในการใชภาษาอนโดนเซยเปนภาษากลางในการตดตอสอสาร แทนทภาษาทองถน ซงแตกตางกนตามกลมชาตพนธในแตละบรเวณดวย

ทงนคาวาอนโดนเซยถกนามาใชเรยกดนแดนบรเวณดงกลาวอยกอนแลว คาดงกลาวจงไมใชคาทผนากลมชาตนยมอนโดนเซยผลตขนมาใชเอง หากแตเปนการนาคาซงมอยแตเดม มาใชประโยชน โดยเฉพาะอยางยงผนากลมชาตนยมไดเพมการประชาสมพนธใหคาดงกลาว เปนทรจกในวงกวางเพอสรางความเปนหนงเดยวกนภายใตชออนโดนเซยนนเอง สาหรบคาวาอนโดนเซยมรากศพทมาจากภาษากรก 2 คา คอ Indos ซงแปลวาอนเดย และ Nesos ซงแปลวาเกาะ5 อาจมขอถกเถยงกนอยบางในประเดนวาใครคอผรเรมนาคาวาอนโดนเซยมาใชเรยกแทนบรเวณเหลานและเรมใชค านมานานเทาใด หากสบคนใหเกาไปกวาการนาคาวาอนโดนเซยมาใช เรยกดนแดนทตกอยภายใตอทธพลของดตชโดยผนากลมชาตนยมเชนซการโน พบวาคาอนโดนเซยถกนามาใชเรยกดนแดนกลมเกาะทางตอนใตของคาบสมทรไทยในปจจบน โดยพอคาซงเดนทางคาขายผานไปมาระหวางดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใตตงแตปลายศตวรรษกอนหนา

ขอนาสงเกตประการหนงเกยวกบการสรางชาตอนโดนเซยคอ แมกลมเกาะอนโดนเซยจะมการรวมตวของผนาการเมองกลมตางๆเพอตอตานการตกอยใตอทธพลของดตชเพยงใด แตทายท สดชาตซงพยายามประนประนอมและชวยกนสรางขนมานนกลบถกสรางขน

5WIKIPEDIA The Free Encyclopedia, Indonesia, accessed July 20, 2015, available from:

https://en.wikipedia.org/wiki/Indonesia

20

บนพนฐานการเคยตกเปนอาณานคมของดตชรวมกนมากอน โดยถอเอาดนแดนซงดตชเคยยดครองเปนดนแดนของสาธารณรฐอนโดนเซยดวยเชนกน แมวาดนแดนบางสวนจะไมเคยมปฏสมพนธ ในแงประวตศาสตรรวมกนมากอนกตาม การใชคาวาอนโดนเซยกเชนกนเมอสบยอนกลบไปพบวาคาอนโดนเซยนนนกเดนทางชาวดตชใชมาตงแตราวค.ศ. 18506 แลว จงอาจกลาวไดวาผนาชาตนยมของรฐชาตอนโดนเซยซงปฏเสธและตอตานการตกอยใตอทธพลของชาตตะวนตกกลบอาศย สงทชาตตะวนตกสรางไวเปนรากฐานในการสรางชาตเชนเดยวกน ทงนความสาคญของคาวาอนโดนเซยไมไดอยทวาเรมใชมานานเทาใด หากแตสาคญวาคาดงกลาวถกนามาใชอยางแพรหลายโดยใครและใชเพออะไร ดงไดกลาวไปแลววาคาอนโดนเซยนนในชวงตนศตวรรษท 20 ผนากลมชาตนยมไดนามาใชเรยกดนแดนซงเคยตกเปนอาณานคมของดตช เพอให เกดความรสก เปนหนงเดยวกนของกลมคนซงมความแตกตางหลากหลายในกลมเกาะอนโดนเซย และทงหมดตองตกอยใตการยดครองของตะวนตกรวมกน สงเหลานถกจดเตรยมไวเพอการตอสใหไดมา ซงเอกราชและอธปไตยในอนาคต

กอนการตกเปนอาณานคมของดตชดนแดนตางๆในกลมเกาะอนโดนเซยตางมเรองราวประวตศาสตรเปนของตนเอง กลมคนในแตละพนทมประวตศาสตร วฒนธรรม และวถ ในการดาเนนชวตซงตางกนตามธรรมชาตของกลมคนและพนท อกทงมภาษาตลอดจนความเชอ ซงแตกตางกนดวย ดงนนกอนทจะทาความเขาใจถงแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยใน ค.ศ. 1945 จงควรทาความเขาใจความเปนมาของกลมคนและประวตศาสตรของแตละดนแดน ซงจะถกนามาประกอบกนเปนประชากรและดนแดนของประเทศสาธารณรฐอนโดนเซยตอไป การทาความเขาใจพนฐานความแตกตางของกลมคนและดนแดน จะชวยสรางความเขาใจวาเพราะเหตใดการสรางเอกภาพและสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยจงกนเวลายาวนาน แมวาสงคราม การตอสเพอเอกราชกบดตชจะจบลงแลวกตาม อกทงการทาความเขาใจความตางของกลมคน จะชวยเพมความเขาใจ วาเอกราชของชาตทกลมผนาชาตนยมซงนาโดยซการโนและฮตตาประกาศออกไปเปนเพยงจดเรมตนของความยากลาบากในการสรางชาตทแทจรงเทานน และเมอ มความเขาใจในเรองความแตกตางของผคนบรเวณนแลว จะทาใหเขาใจไดวาเหตใดสาธารณรฐอนโดนเซยในคาประกาศเอกราชจงตองระบใหความเปนเอกภาพ เปนเงอนไขสาคญขอแรก ของรฐธรรมนญ ทงทผสรางความเปนเอกภาพยอมทราบดแกใจวาเอกภาพดงกลาวไมเคยมอยจรง

6วทยา สจรตธนารกษ, อนโดนเซย: การเมอง เศรษฐกจ และการตางประเทศ ค.ศ. 1997 – 2006

(กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยตะวนออกศกษาฯ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2541), 4.

21

ทวาเอกภาพเปนสงซงจาเปนตองสรางขนใหจงไดเชนกน เพอความอยรอดและมนคงของประเทศในเวลาตอมา

ในบทนจะมงนาเสนอประวตศาสตรโดยสงเขปของดนแดนซงตอมาไดชอวาสาธารณรฐอนโดนเซย โดยประเดนแรกจะกลาวถงภมหลงทางประวตศาสตรของกลมเกาะอนโดนเซยจนถงสงครามโลกครงท 2 ซงจะเปนขอมลพนฐานเพอแสดงใหเหนวาดนแดนเหลาน มความเปนมาอยางไร กอนถกจดบงคบโดยรฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยใหกลายเปนหนงเดยวกนในเวลาตอมา ประเดนทสองจะนาเสนอความแตกตางหลากหลายโดยสงเขป ของกลมคนและพนท ซงจะสาคญตอการสรางเอกภาพในชวงการประกาศเอกราชและการตอส เพอเอกราชหลงจากนน กระทงสาธารณรฐอนโดนเซยไดรบเอกราชจากดตชในเวลาตอมา ดงนนเพอใหการทาความเขาใจเกยวกบแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยสาเรจผลจงควร ทาความเขาใจพนฐานในประเดนเหลานเสยกอน

ภมหลงทางประวตศาสตรจนถงสงครามโลกครงท 2

จากบนทกของพอคาและนกเดนทางซงตองเดนทางระหวางซกโลกตะวนตก และซกโลกตะวนออก พบวามการบนทกถงดนแดนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาตงตนครสตกาล สาหรบกลมเกาะอนโดนเซยเปนสวนหนงของเสนทางการคาและการเดนทางในบรเวณนเชนกน การอยในเสนทางการคาสาคญจงสงผลใหเกดอาณาจกรหรอรฐการคาใหญนอยตามกลมเกาะ ซงเปนเสนทางการคาเหลานดวย เหตดงกลาวจงเปนทมาของประวตศาสตรยคตนในบรเวณดงกลาว จากการศกษาสามารถสบคนเรองราวประวตศาสตรชวงแรกของรฐในกลมเกาะเหลานไดไมยากนก เนองจากมบนทกของพอคาและนกเดนทางซงสญจรผานไปมาไดบนทกถงรฐยคตน ของดนแดนแถบนไวและมผรวบรวมใหศกษาอยไมนอย ทงเรองราวของอาณาจกรศรวชยบนเกาะสมาตรา (ในวทยานพนธนจะศกษาศรวชยภายใตขอสนนษฐานทวาศนยกลางอยทเมองปาเลมบงเทานน) อาณาจกรมะตะรมและอาณาจกรมชปาหตบนเกาะชวา รฐสลตานของอาเจะหบนเกาะ สมาตรา และเรองราวของชมชนการคาตามลมแมนาจมบ (Jambi) เหลานเปนตน เมอทาการศกษาพบวาแตละอาณาจกรห รอรฐการคาท เกดขน ชวงแรกบ รเวณกลม เกาะอนโดน เซ ยนน ตางมประวตศาสตรเปนของตนเองทงสน ทวาดนแดนเหลานมปฏสมพนธเชงบรณภาพทางดานดนแดนตอกนนอยมาก เนองจากแตละกลมเกาะอยหางไกลกนทาใหการจะสถาปนาอาณาจกร ทเขมแขงกระทงสามารถควบคมดนแดนทงหมดใหมเสถยรภาพเชนรฐบนภาคพนทวปเกดขน ไดยาก แตหากจะมปฏสมพนธหรอบรณภาพทางดานดนแดนรวมกนอยบางมกปรากฏในรป

22

ของสงครามหรอการสรบเปนหลก เชนกรณอาณาจกรศรวชยบนเกาะสมาตราและอาณาจกร มะตะรมบนเกาะชวา เปนตน กระทงเมอชาตตะวนตกเรมเขามารกรานดนแดนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนระยะ สงผลใหดนแดนแถบนยงหางไกลการมปฏสมพนธรวมกนออกไป กระทงดตชเรมขยาย อท ธพ ลท างการคาและ คอยขย บ เขาครอบงา ดน แดนบ างแห งไดตงแ ตราว ปลายครสตศตวรรษท 16 – ตนครสตศตวรรษท 17 โดยในค.ศ. 1592 ดตชไดเรมดาเนนการตงสถานการคาทเมองบนตม (Bantam)7 บนเกาะชวา และในค.ศ. 1619 ดตชสามารถเขายดเมองทาปตตาเวยบนเกาะชวาไวได จงถอเปนจดเรมตนการยดครองดนแดนในกลมเกาะอนโดนเซย ของดตช จากนนดตชจงขยายสถานการคาไปยงเมองทาอนในกลมเกาะอนโดนเซย ทงบนเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส เปนตน

หากจะศกษาภมหลงทางประวตศาสตรของดนแดนกลมเกาะอนโดนเซย เพอสรางความเขาใจตอความเปนมากอนการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยนน อาจแบงชวงเวลา ของการศกษาประวตศาสตรดงกลาวออกเปน 3 ชวงเวลาสาคญ ดงน

ประวตศาสตรกลมเกาะอนโดนเซยกอนครสตศตวรรษท 158

ดนแดนซงเปนทตงของกลมเกาะอนโดนเซยมภมศาสตรทตงอยระหวางทางผาน ของ 2 ฝงวฒนธรรม คอวฒนธรรมจนทางทศตะวนออกและวฒนธรรมอนเดยจากทศตะวนตก ทาใหประวตศาสตรยคแรกของรฐบรเวณนนอกจากเกดจากการรวมตวของกลมคนในทองถนแลว สงซงสงเสรมพฒนาการของรฐทองถนมากทสดประการหนงคอการรบวฒนธรรมจากภายนอก จากหลกฐานทางโบราณคดและเอกสารบนทกของนกเดนทางในชวงศตวรรษแรกพบวา บรเวณกลมเกาะอนโดนเซยไดรบวฒนธรรมอนเดยมาใชในการปรบปรงรปแบบการปกครองของรฐ

7Nicholas Tarling, ed., Southeast Asia Past and Present (Melbourne: F.W.Cheshire, 1966), 38. 8D.G.E Hall, A history of Southeast Asia, 4th ed., (London Macmillan, 1985); Anthony Reid,

Southeast Asia in the age of commerce 1450-1680 volume two expansion and crisis (Chiang Mai: Silkworm

Books, 1988); M.C. Ricklefs, A history of modern Indonesia since C.1300, 3rd ed., (London: Macmillan,

1981); Nicholas Tarling, ed., The Cambridge history of southeast Asia, (Cambridge: Cambridge University

Press, 1999).

23

ทองถนจนเตบโตและรงเรองกลายเปนอาณาจกรสาคญตอมา อาท อาณาจกรศรวชย อาณาจกร มะตะรม และอาณาจกรมชปาหต เปนตน

สาหรบอาณาจกรศรวชยซงนกประวตศาสตรสวนหนงประเมนจากหลกฐานทพบ ในปจจบนและเชอวามศนยกลางอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย หรอบรเวณซงเปนเมองปาเลมบงในปจจบน ศรวชยเปนรฐทองถนของกลมเกาะอนโดนเซย ทเจรญรงเรองมาจากการเปนศนยกลางการคาสาคญในบรเวณนตงแตราวครสตศตวรรษท 7 โดยอาณาจกรศรวชยทสมาตราใชขอไดเปรยบเรองภมศาสตรทตงทาใหสามารถควบคมการคาบรเวณชองแคบมะละกา (The Strait of Malacca) และชองแคบซนดา (The Strait of Sunda) ได จากหลกฐานพบวาเมอแรกสถาปนาอาณาจกรศรวชยคอรฐพทธ แสดงใหเหนวาแตเดมผคนทองถนในกลมเกาะอนโดนเซยนนรบนบถอศาสนาอนมากอนจะกลายเปนดนแดนซงนบถอศาสนาอสลามเปนอนดบตนของโลกเชนในปจจบน โดยขณะทอาณาจกรศรวชยบนเกาะสมาตราเรองอานาจขนมาจากการเปนรฐการคาซงควบคมการคาในคาบสมทรและกลมเกาะนน ไมไกลออกไปท เกาะชวาไดเกดอาณาจกรสาคญขนราวปลายครสตศตวรรษท 7 – ตนครสตศตวรรษท 8 ซงอาณาจกรดงกลาวมอานาจขนมาจากการควบคมอาณาจกรเลกอนๆบนพนทของเกาะชวา อาณาจกรดงกลาวคออาณาจกรมะตะรมในชวากลางภายใตการปกครองของราชวงศไศเลนทร (Silendras) ซงเมอเรมสถาปนาอาณาจกรมะตะรมมการนบถอศาสนาฮนดกอนทจะนบถอศาสนาอสลามในภายหลง จากการศกษาพบวาศาสนาอสลามเขามามอทธพลในบรเวณนผานบรบทการคากบพอคามสลมจากอนเดยเปนสาคญ แมวาอาณาจกรศรวชยและอาณาจกรมะตะรมซงรวมสมยกนจะเปนทรจกวามปฏสมพนธโดดเดนเรองการแขงอานาจระหวางดนแดนเปนหลก แตทง 2 อาณาจกรมปฏสมพนธระหวางกนในดานอนดวย กลาวคอทง 2 อาณาจกรมปฏสมพนธผาน การแตงงานระหวางเชอพระวงศของทง 2 อาณาจกร และมการตดตอซอขายขาวระหวางกนดวย ความสมพนธกงมตรกงศตรระหวาง 2 อาณาจกรดาเนนไปถงราวตนครสตศตวรรษท 9 จากนน จงเรมเกดการสรบมากกวาการเจรญสมพนธไมตร กระทงในค.ศ. 1006 กษตรยแหงอาณาจกร ศรวชยจงสามารถปราบอาณาจกรมะตะรมลงได9

ขณะทบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยมอาณาจกรสาคญเกดขนโดยมความสมพนธทง ในเชงมตรและศตรตอกนนน ทางฝงตะวนตกของเกาะทง 2 ซงคอดนแดนทางตอนใตของประเทศอนเดยในปจจบนได เกดอาณาจกรใหม ขน เชนกน คออาณาจกรโจละ (Chola Kingdom)

9Nicholas Tarling, ed., The Cambridge history of Southeast Asia (Cambridge: Cambridge

University Press, 1999), 176.

24

ซงอาณาจกรดงกลาวจะมผลตอหนาประวตศาสตรดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยในเวลาตอมา เนองจากอาณาจกรโจละสถาปนาขนโดยมจดมงหมายเพอขนมาทาหนาทศนยกลางการคาเชนเดยวกบทศรวชยเปนอย รายไดหลกจากการคาของศรวชยคอมลเหตจงใจใหรฐการคาอนตองการแขงอานาจดวย โดยรายไดของอาณาจกรศรวชยมมลคาสงมากเนองจากอาณาจกรศรวชย มรายไดทงจากการเกบภาษทางทะเล จากเรอสนคาทสญจรผานไปมาบรเวณชองแคบมะละกา และชองแคบซนดา อกทงอาณาจกรศรวชยย งทาหนาท เมองทาแลกเปลยนสนคาบรเวณ ผนแผนดนใหญและคาบสมทรตลอดจนกลมเกาะขางเคยงอกดวย ดงนนการมอยของอาณาจกร ศรวชยจงเปนอปสรรคขดขวางการเตบโตของอาณาจกรโจละอยางเลยงไมได ผนาของอาณาจกร โจละจงยกทพมาโจมตอาณาจกรศรวชยในค.ศ. 102510 ทาใหอาณาจกรศรวชยคอยเสอมอานาจลง ผนวกกบจนเปลยนนโยบายการคาโดยเรมคากบรฐอนในคาบสมทรมลายโดยตรงไมผานพอคา คนกลาทาใหความสาคญของศรวชยในฐานะพอคาคนกลางและจดพกแลกเปลยนสนคาลดลง ไปดวย สงผลใหรฐในคาบสมทรซงเคยอยใตอทธพลของศรวชยคอยสะสมอานาจเขมแขงขน และเกดการแขงขอตออานาจของกษตรยแหงอาณาจกรศรวชยเพมขน

ขณะทอาณาจกรศรวชยคอยๆเสอมอานาจลง อาณาจกรมะตะรมซงเคยถกอาณาจกร ศรวชยโจมตคอยฟนอานาจกลบมามอทธพลอกครงบรเวณตะวนออกของเกาะชวา แตชวงแรก ของการฟนคนอานาจนนอาณาจกรมะตะรมไดแยกเปน 2 สวน เนองจากมปญหาการเมองภายในกระทงค.ศ. 1222 มความเปลยนแปลงทางการเมองภายในอาณาจกรสงผลใหเกดการเปลยนราชวงศ และทาใหอาณาจกรมะตะรมคอยสะสมอานาจจนสามารถกลบมารงเรองอกครง ชวงเวลาใกลเคยงกนนกลมคนจนไดขยายอทธพลทางการคาเขามาในบรเวณดงกลาว โดยรวมมอกบเจาชายพระองคหนงแหงอาณาจกรมะตะรมคอเจาชายวชย (Prince Vijaya) สถาปนาอาณาจกรใหมชอมชปาหต ซงเปนรฐฮนด – พทธ โดยอาณาจกรมชปาหตเรมสถาปนาอาณาจกรปลายครสตศตวรรษท 13 และรงเรองราวครสตศตวรรษท 14 ซงเปนชวงเวลาทอาณาจกรศรวชยเสอมอานาจลง ทาใหอาณาจกรมชปาหตไมมคแขงทางการเมองทสาคญนก และอาณาจกรมชปาหตจะเรมเสอมอานาจลงในราวครสตศตวรรษท 15 พรอมกบการเกดขนของเมองทามะละกา11

สงเกตไดวาปจจยซงสงผลตอความรงเรองหรอเสอมโทรมของอาณาจกรหรอรฐบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยนน นอกจากปจจยภายในเรองความขดแยงระหวางรฐทองถนแลว ปจจยสาคญอกประการคอผลจากภมศาสตรทตงมสงผลตอการเตบโตทางเศรษฐกจในฐานะรฐหรอ

10เรองเดยวกน, 173 – 175. 11เรองเดยวกน, 179.

25

เมองทาทางการคาซงถอเปนธรรมชาตของทองถนบรเวณน การคาจงกลายเปนปจจยสาคญสาหรบการเจรญเตบโตหรอการเสอมโทรมของดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยอยางเลยงไมได อาจกลาวไดวาบรบทของการคาเปนสวนหนงซงนาพาความเจรญมาใหคนพนเมองในทองถน การคานามาซงความรและพฒนาการทางสงคมซงจะเกดขนกบชนชนปกครองหรอหนวยการเมองของดนแดนบรเวณน ซงสงสาคญทสดประการหนงทมากบยคการคาในบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยคอ การเขามาของศาสนาอสลามซงถอเปนมรดกทางวฒนธรรมของคนสวนใหญ ในกลมเกาะอนโดนเซยกระทงปจจบน แตไมนานคนบางกลมทมากบบรบทการคาบางประเภทจะสราง ความเจบปวดและเสยหายใหกบรฐและคนพนเมองบรเวณดงกลาวเชนกน การคาซงเกดขน ในบรเวณนจงไมไดนามาซงทรพยสนหรออานาจทางการเมองมาสคนพนเมองแตเพยงอยางเดยว

แต เดมคนทองถนในดนแดน เอเชยตะวนออก เฉ ยงใตนบ ถออานาจเรน ลบ เหนอธรรมชาตอยกอนแลว แตการเขามาของพอคาหรอพราหมณจากอนเดยพรอมดวยขบวนเรอสนคาไดนาความรเรองอน อาท เรองศาสนาและตาราการปกครองเขามาชวยสงเสรมสถานภาพ ของชนชนนา กระทงรฐบรเวณนบางสวนปรบตวเปนรฐซงมรปแบบโครงสรางทางสงคมการเมองตางไปจากเดม การกลาววากลมคนจากอนเดยเปนผนาเอาวฒนธรรมความเปลยนแปลงกระทงความรเขามายงกลมเกาะอนโดนเซยทงทมขบวนเรอสนคาหรอนกเดนทางกลมอน (อาท พอคาจากจน ญปน อาหรบ เปอรเซย และยโรป) ผานทางเชนกน เนองจากแมพอคาจากอาหรบและเปอรเซยจะเขามาตดตอการคาในบรเวณน แตกลบพบวาการตงถนฐานของคนเหลานอยแยกกบคนพนเมองและไมเนนการเผยแผศาสนา ขณะทพอคามสลมจากอนเดยกลบแตกตางกน เพราะในชวงตนครสตศตวรรษท 13 อนเดยถกปกครองโดยราชวงศโมกล (Mogul Dynasty) และปลายศตวรรษเดยวกนศาสนาอสลามไดเผยแผเขาไปทางทศตะวนตกของอนเดยบรเวณรฐกจราต (Gujarat)12 ซงเปนแหลงทยโรปเขามาตดตอคาขายเครองเทศดวย ซงเมอพอคาจากกจราตทาหนาทพอคา คนกลางเขามาตดตอยงกลมเกาะอนโดนเซยเพอซอขายสนคาพนเมอง คนกลมนจงนาศาสนาเขามาเผยแผยงดนแดนนดวยโดยผานการแตงงานกบหญงพนเมอง ทาใหบตรทเกดมานบถอศาสนาอสลามตามบดากระทงศาสนาอสลามมคนนบถอเพมขน หรอบางกรณภายหลงจากทพอคาเหลานเขามาตงหลกแหลงในกลมเกาะอนโดนเซยและมความตองการจะยกสถานะทางสงคมของตนเอง จงเกดการแตงงานกบชนชนนาในสงคมพนเมองทาใหความเชอของศาสนาอสลามเรมเผยแผตอไป ขณะทกลมพอคาจากจน ญปน และยโรปนนธรรมชาตของการนบถอศาสนาแตกตางกนตงแตตน

12Water F. Vella, The Indianized States of Southeast Asia (Canberra: Australian University

Press, 1975), 231.

26

จงมความเปนไปไดนอยทคนกลมนจะเปนผเผยแผศาสนาอสลามในบรเวณดงกลาว กระทงใน ค.ศ. 1292 มารโค โปโล (Marco Polo) นกสารวจชาวอตาลบนทกวาเขาไดแวะพกทเมองทาเปอรลก (Port of Perlak) บรเวณตอนเหนอ ของเกาะสมาตราและพบวามพอคาชาวมสลมตงถนฐานอยบรเวณดงกลาวแลว รวมถงคนพนเมองในบรเวณนนมการรบนบถอศาสนาอสลามดวย ตอมาพบวาผปกครองในเมองสมทร (Samudra) และปาไซ (Pase) บนเกาะสมาตราตางนบถอศาสนาอสลามแลวเชนกน13

หลงผานประวตศาสตรยคเรมแรกของรฐทองถนทงอาณาจกรศรวชย อาณาจกร มะตะรม และอาณาจกรมชปาหต กระทงอาณาจกรตางๆเหลานเรมเสอมอานาจลง รวมถงม การเขามาของความเชอใหมในดนแดนนคอความเชอในศาสนาอสลาม ตอมากลมเกาะอนโดนเซย ตองเผชญกบความทาทายจากภายนอกเพมขน เมอสนคาพนเมองซงผลตไดในบรเวณนกลายเปนสนคาซงเปนทตองการของตลาดโลกมากขน ดวยบรบททางการคาจงสงผลใหบรเวณดงกลาวกลายเปนแหลงผลตวตถดบสาคญของโลกซงมปรมาณความตองการเพมสงขนโดยมสนคาทสาคญคอวตถดบกลมเครองเทศ สงผลใหกลมพอคาหรอบรษทการคาโดยเฉพาะจากตะวนตกเรมเขามาตดตอทาการคาในบรเวณนมากขน ซงชาวตะวนตกทเขามาจะนาความเดอดรอนบางประการมาใหดนแดนบรเวณนตอมา และกลายเปนประวตศาสตรหนาใหมของดนแดนทจะสงผลใหกลมเกาะอนโดนเซย ซงแตเดมตางคนตางอยตามกลมชาตพนธและสรบกนเมอผลประโยชนไมลงตวยงอยหางไกลกนออกไปเมอเกดการแทรกแซงจากภายนอก

การปรากฏตวและการขยายอทธพลของดตชในกลมเกาะอนโดนเซย

ในครสตศตวรรษท 15 กองทพเรอโปรตเกสประสบความสาเรจในการเดนทาง ออมแหลมกดโฮป (Cape of Good Hope) กระทงสามารถเดนทางมาถงอนเดยเพอแสวงหาเมองทาการคาเพอซอขายสนคาพนเมองกบรฐทองถน และในค.ศ. 1511 โปรตเกสกาวหนาไปอกขน ในการวางรากฐานทางการคาในบรเวณหมเกาะเครองเทศ โดยการยดเมองทามะละกาซงเปนทางผานของเรอสนคาบรเวณหมเกาะเครองเทศไวได เมอไดมะละกาไวในการครอบครองแลวโปรตเกสพยายามทจะขยายอทธพลเขามายดดนแดนฝงตรงขามชองแคบมะละกาคอบรเวณเกาะ สมาตราดวย เพอควบคมเสนทางการคาเครองเทศอยางเบดเสรจนนเอง โปรตเกสพยายาม เขายดครองปาไซบนเกาะสมาตรา แตสลตานของอาเจะหซงเปนอาณาจกรทางตอนเหนอ ของเกาะสมาตราไมยนยอมและเขาขดขวางเสยกอน อยางไรกตามโปรตเกสสามารถเขาควบคม

13เรองเดยวกน, 232.

27

เสนทางการคาเครองเทศในบรเวณดงกลาวไดจากการยดครองเมองทามะละกา ตอมาในค.ศ. 1513 เพอขยายการผกขาดการคาในบรเวณนนโปรตเกสพยายามตดตอกบทงเทอรเนต (Ternate) และทดอร (Tidore)14 เมองในหมเกาะโมลกกะหรอหมเกาะเครองเทศ ซงโปรตเกสประสบความสาเรจในการเจรจาดงกลาว เพราะสลตานของทง 2 อาณาจกรอนญาตใหโปรตเกสสรางปอมในดนแดนของตนได ตอมากองเรอโปรตเกสไดขยายอทธพลทางการคาเพมขน โดยในค.ศ. 1524 โปรตเกสขยายอทธพลเขาไปในเกาะกาลมนตน (องกฤษเรยกเกาะบอรเนยว) และระหวางค.ศ. 1525 – 1526

โปรตเกสไดตดตอการคากบรฐบนเกาะสลาเวสและนวกน ตอมาในค.ศ. 1532 โปรตเกสสามารถตดตอการคากบชาวตมอรได นอกจากนบรเวณอนซงโปรตเกสสามารถขยายอทธพลทางการคา ไปถงคออมบน (Ambon) ซงโปรตเกสไดสรางสถานการคาขนดวย นอกจากการคาแลวโปรตเกส พยายามเผยแผศาสนาครสตดวยเชนกนทวาไมสาเรจผลนก

คลายวาการคาของโปรตเกสบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยจะประสบความสาเรจด ทวาในทสดแผนผกขาดการคาของโปรตเกสตองลมเหลวในชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 16

เนองจากปญหาการจดการภายในของโปรตเกสสงผลใหโปรตเกสเสอมอานาจลง และเมอดตช ในยโรปแยกตวออกจากโปรตเกสสาเรจยงสงผลใหโปรตเกสตกอยในสภาวการณทยากลาบาก ตอมาเมอดตช เรมสงกองเรอเขามายงเอเชยตะวนออกเฉยงใตในค.ศ. 1595 ทาใหโปรตเกส เรมประสบปญหา เรองอทธพลทางการคาในบรเวณน ตอมาดตชเรมตงสถานการคาในบนเตน (Banten) ซงอยทางตะวนออกของเกาะชวา และในค.ศ. 1602 ดตชไดสถาปนาบรษทการคาชอ The Dutch East India Company (ภาษาดตชเรยก ; Vereenigde Oost – Indische Compagnie) หรอ วโอซ (VOC) เพอเขามาดแลกจการการคาในบรเวณนและเพอระดมทนจากกลมผลประโยชน ในเมองแมมาสรางกองเรอคมกน กอนทดตชในนามบรษทวโอซจะมงความสนใจไปทหมเกาะเครองเทศ ซงหากตองการขยายอทธพลเขาไปยงบรเวณดงกลาว ดตชตองขจดอทธพลเดม ของโปรตเกสเสยกอน ดตชจงใชกองทพเรอเขาโจมตเพอขบไลโปรตเกสทเทอรเนตและอมบน ในค.ศ.1605 จากนนในค.ศ. 1641 ดตชรวมมอกบสลตานแหงยะโฮร (Johor) เขายดเมองทามะละกาซงสงผลใหดตชสามารถควบคมชองแคบมะละกาและชองแคบซนดาได เมอสามารถควบคม ชองแคบทง 2 แลวดตชจงเรมลดความสาคญของชองแคบมะละกาลง โดยเรมสงเสรมสถานะ ของชองแคบซนดา เนองจากชองแคบซนดาสะดวกสาหรบดตชในการเขาควบคมมากกวา และสามารถใชปองกนการโจมตไดงายกวาเนองจากอยใกลกบเกาะชวาซงดตชมอานาจอย ในชวงนดตชจงตงตาแหนงขาหลวงใหญ (Governor General) เพอปกปองเขตแดนทตนเองมอทธพล


28

ทางการคาอย15 โดยกลมคนเหลานนจะดแลเพยงการผกขาดและกดกนทางการคาเทานน เมอดตชเขามาตดตอกบรฐทองถนในกลมเกาะอนโดนเซยมากขนและไดประโยชนกลบไป เปนชวงเวลาเดยวกบทชาตตะวนตกอนเชนองกฤษพยายามขยายอทธพลเขามายงบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยเชนกน

ขณะทชาตตะวนตกขยายอทธพลเขามาบรเวณกลมเกาะอนโดนเซย สงผลใหคน และรฐพนเมองไดรบผลกระทบดวยกนทงสน โดยรฐและกลมคนบนเกาะชวาสามารถเปนตวอยางของผไดรบผลกระทบได สาหรบรฐบรเวณเกาะชวาหลงจากอาณาจกรมชปาหตเสอมอานาจลงแทบไมปรากฏวามรฐใดบนเกาะนโดดเดนขนมาอก ยกเวนเพยงรฐสลตาน (Sultanate) ซงเปนรฐการคาทางตอนเหนอของเกาะ เชน เดมก (Demak) จเรบอน (Cirebon) และบนเตน เปนตน ราวปลายครสตศตวรรษท 16 อทธพลของเมองทาทางตอนเหนอไดขยายเขามายงพนทตอนใน กระทงถงดนแดนทเปนเมองยอกยาการตา (Yogyakarta) ในปจจบน และเกดการพฒนาเปนอาณาจกร มะตะรมอกครง โดยมกษตรยทสาคญของอาณาจกรมะตะรมในชวงเวลานคอสลตาน อากง (Sultan Agung; ค.ศ. 1613 – 1645) ชวงเวลาดงกลาวตรงกบสมยทดตชขยายอทธพลการคามาถงเกาะชวาเชนกน ขณะทสลตาน อากงดารงพระชนมชพอยนน ดตชพยายามทาลายอทธพล ของโปรตเกสทมะละกา โดยพยายามใหพอคาทงหลายนาสนคาไปเทยบทาทปตตาเวยบนเกาะชวา ซงเปนเมองทาทพอคาดตชมอทธพลอยแทนการเทยบทาทเมองทามะละกา ขณะเดยวกนสลตาน อากงไดรวมมอกบโปรตเกสในการขบไลดตชออกจากดนแดนแตไมสาเรจ ดงไดทราบไปแลววาดตชยดมะละกาไดในค.ศ. 1641 เมอโปรตเกสพายแพจงทาใหสลตาน อากงแหงอาณาจกรมะตะรมพยายามดงองกฤษเขามาคานอานาจดตชแตไมไดผลเชนกน

เหตการณความยงยากสาหรบรฐพนเมองจะเกดขนอกครงหลงจากสลตาน อากงสวรรคต อาณาจกรมะตะรมของพระองคถกแบงออกเปน 2 สวน คออาณาจกรทมศนยกลาง อยบรเวณเดมซงเปนทตงของเมองยอกยาการตาในปจจบน และอาณาจกรซงถกสรางขนใหม ในบรเวณทตอมารจกกนในนามเมองสราการตา (Surakarta)16 โดยดตชรวมอยในเหตการณครงนดวยและดตชเลอกใหการสนบสนนราชสานกทง 2 ศนยอานาจ ทงทยอกยาการตาและสรากาตาร ดตชแสดงออกวาใหการสนบสนนราชสานกทยอกยาการตา ขณะเดยวกนดตชไดชวยหาอปกรณและดแลการปลกสรางราชสานกใหมทสราการตาดวยเชนกน ซงความแตกแยกของอาณาจกร

15Nicholas Tarling, ed., The Cambridge history of Southeast Asia (Cambridge: Cambridge

University Press, 1999), 38 – 53. 16Harry Aveling, ed., The development of Indonesia Society: From the Coming of Islam to

the Present Day (Queensland: University of Queensland Press, 1979), 30 – 37.

29

มะตะรมครงนถอเปนเสมอนจดเรมตนททาใหอานาจทางการเมองของรฐทองถนถกแบงแยก และปกครอง (Devide and Rule)โดยมชาตตะวนตกรวม รเหนดวย ผลจากการสนบสนน ความแตกแยกดงกลาวทาใหดตชไดประโยชนในการผกขาดการสงออกและนาเขาสนคา ไดรบการยกเวนภาษรวมถงไดรบสทธในดนแดนปตตาเวยและเซมารง (Semarang) นอกจากนดตช ไดผลประโยชนจากศนยกลางอานาจทง 2 แหงทแตกออกมาจากอาณาจกรมะตะรมในอกแงหนงดวย กลาวคอทง 2 ศนยอานาจตองจายคาเสยหายจากผลของสงครามใหกบดตชซงเขาไปมสวน ในสงครามดวย ทวาเมอราชสานกทสราการตาไมมเงนจายในสวนนทาใหดตชบบบงคบใหดนแดนอนซงเปนเมองทาในอานาจของสราการตาจายคาเสยหายเหลานนแทน เหตการณดงกลาวสงผลใหดตชและราชสานกสราการตามปญหาการเมองกนตอมา และนบแตครสตศตวรรษท 18 เปนตนมาเกาะชวาทงเกาะกวนวายกบการทผ ปกครองพนเมองยกดนแดนในการปกครองของตนเอง ใหกบดตชหลายค รง ทงดนแดน รฐสล ตาน จเรบอนและเกาะมาดรา (Madura) เปนตน แตความวนวายระหวาง 2 ศนยอานาจซงแตกมาจากอาณาจกรมะตะรมกสนสดลงในค.ศ. 1755

เมอดตชไดลงนามรวมกบทง 2 อาณาจกรในสนธสญญากยนต (The Treaty of Giyanti) เพอแบง เขตแดนของอาณาจกรมะตะรมเปน 2 สวนใหชดเจน

แมวาการเขามาของดตชจะนาพาความเดอดรอนทางการเมองมาสผปกครองพนเมองและประชากรของรฐทองถนไมนอย ทวามสงทประชากรแฝงในทองถนสรางความเดอดรอน ใหดตชปรากฏอยบางเชนกน กลาวคอในค.ศ. 1740 ชาวจนซงเปนประชากรแฝงและอาศยอยจานวนมากทเมองทาปตตาเวยบนเกาะชวา เนองจากกลมชาวจนถอเปนแรงงานหลกของเมองทาการคา เกดปญหากระทบกระทงกบชาวดตชบอยครงขน เพราะจานวนประชากรชาวจนไดเพม มากขนทเมองทาปตตาเวย สงผลใหดตชตองออกมาตรการใหบรษทวโอซสามารถเนรเทศคน ซงไมพงประสงคออกจากปตตาเวยได และตลอดครงแรกของครสตศตวรรษท 18 คนจนมปญหากบบรษทวโอซมาตลอด ตอมาในระหวางค.ศ. 1767 – 1777 ดตชจดการปราบปรามโจรสลดบรเวณเกาะชวาและปราบกลมคนจนโพนทะเลทขดขวางการคาของดตช รวมถงทาสงครามยดดนแดน ของชาวฮนดจนตองถอยไปยงเกาะบาหล ในปลายครสตศตวรรษท 18 บรษทวโอซจงสามารถควบคมกจการการคาไดเกอบทงเกาะชวา17

เกาะสมาตราเปนบรเวณซงตองเผชญกบการขยายอทธพลของดตชเชนกน เนองจากภมศาสตรทตงของเกาะอยบนเสนทางผลประโยชนจากการคา อกทงทรพยากรธรรมชาตของเกาะ สมาตราเปนทลอตาลอใจพอคาจากตะวนตกเชนกน ขณะเดยวกนเกาะสมาตราประกอบไปดวย

17เรองเดยวกน, 30 – 37.

30

หลายศนยอานาจเชนเดยวกบบรเวณอน แตศนยอานาจหลกซงจะกลาวถงในทนคอรฐอาเจะห และรฐของชนเผามนงกาเบา สาหรบอาเจะหเปนรฐขนาดใหญอยทางตอนเหนอของเกาะสมาตรา โดยมชวงเวลารงเรองมากทสดในสมยสลตานอสกานดาร มดา (Iskandar Muda; ค.ศ. 1603 – 1636)

การทอาเจะหตองเผชญกบภยคกคามจากดตชเนองจากอาเจะหเปนรฐขนาดใหญบนเกาะสมาตราและมอทธพลเหนอศนยอานาจอนบนเกาะเดยวกนดวย นอกจากนทตงของรฐอาเจะหอยใกลกบชองแคบมะละกาซงเปนจดยทธศาสตรสาคญในการควบคมเสนทางการคาเครองเทศของดตช เมอพอคาดตชมาตดตอกบรฐหรอดนแดนบนเกาะสมาตราครงแรกในค.ศ. 1602 เพอตดตอการคาพรกไทยจงจาเปนตองตดตอกบรฐอาเจะหดวย เนองจากดนแดนซงดตชมาตดตอทาการคาดวยนนเปนดนแดนทอยใตอานาจของอาเจะห

จดเรมตนของการตดตอการคาระหวางดตชกบรฐอาเจะหเรมตนจากดตชตองยนยอมใหบรรณาการแกอาเจะหเพอสรางสมพนธไมตร แตสงเหลานนไมทาใหดตชสามารถคาขายเสร กบพอคาพนเมองของอาเจะหไดแตอยางใด เนองจากมพอคาคนกลางซงเปนขนนางของราชสานกอาเจะหขดขวางเสนทางการคาของดตชในบรเวณนนอย แมดตชจะพยายามคาขายในทางลบกบ ชนเผามนงกาเบาซงอยทางทศตะวนตกของเกาะสมาตราไปดวย แตไมประสบความสาเรจนกเชนกนเนองจากดตชมคแขงเปนพอคาชาวจนและพอคามสลมซงทาการคากบชนเผามนงกาเบา มากอน สงผลใหแมดตชจะไมพอใจระบบการคาของรฐบนเกาะสมาตราภายใตอทธพลของ ราชสานกอาเจะหนก แตจาตองกลบมาผกไมตรทางการคาดวยเชนเดม โดยระหวางค.ศ. 1610 –

1623 บรษทวโอซของดตชตองยนยอมขายสนคาตามระเบยบการคาของอาเจะห คอเสยภาษใหรฐรอยละ 21.518 และเพอเอาใจอาเจะหดตชจงรวมมอกบอาเจะหในการขจดอทธพลของโปรตเกส ในคาบสมทรมลาย แลกกบการทราชสานกอาเจะหใหสทธดตชผกขาดการคาพรกไทยได แตเมอ ถงเวลาดาเนนการจรงดตชยงคงตองเผชญกบอปสรรคเรองการถกลกลอบขายสนคาตดหนาอยเชนเดม สงผลใหความสมพนธระหวางดตชกบอาเจะหขณะนนดตชกลายเปนฝายทตองยอม ตกอยในสภาพกลนไมเขาคายไมออก

กระทงสลตานอสกานดาร มดาสนพระชนมจงทาใหรฐอาเจะหออนแอลง ประกอบกบดตชเขายดครองชองแคบมะละกาไดสาเรจ ดตชจงสามารถบบใหอาเจะหยอมรบอานาจของดตชเหนอเสนทางการคานนได และเรมเรยกรองขอคาดบกในดนแดนซงอยในอทธพลของอาเจะห

18ชนาม ชบาตะ, “การศกษาเชงประวตศาสตรเกยวกบสงคมมนงกาเบาในสมาตราตะวนตก” (สารนพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548), 38.

31

จนในทสดความขดแยงนาไปสสงครามซงดตชนากาลงกองทพเรอมาปดลอมอาเจะหไว กระทง ตางฝายตางจบกมคนของกนและกนไวได ในทายทสดสงครามดงกลาวยตลงราวค.ศ. 1659 โดยราชสานกอาเจะหใหสทธดตชผกขาดการซอขายสนคาในฝงสมาตราตะวนตกแตเพยงผเดยว ซงหมายความวาใหสทธดตชในการผกขาดการคาในพนทของชนเผามนงกาเบาดวย ดงนนหลงจากทศวรรษ 1660 เปนตนไปเมอดตชเรมหาวธในการกาจดอทธพลของอาเจะหอกครง ดตชจงพยายามสรางความรวมมอกบชนเผามนงกาเบา ซงดตชเคยแอบคาขายดวยตงแตเขามาตดตอการคาในเกาะ สมาตราเพอรวมกนกาจดอานาจของอาเจะห สาหรบชนเผามนงกาเบาความสมพนธทมตออาเจะหไมดนก เนองจากอาเจะหควบคมดนแดนของชนเผามนงกาเบามายาวนาน และหลงความพยายาม ในการตดตอเจรจาทายทสดดตชและชนเผามนงกาเบาจงบรรลขอตกลงของการเจรจาในค.ศ. 1663

โดยทง 2 ฝายลงนามในสนธสญญาปยนาน (Painan Contract) ซงสนธสญญาดงกลาวทาใหชนเผามนงกาเบาสามารถทาการคากบดตชหรอเมองทดตชอนญาตได โดยดตชจะปกปองชนเผา มนงกาเบาจากการโจมตของอาเจะห สนธสญญาฉบบนจงมความสาคญในฐานะสนธสญญา ฉบบแรกททาใหดตขเขามาแทรกแซงกจการภายในของชนเผามนงกาเบา นอกเหนอจากการผกขาดการคาอยางเปนทางการ19 และในค.ศ. 1666 ดตชใชกาลงทหารขบไลอาเจะหออกจากดนแดน ทางตะวนตกของเกาะสมาตราโดยดตชเขามาควบคมดนแดนบรเวณดงกลาวแทน จากนนระหวาง ค.ศ. 1667 – ครสตศตวรรษท 18 บรษทวโอซและดตชพยายามไมเขาไปแทรกแซงกจการภายในหรอยงเกยวกบการบรหารงานของคนพนเมองนกโดยมงเนนไปทการคาเปนหลก แมวาสงทดตชทา จะไมสงผลตออสระในการบรหารการปกครองของชนชนนา แตการผกขาดการคาโดยพอคาดตชทาใหประชาชนและพอคาทองถนบางสวนไดรบความยากลาบากในการดาเนนกจกรรม ทางเศรษฐกจ

ความสมพนธระหวางดตชกบคนพนเมองบนเกาะสมาตราตองหยดชะงกลง เมอองกฤษเขามายดครองเมองปาดง (Padang) เมองสาคญของชนเผามนงกาเบาในค.ศ. 1795 ซงเปนชวงเวลาเดยวกบทดตชตองทาสงครามในยโรป สงผลใหองกฤษไดโอกาสยดครองดนแดนในอานาจของดตชบนเกาะสมาตราตงแตค .ศ . 1795 – 1814 แมจะเปนเวลาไมนานนกแต การยดครองขององกฤษกลบมผลเปลยนแปลงความคดของชนเผามนงกาเบา เพราะองกฤษไมไดบงคบผกขาดการคาเชนทดตชทา สงผลใหประชากรสวนหนงเรมไมตองการกลบไปอยภายใต การยดครองหรอควบคมของดตชอก


32

สาหรบสงคมบนเกาะสลาเวสเดมเปนสงคมเกษตรกรรม กระทงราวครสตศตวรรษ ท 16 เมอพอคาชาวโปรตเกสยดครองมะละกาไดสาเรจ ทาใหพอคาเชอสายมลาย (Malay) บางสวนไดอพยพมาอยในดนแดนของชาวมากสซารบนเกาะสลาเวสแทน เนองจากพอคาเหลานนเหนวาภมศาสตรทตงอาณาจกรของชาวมากสซารเหมาะแกการพฒนาเปนรฐการคา เพราะสามารถผกขาดสนคาเครองเทศจากหม เกาะโมลกกะได ทาใหดนแดนของชาวมากสซารบนเกาะสลาเวส มพฒนาการทางการคาเหนอกวารฐอนบนเกาะเดยวกน อกทงชาวมากสซารยงเปนคนกลมแรก บนเกาะสลาเวสทนบถอศาสนาอสลามอกดวย จากการคาทรงเรองของชาวมากสซารจงสงผลใหดตชดาเนนการกดดนคนพนเมองบรเวณน เนองจากความรงเรองของมากสซารขดผลประโยชนทางการคากบดตชโดยตรง ในค .ศ. 1625 ดตชแสดงความประสงคใหผ ปกครองมากสซาร แจงแกราษฎรไมใหทางานหรอคาขายกบหมเกาะเครองเทศแตไมไดรบการตอบสนอง สงผลใหดตชเขาโจมตอาณาจกรของชาวมากสซาร โดยการตอสระหวางดตชและชาวมากสซารยดเยอตอไปกระทงในค.ศ. 1667 ชาวพนเมองมากสซารตองยอมไมคาขายกบหมเกาะเครองเทศการตอส จงสนสดลง ทวาสงทเกดขนตองแลกกบการทอาณาจกรของชาวมากสซารไมกลบมารงเรองอกเลย ขอนาสงเกตสาหรบดนแดนบรเวณกลมเกาะสลาเวสคอแมจะประกอบไปดวยรฐเลกรฐนอยกระจายตวในพนทแตรฐสาคญ 2 จาก 4 รฐบนเกาะ คอรฐโก-อา (Goa) ของชาวมากสซารและรฐโบเน (Bone) ของชาวบกสกลบมการแขงอานาจและอยในความสมพนธทไมดนก และชาวบกสคอกลมทสามารถทางานกบดตชไดดกวาชาวมากสซาร อกทงชาวบกสยงเปนผสนบสนนใหดตชขจดอทธพลของพวกมากสซารดวย20

จากตวอยางการเขามามอทธพลของดตชในแตบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยดงไดกลาวไปแลวขางตน จะเหนวาแตละพนทตางถกอทธพลของดตชเขาไปกดดนและมสวนสาคญ ตอพฒนาการทางการเมองของแตละพนทตางกน โดยในบางพนทการขยายอทธพลของดตช สงผลใหสงคมของกลมคนบรเวณนนไมสามารถรวมเปนหนงเดยวกนตามธรรมชาตไดอก เชนกรณของเกาะชวาหลงการลงนามในสนธสญญากยนต ขณะทดวยสญชาตญาณการเอาตวรอดทาใหรฐพนเมองบางแหงตองปรบตวเพอรบกบความเปลยนแปลง โดยยอมเสยผลประโยชนบางเพอแลกกบการไดรบประโยชนสวนอนคนกลบมา ซงสวนใหญดตชมกเปนฝายไดรบผลประโยชนมากกวาคนพนเมองเสมอ ตวอยางของกรณดงกลาว อาท กรณชนเผามนงกาเบาบนเกาะสมาตราหรอกรณของชาวมากสซารในเกาะสลาเวส เปนตน ซงกรณของรฐและกลมคนบนเกาะสมาตรานน

20Harry Aveling, ed., The development of Indonesia Society: From the Coming of Islam to

the Present Day (Queensland: University of Queensland Press, 1979), 26 – 29.

33

นาสนใจวาแมจะอยบนเกาะเดยวกนแตความเปลยนแปลง หรอวธการปรบตวทางการเมองระหวางคนอาเจะหและคนมนงกาเบากลบแตกตางกน

หากพจารณาจากขอมลขางตนพบวาในชวงกอนครสตศตวรรษท 19 แมบางพนท จะตกอยภายใตอทธพลของดตช แตเปนเพยงการตกอยภายใตอทธพลหรอการควบคมทางการคาเปนหลก ทวาเมอถงครสตศตวรรษท 19 วธการซงดตชใชในการตดตอกบดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยจะแตกตางกนไป โดยบางแหงดตชไดขยายอทธพลผานการครอบงาทางการคา ขณะทบางแหงดตชขยายอทธพลผานการยดครองทางการเมอง เปนตน

กลมเกาะอนโดนเซยภายใตการปกครองของดตช (ค.ศ. 1800 – 1941)

ชวงตนครสตศตวรรษท 19 กระทงถงชวงของสงครามชวา (Java War; ค.ศ. 1825 –

1830) ดตชเรมนาระบบการบรหารเพอสรางอาณานคมมาใชกบดนแดนในกลมเกาะอนโดนเซย จากบรษทอนเดยตะวนออกของดตชหรอวโอซเรมเปลยนเปนรฐบาลอาณานคม และเนองจากสนธสญญากยนตทาใหดนแดนบนเกาะชวาถกแบงออกเปนสวนๆเปนเขตการปกครองซงแตกตางกน โดยราชสานกทยอกยาการตาและสราการตาเปนเขตปกครองอสระ มบางพนทบนเกาะชวา ซงดตชใชอานาจเขาแทรกแซงและสามารถควบคมพนทไวไดอาทรฐสลตานบนเตน รฐสลตานแหงชวาตะวนตก และรฐสลตานแหงจเรบอน เปนตน การทพนทตางๆบนเกาะชวาถกแบงแยก และปกครองแตกตางกน เปดโอกาสใหดตชสามารถฉวยโอกาสเขามามบทบาทและอทธพลทางการเมองไดสะดวกยงขน โดยดตชเขามามอทธพลกบรฐทองถนเหลานนจากความพยายาม เขาไปมอานาจทางตรงบางทางออมบางตามบรบทซงตางกนไป ในบางพนทดตชไดตงขาหลวง เขาไปควบคมดแลพนทซงขาหลวงดงกลาวเปนคนของดตชโดยตรง ขณะทบางพนทดตชคงสถานะเดมใหผปกครองพนเมองซงยอมรบอานาจของดตชแตโดยด สวนทขาราชการซงทางานกบดตชหากเปนคนพนเมองสวนใหญดตชจะเลอกคนพนเมองจากบรเวณอนมาเปนผปกครอง เพอเปนการปองกนสานกในการรกษาผลประโยชนของทองถนตนเอง หลงจากสงครามชวาซงเปนสงคราม ทกอใหเกดการนองเลอดทงในหมคนพนเมองซงเหนตางกนและกลมคนจนสนสดลง ทาให ศนยอานาจตางๆบนเกาะชวาไมสามารถรวมเปนหนงเดยวกนไดอก จากผลกระทบทเกดขนทาใหประชากรพนเมองบางสวนไดกลายเปนหนเชดใหกบระบบการบรหารของดตชตอมา

หลงสงครามชวาสนสดลงทาใหดตชตองใชระบบบงคบการเพาะปลก (Culture

System/Cultivate System) เนองจากรฐบาลอาณานคมทสถาปนาขนมาตงแตค.ศ. 1803 สญเสยเงนจานวนไมนอยไปกบการเอาชนะในสงครามชวา อกทงรฐบาลดตชในเมองแมยงประสบปญหาการเงนเนองจากสงครามในยโรปชวงเวลาเดยวกน ดตชจงตองใชระบบบงคบการเพาะปลก

34

กบดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชเพอหารายไดสงไปจนเจอรฐบาลของเมองแมในยโรป ทงนระบบบงคบการเพาะปลกคอระบบในการควบคมการผลตพชเศรษฐกจสาคญซงเปนทตองการ ของตลาดโลก โดยในกรณของชวามพชเศรษฐกจหลายประเภททคนพนเมองถกบงคบใหปลก เชน ออย คราม และกาแฟ เปนตน ระบบบงคบการเพาะปลกถกพฒนาขนเพอเกอหนน สภาพเศรษฐกจซงกาลงมปญหาของดตชในเมองแม21 อาจกลาวไดวาระบบบงคบการเพาะปลกคอการยกเลกนโยบายการผลตพชเศรษฐกจแบบเสรทเคยใชในอาณานคมชวาอยชวระยะหนง กอนหนา และหนกลบมาใชระบบควบคมการผลตแบบทเคยใชมากอนหนานนเชนกน

ระบบบงคบการเพาะปลกมขาราชการทองถนซงทางานใหกบดตชดแลในเบองตน ซงขนนางทองถนเหลานนจะถกควบคมดวยขาราชการของดตชอกตอหนง รายไดทเกดขน จากระบบบงคบการเพาะปลกรฐบาลอาณานคมไดนามาใชสรางสาธารณปโภคพนฐาน เชน สรางถนนและลงทนในเรองทางรถไฟอยบาง ซงผลประโยชนสวนนนอกจากจะพฒนาคณภาพชวตของคนพนเมองแลว ยงเออประโยชนตอการคาและคณภาพชวตของชาวดตชในกลมเกาะอนโดนเซยดวยเชนกน อยางไรกตามรายไดซงถอเปนผลประโยชนสวนใหญจากระบบบงคบ การเพาะปลกกลบถกผ ปกครองชาวดตชสงไปยงเมองแมในยโรป ผลจากการทคนพนเมอง ถกบงคบใหปลกออยบางครามบางในพนทซงเพงถกหกรางถางพงใหมๆ ทาใหบางครงไมไดผลผลตตามทตองการเนองจากผนดนไมพรอมสาหรบการทาเกษตรกรรมสงผลใหเกษตรกรเหลานนขาดแคลนรายได และบางพนทเกดปญหาเกษตรกรพนเมองขาดแคลนอาหารสาหรบบรโภค นอกจากนระบบบงคบการเพาะปลกยงทาใหดตชสามารถสอดแทรกคนของตนเขามาทางานในสงคมพนเมองไดตงแตระดบชมชน กลาวคอในระบบบงคบการเพาะปลก ดตชจะแตงตงผใหญบานแทนการเลอกจากคนซงอาวโสสงสดในทองถนดงทเคยเปนมา เพอมาทางานรวมกบขนนางของดตช และดตชมกกลาวอางวาระบบดงกลาวไมไดทาลายสงคมพนเมองแตอยางใด22 ทงทความจรงระบบบงคบการเพาะปลกกระทบโครงสรางของสงคมพนเมองตงแตตนทางของอานาจ นอกจากนระบบบงคบการเพาะปลกยงทาใหคนพนเมองผกพนตนเองกบความตองการซอจากตลาดภายนอก เมอมรายไดเขามาคนพนเมองจานวนไมนอยนาไปจบจายใชสอยสนคานาเขา จากดตช กระทงเปนปญหากระทบตออตสาหกรรมพนบานเชนกรณอตสาหกรรมทอผาในเกาะชวา

ระบบบงคบการเพาะปลกดาเนนไปราว 40 ป นบแตค.ศ. 1830 – 1870 โดยระบบดงกลาวไมไดถกใชในเกาะชวาเทานน แตบรเวณอนเชนเกาะสมาตราตองใชระบบนเชนกน

21เรองเดยวกน, 79 – 81. 22Harry J. Benda and Ruth T. McVey, eds., The World of Southeast Asia (New York: Harper

and Row, 1967), 124 – 128.

35

ระหวางทดตชใชระบบบงคบการเพาะปลกกบดนแดนอนเดยตะวนออกของดตช ไดเกดแรงกดดนจากกลมเสรนยม (Liberalism) ในเนเธอรแลนดทตองการใหแกไขระบบบงคบการเพาะปลก ใหเปนธรรมกบคนพนเมองมากขน แตขอเรยกรองดงกลาวไมไดผลตอบรบมากนกเนองจากขาว ซงถกสงกลบไปจากดนแดนอาณานคมอนเดยตะวนออก มกปรากฏมการบดเบอนขอเทจจรง อยบอยครง และนบแตชวงปฏว ต เนเธอรแลนดในค .ศ . 1848 เปนตนมากลมเสรนยมและ กลมอนรกษนยม (Conservative) ตางถกเถยงกนในประเดนดงกลาวมาโดยตลอด กระทงค.ศ. 1870

รฐบาลดตชไดประกาศใชกฎหมายการเกษตร (Agarain Law) ใหสทธคนพนเมองมากขนในการ ทาสญญาใหชาวตางชาตเชาทจากคนพนเมอง โดยมกฎหามชาวดตชทาสญญาการเพาะปลก ผานผใหญบานแตใหทาสญญากบเกษตรกรพนเมองโดยตรง เพอปองกนการเสยผลประโยชน ของเกษตรกรชาวพนเมองทงยงยกเลกการจายคาตอบแทนแกบพต (Bupti) ซงทางานใหกบดตช23 แมวาจะไดแกปญหาระบบบงคบการเพาะปลกไปบางแลว แตวถชวตชาวนาในบางพนทกลบไมไดดขนตามไปดวย เชนกรณของชาวนาในเกาะชวาเมอตองเผชญกบสภาวะเศรษฐกจถดถอย ในค.ศ. 1885 ทาใหตองประทงชวตดวยสงอนแทนขาว แมวาขณะนนจะอยในสภาวะเศรษฐกจ แบบเสรแลวกตาม

ชวงเวลาทคนพนเมองเดอดรอนจากรปแบบการปกครองและการหาผลประโยชน ทางเศรษฐกจโดยดตช กลบพบวามประชากรซงไมใชกลมชาตพนธพนเมองกลมหนงเจรญรงเรองขนมาได ซงคนกลมดงกลาวคอชาวจนทสวนใหญประสบความสาเรจในการสรางฐานะจากการเปนพอคาคนกลางในเครอขายการคาระหวางดตชกบคนพนเมอง จากความสามารถทางการคาดงกลาวเปดโอกาสใหพอคาชาวจนไดสะสมทนขนมาและมสถานภาพใหมในสงคมพนเมอง ตอมาคนกลมนบางสวนไดใชเงนทนหรอทรพยสนเพอสรางสถานะใหมของตนเองในสงคม โดยการ ตดสนบนใหไดเปนขนนางในระบบราชการของดตช ซงสงเหลานสงสมความเกลยดชงและ ความไมเขาใจกนใหเกดขนระหวางคนในกลมเกาะอนโดนเซยในเวลาตอมา โอกาสซงไมเทาเทยมกนของคนในสงคมพนเมองทมดตชเปนตวแปรใหเกดขนนน นอกเหนอจากโอกาสในการเตบโต ทางเศรษฐกจซงมไม เท ากนแลว มสาเหตอนซงทาใหคนในกลมเกาะอนโดนเซยรสกถง ความไมเทาเทยมกน นนคอโอกาสในการศกษาตามแบบสมยใหมซงดตชนาเขามาเผยแพร

สาหรบโอกาสในการเขาศกษาในสถาบนการศกษาซงดตชตงขน สวนใหญจากด อยเฉพาะในกลมชนชนสงหรอบตรหลานจากตระกลขนนางททางานรวมกบดตชเปนหลก แมวา ในความเปนจรงสงคมกลมเกาะอนโดนเซยมโรงเรยนของทองถนซงสอนอยในชมชนพนเมอง

23J.D. Legg, Indonesia (Sydney: Prentice – Hall of Australia, 1977), 85 – 90.

36

อยแลวกตาม แตโดยทวไปการเรยนการสอนในโรงเรยนพนเมองมกเนนการสอนศาสนาเปนหลก ซงคนพนเมองบางสวนอาจตองการโอกาสในการเขาศกษาตอในโรงเรยนแบบตะวนตกทดตชจดตงขน เพอเรยนรและปรบตวในสงคมทเรมเปลยนแปลงไปหรอเพอเปดประตสโอกาสในการขยบฐานะหากไดเขาทางานในระบบราชการของดตช ซงโรงเรยนทดตชเปดสอน มการสอนเกยวกบการทางานตามรปแบบระบบราชการของดตชในรฐบาลอาณานคมดวย และเนองจากโรงเรยนแบบพนเมองมจานวนมากกวาโรงเรยนแบบตะวนตกซงดตชตงขน อกทงการเรยน การสอนมเนอหาวชาซงดตชมองวาไมทนสมยและอาจกอใหเกดการปลกระดมใหตอตานดตช หรออาจกลาวไดวาดตชเกรงวาโรงเรยนเหลานนจะเปนแหลงซองสมบมเพาะกลมคนฝายตอตานดตชขนมา ในค.ศ. 1901 ดตชจงกาหนดนโยบายครงสาคญสาหรบใชในอาณานคมอนเดยตะวนออก ของดตช คอการปฏรปการศกษาโดยใชนโยบายจรยธรรม (Ethical Policy) ซงนโยบายดงกลาว จะขยายโอกาสทางการศกษาของคนในสงคมอนโดนเซยโดยไมจากดเพยงเกาะชวาเทานน และนโยบายดงกลาวจะทาใหเกดกลมปญญาชนรนใหมของอนโดนเซย ซงมความรตามแบบตะวนตกเกดขนในเวลาตอมา และคนกลมนบางสวนจะมผลตอการประกาศเอกราชและ การสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยตอไป โดยในวทยานพนธนจะกลาวถงเรองดงกลาว ในบทตอไป

ตลอดระยะเวลากวา 350 ปทดตชคอยรกเขายดครองดนแดนตางๆบรเวณกลมเกาะอนโดนเซย กระทงสามารถผนวกดนแดนเหลานไวภายใตชออนเดยตะวนออกของดตช ดตชมรปแบบการปกครองและการใชอานาจทหลากหลายสาหรบแตละพนท ซงมทงบรเวณทดตชปกครองเปนอาณานคมเตมรปแบบเชนบรเวณเมองปตตาเวยบนเกาะชวา และบรเวณทดตชปกครองเหมอนกบรฐพนเมองเปนรฐในอารกขา (Protectorate State) ของดตชเชนกรณชนเผา มนงกาเบาบนเกาะสมาตราในชวงทดตชทาสงครามแขงอานาจกบอาเจะห อยางไรกตามแมดตช จะอยบนยอดสงสดของปรามดแหงการปกครอง แตดตชไมไดปกครองแตละดนแดนของกลมเกาะอนโดนเซยเปนหนงเดยวกนแตอยางใด จะเหนวาดตชปกครองแตละพนทดวยรปแบบทตางกน ซงสงเหลานลวนบนทอนการรวมเปนหนงเดยวของกลมคนพนเมองไดทงสน นอกจากนนดตช ใชการบรหารงานและบรหารคนในแตละพนทซงตกอยใตอานาจของดตชแตกตางกนดวย

วธทดตชใชในการปกครองและบรหารคนทางานในแตละพนทของกลมเกาะอนโดนเซยนน บางพนทดตชใหอานาจกบผปกครองทองถนตามแบบจารตเดม ซงผปกครอง ทไดรบโอกาสเชนนคอผทยนยอมอยในอานาจภายใตการควบคมของดตช โดยมขนนางชาวดตชควบคมผปกครองพนเมองอกตอหนง หากผนาพนเมองเหลานนไมไดกอการสงใดซงเปนการขดขวางการดาเนนงานเพอผลประโยชนของดตช ทงในแงการเมองและเศรษฐกจยอมสามารถ

37

อยในตาแหนงตอไปไดนาน แตมบางบรเวณซงผปกครองเดมไมยนยอมอยใตอานาจของดตช ซงดตชจะแตงตงขนนางหรอเจาหนาทอนขนมาเปนผปกครองภายใตการควบคมและบญชาการของดตชอกตอหนง แมในระบบการทางานของดตชจะมบางตาแหนงงานซงดตชอนญาตใหมการสบทอดตาแหนงทางสายเลอดได แตดตชจะจดใหมการทดสอบความสามารถของผทจะขนมาดารงตาแหนงนนๆเสยกอน กรณเชนนอาจเกดขอยกเวนไดหากมผลประโยชนอนมาทดแทน จากกรณเหลานพบวาดตชเปนผถอสทธ ในการออกกฎขอบงคบและควบคมการทางานของคนพนเมอง ซงดตชไดเลอกสรรมาแลวอกตอหนง จงอาจกลาวไดวาวธการทดตชใชในการปกครองกลมเกาะอนโดนเซยคอการแบงแยกและปกครอง กระทงทาใหแตละพนทของกลมเกาะอนโดนเซย อนกวางใหญขาดปฏสมพนธตอกนโดยมดตชเปนผปกครองสงสด ดตชจงสามารถแสวงหาผลประโยชนและปกครองดนแดนบรเวณนไดเปนระยะเวลายาวนาน โดยมคนพนเมองบางกลมเปนหนเชดทางานตามคาสงของดตช

คนพนเมองบางสวนมองวาการเขามาของดตชในกลมเกาะอนโดนเซยเปนการเขามาเพอแสวงหาผลประโยชนและกอบโกยอยางไรสานก เนองจากผลประโยชนจานวนไมนอย จากอาณานคมอนเดยตะวนออกถกสงกลบไปพยงและคาจนเศรษฐกจของดตชในเมองแม ขณะเดยวกนคนพนเมองซงเปนเจาของทรพยากรในทองถนกลบไมอยในสถานะทสามารถเรยกรองสงใดได เนองจากวธการปกครองของดตชทาใหดตชสามารถตกตวงผลประโยชน จากอาณานคมแหงนไดในจานวนมหาศาล ขณะเดยวกนวธการดงกลาวกลบละเมดและกดกนสทธอนควรเปนผลประโยชนโดยชอบธรรมของคนพนเมอง ทาใหคนพนเมองบางสวนสานกถง ความสญเสยในสงซงควรไดรบ ทงทดตชเปนฝายไดประโยชนจากผนดนของคนพนเมอง ดงนน สงทดตชไดไปควรแลกกบผลประโยชนซงคนพนเมองจะไดมชวตความเปนอยทดขนเชนกน ทวาสงทเกดกลบตรงขามเมอประชากรพนเมองของกลมเกาะอนโดนเซยตองเปนฝายเผชญ ความยากลาบากในการแบกรบภาระรบผดชอบซงมากเกนกวาทควรจะเปน เชนตองจายภาษใหกบรฐบาลอาณานคมในรปของผลผลตทางการเกษตรซงสามารถนาไปสรางกาไรใหกบดตชได ขณะทดตชไดประโยชนจากนโยบายการเกบภาษดงกลาวแตคนพนเมองกลบไมไดรบความคมครองหรอใหสทธจากดตชเพมขนแตอยางใด กระทงมคากลาวในบรรดาคนพนเมองของกลมเกาะอนโดนเซยวา ดตชไดสรางความมงคงบนความยากลาบาก ของคนพนเมอง หรอแมกระทงชวงทดตชประสบกบปญหาเศรษฐกจในประเทศ ดตชไดเงนจากกลมเกาะแหงนกลบไปพยงสถานะทางเศรษฐกจ ในเมองแมใหดขน กระทงมคากลาววากลมเกาะอนโดนเซยคอจกไมคอรกซงทาใหดตชลอยนาได

หากจะใหความเปนธรรมกบดตชอาจพบวาการปกครองของดตชไมไดสรางไว แตความเลวรายเทานน เมอพจารณาเพอหาขอดทอาจเกดขนจากการตกอยใตการปกครองของดตช

38

พบวามอยบางเชนกน อาท การทกลมเกาะอนโดนเซยตกอยภายใตการปกครองของดตชสงผลใหดตชตองขยายเสนทางคมนาคมขนสงหรอสาธารณปโภคพนฐานใหกบคนพนเมอง เพอให เออผลประโยชนตอกจกรรมทางเศรษฐกจของดตชดวยเชนกน นอกจากนดตชตองดแลคณภาพชวตของคนพนเมองบางสวน ซงหมายถงคณภาพชวตของประชากรชาวดตชทอยรวมสงคมกบ คนพนเมองดวย อาท การสรางโรงพยาบาลหรอการดแลระบบสาธารณสขพนฐาน ตลอดจน การวางแผนเพอจดการการศกษาใหกบคนพนเมอง สาเหตทดตชตองเรงวางแผนจดการศกษา ใหคนพนเมองนอกจากเพอใหสทธพนฐานกบคนพนเมองและปองกนการขยายอทธพล ของกลมการศกษาอสลามแลว ดตชไดใชประโยชนจากคนพนเมองซงสาเรจการศกษาตามระบบการศกษาของดตชใหมาทางานกบรฐบาลอาณานคม โดยดตชไมจาเปนตองนาคนจากเมองแมเขามาทางานซงไมใชตาแหนงบรหารดงเชนทเคยเปนมากอนหนา จากการพฒนาระบบการศกษาและโอกาสทางการศกษาดงกลาวสงผลใหสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลาตอมามปญญาชนรนใหมซงมแนวคดแบบใหมเกดขนจานวนมาก และประชากรกลมดงกลาวจะพฒนามาเปนกาลงสาคญ ในการสรางชาตตอมา

หากถามวาดตช เตรยมใหการศกษาแกคนพนเมองเพอการสรางชาตในอนาคต ดวยหรอไม คาตอบอาจเปนไมใชเนองจากจานวนประชากรวยเรยนของกลมเกาะอนโดนเซย ในโรงเรยนซงดตชจดไวให มไมมากนก และมผ ส าเรจการศกษาในระดบ คณวฒ สงสด ของสถาบนอดมศกษาตางๆไมมากดวยเชนกน สวนหนงเปนเพราะสถาบนการศกษาของดตช ในกลมเกาะอนโดนเซยมกเปนโรงเรยนซงรองรบบตรหลานผดพนเมองเปนหลก ทาใหการกระจายตวทางการศกษามไมมากนก เมอพจารณาตอไปพบไดวาตลอดระยะเวลาทดตชปกครองกลมเกาะอนโดนเซย ไมมททาวายนดจะใหเอกราชแกผคนและดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยแตอยางใด หากสงครามโลกครงท 2 ในสมรภมเอเชยไมอบตขนประวตศาสตรของสาธารณรฐอนโดนเซยซงมการปกครองเปนหนงเดยวกนโดยคนพนเมอง ดงทหลายคนปรารถนาอาจไมไดเกดขนในวนท 17

สงหาคม ค.ศ. 1945 กเปนได

ฉะนนหากพจารณาใหลกซงจะพบวามความเหลอมลาระหวางดตชและคนพนเมอง อยไมนอย ในการทคนพนเมองจานวนมากตองถกปกครองหรออยใตการปกครองของดตชซงเปนคนแปลกหนาจากแดนไกล ตอมาเมอดตชไมรบรองการประกาศเอกราชโดยรฐบาลเอกราช แหงสาธารณรฐอนโดนเซยเมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 ความสมพนธระหวางคนพนเมองและดตชยงทวความ รสก ตอตานอยางรนแรงเพ มมากขน เปนระยะเวลาเกนกวาสาม รอยป ทประวตศาสตรบอกเลาของคนพนเมองไดสะสมความเกลยดชง และประสบการณรวมจากการ ถกควบคมและเอารดเอาเปรยบทางการเมองและเศรษฐกจมาโดยตลอด ยงเมอดตชแสดงททา

39

ชดเจนวาตองการกลบเขามามอานาจในดนแดนบรเวณนอกครงหลงสงครามโลกครงท 2 สนสดลง ยงสงผลใหคนพนเมองสวนใหญรบไมไดแมจะยงคงกงขาถงความเปนพลเมองของสาธารณรฐอนโดน เซย ซงเกดขนใหมควบ คไปดวยกตาม ทวาความไมพอใจท ถกกดขมายาวนาน โดยเจาอาณานคมคอดตช มอทธพลตอการตดสนใจเลอกขางของพลเมองทวไปมากกวา ขอกงขาดงกลาว

สดทายเมอเขาสชวงของการประกาศเอกราชและเขาสสงครามการตอสเพอเอกราชพบวา เพยงเหตผลการเคยถกกดขรวมกนอาจไมพอทจะสรางเสถยรภาพและเอกภาพใหกบดนแดนได เพราะพลเมองแตละกลมมทมาและเรองราวซงรบกวนจตใจตางกนไป เมอถกแรงบบคน จากภายนอกมาปะทะอยตลอดเวลา ตลอดจนอยกบความหวาดระแวงจากการถกเอารดเอาเปรยบ มาโดยตลอด ในทสดทาใหรฐบาลเอกราชตองพบกบชวงเวลาทยากลาบากในการขบเคลอนประเทศใหกาวตอไป และเพอทาความเขาใจตอความยากลาบากดงกลาวรวมถงธรรมชาต ของกลมคนทมประสบการณและสานกทางประวตศาสตรซงแตกตางกนนน ประเดนตอไปจงเปนการนาเสนอความแตกตางของผคนบนกลมเกาะอนโดนเซย ซงมความแตกตางทงดานความคด ภาษา ศาสนาหรอความเชอ และการใชชวต ฯลฯ เพอประกอบการทาความเขาใจเรองราว ความยงยากทางการเมองทจะเกดขนกบสาธารณรฐอนโดนเซยซงเปนประเทศเอกราช และคงไวซงอธปไตยในอนาคต

ความแตกตางหลากหลายของกลมสงคมในกลมเกาะอนโดนเซย

เมอกลาวถงเขตแดนและประวตศาสตรคงไมสามารถจะละเลยการกลาวถงกลมคน

ซงอยในดนแดนและเปนผสรางประวตศาสตรได ดงไดกลาวไปแลววากอนการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยเมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 นน ดนแดนบรเวณกลมเกาะใหญนอย ซงกลายเปนสวนหนงของรฐชาตแหงนไมเคยมบรณภาพทางดนแดนในฐานะอาณาจกรหนงเดยวกนมากอน จงเปนสงทอาจแตกตางอยางชดเจนจากรฐชาตสมยใหมบนผนแผนดนใหญ ทสวนใหญมกมประวตศาสตรความสมพนธระหวางดนแดนหรอเคยมบรณภาพทางดานดนแดนรวมกนมา ทงนสวนหนงอาจเปนเพราะสภาพทางภมศาสตรของดนแดนในกลมเกาะอนโดนเซย ไมเอออานวยตอการผนวกดนแดนใหเปนปกแผนมนคงเชนทเกดขนกบรฐบนแผนดนใหญ ดวยสภาพแวดลอมทแตกตางกนแมจะเปนกลมเกาะเหมอนกนและอยใกลชดกน ทาใหปรากฏ เปนความหลากหลายของสงคม ชมชน และผคนในกลมเกาะอนโดนเซยแทบจะทกพนทและ เนองจากแตละพนทตางมประวตศาสตรทองถนของตนเอง มพฒนาการตวตนซงมลกษณะเฉพาะ

40

หรอมความคดในแบบของตนเอง และสงสาคญทสดคอมความตองการเปนของตนเอง ดงนนเพอการทาความเขาใจความคดของผคนซงจะมผลตอความตองการทางการเมองในเวลาตอมาจาเปนอยางยงทตองเรมจากการทาความเขาใจตวตนของสงคมพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซยเสยกอน รวมถงทาความเขาใจผคนซงรวมกนเปนชมชนเหลานนดวย

กอนทจะกลาวถงตวอยางบางเกาะในบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยวามความหลากหลายของกลมคน ตองอธบายถงภาพรวมทางสงคมบรเวณนนวามลกษณะสงคมโดยรวมเปนเชนไร กอนจะยกตวอยางใหเหนความแตกตางของพนทตวอยางในภายหลง ทงนกลมเกาะอนโดนเซยประกอบไปดวยกลมชาตพนธทหลากหลาย โดยมตวเลขระบวากลมเกาะอนโดนเซยมกลมชาตพนธอยราว 370 กลมกระจายอยตามเกาะตางๆ24 ซงจากจานวนกลมชาตพนธทหลากหลาย สงผลใหมกลมความคดความเชอซงแตกตางกนมากกวาหนงกลมเชนกน สาหรบความเชอในกลมเกาะอนโดนเซยเรมตนจากกลมทมความเชอดงเดมคอนบถอสงศกดสทธในธรรมชาต (animism) แตหลงจากยคการคาซงทาใหศาสนาอสลามเขามาแพรหลายในบรเวณน ทาใหมคนพนเมองรบนบถอศาสนาอสลามเพมมากขน ถงแมศาสนาอสลามจะมผนบถอเปนจานวนมากในกลมเกาะอนโดนเซย ทวาศาสนาอสลามไมไดการรบรองใหเปนศาสนาประจาชาตแตอยางใด ดวยเหตน ทาใหกลมผนาทางศาสนาอสลามบางสวนไมพอใจอยางยง เมอประกาศเอกราชแลวผนารฐบาล เอกราชไมไดประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต ทงนศาสนาอสลามนกายทนบถอกนมากในประเทศอนโดนเซยปจจบนคอศาสนาอสลามนกายสหน (Suny) และศาสนาทมคนนบถอรองลงมาคอศาสนาครสตซงกระจกตวมากทสดในสมาตราเหนอ นสาเตงการาตะวนออก กาลมนตนตะวนตก สลาเวสตอนเหนอ และปาปว เปนตน25 นอกจากศาสนาอสลามและศาสนาครสตแลวกลมเกาะอนโดนเซยยงมประชากรนบถอศาสนาฮนด ศาสนาพทธ และลทธขงจอ ตลอดจนมกลมคนซงไมนบถอศาสนาแตนบถอสงศกดสทธในธรรมชาตอกดวย

หากพจารณาอยางผวเผนคลายวาสาธารณรฐอนโดนเซยจะเปนประเทศทมประชากรนบถอศาสนาอสลามเปนหลก จงอาจไมมปญหาความขดแยงระหวางประชากรมสลมดวยกน แตความจรงกลบพบวาในหมประชากรทนบถอศาสนาอสลามนนสามารถแบงคราวๆออกเปน 2 กลม คอกลมมสลมทเครงศาสนาหรอกลมอนรกษนยมและกลมมสลมหวรนแรง จงทาใหสดทายกลมศาสนาในกลมเกาะอนโดนเซยมความซบซอนและไมเปนหนงเดยวกน และเนองจากมกลมคน ซงนบถอศาสนาตางกนหลายกลม ทาใหผนาชาตนยมไมสามารถทาตามความตองการของกลมผนา

24วทยา สจรตธนารกษ, อนโดนเซย: การเมอง เศรษฐกจ และการตางประเทศ ค.ศ. 1997 – 2006

(กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยตะวนออกศกษาฯ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2541), 7. 25เรองเดยวกน, 9 – 11.

41

ศาสนาอสลามซงตองการใหประกาศในกฎหมายรฐธรรมนญวาศาสนาอสลามคอศาสนาประจาชาต หรอประกาศใหสาธารณรฐอนโดนเซยเปนรฐอสลามโดยการใชกฎหมายอสลามในการปกครองประเทศได เนองจากในกลมผนบถอศาสนาอสลามดวยกนยงพบขอขดแยงทางความคด ทงม กลมศาสนาอนซงผนารฐบาลเอกราชในเวลานนตองใสใจดวยเชนกน หากตองการใหประชากรทมความเปนมาซงแตกตางสามารถอยรวมกนได

ในจานวนเกาะนอยใหญซงผนวกเขาเปนดนแดนของสาธารณรฐอนโดนเซย ปรากฏหลกฐานในเอกสารหรอบนทกของชาวตางชาตถงศนยอานาจทองถนจานวนมากทงบนเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส ซงอาจสนนษฐานในเบองตนไดวาแตละศนยอานาจอาจม สภาพสงคมทแตกตางรวมถงอาจมรปแบบการปกครองในแบบของตนเอง ทงนแมแตละพนทหรอแตละศนยอานาจอาจมการตดตอสมพนธกนอยบาง แตไมไดเปนไปในลกษณะซงสามารถเกอกลหรอกอใหเกดประโยชนในการรวมดนแดนใหเปนหนงเดยวกนไดแตอยางใด การพยายาม ทาความเขาใจธรรมชาตและตวตนของแตละทองถนในบทน เลอกศกษาจากกลมเกาะสาคญซงมการกลาวอางถงบอยครงในการแสดงปฏกรยาตอรฐบาลเอกราชหลงการประกาศเอกราชแลว โดยในวทยานพนธนจะกลาวถงเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวสเปนหลกสาคญ

กรณของเกาะชวาปรากฏหลกฐานของศนยอานาจทองถนมายาวนาน โดยทสงคมกลมคนหรอชมชนซงรวมเปนกลมสงคมในเกาะชวามพฒนาการของผคนทหลากหลาย สวนหนง เปนผลมาจากปจจยทางการคา สงผลใหเกดการอพยพเขามาของกลมคนจากภายนอก เชน กลม คนจน และปจจยทางการคายงสงผลใหเกดความเปลยนแปลงดานลทธความเชอ กระทงนาไปส การเขามาของศาสนาอสลามซงทาใหเกดกลมคนหรอกลมความคดซงสาคญทสดกลมหนงคอกลมผนาศาสนา และในปลายสมยอาณานคมสวนหนงของกลมสงคมบนเกาะชวาไดรวมตวกนและนาไปสการกอตงพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย กลมสงคมบนเกาะชวาจงถอเปนตวแทนของ พหสงคมหรอสงคมทมความหลากหลายของกลมคนมากทสดแหงหนงในกลมเกาะอนโดนเซย

เกาะสมาตราเปนอกพนทซงมศนยอานาจกระจายตวอยเปนจานวนมาก และแตละ ศนยอานาจหรอแตละชนเผาลวนมอตลกษณซงแตกตางกน อาท อาเจะหซงเคยเปนรฐอสลามสาคญและมอสระในการปกครองตนเองมายาวนาน ทงยงเปนบรเวณทดตชใชเวลาในการเขายดครองยาวนานกวาบรเวณอน ขณะทชนเผามนงกาเบาคอชนเผาสาคญเผาหนงบนเกาะสมาตราเชนกน แตกลบไมไดมรปแบบการปกครองแบบเดยวกบอาเจะห ทงยงมความแตกตางและสามารถปรบตวรบการเปลยนแปลงจากภายนอกไดมากกวา ตางกบอาเจะหซงเครงครดในจารตเดมมากกวาเชนกน นอกจากนกลมคนชาตพนธมลายซงบางสวนอาศยอยระหวางพนทชายขอบของเกาะสมาตราและเกาะอนๆยงเปนกลมซงแตกตางจากกลมชาตพนธอนบนเกาะสมาตราเชนกน

42

เกาะสลาเวสเปนบรเวณทไดรบอทธพลจากการเขามาของดตชมากทสดแหงหนง ในกลมเกาะอนโดนเซย ทาใหพนทบางสวนเชนทางตอนเหนอของเกาะมประชากรนบถอศาสนาครสตเปนลาดบตนๆของประเทศในเวลาตอมา ทวาแตเดมกอนการเขามาของดตชนนเกาะสลาเวสมกลมคนพนเมองซงมความแตกตางเชนเดยวกน อาท ชาวมากสซารและชาวบกส ซงตาง มประวตศาสตรทองถนทตางกน แมในชวงเวลาหนงชาวบกสจะตกอยภายใตอานาจของชาว มากสซารกตาม แตทง 2 กลมตางเคยเปนกลมคนซงมวฒนธรรมทตางกนมา กอนจะเกดการผสมกลมกลนทางวฒนธรรม นอกจากนบนเกาะสลาเวสมกลมชาตพนธทนาสนใจอก 2 กลมคอชาว มนาฮซซา (Minahassa) และกลมชาวโกรอนทาโล (Gorontalo) ซงอาศยอยทางเหนอสดของเกาะ สลาเวสบรเวณคาบสมทรมนาฮซซา (Minahassa Peninsula) ดงนนการทาความเขาใจความแตกตางของคนแตละกลมจะเปนพนฐานสาคญซงทาใหเขาใจ ความยากลาบากในการสรางชาตอนโดนเซยไดดยงขน

สงคมและชมชนบนเกาะชวา หากกลาวถงเกาะซงมประวตศาสตรทองถนยาวนานและถกบนทกไวเปนลายลกษณ

อกษรมากทสดเกาะหนงในจานวนกวาหมนเกาะของสาธารณรฐอนโดนเซย เกาะชวาคอพนท ลาดบตนซงไมอาจละเลยการกลาวถงไปได เกาะชวาเปนทรจกของนกประวตศาสตรผานบนทกของทงนกเดนทาง พอคา และกลมผเผยแผศาสนาจากนอกภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตตงแตกอนสมยจารตหรอกอนยคการคาเฟองฟในภมภาคน และเนองจากบนเกาะชวาปรากฏศนยอานาจทองถนจานวนมากสงผลใหมบนทกซงเปนเอกสารพนเมองเกยวกบชมชนหรอศนยอานาจทองถนบนเกาะชวาถกบนทกไวโดยคนทองถนเองดวย สงทนาสงเกตเกยวกบเกาะชวาคอแมจะม ศนยอานาจทองถนจานวนมาก และมอาณาจกรสาคญซงเปนทรจก เชน อาณาจกรมะตะรมและอาณาจกรมชปาหต แตเมอรฐชาตอนโดนเซยเกดขนในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 กลบพบวา ภาพของกลมคนทองถนซงรวมตวกนเปนชาตพนธทองถนเพอตอสกลบไมปรากฏชดเชนทปรากฏในกรณของกลมชนเผามนงกาเบาบนเกาะสมาตราหรอกลมชาวมากสซารบนเกาะสลาเวส แตอยางใด ทงนอาจเกดจากภายหลงการลงนามระหวางดตชและผ ปกครองรฐพนเมอง ในสนธสญญากยนต ทาใหรฐพนเมองบนเกาะชวาถกแบงแยกและปกครองมาตงแตค.ศ. 1755

เกาะชวาจงกลายเปนบรเวณซงไมเหนภาพการรวมตวเปนกลมชนเผาหรอกลมคนพนเมองอยางชดเจน ทงอาจเกดจากความเปนเมองทาการคาของชมชนบนเกาะชวา และผลจากสงครามชวาซง ทาใหเกดความสญเสยขน จนยากทจะทาใหสานกของคนพนเมองบนเกาะชวาเกดการรวมตวกนโดยธรรมชาตไดอก ทาใหสงคมชวาสวนทเปนศนยกลางการปกครองคลายจะมรปแบบของสงคม

43

เมองสงและขาดการรวมกลมแบบชมชน ยกเวนแตกลมชาวจนซงไมสามารถผสานเปนสวนหนงกบคนกลมอนไดดนกจงรวมตวเปนชมชนชาตพนธเดยวกนไดงายกวา ดงนนการรวมกลมของคนบนเกาะชวาในวทยานพนธนจะกลาวถงการรวมกลมเชงความคดทงเรองผลประโยชนทางเศรษฐกจและทางการเมองเปนหลก

การศกษาสงคมและชมชนบนเกาะชวาชวยใหเขาใจความหลากหลายของกลมคนและความคดซงจะมผลตอแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยในเวลาตอมา ซงกลมศาสนาอสลาม บนเกาะชวาเปนคนกลมแรกทจะกลาวถง โดยศาสนาอสลามเปนความเชอใหม ท เขามา ในคาบสมทรและกลมเกาะเอเชยตะวนออกเฉยงใต ศาสนาอสลามเขามาในบรเวณดงกลาว โดยปจจยทางการคาเปนหลก แตการเขามาของศาสนาอสลามคอยแทรกซมเขาสสงคมคนพนเมองในวงกวางภายหลง พสจนไดจากจานวนประชากรชาวอนโดนเซยปจจบนซงนบถอศาสนาอสลามมากทสดเปนอนดบ 1 ของประเทศ ศาสนาอสลามนอกจากสามารถเขาถงกลมคนจานวนมาก บนเกาะชวายงทาใหเกดคนกลมใหมในสงคมนอกเหนอจากกลมผปกครองและกลมผใตปกครอง ศาสนาอสลามทาใหเกดกลมผนาศาสนาซงมบทบาทสาคญในการสรางกลมคนหรอลทธความเชอ ทสวนหนงไดพฒนาเปนพรรคทางการเมองในเวลาตอมา และศาสนาอสลามมสถานะเปนตวละครหนงซงเปนตวเดนเรองในการสรางความเปนชาตอนโดนเซยตอไป แมศาสนาอสลามซงเขามาบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยไมไดแพรหลายหรอรงเรองมากบรเวณเกาะชวาเทานน แตเหตผลสาคญประการหนงทวทยานพนธนศกษากลมคนซงนบถอศาสนาอสลามบนเกาะชวาเปนหลก เนองจากกลมคนทนบถอศาสนาอสลามบนเกาะชวาสามารถรวมตวกนเปนองคกรทางศาสนา ทเขมแขงและมผลตอประวตศาสตรชาตอนโดนเซยในเวลาตอมา โดยมกลมศาสนาอสลามสาคญอยางนอย 2 กลมบนเกาะชวา ไดแก กลมขบวนการมฮมมะดยะฮ และกลมขบวนการนะหฎอตล อลามะ

ศาสนาอสลามเขามายงกลมเกาะอนโดนเซยอยางเรวทสดเมอค.ศ. 1211 เนองจากคนพบหลกฐานการเขามาของศาสนาอสลามทแทนหนบนหลมฝงศพ ซงระบชอผตายวาสลตาน สไลมาน บน อบดลเลาะห บน อล-บาซร (Sultan Sulaiman bin Abdullah bin al-Basir) แทนหนนลงปทเสยชวตไวคอค.ศ. 1211 หลกฐานดงกลาวถกคนพบเมอค.ศ. 199526 ศาสนาอสลามรงเรองอยางมากบรเวณเมองทาการคาทางตอนเหนอของเกาะชวาซงมกถกเรยกวาเมองทามสลม ทางตอนเหนอ ผทรบนบถอศาสนาอสลามกอนผานบรบทการคากบภายนอกคอกลมผปกครอง

26M.C. Ricklefs, A history of modern Indonesia since C.1200 (London: Macmillan, 2001),

112.

44

ตอมาศาสนาอสลามไดแพรหลายและกระจายไปทวเกาะชวา เมอยคอาณานคมใกลสนสดลง กลมศาสนาบนเกาะชวามบทบาทสาคญในการเรยกรองเอกราชใหกบกลมเกาะอนโดนเซย และแสดงการไมยอมรบรปแบบการปกครองเดม คอการอยภายใตอทธพลของดตช ศาสนาอสลาม ในขณะนนจงไมใชเพยงตวแปรทสนบสนนดานการคาใหกบศนยอานาจใดศนยอานาจหนง บนเกาะชวาเทานน แตกอนการประกาศเอกราชศาสนาอสลามถกใชเปนศนยรวมใจสาคญ เพอรวมกลมคนซงเชอมนและนบถอในแนวคดตามหลกการอสลามคอหลกแหงความเสมอภาค และตองการใหดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชหรอสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลาตอมาไดรบการยอมรบในฐานะดนแดนซงมอสระในการปกครองตนเองใหกลมเกาะอนโดนเซยไดรบสทธเสมอภาคกบดนแดนอน กระทงเทาเทยมกบดตชในฐานะประเทศซงมเอกราชและอธปไตย ของตนเอง โดยทแนวคดหลกซงกลมศาสนาอสลามบนเกาะชวาตองการใหรฐชาตอนโดนเซย ซงเกดขนใหมใชคอแนวคดในการเปนรฐอสลาม กลาวคอใชการปกครองตามแบบศาสนาอสลามเชนทเคยมมาตงแตสมยศาสดา (ศาสดาของศาสนาอสลาม) และแมวากลมอสลามสาคญทง 2 กลมจะมแนวคดหรอขอขดแยงสาคญบางประการซงแตกตางกน แตความปรารถนาทจะใหรฐชาตสมยใหมดาเนนไปตามจารตของรฐอสลามคลายจะเปนจดรวมทสามารถทาใหรวมงานกนได ในชวงแรก

คนจนคอคนอกกลมซงมเรองราวเคลอนไหวอยในหนาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใตมายาวนาน สาหรบสงคมของคนจนในกลมเกาะอนโดนเซยโดยเฉพาะอยางยงบนเกาะชวาเรมตนไมตางจากบรเวณอนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนก กลาวคอกลมคนจนเขามาเปนแรงงานรบจางตามเมองทาการคา จากนนจงรวมตวกนเปนสงคมและเขามามบทบาทหรอพนท ในหนาประวตศาสตรทองถนของคนพนเมองบนเกาะชวาจากบรบททางการคาเปนสาคญ การคา ทาใหชาวจนผสมกลมกลนกบคนพนเมองกระทงเกดกลมลกครงชาวจน (peranakan) ในสงคม กลมเกาะอนโดนเซย ขณะเดยวกนการผสมกลมกลนทางชาตพนธไมไดทาใหขอแตกตางทวาคนจนถกมองเปนคนจากภายนอกไมใชคนพนเมองหายไปแตอยางใด ในสมยอาณานคมชาวจนถอเปนกลมคนทปรบตวไดดทงในดานการคาและการดาเนนชวต ทวาแมจะปรบตวเกงเพยงใดชาวจน ยงสามารถรกษารปแบบประเพณและวถการดาเนนชวตแบบดงเดมไวไดในระดบสงเชนกน สงคมกลมเกาะอนโดนเซยซงชาวจนรนแรกไดสมผสอยางนอยตงแตยคการคามความเปลยนแปลงไป จากเดม กลาวคอมการเปลยนผใชอานาจการปกครองจากเดมซงศนยอานาจทองถนปกครอง โดยคนพนเมอง กลบเปนชาวดตช เขามาอยในสถานะผ ปกครองศนยอานาจทองถนแทน กลมผ ปกครองพนเมอง ความเปลยนแปลงทเกดขนกบสงคมชวาโดยรวมมผลตอชาวจน ผมความสามารถในการปรบตวไดดเชนกน กลาวคอชาวจนบางสวนมโอกาสในการดาเนนกจกรรม

45

ทางเศรษฐกจในฐานะพอคาคนกลาง ซงตดตอการคาระหวางคนพนเมองและดตชในบางพนท ขณะทบางสวนเปนแรงงานในกจการของชาวดตช สงผลใหปฏสมพนธระหวางกลมคนจน ซงแยกตวออกจากสงคมพนเมองโดยรวมอยแลว กบชาวดตชในฐานะผปกครองใหมดาเนนไปไดดวยดในระดบหนงตราบเทาทชาวจนไมขดผลประโยชนของดตช เนองจากชาวจนเคยทาหนาทพอคาคนกลางในการซอขายแลกเปลยน ตลอดจนเกบรวบรวมสนคาพนเมองบางสวนเพอนาไปขายตอใหพอคากลมอนทเขามาตดตอในเมองทาตางๆอยกอนแลว ฉะนนเมอดตชเขามาปกครองกลมเกาะอนโดนเซยชาวจนจงมโอกาสดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจตามทดตชอนญาตอยบาง หากกจกรรมดงกลาวไมเปนการขดผลประโยชนกบดตช ทาใหชาวจนและสงคมของชาวจนถกมองจากคนพนเมองวาเปนผฉกฉวยโอกาสและผลประโยชนจากคนทองถนและถกผลกใหอยคนละฝงกบคนพนเมองมากยงขน แตไมนาแปลกใจนกทเกดความคดเชนนนในสงคมของคนพนเมอง เนองจากมชาวจนจานวนไมนอยทเขามาประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจตางๆในกลมเกาะอนโดนเซย และเมอมรายไดจงจดการสงตวเงนซงเกบหอมรอบรบไดจากการทางานกลบไป ยงบานเกดในเมองจน

ดงไดกลาวไปบางแลววาสงทนายกยองประการหนงสาหรบชาวจน คอชาวจนสามารถรกษาอตลกษณของตนเองไวไดในระดบสง ขณะเดยวกนขอโดดเดนดงกลาวกลบเปนดาบสองคม ทสะทอนกลบมาทารายชาวจนดวยเชนกน กลาวคอในสายตาคนพนเมองชาวจนไมไดเปน สวนหนงของสงคมบนเกาะชวา หรออาจกลาวไดวาชาวจนไมไดเปนสวนหนงของสงคมพนเมองอยางแทจรง สงเหลานกลายเปนปญหาสาคญซงมผลตอโลกทศนของชาวจนและผนารฐบาล เอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยเมอเกดรฐชาตสมยใหมตอมา อยางไรกตามแมถกกดกนออกจากการเมองเพยงไรแตยงพบวาชาวจนมสวนรวมกบการเมองทองถนในบรเวณซงตนอาศยอยบาง แมจะไดรบการเหนชอบหรอไมจากรฐบาลเอกราชกตาม และในระหวางทดนแดนบรเวณน อยใตการปกครองของดตช ชาวจนมความคดเกยวกบสถานะของตนเองทชดเจนอยางนอย 2 สถานะ คอสถานะของคนจนแผนดนใหญผอาศยแผนดนชวาทามาหากนและสถานะของพลเมองชวาและสวนหนงของพลเมองอนโดนเซยตอมา27

สงสาคญประการหนงซงผ นาอนโดนเซยตองตระหนกคอชาวจนแทรกซมอย ในแทบทกกจกรรมทางเศรษฐกจของคนพนเมอง หากตองการทาลายฐานอานาจทางเศรษฐกจเหลานนคนพนเมองเดมในกลมเกาะอนโดนเซยภายหลงการไดรบเอกราชสามารถขบเคลอนกลไก

27Leo Suryadinata, “Ethnic Chinese Politics in Indonesia,” Journal of Asian-Pacific Studies, 6

(March, 2000): 65 – 74.

46

ทางเศรษฐกจตอไปไดหรอไม และคนพนเมองมศกยภาพเพยงใดในการดาเนนกจกรรม ทางเศรษฐกจแทนทชาวจน หากคาตอบคอไมผนารฐบาลเอกราชตองขบคดใหไดวาจะทาเชนไร ใหคนจนอยในสงคมกลมเกาะอนโดนเซยได และกลมชาตพนธพนเมองไมปฏเสธการมอย ของชาวจนในระดบทยากตอการควบคม การมอยของชาวจนเปนหนงในปจจยซงสงผลใหรฐบาลเอกราชตองรอมชอมกบบางฝายและกอใหเกดขอขดแยงกบบางฝายเชนกน เชนกรณของ กลมผนบถอศาสนาอสลามซงเรยกรองใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต แตรฐบาลเอกราช ไดกลาวอางถงประชากรกลมอนในสงคมทงกลมชาวครสตและกลมชาวจนทนบถอศาสนาพทธตลอดจนลทธขงจอดวย

การรวมกลมของคนทแตกตางกนซงจะกลาวถงเปนกลมสดทายบนเกาะชวา คอกรณของกลมพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย ซงการเกดขนของกลมดงกลาวนบเปนความเปลยนแปลง ทเกดขนใหมกบสงคมบนเกาะชวาและกลมเกาะอนโดนเซยดวย กลาวคอรปแบบพรรคการเมองหรอการรวมกลมตามแนวคดแบบคอมมวนสต (Communism) ถอเปนรปแบบการรวมกลมแบบใหมตามแนวทางของชาตตะวนตก ซงสงนถอเปนความคดรปแบบใหมทไมเคยปรากฏชด ในสงคมชวามากอน พรรคคอมมวนสตอนโดนเซยเกดและเตบโตขนอยางมากในชวงตนครสตศตวรรษท 20 โดยเฉพาะทเซมารงเมองรมฝงทะเลทางภาคเหนอของเกาะชวา28 ซงถอเปนศนยกลางกจกรรมของกลมฝายซายหรอกลมคอมมวนสตทสาคญแหงหนงในขณะนน แนวคดแบบคอมมวนสตเกดจากความไมพอใจของคนพนเมองตอคนตางชาตซงรวมไปถงกลมคนจนบางกลมดวย ในเรองความแตกตางทางฐานะเศรษฐกจระหวางคนชวาทยากจนและชาวตางชาตผรารวยไดปลกกระแสความไมเทาเทยม และสงผลใหแนวคดตามแบบคอมมวนสตเรมขยายตวเพมขน

สงซงจาเปนตองรและเขาใจเกยวกบการเกดขนของพรรคคอมมวนสตในกลมเกาะอนโดนเซยประการหนงคอเมอแรกตงพรรคคอมมวนสตไมไดดาเนนกจกรรมทางการเมอง อยางโดดเดยว กลาวคอพรรคคอมมวนสตพยายามเขาไปมสวนรวมกบบทบาทชวตของประชาชนบนเกาะชวา นอกเหนอจากบรบทซงเปนไปเพอการเรยกรองความเทาเทยมและลดชองวาง ทางเศรษฐกจ รวมถงความพยายามลดการถกเอารดเอาเปรยบจากกลมชาตพนธแปลกปลอม จากภายนอก พรรคคอมมวนสตอนโดนเซยจงไดอาศยศาสนาอสลามในการเขาถงมวลชน เนองจากสาหรบสงคมในกลมเกาะอนโดนเซย ศาสนาอสลามปรบตวสอดรบกบวถดงเดมของผคนบรเวณนไดเปนอยางด ฉะนนศาสนาอสลามจงเปรยบเสมอนเครองมอซงดทสดในการเขาถงคนในบรเวณ

28เอลชา ไชนดน, ประวตศาสตรอนโดนเซย, แปลจาก A short history of Indonesia, แปลโดย

เพชร สมตร (กรงเทพฯ: มลนธโตโยตาประเทศไทย, 2552), 284.

47

ดงกลาว ดงนนจงมโอกาสเหนการผนวกแนวคดทางศาสนากบแนวคดคอมมวนสตเขาดวยกน เชนในกรณขอเรยกรองของพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยซงตองการใหสาธารณรฐแหงใหมทเกดขนหลงไดรบเอกราชจากดตชใชรปแบบการปกครองแบบสงคมนยมอสลาม ทงทจรงแลวศาสนาอสลามคอศาสนาอสลามไมไดเปนสวนหนงของระบบสงคมนยมแตอยางใด

เนองจากเกาะชวาและกลมเกาะอนโดนเซยตกเปนอาณานคมของดตชเปนเวลานาน สงผลใหเกดกระบวนการปฏวตภาคประชาชนซอนตวอยในสงคมและคอยเผยทาทออกมาทละนอย ขณะทมกลมคนซงพยายามสรางความเปลยนแปลงคอยแสดงออกชดขน และประกาศตวรวมถงพยายามสรางแนวรวมทางความคดในพนทซงกวางออกไป กลมผตอตานการถกครอบงาโดยชาตตะวนตกไดเรมแสดงความคดเกยวกบการเปลยนแปลงดงกลาว ตลอดจนเรมมการปรบและพฒนาแนวคดของตนเองใหเขากบบรบทของสงคม เพอสรางฐานเสยงสนบสนนจากมวลชน โดยดงเอาสงซงมอยกอนแลวเชนกลมศาสนาทเขมแขงมาผนวกกบแนวคดการปกครองแบบใหมตามทสงคมโลกขณะนนมใช กอใหเกดขอเรยกรองตามแบบของตนเอง ถอเปนการปรบตวทฉลาดประการหนงในการสรางประเทศตามแบบทคาดหวง แตกลไกซงตองผนวกความรวมมอหลายภาคสวนเชนน ไมอาจรกษาฐานความเขมแขงไวไดนาน สดทายผนารฐชาตสมยใหมซงมภาระตองถวงดลอานาจจากหลายทางจงจาเปนตองแสวงหาหลกในการรกษาสมดลแหงอานาจและความคดเพอการอยรอดของชาตตอไป

เรองราวของเกาะชวาในวทยานพนธนเรมตนจากกลมคนซงมถนฐานอยในบรเวณดงกลาวรบนบถอศาสนาอสลามซงเปนแนวคดใหมในเวลานน ขณะเดยวกนบรเวณดงกลาวมกลมชาตพนธจากภายนอกคอชาวจนเขามาตงถนฐานเพมมากขนจนเกดเปนชมชนชาวจนตอมา จากนนเมอเวลาผานไปกระทงถกดตชเขายดครองและยคสมยอาณานคมใกลสนสด ภาพจาของการ ถกกระทาเอารดเอาเปรยบตางๆและความแตกตางในสงคมกอใหเกดพลงทางการเมองกลมใหม ในรปแบบคอมมวนสต ซงมาจดความคดเกยวกบอนาคตของรฐชาตในแบบทตองการ กลมตวอยาง บนเกาะชวาทง 3 กลมทกลาวมานน ตางมพนฐานทางความคดในแบบของตนเองตามบรบท ซงถกหลอหลอมมาตางกน และความคดพนฐานเหลานนสงผลใหการมองสาธารณรฐแหงใหม ทจะเกดขนนบจากการประกาศเอกราชในเวลาตอมาแตกตางกนไปดวย ซงสงเหลานจะเปน ภาระหนกของรฐบาลเอกราชในการสรางความเปนชาตทเหมาะสมเพอรองรบกลมคนซง มความตางกนดงกลาว

จาก เก าะชวาพ น ท ตอไป ซ งจะทาก ารศกษ าถ งความแตก ตางของก ลมคน คอเกาะสมาตราเกาะขนาดใหญลาดบท 6 ของโลก สาหรบสาเหตทเกาะชวามความแตกตาง ของกลมคนสวนหนงอาจเปนเพราะเกาะชวาอยในสถานะของศนยกลางอานาจมาโดยตลอด ทาให

48

มการเคลอนไหวไปมาของกลมคนและความคดอยตลอดกระทงในยคสมยของการประกาศเอกราชกตาม แตสาหรบเกาะสมาตราแมเปนเกาะขนาดใหญและอยไมหางจากเกาะชวามากนก แตในกรณเกาะสมาตรายงคงมความแตกตางกบเกาะชวาอยเชนกน กลาวคอ แมจะเปนเกาะขนาดใหญและ มความสาคญตอเสถยรภาพของประเทศ แตเกาะสมาตรากลบเปนเกาะซงมองเหนความเปนสงคมกลมหรอทองถนชดเจนมากบรเวณหนง และบางครงอาจเหนไดชดเจนกวาบรเวณเกาะชวาดวย

สงคมและชมชนบนเกาะสมาตรา จากการศกษาเรองกลมคนบนเกาะสมาตราในวทยานพนธนพบวามจดนาสนใจซง

แตกตางจากเกาะชวาชดเจนประการหนงคอ แมวาเกาะสมาตราจะเปนสวนของเสนทางการคา ในยคการคาของภมภาคนมากอน และเกาะสมาตราเปนบรเวณซงมปฏสมพนธระหวางคนทองถนและผ มาเยอนจากภายนอกดงเชนบรเวณยานการคาอนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตผ คน บางสวนบนเกาะสมาตรากลบสามารถรกษาอตลกษณหรอตวตนทองถนเดมไวไดในระดบสง กระทงอาจเหนการปะปนหรอถกกลนจากกลมคนหรอวฒนธรรมสาคญบางอยางจากภายนอก ไดยาก ยกเวนกรณการนบถอศาสนาอสลามเทานน แตหากเปรยบเทยบกบการเปนหมอหลอม(melting pot) ของศนยอานาจหรอกลมคนตางๆบนเกาะสมาตราเทยบกบเกาะชวาแลว จะเหนวาเกาะสมาตราสามารถรกษาตวตนทองถนไวไดมากกวา ซงในงานเขยนเรอง “The Suma Oriental of

Tome Pires” ไดระบถงศนยอานาจบนเกาะสมาตราไวไมตากวา 20 แหง แตสงทตองพงระวงคอศนยอานาจแตละแหงอาจไมไดรวมสมยกนเพราะผเขยนคอโตเม ปเรส (Tome Pires) เขยนถงแตละศนยอานาจไวรวมกนในสวนแรก แตหากตระหนกไวและเลอกใชขอมลจากการวพากษหลกฐาน จะพบวาอยางนอยทสดบนเกาะสมาตราปรากฏศนยอานาจกระจายตวอยทวแทบทงเกาะ งานเขยนเลมนใหภาพทงเขตแดนตลอดจนกจกรรมทางเศรษฐกจของแตละศนยอานาจ และในบางแหงปเรสไดใหรายละเอยดของกลมคนและการดาเนนชวตไวดวย ทาใหทราบวาเกาะสมาตรามความแตกตางหลากหลายไมแพขนาดความกวางใหญของเกาะแตอยางใด

บนเกาะสมาตรามทงกลมชาตพนธบาตก (Batak) อาเจะห และมนงกาเบา รวมถงกลมชาตพนธมลายซงอาศยอยรมฝงบรเวณชองแคบมะละกาซงขนานกบคาบสมทรมลาย แตในการศกษาบทนจะกลาวถงกลมชาตพน ธหลก 2 กลม ซงจากการศกษาพบวาทง 2 กลม มความแตกตางกนหลายประการ โดยกลมชาตพนธทกลาวถงคอกลมชาตพนธอาเจะห ซงอาศยอยในรฐอาเจะหทางทศเหนอของเกาะสมาตรา และกลมชาตพนธมนงกาเบาซงเปนชนเผาพนเมองทมรปแบบการปกครองตนเองแตกตางจากอาเจะห โดยชนเผานอาศยอยบรเวณทศตะวนตกของเกาะ สมาตรา การทาความเขาใจถงธรรมชาตของคนทง 2 กลมจะทาให เราเขาใจถงวธ คดและ

49

การเผชญหนากบความเปลยนแปลงของคนกลมนไดดยงขน อกทงจะชวยสรางความเขาใจในสงทรฐบาลเอกราชตองเผชญและทาความเขาใจถงความแตกตางของกลมคนในแตละพนทอกดวย

สาหรบอาเจะห ถอเปนศนยอานาจทางตอนเหนอของเกาะสมาตรา รฐอาเจะห มสภาพแวดลอมทางกายภาพคอถกลอมรอบดวยทะเล 3 ดาน ซงการทอาเจะหมอาณาเขตตดตอ กบทะเลถง 3 ดานเปนเหตผลสาคญประการหนงซงทาใหศาสนาอสลามเผยแผเขามายงอาเจะห ไดเรวเนองจากบรบทการคาท รงเรองในแถบน การทศาสนาอสลามเตบโตเขมแขงในอาเจะหนอกเหนอจากบรบทของการคาทมสวนสงเสรมเมอแรกเรมแลว สงททาใหศาสนาอสลาม ในอาเจะหรงเรองและตงมนไดดอกประการคอ ศาสนาอสลามทเขามาใหมนนสามารถทาหนาท สอดประสานและผสมกลมกลนกบความเชอพนถนดงเดมเรองอานาจลกลบของคนในทองถนไดเปนอยางด โดยทคนอาเจะหสามารถนบถอศาสนาอสลามและยดถอขนบธรรมเนยมและความเชอดงเดม รวมกนได ซ งความ เชอดงเดม ส วนใหญมก เปนความ เชอใน เรองอานาจเรนลบ เหนอธรรมชาต โดยเฉพาะความเชอซงเกยวของกบภตผและบรรพบรษทลวงลบไปแลว29 อาจกลาว ไดวาศาสนาอสลามเขามาโดยไมขดแยงกบวถความเชอทมมาแตเดมจงสามารถดารงอยตอมาได

ขณะทประชากรซงอาศยอยในเขตแดนของรฐอาเจะหใชจะมเพยงชาตพนธอาเจะหเทานน แตยงปรากฏกลมชาตพนธอนอาศยอยในบรเวณศนยอานาจของชาวอาเจะหดวย อาท พวกกาโย (Gayo) พวกอานก จาเม (Aneuk Jame) พวกตาเมยง (Tamiang) และพวกคลท (Kluet)30

เปนตนอยางไรกตามแมจะมความแตกตางทางชาตพนธแตชาตพนธอาเจะหถอเปนประชากร สวนใหญ ของศนยอานาจแหงน กลาวคอมประชากรชาตพนธอาเจะหประมาณ80 เปอรเซนต ของประชากรทงหมด สงสาคญอกประการซงแสดงถงอตลกษณพนฐานของคนอาเจะห คอการมภาษาเปนของตนเอง31 แตขณะเดยวกนพบวากลมชาตพนธอนมภาษาถนเปนของตนเองเชนกน เชนกรณของชาวบาตกซงมภาษาเปนของตนเองเชนกนแมอยไมหางจากศนยอานาจ ของอาเจะหนกกตาม สงเหลานจะเปนสวนหนงของอปสรรคททาใหรฐบาลเอกราชตองยงยาก ในการสรางเอกภาพใหเกดขนกบกลมซงตางทมาและมอตลกษณของตนเองในระดบสงเชนน

ดานรปแบบการปกครองรฐอาเจะหแตกตางจากศนยอานาจอนบนเกาะสมาตรา ซงหากเปรยบเทยบใหชดเจนกบกลมมนงกาเบาซงเปนชนเผา จะเหนวาอาเจะหมความเปนรฐมากกวา รฐอาเจะหมรปแบบการปกครองทซบซอนกลาวคอมชนชนปกครอง มผปกครองทองถน

29เรองเดยวกน, 14 30วทยา สจรตธนารกษ และสภาคพรรณ ขนชย, อดตและอนาคตของ อาเจะห (กรงเทพฯ: โครงการ

อาณาบรเวณศกษา 5 ภมภาค, 2546), 3. 31เรองเดยวกน, 3.

50

และผใตปกครองซงเปนลกษณะการปกครองเฉพาะของตนเอง ทงนผปกครองสงสดของอาเจะห มสถานะเปนสลตาน และหนวยในการปกครองแบงเปนกมปง (Gampong) มคม (Mukim) นงกร(Nanggroe) และซาโกหรอซาก (Sago/Sagi) กมปงถอเปนหนวยการปกครองซงเลกทสดมหวหนาดแลเรยกวาเกอซยค (Keusyik) ซงตาแหนงนสามารถถายทอดจากพอสลกได แตตองไดรบ การแตงตงจากผปกครองระดบสงเสยกอน ขณะทแตละกมปงจะมผนาทางศาสนาทเรยกวาเตงก(Teungku) เปนผใหความรทางศาสนา และมสภาผเฒาซงเปนผรดานขนบธรรมเนยมอยรวม ในการปกครองและควบคมสงคมดวย หนวยการปกครองตอมาคอมคมซงมขนาดใหญกวากมปง มคมเกดจากการรวมกมปงเขาดวยกน โดยมผนาเรยกวาอหมาม (Imam) ซงมบทบาททางศาสนาและไดรบการแตงตงจากผ นาระดบสงกวาใหมอานาจทางการปกครองดวย นงกรคอหนวย การปกครองระดบตอมาซงมสถานะสงกวากมปง ผปกครองนงกรเรยกวาอเลบาลงซงตาแหนงดงกลาวสามารถสบทอดทางสายเลอดได โดยอเลบาลงจะมอานาจเดดขาดในเขตของตนเอง สลตานจะไมเขามาแทรกแซงการทางาน แตแมจะไมมการแทรกแซงจากสลตานแตคนกลมน กลบมปญหากบผ นาทางศาสนาอยบอยครง และหนวยการปกครองทองถนลาดบสดทาย ซงมขนาดใหญสดคอซาโกหรอซาก ซงมผปกครองเรยกวาอเลบาลงเชนกนแตอเลบาลงซงปกครองซาโกหรอซากนนจะมความเกยวพนทางสายโลหตกบสลตานดวย32

สงสาคญซงสงเกตไดคอสงคมอาเจะหใหความสาคญกบผนาทางศาสนาอยางมาก แมจะมสลตานเปนผปกครองสงสดของรฐ แตในหนวยการเมองยอยยงพบผรทางศาสนารวมอย ในกระบวนการปกครองดวย ซงสงนคอจดททาใหอาเจะหแตกตางจากกลมการเมองอนเมอรฐชาตเกดขน ซการโนกอนขนสตาแหนงประธานาธบดของสาธารณรฐอนโดนเซยไดเดนทางมาเยอน อาเจะหเพอหารอถงการเรยกรองเอกราชจากดตช และพยายามหาทางออกซงเหมาะสมทสดในกรณทอาเจะหตองการใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตดวย ตอมาเมอซการโนไมสามารถ ทาตามทสญญากบผ นาอาเจะหไวได จงเปนปญหาซงบนทอนเสถยรภาพทางการเมองของสาธารณรฐอนโดนเซยตอมา และสาหรบสงคมอาเจะหขนบธรรมเนยมและกฎหมาย (ซงในทนหมายถงศาสนา) เปน 2 สงซงแยกออกจากกนไมได33 ดวยอทธพลของผนาทางศาสนาทมอยสงและแทรกซมอยตงแตหนวยการปกครองซงเลกทสดของสงคมอาเจะหนเอง จะสงผลใหเกดการปฏวต

32เรองเดยวกน, 11. 33Sulaiman Nasruddin, Aceh: Manusia, Masyarakat Adat dan Budaya (Humanity,

Community, Custom and Culture, 1992), Pusat Dokumentasi dan Informasi Aceh. อ า ง ถ ง ใ น ว ท ย า สจรตธนารกษ และสภาคพรรณ ขนชย, อดตและอนาคตของอาเจะห (กรงเทพฯ: โครงการอาณาบรเวณศกษา 5

ภมภาค, 2546), 12.

51

สงคมอาเจะหในค.ศ. 194634 ซงถอเปนการพลกโฉมประวตศาสตรทองถนของอาเจะหเนองจากเหตการณดงกลาวเปนการขจดอทธพลของอเลบาลง ซงภายหลงมอานาจสงมากกระทงสามารถสนคลอนสถานะของสลตานได การสนสดอานาจของชนชนปกครองทมอทธพลมานาน เชนอเลบาลง และการขนสอานาจสงสดของทองถนโดยกลมผนาศาสนา สงผลใหขอเรยกรอง ของอาเจะหซงมตอรฐบาลเอกราชเมอตงประเทศเปลยนแปลงไป แตเดมเมออเลบาลงมอานาจอยกลมคนเหลานนสามารถประนประนอมกบเจาอาณานคมเดมคอดตชไดด และมความเปนไปไดวาจะสามารถตกลงผลประโยชนรวมกบรฐบาลเอกราชไดดเชนกน ทวาการกาวขนสอานาจ ของกลมศาสนาในอาเจะหสงผลใหแนวคดทางการเมองตอการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยเปลยนแปลงไปในทศทางซงรฐบาลเอกราชไมอาจมองขามและไมงายทจะรวมมอเชนทเคยคาดการณไว

สาหรบคนพนเมองอกกลมบนเกาะสมาตราซงจะกลาวถงตอมาจากกลมคนอาเจะหคอชนเผามนงกาเบา ธรรมชาตของชนเผามนงกาเบานนแตกตางจากชมชนของคนอาเจะห หรอรฐอาเจะหไมนอย กลาวคอชนเผามนงกาเบาไมไดม รปแบบทางการเมองทซบซอน เชนศนยอานาจทเปนรฐซงมชนชนการปกครองชดเจนมาแตเดมอยางกรณของรฐอาเจะห และชนเผามนงกาเบามรายละเอยดของวถชวตและความเปนธรรมชาตของตวตนทแตกตาง จากพนทอนของกลมเกาะอนโดนเซยเชนกน จากบนทกของโตเม ปเรสซงเดนทางเขามาในบรเวณคาบสมทรและกลมเกาะของเอเชยตะวนออกเฉยงใตระหวางค.ศ. 1512 – 1515 ไดบนทกเกยวกบชนเผามนงกาเบาไววาพวกเขามกษตรย 3 คน35 และดนแดนของมนงกาเบานนเปนดนแดนซง อดมสมบรณและมทองคาอยมาก ชนเผามนงกาเบามเมองทาในการสงออกทองคาถง 3 เมอง ซงบรบทการคาทเกดขนจะมผลตอโลกทศนและการปรบตวของชนเผามนงกาเบาในอนาคตตอไป

ส งททาให รปแบบทางการเมองห รอส งคมการเมองของชน เผามน งกาเบ า ตางจากศนยอานาจอนบนภาคพนทวป หรอแมกระทงกบศนยอานาจของชาวอาเจะหซงอยบนเกาะเดยวกน คอแมชนเผามนงกาเบาจะมผปกครองสงสดดารงสถานะเปนกษตรยแตปรมณฑล แหงอานาจ (mandala) ของกษตรยมนงกาเบาควรเรยกวาเปนปรมณฑลแหงอานาจเชงวฒนธรรมมากกวาเชงการเมอง เพราะแทจรงแลวรปแบบการปกครองหรอการเมองดงเดมซงเปน

34วทยา สจรตธนารกษ และสภาคพรรณ ขนชย, อดตและอนาคตของอาเจะห (กรงเทพฯ: โครงการอาณาบรเวณศกษา 5 ภมภาค, 2546), 12.

35Cortesao, Armando, trans., The Suma Oriental of Tome Pires (London: Hakluyt Society,

1944), 164.

52

ลกษณะเฉพาะของมนงกาเบานนมอทธพลกบคนในชนเผามากกวาอานาจทางการเมอง ซงผปกครอง (ในทนหมายถงกษตรย) จะไดรบเสยอก ทสาคญอกประการคอรปแบบการปกครองของชนเผามนงกาเบาไมไดเปนไปแบบรวมศนยอานาจเพอสรางศนยอานาจทางการเมองทยงใหญเชนรฐบนภาคพนทวปหรอรฐทมรปแบบการปกครองทซบซอนพงจะเปน

โครงสรางสงคมของชนเผามนงกาเบาแบงออกเปนหนวยยอยในทองถนดงน หนวยเลกทสดของสงคมคอครอบครวหรอเซมนได (Semadai) ซงจะประกอบไปดวยแมกบลกเนองจากสงคมมนงกาเบาเปนสงคมทใหความสาคญกบการสบสายโลหตในทางฝายสตรหรอฝายแม ลาดบตอจากครอบครวหรอเซมนไดคอซก (Suku) หรอตระกลซงหมายถงเครอญาตทนบจาก ฝายหญงเปนสาคญเชนกน ตามปกตแลวชาวมนงกาเบาทกคนจะสงกดภายใตซกหนงไป จนตลอดชวตจะเปลยนแปลงไมได และหามมการแตงงานของคนในซกเดยวกน ปงฮล ซก (Penghulu Suku) คอผปกครองซกซงเปนผชายทมอานาจมากทสด โดยผทจะไดรบตาแหนงนคอพชายคนโตของแม แมดเหมอนจะใหความสาคญในการนบญาตหรอสบทอดอานาจจากญาต ฝายหญง แตทสดผมอานาจสงสดในการตดสนใจคอฝายชายนนเอง และโครงสรางใหญสดสาหรบสงคมพนเมองของชนเผามนงกาเบาคอนาการ (Nagari)36 โดยใน 1 นาการจะประกอบไปดวย 4 ซกเปนอยางนอย ซงนาการจะเปนหนวยทางสงคมทมอานาจมากทสดในการปกครอง และอาจกลาวไดวาเปนอานาจทแทจรงในการกาหนดกฎเกณฑชวตของผคนซงสงกดแตละนาการ ทงนเนองจากในทางป ฏบตแมจะมกษต รยแ ตสถานะของกษต รยกลบไม ไดม อท ธพลทางการเมอง อยางเปนรปธรรม สงซงเปนรปธรรมทสดในสถานะของกษตรยคอการเป นสญลกษณ ทางวฒนธรรม

ชนเผามนงกาเบาเปนชนเผาทปรบตวรบกบความเปลยนแปลงจากภายนอกไดด ทงนสวนหนงอาจเกดจากอาณาเขตของชนเผา ซงแบงเปน 2 สวนคอสวนทเรยกวาดาเหรก (Derek) และสวนทเรยกวารนเตา (Rantau) โดยทดาเหรกคอบรเวณซงเปนสญลกษณของศนยกลางการปกครองหรอทซงกษตรยอาศยอยโดยบรเวณดงกลาวจะอยตอนในเขาไป ขณะทรนเตาคอพนทดานนอกออกมาโดยมบางสวนตดกบทะเลและเปนพนทสาหรบการคาขายและแลกเปลยนสนคาตลอดจน รบวฒนธรรมจากภายนอก ทาใหบรเวณนกลายเปนสวนแรกทรบและเลอกปรบเปลยนวฒนธรรม จากภายนอกให เหมาะสมกบสงคม กอนสงตอว ฒนธรรมเหลานนใหกบพนทตอนใน

36ชนาม ชมาตะ, “การศกษาเชงประวตศาสตรเกยวกบสงคมมนงกาเบาในสมาตราตะวนตก” (สารนพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเ ฉยงใต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548), 24 – 32.

53

หรอดาเหรกตอไป การมพนทซงตดตอคาขายกบโลกภายนอกและปรบตวรบความเปลยนแปลงตลอดเวลา สงผลใหชนเผามนงกาเบามจดเดนซงนาสนใจคอสามารถอยกบความเปลยนแปลง ไดเปนอยางด แมศาสนาอสลามจะเขามาในบรเวณดงกลาวดวยอทธพลทางการคาเชนเดยวกบบรเวณอนในคาบสมทรและกลมเกาะเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตชนเผามนงกาเบาสามารถ สวมทบศาสนาอสลามเขากบความเชอทองถนในเรองลลบไดอยางลงตว บางอยางซงเปนหลกการอสลามทเครงครดแตขดกบความเชอเดมในทองถนชนเผามนงกาเบาจะปรบเปลยนและเลอกสงทสนใจใหเหมาะกบตวเอง ซงความสามารถในการเลอกรบและปรบเปลยนจะทาใหชนเผามนงกาเบาเปนกลมคนซงรฐบาลเอกราชสามารถทางานรวมดวยหลงการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย

ตวตนของคนสมาตราแมจะยกตวอยางในการศกษามาเพยง 2 ศนยอานาจหลก ทวากลบเปน 2 ศนยอานาจทมความแตกตางกนในเรองรปแบบการปกครองและความเปนไปของสงคมทองถน แมวาทง 2 บรเวณจะไดรบผลกระทบจากการเขามาของศาสนาอสลามและชาวตะวนตกเชนเดยวกน แตวธการปรบตวและรบมอกบความเปลยนแปลงตลอดจนเงอนไขรปแบบทางการเมองของแตละสงคมลวนสงผลใหทง 2 ศนยอานาจคอรฐอาเจะหและชนเผา มนงกาเบาตางมโลกทศนหรอวธการคดซงแตกตางและเปนตวของตวเอง การอธบายความแตกตางของคนทง 2 ก ลมจะ ชวยทาให เก ดความ เข าใจว า เห ต ใดการส รางชาต ใน เวลาตอม า อาเจะหจงกลายเปนความยากลาบากสาหรบรฐบาลเอกราชในการปกครอง และเพราะอะไร คนจากชนเผามนงกาเบาจงกาวขนสสถานะของผทางานทางการเมองรวมกบรฐบาลเอกราชได เชนกรณของฮตตา

คนกลมสดทายซงจะกลาวถงเพอเปนพนฐานสาหรบการศกษาและทาความเขาใจ ความแตกตางของกลมคนในกลมเกาะอนโดนเซย คอกลมคนจากเกาะสลาเวสนนเอง กรณของ กลมคนบนเกาะสลาเวสแตกตางกบกรณของคนเกาะชวาและเกาะสมาตราอยบาง กลาวคอสาหรบเกาะสลาเวสเปนพนทซงดตชเคยมอทธพลอยมากมากอน กระทงตอมาแมดตชไมไดปกครอง อาณานคมบรเวณนแลวแตยงสามารถสรางปญหาบนทอนเสถยรภาพการปกครองใหกบรฐบาล เอกราชได นอกจากนในเกาะสลาเวสยงประกอบดวยกลมชาตพนธทหลากหลายเชนกน ซงการศกษากลมคนบนเกาะสลาเวสจะสามารถเสรมสรางความเขาใจ วาเพราะเหตใดบรเวณดงกลาวจงมกพบการตอตานรฐบาลเอกราชอยบอยครงในเวลาตอมา

54

สงคมและชมชนบนเกาะสลาเวส

เกาะสลาเวสมความคลายคลงกบเกาะอนในกลมเกาะอนโดนเซยประการหนงคอ มกลมคนอาศยอยหลายกลม แตจากงานเขยนของแอน คมาร (Ann Kumar)ใน “The Development

of Indonesia Society” ไดระบไววาบนเกาะสลาเวสมคนกลมใหญอย 4 กลมดวยกน ไดแกกลม ชาวมากสซารทางตอนใตของเกาะ กลมชาวบกสซงครอบครองดนแดนทางตอนเหนอของ ชาวมากสซารขนมา และกลมชาวลวร (luwurese) ซงอยทางตอนเหนอขนไปอก ขณะทคนกลมสดทายในงานของแอน คมารคอชาวมนดาร (Mandarese) ซงอาศยอยทางตะวนตกเฉยงเหนอ ของเกาะ แมวาจะมคนกลมใหญอย 4 กลม แตกลมทมความโดดเดนทางวฒนธรรมและขบเคยวกนในหนาประวตศาสตรมอย 2 กลมคอชาวมากสซารและชาวบกส

แมงานเขยนของโตเม ป เรสจะระบวาชาวชวาเรยกชาวมากสซารวาพวกบกส และคนมลายเรยกชาวมากสซารวาซลาเตส (Celates) แตจากหลกฐานอนพบวาชาวมากสซารและชาวบกสเปนคนละกลมกน นอกจากนทง 2 กลมคนยงเปนเจาของศนยอานาจซงแขงอานาจกน มาโดยตลอด แมทายทสดทงชาวมากสซารและชาวบกสตองประสบชะตากรรมจากการเขามา ยดครองของดตชเชนกน แตทง 2 กลมตางมเรองราวและทยนในหนาประวตศาสตรแตกตางกน ชมชนชาวมากสซารปรากฏในบนทกการเดนทางของปเรสในฐานะเมองซงเปนคคากบมะละกาและเตบโตขนหลงการเสอมลงของมะละกา ในบนทกของปเรสกลาวไวดวยวาชาวมากสซาร เปนคนเถอนและเปนหวขโมยทเหนอกวาหวขโมยอนบนโลกใบน ในงานของปเรสมกเรยก คนพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซยทงทชวาและสมาตราวาคนเถอนอยเสมอ แตความแตกตางทไดจากการอานงานนในกรณของชาวมากสซาร คอชาวมากสซารถอเปนหวขโมยทมฝมออยบาง ในสายตาชาวตะวนตกเชนปเรส เพราะแมปเรสจะกลาววาชาวมากสซารเปนคนเถอนและ เปนหวขโมยแตขณะเดยวกนปเรสไดระบไวดวยวาชาวมากสซารเปนนกรบเชนกน งานของปเรสยงระบอกวาคนมากสซารมความคลายคลงกบชาตพนธอนในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตดวยกน แตหากใหระบวาคลายกลมชาตพนธใดมากทสด คาตอบคอคลายคนสยามมากทสด37 สงสาคญ อกประการคอชาวมากสซารซงถกปเรสขนานนามวาเปนคนเถอนนนมภาษาเปนของตนเอง คนมากสซารซงไดรบฉายาจากปเรสวาเปนนกรบเนองจากมวฒนธรรมในการพกกรชตดกายตลอดเวลา และภายหลงจากการลมสลายของมะละกามากสซารไดกลายเปนเมองสาคญบนเสนทาง

37Cortesao, Armando, trans., The Suma Oriental of Tome Pires (London: Hakluyt Society,

1944), 226 – 227.

55

การคาของเอเชยตะวนออกเฉยงใตอกเมองหนง โดยมเมองสาคญซงถอเปนศนยกลางอาณาจกรคอเมองโก-อา38

ชวงครสตศตวรรษท 16 เกดการเปลยนแปลงกบศนยอานาจบนเกาะสลาเวส กลาวคอ เกดหนวยการเมองทมขนาดใหญขน คนทองถนเรมเรยนรการเชอมโยงอานาจของผปกครอง กบพลงอานาจตามธรรมชาตซงถกสรางใหเปนเรองเรนลบ และสงเหลานนถกนามารวมกน เปนรปแบบการปกครองซงเปนรปธรรมมากยงขน คนในบรเวณดงกลาวเรยนรวาการอยรวมกน อาจเกดปญหาขนบาง แตว นหนงตามบนทกตานานพนเมองระบวาไดเกดปรากฏการณ ทางธรรมชาตฟารองฟาผา จากนนกษตรยของพวกเขาไดลงจากสวรรคมาทาการปกครองและดแลประชาชน ซงนบเปนการเตบโตทางความคดและสรางรปแบบการปกครองทตางออกไปจากเดม จากทเคยเชอในเทพเจาซงอยเหนอโลกหรออยใตโลกเปลยนมาเปนการเชอในเทพเจาซงถกสงลงมาเปนหวหนาหรอตวแทนของกลมคนในการขจดปญหาความขดแยงทเกดขนกบคนในสงคมนนๆ ถอ เปน รปแบบหนงในการป รบตวของมนษยให เขากบธรรมชาต เพ อการอย รวมกน และมการคดสรรคนขนมาทาหนาทผ นาแทนการเคารพสงเหนอธรรมชาตเพยงอยางเดยว แตเปนทนาเสยดายสาหรบกรณของชาวมากสซารจากการศกษายงไมปรากฏหลกฐาน ซงสามารถระบถงโครงสรางทางสงคมทชดเจนของคนกลมดงกลาวได ซงแตกตางจากกรณของชาวบกส ซงสามารถระบไดถงโครงสรางทางสงคมโดยสงเขป

สงทไดรเกยวกบสงคมพนเมองของชาวมากสซารกอนการเขามาของตะวนตก จากเอกสาร คอชาวมากสซารไมไดมรปแบบการปกครองทซบซอนและมการปรบตวและเรมรจก หาผนามาทาหนาทยตความขดแยงทมในสงคม หากพจารณาจากหลกฐานอาจเปนไปไดวาสงคมบรเวณนนพฒนาโดยมหวใจหลกคอการคา และอาจเปนรฐทเตบโตมาในชวงระยะเวลาไมนาน จงเสอมอานาจจากการขยายอทธพลเขามาของชาตตะวนตก ทาให รปแบบการปกครอง ทเปนรปธรรมยงไมไดถกสถาปนาขน และเปนทนาสงเกตวาชาวมากสซารตกอยภายใตอทธพลของดตชอยางรวดเรวหากเทยบกบชาวบกส แตทงหมดนไมสามารถระบไดอยางสมบรณ วาชาวมากสซารไมมความพรอมหรอไมมโครงสรางทางการเมองอยางแทจรง เพราะจากหลกฐานระบวาชาวมากสซารมรปแบบวฒนธรรมเปนของตนเอง มความเปนนกรบ มภาษาของตนเอง แตการทไมอาจระบความซบซอนของโครงสรางการเมองไดอาจเปนลกษณะเฉพาะของศนยอานาจทเตบโตมาจากการคารมชายฝง ซงสามารถปรบตวรบความเปลยนแปลงไดดและมงเนนทางการคา

38Ann Kumar,“Developments in four societies over the sixteenth to eighteenth centuries,” in The

Development of Indonesian Society (University of Queensland Press,1979), 24 – 29.

56

มากกวาการปกครอง สงเกตไดจากการเขารบนบถอศาสนาอสลามอยางรวดเรว และดวยคณสมบตทเออใหแทรกแซงและยดครองไดงายเนองจากไมมรปแบบการเมองทซบซอน ซงสงผลใหดตช ใชเวลาไมนานในการเขายดครองดนแดนของมากสซารไวได

แมเรองราวเกยวกบโครงสรางทางการเมองของชาวมากสซารจะคลมเครอ และไมชดเจนจากหลกฐานเอกสารทมในขณะน แตสาหรบชาวบกสหลกฐานเรองรปแบบ การปกครองปรากฏชดเจนกวา กลาวคอเอกสารสามารถระบถงบางสวนของโครงสราง ทางการเมองในสงคมบกสได และสามารถอธบายการเลอกผนาของคนกลมนไดชดเจนกวากรณ ของชาวมากสซาร กลาวคอในสงคมของชาวบกสมระบบกษตรยเชนเดยวกบของชาวมากสซาร แตระบบกษตรยของชาวบกสไมไดเรมดาเนนไปในรปแบบทสวรรคสรรคสรางหรอประทานมาให ในสงคมของชาวบกสความเปนเลศของกษตรยในแงบญญาภนหารเหนอบคคลอนไมใชสง ซงถกมงเนนมากนก แตใครจะขนมาทาหนาทกษตรยไดตองผานการคดสรรจากความสามารถ ผนาในสถานะนจงอยในบทบาทของผทถกคดสรรขนมาดารงตาแหนงไมใชเทพประทานใหมาเปนผนา อาจกลาวไดวาการคดเลอกผนาของชาวบกสมาจากการตกลงรวมกนมากกวาจะมาจาก การประทานของพระเจา หนวยการเมองในชมชนของคนบกสกอนจะมการสบราชสมบตนน ชาวบ ก ส มห น วยการเมองซ งเล ก ท ส ด เรยกวาวานว (wanua)39 โดยเปนห นวยการเมอง ซงความหลากหลายของคนและความสมพนธของคนดารงอยในชมชนซงขนาดไมไดใหญนก แตเมอมรปแบบการปกครองเปนระบบกษตรยแลว กษตรยตองทาหนาทโดยรบคาปรกษา จากขนนางและใหคาปรกษาแกขนนางเหลานนดวย กษตรยในสถานะนจงไมไดมอานาจเบดเสรจเดดขาดแตอยางใด และหากกษตรยไมทาเชนทกลาวมาอาจถกกาจดออกจากตาแหนงได เมองสาคญซงเปนศนยอานาจของชาวบกสคอเมองโบเน (Bone) ซงจะแขงอานาจทางการคากบเมองโก-อาของชาวมากสซารตอไป สงสาคญซงนาสงเกตในกรณของชาวบกสคอแมตองเผชญกบการคกคามทางการคากบโลกตะวนตกและการถกครอบงา แตทายทสดชาวบกสกลบตกอยใต การปกครองของดตชอยางแทจรงในค.ศ.1906 ซงถอวาชามากหากเทยบกบอาณานคมบรเวณอนของดตช

นอกเหนอจากกลมคนมากสซารและบกสแลวบนพนทของเกาะสลาเวสยงประกอบ ดวยกลมชาตพนธทควรกลาวถงอกอยางนอย 2 กลมคอ กลมชาวมนาฮซซาและชาวโกรอนทาโลทางตอนเหนอของเกาะสลาเวส โดยประชากรกลมดงกลาวอาศยอยบนคาบสมทรมนาฮซซาซงเปน

39Harry Aveling, ed., The development of Indonesia Society: From the Coming of Islam to

the Present Day (Queensland: University of Queensland Press, 1979), 26.

57

พนททมชาวมนาฮซซาเปนประชากรกลมหลก คนมนาฮซซาถอเปนประชากรทนบถอศาสนาครสตนกายโปรแตสแตนทกลมใหญท สดกลมหนงในกลมเกาะอนโดนเซย คนกลมนมภาษา เปนของตนเองและเคยมกษตรยปกครองตนเองดวย ดนแดนของชาวมนาฮซซาถอเปนพนท ซงไดรบอทธพลจากชาตตะวนตกมากทสดบรเวณหนงในกลมเกาะอนโดนเซย เนองจากเคยไดรบอทธพลจากทงโปรตเกสและสเปน ตอมาเมอดตชเขามายงคาบสมทรมนาฮซซาราวครสตศตวรรษ ท 1740 คนกลมนจงมความใกลชดกบชาตตะวนตกมากกวาคนพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซยดวยกน แมกระทงในชวงเวลาของการประกาศเอกราชสาหรบสาธารณรฐอนโดนเซยยงปรากฏ มชนชนนาบางสวนปรารถนาจะใหดนแดนของชาวมนาฮซซารวมเขากบการปกครองของดตชมากกวาจะอยกบรฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย ประวตศาสตรของชาวโกรอนทาโล ไมแตกตางจากชาวมนาฮซซามากนก กลาวคอชาวโกรอนทาโลเคยตกอยใตอทธพลของ ชาตตะวนตกอนทงสเปนและดตชเชนเดยวกบชาวมนาฮซซา และดนแดนของชาวโกรอนทาโล เคยมกษตรยทองถนเปนผปกครองเชนกน41 แตเมอดตชเขามาคาขายในนามบรษทวโอซจงไดมอานาจเหนอกษตรยทองถนและเรมไลชาตตะวนตกกลมอนออกไป ทาใหชาวโกรอนทาโล ตกอยภายใตอทธพลของดตชตอมากระทงถงสมยของการประกาศเอกราช

นอกจากพนททง 3 เกาะซงเปนขอบเขตการศกษาหลกในวทยานพนธนแลว เกาะกาลมนตน (ชอในภาษาอนโดนเซยหรอเกาะบอรเนยวชอในภาษาองกฤษ) ถอเปนอกบรเวณ ซงควรกลาวถงไวดวยเนองจากกาลมนตนเปนเกาะขนาดใหญและมประชากรกลมชาตพนธมลายกระจายตวอยเชนเดยวกบทประชากรกลมดงกลาวบางสวนไดกระจายตวอยขนานกบคาบสมทรมลายในบางพนทบนเกาะสมาตราดงไดกลาวไปแลวขางตน สาหรบเกาะกาลมนตนแมจะม กลมชาวมลายกระจายตวอย แตไมไดนามาเปนกลมการศกษาหลกในวทยานพนธน เนองจากประชากรกลมดงกลาวอยกระจายตวและไมไดรวมเปนกลมการเมองซงมผลตอชวงเวลา ในการสรางชาตหลงการประกาศเอกราชอยางเดนชด พนทบรเวณนปรากฏในหลกฐานชวงเวลาของการสรางชาตอยบางเมอครงผนากลมชาตนยมตอตานแนวคดการรวมเอาพนทบรเวณใกลเคยงกบคาบสมทรมลายเขากบบรทช มลายา (British Malaya) ขององกฤษ เนองจากหากรวมกลม

40WIKIPEDIA The Free Encyclopedia, Minahassa People, accessed July 21, 2015, available

from: https://en.wikipedia.org/wiki/Minahasan_people 41WIKIPEDIA The Free Encyclopedia, Gorontalo, accessed July 21, 2015, available from:

https://en.wikipedia.org/wiki/Gorontalo

58

ตามชาตพนธแลวมความเปนไปไดอยบาง ทกลมชาตพนธมลายจะไมเลอกอยกบสาธารณรฐอนโดนเซย

นอกจากกลมคนบนเกาะชวา เกาะสมาตรา และเกาะสลาเวส รวมถงกลมชาตพนธมลายซงไดกลาวถงไปบางแลว ยงมคนพนเมองในบรเวณหมเกาะเครองเทศหรอเกาะโมลกกะ ซงตอไปจะมบทบาทในชวงเวลาของการสรางชาตอนโดนเซยดวย โดยดนแดนบรเวณหมเกาะ โมลกกะรวมถงทอมบนแตเดมตางมผ ปกครองพนเมองอยเชนรฐพนเมองอนในกลมเกาะอนโดนเซย แตเมอพอคาชาวตะวนตกเรมขยายอทธพลทางการคาไปยงบรเวณดงกลาวสงผลใหผปกครองพนเมองตกอยภายใตอทธพลของชาตตะวนตกโดยเฉพาะดตช ทาใหตอมาบรเวณน มกลมคนซงนบถอศาสนาครสตเนองจากไดรบอทธพลและมความสมพนธใกลชดกบดตช สงผลใหชวงเวลาของการประกาศเอกราชจะพบปฏกรยาตอตานรฐบาลเอกราชจากดนแดนบรเวณนคอนขางมาก

การศกษาเรองราวของกลมคนตวอยางใน 3 พนท คอเกาะชวา เกาสมาตรา และเกาะ สลาเวสจากเอกสารและหลกฐานชนตนบางสวนพบวา ในบางพนทสามารถมองเหนภาพของผคน ซงมธรรมชาตการดาเนนชวตหรอรปแบบการปกครองทแตกตางกน ซงสงเหลานสงผลใหแตละบรเวณมอตลกษณทางสงคมและการเมองแตกตางกน นอกจากนจากการศกษายงสะทอนใหเหนวาเหตใดแตละพนทจงมความเปนตวของตวเองสง เชนกรณของคนอาเจะหบนเกาะสมาตรา หรอ เหตใดบางพนทจงยอมรบหรอปรบตวเขากบคนภายนอกไดงายเชนกรณของคนมนงกาเบา บนเกาะสมาตราเชนกน ในขณะทบางบรเวณดวยบรบทของหลกฐานอาจทาใหไมไดภาพทชดเจน แตในการศกษางานประวตศาสตรสามารถอาศยการตความจากบรบททรายลอมได ทาใหไดภาพโดยสงเขปซงสะทอนตวตนของบางบรเวณไดจากบรบททางประวตศาสตรทมอยอยางจากด และพบวาแตละพนทซงมความแตกตางกนมสาเหตของความแตกตางมาจากปจจยใดบาง เพอทเมอศกษาในบทตอไปจะไดเขาใจวาเหตใดเอกราชทไดมาอยางฉกละหก จงกลายเปนเพยงจดเรมตน ในการสรางชาตอยางแทจรงในภายหลง

สาหรบบทท 2 จะไดภาพกวางในการสรางความเขาใจพนฐานวาสาธารณรฐอนโดนเซยทกาลงจะเกดขนในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 ไมไดมความเปนหนงเดยวกนมากอน ไมวาจะเปนในดานรปธรรมคอบรณภาพทางดานดนแดน ซงแมจะตกอยภายใตอทธพลของดตชเชนเดยวกน แตวธการซงดตชใชในการปกครองแตละทองถนกลบแตกตางกนไป ฉะนนดนแดน ซงกาลงจะเปนสาธารณรฐอนโดนเซยจงไมเคยมบรณภาพทางดานดนแดนโดยมผนาในทองถน กาวขนมาเปนผนาอาณาจกรทมนคง และมเอกภาพเปนหนงเดยวกนครอบคลมพนทอนกวางใหญไพศาลของกลมเกาะอนโดนเซยทงหมดแตอยางใด ฉะนนหากจะมความรสกรวมกนเรองบรณภาพ

59

ทางดานดนแดนคงเปนเพยงความรสกแหงความขมขนซงเกดจากการตองตกเปนอาณานคมของดตชรวมกนมากอนเทานน ขณะทในดานนามธรรมนนสานกของความเปนหนงเดยวกนกอนหนาทสาธารณรฐอนโดนเซยจะเกดขนไมเคยมมากอนเชนกน คนพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซยไมใชเพยงมความแตกตางในแตละกลมเกาะเทานน แมกระทงในเกาะเดยวกนยงคงมความแตกตาง ของกลมคนและรปแบบวฒนธรรมซงสงผลตอรปแบบการปกครองดวย เชนกรณทเกดขนกบ 2 ศนยอานาจบนเกาะสมาตรา เปนตน และเนองจากนบแตยคจารตเปนตนมาเรองราว ทางประวตศาสตรทพบมกเปนบนทกเรองราวของอาณาจกรทมนคงยงใหญบนเกาะชวามากกวาบรเวณอน ตอมาความสาคญของเกาะชวาถกตอกยาดวยการกลายเปนศนยอานาจสาคญ ในการทดตชใชบรหารกจการภายในของอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชดวย ทาให กอนการประกาศเอกราชขณะเกดการเคลอนไหวของกลมชาตนยมในชวา จงมประชาชนในหลายพนทมขอกงขาวาการสนสดยคอาณานคมโดยดตช จะนาพาประชากรในกลมเกาะอนเขาสยค อาณานคมโดยผปกครองชาวชวาหรอจกรวรรดนยมชวาหรอไม ดงนนความแตกตางทเกดขนและการไมเคยมบรณภาพรวมกนมากอน จงไมสามารถกอใหเกดความเขาใจอนดระหวางกลมเกาะและผคนไดงายนก

สงทผนาสาธารณรฐอนโดนเซยตองเผชญหลงการประกาศเอกราชเปนสงทผนารฐบาลเอกราชตองทราบดอยแลว เพราะทงฝายรฐบาลเอกราชและฝายของดตชตางทราบเชนกนวากลมเกาะอนโดนเซยคอดนแดนซงประกอบดวยกลมคนทหลากหลาย และตางฝายยงไมไดมความสมพนธทผกสมครรกใครกลมเกลยวกนอยางลกซงแตอยางใด ดงนนจงเปนหนาทของผนารฐบาลเอกราชตองสรางความรสกเปนหนงเดยวกนใหเกดขนอยางรวดเรว เพอใหประเทศกอตงขนมาอยางมนคงทสดซงในประเดนนไมใชเรองทงายดายนก ทงนเพราะคนพนเมองมสทธทจะ ไมไวใจกนและกน เพราะเมอตางฝายตางรสกวาอกฝายเปนคนอนไมใชพวกเดยวกนมากอน ความคลางแคลงใจยอมตองเกดขนเปนธรรมดา นจงเปนงานหนกงานแรกทกลมผนาชาตนยม ตองสรางใหเกดขนจนได ขณะทดตชในฐานะผเคยปกครองดนแดนบรเวณนมากอนยอมตอง ฉวยเอาโอกาสทมองเหนอยตลอดเวลา วาดนแดนบรเวณนไมมความเปนหนงเดยวกนอยางแทจรงมากอน และไมอาจทาใหเกดขนไดโดยงายคอโดยสมครใจในทกกลมอานาจโดยใชการเจรจา อยางแนนอน ฉะนนแมรฐบาลเอกราชจะใชดตช เปนศตรรวมกอใหเกดความรสกรวมกน ในหมคนพนเมองวาถกกดขมานานพอแลว และถงเวลาทคนพนเมองตองเดนหนาตอไป ดวยการปกครองตนเอง แตหลงผานการประกาศเอกราชแบบฉกละหกโดยไมไดรบการเหนชอบจากทกฝาย จงเกดคลนใตนาในดนแดนของสาธารณรฐอนโดนเซยตามมา ในเวลาเดยวกบทรฐบาล เอกราชตองเผชญกบปฏบตการสรบกบดตชดวย ฉะนนเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย

60

ซงมแนวคดหลกในการสรางเอกภาพใหรฐชาตดารงอยนน จงตองพบกบความยากลาบากและผนารฐบาลเอกราชตองเสาะแสวงหาทางออกของความยากลาบากนนใหได

หลงจากไดรจกเรองราวความแตกตางของคนในกลมเกาะของอนโดนเซยแลว บทตอไปจะเปนชวงเวลาสาคญของกลมเกาะอนโดนเซย คอการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 โดยในชวงเวลาดงกลาวรฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยตองพบกบงานทหนกหนวงอยางแทจรง เนองจากผนาของรฐบาลเอกราชทราบดตงแตยงเปนเพยงผ นาชาตนยมในกลมเกาะอนโดน เซยแลว วาดนแดนบรเวณนไม มปฏสมพนธกน ไม ม ความไววางใจตอกน ตลอดจนไมมความรสกรวมกนถงการเปนคนกลมเดยวกนมากอน ฉะนน เอกราชทผนาสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลานนประกาศออกมาจงมาพรอมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 1945 เพอสรางเอกภาพใหเปนโครงสรางหลกในการพยงรฐชาตซงเกดขนแลวใหสามารถอยรอดตอมาได แมวาในภายหลงอาจตองเผชญแรงเสยดทานจากการไมเคย อยรวมกนมากอนกตาม

61

บทท 3

การเกดขนของประเทศอนโดนเซยและ

แนวคดหลกของการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945

โลกของกลมเกาะใหญนอยซงถกรวมใหเปนสาธารณรฐอนโดนเซยเมอวนท 17

สงหาคม ค .ศ . 1945 นน ถอเปนสงคมทมความหลากหลายของผ คนซงลวนมอตลกษณ ทางวฒนธรรม รปแบบความคด และสวนหนงคอความเชอทแตกตางกน ฉะนนการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยในชวงเวลาดงกลาวจงถอเปนความเปลยนแปลงทสงผลกระทบตอสงคมและผคน อยางยง แมวาการเปลยนแปลงทางการเมองจะไมไดเปนสงทเกดขนอยางปจจบนทนดวน กลาวคอเปนททราบอยบางแลว วามความพยายามในการจะปลดแอกดนแดนซงเคยตกอยภายใตอทธพลของดตชใหเปนอสระเชนในอดต โดยเฉพาะอยางยงในชวงตนทศวรรษ 1940 ทกองทพญปนไดเขามายดครองดนแดนอนเดยตะวนออกของดตช ซงการยดครองของญปนไดสงผลให เกดความคดเรองอสรภาพและอธปไตยในการปกครองตนเองแพรกระจายไปในกลมเกาะอนโดนเซย เพราะญปนไดใหโอกาสทงกลมผนาทางศาสนาและกลมชาตนยม รวมถงกลมการเมองอนยกเวนกลมคอมมวนสต ดาเนนกจกรรมทางการเมองทงการพดในทชมชน การโฆษณาหรอแมกระทงการใชวทยกระจายเสยง เปนตน แมการดาเนนกจกรรมแทบทงหมดจะตกอยภายใต การควบคมของกองทพญปนกตาม

อยางไรกตาม หากจะกลาววาความเปลยนแปลงทเกดขนใหมนเปนสงทถกเตรยมการและสรางความเขาใจมาเปนอยางดคงไมถกนกเชนกน ทงนเนองจากบรเวณของกลมเกาะซงเคย อยใตการปกครองของดตชมากอนนน เมอกองทพญปนเขามายดครองโดยแบงการปกครอง ใหกองทพบกและกองทพเรอเปนผดแลพนท ทาใหแตดนแดนแตละเกาะของกลมเกาะอนโดนเซยถกแบงแยกในการปกครองอกครง แมผนาชาตนยมเชนซการโนจะพยายามตดตอไปยงเกาะตางๆอยบาง แตยงคงมชองวางทางการตดตอระหวางกนอย ฉะนนชวงเวลากอนสงครามโลกครงท 2 จะสนสดลงและหลงจากผนาชาตนยมประกาศเอกราชใหกบสาธารณรฐอนโดนเซยแลว ถอเปนชวงเวลาทยากลาบากยงชวงหนงของสงคมใหญแหงนซงถกรวมเรยกวาสาธารณรฐอนโดนเซย ในเวลาตอมา เนองจากเอกราชทไดมาจากคาประกาศนนไมไดทาให เกดชาตอยางแทจรง ไมวาจะมองจากแงมมซงเปนนามธรรมหรอรปธรรมกตาม ในความเปนจรง “ชาตอนโดนเซย” ทเปนรปรางของรฐชาตอยางแทจรงนน ผนากลมการเมองและสงคมรวมถงคนในสงคมอนโดนเซย

62

ในเวลานนตองรวมกนสรางตอมาอกหลายป จงสาเรจเปนรฐชาตอนโดนเซยทสามารถอยรวมกนไดตอมา

ปญหาสาคญทเกดขนสาหรบกาวแรกของสาธารณรฐอนโดนเซย คอกอนการประกาศ เอกราชของซการโน กลมการเมองตางๆในโลกอาณานคมเดมของดตช ตางทราบกนดวาญปน ซงมายดครองดนแดนบรเวณนเปนการชวคราวกาลงจะพายแพ ตางฝายตางคดหาทางออกเกยวกบโอกาสและทางเลอกระหวางชวงเวลาเปลยนผานอานาจน มกลมคนจานวนไมนอยทตองการ ฉวยโอกาสเพอปลดแอกเรยกรองเอกราชในการปกครองตนเอง ทวาทามกลางความสบสน ทางความคดเหลานนซการโนและฮตตาไดทาสงสาคญซงเปนการยตขอขบคดของแตละฝายลง ในการคานวณผลประโยชนตลอดจนขอดขอเสยของแตละทางเลอก โดยซการโนและฮตตาตดสนใจประกาศเอกราชใหกบดนแดนบรเวณ ชวาตะวนตก ชวากลาง ชวาตะวนออก สมาตรา กะลมนตน สลาเวส โมลกกะ และเลสเซอร ซนดา42 หลงจากกองทพญปนประกาศยอมพายแพสงครามแทบจะในทนท ผลทตามมาคอกอนหนานแมสงคมพนเมองในแถบกลมเกาะอาจเคยตกอยภายใตอทธพลของดตชรวมกนมาแตกไมไดมความเปนอนหนงอนเดยวกนมากอน เมอตองมา พบกบเงอนไขของการประการเอกราชบบบงคบใหตองอยรวมกนจงมความยากลาบากเกดขน ขณะเดยวกนเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญของสาธารณรฐอนโดนเซยฉบบค.ศ. 1945 ยงทาใหอดมการณในการสรางชาตถกตรงไวดวยคาวาเอกภาพเปนหลกสาคญ ทงนเนองจากผนาของรฐบาลเอกราชรดวาเอกภาพจะเปนหนทางไปสความอยรอดของดนแดนได

สาหรบเอกภาพหรอความเปนอนหนงอนเดยวกนของดนแดนแถบนเพงเกดขน ไดไมนาน อยางชาทสดคอราวตนครสตศตวรรษท 20 และเอกภาพดงกลาวไมไดเปนเอกภาพทางดานดนแดนดงทควรเปนปจจยแรกเรมในการกอตงประเทศแตอยางใด เอกภาพทกลาวถงนกลบกลายเปนเอกภาพทางดานความคดซงผคนจานวนไมนอยในดนแดนแถบนคดเหนตรงกน คอตองการเรยกรองการปกครองโดยคนในทองถน แตในเบองตนยงเปนทองถนในแบบท ไมเกยวของกน แนวคดเรองการรวมตอสกบผยดครองเพงมาเหนผลเปนรปธรรมชดเจนเมอญปนเขามายดครองและหนกลบมาสนบสนนใหคนพนเมองตอตานชาวตะวนตก กอนทญปน จะกลายเปนเครองมอใหชาวตะวนตกใชกดขคนพนเมองอกครงหลงสงครามโลกครงท 2 สนสดลง ทงนสงทตองทาความเขาใจคอการรวมกนตอตานดตชหรอกองทพพนธมตรทเขามารกษาการณในดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชกอนดตชกลบเขามานน เปนบรบททแทบทกฝายยกเวนดนแดน ทดตชเคยมอทธพลอยเหนรวมกนวาจาเปนตองทา แตเมอสามารถผานสงครามการตอสเรยกรอง

42อรณ เล าวพ งศ , “ก ารต อ ส เพ อ เอ ก ราช ข อ ง อน โด น เซ ย ” (วท ย าน พ น ธป รญ ญ า รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการเมองการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503), 34.

63

เอกราชจากดตชในชวงค.ศ. 1945 – 1949 มาได ปรากฏวาเอกภาพทางดนแดนกยงไมมนคง อยเชนเดม สวนหนงเปนเพราะดตชไดทงระเบดเวลาของความขดแยงเอาไวผานรปแบบ การปกครองทดตชยนเปนขอเสนอกอนการยอมรบในเอกราชและสงมอบอธปไตยใหกบผบรหารของรฐบาลเอกราช แตอกสวนเปนปญหาอนเกดจากความแตกตางและไมมสานกความเปนดนแดนเดยวกนมาแตเดม รวมถงมผลจากความขดแยงของกลมการเมองภายใน ทาใหทายทสดตองใชวธการอนนอกเหนอจากการเจรจาตอรองเพอใหไดมาซงเอกภาพเปนอดมการณของรฐตามทไดประกาศไวในรฐธรรมนญ

ฉะนนเมอเปาหมายรวมกนในการไดมาซงเอกราชและอธปไตยเกดขนอยางฉกละหก และเสนทางการสรางชาตทแทจรงโดยเฉพาะอยางยงการสรางเอกภาพหรอความเปนหนงเดยวกนทงดานดนแดนและความคดกลบกลายเปนกระบวนการยอนกลบทตองสรางขนภายหลง การประกาศเอกราชของซการโนและฮตตา เมอวนท 17 สงหาคม ค .ศ . 1945 คาถามสาคญ ในการศกษาบทนคอเมอรฐชาตอนโดนเซยและความเปนชาตอนโดนเซยเปนสงทเพงถกสรางขนมาใหม ถาเชนนนประเทศเกดขนมาไดอยางไร ใครบางทมสวนรวมในการสรางชาต รวมไปถงเขาเหลานนมองสาธารณรฐอนโดนเซยซงเกดใหมนในทศทางใดบาง และทสาคญทสดคอใครทงหลายเหลานนสรางชาตจากสงใด เมอแนวคดเกยวกบการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยมขนหลงจากปญญาชนและคนสวนหนงในสงคม ซงเคยตกอยภายใตการปกครองของดตชและญปนตองการเอกราชหรออสรภาพในการปกครองตนเองกลบมาคนบางกลมในสงคมอางสทธในฐานะผปกครองเดมกอนการเขามาของชาวตางชาต ขณะทบางกลมตองการเรยกรองใหทกคนมสทธเสมอภาคเทาเทยมตามระบอบการปกครองสมยใหม ซงแลวแตวาผเรยกรองจะใฝใจไปในทศทางของสงคมนยม ประชาธปไตย หรอชาตนยม ฯลฯ ขณะทสวนหนงของสงคมยงคงมกลมทไมไดตองการสงอนใดนอกเหนอไปจากสงทเคยเปนมาแตเดม ทงนเนองจากสงคมของกลมเกาะอนโดนเซยในชวงกอนประกาศเอกราชจนกระทงถงหลงการประกาศเอกราชแลว มความคลายคลงกบสงคมอนในเอเชยตะวนออกเฉยงใตประการหนงคอ มทงผทกาวหนาทางการศกษาอยางมากซงกลมคนเหลานถกเรยกรวมวากลมปญญาชน (Intellectual) ซงในกรณของกลมเกาะอนโดนเซยอาจรวมเอานกการศาสนาเขามาดวย และมกลมคนทยงคงดาเนนชวตอยแบบสงคมพนเมองดงเดม ฉะนนการศกษาซงรวมถงการทาความเขาใจแนวคดตลอดจนการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยจงจาเปนตองทาความเขาใจเสยแตแรก วาประเทศ มจดเรมตนจากอะไร และคนกลมไหนบางทมสวนรวมในการเกดขนและดารงอยตอมาของประเทศหรอรฐชาตสมยใหม

ในบทท 3 จะอธบายถงการปรากฏบทบาทของกลมคนทโดดเดนจากฝงความคดตางๆ ซงพฒนาความคดทางการเมองกระทงสกงอมในชวงเวลาทกาลงส รางชาตอนโดน เซย

64

เชนกลมชาตนยม กลมสงคมนยม และกลมคอมมวนสต เปนตน ซงกลมคนเหลานสวนใหญ ถกเรยกรวมอยในกลมปญญาชนเชนกน นอกเหนอจากกลมการเมองแลวกลมศาสนาอสลาม หรอองคกรทางศาสนาอสลามกถอเปนกลมทางสงคมสาคญทผนตวมามบทบาททางการเมองดวยเชนกน สาหรบโลกของอสลามแลวอสลามคอทกสงทงสงคม การเมอง กฎหมาย เศรษฐกจ และการดาเนนชวตทวไป นอกจากนกลมคนพนเมองรวมไปถงคนตางชาตทเปนประชากรแฝงสาคญทางเศรษฐกจเชนชาวจนกมสวนในการสรางความเปนชาตของผทจะขนมาบรหารประเทศตอมาเชนกน แมวากลมคนพนเมองและกลมชาวจนอาจไมมบทบาทมากนกในชวงเวลา ของการตอรองขณะจะประกาศเอกราช แตหลงจากประเทศไดรบเอกราชและจะเรมตน การสรางชาตทแทจรงแลวทงคนพนเมองและชาวจนจะมสวนอยางมากในการดาเนนนโยบายรอมชอมของรฐบาลตอมา

พฒนาการดานความคดทางการเมองและการขนมามบทบาทของกลมการเมองตางๆ

ชวงกอนการประกาศเอกราช

กอนทดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยจะไดรบเอกราชและอธปไตย จนกระทง

มการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบค .ศ . 1945 นน สถานการณภายในของกลมเกาะแหงน มความยงยากซบซอนหลายประการ กลาวคอตงแตตนครสตศตวรรษท 20 ดนแดนทงหมดซงจะกลายเปนประเทศอนโดนเซยในปจจบนไดตกอยภายใตการปกครองของดตชทงหมด โดยดตชเรยกดนแดนบรเวณนอยางเปนทางการวาอนเดยตะวนออกของดตชและถกปกครองโดยรฐบาล อาณานคม ซงรปแบบการปกครองเชนนจะขดขวางพลงทางการเมองทองถนของคนพนเมองทาใหคนพนเมองไมสามารถดาเนนการตอตานดตชไดอยางเตมท ขณะเดยวกนในชวงเวลาทดตชปกครองกลมเกาะอนโดนเซย กลมผปกครองทองถนตางๆกลบเกดความคดทางการเมองในรปแบบแตกตางกนออกไป อาท กลมผ นาเกาซงมทงทผนตนเองไปผกพนและผสานอานาจกบดตช โดยผนากลมนในบางแหงยงคงตองการดารงสถานะเดมของตนเองตามแบบจารตในโลกยคเกาและยงคงอดมการณนไวในสวนลก โดยเชอมนวาเมอพนสมยของชาวตะวนตกแลวสถานะเดมของตนหรอโลกเกาแบบทตนคนเคยจะหวนคนมาอกครง ขณะเดยวกนไดเกดกลมผนาใหมซงมกเปน คนรนใหมทงทเคยทางานกบดตชหรอไดรบการศกษาตามแบบตะวนตก รวมไปถงกลมลกหลานผนาทองถนซงไดรบการศกษาตามแบบตะวนตก โดยคนกลมนบางสวนปรารถนาจะนาพาประเทศอนโดนเซยใหมใหเปนไปตามแบบสงคมตะวนตก คอกาวเขาสโลกยคใหมทไมใชสงคมจารตดงเดมอกตอไป นอกจากกลมการเมองบางสวนดงกลาวขางตนยงพบกลมผนาศาสนาซงปรารถนา

65

จะใหประเทศทกาลงจะเกดขนใหมเปนประเทศมสลมอยางแทจรงอกดวย นอกจากนยงปรากฏ กลมทางการเมองแบบใหมของเหลาปญญาชน อาท กลมชาตนยมและกลมคอมมวนสต43 เปนตน

ซงทงแนวคด กลมคนทกอใหเกดแนวคดหรอกลมคนซงเปนผลผลตของแนวคดตางๆลวนมผล ตอการเกดขนของรฐชาตอนโดนเซยทงสน

แนวความคดเกยวกบคาวาอนโดนเซย

กอนจะเกดแนวคดเกยวกบคาวาอนโดนเซยขนในกลมผนาการเมองชาวพนเมองขน พฒนาการทางการเมองในบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยนอกเหนอจากมสาเหตสานกของการถกกดขขมเหงจากผรกรานเชนดตชแลว สงซงสาคญอยางมากตอพฒนาการการเมองในบรเวณนคอ การศกษา ซงการศกษาทงแบบตะวนตกและจากกลมศาสนาอสลามลวนเพมพนความรและพฒนาทรพยากรบคคลใหกบคนพนเมองในกลมเกาะอนโดนเซยทงสน จากการศกษาพบวาพฒนาการชวงแรกซงสาคญเกยวกบสานกเรองความตองการเอกราชหรออสรภาพในการปกครองตนเอง ของคนพนเมองเรมตนจากการถกกดขหรอเบยดบงผลประโยชนจากดนแดนอาณานคมไปให เมองแมของดตชเปนหลก และเมอมคนพนเมองไดโอกาสทางการศกษาแบบใหมตามอยางตะวนตกมากขน ยงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงดานความคดและมความตองการเอกราชรวมถงอธปไตยในการปกครองตนเองเพมมากขน แมแตแรกโอกาสทางการศกษาทดตชใหกบคนพนเมองจะเปนไปเพราะตองการลดแรงเสยดทานเรองการเอาเปรยบคนพนเมองและมประโยชนตอดตช ในกรณทระบบการศกษาดงกลาวไดผลตคนพนเมองเขาสระบบราชการของรฐบาลอาณานคม แตเมอพฒนาการศกษาใหขยายตวออกไปมากขนกลบพบวา แนวความคดตลอดจนมมมอง ทางการเมองในแบบใหมไดถกสงตอไปยงคนรนใหมของกลมเกาะอนโดนเซยกระทงในบางพนทไดเกดการรวมทางการเมองเกดขน

สาหรบกลมการเมองซงเกดขนในทองถนแตละบรเวณนนเปนไปในลกษณะทไมไดพงพงกนเทาใด สงผลใหชวงแรกของการตอสทางการเมองเพอเรยกรองเอกราชจากดตช ของชาวพนเมองยงขาดเอกภาพในการตอสเพราะแตละกลมตางมผลประโยชนทไมตรงกน แมวาจะมความคาดหวงตอเอกราชและอธปไตยคลายคลงกน นอกจากความแตกแยกซงสงผลใหการตอสของคนพนเมองขาดเสถยรภาพแลว รฐบาลอาณานคมขณะนนมผเชยวชาญเกยวกบดนแดน กลมเกาะอนโดนเซยอยคนหนง ซงตอไปบคคลดงกลาวจะกลายเปนคนสาคญตอการพฒนา

43สามารถศกษาประวตศาสตรอนโดนเซยในชวงเวลาดงกลาวนไดจากหนงสอประวตศาสตรอนโดนเซย โดยเอลชา ไชนดน, The development of Indonesia Society: From the Coming of Islam to the

Present Day by Harry Aveling และA History of Modern Indonesia since C.1200 by M.C.Ricklefts เปนตน

66

นโยบายของดตชในการปกครองคนพนเมองดวย นนคอศาสตราจารย ครสเตยน สนกค ฮรโกรนจ (Christian Snouck Hurgronje)44 ผเชยวชาญดานศาสนาอสลาม ทจะกาวเขามาวางแผนนโยบายใหมใหกบดตช ทงนนโยบายของเขาเปนนโยบายทจะขดขวางการรวมกลมทางการเมองดานศาสนา ของคนพนเมอง ซงดตชเชอวามพลงนากลวทสดในชวงปลายศตวรรษท 19 - ตนศตวรรษท 20 โดยทศาสตราจารยสนกคไดเสนอใหดตชประกาศใชนโยบายจรยธรรมเพอแกปญหา ความเหลอมลาระหวางชาวดตชกบชนพนเมอง และหวงผลในการขจดขดขวางอทธพลของศาสนาอสลามทกาลงฟนตวตงแตปลายครสตศตวรรษท 19 อกดวย ในทสดราชนแหงเนเธอรแลนด ไดประกาศใหใชนโยบายจรยธรรมในค.ศ.1901 โดยอปโลกนวาชาวพนเมองทหมเกาะอนเดยตะวนออกจะมสถานภาพสงกวาในอดต โดยชาวอนโดนเซยทกคนจะไมถกประณามหยามเหยยดจากชาวดตชวามสถานภาพเหมอนสงมชวตซงมไวใชสาหรบขดรดอกตอไป45 นโยบายดงกลาว ดตชหวงวาจะทาใหคนอนโดนเซยกาวเขาสจกรวรรดใหมทมดตชเปนผนาอยางเตมใจและหางไกลจากศาสนาอสลาม

ศาสตราจารยสนกคไดเผยแพรความคดวาควรนาวฒนธรรมและวถชวตสวนทดทสดของทงชาวอนโดนเซยและชาวดตชมาผสมผสานเขาดวยกนเพอสรางชนชนนาใหมขนมา โดย กอนหนานเขาไดชนาใหรฐบาลอาณานคมเนนสงเสรมการศกษาแบบตะวนตกใหกบชนชนนาพนเมอง เพราะเขาเชอมนวาหากดาเนนนโยบายเชนนชนพนเมองรนใหมจะหางไกลจากศาสนาอสลาม และคนเหลานจะเปนกาลงสาคญในการผสานพลงทองถนของตนเขากบพลงของดตช ทงเรองการเมองและวฒนธรรม ซงจะทาใหเกดการกลนทางวฒนธรรม และชนชนนาใหมนจะเปดอนโดนเซยออกสโลกภายนอกแบบทดตชตองการใหกลมเกาะอนโดนเซยเปน ทงนดร.สนกค ไดชนาใหรฐบาลอาณานคมสงเสรมการศกษาแบบตะวนตกใหกบชนพนเมองเพอรองรบ การยกระดบคณภาพชวตใหสงขน เขาเชอมนวาหากดาเนนนโยบายเชนนจะทาใหชาวพนเมอง ซงมการศกษาดตตวออกหางจากศาสนาอสลามเพมขนเอง โดยทรฐบาลดตชไมจาเปนตองแทรกแซง

ยอนกลบไปราวกลางครสตศตวรรษท 19 ดตชเรมผลกดนนโยบายการศกษาแบบใหมเขาไปยงกลมเกาะตางๆทงในชวาและสมาตรา ถงแมการผลกดนดงกลาวจะไมสอดคลองกบ ความตองการของคนพนเมองขณะนนกตาม การศกษาแบบใหมมทงโรงเรยนฝกหดคร ฝกหด

44เอลชา ไชนดน, ประวตศาสตรอนโดนเซย, แปลจาก A short history of Indonesia, แปลโดย เพชร สมตร (กรงเทพฯ: มลนธโตโยตาประเทศไทย, 2552), 219.

45ภวดล ทรงประเสรฐ, อนโดนเซย อดตและปจจบน, (กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547), 211.

67

เสมยน ฝกหดเจาหนาทอนามย โดยเฉพาะอยางยงในโรงเรยนฝกหดครนนดตชเรมเปดสอนในชวาและสมาตรามาตงแตค.ศ.1850 ซงผทไดรบคดเลอกใหเขามาศกษาในโรงเรยนฝกหดครมกมาจากครอบครวของผนาศาสนาและพวกปรยาย (Priyayi) เปนหลก46

นอกจากนศาสตราจารยสนกคไดคดเลอกลกหลานชนชนนาจากครอบครวสาคญทงหลายในชวาและสมาตราดวยตนเอง เพอฝกกระบวนการปกครองทกรปแบบใหคนเหลานนโดยเฉพาะตงแตค.ศ. 1870 เพอแกปญหาการวาจางแรงงานมาทางานใหกบรฐบาลอาณานคม ในราคาสง โดยหนมาผลตทรพยากรบคคลจากคนในทองถนเอง เพอเปาหมายสาคญใหคนพนเมองแตละคนซงเขามาในระบบการศกษาของดตชออกไปเปนชนชนสงของสงคมพนเมองและเปน แขนขาแหงอานาจของรฐบาลอาณานคมในอนาคต คนพนเมองทไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกบางสวนรสกวาตนเองเปนชนชนใหมทมสถานภาพเหนอกวาชาวบานทวไป และเพยง 20 ปแรกของครสตศตวรรษท 20 ความหมายของคาวาปรยายกเปลยนไป จากทเคยใชเรยกเฉพาะชนชน ขนนางและชาวชวาซงทาหนาทบรหารในระบบการปกครองแบบอาณานคมของดตช กลบถกนาไปประยกตใชใหความหมายกวางกวาในอดต โดยมความหมายรวมไปถงชาวพนเมองทวไปทมโอกาสเขารบราชการพลเรอนทกระดบชน ซงคนเหลานมประกาศนยบตรทางการศกษาไวยกระดบชนชนของตนเองตอไป พวกปรยายเดมถาตองการรกษาสถานภาพไวตองสงลกหลานไปเรยนโรงเรยนของดตช เปนตน

จะเหนไดวาการเปลยนแปลงนโยบายของดตชตอชาวพนเมองบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยทงเพอเสรมสรางความเทาเทยมกนดานจรยธรรมดงทดตชไดกลาวถง และเพอปองกนการกลบมามอทธพลของศาสนาอสลามในกลมเกาะบรเวณน ลวนแตสรางใหเกดชนชนนาใหมของอนโดนเซยขนมา ซงชนชนนากลมนจะแตกตางไปจากผนาเดมตรงทมการศกษาตามแบบตะวนตก แมวาชวงแรกอาจจะไมไดมาตรฐานเทากบในโลกตะวนตกจรงๆ แตในภายหลงกไดรบการพฒนาปรบปรงใหดขน ในขณะเดยวกนชนชนนาใหมเหลานไดมองเหนโลกทกวางออกไปมากกวาสงคมจารตแบบเดม และมความคาดหวงรวมไปถงความมงหมายตออนโดนเซยใหมในรปแบบทศนะของตนเอง ซงจะไดศกษาถงการพฒนาแนวความคดของคนกลมนผานรฐธรรมนญอนโดนเซยตอไป เนองจากผนายคแรกของอนโดนเซยทงซการโนและฮตตาตางไดรบการศกษาแบบใหม จากตะวนตกและถอเปนชนชนนารนใหมของอนโดนเซยดวยเชนเดยวกน

ชวงเวลาทดตชปกครองอาณานคมบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยตะวนออก แมระบบการศกษาทดตชสรางไวใหจะไดสรางกลมคนรนใหมท เปนปญญาชนขนจานวนไมนอย แตคนเหลานนไมไดรวมตวกนเปนกลมการเมองเดยวกนแตอยางใด ในทางตรงกนขามแมจะม


68

กลมคนทมการศกษาใหมเพมขน แตกลบเกดการกระจายตวของแนวคดทางการเมองทแตกแขนงกวางออกไปหลายแนวคด แนวคดทางการเมองทหลากหลายซงเรมเกดขนสงผลใหดนแดน กลมเกาะอนโดนเซยไมไดมสานกทางการเมองรวมกนอยางเบดเสรจเดดขาดในเวลานน อกทงศาสนาอสลามไดเรมมการปรบตวรบความเปลยนแปลงทเกดขนกบโลกในเวลานนดวยเชนกน กลาวคอชวงเวลานบแตปลายครสตศตวรรษท 19 เปนตนมา ศาสนาอสลามเรมฟนตวกลบมา มอทธพลในกลมเกาะอนโดนเซยอกครง ซงนสรางความกงวลใหกบรฐบาลดตชทปกครอง อาณานคมอยไมนอย เพราะทามกลางเสถยรภาพทไมมนคงทางการตอสของคนพนเมอง แตหากทงหมดสามารถผนกกาลงทางการเมองโดยใชศาสนาอสลามเปนเครองยดเหนยวไดสาเรจ ยอมสรางความเดอดรอนในทางการเมองใหกบการปกครองของดตชอยางแนนอน

ความเปลยนแปลงทางสงคมและการเมองซงเกดกบกลมเกาะอนโดนเซย ภายหลง การประกาศเอกราชในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 เปนสงซงไมไดเกดขนอยางฉบพลน หากแตมการดาเนนการทงทางลบและเปดเผยเทาทสถานการณจะอานวยมากอนหนาแลว โดยผมบทบาทสาคญในการสรางความเปลยนแปลงเหลานไดแก กลมการเมอง องคกรทางศาสนา(ซงทายทสด จะพฒนามามผลทางการเมอง) กลมผนาเดมตามแบบจารต และกลมปญญาชนซงสวนมากคอ กลมเดยวกบ ท เปนสมาชกขององคกรการเมองและศาสนา เหลาน เปนตน แตทายท สด เมอถงชวงเวลาของการประกาศเอกราชกลมทจะมสวนสาคญเกยวกบแนวคดหลกในการสรางชาตจะมอย 2 กลมหลก คอกลมผนาชาตนยมและกลมผนาศาสนาอสลาม แมวาขณะนนการเตรยมการเพอประกาศเอกราชจะไมสมบรณพรอมทงหมด การทางานของแตละกลมการเมองทองถนยงคงแยกสวนกน โดยแตละองคกรตางมความมงหวงทแตกตางกน แมกระทงองคกรทางศาสนาทกอตงขนกอนหนาการประกาศเอกราชตางมเปาประสงคในการดาเนนการทแตกตางกน แตจดเปลยนสาคญเกดขนเมอสถานการณของสงครามโลกครงท 2 ดาเนนมาจนใกลถงจดแตกหก สงผลใหกองทพญปนซงเขามายดครองกลมเกาะอนโดนเซยในเวลานนตดสนใจจะใหเอกราชกบเกาะชวาในชวงฤดใบไมรวง ค.ศ. 1944 และถงแมความตงใจทหวงผลแฝงทางการดงกลาวจะตองยกเลกไปใน ช ว ง ฤ ด ใ บ ไ ม ผ ล ค .ศ . 1945 แ ต ค ว าม ต น ต ว ท า ง ก าร เม อ ง แ ล ะ ค ว าม ค ด เร อ ง การทาให เปนอนโดนเซย (Indonesianization) ไดแพรกระจายไปทวสงคมกลมเกาะอนเดยตะวนออกแลว

กอนหนาสงครามโลกครงท 2 จะสนสดลงญปนไดเปดโอกาสใหกลมการเมอง ในกลมเกาะอนโดนเซยสามารถดาเนนกจกรรมทางการเมองตางๆเพมมากขน โดยโอกาสเชนน ไมเคยมมากอนเมออยในสมยรฐบาลอาณานคมของดตช ทวากลมการเมองทไดรบโอกาสในการทากจกรรมทางการเมองกลบมเพยง 2 กลมคอกลมผนาชาตนยมและกลมผนาศาสนาอสลาม ผนวกกบ

69

ความสกงอมของสภาวะสงครามสงผลใหเกดการประกาศเอกราชอยางเรงดวนโดยกลมผนาชาตนยม ซงกลมดงกลาวถอเปนผนาใหมทไมไดมพนฐานมาจากกลมผนาตามแบบจารตเดม สงผลใหสถานะของอดตอาณานคมดตชเปลยนแปลงเปนรฐชาตสมยใหมทมอานาจในการปกครองตนเองในรปแบบทตางออกไปจากในอดต กลาวคอรฐชาตใหมนไมไดอยในสถานะของรฐจารตเชนกอนการปกครองของดตช และรฐชาตไมไดถกปกครองโดยผนาตามโลกทศนแบบโลกจารต อกตอไป ผนาใหมทขนมามอานาจทางการปกครองเปนผนาทเปลยนโฉมจากจารตแบบเดมโดยสนเชง

กระบวนการเกดชาตอนโดนเซยแบบรฐชาตสมยใหมไมไดมผลซมลกลงไปในสงคมพนเมองบนกลมเกาะอนโดนเซยมากนกกอนหนาน เนองจากสภาวการณกอนหนาการเกดรฐชาตพนทกวางใหญไพศาลซงตอมาถกรวมเรยกวาประเทศอนโดนเซยไมไดมปฏสมพนธในฐานะดนแดนเดยวกนมากอน ยงในชวงเวลาทผนากลมชาตนยมอยางซการโนถกเนรเทศจากเกาะชวา ไปทเกาะสมาตราในชวงทศวรรษ 1930 ยงทาใหกระบวนการเกดชาตอนโดนเซยขาดเสาหลก ในการดาเนนงานไป ทวาในชวงกอนค.ศ. 1945 ผนาการเมองทองถนไดมการพดคยถงแนวคดเกยวกบความเปนอนโดนเซยอยบาง แตในหลายตอหลายความคดทพดคยกนในการสราง ความเปนอนโดนเซยทงเรองการแตงกายและการใชภาษา กลบพบวาผ นากลมตางๆไมไดปรกษาหารอวาใครควรเปนประธานาธบดคนแตอยางใด แตปรากฏวาผนาการเมองในเวลานน อาท ฮตตาและสลตานพากบโวโนแหงสราการตาตางเหนตรงกน วาประเทศอนโดนเซยซงจะเกดขนยงตองตดตอกบยโรปอยบางในการนาเขาเครองมอหรออปกรณเพอการสาธารณปโภค47 แสดงใหเหนวาทศทางของประเทศอนโดนเซยหลงการประกาศเอกราชจะทนสมยมากขน ไมใชการตอตานและแขงขนตอโลกภายนอกแตเพยงอยางเดยว

เมอกองทพญปนเขามายดครองดนแดนบรเวณกลมแทนดตช แมพนทแตละเกาะ ทงนอยใหญโดยรอบไดถกแบงแยกและปกครองตางกนออกไปตามแตละพนทดวย โดยกองทพญปนไดแบงการปกครองกลมเกาะตางๆของอนโดนเซยโดยใชทงกาลงทหารจากกองทพบกและกองทพเรอ ซงสงเหลานลวนมผลตอการดาเนนไปของกระบวนการประกาศเอกราชและการสงคนขนมามอานาจทางการปกครองดวย แตขณะเดยวกนกองทพญปนไมไดกระทาการโดยโจงแจง ในการกดกนกลมการเมองตางๆ ทงยงเปดพนททางการเมองใหกบกลมการเมองตางๆยกเวน กลมคอมมวนสตไดเผยแพรความคดทางการเมองของตนใหกวางขวางขน ซงทาใหแนวคดเกยวกบความเปนชาตถกสงตอไปไกลมากขนกวาเดม แตความยากลาบากในการคมนาคมตดตอสอสาร

47Norman G. Owen, ed., The Emergence of Modern Southeast Asia: a new history

(Honolulu: University of Hawi’I Press, 2005), 298 – 299.

70

ระหวางกนในชวงสงครามโลกครงท 2 เปนอกเหตผลซงทาใหความพยายามในการประกาศเอกราชของกลมผนาชาตนยมทดาเนนการทงเปดเผยและในทางลบสอสารไปถงผคนในสงคมชนบท ไดยาก รวมไปถงกอใหเกดความสงสยและไมเขาใจในสายตาของผคนทอยหมเกาะรอบนอกดวย ทาใหกระบวนการประกาศเอกราชหรอการเกดขนของรฐชาตอนโดนเซยนอกจากไมไดถกสรางจากฐานรากของสงคม แมแตการสงผานความคดทสรางแลวใหลงสสงคมยงทาไดยากในชวงแรก การเกดขนของรฐชาตจงเปนกระบวนการเกดทคอนขางฉกละหกโดยผ นาสาคญกลมหนง แลวจงดงภาคสวนอนของสงคมมารวมกนสรางชาตทแทจรงหลงวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945

จากการศกษาพฒนาการของแนวความคดซงเกยวเนองกบคาวาอนโดนเซยพบวาการศกษามสวนสาคญอยางยงททาใหเกดกลมปญญาชนหรอชนชนนากลมใหมขนในสงคม ซงคนเหลานนจะกลายเปนผกาหนดแนวคดเกยวกบอนโดนเซยขนมา แมกระทงกาหนดเคาโครงความเปนอนโดนเซยสาหรบการสรางความเปนชาตดวย แมชนชนนาแตละกลมอาจมอดมการณทางการเมองหรอความคาดหวงตอเอกราชแตกตางกน ทวาการศกษาไดทาใหคนบางสวนสามารถพฒนาจดรวมในการเคลอนไหวทางการเมองขนมา จากนนจงสงตอแนวคดและสญลกษณ ของแนวคดดงกลาวทไดประดษฐขนใช ไมวาจะเปนภาษาหรอการแตงกายไปยงบรเวณอน เพอสรางชมชนการเมองซงมแนวคดในทางเดยวกนขนมา ตอมาคนและชมชนการเมองซงมแนวคดเกยวกบความเปนอนโดนเซยคลายคลงกนจะไดรวมกนสรางความเปนอนโดนเซยตอไป ขณะศกษาทมาของแนวคดความเปนอนโดนเซยพบวาแนวคดมพฒนามาจากคนคดเปนสาคญ ฉะนนประเดนตอไปซงจะกลาวถงคอกลมคนซงมผลตอพฒนาการทางการเมองของกลมเกาะอนโดนเซย และกลมคนบางกลมซงจะทาการศกษาตอไปจะกลายเปนผกาหนดแนวคดความเปนอนโดนเซย ในเวลาตอมาดวย

การขนมามบทบาทของกลมการเมองตางๆ กลมเกาะอนโดนเซยกอนการประกาศเอกราชมพฒนาการของกลมคนซงมบทบาท

การเมองอยหลายกลมดวยกน หวขอนจะกลาวถงกลมการเมองซงมบทบาทในชวงเวลาเปลยนผานของกลมเกาะอนโดนเซยจากดนแดนซงเปนอาณานคมตะวนตกไปสประเทศทมอานาจ ในการปกครองตนเอง การทาความเขาใจกลมการเมองตางๆเหลานจะชวยใหเขาใจเหตการณซงจะเกดขนหลงการประกาศเอกราชของกลมผนาชาตนยมในเวลาตอมาไดดยงขน โดยกลมการเมองทจะกลาวถงในประเดนนประกอบดวยกลมผนาตามจารตแบบเดม กลมชาวจน และกลมผนา ซงไดรบอทธพลแนวคดจากลทธมากซ

71

กลมผนาตามจารตแบบเดมเปนกลมแรกซงจะกลาวถงในทน เนองจากกลมดงกลาวถอเปนกลมการเมองดงเดมซงมความสาคญทางการเมองในดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยมาตงแตอดต บางสวนของผนากลมนยงคงหลงเหลออยและไมไดถกกลนหายไปกบระบอบการปกครองของดตช ทวากลมผนาตามจารตแบบเดมยงคงมบทบาททางสงคมอยอยางเหนยวแนน แมวาผนาในกลมนสวนหนงอาจทางานใหกบดตชและถกกดใหอยภายใตระบอบการปกครองแบบใหมซงไมมอานาจในการปกครองเชนทเคยเปนมา แตอยางไรกตามผนากลมนเปนกลมอานาจซงไมอาจมองขามได เนองจากเปนกลไกทางอานาจทใกลชดกบสงคมพนเมองและคนพนเมองมากทสด กลมหนง ทงชาตผรกรานและผสงเกตการณซงศกษาเรองราวเกยวกบอนโดนเซยในชวงเวลาของการถกครอบครองตางเหนวา ผนากลมจารตแบบเดมนนอยในสถานะทมนคงตอการสงตอความคดเรองชาตมากกวาผนากลมอน

การคงอยในเสนทางการเมองหรออานาจของผนาตามจารตเดมแบงออกเปน 2 ลกษณะคอหากเปนดนแดนทอยไกลออกไป อาท กลมเกาะรอบนอกซงอาจไมมผลประโยชนทางเศรษฐกจสาคญกบดตชมากนก ดตชจะปกครองโดยใหผปกครองทองถนยงคงมอานาจภายใตการควบคมของดตช หรอทเรยกวา Native States ขณะทหากเปนบรเวณเศรษฐกจสาคญ เชน เกาะชวาดตชจะใชการปกครองแบบแบงแยกแลวปกครอง โดยประชาชนตองใหความเคารพกบผ ปกครองชาวตะวนตกสงกวาผปกครองพนเมองเดม การปกครองลกษณะนเรยกวา Government Lands เพอความมนคงในสถานะทางการเมองของดตช สาหรบผปกครองในกลมนตองทางานรวมกบผ สาเรจราชการของดตช และไมไดอยในสถานะทไดรบความเคารพมากเชนเดม กลาวคอ ผปกครองตามแบบจารตเดมทถกปกครองในแบบ Government Lands น จะมหวหนาคอผสาเรจราชการของดตชและมลกนองคอขาราชการชาวตะวนตก ซงคนเหลานใสใจคนจากความสามารถในการทางานไมใชชาตกาเนดแตเดม ดงนนขาราชการทตาแหนงรองกวาลงมาเหลาน จงไมไดสนบสนนหรอสงเสรมสถานะทเคยเปนมาของอดตผ ปกครองแตอยางใด นอกจากนพบวา มบางพนทของเกาะชวาซงผปกครองเดมยงดารงสถานะเชนในอดต ทวากลบไมไดรบมอบหมายงานใหทาตามตาแหนงแตอยางใด กลาวคอดตชใหเปนผปกครองแตเพยงในนามเทานน

ความเปลยนแปลงสาคญทเกดจากคนกลมนปรบตวรบใหเขากบสถานการณ คอการสงบตรหลานเขารบการศกษาแบบใหมและเดกจากตระกลเหลานไดกลายเปนปญญาชนทมาจากตระกลขนนางเดม แตเมอใกลชวงเวลาของการประกาศเอกราชในค.ศ. 1945 กลบพบวาคนกลมนซงเปนปญญาชนทมาจากชนชนขนนางหรอผดเดมมอยนอยมากในหมเกาะอนเดยตะวนออกของดตช และมมากสดคอบรเวณเกาะชวาเทานน นอกจากนคนกลมนยงถกรงเกยจจากกลมการเมองอน โดยเฉพาะกลมปญญาชนรนใหมอยไมนอย ทงนอาจเนองมาจากการทางานรวมกบชาตตะวนตก

72

และถกใชเปนหนงหนาไฟในการขดรดหรอดาเนนการเกบภาษหรอสมพนธกบประชาชนโดยตรง อกทงในชวงทศวรรษ 1920 การศกษาตอในหลกสตรการศกษาแบบตะวนตกไมไดถกจากดอยเฉพาะในวงของตระกลขนนางเดมแลว ทาใหคนกลมอนในสงคมมโอกาสเหนและเรยนรวฒนธรรมการเมองอนๆ และเกดการเปรยบเทยบถงระบบการปกครองในแบบจารตเดมซงไมไดดไปกวาระบบอาณานคมใหมแตอยางใด อยางไรกตามแมวาจะไมเปนทนยมในกลมคนรนใหมทมการศกษาเทาไรนก แตเปนทยอมรบโดยทวกนวาอดตผปกครองในรปแบบจารตเดมเหลานคอ กลมคนซงมประโยชนเรองความรอนเกยวของกบรากฐานจารตวฒนธรรมเดม

คนกลมตอมาซงจะกลาวถงคอชาวจนซงถอเปนกลมประชากรทตรงขามกบผนากลมจารตเดมอยางสนเชง เนองจากกลมชาวจนในกลมเกาะอนโดนเซยคอผมาใหมและไมไดเคยหรออยในสถานะทสงสงมากอน ชาวจนอาจเปนกลมทกลาวถงลกษณะการเคลอนไหวทางการเมองได ไมสมบรณนก เนองจากกลมชาวจนมบทบาทในฐานะฟนเฟองทางเศรษฐกจมากกวาบทบาท ดานการเมอง แมวากลมชาวจนจะถกจบเขาไปอยรวมกบความขดแยงทางการเมองอยบาง ซงมากหรอนอยขนอยกบวาชาวจนเขาไปมสวนพวพนในผลประโยชนทางเศรษฐกจซงกระทบตอคนพนเมองมากนอยเพยงไรนนเอง คนจนอพยพเขามาในกลมเกาะอนเดยตะวนออกของดตช ตงแตราวครสตศตวรรษท 17 โดยเขามาทางานทเมองทาเชนปตตาเวย หรอทางานกบพอคาชาวตะวนตกตามโรงงานอตสาหกรรมของตะวนตก หรอเปนแรงงานในกจการทมชาวตะวนตกเปนเจาของ เปนตน

การเขามาของชาวจนในกลมเกาะอนเดยตะวนออกของดตชสามารถแบงอยางกวางไดเปน 2 ลกษณะ คอ การเขามาของชาวจนทตอมาพฒนาตนเองไปเปนกลมทากจการการคา ในเกาะชวา และการเขามาของชาวจนทเขามาเปนกลหรอชนชนแรงงานในหมเกาะรอบนอก โดยทคนจนกลมแรกๆซงเดนทางเขามายงบรเวณกลมเกาะแถบนมกเดนทางมาทปตตาเวย ในราวครสตศตวรรษท 17 – 18 โดยบางสวนมาทางานเปนพอคาคนกลาง ตอมาจงพฒนาไปทากจการโรงสและโรงงานนาตาล เปนตน ขณะทชาวจนกลมถดมาซงเดนทางมาถงดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยโดยการสนบสนนของดตชราวครสตศตวรรษท 19 – 20 จะเขามาทางานเปนคนงาน ในกจการเหมองแรของตะวนตกตลอดจนอตสาหกรรมอน และเปนแรงงานในไรของชาวตะวนตกดวยเชนกน คนจนทเขามาทางานในกลมเกาะแถบนชวงครสตศตวรรษท 19 มกถกสงไปเปนแรงงานทเกาะสมาตราเปนหลก

การดาเนนชวตของคนจนในบรเวณกลมเกาะอนเดยตะวนออกของดตชนนถอวาปลอดภยดในระดบหนง ดงไดกลาวไปบางแลวขางตนวาตราบใดทชาวจนในแถบนไมไดมสวน

73

เกยวของหรอพวพนกบการเอารดเอาเปรยบคนพนเมอง48 จะสามารถดาเนนชวตไดอยางปลอดภย คนจน เรมมอนตรายอยบางในสมยทญ ปน เขามายดครองดนแดนกลมเกาะอนโดน เซ ย เปนการชวคราวเทานน อยางไรกตามคนจนกลมนอยยงไดรบอนญาตใหประกอบอาชพไดตามปกต พฒนาการสาคญดานบทบาทการเมองของคนจนบรเวณนในสมยอาณานคมนอกจากจะเปนแรงงานตามกลมเกาะรอบนอกแลว คนจนทอยในเมองทาเชนปตตาเวย มกไดโอกาสเขาไปทางานกบขาราชการชาวตะวนตกโดยทาหนาทเสมยนบางหรอชางฝมอบาง ขณะทชาวจนบางสวนทออกไปอยตามชนบทนอกเขตเมองมบางสวนไดกลายเปนเจาของรานคาและเปนนายทนดวย คนจนจะเรมมสวนในทางการเมองอยบางเมอรฐชาตสมยใหมเกดขนและมขอโตแยงเกยวกบการใหสาธารณรฐแหงใหมทเกดขนเปนรฐอสลามสมบรณแบบ จงจะเรมมการกลาวอางถงคนกลมอนซงไมไดนบถอศาสนาอสลามรวมดวย แนนอนวาชาวจนคอหนงในคนสวนนอยซงเปนกลมใหญและมอทธพลทางเศรษฐกจซงผนารฐบาลใหมจะละเลยหรอเพกเฉยเสยไมได

กลมการเมองกลมสดทายซงจะกลาวถงในทนคอกลมคนทไดรบอทธพลทางความคดจากลทธมากซ (Marxism) ซงเปนอกกลมหนงทขนมามบทบาททางการเมองในกลมเกาะอนโดนเซยชวงใกลการประกาศเอกราชและเปนผลตผลของการไดรบการศกษาแบบใหมตามอยางตะวนตก แนวคดของลทธมากซถกนามาใชในฐานะของเครองมอทางการเมอง โดยการชใหเหนศตรของชาตหรอในทนคอศตรรวมทเขามารกรานคนพนเมองเดม เรองทถกนามาชเปนประเดนประกอบดวย อาท การคาของดตชและระบบบงคบการเพาะปลก ตลอดจนการลงทนเรองการเงนซงลวนแสดงใหเหนการเอารดเอาเปรยบคนพนเมองจากตางชาตผรกรานทงสน กรณของแนวคดลทธมากซนไมไดมผลเฉพาะกบการตอตานชาวตะวนตกเทานน แตยงรวมไปถงการตอตานกองทพญปนซงถอเปนผรกรานและเอาเปรยบคนพนเมองดวยเชนกน โดยการกระทาซงเอาเปรยบคนพนเมองมอาทบงคบใหคนพนเมองสงเสบยงหรอสงของใหกบกองทพญปนในชวงสงครามโลกครงท 2 ซงนาความไมพอใจและทาใหแนวคดของลทธมากซถกนาไปใชปลกระดมชาวนาบรเวณเกาะสมาตราและชวาเชนกน 49 รวมไปถงความพยายามยด เกาะสมาตราไวของญ ปน ชวงกอนสงครามโลกครงท 2 สนสดลงดวย เพราะแมวาญปนจะพดถงการใหเอกราชแตกกลาวถงเพยงกรณของชวาเทานน สงเหลานถกนามาใชเปนประเดนวาคนพนเมองถกกดขจากการกระทาของผรกราน และมกจะไดผลเปนสานกตอตานผรกรานตางชาตจากชาวพนเมองเสมอ ซงนอกจาก

48John Bastin and Harry J. Benda, A history of modern Southeast Asia: colonialism,

nationalism and decolonization (Sydney: Prentice - Hall, 1977), 86. 49M.C. Ricklefs, A history of modern Indonesia since C.1200 (London: Macmillan, 2001),

236.

74

แนวคดของลทธมากซจะสามารถใชเปนเครองมอหรอวธการในการปลกใจและรวมใจคนแลว ลทธมากซยงเปนทฝกคนเพอขนมาเปนนกการเมองหรอผนารนใหมของอนโดนเซยอกดวย

พรรคคอมมวนสตอนโดนเซยเปนอกกลมการเมองทผลตผ นาใหมใหกบสงคมอนโดนเซยมาตงแตกอนการประกาศเอกราช และเนองจากลทธมากซมอทธพลอยางมากกบแนวความคดสงคมนยมของลทธคอมมวนสต ฉะนนนกการเมองอนโดนเซยกลมนไดรบอทธพลทางความคดของลทธมากซมาใชในการดาเนนการทางการเมองดวย วธการหรอจดรวม ในการดาเนนงานของพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย คอการโจมตผปกครองถงการเอารดเอาเปรยบ กดขขมเหงและรงแกคนพนเมองนนเอง พรรคคอมมวนสตอนโดนเซยเปนเหมอนสญลกษณแหงความหวงทเปนรปธรรมของการสนสดยคสมยของการตกเปนอาณานคม ทงนสวนหนงเปนเพราะรปแบบการดาเนนการของพรรคคอมมวนสตนนไมไดเปนเพยงการโฆษณาชวนเชอเทานน แตพรรคคอมมวนสตยงมกองกาลงของตนเองและสามารถโจมตตอบโตกบกองกาลงตางชาตได

แมวาจะไมไดรบชยชนะแตอยางนอยพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยกไดพสจนแลววาพวกเขาเครงครดในอดมการณของตน50

ผนาคนสาคญของลทธคอมมวนสตอนโดนเซยคอตน มะละกา (Tan Malaka) เขาเปนผนาทฉลาดปราดเปรองและมตาแหนงสงในแผนกจการเอเชยของพรรคคอมมวนสตสากล พรรคคอมมวนสตอนโดนเซยภายใตการนาของเขาสามารถปลกปนใหเกดการนดหยดงาน ของกรรมกรตามเมองใหญสมยอยใตการปกครองของดตชไดสาเรจ โดยรวมมอกบกลมเซรากต อสลาม (Serakat Islam; SI) กอนทจะแตกคอกนในชวงกลางทศวรรษ 1920 ซงถอเปนจดสนสด ยคแรกของพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย กอนจะกลบมาอกครงกอนสงครามโลกครงท 2 สนสดลง คอเหตการณปฏวตของกลมชาวนาจานวนมากในแถบตะวนตกของเกาะชวาและเกาะสมาตรา ชวงปลายค.ศ. 1926 – ตนค.ศ. 1927 แตการจลาจลทขาดอาวธกจบลงดวยการถกปราบปราม มคนจานวนมากถกเนรเทศ และจากจดนเองทสงผลใหผนาคนสาคญของอกกลมการเมองยงทวความโดดเดนขนมาจากชองวางทางการเมองน ผนาคนดงกลาวคอซการโนแหงพรรคชาตนยมอนโดนเซยนนเอง51

ซการโนเองรดถงอทธพลของกลมการเมองทไดรบแนวคดจากลทธมากซ แตหากตองการใหรฐชาตอนโดนเซยเกดขนไดกจาเปนยงทจะตองผสานความรวมมอของทกฝายเขา


nationalism and decolonization (Sydney: Prentice - Hall, 1977), 119. 51เรองเดยวกน, 120 – 121.

75

ดวยกน เขาเคยไดกลาวถงกรณของแนวคดชาตนยม ศาสนาอสลามและลทธมากซไวสวนหนงจากบทความของซการโนซงตพมพใน The Bandung Paper ในค.ศ. 1926อยางนาสนใจในการประสานประโยชนวา

จะเปนไปไดหรอไมทจตวญญาณชาตนยม จตวญญาณอสลาม จตวญญาณแหงลทธมากซจะสามารถรวมกนทางานเพอตอสกบการยดครองของเจาอาณานคม และรวมกนเปน จตวญญาณซงยอดเยยมทสด จตวญญาณแหงความเปนหนงเดยวกน และจตวญญาณแหงความเปนหนงเดยวกนนจะทาใหพวกเราทงหมดเยยมยอดทสด52

กลมการเมองซงไดกลาวถงไปทง 3 กลมนเปนสวนหนงของสงคมการเมองในกลมเกาะอนโดนเซยกอนการเกดขนของประเทศสาธารณรฐอนโดนเซย จะเหนไดวาทง 3 กลมตางม ขอโดดเดนและขอดอยแตกตางกน สาหรบกลมผนาตามจารตเดมนนแมจะโดดเดนดวยสถานะทไดรบการยอมรบนบถอมาแตเดม แตเมอคนพนเมองมการศกษามากขนคนสวนใหญกลบมองวารปแบบการปกครองตามแบบจารตเดมและการปกครองซงตกอยใตอทธพลของดตชมความเลวรายไมตางกน ทาใหกลมผนาตามจารตเดมไมสามารถขยายฐานอานาจขนมาได ขณะทกลมชาวจนนนไมเรยกวาเปนกลมการเมองแตอาจกลาวไดวาเปนพลงแฝงทางเศรษฐกจทสงผลตอการเมองทาใหการมอยของประชากรกลมนเปนปจจยหนงทรฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยไมสามารถประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตไดเพราะประเทศใหมมกลมประชากรทหลากหลาย ขณะทกลมการเมองสดทายคอกลมแนวคดมากซถอเปนกลมการเมองทมประชาชนสนบสนนไมนอยดวยการโฆษณาถงสงคมทไมมชนชน ทงยงเปนการผสมผสานกนของลทธตอตานชาวตางชาตและตอตานทนนยม ทวาเมอดตชไดปราบปรามกลมแนวคดลทธมากซเมอ ค.ศ. 1927 ทาใหอทธพลของกลมการเมองดงกลาวลดนอยลง กลมการเมองสาคญซงมบทบาทในการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย

นอกเหนอจากกลมการเมองซงไดกลาวไปแลวขางตนทง 3 กลม ยงมกลมการเมองสาคญซงไมกลาวถงไมไดในหนาประวตศาสตรการสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซย โดยกลมการเมอง 2 กลมดงกลาว คอกลมศาสนาอสลามและกลมชาตนยม กลมการเมองทง 2 พฒนา อยางแขงแกรงและมผใหการสนบสนนไมยงหยอนกวากน แตในหวขอนจะพบวาอะไรคอสาเหต

52Herbert Feith andLance Castles, Indonesia Political Thinking 1945 – 1965 (Ithaca: Cornell


76

ททาใหทายทสดมกลมการเมองเพยงหนงเดยวซงไดขนไปสสถานะทเปนผผลกดนแนวคดหลก ในการสรางชาต และกลมการเมองดงกลาวคอกลมใด

การกาวขนสสถานะกลมการเมองอนดบหนงในการสรางชาตอนโดนเซยนน กลมศาสนาอสลามควรไดรบเกยรตในการเอยถงกอน เนองจากศาสนาอสลามถอเปนเสนเลอด สายสาคญของกลมเกาะอนโดนเซย เนองจากเปนททราบกนดอยแลววากลมเกาะอนโดนเซยมประชากรสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม แมศาสนาอสลามจะเกดจากการรบวฒนธรรม จากภายนอกผานบรบทของการคากตาม แตศาสนาอสลามในเวลาตอมาไดพฒนากลายเปน สวนรวมสาคญในฐานะจตวญญาณของสงคมกลมเกาะอนโดนเซย ทสงผลใหเกดกลมผนาทางการเมองอกกลมหนงขนในสงคมคอกลมผนาศาสนา ซงจะเขามามบทบาททางการเมองมากกวาสมยสงคมจารต เนองจากบรรดาผนาศาสนาโดยเฉพาะอยางยงผนาศาสนาซงไดรบการศกษาใหมไดใชศาสนาอสลามในฐานะเครองมอควบคมสงคม รวมไปถงในภายหลงความตองการของกลมผนาทางศาสนายงรวมไปถงการใหศาสนาอสลามเปนระบอบการเมองเพอใชปกครองประเทศดวย เนองจากในทศนะของกลมนศาสนาอสลามไมใชเพยงลทธความเชอของคนในสงคมเทานน แตอสลามคอทกสงทงระบอบการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เขตแดน และแนนอนทสดคอจตวญญาณ กลมศาสนาอสลามใชความเปนชาวมสลมเหมอนกนแผขยายแนวความคดหนงเดยวกนไปไดอยางกวางขวาง

จดเรมตนของศาสนาอสลามในฐานะองคกรทมสวนรวมทางการเมองในการเรยกรอง เอกราชสาหรบดนแดนอนเดยตะวนออกของดตช เรมจากชวงเวลานบแตปลายครสตศตวรรษท19

เปนตนมา ศาสนาอสลามเรมฟนตวกลบมามอทธพลในกลมเกาะอนโดนเซยเพมขน และสรางความวตกใหกบรฐบาลอาณานคมของดตชไมนอย เพราะทามกลางการขาดเสถยรภาพในการตอสทางการเมองของผนาทองถนเดมของกลมเกาะอนโดนเซยนน หากทงหมดสามารถผนกกาลงทางการเมองผานความเขาใจทางศาสนาได ยอมตองสรางความเดอดรอนในทางการเมองใหกบการปกครองของดตชอยางแนนอน กลาวคอแมรฐบาลดตชพยายามสงเสรมการศกษาแบบตะวนตกเทาไร กมกปรากฏรองรอยของการตอตานผานกลมเคลอนไหวทางศาสนาเหมอนเงาตามตวดวยเชนกน ทงนเพราะศาสนาอสลามเปนศาสนาหลกและมอทธพลในการดาเนนชวตของคนในกลมเกาะอนโดนเซยหมมาก และในชวงตงแตปลายครสตศตวรรษท 19 เปนตนมาศาสนาอสลามเรมฟนตวในหมเกาะอนโดนเซยเพราะมกลมผนาศาสนาทเขมแขงเกดขนมา อาท จามาลดดน อล-อฟกาน

(Jamaluddin al-Afghani) ซงเปนผ นาอสลาม ยคใหมของอนโดนเซยทไดรบการศกษามาจากตะวนออกกลาง คอจากมหาวทยาลยอล-อสฮาร (The al-Azhar University) ในไคโรซงมหาวทยาลยแหงนเปนศนยกลางในการเผยแพรปรชญาพฒนาสงคมอสลาม และมฮาหมด อบดห (Muhammad

77

abduh) ผซงไดรบการยอมรบนบถออยางสงจากกลมเครงศาสนาและจากบรรดานกบวชทศกษาหลกการมสลมในนครเมกกะ53 ความคดของ2คนนคอทาใหอสลามบรสทธโดยตงอยบนหลกการทสมเหตสมผลสอดคลองกบโลกสมยใหม

ในชวงเวลาใกลเคยงกนนกเกดกลมอสลามสาคญ เชน เซเรกต อสลาม ซงกอตงขนในค.ศ.1912 โดยมจดมงหมายหลกมาจากการคา กอตงขนจากพอคามสลมทเปนชนชนกลางเพอตอสทางการคากบพอคาชาวจน แตในทสดองคกรนกเปลยนทศทางการตอสมาเปนองคกรการเมองและดงกลมปญญาชนมาสนบสนน และมเสยงสนบสนนจากประชาชนมากทสดดวย แตในทสดเมอค.ศ.1919 เมอผนาบางคนนาความคดสงคมนยมเขามาเผยแพรในองคกรทาใหขดแยงกบกลมผนาศาสนาจนตองแยกองคการออกเปน 2 องคกรในเวลาตอมา โดยองคกรเดมย งคงนโยบาย ในการรวมกลมชาวมสลมตอไป ในขณะทองคกรใหมทมแนวคดสงคมนยมไดแยกตวออกไปตง พรรคคอมมวนสตแหงอนดส หรอ Partai Komunis Indonesia: PKI ในค.ศ.1926 นนเอง นอกจากเซเรกต อสลามแลวยงมกลมการเมองทใชศาสนาเปนแกนหลกในการดาเนนกจกรรมอก คอองคกรมฮมมะดยะฮ ซงไดตงขนในค.ศ. 1912 เชนเดยวกบเซเรกต อสลาม โดยมความมงหวงใหศาสนา มอทธพลกบสงคมใหม ตองการใหอสลามมความทนสมยและบรสทธกวากลมอนๆ และตอมา ในค.ศ.1926 เกดองคกรนะหฎอตล อลามะ ซงหมายถงการฟนฟครงใหมของผนาชมชนมสลมทองถน เนนผลประโยชนทางเศรษฐกจและศาสนาของผนาทองถนในชวาเทานน และไมตองการใหปรบเปลยนศาสนาเปนแบบองคกรอยางตะวนตกเกนไปนก โดยทกลมมฮมมะดยะฮและ นะหฎอตล อลามะ ตางกเปนกลมปฏรปทางศาสนาเหมอนกน แต 2 กลมทแมจะเปนองคกรอสลามเหมอนกนกลบกระทบกระทงกนเอง เพราะมฮมมะดยะฮเหนวากลมอสลามอนไมบรสทธเชนกลมตนเอง ในขณะทนะหฎอตล อลามะเหนวามฮมมะดยะฮเปนปรปกษกบตนเองทางความคดเรอง การสรางความเปนสมยใหมใหกบศาสนาอสลาม อยางไรกตามกลมศาสนาถอเปนกลมการเมองเดยวทไมผอนคลายตามตะวนตกเลย54

อยางไรกตาม แมกลมศาสนาจะดมความเขมแขงในการแสดงออกหรอกระทงเขาถงจตใจคนเพยงไรกตาม กลมศาสนาเหลานกลบมพนทในการแสดงออกหรอมสวนรวมเปนตวแสดงหลกในเวทการเมองระดบชาตไมมากนก จนกระทงเกดการเขายดครองดนแดนแถบนโดยกองทพญปน กลาวไดวากลมผนาทางศาสนาหรอกลมการเมองเรองศาสนาเปนกลมทไดรบโอกาสในการแสดงออกจากกองทพญปนมากทสด เพราะแมผนาชาตนยมจะไดโอกาสนเชนกน แตกองทพญปน

53เรองเดยวกน, 224. 54John Bastin and Harry J. Benda, A history of modern Southeast Asia: colonialism,

nationalism and decolonization (Sydney: Prentice - Hall, 1977), 111 – 112.

78

จะควบคมกลมผนาชาตนยมเครงครดมากกวาโดยใหการสนบสนนกลมชาตนยมแตเพยงบางเรองทเปนประโยชนกบการปกครองของญปนเปนสาคญ55 และชวงเวลานเองทเปนการเกดขนของแนวความคดเรองจะใหรฐชาตซงเกดใหมเปนรฐอสระทปกครองโดยใชกฎหมายอสลามเปนหลก แตสามารถมผนาประเทศเปนนกการเมองธรรมดาทไมใชนกการศาสนาได

อยางไรกตาม แมกลมผนาศาสนาอสลามจะไดรบโอกาสเพยงใด แตทายทสดกองทพญปนกไดใหโอกาสกบผนาอกกลมหนงไดโอกาสในการเคลอนไหวทางการเมองในระดบสงภายใตการควบคมของกองทพญปนดวยเชนกน ซงการทกลมการเมองดงกลาวมผนาซงเปนนกพดทเกงกาจทาใหกลมการเมองตอไปนไดโอกาสในการแสดงบทบาทของผนาเหนอกลมการเมองอนผานการปราศรยของเขา กลมการเมองซงกาลงกลาวถงในทนคอกลมชาตนยม ซงมผนาทางการเมองทมความสามารถโดดเดนทางวาทศลปและเปนทยอมรบในวงกวางคอซการโน ซงตอมา จะดารงตาแหนงเปนประธานาธบดคนแรกของสาธารณรฐอนโดนเซยดวย

ซการโนมาจากเกาะชวาและไดรบการศกษาตามแบบตะวนตก โดยซการโนสาเรจการศกษาจากปรญญาตรจากสถาบนเทคโนโลยบนดง เขาเปนหนงในผลตผลทางการศกษา ตามแบบสมยใหมของดตช เขากลายมาเปนผนากลมชาตนยมหวรนแรงและโดดเดนเหนอผนาการเมองกลมอน โดยเฉพาะอยางยงหลงเหตการณรนแรงระหวางพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยกบรฐบาลอาณานคมในชวงทศวรรษ 1920 ดวยความสามารถสวนตวในการพดโนมนาวใจคน ซงสวนหนงอาจมาจากการทเขาเปนคนชอบอานหนงสอนานาชนดมาตงแตเดกดวย สงผลใหเขามแนวคดทเปดกวางและเลอกรบสงทคดวาทาประโยชนสงสดใหกบความตองการของตนเอง ทาใหเขารวธทจะเขากบคนกลมตางๆและจบใจคนเหลานนดวยความสามารถทางการพดของเขา บทสนทรพจนของซการโนสามารถจบใจคนขณะเดยวกนกปลกใจคนดวยเชนกน ซการโน มความคดในการปรบรบและเลอกใชประโยชนจากสถานการณทเกดขนในเวลาแหงความพลกผนทางการเมองไดอยางอศจรรย ปฏเสธไมไดวาความสามารถเฉพาะตวโดยเฉพาะอยางยงในเรองการพดโนมนาวใจเปนขอสาคญประการแรกทคนมกกลาวถงเขา

คาถามทอาจเกดขนคอการพดโนมนาวจตใจมผลอยางมากกบความเปนไปของสงคม กลมเกาะอนโดนเซยกอนการประกาศเอกราชเกดขนจรงหรอ หากใชกรอบความคดปจจบนเพอตดสนสงทเกดขนอาจทาใหเกดความเขาใจทคลาดเคลอนได เนองจากสภาพการณกอนการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยนนไมปกต ประชากรแทบทงหมดไมเคยมปฏสมพนธกนและขณะนนตางตกอยภายใตสภาวการณซงถกปกครองจากตางชาตเชนกน ฉะนนจากคนซงตางคนตางอยโดยไมมปฏสมพนธรวมกน สถานการณความเปนหนงเดยวกนแทบไมเคยเกดขนและยงนาเปน


79

หวงเมอไมมผน าทสามารถทาหนาทรวมใจคนได โดยเฉพาะในชวงทศวรรษ 1930 ทซการโน ถกเนรเทศจากเกาะชวาไปอยทเกาะสมาตรายงเปนชวงเวลาทมองภาพความเปนหนงเดยวไดยากลาบากยง แตเมอกองทพญปนเขายดครองดนแดนบรเวณกลมเกาะชวคราวในตนทศวรรษ 1940 และไดเชญซการโนกลบมายงเกาะชวาอกครง พรอมทงยนโอกาสทนาลองเสยงใหกบกลมการเมองตางๆทงกลมศาสนาและกลมชาตนยม โอกาสดงกลาวคอโอกาสในการแสดงออกทางการเมอง ชวงเวลานเองแมตองอยภายใตการควบคมและตรวจสอบจากกองทพญปนแตซการโนกไดโอกาสในการพดปราศรยผานวทยกระจายเสยง มแผนปายโฆษณาและการประชาสมพนธอนๆ ในการสรางความรสกชาตนยมใหแพรกระจายไปทวกลมเกาะ ฉะนนจากผคนทตางคนตางอยกลบตองเผชญปญหาซงถกสรางขนมาวาเปนปญหาเดยวกนคอการถกกดขจากภายนอก ดงนนทงหมดจงถกเงอนไขทางการเมองรอยรดใหเกยวของกน การพดคยถอเปนสงสาคญอนดบแรกททาใหมนษยมปฏสมพนธกน จากบรบทนซการโนจงเปรยบเสมอนชนสวนทประกอบเขาพอดกบเหตการณ กลาวคอเขาสามารถถายทอดเรองราวความเปนไปของแตละบรเวณและสอดแทรกหรอแมกระทงเอยออกมาอยางตรงไปตรงมา ถงทศทางของดนแดนทงหมดทเขาตองการนาเสนอใหเปนไปเพอความเปนอสระของผคนทอาศยอยอยางยากลาบาก

จากโลกของกลมเกาะซงมปฏสมพนธกนไมมากนก แตกลบมผถายทอดเรองราวระหวางกนใหไดรบรและสอสารถงสงทเขาตองการผลกดนใหเกดขน ซการโนแทรกซมและเขาถงคนพนเมองแทบทกทจากวาทศลปของเขา และเมอประชาชนรจกและรบฟงเรองราวจากเขาบอยครงทงในหนาหนงสอพมพ จากการไดยนเรองราวบอกตอถงคาพดของเขา หรอแมกระทงจากการฟงคาปราศรยของเขา ฯลฯ ทาใหนานวนเขากลายเปนบคคลซงเปนทรจกคนเคยของคนหมมาก และทายทสดนาไปสการเปนศนยรวมของกาลงใจและผกาหนดเปาหมายรวมถงทศทางในการตอส อกดวย ความจรงแลวในสภาวะเปราะบางของสงคมเชนนน คาพดทชกนาคนจานวนมากใหคลอยตามสามารถสรางแรงกาลงมหาศาลทางการคดและเชอมโยงไปสการกระทาไดมากกวาชวงเวลาปกต แตแนนอนวากระแสเสยงนนไมอาจสาคญกวาการกระทาจรง ซงสงเหลานเปนเรองทซการโนตองเผชญตอมาเมอเวลาสรางชาตทแทจรงมาถง แตหากนบเพยงชวงเวลาทไมปกตของการประกาศเอกราชแลว มเหตผลไมมากนกทประชาชนจะเลอกปฏเสธโอกาสรอดพนจากสภาวการณ อนยากลาบากซงซการโนนาทางออกมาแสดงตรงหนา

นอกจากซการโนแลวกลมชาตนยมยงมผนาคนอนทมความสามารถในการทางานและเปนทรจก อาท ฮตตาและซจาเฮยร (Sutan Sjahrir) ซงทง 2 คนมาจากเกาะสมาตราและไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกตลอดจนเคยไปศกษาในยโรปดวย แตทงคกลบไมไดอยในสถานะผนาทโดดเดนในสายตาคนพนเมองเชนซการโน เนองจากฮตตาและซจาเฮยรมปญหาดานภาพลกษณ

80

ความเปนผนาในสายตา คนพนเมองบางสวน เนองจากพนเพเดมของทงคมาจากชนเผามนงกาเบาบนเกาะสมาตรา ซงเปนพนทและบรเวณทไดชอวารบและปรบตวเขากบวฒนธรรมจากภายนอกไดดทสดแหงหนง ในขณะทซการโนเปนคนชวาซงเปนฐานอานาจเดมของรฐจารตทแขงแกรง ประชาชนโดยเฉพาะอยางยงคนชวาซงเปนคนกลมใหญและเปนศนยกลางทางการเมองมองวา ฮตตาและซจาเฮยรไมใชตวแทนทแทจรงของคนชวา ซงแตกตางจากสายตาคนตางชาตซงมองทงคในบทบาททเปนผนา สาเหตทคนชวามองวาพวกเขาไมใชตวแทนของคนชวาหรอคนทงหมดทจะสามารถสรางประเทศและรวมความตางเชนทซการโนทาไดไมใชเพยงการทพวกเขาเกดทสมาตราเทานน หากแตเปนเพราะพวกเขาถกมองวาเปนตวแทนแนวคดแบบตะวนตกทเตบโตในสงคมอนโดนเซย ซงแมวาซการโนจะมพนฐานความคดคลายคลงกบคนทงค แตซการโนชดเจน ในการผสานรวมความแตกตางดวยการยนยนทาทวา เขาคอมสลมผเขาไดกบทงลทธมากซและแนวคดสงคมนยมรวมไปถงเขาเปนนกชาตนยมทจะสรางชาต56 และพาประชาชนหลดพนจากการถกครอบงาไดอกดวย

ในความเปนจรงนนอดมการณทางการเมองของซการโนและฮตตากบสจาเฮยรนนแตกตางกนอย กลาวคอซการโนนนเปนผนาชาตนยมทหวรนแรง ใชวธการตอบโตอยางรนแรง ซงในสวนนเปนสงทฮตตาไมใครจะเหนดวยกบซการโนนก ขณะทตวของฮตตาและสจาเฮยร โดยเฉพาะอยางยงสจาเฮยรเอง มแนวคดคอนไปในทางสงคมนยมเปนหลก อยางไรกตามจากหลกฐานทปรากฏในงานเขยนของนกวชาการการศกษา 57สะทอนใหเหนวา สนทรพจนของ ซการโนมสวนอยางมากในการโนมนาวจตใจผคนใหเหนคลอยตาม และคอยชกนาใหผคนกลา ลกขนสหรอคลอยตามสงทเขาในฐานะผนารนใหมของกลมเกาะอนโดนเซยตองการ แมวาผนารนใหมของกลมเกาะอนโดนเซยขณะนนไมไดมเพยงซการโนทไดรบการศกษาตามแบบตะวนตก แตเขาอยในสถานะของตวแทนและศนยรวมของพลงแหงความหวง หากศาสนาอสลามเปรยบไดกบจตวญญาณของคนพนเมองซการโนคอวถทางใหมองเหนและเปนความหวงของการกาวตอไปขางหนา ดงนนสงคมอนโดนเซยซงกาลงตองการความฮกเหมในการตอส ตองการพลงมหาศาล มาจดไฟแหงความกลาหาญซการโนจงเปนรปธรรมสาหรบภาพพจนตวแทนทอาจไมสมบรณแบบตามททกคนหรอทกกลมคาดหวง แตดวยโอกาส ความสามารถ และบรบทรอบขางทงจากภายนอกและภายใน เขาจงอยในจดทเหมาะสมทสดขณะนนในการเปนหลกยดและเขมทศทางการเมองใหกบคนทวไปในการตอสเพอเอกราชและอนาคตของอนโดนเซย

56เรองเดยวกน, 357. 57Anthony Reid, The Indonesian national revolution 1945-1950 (Australia: Longman, 1974),

46.

81

การปรากฏตวของผนาใหมทสามารถชกนารวมถงจงใจผคนใหเหนคลอยตาม ทงมลกษณะดดนและผอนปรนอยในทตลอดจนทางานเขาไดกบทกฝาย สงผลใหบทบาทของซการโนซงมตาแหนงเปนผนาในกลมชาตนยมใหมโดดเดนขนมาเหนอกวาบคคลอน ซการโนเคยกลาวถงความเปนเขาทามกลางหมอกควนความขดแยงของกลมทสนบสนนแนวทางอสลาม ลทธมากซ หรอผนาชาตนยมเกาวา เขาคอสวนผสมทลงตวของลทธมากซ มสลม และชาตนยม ซการโน หาจดรวมสาหรบอสลามและลทธมากซไดลงตวเมอเขากอตงพรรคชาตนยมอนโดนเซย โดยเขา ทาใหศาสนาอสลามและลทธมากซอยดวยกนและกาวไปขางหนาเพอชาตของคนกลมเกาะอนโดนเซยทงมวล และความเปนคนปรบตวเกงซงเปนลกษณะเฉพาะสาคญของนกการเมอง ทมกกาวไปไดไกลกวาบคคลอนนน ทาใหชวงเวลาทตกอยภายใตการยดครองของญปนไมใชชวงเวลาทยากลาบากนกสาหรบบทบาททางการเมองของซการโน เขาใชชวงเวลาทดนแดน กลมเกาะทงหลายตกอยภายใตการปกครองของญปนเพอเรยนร และหาชองทางสาหรบการประกาศเอกราชของกลมเกาะอนโดนเซยในอนาคต ดวยความโชคดประการหนงเมอญปนเขามายดครองและดาเนนนโยบายผอนปรนกบชวามากกวาสมาตราและพนทอน ยงทาใหโอกาสในการทางานและสถานภาพผนาของซการโนโดดเดนกวาผนาคนอน เขาสามารถใชโอกาสทอาจไมเปดกวางมากแตกไมจ ากดกรอบเชนทกลมเคลอนไหวบนเกาะสมาตราตองเผชญ เพอดาเนนกจกรรม ทางการเมองหลายรปแบบรวมไปถงการพยายามใหการศกษากบคน โดยทซการโนเปนหนงใน คนทเชอวาการเขายดครองของญปนจะเปนการเปดโอกาสใหการศกษาและการพฒนาคนเกดขน ซการโนมงหวงวาการศกษาจะทาใหคนพนเมองทยงยดตดกบระบอบการปกครองแบบเดมเปลยนแปลงมาเหนตามเขา แมวาทายทสดสงทคนพนเมองพสจนใหเหนคอการศกษาซงแผขยาย ในเวลาไมนานนก ไมอาจสกบจตวญญาณและความเปนทองถนอนมศาสนาอสลามและผนาเกา เปนหลกยดไดเทาทควร

สดทายแมกลมผนาทางศาสนาและกลมผนาตามจารตเกาจะมผลผกพนทางจตใจกบพลเมองทองถนมากเพยงไร แตเหตการณซงนาไปสการประกาศเอกราชกไมไดดาเนนไปโดยใช ผลจากการกระทาของกลมหนงกลมใดแตเพยงลาพงเทานน ทงนเนองจากแตละกลมทางการเมองซงมขอเรยกรองและมมมองตออสรภาพเหนอดนแดนกลมเกาะอนโดนเซยทแตกตางกน ลวนมขอดและขอเสยในการดาเนนงานดวยกนทงสน แตเมอบรบททงหลายหลอมรวมกนประกอบกบ ทงปจจยจากภายนอกคอมมของผรกรานเอง ซงรวมไปถงบรบทของสงครามโลกครงท 2 ซงดาเนนมาใกลถงจดสนสด รวมไปถงปจจยภายในคอขอดขอเสยของแตละกลมซงหลอมใหเปนจงหวะโอกาสทพอดกน สงผลใหในทายทสดความเหลอมลาถกดงมาในจงหวะเวลาทเหมาะสมจนนาไปสการประกาศเอกราชเพอการสรางชาตในทสด

82

สาเหตทกลาววาแตละกลมการเมองมขอดขอเสยทแตกตางกนนนเนองจาก แตละกลมมจดออนและจดแขงซงสามารถผสมลงตวใหทายทสดสามารถเรยกจตวญญาณพนฐานของความตองการอสรภาพในตวประชาชนขนมาได เชน กลมผนาศาสนาสามารถผกจตวญญาณและนาทางความคดโดยใชศาสนาอสลามนาทางได แตขณะเดยวกนศาสนาอสลามกไมไดใหภาพอนเปนรปธรรมในการตอสทเหนผลเชนทกลมพรรคคอมมวนสตทาได สาหรบกลมคนจากพรรคคอมมวนสตนนพวกเขาอาจแสดงใหเหนถงกลไกการตอสทรนแรงชดเจน แตกไมไดเขาถง จตวญญาณหรอความคดทลกซงนอกเหนอจากการใหภาพตามแบบสงคมใหม ซงแสดงถงการ เอารดเอาเปรยบและความกดดนแยงชง ซงสงเหลานสามารถทบซอนกบแงคดของกลมผนาจารตเกาไดหากมคนตงคาถามถงการเอารดเอาเปรยบผใตปกครองเชนกน แตในชวงเวลานนเรองเชนนเกดขนไมมากนกหรอแทบไมเกดขนเลยในบางพนท แตปญหาหรอจดออนของผนาแบบเกาคอ คนกลมนไมไดตองการอสรภาพในแบบเดยวกบทผนากลมอนตองการ พวกเขายงคงฝงตวตนไวกบผลประโยชนซงเคยไดรบมาแตเดมคอกอนการถกเขาครอบครองโดยเจาอาณานคมตางชาต แตจดแขงของผนากลมนคอพวกเขาเขาถงผคนจากสถานะอดตผปกครอง ซงศกดสถานะทมมา แตเดมถอเปนแหลงอานาจทางจตใจทแขงแกรงของคนกลมน ฉะนนเมอนาจดแขงและจดออนของคนแตละกลมมาผนวกรวมกน ประกอบกบจงหวะทลงตวจากบรบทภายนอกจงสงผลใหเหตการณประกาศเอกราชสามารถลลวงไปได

จากกลมการเมองทเกดขนหลายกลมในอนโดนเซยกอนการไดมาซงเอกราช จะเหนไดวากลมทมภาษในการกาวเขาสสถานะของผนาประเทศทแทจรงม2กลมหลก คอ กลมผนาศาสนา และกลมผนาซงเปนคนรนใหมทไดรบการศกษาจากดตชตามแบบตะวนตกหรอกลมปญญาชนนนเอง โดยคนกลมหลงนไมจาเปนตองเปนผทมเชอสายตระกลเกามากอนได จงอาจกลาวไดวาเปนกลมผนารนใหมและมฐานการเมองตลอดจนแนวคดแบบใหมอยางแทจรง ทายทสดทามกลางความหลากหลายของแนวคดการเมอง กลมผนารนใหมทไดรบการศกษาแบบตะวนตกคอกลมทกาวเขามามบทบาทสาคญทสดในการผลกดนและสรางใหเกดสาธารณรฐอนโดนเซย ตลอดจนการกาหนดนโยบายในการบรหารประเทศและสรางความเปนอนโดนเซยผานรฐธรรมนญฉบบแรกในเวลาตอมานนเอง สาเหตททาใหกลมผนารนใหมซงไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกสามารถกาวขนมาอยในสถานะผนาในสายตาของตะวนตกหรอแมกระทงญปนทเขามาครอบครองอนโดนเซยอยชวงระยะเวลาหนงไดนน เปนเพราะคนกลมนมทศนะทกวางขวางกวาและไมถกจากดกรอบอยกบเรองใดเรองหนง เชนเรองศาสนาดงทกลมผนาทางศาสนาเลอกจากดเปนกรอบหลกในการตอส เพราะตองยอมรบวาหากประเทศอนโดนเซยใหมถอกาเนดขนจรงแลว ประเทศใหมนจะไมไดเปนเพยงประเทศทมประชากรมสลมมากทสดในโลกดงเชนปจจบนเทานน แตยงเปนประเทศทมกลมความ

83

เชอทางศาสนาอนรวมอยดวย รวมถงกลมความเชอซงไมนบเปนศาสนาดวยเชนกน ฉะนนการทางานทางการเมองกบกลมผนารนใหมซงไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกจงงายกวา

นอกจากนกลมผนาชาตนยมรนใหมทไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกคอกลมททางานรวมกบชาตตะวนตกมาแตแรก สามารถประสานงานหรอแมกระทงเขาใจไดวาจะตองทา เชนไรจงจะสามารถเรยกรองเอกราชอธปไตยใหกบประเทศใหมทจะเกดขนได แตกตางจากกลมผนาทเปนผนาทางศาสนาซงจะทางานดวยสายตาทมองชาตตะวนตกเปนศตร ความสามารถในการเจรจาตลอดจนลกลอลกชนหลบหลกของผนาชาตนยมรนใหม โดยเฉพาะอยางยงซการโนและ ฮตตาจงมมากกวากลมผนาศาสนาอสลามในเวลานน เนองจากคนรนใหมกลมนเตบโตมากบการศกษาแบบตะวนตก รบรวธคดและเคยทางานรวมกบดตชมาแตตนแมวาจะอยในสถานะทไมเทาเทยมกนกตาม แตกลาวไดวาคนกลมนมความพรอมมากกวา ในการเจรจาหรอแมกระทงตองสรบเพอใหไดมาซงเอกราช

อยางไรกตามหากพจารณาตวบคคลซงกาวขนมาสสถานะผนาของแตละกลมการเมองตางดาเนนบทบาทผนาตอการสรางความเปนอนโดนเซยทแตกตางกน สาหรบกลมทางศาสนานนแมวาจะมความพยายามอธบายถงการดาเนนงานของตนและมประชาชนเขารวมในกลม การเคลอนไหวทางศาสนาเพยงไร แตกเปนการดาเนนงานทกลาวถงนยยะทางศาสนาอสลามเปนหลก ไมไดกอใหเกดพลงเคลอนไหวเขาสประชาชนทวไปซงไมไดเขามาเปนสวนหนงของการเคลอนไหว ดงเชนทซการโนในฐานะของกลมผนาชาตนยมใหมทไดรบการศกษาแบบตะวนตกสามารถทาได ซการโนสามารถอภปรายโดยอาศยความสามารถเฉพาะตวในทางการพดผลกดนใหคนอนโดนเซยทกาลงจะเปนคนกลมเดยวกนในเวลาตอมา รสกถงความเปนอนหนงอนเดยวกนอยางทไมเคยเปนมากอน โดยมฮตตาเปนเสมอนมนสมองในการดาเนนนโยบายใหไดดงตองการ หากเปรยบซการโนเปนแมทพหรอขนศก ฮตตากคอกนซอทเกงกาจ คนทงคสามารถเรยกศรทธาจากประชาชนและกมหวใจคนไดมากกวา อกทงการสรางความเปนอนโดนเซยอาจกลาววา มจดเรมตนจากทซการโนทประกาศใชคาวา “อนโดนเซย” เปนครงแรก ถอเปนการแสดงใหเหนวาเขามความพรอมมากกวากลมผนาทางศาสนา ในการจะนาพาประเทศตอไป ไมใชเพยงแตคาพดของเขาสามารถหลอมใหคนฟงรสกเปนอนหนงอนเดยวกนเทานน แตคาพดของเขาแสดงใหเหนถงการเตรยมความพรอมและแผนงานทจะทาสงทเรยกวาอนโดนเซยใหเกดเปนประเทศอนโดนเซยไดจรง สงผลใหทายทสดแลวกลมการเมองทกาวเขามามอานาจในการตอสกบชาตตะวนตกในฐานะผนาทจะเรยกรองสทธทงหลายใหกบประเทศใหมซงจะเกดขน และเปนกลมผนาทกาหนดทศทางความเปนไปในชวงแรกใหกบประเทศใหม รวมไปถงการรางรฐธรรมนญซงเปนหวใจในการบรหารประเทศและเปนเครองมอทผ นาใชสรางประเทศจงลงตวทกลมผนารนใหมทไดรบ

84

การศกษาตามแบบตะวนตกนนเอง สาหรบเรองราวของพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยกบผนากลมศาสนาอสลามซงเคยรวมมอกนทางาน รวมถงรฐบาล เอกราชหลงการประกาศเอกราชจะมความผกผนเปลยนไปจากความรวมมอเปนความขดแยง แตในชวงแรกของการสรางชาตกจะพบความรวมมอกนอยบาง และถอเปนลกษณะเดนสาคญประการหนงของวถการเมองในเอเชยตะวนออกเฉยงใต คอไมมมตรแทและศตรถาวรแคเพยงสามารถตกลงประโยชนกนได กสามารถอยรวมกนไดเชนกน

เหตการณการประกาศเอกราช

ชวงตนทศวรรษ 1940 กองทพญปนเขามายดครองดนแดนทอยภายใตอทธพลของชาตตะวนตกในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยทญปนตองการผลกดนใหดนแดนบรเวณนเขารวมเปนสวนหนงของวงศไพบลยแหงมหาเอเชยบรพา (The Greater East Asia Co – Prosperity Sphere) ซงจะมญ ปนเปนศนยกลาง สงทญ ปนมงหมายกระทาตอดนแดนแถบนมความแตกตางกบท เจาอาณานคมตะวนตกเคยทามา กลาวคอญปนบกเขามายดครองดนแดนแถบนและวางแผนมงหวงผลดานของการรบหรอสงคราม มากกวาจะใสใจผลทางเศรษฐกจเปนหลกเหมอนทเจาอาณานคมสวนใหญทาไว สงทดทสดซงดนแดนแถบนโดยเฉพาะกลมเกาะอนเดยตะวนออกของดตชไดรบจากญปนคอ โอกาสในการขยายแนวคดทางการเมองของตนเองซงรวมถงการตอตานการถกปกครองจากผรกรานดวย

สาหรบกลมเกาะอนเดยตะวนออกของดตชนนญปนเขามายดครองอยราว 2 ป ตลอดเวลาเกอบ 2 ปของกองทพญ ปนในดนแดนแถบน ไมปรากฏหลกฐานทชดเจนถง ความพยายามในการยดครองถาวรของกองทพญปนแตอยางใด สงสาคญคอแมวาญปนจะไมไดเปนผใหเอกราชกบสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนใหม ดงทเคยใหคามนวาจะใหเอกราชกบเกาะชวา แตชวงเวลาทญปนเขายดครองดนแดนอาณานคมของดตชน ญปนไดจดโอกาสและทาใหเชอของแนวคดชาตนยมอนโดนเซย ตลอดจนกระบวนการสรางความเปนอนโดนเซยคอยๆเตบโตขน จนในทสดแมวาเอกราชทประกาศออกไปจะเหมอนกบการเรงเกบผลไมกอนเวลาอนควร อยางไรกตามตองถอวาชวงเวลาทญปนเขายดครองดนแดนแถบนคอชวงเวลาแหงโอกาส ของความสามคคทดทสดชวงหนงในหนาประวตศาสตรของดนแดนน และกอนจะไดศกษาถงวนของการประกาศเอกราชเราจาเปนตองทาความเขาใจประเดนสาคญทกลาวถงในยอหนาน คอญปนไดสรางโอกาสอะไรซงมผลสาคญตอการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยไวบาง

85

การเขายดครองของกองทพญปน

กองทพญปนเขายดครองดนแดนทเปนอาณานคมของชาตตะวนตกในเอเชยตะวนออกเฉยงใตตงแตตนทศวรรษ 1940 และเมอเขายดครองดนแดนสวนทเปนอนเดยตะวนออกของดตช พรอมไปกบทยดดนแดนทเปนอาณานคมขององกฤษในคาบสมทรมลายไปดวยนน ญปนไดจดรปแบบการปกครองใหกบดนแดนในบรเวณนไวดงน

1. ใหกองทพบกปกครองบรเวณพนทซงมวฒนธรรมเจรญแลวและมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน เชน บรเวณเกาะชวาซงจะมการปกครองทแยกตางจากทอนเพราะเปนศนยกลางการเมองทสาคญ

2. ใหกองทพเรอบญชาการการปกครองแถบหมเกาะทดอยพฒนาหรอบรเวณหมเกาะทพลเมองไมหนาแนน เชน เกาะกาลมนตน (บอรเนยว) เกาะสลาเวส (ซลเบส) เกาะโมลกกะ และเกาะซนดา เปนตน

ญปนไดทาการแบงเสนเขตแดนใหมจากการศกษาประวตศาสตรและขอตกลง ทางการทตระหวางดตชและองกฤษ โดยชวงแรกใหสหพนธรฐมลาย ยะโฮร และนคมชองแคบขององกฤษ (Strait Settlement) รวมถงเกาะสมาตราถกรวมเขาดวยกน โดยมสงคโปรเปนฐานบญชาการใหญในการปกครอง แตตอมาในกรณของเกาะสมาตรากถกแยกออกมาปกครองตางหากเชนเดยวกบชวา ใน ค.ศ. 194358

ขอดทสดทเกดขนในชวงเวลาทญปนยดครองดนแดนบรเวณนคอญปนใหโอกาส คนพนเมองในการดาเนนกจกรรมทางการเมอง ภายใตการนาของกลมการเมองตางๆ ยกเวนกลมพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย รวมไปถงใหคนพนเมองใชภาษาพนเมองควบคไปกบการเรยนรภาษาญปนแทนทการใชภาษาราชการของชาวตะวนตก ชวงเวลาแรกของการยดครองกองทพญปนไดรบการตอนรบเปนอยางดทงจากประชาชนทองถนซงคาดหวงวาจะมชวตทดขนไมตองถกกดขหรอบงคบเกบภาษในอตราสงจากชาตตะวนตกแบบทเคยเปนมา และจากกลมผนาทางการเมอง เชน องคกรศาสนาและกลมชาตนยม ทตดสนใจเสยงรบขอเสนอของญปนทใหโอกาสเคลอนไหวทางการเมองมากกวาทเคยเปนในอดต แตเมอเวลาผานไปสงทคนพนเมองพบคอญปนบงคบใหคนพนเมองสงขาวหรอเสบยงใหกบกองทพญปน และมคนพนเมองจานวนหนงถกเกณฑเขากองพนกรรมกรแบบทาส (Romusha – Slave labor Battations)59 สงทคนพนเมองตองเผชญอยางแทจรงภายใตการปกครองของญปนไมไดเปนตามทหวงไว คนพนเมองซงเคยทางานในโรงงานของ


nationalism and decolonization (Sydney: Prentice - Hall, 1977), 124. 59เรองเดยวกน, 156.

86

ตะวนตกตองตกงานจากผลของสงคราม ตองถกเกณฑแรงงานและเสบยง ซงในทสดความไมพอใจในการปกครองของญปนกเรมกอตวขนบางเชนกน

สาหรบกลมผนาทางการเมองความพอใจเกยวกบการมอยของกองทพญปนในดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชกลบคอนขางสวนทางกบพลเมองทวไป กลาวคอสาหรบกลมผนาการเมองนนญปนใหโอกาสในการทากจกรรมทางการเมองมากกวาทเคย ญปนใหเกยรตกบกลมผนาทางการเมองตางๆ เชนกลมปญญาชนหรอผนาทางศาสนา อาท ใหกลมศาสนาไดแสดงบทบาทเพมขนอยางมากทางการเมอง หรอการเชญตวผนาคนสาคญของกลมชาตนยมอยางซการโนใหเดนทางกลบมายงเกาะชวาหลงจากทถกเนรเทศไปโดยดตชตงแตทศวรรษ 1930 ญปนใหเกยรตกบสถาบนหรอประเพณทมอยเดม รวมถงกลมคนทางการเมองทเคยมมากอนหนาแตไมไดใหอานาจกบคนเหลานแตอยางใด

ญปนเลอกใหการสนบสนนกลมผนาทางศาสนาเพราะรวาการแสวงหาประโยชนโดยขาดเมตตาธรรมจะนาความเดอดรอนมาให โดยเฉพาะตามชนบทถาหากไดกลมผนาทางศาสนาเขามาชวยดแลแทนยอมเกดประโยชนกบกองกาลงของญปนทปฏบตหนาทในบรเวณกลมเกาะมากกวา ขณะทสาหรบกลมปญญาชนรนใหมนนญปนใชคนกลมนชวยทาความเขาใจเรองการเมองใหมและทสาคญคอญปนตองการเปนมตรกบคนกลมน และไมตองการใหกลมปญญาชนทมการศกษาลกฮอขนมาตอตานกองกาลงทปกครองโดยทหารของญปน ญปนมการเชญชวนไปยงคนรนหนมสาวตามมหาวทยาลยตางๆใหมารวมกนสราง “เอเชยใหม” โดยการกระทาของคนญปนนทาใหเกดกลมหนมสาวทไมเหนดวยกบการตอบโตดวยปญญาแตเชองชาของกลมปญญาชน และการเพอฝนแบบนกการศาสนา คนรนใหมกลมนนยมการแกปญหาอยางรนแรงแบบทหารทไดรบการฝกแบบญปน แตไมไดหมายความวาคนรนหนมสาวตามมหาวทยาลยเหลานจะรบเอาแนวคดของญปนมาในทกเรอง ในทางตรงขามพวกเขาเลอกรบแตสงทเหมาะสมกบความตองการเทานน และขณะเดยวกนแนวคดเหลานยงกระตนใหคนรนใหมเกดความภมใจในชาตของตนอยางรนแรงขนดวย โอกาสทกองทพญปนใหกบกลมการเมองหรอแมแตกลมหนมสาวในการเคลอนไหวทางการเมอง เชน การอนญาตใหใชการปราศรยผานวทยกระจายเสยง การแสดงตวในทสาธารณะ ตลอดจนการชมนมและเดนขบวนอกดวย แตทงหมดกยงคงอยภายใตการควบคมของกองทพญปนนนเอง

สงทเกดขนอยางชดเจนในสงคมอนโดนเซยซงเปนผลดานดจากการเขามาปกครองของญปนคอ ชวงเวลาดงกลาวนทาใหสงคมอนโดนเซยเกดการผลตผนาทงทเกาะขนาดใหญ เชน เกาะชวา เกาะสมาตรา ฯลฯ รวมไปถงตามหมบานชนบทหางไกลรอบนอกอกดวย การเขายดครองของญปนนนสรางความหวงใหคนพนเมองในชวงแรก โดยการออกนโยบายใหใชคนพนเมองใน

87

การทางานแทนเจาหนาทดตช แมวาสงเหลานเปนเพยงนโยบายทไมอาจทาไดจรงอยางเดดขาดตามความคาดหวงของคนพนเมอง และปญหาเรองเศรษฐกจทตกตาจากสภาวะสงครามจะไดกอใหเกดกระแสความไมพอใจของคนพนเมองขนในเวลาตอมา แตอยางนอยนโยบายสรางคนทางานใหรฐจากคนพนเมอง กสงผลใหสงคมอนโดนเซยกอนการประกาศเอกราชไดพฒนาไปอกขนหนง และเปนการเตรยมคนใหกบทองถนเพอการประกาศเอกราชโดยทญปนอาจไมคาดคด กองกาลงทหารอาสาซงญปนอนญาตใหมไดบนเกาะชวาโดยการฝกจากคนทองถนเอง ตอมาภายหลงเมอประกาศเอกราชแลวกองกาลงเหลานไดกลายมาเปนกาลงสาคญของสาธารณรฐแหงใหมดวย แมวาขณะทอยภายใตการยดครองของญปนพวกเขาเปนเพยงกองกาลงเสรม และไมมบทบาททางการทหารมงเพยงงานโฆษณาประชาสมพนธเทานน แตเมอถงเวลาจรงเขยวเลบทถกลบจนคมกลบถกนาออกมาใชเพอสรางชาตตามความคาดหวงของกลมผนาใหมไดจรง

ชวงเวลาภายใตการยดครองของญปนนนการดาเนนการทางการเมองขององคกรการเมองตางๆ ดาเนนไปในทศทางทแตละกลมคาดหวงกนไว การจะกลาวถงกลมการเมองใดกลมการเมองหนงโดยไมอางไปถงอกกลมหนงทาไดไมเดดขาดนก เพราะบรบทของเหตการณและความตองการททบซอนกนบางทาใหแตละกลมสมพนธกนไปโดยปรยาย แตดวยระยะเวลาและบรบทของเหตการณแตละชวงทญปนตองเผชญในระหวางเขามายดครองดนแดนอาณานคมเดมของดตชนน สงผลใหในแตละชวงเวลาญปนจะใหความสาคญกบกลมหรอองคกรการเมองแตละกลมสลบกนไป อาท ระหวางค.ศ. 1942 - 1943 เปนชวงเวลาทกลมผนาทางศาสนาอสลามมโอกาสในการดาเนนการทางการเมองมากกวากลมอน ญปนใชแนวคดตอตานตะวนตกของกลมอสลามในการปกครองชวงแรกน แตการทางานไดดจนเกนไปทาใหทายทสดญปนตองลดบทบาทของกลมผนาศาสนาลง เมอญปนพบวาพวกเขามบทบาททนากลวเสยยงกวาผนากลมชาตนยม ผนากลมชาตนยมขนมามบทบาทสาคญในชวงค.ศ. 1943-1944 ซงเปนชวงใกลกบการประกาศเอกราช ในความเปนจรงนนกลมชาตนยมจะไดรบความสนใจจากญปนมากนอยเพยงใด ขนอยกบวาขณะนนญปนใหความสาคญกบคาวาเอกราช (ของกลมเกาะอนโดนเซย) มากเพยงใดนนเอง สงสาคญประการสดทายทญปนไดเรยนรจากการเขายดครองกลมเกาะอนโดนเซยคอ สาหรบดนแดนนการใชผนาเดมตามทองถนปกครองดแลใหผลทดกวาการใชเจาหนาทจากภาครฐลงไปทางาน ไมวาเจาหนาทนนจะเปนคนพนเมองทไดรบการฝกมาหรอเปนคนญปนเองกตาม แมวาญปนจะพายแพในสงครามโลกครงท 2 แตญปนกทาใหดตชไมสามารถกลบมาใชรปแบบเดมในการปกครองอนเดยตะวนออกของดตชไดอกเลย เพราะเชอไฟแหงการสรางชาตไดลกโชนจนยากจะดบลงไดแลว จากอสรภาพทางการแสดงออกทญปนชวยกอเปนเชอไฟใหในชวงตนของทศวรรษ 1940 นนเอง

88

การประกาศเอกราช

หลงจากญปนมการเปลยนแปลงคณะรฐมนตรและมนายกรฐมนตรคนใหมในชวง ค.ศ. 1944 ชวงฤดใบไมรวงของปเดยวกน ญปนมแนวความคดทจะใหเอกราชกบเกาะชวาเปนแหงแรก ทงนสวนหนงนกวเคราะหมองวาเปนเพราะญปนตองการผกใจคนกลมนใหเกดสานกรวม และไมตอตานเมอกองทพญปนใชกาลงในการปดลอมญปนเองกบดนแดนเกาะชวา เพอสกบกองทพของฝายสมพนธมตรซงมแนวโนมจะเกดขนในไมชานนเอง ความคดเรองการใหเอกราช จดความหวงอนเรองรองใหกบกลมการเมองทงหลายในชวงเวลานน ซงจากทเคยมความเหนตางกนอยางมาก กเรมเกดความรสกรวมเดยวกนในการตองการอสรภาพ โดยใหความตองการนเปนใหญและเปนจดรวมในการดาเนนกจกรรมการเมองเพอความเปนเอกราชเหมอนกน แตเมอ ถงฤดใบไมผลในค.ศ. 1945 กองทพญปนกไมสามารถใหเอกราชกบเกาะชวาได และในทสดกองทพญปนกพายแพสงครามตอฝายสมพนธมตร ในชวงเวลานนเองทกลมการเมองตางๆบรเวณกลมเกาะอนเดยตะวนออกของดตชตางอยกบหวงความคดของตนเองในเรองน เพราะกอนหนานนทกฝายตางรดวาชวงเวลาแหงการพายแพของญปนอยไมไกลนก ในขณะทหลายฝายยงตดสนใจไมไดวาควรทาเชนไรกบสถานการณทเปลยนแปลงไปนน กเกดเหตการณสาคญคอการประกาศ เอกราชอยางเรงดวนโดยอาศยชองวางทางอานาจหลงการประกาศยอมแพสงครามของสมเดจ พระจกรพรรดแหงญปน โดยการนาของซการโนและฮตตาในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 ซงจะนาไปสการเรมตนสรางชาตทแทจรงของสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลาตอมา

การสรางชาตอนโดนเซยไมถอวาสาเรจสมบรณหลงการประกาศเอกราชโดยซการโนและคณะหนาบานพรรคของซการโน เมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 แตอยางใด อาจกลาวไดวาการประกาศเอกราชเปนเพยงจดเรมตนการเจรจาทแทจรง เพอการดารงอยของ “สาธารณรฐอนโดนเซย” ซงถอกาเนดขนแลว การประกาศเอกราชและรวมประเทศเปนไปอยางเรงรด บนบรณภาพของดนแดนซงเคยตกเปนอาณานคมของดตชมากอน สาหรบการจะรวบรวมดนแดนซงคลายจะมปฏสมพนธใกลชดทางพรมแดนแตไมเคยเปนอนหนงอนเดยวกนอยางแทจรงมากอนยอมกอใหเกดปญหา ดนแดนทเปนประเทศอนโดนเซยปจจบนนนประกอบดวยกลมเกาะใหญนอยจานวนมาก และแตละแหงกมประวตศาสตรทองถนเปนของตนเองแทบทงสน แมวาประวตศาสตรทองถนบางสวนจะเกยวของกนอยบาง แตกไมเคยอยในสถานะทเปนอนหนงอนเดยวกนมากอน อาท ในเกาะขนาดใหญ เชน เกาะชวารวมไปถงเกาะสมาตรายงมประวตศาสตรทยากจะลงรอยกนได พนทแตละแหงของแตละดนแดนลวนเคยมประวตศาสตรทผานมาเปนของตนเอง ตามศนยกลางอานาจทเคยเกดขนและรงเรองมากอน

89

ฉะนนสาธารณรฐอนโดนเซยซงถอกาเนดขนตองเผชญกบสงทยากทสดนอกเหนอจากการไดรบเอกราชและมอธปไตยเปนของตนเองแลว คอตองสรางความเปนอนโดนเซยใหมหรอใหเกดขนใหไดดวยเชนกน ทงนตองยอมรบวาประเทศใหมทจะเกดขนนนไมไดมรากฐานใดรวมกนมากอนดงไดกลาวมาแลวขางตน รากฐานเดยวทจะสรางความเปนหนงเดยวกนไดคอ การเคยเปนอาณานคมของดตชรวมกนมากอน ดงนนสงทนาสนใจศกษาคอแนวคดในการสรางความเปนอนโดนเซยจากมมมองผ นาอนโดนเซยยคแรก ซงตองพยายามสรางจตสานกของค วามเปนอนโดนเซยใหเกดขน และหลอมเขาเปนจตใตสานกของคนหมมากซงจะมารวมเปนคนในชาตเดยวกนใหได

แนวคดหลกในการสรางชาตอนโดนเซยศกษาจากรฐธรรมนญอนโดนเซย ค.ศ. 1945

การศกษาแนวคดหลกในการสรางชาตทดทสด คอการศกษาจากการกฎหมายสงสดซงใชในการปกครองประเทศนนเปนสาคญ โดยขณะทสาธารณรฐอนโดน เซยเกดขนนน มความแตกตางทางความคดของกลมการเมองอยหลายกลม และเอกราชทเกดขนเปนเรองกะทนหน ฉะนนการตอรองทางการเมองทแทจรงรวมถงบทสรปบทแรกทเกดขนการอยรวมกนจงจะปรากฏอยางแทจรงในรฐธรรมนญซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศนนเอง นอกจากนแมวาซการโน จะปฏเสธการถกปกครองโดยเจาอาณานคมตะวนตก แตรปแบบมาตราตางๆในรฐธรรมนญทนามาประกาศใชนนกเปนสงทไดรบแนวคดมาจากแนวคดการปกครองแบบตะวนตกทงสน ดงนนการจะทาความเขาใจหวใจหรอแนวคดหลกในการสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยโดยกลมผนาชาตนยมอยางซการโน ทามกลางเงอนไขขอตอรองจานวนมากไดนน จงจาเปนตองทาความเขาใจจากรฐธรรมนญแหงสาธารณรฐอนโดนเซยฉบบแรกเปนหลก

ความเปนมากอนการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบท 1 ค.ศ. 1945

จากความเขมแขงขององคกรหรอกลมผนาทางศาสนาอสลามทกลบฟนตวขนอยางมากตงแตปลายครสตศตวรรษท19 จนถงตนครสตศตวรรษท 20 สงผลใหในชวงกอนการประกาศ เอกราชผนารนใหมของอนโดนเซยซงนาโดยซการโนและฮตตาไดตกลงรวมกนทจะยอมรบตามขอตกลงในกฎบตรจาการตา (Jakarta Charter) ทกาหนดวาสาธารณรฐอนโดนเซยจะตองยดหลกความศรทธาในพระเจา และมขอผกมดแหงการเปนผนบถอศาสนาอสลามทจะนาเอากฎหมาย

90

ชารอะหอสลามมาบงคบใช60 สงเหลานแสดงใหเหนวาเกดการประนประนอมในหมชนชนนารนใหมทจะยอมรบใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตในเวลาตอมาเมอประเทศอนโดนเซยถอกาเนดขน แสดงใหเหนวาอทธพลของศาสนาอสลามในชวงเวลาดงกลาวมอยในระดบสง แมวา ซการโนในเวลานนจะไมเหนดวยกบขอตกลงน แตเพอการประนประนอมประโยชนรวมกน ในเบองตนทาให ซการโนตองตกลงตามเงอนไข แตเมอถงเวลาประกาศใชรฐธรรมนญฉบบจรงแลวประเดนนจะเปนอกประเดนทนาจบตามอง วาสาหรบประเทศใหมทตองสรางอตลกษณรวมกนผนาจะทาเชนไรตอไปกบความเชอพนฐานทางศาสนาในประเทศใหมทหลากหลายทางวฒนธรรมเชนน

บรบทของเหตการณ ท เกดขนกอนการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบแรกของอนโดนเซยนนมบางสวนทเกดขนพรอมกน โดยเหตการณสาคญทนาสนใจในการศกษาการสรางความเปนอนโดนเซยโดยศกษาผานรฐธรรมนญอนโดนเซยซงจะละเลยไมกลาวถงไมไดคอ การเกดความรสกชาตนยมขนในกลมคนอนโดนเซย ซงจากทซการโนไดวางรากฐานความคดเกยวกบคาวาอนโดนเซยไวนน นบเปนสญญาณทดของการกอตวดานความคดทจะมารองรบความเปนชาตทกาลงจะเกดขน โดยความรสกชาตนยมกอใหเกดกระบวนการตอสเรยกรองทางการเมองในแบบกลมชาตนยมหรอองคกรชาตนยมสาคญ มการตงกลมหรอองคกรพนเมองเพอเรยกรองหรอกดดนประเทศเจาอาณานคมใหหนมาสนใจและใหความสาคญกบการสรางความชอบธรรมใหคนพนเมองอยางแทจรง เชน องคกรบด อโตโม (Budi Utomo) กอตงขนเมอวนท 20 พฤษภาคม ค.ศ. 1908 โดยสมาคมนจะเปนองคกรพนเมองแรกสดในการเรมตนกระบวนการเพอนาไปสการสถาปนารฐ(ประชา)ชาตอนโดนเซยทเปนเอกราช61 โดยองคกรดงกลาวไดรบการจดตงขนในโรงเรยนฝกหดแพทยพนเมอง (STOVIA) ซงนกเรยนสวนใหญเปนบตรหลานปรยายทมสถานภาพไมสงเดนนกในสงคมชวา นอกจากองคกรบด อโตโมแลวยงมกลมทมบทบาทในการรวมเอาองคกรตางๆทตองการเคลอนไหวดานชาตนยมกลมอนเขามารวมกนคอ พรรคชาตนยมอนโดนเซยโดยซการโน ซงนบเปนครงแรกทมการใชคาวาอนโดนเซยอนหมายถงดนแดนทเปนอาณานคมของดตชดงไดกลาวถงไปแลวขางตน ซงนบเปนการวางรากฐานความคดเรองความเปนชาตใหกบคนซงมทมาแตกตางกนในแตละกลมเกาะ และยงรฐบาลอาณานคมบบบงคบกดดนมากเทาไรแนวความคดเหลานยงแพรกระจายไปรวดเรวมากขนเทานน

60ทวศกด เผอกสม, อนโดนเซยรายา รฐจารตส “ชาต” ในจนตนาการ (กรงเทพฯ : เมองโบราณ,

2547), 97 – 98. 61ภวดล ทรงประเสรฐ , อนโดน เซย อดตและปจจบน , (กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2547), 229.

91

อาจกลาวไดวากอนการไดรบเอกราชและการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบแรกนนอนโดนเซยมสภาพทางการเมองทไมเปนเอกภาพเทาใดนก และคอนขางจะมความขดแยงทางอดมการณความคดแทรกซมอยทวไป แตเมอประเทศใหมกาลงจะเกดขนและตองกาวตอไป การรอมชอมระหวางผนารนใหมกบรนเกาหรอผนารนใหมดวยกนเองซงอาจมความคดทางการเมองทแตกตางกนจงไดเรมขน เพอใหชวงแรกของการเกดประเทศดาเนนไปได โดยทมผนาชาตนยมรนใหมซงไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกโดยดตชกาวขนมาเปนผนาในการเรยกรองเอกราชและอธปไตยใหกบประเทศใหมทจะเกดขน ซงคนกลมนเขาใจธรรมชาตของชาตตะวนตกทเปนเจาอาณานคมไดด เพราะผานการศกษาตามแบบตะวนตกและเคยทางานรวมกบชาตตะวนตกมากอน กลาวไดวาคนกลมนเตบโตมากบวถทางและแนวคดแบบโลกยคใหมตามอยางตะวนตก พวกเขาสามารถปรบเปลยนทศนะโดยไมยดตดกบสงหนงสงใดจนเกนไป และเปนกลมททางานรวมกบกลมอนไดมากทสดจากบรรดากลมการเมองทมอยในขณะนน แมวาขอสญญาทไดสญญาไวจะทาไดจรงหรอไมในเวลาตอมากตาม นอกจากนพวกเขายงเคยทางานรางรฐธรรมนญซงไมไดประกาศใชรวมกบญปนมากอนแลวในชวงเวลาอนสนกอนการไดรบเอกราช ขอสาคญอกประการคอผนาในกลมนไมมขอจากดเรองศาสนาเชนกลมผนาทางศาสนา จงทาใหคนกลมนกลายเปนกลมผนาสาคญทจะผลกดนประเทศใหมไปขางหนา พรอมกบสรางรฐธรรมนญในการบรหารและกาหนดทศทางของประเทศในเวลาตอมาดวย และแมความเปนจรงจะเจบปวดเพยงไรแตตองยอมรบวาสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนคอผลจากการเคยตกเปนอาณานคมรวมกนมากอน ฉะนนการจะดารงอยรวมกนในดนแดนเดมแตมความเหนยวแนนทางการเมองรวมถงอานาจอธปไตยเดยวกนนน ผนารนใหมของอนโดนเซยตองทาเชนไรเพอสรางความเปนอนโดนเซยทไมเคยม มากอนใหเกดขนและดารงอยตอไป สามารถศกษาไดจากรฐธรรมนญอนโดนเซยฉบบ ค.ศ. 1945

แนวคดของการสรางชาตอนโดนเซย ศกษาจากรฐธรรมนญอนโดนเซยค.ศ.1945

หลงจากอยภายใตการปกครองอนยาวนานของชาตตะวนตกวนท 17 สงหาคม ค.ศ.1945 ดนแดนบรเวณกลมเกาะซงเปนประเทศอนโดนเซยปจจบนกประกาศเอกราชแมจะยงไมสมบรณนก เนองจากภายหลงยงตองทาสงครามเรยกรองเอกราชกบดตชตอไปอกระยะหนง แตการประกาศเอกราชครงนไดมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบแรกของประเทศเปนครงแรกดวย โดยทรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 1945 ไดกาหนดใหกลมเกาะอนโดนเซยมการปกครองในรปแบบรฐเดยว มระบบการปกครองเปนแบบรวมทงประเทศ (United Structure) มประธานาธบดเปนประมขและหวหนารฐบาล ตอมาเมอดตชโอนอานาจอธปไตยใหกลมเกาะอนโดนเซยในค.ศ. 1949 อนโดนเซยจงมรฐธรรมนญฉบบท 2 กาหนดใหกลมเกาะอนโดนเซยมการปกครองแบบสหพนธรฐ

92

(Federation) เรยกชอประเทศวาสหรฐอนโดนเซย (United State of Indonesia) ตอมาในค.ศ. 1950 ผนาอนโดนเซยจงนารฐธรรมนญฉบบท 3 มาใชปกครองประเทศ โดยกาหนดใหกลมเกาะอนโดนเซยกลบมามระบบการปกครองแบบรวมทงประเทศเหมอนรฐธรรมนญฉบบแรก และตอมาใน ค.ศ. 1959 ประธานาธบดอนโดนเซยกไดประกาศใหกลบไปใชรฐธรรมนญฉบบป ค.ศ. 1945 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบแรกของประเทศอกครง

กอนจะเปนรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945 นน และกอนหนาการประกาศเอกราชนน ขนตอนการดาเนนงานเพอนาไปสการประกาศเอกราชของดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชเกดขนโดยการสนบสนนของกองทพญปนซงเรมตระหนกวามความเปนไปไดทญปนอาจจะ พายแพในสงครามโลกครงท 2 ญปนจงสนบสนนใหมการจดตง ‘คณะกรรมาธการศกษาตรวจสอบเพอเตรยมการสาหรบเอกราช’ (The Investigating Committee for the Preparation of Independence of Indonesia หรอตวยอ BPUPKI ซงมาจากภาษาอนโดนเซย) ขนในวนท 29 เมษายน ค.ศ. 1945 แตคณะกรรมาธการฯ ดงกลาวยงไมไดเรมงานอยางจรงจงกระทงมการแตงตงสมาชกครบถวนจาน วน ท ง ส น 62 คน ใน วน ท 28 พ ฤษภ าคม ค .ศ . 1945 โด ย ม ด ร . ว ด โย ดน อ งก รด (Dr. Wedyodiningrat) เปนประธานคณะกรรมาธการฯ และ อาร พ โซโรโซ (R.P. Soeroso) เปนรองประธานคณะกรรมมาธการฯ โดยคณะกรรมาธการฯดงกลาวไดรบมอบหมายใหเสนอแนวคดและสรางขอตกลงทจะนาไปสการรางรฐธรรมนญของประเทศทจะเปนเอกราช ซงการประชมใหญทประกอบดวยสมาชกทงหมดและมการทาขอตกลงสาคญเกดขนใน 2 ชวงเวลา โดยชวงแรกดาเนนการระหวางวนท 29 พฤษภาคม – วนท 1 มถนายน ค.ศ. 1945 และชวงทสองดาเนนการระหวางวนท 10 - 16 กรกฎาคม ค.ศ. 1945 ระหวางการประชมครงสาคญทงสองครง มการแตงตงคณะทางานขนพจารณาประเดนทเปนขอขดแยงและทาการยกรางรฐธรรมนญ62

ในการประชมคณะกรรมธการฯ ทงคณะชวงแรกระหวางวนท 29 พฤษภาคม – วนท 1 มถนายน ค.ศ. 1945 นน ทประชมสามารถสรางขอตกลงเกยวกบหลกการหรออดมการณของรฐไดไมยาก โดยมจดเนนคอตองกาหนดเขตแดนของสาธารณรฐอนโดนเซยใหชดเจนและตองการใหสาธารณรฐอนโดนเซยเปนรฐทมเอกภาพแบงแยกไมได โดยโมฮมหมด ยามน (Mohammad

Yamin) สมาชกผมสวนรวมในการรางรฐธรรมนญไดปราศรย เมอวนท 31 พฤษภาคม ค.ศ. 1945 โดยกลาวถงกรณนไววา “กวา 350 ปทผานมาสาธารณรฐอนโดนเซยตองตกเปนเหยอของการ

62Saifuddin Anshari, “The Jakarta Charter of June 1945 : A History of the Gentleman’s

Agreement between the Islamic and the Secular Nationalist in Modern Indonesia.” (M.A. Thesis, Institute of

Islamic Studies, McGill University, 1976), 14 – 15.

93

แบงแยกและปกครองมาโดยตลอด .....จงไมตองการใหมการแบงแยกการปกครองเกดขนอก และยนยนวาทกคนคอพลเมองของอนโดนเซย”63 นอกจากนนในการประชมวนท 1 มถนายน ซงเปนวนสดทายของการประชมในครงแรก ซการโนไดกลาวสรปตอทประชมและไดนาเสนอแนวคดซงจะเปนทรจกกนตอมาในนามของ หลกปญจศล (Panja Sila) ซงเปนหลก 5 ประการ ไดแก การยดถอใน ช า ต น ยมห รอค ว าม เป น ช า ต ( nationalism) หลก ม น ษ ย น ยมห รอคว าม เป น ส ากล (Humanitarianism or Internationalism) หลกอานาจประชาธปไตยของปวงชน (Democracy) หลกความยตธรรมในสงคม (Social Justice) และความเชอในพระเจา (Belief in God) หลกปญจศลทง 5

ประการจะถอเปนอดมการณของประเทศทจะเกดขนใหม64 การนาเสนอของซการโนในครงนนทาใหเปนทกลาวขานกนตอมาวาหลกปญจศลเปนแนวคดของซการโน อยางไรกตามผลงานการศกษาในปจจบนชวาผทมสวนรวมในการสรางหลกการดงกลาวไดแก โมฮมหมด ยามน ซงเสนอแนวคดทคลายคลงกน 5 ประการตอทประชมคณะกรรมธการฯ ในวนท 29 พฤษภาคม ค.ศ. 1945 กอนท ซการโนจะนามาแถลงในวนปดประชมอกครงหนง65

หลกปญจศลไดรบการรบรองจากทประชมคณะกรรมาธการฯ เชนเดยวกนกบรปแบบของประเทศทจะเกดขน ซงมการลงคะแนนเสยงในกลมสมาชก 60 คน (ยกเวนประธานและ รองประธาน) โดย 53 คนลงคะแนนใหกบรปแบบสาธารณรฐ (Republic) ขณะทอก 7 คน เลอกรปแบบราชอาณาจกร (Kingdom)66 เปนทนาสงเกตวาในการประชมของคณะกรรมาธการฯ ประเดนเกยวกบสถานะของทองถนและภมภาคตางๆ ภายใตรฐบาลเอกราชไมไดถกนาเสนอและไมไดกอใหเกดขอโตแยง ทงนอาจเปนเพราะกอนหนานไดมการเสนอและเผยแพรแนวคดเกยวกบความเปนอนโดนเซยทกนความหมายครอบคลมชนพนเมองของอนเดยตะวนออกของดตชทกชาตพนธไวแลว และระหวางสงครามโลกครงท 2 ซการโนไดเคยเดนทางไปยงหมเกาะรอบนอก เชนเกาะสมาตราเพอปลกกระแสชาตนยมและกลาวถงความเปนอนโดนเซยไวในการปราศรยหลายครง นอกจากนนการตระหนกวาความแตกแยกของทองถนตางๆ จะเปนอปสรรคตอการตอส เพอเอกราชอาจเปนอกเหตผลเชนกน

63Herbert Feith and Lance Castles, Indonesia Political Thinking 1945 – 1965 (Ithaca:

CornellUniversity Press, 1970), 440. 64เรองเดยวกน, 40. 65Saifuddin Anshari, “The Jakarta Charter of June 1945 : A History of the Gentleman’s

Agreement between the Islamic and the Secular Nationalist in Modern Indonesia.”( M.A. Thesis, Institute of

Islamic Studies, McGill University, 1976), 17. 66เรองเดยวกน, 22 – 23.

94

อยางไรกตาม ปจจยสาคญอกประการหนงททาใหความหลากหลายของทองถนและผคนไมไดกอใหเกดขอโตแยงในระยะทมการรางรฐธรรมนญของประเทศนาจะมาจากลกษณะ การปกครองอนเดยตะวนออกของดตชโดยกองทพญปนในชวงสงครามโลกครงท 2 กลาวคอญปนแบงเขตการปกครองออกเปน 3 เขตทมศนยกลางการปกครองแยกออกจากกน เกาะสมาตรา ถกนาไปรวมกบมลายาขององกฤษและมศนยการการปกครองอยทสงคโปร เกาะชวาและหมเกาะใกลเคยงถอเปนรฐซงปกครองโดยกองทพท 16 ขณะทเกาะสลาเวส เกาะกาลมนตนและเกาะ โมลกกะรวมถงหมเกาะทางตะวนออกถกจดรวมกนภายใตการปกครองของกองทพเรอและมศนยกลางอยทมากสซาร67 ทาใหกลมเกาะอนโดนเซยทรวมกนเปนหนงภายใตการปกครองของดตชถกตดแบงแยกอกครง และภายใตภาวะสงครามทการคมนาคมตดตอสอสารถกตดขาดหรอถกควบคมโดยกองทพญปนจงเสมอนถกตดขาดออกจากกนโดยปรยาย ตงแตค.ศ. 1942 เปนตนมาผนาองคกรหรอสมาคมทมการดาเนนงานทางการเมองจะรวมตวอยทชวาและเปนการยากทจะเดนทางกลบไปยงบานเกด นอกจากนนแมจะไมมขอมลทบงบอกถงทมาของสมาชกคณะกรรมาธการทง 62 คน แตเชอไดวาสวนใหญมาจากกลมผนาและองคกรบนเกาะชวาหรอไมเชนนนอาจเปนเชน ฮตตาคอแมจะเปนชาวมนงกาเบา แตมโอกาสทางานกบกลมชาตนยมสวนกลางมานาน ดวยปจจยหลายประการทกลาวมาทาใหความแตกตางหลากหลายของผคนและทองถนยงไมเปนอปสรรคตอแนวคดทจะสรางอนโดนเซยทเปนหนงเดยวในชวงแรก

ดงนนประเดนสาคญซงเปนทโตแยงกนอยางหนกในกระบวนการรางรฐธรรมนญจงไดแกเรองของศาสนาอสลามและความเปนชาตซงในการประชมชวงแรกของคณะกรรมาธการฯ มสมาชกกลาวสรปไววา “ดานหนงคอความเหนจากกลมผเชยวชาญศาสนาซงเสนอใหประเทศอนโดนเซยเปนรฐอสลาม อกดานหนงคอขอเสนออยางททานโมฮมหมด ฮตตาเสนอเมอคร นนคอรฐชาตเดยวซงแยกศาสนาออกจากการปกครองของรฐ”68 ในการลงคะแนนตอขอเสนอวาประเทศซงจะเกดใหมควรเปนรฐทวางอยบนพนฐานของอสลาม (Islamic state) หรอเปนรฐทวางอยบนพนฐานของชาตนยม (nationalist state) สมาชกเลอกรฐชาตนยมตอรฐอสลาม 45 ตอ 15 โดย

67Norman G. Owen, ed., The Emergence of Modern Southeast Asia : A New History

(Singapore: Singapore University Press, 2005), 304. 68Denny Indrayana, Indonesian Constitutional Reform 1999-2002: An Evaluation of

Constitutional Making in Transition (Jakarta : KOMPAS Book Publishing, 2008), 5.

95

พนฐานทวาสมาชกซงเปนตวแทนของกลมอสลามมอยประมาณ 25%69 แตการลงคะแนนเสยงไมไดทาใหปญหานยตลง หลงจากการประชมเสรจสนจงไดมการตงคณะทางาน 9 คนเพอหาทางออกใหกบความขดแยงทเกดขน คณะทางานประกอบดวยสมาชกคณะกรรมาธการฯ ทถอไดวาเปนตวแทนของกลมชาตนยม 5 คน และเปนตวแทนของกลมอสลามนยม 4 คน ตอมาคณะทางานชดนไดรวมลงนามใน สวนนา (preamble) ของรางรฐธรรมนญในวนท 22 มถนายน ค .ศ . 1945 ทกรงจาการตา จงเรยกขอตกลงนวากฏบตรจาการตา

กฏบตรจาการตาถอไดวาเปนการประนประนอมของทงสองฝาย โดยตวแทนของฝายอสลามนยมยอมถอนขอเสนอทวาประเทศสาธารณรฐอนโดนเซยตองเปนรฐอสลาม ขณะเดยวกนตวแทนฝายชาตนยมกยอมใหมการแกไขหลกปญจศลทอยในสวนนาของรางรฐธรรมนญ โดยใหนาหลกการเชอในพระเจามาไวเปนอนดบแรกและใหเตมเนอหาของหลกการนเปนประโยคทกลาววา “หลกการศรทธาในพระเจาองคเดยวโดยมขอผกมดแหงการเปนผนบถอศาสนาอสลามทจะนากฏหมายชะรอะหมาบงคบใช”70 ขอตกลงทปรากฏในกฏบตรจาการตานนเปนความพยายามทจะหลดพนจากทางตน โดยกลมผนาอสลามถอวาเปน ‘ขอตกลงของสภาพบรษ’ ทรฐบาลเอกราชจะตองดาเนนการตอไป

กฏบตรจาการตากอใหเกดการโตเถยงกนอยางรนแรงและกวางขวางเมอคณะทางานนาเขาสการพจารณาของคณะกรรมาธการฯ ระหวางวนท 10 - 16 กรกฎาคม ค.ศ. 1945 กลมผนาชาตนยมทตองการแยกศาสนาออกจากการเมองมองวาขอตกลงดงกลาวแบงแยกและไมเปนธรรมตอผทนบถอศาสนาอนๆ และเกรงวาจะนาไปสแนวคดอสลามแบบหวรนแรง ความกงวลเพมมากขนเนองจากนอกจากประโยคทกลาวถงการนากฎหมายชะรอะหมาใชจะปรากฏในสวนนาของรางรฐธรรมนญแลว เพอใหสอดคลองกนยงปรากฏในมาตราท 29(1) ทกลาววา “รฐนวางอยบนพนฐานของการเชอในพระเจา” และมาตรา 6 ซงเมอมกฎบตรจาการตากตองปรบเปลยนใหมการกาหนดวาผเขารบตาแหนงประธานาธบดของประเทศตองนบถอศาสนาอสลาม ความขดแยงในประเดนนเกอบทาใหทประชมคณะกรรมาธการประสบกบทางตน แตซการโนซงเปนประธานคณะทางาน 9

คนไดพยายามเกลยกลอมโดยเนนวาเปนเพยงขอตกลงประนประนอมเบองตนทจะตองนามา

69Saifuddin Anshari, “The Jakarta Charter of June 1945 : A History of the Gentleman’s


Islamic Studies, McGill University, 1976), 23. 70เรองเดยวกน, 26.

96

พจารณากนตอไป ในทสดทประชมคณะกรรมาธการฯ กยอมรบรางรฐธรรมนญทงสวนนาและมาตราทเปนปญหานนๆ71

ตอมาในวนท 15 สงหาคม ค.ศ. 1945 หนงเดอนตอมาหลงจากทรางรฐธรรมนญผานความเหนชอบของคณะกรรมาธการฯ ญปนยอมแพตอกองทพพนธมตรถอเปนการสนสดของสงครามโลกครงท 2 ตอมาในวนท 17 สงหาคม ผนาชาตนยมอนโดนเซยประกาศเอกราชและประกาศจดตงสาธารณ รฐอนโดน เซ ย หลงจากประกาศเอกราชแลว จงได มการกอตงคณะกรรมาธการอกชดหนงชอวา “คณะกรรมาธการเตรยมการเพอเอกราชของอนโดนเซย” (The Preparatory Committee for Indonesian Independence) ซงมซการโนเปนประธานและฮตตาเปนรองประธาน ประกอบดวยสมาชก 27 คน ซงในจานวนนน 6 คนไดรบการแตงตงเพมเตมกอนการประชมครงแรก วาระการประชมทสาคญคอรบรองรางรฐธรรมนญของประเทศเพอทาการประกาศใช อยางไรกตาม ในการประชมครงนน ฮตตาเสนอใหถอดขอความทเปนขอตกลงของกฎบตรจาการตาออกทงในสวนนาและมาตรา29(1) รวมทงมาตราท 6 กใหลบขอความทกาหนดใหประธานาธบดของประเทศตองเปนผนบถอศาสนาอสลามออกดวย72 ดงนนสาระสาคญของรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 1945 ทจะกลาวถงตอไปจงปราศจากขอตกลงททาไวกบผนาอสลามกอนหนานน

รฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945 ประกอบดวย 3 สวน ไดแกสวนนา สวนมาตราตางๆ และสวนขยายความ มาตราทปรากฏในรฐธรรมนญมทงสน 37 มาตราซงจดรวมกนเปน 16 หมวดหรอบท ถอเปนรฐธรรมนญทมความยาวไมมาก แตละหมวดจะมเนอหาสาระสาคญซงแตกตางกนไป ในวทยานพนธนจะเลอกมาศกษาเพยงบางหมวดทแสดงใหเหนวสยทศนของผนายคแรกของอนโดนเซยซงเปนผรางรฐธรรมนญฉบบน จากกลมคนทไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกซงไมไดมาจากกลมคนทมอานาจเดมแบบจารตของโลกยคเกา คนกลมนรางรฐธรรมนญฉบบแรกขนใชภายใตสภาวะทประเทศไมมรากฐานใดรวมกนมากอน นอกจากคาวาอนโดนเซยซงใชเรยกแทนบรเวณทงหมดทเคยตกเปนอาณานคมดตชรวมกนเทานน และทามกลางกลมการเมองอนทยงมพลงแอบแฝงและตองการใหประเทศใหมดาเนนไปตามทศทางทตนตองการ รฐธรรมนญแหงสาธารณรฐอนโดนเซยฉบบค.ศ. 1945 จะสามารถสะทอนใหเหนแนวคดและวสยทศนของกลมผนาเกยวกบคณลกษณะของชาตและทศทางของประเทศทเกดใหมไดอยางไรบาง ทงนสามารถศกษาไดจากตวบทในรฐธรรมนญตอไปน

71เรองเดยวกน, 10 – 11. 72เรองเดยวกน, 39 – 40.

97

หมวดท1: รฐและอธปไตยของรฐ “รฐและอธปไตยของรฐ สาธารณรฐอนโดนเซยเปนประเทศทมเอกภาพจะแบงแยก

ไมไดรวมถงประเทศนมอานาจอธปไตยของตนเองและอานาจในการปกครองเปนของประชาชน”73

ในหมวดท 1 ของรฐธรรมนญวาดวยรฐและอานาจอธปไตยซงเปนหมวดแรกทแสดงใหเหนถงเจตนารมณอนชดเจนของผนาทประกาศใชรฐธรรมนญฉบบนคอตอจากน ประเทศอนโดนเซยทเกดขนใหมจะเปนหนงเดยวกนจะแบงแยกมได โดยมความหมายโดยนยวาปมหลงทผานมาจะมความแตกแยกขดแยงหรอถกแบงแยกและปกครองอยางไรกตาม แตจากนตอไปดนแดนเหลานคอหนงเดยวกน นอกจากนประเทศใหมจะปกครองแบบสาธารณรฐและสมาชกทกคน ในประเทศมสทธเทาเทยมกน เปนการบอกโดยนยวาตอจากนระบบระเบยบของโลกจารตยคเกาและการตกเปนอาณานคมไดสนสดลงแลว จากนตอไปสาธารณรฐอนโดนเซยซงถอกาเนดขน จะปกครองโดยมประธานาธบดเปนประมข แมวาจะตองผอนปรนบางอยางใหกบรปแบบการเมองแบบเดมในบางพนทกตาม(จะกลาวถงตอไป)

หมวดท3 (มาตรา 6 อนมาตรา 1): อานาจบรหาร

“ผเปนประธานาธบดจะตองเปนพลเมองอนโดนเซยซงเปนชาวพนเมองโดยกาเนด”74

เพอเปนการยนยนวาจากนตอไปอานาจในการบรหารปกครองสงสดของสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนจะอยในมอของชนพนเมองโดยกาเนดเทานนเปนการตอกยาถงการสนสด ยคสมยแหงการถกยดครองจากคนภายนอก ซงเนอหาในมาตรานคอสวนทฮตตาเสนอใหถอดขอความซงกาหนดใหประธานาธบดตองนบถอศาสนาอสลามตามกฎบตรจาการตาออกไป

หมวดท6 (มาตรา 18): การปกครองทองถน

“การแบงเขตดนแดนของประเทศอนโดนเซย เปนหนวยการปกครองตลอดจนการวางรปแบบของการปกครองทองถนใหกระทาโดยกฎหมาย โดยกาหนดใหสอดคลองกบหลกการทใหมการปรกษาหารอ และมสทธตามจารตประเพณของเขตดนแดน”75

ในหมวดท 6 มาตราท 18 นแสดงใหเหนถงการประนประนอมระหวางการจดการอานาจแบบระบบโลกใหมและการอยในอานาจของระบบโลกเดม คอยงใหคงอานาจของผนาทองถนเดมซงมอยกอนหนาการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยไวในบางพนท ดงไดกลาวมาแลววาประเทศอนโดนเซยทเกดใหมไมไดเกดมาบนดนแดนวางเปลา แตเกดขนบนดนแดนทม

73WIKIPEDIA The Free Encyclopedia, Constitution of Indonesia, accessed December 7, 2013,

available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Indonesia 74เรองเดยวกน. 75เรองเดยวกน.

98

ระบบการปกครองตลอดจนวฒนธรรมของทองถนเดมอยแลว ดงนนการสรางความเปนอนโดนเซยทสาคญและจะยงยนไดนน เขาใจวาผนายคแรกจะตองอาศยการรอมชอมเพอใหประเทศสามารถเดนหนาตอไปไดกอนเปนสาคญ แตกรณนจะเหนวาในทางปฏบตไมสามารถทาไดจรง เชนท อาเจะหซงเจาของอานาจทองถนเดมตองการปฏบตตามจารตประเพณเดมในเขตแดนตนเอง แตความตองการดงกลาวขดแยงกบอดมการณซงมอยของรฐชาตใหมทเกดขน รฐบาลและผนา จงไมสามารถใหในสงทเคยบอกวาจะใหตามรฐธรรมนญได

หมวดท10 (มาตรา 26 อนมาตรา 1): ความเปนพลเมอง

“พลเมอง ไดแก ชาวอนโดนเซยโดยกาเนด รวมถงบคคลทมใบสาคญการแปลงสญชาตแลว”76

การกาหนดคณสมบตของประชาชนทจะถอเปนประชากรของสาธารณรฐอนโดนเซยนเปนการระบใหชดเจนวา ตอไปนบคคลซงถอกาเนดในเขตแดนอนเปนประเทศอนโดนเซยทงในอดตและตอไปในอนาคต จะเปนประชากรกลมเดยวกน ไมมการแบงแยกเชอสายหรอชาตพนธเพราะทกคนถอเปนหนงเดยวกน คอเปนชาวอนโดนเซยดวยกนทงหมด นอกจากนในหมวดท 3 ของรฐธรรมนญวาดวยเรองอานาจบรหารยงไดกาหนดไวเชนเดยวกนวาผทจะเปนประธานาธบดแหงสารณรฐอนโดนเซยจะตองเปนชาวอนโดนเซยโดยกาเนดเชนเดยวกน เพอแสดงใหเหนวาประเทศใหมนจะปกครองโดยคนทองถนไมใชปกครองโดยชาตหรอคนภายนอกอกตอไป

หมวดท10 (มาตรา 26 อนมาตรา 2): ความเปนพลเมอง

“รฐใหหลกประกนเสรภาพของประชาชนในการนบถอ และแสดงออกซงความเชอในศาสนาของตน”77

ในอนมาตราท 2 กเชนเดยวกน หากปฏบตตามทตกลงในกฎบตรจาการตานน ประชาชนในประเทศอนโดนเซยจะตองยดหลกความศรทธาในพระเจา และมขอผกมดแหงการเปนผยอมรบนบถอศาสนาอสลาม แตสาหรบประเทศเกดใหมซงถอกาเนดขนบนความแตกตางหลากหลายทางสงคม วฒนธรรม ความคด และความเชอเชนสาธารณรฐอนโดนเซยนน ผนาไมสามารถกาหนดลงในรฐธรรมนญเชนทปรากฏในกฎบตรจาการตาได เพราะหากทาเชนนนเทากบเปนการจดไฟเผาบานทางออมอกดวย อกทงการใหหลกประกนในการนบถอศาสนาอนยอมผอนคลายความตงเครยดของประชากรทนบถอศาสนาอนนอกจากศาสนาอสลามใหรสกมนใจในสถานะของตนในประเทศทเพงเกดใหมอกดวย ซงการตดสนใจเชนนอาจลดความตงเครยดใหประชากรสวนนอยของสงคมแตในมมกลบกนอาจเสยงตอการเพมความไมพอใจใหกบกลมผนา

76เรองเดยวกน. 77เรองเดยวกน.

99

ของศาสนาอสลามไดเชนกน จะเหนไดวาผนาสาธารณรฐอนโดนเซยตองใชความพยายามไมนอยในการสรางความเปนอนโดนเซยทสาคญทสดประการหนงคอ ความเปนอนหนงอนเดยวกน ใหมขนใหจงได

หมวดท13 (มาตรา 31 อนมาตรา 1): การศกษา “พลเมองทกคนยอมมสทธทจะไดการศกษา”78

การศกษาทรฐบาลจะใหกบพลเมองหรอประชาชนนน ถอเปนโอกาสทใหกบประชาชนทกคนอยางเทาเทยมกน ซงตางจากเมอครงอยภายใตการปกครองของดตชทแมจะใหการศกษากบคนพนเมอง แตกอยในวงจากดและเลอกทจะใหการศกษากบคนบางกลมเทานน เชนกลมตระกลผนาจารตแบบเดมหรอกลมตระกลขาราชการพนเมองททางานใหกบดตช เปนตน ดงนนในรฐธรรมนญฉบบนผนารฐบาลเอกราชจงตองการใหประชาชนไดรบโอกาสทางการศกษาอยางเทาเทยมกน เพอลดชองวางและความแตกตางระหวางกลมคน ทงเปนการใหความรตามสทธพนฐานทประชาชนทกคนในประเทศใหมนจะมอยางเทาเทยมกน ซงตอไปทรพยากรบคคลเหลานกจะนาความรทไดรบกลบมาพฒนาประเทศตอไป

หมวดท13 (มาตรา 31 อนมาตรา 2): การศกษา “ใหรฐบาลกอตงและดาเนนการในระบบการศกษาของชาต ตามทกาหนดโดยบญญต

แหงกฎหมาย”79 การศกษาทรฐบาลจะใหกบประชาชนสาหรบประเทศใหมนน เปนการศกษาของชาต

คอเปนรปแบบทกาหนดเฉพาะสาหรบประเทศใหมทเกดขน ไมใชการศกษาแบบทชาตตะวนตกเปนผกาหนดให เนองจากเมอสรางชาตจากความไมพอใจทถกกดขรกรานจากชาตตะวนตก ดงนนตาราเรยนแบบทใชตะวนตกเปนศนยกลางจงใชไมไดในสมยน แตอาจมบางสวนซงเรยนคลายคลงกบทเคยเรยนตามแบบตะวนตก แตรฐบาลกจาเปนตองสรางความรสกรวมกนถงสานกของ ความเปนชาต ซงระบบการศกษานจะหลอหลอมคนรนใหมของประเทศใหออกมาเปนประชากรในแบบทผนาของรฐบาลเอกราชขณะนนตองการ ฉะนนระบบการศกษาของชาตคอสงทผนาตองพยายามสรางขนมาใหไดดวยเชนกน นอกจากนระบบการศกษาของชาตจะกาหนดใหเยาวชน ทกคนเรยนในเรองเดยวกน อนเปนเรองเกยวเนองกบรฐชาตทเกดขนไมใชเรองตามแตทองถน จะสอนดงทเคยมมา

หมวดท13 (มาตรา 32): การศกษา “ใหรฐบาลปรบปรงสงเสรมวฒนธรรมของชาตอนโดนเซย”80


100

สงทนาสนใจประการหนงสาหรบวฒนธรรมของชาตอนโดนเซยดงทบญญตไวในรฐธรรมนญคอ บนความแตกตางหลากหลาย ทงตางทมา ตางกลมคน ตางความคด ตางความเชอ และตางวฒนธรรม ฯลฯ วฒนธรรมของชาตจะสามารถสรางขนไดอยางไร และสงใดจงรบหรอนบเปนวฒนธรรมของชาต นบเปนเรองทตองทาการศกษาตอไป แตสงสาคญประการหนงในทนคอรฐธรรมนญมาตรานผนาอนโดนเซยจาเปนตองสรางรากฐานของสงคมสาหรบประเทศใหมทงหมด เนองดวยไมเคยมสงใดรวมกนมากอน นอกจากการตกเปนอาณานคมซงเปนสงทคนในชาตไมตองการจะยอมรบ ฉะนนจงตองเรงสรางทงการศกษาของชาต วฒนธรรมของชาต ตลอดจนภาษาของชาตดวย เพอใหสงคมมรากยดเหนยวแบบเดยวกนตอไป และตองเนนยาเสมอวาสงททาลงไปเพอความเปนชาต ในรฐธรรมนญไดกลาวซาใหเหนถงการเกดและดารงอยของสงทเรยกวาชาตในขณะเวลานนเสมอ เพอใหทกคนในชาตเกดความหวงแหนในสงเดยวกนและสานกรวมในการเปนประชากรของชาตนนเอง

หมวดท15 (มาตรา 36): ธงชาตและภาษา “ภาษาราชการใหใชภาษาอนโดนเซย”81 ภาษาอนโดน เซ ย (Bahasa Indonesia) ถอเปนอกหนงสญลกษณของการสราง

ความเปนอนโดนเซยซงชดเจนทสด เพราะกอนหนานสงคมบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยตางมภาษาถนเฉพาะของตนเอง แตเมอมการกาหนดใหภาษาอนโดนเซยเปนภาษาราชการในการตดตอสอสาร จะกอใหเกดความรสกเปนอนหนงอนเดยวกนในกลมคนทพดภาษาเดยวกนขนได และจะเปน การหลอมรวมของสานกการรกชาตและความเปนชาตผานภาษาราชการในการอาน เขยน และพดตอไปในอนาคตดวย แตแนนอนวาทงหมดคอความคาดหวงวาผนาจะทาใหประชาชนในชาตเดนทางไปถงจดหมายดงกลาว เพราะในความเปนจรงแลวคนทองถนยงคงใชภาษาถนอยตอไป และภาษาอนโดนเซยทเกดขนใหมตองผานกระบวนการเผยแพรอกสกระยะจงจะเกดสานก เรองภาษาทแสดงอตลกษณรวมของกลมคนในกลมเกาะอนโดนเซยขน

จากบทบญญตในรฐธรรมนญอนโดนเซยขางตนจะเหนวาการสรางความเปนอนโดนเซยโดยผนาประเทศยคแรกนน ตองอาศยความพยายามในการรอมชอมและความพยายามอยรวมกน โดยอาศยสรางรากฐานสงคมขนมาใหมทงดานสงคม การศกษา วฒนธรรม และภาษา เพอเปนรากทจะรอยรวมใหสาธารณรฐอนโดนเซยสามารถเปนหนงเดยวกนได และสงซงสะทอนชดเจนอกประการจากการศกษาวสยทศนผนาผานรฐธรรมนญคอ ผนารนใหมจะพาอนโดนเซยกาวพนจากโลกเกาไปสโลกยคใหม ซงไมมระบบระเบยบแบบจารตเดมอกตอไป โดยการประกาศให


101

พลเมองทกคนมสทธเทาเทยมกน และประกาศการเปนสาธารณรฐแหงใหมของอนโดนเซยดวย ฉะนนแลวการสรางความเปนอนโดนเซยจากการศกษารฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 1945 จงเปนการวางรากฐานซงลกทสดเพอมงหวงผลประโยชนสงสดในอนาคตดวยเชนเดยวกน

อยางไรกตามรฐธรรมนญฉบบนไดทงปญหาสาคญในชวงของการกอเกดของประเทศเอาไว นนคอการไมประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต และการถอดขอความทตกลงไวกบผนากลมอสลามนยมในกฎบตรจาการตาออกไป ดงจะเหนไดจากขอความทปรากฏในรฐธรรมนญตอไปน

หมวด11 (มาตรา 29 อนมาตรา 1): ศาสนา “รฐตงอยบนพนฐานแหงความเชอมนในองคพระผ เปนเจา ซงศกดสทธสงสด

แตพระองคเดยว”82

หมวด11 (มาตรา 29 อนมาตรา 2): ศาสนา “รฐใหหลกประกนเสรภาพของประชาชนในการนบถอ และแสดงออกซงความเชอ

ในศาสนาของตน”83 ไซฟดดน อนชาร (Saifuddin Anshari) ผท าการศกษาเกยวกบกฎบตรจาการตาได

พยายามตอบคาถามวาทาไมในชวโมงสดทายกอนการรบรางรฐธรรมนญ จงมการละเมด ‘ขอตกลงของสภาพบรษ’ ททาไวในกฎบตรจาการตา โดยอนชารใหขอมลวาหลงจากการประกาศเอกราช ผบงคบบญชากองทพเรอญปนทดแลบรเวณกลมเกาะตะวนออก โดยเฉพาะโมลกกะซงมประชากรนบถอศาสนาครสตเปนจานวนไมนอย ไดเขาพบฮตตาและชแจงวาหากรฐบาลเอกราชยงยนยนทจะใชรฐธรรมนญตามทไดรางขน รฐตางๆทอยแถบหม เกาะทางตะวนออกอาจจะเลอกทจะ ไมเขารวมกบสาธารณรฐใหมกเปนได84 คาอธบายนมความเปนไปได แตยงเปนเรองแปลกหาก ฮตตาจะพยายามแกไขความไมพอใจของชมชนชาวครสต โดยการสรางความไมพอใจใหเกดแก ชาวมสลมซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศและเปนกลมการเมองททรงอทธพล คาตอบทอาจจะเปนไปไดกคอฮตตาและผนาชาตนยมสวนใหญไมเตมใจทจะนาศาสนามาสมพนธกบ ความเปนชาตหรอการปกครองประเทศอยแลว และเมอมแนวโนมวาการทาเชนนนจะเปนอปสรรค

82เรองเดยวกน. 83เรองเดยวกน. 84Saifuddin Anshari, “The Jakarta Charter of June 1945 : A History of the Gentleman’s


Islamic Studies, McGill University, 1976), 43 – 44.

102

ตอการสรางเอกภาพของประเทศ ผนาชาตนยมจงไดถอโอกาสจากความเรงดวนของการประกาศเอกราชถอดขอความของกฎบตรจาการตาออก และใหรฐธรรมนญทไดรบการรบรองจากทประชมกลายเปนสงทรบโดยปรยาย (fait accompli)

บทบญญตรฐธรรมนญในหมวดศาสนานสะทอนใหเหนถงความยากลาบากใน การผสานความแตกตางทางความเชอของคนทองถนแตละกลมเกาะใหเปนหนงเดยวกน สาหรบประเทศเกดใหมซงถอกาเนดขนบนความแตกตางหลากหลายทางสงคม วฒนธรรม ความคด และความเชอ เมอผนาไมสามารถกาหนดลงในรฐธรรมนญเชนทตกลงไวในกฎบตรจาการตาผลใหผนาประเทศตองกระทบกระทงกบกลมศาสนาอยางยากทจะหลกเลยง อกทงรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945

เปนรฐธรรมนญทรางอยางเรงรบโดยผานกระบวนการหยงเสยงประชานอยทสดแทบจะเรยกไดวาไมมเลย ขอบกพรองทจะทาใหเกดความไมเหนดวยจงยอมมอย ซการโนไดกลาวถงรฐธรรมนญฉบบนไววาเปนเพยง ‘ฉบบชวคราว’ เพอตอบสนองตอสถานการณแวดลอมทนาไปสการประกาศเอกราช ซงตอไปจะถกแทนทดวยรฐธรรมนญทสมบรณกวาฉบบน85 อยางไรกตามเหตการณ ความวนวายนานบประกาศ รวมถงความจาเปนในการตอสกบดตชซงตองการกลบมาปกครองอนโดนเซยอกครง ทาใหรฐบาลของสาธารณรฐไมสามารถทาอยางทตงใจไวได

สงซงควรทาความเขาใจในทนคอแมวารฐธรรมนญอนโดนเซยฉบบดงกลาวจะถกประกาศใชในฐานะกฎหมายสาคญทสดของประเทศ แตกฎหมายฉบบดงกลาวนกลบไมไดมผลครอบคลมดนแดนทงหมดซงเคยตกเปนอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชแตอยางใด ทงนเนองจากพนทซงรฐบาลเอกราชมอานาจอยางแทจรงไมไดครอบคลมทงหมดของดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชแตอยางใด ฉะนนรฐธรรมนญฉบบดงกลาวจงเปนเสมอนแมพมพทผนารฐบาลเอกราชคาดหวงวาจะพฒนาประเทศใหเปนไปตามบทบญญตในรฐธรรมนญนนเอง ขณะเดยวกนการรอมชอมเปนสงทจาเปนทสดซงตองสรางใหเกดขนเชนกน สาธารณรฐอนโดนเซยทแตกตางหลากหลายไมสามารถดารงอยไดตลอดรอดฝงทามกลางภาวะสงครามกบดตชและพนธมตรอยางแนนอน หากผนารฐบาลเอกราชของสาธารณรฐเลอกทจะเปดศกในกบกลมการเมองอนพรอมกน ขณะเดยวกนผนาสาธารณรฐตองเผชญกบความเสยงของกลมการเมองภายในทไมพอใจการผดขอตกลงซงเคยสญญากนไวกอนการประกาศเอกราชถงทศทางของประเทศใหม อาท จะกาหนดใหสาธารณรฐทเกดใหมมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต หรอการจะรวมมอกนทางานกบทก

85Andrew Ellis, “The Indonesian Constitutional Transition: Conservatism or Fundamental

Change?” (Singapore Journal of International & Comparative Law, 2002), 116.

103

ฝายเพอความเปนเอกภาพของประเทศ ซงในทสดการรวมมอกนกลบไมเกดขนถาผลประโยชน ไมลงตว

ฉะนนจะเหนวาแมพยายามรอมชอมเพยงไรสดทายกลมผ นาชาตนยมซงไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกและเปนผรางรฐธรรมนญฉบบนขนมาใช กไมสามารถทาใหคลนลมแหงความไมพอใจสงบลงได เพราะการไมประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต และไมประกาศใหใชกฎหมายอสลามในการปกครองประเทศ สงผลใหผนาใหมกลมนตองกระทบกระทงกบกลมศาสนาอสลามอยางยากทจะหลกเลยง และแมจะพยายามอยางไรความจรงคอบนดนแดนกลมเกาะนอยใหญซงรวมเรยกวาสาธารณรฐอนโดนเซยยงคงมความหลากหลายอยเชนเดม มคนจานวนไมนอยทปรารถนาเอกราชแตไมปรารถนาจะอยรวมเปนสวนหนงของสาธารณรฐอนโดนเซยอยเชนกน กระทงในทสดเมอความขดแยงเกดมากขนในสงคมทาใหประธานาธบด ซการโนเลอกนารฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945 กลบมาใชอกครง หลงจากมการเปลยนไปใชฉบบอน และประธานาธบดซการโนเลอกบางหมวดของรฐธรรมนญดงกลาวมาใชเปนนโยบายสาคญ หลงการสรางชาตเมอเกดความวนวายขนในสงคม เนองจากรฐธรรมนญฉบบแรกนใหอานาจประธานาธบดในระดบสง โดยในหมวดท 3 ของรฐธรรมนญแหงสาธารณรฐอนโดนเซยฉบบค.ศ. 1945 เปนหมวดซงวาดวยอานาจของประธานาธบดโดยเปดโอกาสใหประธานาธบดมอานาจคอนขางจะเตมท กลาวคอเมอประธานาธบดประกาศภาวะฉกเฉนคาสงของประธานาธบดจะเทยบไดกบกฎหมาย และในเวลาปกตประธานาธบดมอานาจสงการและควบคมกองทพตางๆ รวมถงเปนผควบคมการใชกฎหมายดวย

จากการศกษาแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยผานรฐธรรมนญอนโดนเซยฉบบ ค.ศ. 1945 ทาใหเหนวสยทศนของผนาอนโดนเซยตอการสรางชาตอนโดนเซยซงตองสรางใหมความเปนอนหนงอนเดยวกนของคนในชาตกอนเปนอนดบแรก เนองจากสาธารณรฐทเกดใหมดารงอยทามกลางสภาวะกดดนทางการเมองหลายรปแบบ การพยายามสรางรากฐานใหกบประเทศไดแทรกอยเปนระยะในบทบญญตของรฐธรรมนญ โดยใชแนวคดทถกวางโดยผนาชาตนยมซงไดรบการศกษาตามแบบตะวนตกและเปนผมสวนในการรางและประกาศใชรฐธรรมนญตอมา เพอเปนเครองมอนาพาสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนใหกาวตอไปในอนาคต สาหรบสาธารณรฐอนโดนเซยซงเกดขนใหมถกสรางและวางแนวคดไวบนรากฐานของดนแดนซงเคยเปนอาณานคมดตชรวมกนมากอน ซงนนสะทอนใหเหนวาดนแดนนประกอบขนจากกลมคนซงแตกตางทางวฒนธรรมและการดาเนนชวต แตละทองถนตางกมอตลกษณเปนของตนเอง เมอตองมารวมกนเปนประเทศเดยวหนวยการเมองเดยว ทาใหผนาสมยแรกตองโอนออนผอนตามและประนประนอมกบสวนตางๆ เพอหวงผลประโยชนคอความอยรอดของประเทศซงถอกาเนดขนแลวเปนหลกสาคญ

104

บทท 4

สาธารณรฐอนโดนเซย: เอกภาพบนความขดแยง

จากการประกาศเอกราชของซการโนและคณะในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 รฐบาล

เอกราชทมซการโนเปนประธานาธบดตามรฐธรรมนญทประกาศใชนน ตองการสรางใหสาธารณรฐอนโดนเซยเปนรฐเดยวแบงแยกไมได แมกอนหนาดนแดนทรวมเปนสาธารณรฐแหงนจะเคยมประวตศาสตรและความเปนมาแตกตางกนกตาม ในบทท 4 จะเปนการพสจนวาทายทสดรฐบาลเอกราชจะสามารถทาใหแนวคดในการสรางชาตของตนเองซงคอความเปนหนงเดยวกนกลายมาเปนแนวคดทไดรบการยอมรบอยางแพรหลายไดหรอไม และหากทาไดรฐบาลเอกราชสามารถทาไดดวยวธใด ขณะทหากทาไมไดหรอไมไดรบการยอมรบอยางแทจรงแลว สาธารณรฐอนโดนเซยสามารถดารงอยตอมาไดอยางไร ภายใตแนวคด Unitary State หรอรฐทเปนเอกภาพแบงแยกไมไดตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ ค.ศ. 1945 ซงขณะทรฐบาลเอกราชพยายามอยางยงทจะใชแนวคดดงกลาวเปนแนวคดหลกในการสรางชาตเปนอนดบแรก แตกเปนททราบกนดในขณะนนวาดนแดนซงเคยถกเรยกรวมกนวาอนเดยตะวนออกของดตชไมเคยมบรณภาพทางดานดนแดนรวมกนมากอน ฉะนนการทรฐบาลเอกราชจะทาใหแนวคดเรองสาธารณรฐอนโดนเซยอนมเอกภาพซงแบงแยกไมไดของตนเองสาเรจผลเปนทยอมรบแกคนทงหมดหรออยางนอยทสดตอคนสวนใหญในจานวนทมากพอจะบรหารประเทศตอไปไดจงเปนเรองททาทายอยางยง

เมอรฐบาลเอกราชเรมตนกระบวนการในการสรางชาตภายหลงการประกาศเอกราชแลวนน อปสรรคใหญทสดของรฐบาลเอกราชคอดตชในฐานะอดตเจาอาณานคม สาหรบดตชแลวการปลอยมอไปจากดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชในชวงระหวางสงครามโลกครงท 2 นน ไมไดเปนไปดวยความสมครใจ หากแตเปนผลสบเนองจากสงครามโลกครงท 2 ซงขยายวงเขามาในเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนหลก ดงนนหลงสงครามโลกครงท 2 สนสดลงดวยการประกาศ ยอมแพสงครามของกองทพญปน ดตชจงไมรรอทจะกลบเขามามอทธพลในบรเวณนอกครง ซงอาจสนนษฐานไดวาเนองจากดตชมผลประโยชนทางเศรษฐกจไมนอยในบรเวณนและประโยชนทวานเพยงพอทจะชวยเหลอดตชใหพนสภาพการณทยากลาบากทางเศรษฐกจอนเกดจากผลของสงคราม

105

ทผานมา ทกลาวเชนนเปนเพราะเมอถงเวลาทดตชตองตกลงคนอานาจอธปไตยใหกบอนโดนเซยกลบพบวา ดตชยอมสละเพยงอานาจการเมองเทานนและยงใหคงผลประโยชนทางเศรษฐกจเดมของตนไว อกทงดตชยงคงมกลมผสนบสนนดตชอกจานวนไมนอยในดนแดนซงถกสถาปนาขนเปนสาธารณรฐอนโดนเซย โดยกลมคนในดนแดนเหลานจะกลายเปนตวแปรสาคญซงทาใหดตชกลบมามอทธพลในการตอรองและพยายามรกษาอานาจของตนไดอกครงหนง

ในบทท 4 น จะแสดงใหเหนวารฐบาลเอกราชตองทางานอยางไรเพอใหแนวคดเกยวกบเอกภาพของดนแดนเปนทยอมรบและมแรงสนบสนนมากพอใหประเทศซงเกดขนดารงสถานะอยได จากสาธารณรฐซงเกดจากการรวมกลมของคนทมความแตกตางหลากหลายและมจดรวมคอครงหนงเคยตกเปนอาณานคมของดตชรวมกน และแนวคดหลกซงรฐบาลเอกราชเลอกจะนามาใชเพอสรางชาตใหเปนหนงเดยวกนเปนลาดบแรกคอเอกภาพของดนแดน ฉะนนในบทนจงแบงเนอหาออกเปน 2 ประเดน ดงน ประเดนแรกจะกลาวถงวธการแกปญหาของรฐบาลเอกราชกบความพยายามกลบเขามามอานาจของดตช ซงรฐบาลเอกราชตองใชทงกาลงและสตปญญาในการจดการกบปญหานไปใหได ประเดนตอมาจะศกษาวาทศทางของสาธารณรฐอนโดนเซยหลงจากดตชใหการยอมรบในเอกราชและสงคนอานาจอธปไตยใหแลวเปนไปในทศทางใด เมอเอกราชทไดมาจากการยอมรบนนเปนการยอมรบภายใตเงอนไขของการจดตงสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยหรอ Republic of United States of Indonesia (RUSI)85 ซงขดแยงกบแนวคดเอกภาพในดนแดนของรฐบาลเอกราชทมมาตงแตกอตงประเทศ การจากไปของดตชไมใชบทสนสดของ การสรางชาต แตกลบเปนจดเรมตนททาใหรฐบาลเอกราชตองพบบททดสอบใหญอกครง เพราะหากเปรยบดตชและผลจากการกระทาของดตชเปนคลนลมทมาปะทะจากภายนอก ปญหาทรฐบาล เอกราชตองเผชญเมอคลนลมจากภายนอกสงบลงกลบเปนคลนใตนาหรอปญหาจากในดนแดนสาธารณรฐเองเปนหลก และคลนใตนาดงกลาวกไมมททาวาจะเบาบางลงโดยงายแตอยางใด

รฐบาลเอกราชกบความพยายามกลบสอานาจของดตช

สงซงผนาของสาธารณรฐอนโดนเซยตองเผชญในชวงทศวรรษแรกของการปกครองนน นอกเหนอไปจากตองพยายามเพอสรางสานกเอกภาพเพอความเปนหนงเดยวกนของคนในชาตแลว ในขณะเดยวกนนนผนาของรฐบาลเอกราชยงคงตองตอสเพอยตขอขดแยงในการพยายามกลบเขามามอานาจอกครงของดตชดวย คลายกบวาทงความพยายามในการสรางเอกภาพภายในประเทศ

85Christie J. Clive, Southeast Asia in Twentieth Century (London : I.B. Tauris, 1998), 185.

106

และความพยายามในการตอตานการกลบเขามาของดตชจะมจดซงเกยวของกนอย กลาวคอแมดตชจะเปนตวแปรสาคญทกอใหเกดความไมเปนเอกภาพของประเทศ ขณะเดยวกนในความพยายามอยางยงทผนารฐบาลเอกราชตองสเพอตอตานการกลบคนสอานาจของดตชในชวงแรก กสรางประโยชนใหกบรฐบาลเอกราชในอกแงหนง นนคอรฐบาลเอกราชสามารถใชวกฤตใหเปนโอกาสทจะสรางความเปนหนงเดยวกนหรอเอกภาพอยางเขมแขงใหเกดขนกบสาธารณรฐอนโดนเซยได โดยอาศยการตอตานดตชเปนพลงในการสรางเอกภาพในชาต และจากการปราศรยของผนารฐบาลและผนาชาตนยมกลมตางๆเชน ประธานาธบดซการโนและรองประธานาธบดฮตตาซงตางทาเพอเรยกรองใหประชาชนรวมกนตอตานการกลบเขามาของดตชและอยขางเดยวกบรฐบาลเอกราช ดงนนความพยายามในการกลบเขามามอานาจอกครงของดตชจงเปนทงปญหาและโอกาสสาหรบการสรางความเปนเอกภาพของรฐ

หลงจากประกาศเอกราชในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 กลมผนารฐบาลเอกราชทง ซการโนและฮตตาซงเปนผนากลมชาตนยมคนสาคญไดกาวขนสอานาจในฐานะผบรหารสงสดของประเทศโดยการแตงตงของคณะกรรมาธการเตรยมการเพอเอกราชในวนท 18 สงหาคม ค.ศ. 1945 โดยซการโนไดขนดารงตาแหนงประธานาธบ ด โดยมโมฮมมด ฮตตา ดารงตาแหนง รองประธานาธบด เนองจากเอกราชทเกดขนสาหรบสาธารณรฐอนโดนเซยถอเปนสงทเกดขนอยางเรงดวน แมกอนนกองทพญปนไดมการพดถงหรอแมกระทงจดเตรยมกลมคนในการรางรฐธรรมนญสาหรบอนโดนเซยซงจะเปนอสระไวแลวกตาม แตสาหรบผนาชาตนยมสาคญ 2 คน คอ ซการโนและฮตตาตางยงไมตองการประกาศเอกราชอยางเรงดวนเกนไปนก ถงแมกลมทใหการสนบสนนทง 2 คนเชนสจาเฮยรแหงกลมสงคมนยมจะยนยนวามกาลงทหารและอาวธพรอมสาหรบความเปลยนแปลง หลงจากทราบวากองทพญปนมททาวาจะตองยอมแพสงครามกตาม เนองจาก ซการโนมองเหนถงความเสยงทอาจเกดขนจากการปะทะซงจะทาความเสยหายใหกบชวตของคนในกลมเกาะอนโดนเซยสวนใหญไดงาย การตดสนใจประกาศเอกราชอยางฉกเฉนจงไมใชทางออกทตงใจเลอกแตแรก ทวาเมอฮตตาไดรบรถงเงอนไขการประกาศยอมแพสงครามของกองทพญปน ซงแสดงททาวาญปนจะเปนเพยงตวแทนของฝายพนธมตรในการควบคมดแลดนแดนแถบนจนกวากองกาลงของฝายพนธมตรจะมาถงเทานน และกองทพญปนไมมอานาจในการรบรองอธปไตยของสาธารณรฐอนโดนเซยซงกาลงจะเกดขนแตอยางใด ทาใหในทสดซการโนจงตองหวนกลบมาคดใหมและไดตระหนกวาการสญเสยชวตและเลอดเนอคงเปนสงซงมอาจหลกเลยงได

กอนทกองทพองกฤษและออสเตรเลยจะเขามาในอดตอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชนน กองกาลงของฝายพนธมตรไมรมากอนวารฐบาลเอกราชของอนโดนเซยไดประกาศ เอกราชแลว และมการปะทะกบกองทพญปน ทาใหกองกาลงดงกลาวโดยเฉพาะอยางยงกองกาลง

107

ขององกฤษซงเขามาควบคมพนทบนเกาะชวา สมาตรา และเกาะหลกอนๆ ใชกาลงปราบปราม กองกาลงของรฐบาลเอกราชอยางเขมงวด ทงนนบแตวนประกาศเอกราชเปนตนมา รฐบาลเอกราชมการปะทะดวยอาวธกบกองทพญปนซงรกษาการณบรเวณนมาตลอด การตอสเกดจากการทรฐบาล เอกราชไดปลอยตวเยาวชนอนโดนเซยซงถกคมขงโดยกองทพญปน และเยาวชนเหลานไดหยบอาวธขนมาตอส โดยทอาวธสวนมากคออาวธซงกองทพญปนเคยใหกบองคกรทญปนสนบสนน ควบคมและอปถมภไวนนเอง แมจะเกดการตอสปะทะกนไปทว แตกองทพญปนไมสามารถปราบปรามกองกาลงฝายรฐบาลเอกราชไดอยางเดดขาดแตอยางใด และหลงจากนนในวนท 1 กนยายน ค.ศ. 1945 ประธานาธบดซการโนไดออกประกาศหามไมใหขาราชการของสาธารณรฐรบคาสงจากกองทพญปนอกตอไป โดยใหรบคาสงจากรฐบาลเอกราชเทานน ดงนนอาจกลาวไดวากวาทกองกาลงของฝายพนธมตรหนวยแรกจะเดนทางมาถงอนโดนเซยในวนท 29 กนยายน ค.ศ. 1945 กองทพญปนกไมสามารถควบคมอดตอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชไดอกตอไป

กองทพท 1 ขององกฤษไดยกพลขนบกทอนโดนเซย เมอวนท 28 กนยายน ค.ศ. 1945

โดยพลเรอตร แพตเตอสน (Rear Admiral Patterson) ผบ ญชาการกองเรอลาดตระเวนท 5 ขององกฤษ ทงนผบ ญชาการกองกาลงดงกลาวไดประกาศวา กองทพพนธมตรยกมาเพอคมครองประชาชนและเพอธารงรกษาไวซงกฎหมายและความเปนระเบยบเรยบรอย จนกวารฐบาลทถกตองตามกฎหมายของเนเธอรแลนดจะเขามาบรหารประเทศอกครงหนง ทงยงกลาวเพมถงการนากฎหมายของเนเธอแลนดมาใชบงคบ โดยเจาหนาทผบรหารของเนเธอรแลนดในชวาจะขนตรงตอคาสงของพลเรอเอกเมาแบทเทรน (Admiral Mountbatten) แตผเดยว86 ลอรดเมาแบทเทรนผนคอ ผบญชาการทหารสงสดของพนธมตรดานเอเชยอาคเนยนนเอง แนนอนวาประธานาธบดซการโนไดประทวงการกระทาขององกฤษ และเขารวมถงรองประธานาธบดฮตตาไดประกาศตอตานการเขามาขององกฤษในทนท สวนหนงเพราะประธานาธบดซการโนกงวลวาจะเกดการตอตานจากประชาชนอนโดนเซยอยางรนแรงและบานปลาย เนองจากในชวงเวลาดงกลาวนนแนวคด เรองชาตนยมและตอตานการถกกดขปกครองโดยชาวตะวนตกไดขยายตวออกไปในวงกวางแลว แตกองทพองกฤษทมาถงนนไมไดตอบสนองตอขอโตแยงดงกลาวในทศทางทประธานาธบด ซการโนตองการแตอยางใด

สาหรบประชาชนอนโดนเซยการกลบเขามาของดตชพรอมกบกองกาลงของฝายพนธมตร และการประกาศของพลเรอตร แพตเตอสน รวมไปถงคาประกาศของพลโท เซอร ฟลปส

86อรณ เล าวพ งศ , “ก ารต อ ส เพ อ เอ ก ราช ข อ ง อน โด น เซ ย ” (วท ย าน พ น ธป รญ ญ า

รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการเมองการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503), 36.

108

ค รส ต ส น (Lieutenant General Sir Philips Christisan) ผ บญ ช าก าร ฝ ายพน ธ ม ต รป ระ จาเนเธอรแลนด อนดส ทวาจะใชทหารญปนในการรกษากฎหมายและความสงบเรยบรอยนน กอใหเกดความไมพอใจอยางยงในหมประชาชนอนโดนเซย เนองจากการกลบเขามาพรอมกบดตชของกองกาลงพนธมตรและคาประกาศของนายทหารตางไดทาลายความหวงทไดรบรถงกรณประเทศฝายพนธมตรอยางสหรฐอเมรกาซงยนยนหนกแนนวาจะใหเอกราชกบฟลปปนสโดยเรวทสด ซงประชาชนอนโดนเซยกหวงวาจะไดรบการยอมรบในเอกราชและอธปไตยจากนานาชาตเชนกน และเนองจากคนอนโดนเซยเองมสานกชาตนยมและตอตานการกลบเขามาของดตชมากขนทกขณะ จากฝมอการปราศรยของกลมผนาชาตนยม ทงซการโนและฮตตา ตามคลนวทยทญปนเคยจดใหกลมผนาชาตนยมใชเพอใหคนอนโดนเซยหนมารวมมอกบญปน แตกลมผนาชาตนยมกลบสอดแทรกสงซงตรงขาม คอสรางเครอขายทแขงแกรงของกลมชาตนยมทตองการหลดพนจากการครอบงาของคนอน สงเหลานเหนไดจากการลกขนตอตานญปนหลายตอหลายครงของกลมชาวนาในชวงเวลานน ฉะนนสาหรบดตชซงเปนศตรหมายเลข 1 มาโดยตลอดในเสนทางการแหงอสรภาพแลว การกลบเขามาอกครงไมเพยงไมเปนประโยชนตอการประกาศเอกราชในสายตาคนทองถนแลว ยงเปนเหมอนเสยนซงตาเทาไมหลดเสยท ในขณะทญปนเองกไมไดอยในสถานะทดกวาดตชในสายตาคนอนโดนเซยแตอยางใด แมวาเรมแรกคนญปนอาจจะมภาพลกษณทเปนความหวงใหมและเอาใจใสคนอนโดนเซย แตตอมากลบทารายคนอนโดนเซยอยางแสนสาหสทงดานการใชแรงงาน การบงคบเรยนภาษาญปน การใหใชหลกสตรญปนในการจดการเรยนการสอน ฯลฯ ยงกอใหเกดความเกลยดชงในตวคนญปนเพมขนทกขณะ แมวาภายหลงกองทพญปนจะกลบตวเปลยนนโยบายหนกลบมาเอาใจและเปดโอกาสทางการเมองใหคนทองถนมากขนภายใตการควบคมของญปน แตกลบไมทนกบสานกชาตนยมทถกหลอหลอมและปลกฝงใหขยายตวไปไดทวแลวแตอยางใด ฉะนนการรวมมอ 3 ฝายในสายตาของคนทองถนแลวจงเปนภาพซงไมตางกบการรวมมอกนบบบงคบใหอนโดนเซยตองส เพราะองกฤษซงเปรยบเสมอนตวแทนของฝายพนธมตรทาลายความหวงทจะไดรบการยอมรบในฐานะทเปน เอกราช ขณะทญปนผตกอยในสถานะชาตทแพสงครามกลบถกใชเปนเครองมอมาบบบงคบคนอนโดนเซยใหกลบไปยอมจานนตอระบอบอาณานคมอกครง และดตชเจาอาณานคมเดมซงเคยกดขขมเหงตลอดจนตกตวงผลประโยชนมหาศาลจากผคนในดนแดนแถบนมาหลายรอยปกาลงจะกลบเขามากระทาซาในสงเดมอกครง ดงนนสงทเกดขนกอใหเกดสานกของการตอสเพอความอยรอดขนเปนวงกวางในกลมคนทเหนดวยกบรฐบาลเอกราชในเวลานน ยงฝายพนธมตรบงคบใหกองทพญปนปราบปรามคนอนโดนเซยทลกขนตอสมากเทาไร ยงทาใหคนเหลานนเขาใจไปวาองกฤษและดตชตองการใหอนโดนเซยกลบเขาสวงวนทเจบปวดของการถกกดขอกครง

109

การตอสดาเนนไปอยางดเดอดและรนแรงในหลายพนทนบแตกองกาลงพนธมตรเดนทางมาถง อาท ทบนดง (Bandung) สราการตา ยอกยารการตา เซมารง และสราบายา เปนตน โดยผลของการตอสนนทง 2 ฝายผลดกนแพผลดกนชนะ จนกระทงถงเกดการตอสครงสาคญขนทสราบายา ในวนท 10 พฤศจกายน ค.ศ. 1945 การตอสในครงนประมาณกนวาคนอนโดนเซยเสยชวตกวา 15,000 คน และมนายทหารยศนายพลของกองทพองกฤษเสยชวตในเหตการณครงนดวย87 การตอสอยางสดกาลงของฝายอนโดนเซยทาใหองกฤษไดกลบมาพจารณาสาธารณรฐอนโดนเซยอกครง แมวากอนหนานการตอสจะมอยตลอดดงไดกลาวมาแลว แตการรบอยางทรหดในสราบายาทาใหองกฤษไดเรมมองเหนวาแทจรงแลวจดมงหมายในการตอสของอนโดนเซยคอเอกราชและอธปไตย สงเหลานทาใหองกฤษเรมมองสถานการณการตอสในสาธารณรฐอนโดนเซยใหม และหลงจากนนองกฤษจะเรมเสนอใหดตชเปดการเจรจากบรฐบาลเอกราชเพอหาขอยตความขดแยงแทนการสรบทยดเยอ

การตอสขบเคยวระหวางรฐบาลเอกราชกบผรกรานในสายตารฐบาลขณะนนซงกคอกองกาลงของฝายพนธมตร ไมเพยงแตเปนการตอสในรปแบบของการสรบโดยใชกาลงอาวธเทานน แตยงมการตอสทใชชนเชงชงไหวชงพรบและการเจรจาตอรองแบบทองกฤษตองการใหดตชใชกบรฐบาลเอกราชอกดวย แตเปนทนาเสยดายเพราะแมดตชจะเลอกใชวธการเจรจาแบบทองกฤษเสนอใหทา และรฐบาลเอกราชกเลอกใชวธการดงกลาวเชนกน แตจดประสงคของทง 2 ฝายกลบตางกนอยางชดเจนตงแตแรก กลาวคอ สาหรบรฐบาลเอกราชการเจรจามจดมงหมายเดยวคอการไดรบการยอมรบในเอกราชและอธปไตย แตสาหรบดตชการเจรจาเปนไปเพอการรกษาอานาจเดมในดนแดนแถบนไว แมทง 2 ฝายจะมจดมงหมายทแตกตางกนสาหรบการเจรจา แตการเจรจาดงกลาวกลบสรางโอกาสทจะนาทง 2 ฝายไปสจดประสงคทวางไวไดเชนกน คอ สาหรบรฐบาล เอกราชการเจรจาอาจทาใหนานาชาตโดยเฉพาะอยางยงคอดตชซงเปนเจาอาณานคมเดมยอมรบในเอกราชและอธปไตยได ถอเปนจดสาคญทสดจดหนงหลงการประกาศเอกราช อนเนองมาจากสาธารณรฐอนโดนเซยประกาศวาเปนเอกราชและเปนรฐทมเอกภาพในดนแดนแบงแยกไมได แตหากยงคงสรบกบดตชและปลอยใหดตชดาเนนกจกรรมทางการเมองอยเชนนน ยอมสนคลอนและไมเปนผลดตอเสถยรภาพและเอกภาพของประเทศแตอยางใด รวมถงการสรบกบดตชซงมกองกาลงพนธมตรขององกฤษและออสเตรเลยหนนหลงในชวงเวลาดงกลาวไมใชทางเลอกทดมากนก การเจรจาจงเปนทางเลอกทเปนประโยชนและดทสดซงสามารถทาไดในขณะนน สาหรบดตชสงทมองเหนจากความฉกละหกในการประกาศเอกราชของฝายสาธารณรฐอนโดนเซย สะทอนใหดตช

87Anthony Reid, To nation by Revolution (Singapore: NUS press, 2011), 32.

110

ไดเหนวาเอกราชไมไดมาพรอมกบเอกภาพดงคาประกาศแตอยางใด และยงสาธารณรฐอนโดนเซยขวนขวายใหไดรบการยอมรบในเอกราชเพอเปนรากฐานใหการสรางความเปนเอกภาพเกดขนอยางชอบธรรมเพยงใด ดตชกยงมองเหนวาแทจรงแลวสาธารณรฐแหงนไมไดมความเปนอนหนงอนเดยวกนดงทพยายามกลาวอางหรอสรางใหเกดขนในเวลานนแมแตนอย ทงนดตชในฐานะเจาอาณานคมเดมรแกใจดวาอทธพลของรฐบาล เอกราชไมไดครอบคลมพนททงหมดของดนแดนทถกกลาวอางวาเปนสาธารณรฐอนโดนเซยแตอยางใด อยางนอยทสดดตชเองยงคงเหลออทธพลในบางดนแดนซงสวนมากเปนบรเวณทมการรบนบถอศาสนาครสต ดงนนดตชจงมนใจเชนกนวาหากเปดการเจรจาดตชจะสามารถใชขอไดเปรยบนทาใหกลบมามบทบาททางการเมองในแถบนไดอกครง ฉะนนการเจรจาสาหรบสาธารณรฐอนโดนเซยอาจมเปาหมายในการสนสดปญหา แตสาหรบดตชการเจรจาคอการตอลมหายใจแหงการครอบครองอานาจใหยาวนานออกไป

ปญหาความไมเปนเอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยนนเกดขนนบแตประกาศเอกราช หรอหากจะกลาวใหชดเจนคอความขดแยงเรองบรณภาพทางดานดนแดนและเอกภาพทางความคดนนมมาตงแตเรมเกดความคดในการตอตานการปกครองโดยเจาอาณานคมแลว กลมชาตนยมโดยการนาของซการโนและฮตตาอาจทาสาเรจในกรณปลกระดมความคดชาตนยมใหเกดขนไดอยางกวางขวาง ทงในกลมคนหนมสาวรนใหมไปจนถงกลมชาวนา แตขณะเดยวกนกลมชาตนยมกลบไมสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพกบคนอยางนอย 3 กลม โดยกลมแรกคอกลมผนาทองถนซงเคยทางานรวมกนกบดตช และเหนวาจะเปนประโยชนมากกวาหากยงคงทางานรวมกบดตชตอไป และเปนทนาสงเกตวาคนกลมนมกเปนกลมคนทนบถอศาสนาครสตมากกวาจะเปนผนบถอศาสนาอสลามซงมอยมากในแถบน เชน กรณทเกดขนบรเวณเกาะสลาเวสและเกาะอมบน เปนตน ผนาทองถนในบรเวณเหลานเคยทางานรวมกนกบดตชโดยดมากอนทาใหไมไดเกดความรสกรวมถงการกดขจากชาวดตชเชนทบรเวณอนรสก คนกลมตอมาคอกลมคนซงไมตองการมปฏสมพนธรวมกบทงรฐบาลเอกราชและดตช คนกลมนเปนกลมซงเคยมประวตศาสตรอนรงเรองมากอน เชน กรณของคนอาเจะหบนเกาะสมาตรา ซงสาหรบกรณของอาเจะหนนแมเรมแรกรฐบาลเอกราชจะทาสาเรจในการโนมนาวใหทงผนาศาสนาคอกลมอลามะของอาเจะหและผนาทางการเมองเหนดวยกบแนวทางการปลดแอกจากการปกครองของดตช แตเมอรฐชาตเกดขนโดยปราศจากกฎขอบงคบทจะใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตแลว รฐบาลเอกราชจงตองรบมอกบความพยายามแยกตวออกจากรฐบาลเอกราชของอาเจะหเชนกน สาหรบคนกลมสดทายซงจะกลาวถงในกรณนคอกลมนกการเมองอนซงตองการมอานาจเหนอกลมของซการโนและฮตตา เชน กรณของตน มะละกา ผนากลมคอมมวนสตซงมปญหาแยงชงอานาจทางการเมองกบซการโนมาตลอด ทาใหเสนทางการเมองภายในของสาธารณรฐอนโดนเซยชวงทยงตองตอสเพอเรยกรองใหเกดการยอมรบ

111

เอกราชและอธปไตยของสาธารณรฐอนโดนเซยโดยดตชจงยงคงมความขดแยงแฝงอย ทวาผนารฐบาลเอกราชทงซการโนและฮตตารวมถงกลมคนทอยขางเดยวกบรฐบาลเอกราชในชวงเวลาดงกลาว เชน ซจาเฮยร ยงคงมสนทรพจนและคาปราศรยตางๆทสามารถจบใจคนสวนฟงไดมากกวา ทาใหการเคลอนไหวของตน มะละกา ไมสามารถสนคลอนอานาจของซการโนและคณะในฐานะผนารฐบาลเอกราชไดมากนก

ขณะทผนาของสาธารณรฐอนโดนเซยใชเวลาชวงทศวรรษแรกไปกบการตอสเพอปองกนการกลบเขามามอานาจอกครงของดตช และความตองการอานาจปกครองตนเองตามแบบดงเดมของชนชนนาในทองถน โดยเกดการชมนมของคนในทองถนเพอเรยกรองอานาจการปกครองตนเองอยเปนระยะ88 ดตชเองกใชเวลาในชวงเดยวกนไปกบการปลกปนใหเกดกระแสตอตานรฐบาลเอกราชในหมคนทเคยทางานรวมกบดตชมากอนเชนกน ดงนนแมองกฤษจะสนบสนนใหมการเจรจาระหวางทง 2 ฝาย แตในระหวางขนตอนการเจรจากยงเกดการปะทะกนระหวางดตชและผสนบสนนของดตชกบรฐบาลเอกราชและผสนบสนนรฐบาลเอกราชอยเชนกน

ชวงแรกทองกฤษแนะนาใหดตชเปดการเจรจากบรฐบาลเอกราชนนดตชไมใครจะเหนดวยกบคาแนะนาดงกลาวนก และเปนทนาสงเกตวาดตชเนนใชกาลงในการปราบปรามกลมผ ตอตานและมความคดเหนเปนปฏปกษตอดตชเปนหลก ทวาตลอดระยะเวลาของการตอสซงเกดขนในชวง ค.ศ. 1945 ดตชเองรดวาโอกาสกลบเขามาปกครองอดตอาณานคมแหงนในรปแบบเดมนนเลอนรางลงทกขณะ เพราะไมเพยงแตมกลมรฐบาลเอกราชและผสนบสนนคอยขดขวางในสงครามการตอสทผลดกนแพผลดกนชนะมาโดยตลอดเทานน แตยงมกระแสทเปลยนแปลงไปของระบบการเมองโลกจากการทกลมชาตซงชนะสงครามทงหลายตองการยตการปกครองแบบอาณานคมเดมลง ดงนนดตชซงยงคงไมตองการสญเสยอานาจทางการเมองในดนแดนแถบนลงอยางสนเชง จงจาเปนตองดนรนหาวธการประคองอานาจอยตอไป โดยไมปดประตตายเพยงทางเลอกเดยวคอสงครามเทานน และสงซงดตชมองเหนจากสาธารณรฐอนโดนเซยคอความไมเปนเอกภาพ ความแตกตางและขดแยงนนเอง สงตางๆเหลานจะนาไปสการดาเนนแผนการขนตอไปและเปดประตทางออกของดตช โดยการสนบสนนใหสาธารณรฐอนโดนเซยไดรบเอกราชภายใตรปแบบและเงอนไขการปกครองทดตชกาหนด

เมอความไมเปนเอกภาพและความขดแยงคอกญแจไปสโอกาสของดตชเพอกลบมามบทบาทในสาธารณรฐอนโดนเซยอกครง จดออนเรองความไมเปนเอกภาพบนดนแดนทประกาศตนเองวามเอกภาพจงถกดตชหยบขนมาใชในแผนการเรมแรกของการเจรจา แมวาการเจรจาแตแรก


112

จะเปนไปดวยความไมสมครใจเทาใดนก แตเมอทง 2 ฝาย คอ รฐบาลเอกราชและดตชตางประเมนสถานการณระหวางกนแลว ไมมททาวาฝายใดจะมชยชนะอยางเดดขาด ทาใหดตชเรมเปลยนแปลงนโยบายทเคยใชในการปกครองอนโดนเซยกอนสงครามโลกครงท 2 ใหม กลาวคอ เพอพยายามรกษาสถานะอานาจของตนไวดตชไดเสนอทางเลอกใหกบรฐบาลเอกราช โดยยนยอมเปลยนนโยบายของตนเองใหมในการปกครองอนเดยตะวนออกของดตช และเสนอใหเปลยนชอดนแดนเอเชยตะวนออกของดตช เปนสหรฐอนโดนเซย (United States of Indonesia)89 ซงสะทอนใหเหนวาดตชเขาใจถงความไมเปนเอกภาพในสาธารณรฐแหงใหม จงนาเสนอรปแบบการปกครองเชนน เพอกอใหเกดผลในการแบงแยกอานาจการปกครองโดยการกระจายอานาจออกไป กรณนอาจเรยกวารปแบบเงาของการแบงแยกและปกครองกได เนองจากดตชไมไดใชสทธในการบรหารประเทศในการแบงแยกปกครองเองโดยตรงแตกลบชกใยอยเบองหลงวธการดงกลาวผานดนแดนทดตชใหการสนบสนน โดยการนาเสนอสหรฐอนโดนเซยขนแทนทสาธารณรฐอนโดนเซยของรฐบาลเอกราช ซงมปรชญาพนฐานของรฐเกยวเนองกบเอกภาพและไมสามารถแบงแยกได การนาเสนอสหรฐอนโดนเซยของดตชนหากไดรบการยอมรบจะเปนการเปดโอกาสใหดตชสามารถแทรกแซงกจการภายในของสาธารณรฐอนโดนเซยไดงายขน เพราะดตชมกลมผสนบสนนซงเคยทางานรวมกนมาอยแลว ตอมาในวนท 10 กมภาพนธ ค.ศ. 1946 ดตชยงไดแถลงนโยบายเกยวกบอนโดนเซยใหม ซงสามารถสรปเนอหาหลกไดดงน

. สถาปนาเค รอจกรภพ อนโดน เซ ยซ งถอเปนสวนหนงของราชอาณาจกรเนเธอรแลนด

2. ดตชใหชาวอนโดนเซยและชาวดตชมสทธเทาเทยมกนทกประการ โดยชาวอนโดนเซยหมายถงคนทเกดในอนโดนเซย

3. ดตชใหอนโดนเซยมรฐบาลบรหารกจการภายในของตน มสภาผแทนราษฎรซงมาจากการเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย แตตองมผแทนของพระราชนเนเธอรแลนดมาเปนประมขของประเทศและใหอนโดนเซยเปนสวนหนงในราชอาณาจกรเนเธอรแลนด

4. ผแทนสมเดจพระราชนแหงเนเธอรแลนดซงจะมาทาหนาทประมขของอนโดนเซยมสทธพเศษบางประการในการจดการเรองการบรหารและการคลงของประเทศดวย

5. ดตชจะสนบสนนใหอนโดนเซยเปนสมาชกขององคการสหประชาชาต90

89เรองเดยวกน, 196 - 197. 90Lawrence K. Rosinger, ed., the state of asia: a contemporary survey (New York: Alfred A.

Knopf, 1951), 414.

113

สาหรบนโยบายขางตนของดตชทมตอสาธารณรฐอนโดนเซยนน แนนอนวารฐบาลเอกราชยอมรบไมไดอยางเดดขาด เนองจากรฐบาลเอกราชตองการใหดตชยอมรบอานาจและอธปไตยของสาธารณรฐอนโดนเซยในฐานะประเทศทมความเทาเทยมกน แลวจงจะเรมมการเจรจาอนตามมาและหากจะเกดความรวมมอใดขนตองเกดขนบนพนฐานแหงความเทาเทยม ในระหวางทดตชและรฐบาลเอกราชพยายามเจรจากนอยนดตชกไดขยายอานาจเขาไปยงดนแดนทสาธารณรฐยงควบคมไมได อาท บางสวนของเกาะสลาเวส และเกาะโมลกกะ ซงจะเหนวาดนแดนทดตชยดไดคอดนแดนหมเกาะทางตะวนออก ซงเปนดนแดนทดตชเคยมอทธพลอยมากมาแตเดม และดนแดนเหลานมประชากรบางสวนรบนบถอศาสนาครสตจานวนมาก91

แมความสมพนธระหวางรฐบาลเอกราชกบดตชจะไมสดนก แตความสมพนธระหวางรฐบาลเอกราชและองกฤษถอวาความสมพนธพฒนาไปในทศทางทดขนดงไดกลาวมาแลว ความสมพนธในทศทางทดขนนปรากฏเปนรปธรรมในเดอนตลาคม ค.ศ. 1946 หลงรฐบาลเอกราชบรรลขอตกลงรวมกบองกฤษ โดยองกฤษไดทาสญญาสงบศกกบรฐบาลเอกราช และองกฤษจะถอนทหารออกจากอนโดนเซย แตอนโดนเซยกตองยนยอมใหดตชนาทหารเขามาประจาการแทนทหารองกฤษทถอนตวออกไป ทวาจานวนของทหารดตชทเขามาแทนททหารขององกฤษตองไมเกนกวา 100,000 นาย92 และจากการบรรลขอตกลงรวมกบระหวางรฐบาลเอกราชกบองกฤษนเอง ตอมาองกฤษจงไดผลกดนใหดตชและอนโดนเซยเปดการเจรจารวมกนโดยมองกฤษเปนคนกลาง ซงกวาจะสามารถทาใหดตชยนยอมเจรจากบรฐบาลเอกราชไดนนองกฤษตองใชความพยายามอยางมากจนไดตดตอกบกลมหวกาวหนาของดตชจงสามารถทาขอตกลงกนไดสาเรจ และลงนามในขอตกลงทมชอวาลงกดจาต (Linggadjati Agreement) เมอวนท 15 พฤศจกายน ค.ศ. 1946 โดยเนอหาสาระของสนธสญญามใจความสาคญโดยสรปดงน

. ดตชยอมรบรองวารฐบาลของสาธารณรฐอนโดนเซยมอานาจบรหารอยางแทจรง แตอานาจอยางแทจรงดงกลาวคงมอยเพยงบรเวณเกาะชวา มาดรา และสมาตรา เทานน

2. รฐบาลเอกราชและรฐบาลของดตชจะรวมมอกนในการจดตงรฐประชาธปไตยในนามสหรฐอนโดนเซย (United States of Indonesia) โดยประกอบไปดวย 3 มลรฐ คอ สาธารณรฐอนโดนเซย (รวมเกาะชวาและเกาะสมาตราไวดวยกน) รฐบอรเนยว (กาลมนตน) และมหาบรพารฐ

91Christie J. Clive, Southeast Asia in Twentieth Century (London: I.B. Tauris, 1998), 184. 92Lawrence K. Rosinger, ed., The state of asia : a contemporary survey (New York: Alfred A.

Knopf, 1951), 414.

114

(The Great Eastern State หรอ The State of East Indonesia ซงดตชรวมไดสาเรจในเดอนธนวาคม ค.ศ.194693)

3. ในเวลาไมชาหลงการลงนามในขอตกลงดงกลาวรฐบาลเอกราชและรฐบาลของดตชตองรวมมอกนเพอกอตงสหภาพเนเธอรแลนด-อนโดนเซย (The Netherland – Indonesia

Union) ขน โดยมพระราชนแหงเนเธอรแลนดเปนประมข และการจดตงสหภาพดงกลาวตอง แลวเสรจกอน 1 มกราคม ค.ศ. 1949

4. ตองมการลดกาลงทหารของทง 2 ฝายลง โดยสาหรบดตชตองทยอยลดกาลงทหารออกจากพนทซงรฐบาลเอกราชควบคมอยใหเรวทสด94

จากขอตกลงลงกดจาตขางตนจะเหนวาแมดตชใหการรบรองหรอยนยอมรบในเอกราชและอธปไตยของรฐบาลเอกราช แตกยอมรบในดนแดนบางสวนเทานน ซงในระหวางค.ศ. 1945 –

1946 เมอดตชกลบเขามาในอนโดนเซยอกครง ดตชไดเขาไปสนบสนนใหมการจดตงเขตปกครองตนเองขนนอกพนทซงรฐบาลเอกราชมอานาจ อาท ทบอรเนยว สลาเวส เลสเสอรซนดา และ โมลกกะ เปนตน การจดตงเขตปกครองตนเองของดตชคอการรกคบไวสาหรบแผนการในอนาคตคอการจดตงสหรฐอนโดนเซยในเวลาตอมานนเอง โดยดตชจะสามารถใชประโยชนจากความขดแยงภายในของสหรฐอนโดนเซยเปนตวเรงปฏกรยาของความวนวายได เนองจากตามทฤษฎแลวเมอจดตงสหรฐอนโดนเซยตามขอตกลงขางตน ดนแดนทดตชสนบสนนไวจะถกรวมเปนมลรฐ และจะมความสาคญและอานาจตอรองขนมาคานอานาจกบดนแดนสวนทเปนสาธารณรฐอนโดนเซยซงรฐบาลเอกราชมอานาจอย ในกรณนดตชสามารถเขาแทรกแซงอานาจรฐบาลเอกราชทพยายามสรางเอกภาพอยผานการชกใยดนแดนซงเปนเขตปกครองพเศษทตนสนบสนนไว สงนจะสงผลใหเสถยรภาพทางการเมองภายในของสาธารณรฐอนโดนเซยสนคลอนไปจากทควรจะเปนในวนประกาศเอกราช ทงเรองเขตแดนและอดมการณทวาอนโดนเซยเปนประเทศทมเอกภาพไมสามารถแบงแยกไดอกดวย ตอมาเมอดตชเสนอใหมการจดตงสหภาพเนเธอรแลนด – อนโดนเซยขน กจะทาใหรฐบาลดตชสามารถใชอานาจโดยตรงในการควบคมกจการของสหรฐอนโดนเซยในฐานะทเปนสวนหนงของเครอจกรภพหรอสหภาพของดตชไดอกดวย เพราะดตชจะสามารถใชอานาจผานสหภาพจดตงหนวยงานขนมาเพอปกปองผลประโยชนของรฐสมาชก ทงดานเศรษฐกจ ตางประเทศ นโยบายการเงน และการปองกนรฐ เปนตน หากการณเปนไปเชนไดคาดการณไว

93Anthony Reid, To nation by Revolution (Singapore: NUS press, 2011), 37. 94ภวดล ทรงประเสรฐ, อนโดนเซย อดตและปจจบน (กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2547), 302.

115

ผลลพธทตามมาจะทาใหดตชสามารถบบรฐบาลเอกราชไดทงจากภายในและภายนอก ซงสงเหลานจะเปนหนทางทดตชจะสามารถกลบมาควบคมดนแดนแถบนไดอกครง

ทามกลางขอเสนอทคลายจะเปนโทษมากกวาประโยชนในการสรางชาตน ประธานาธบดซการโนเลอกทจะยอมรบขอเสนอของดตชทามกลางขอคดคานของคนจานวนไมนอย โดยเฉพาะอยางยงประเดนซงสาคญทสดทฝายคดคานกลาวอางถงมากทสดคอ การลงนามในขอตกลงดงกลาวจะเปนการเปดโอกาสใหดตชกลบมามอทธพลในบรเวณนอกครง เกดคาถามวาทาไมประธานาธบดซการโนและคณะในฐานะตวแทนของรฐบาลเอกราชและกลมผนาชาตนยมซงจดไฟแหงความหวงและการตอตานดตชจนลกโชนจงตดสนใจยอมลงนามในขอตกลงดงกลาว คาตอบสามารถอธบายไดผานขอสญญาดานบน ดงน หากพจารณาขอตกลงลงกดจาตเบองตนใหลกลงไป แมวาขอตกลงดงกลาวคลายวาจะเปนการไดไมคมเสยของฝายรฐบาลเอกราช และมความเสยงตอการถกคกคามสถานะรฐเอกราชทไดรบ แตเมอพจารณาใหลกลงไปจะพบวาแมไมเปนไปตามตองการโดยตรงแตขอตกลงดงกลาวมหลายสวนเปนไปตามทรฐบาลเอกราชตองการมาตลอด อาท การยอมรบวาสาธารณรฐอนโดนเซยมอยจรงและมอานาจบรหารอยางแทจรง อยางนอยใน 3 ดนแดน คอ เกาะชวา สมาตรา และมาดรา และการทาใหดตชตกลงยนยอมทจะถอนกาลงทหารออกไปจากดนแดนซงรฐบาลเอกราชมอทธพลอย การทดตชยอมรบสถานภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยวามอานาจบรหารอยางแทจรงแมจะเปนในบรเวณจากดนนมความสาคญกบรฐบาลเอกราชอยางยง เพราะนบแตประกาศเอกราชเปนตนมารฐบาลเอกราชตองการและพยายามมาโดยตลอด เพอทจะไดรบการยอมรบจากผทมสทธรบรองสถานะของตนอยางชอบธรรมวาสาธารณรฐอนโดนเซยมเอกราชอยางแทจรง การไดรบการยอมรบอยางชอบธรรมเปนเรองทสาคญและจาเปนยงในเวทการเมองระดบโลกยงเมอองกฤษยนมอเขามาเปนคนกลางในการเจรจาแลว สทธอนชอบธรรมในฐานะผปกครองดนแดนเกดใหมคอโอกาสทผนารฐบาลเอกราชตองเรงควาไว เพอใหไดรบโอกาสทใหญกวาเดมในครงตอไป ซงโอกาสทใหญกวานกมาพรอมกนกบโอกาสแรกทใหสทธอนชอบธรรมนเอง การทรฐบาลเอกราชลงนามในขอตกลงลงกดจาตกบดตชนนสงผลใหนานาชาตยอมรบอนโดนเซยเปนสวนหนงของสงคมการเมองโลกในฐานะรฐทมตวตน ไดรบการยอมรบและสนบสนนจากโลกภายนอกมากขน95 ฉะนนจงไมนาแปลกใจนกทประธานาธบดซการโนเลอกทจะรบโอกาสครงนไว แมจะตองแลกกบแรงกดดนจากภายในไมนอยกตาม อกทงการทดตชตกลงจะถอนกาลงทหารออกจากบรเวณทรฐบาลเอกราชมอทธพลอยนนจะเออประโยชนใหรฐบาลเอกราช

95Hans Antlov andStein Tonnesson, Imperial Policy and Southeast Asian Nationalism

(Richmond, Surrey: Curzon Press, 1995), 215.

116

ลดความสญเสยจากการปะทะ และสามารถเอาเวลาไปจดการสรางเอกภาพและดาเนนการอยางอนเพออนาคตและเสถยรภาพของดนแดนไดมากกวา

แตสาหรบสถานการณการเมองภายในแลวขอตกลงฉบบนกอใหเกดปญหาสาคญตามมา คอการตอตานจากกลมการเมองตางๆในสาธารณรฐอนโดนเซย อาท ผสนบสนนพรรค มสยม (Masumi) พรรคชาตนยม และตนมะละกา ฯลฯ สวนหนงเพราะทกคนมองวาการลงนาม ในขอตกลงดงกลาวเหมอนการเดนกลบหลงและเปดโอกาสใหดตชกลบมามอทธพลในดนแดนแถบนอกเชนเดม ถงแมตอมาจะมกลมผใหการสนบสนนนโยบายนอยบาง เชน กลมผนาฝายซาย พรรคสงคมนยม กลมแรงงาน ตลอดจนกลมการเมองขนาดเลกอนๆ แตทายทสดขอตกลงนกนามาซงความขดแยงของกลมการเมองภายในสาธารณรฐมากกวาจะเปนประโยชน และกวาทรฐบาล เอกราชจะสามารถเจรจาและทาความเขาใจกบกลมการเมองตางๆจนสภาไววางใจและรบรอง จนนาไปสการลงนามในขอตกลงอยางเปนทางการกลวงเลยไปจนถงวนท 25 มนาคม ค.ศ. 1947

แมในทางเอกสารขอตกลงจะถกลงนามไปเปนทเรยบรอยแลวแตในความเปนจรงนนความขดแยงระหวางอนโดนเซยและดตชกลบยงขยายตวเพมขนอยางรวดเรว ประเดนททาใหขอตกลงนขยายความขดแยงใหเพมมากขนคอคนอนโดนเซยสวนใหญไมยอมรบและไมเหนดวยอยางยงในการทผลของขอตกลงจะทาใหดตชหวนกลบเขามามบทบาทในอนโดนเซยอกครง โดยเฉพาะอยางยงในประเดนการจดตงสหภาพเนเธอรแลนด – อนโดนเซย ซงจะรวมกนภายใตอานาจของพระราชนแหงเนเธอรแลนด ในทสดความไมพอใจกขยายวงกวางออกไปจนนาสการละเมดขอตกลงบอยครงขน กระทงวนท 27 พฤษภาคม ค.ศ. 1947 ขาหลวงใหญของเนเธอรแลนดไดยนคาขาดมายงนายกรฐมนตรสจาเฮยรของสาธารณรฐอนโดนเซย โดยใหเลอกระหวางการยอมแพตอดตชหรอการทาสงครามเพอยตปญหาความขดแยง ซงเมอนายกรฐมนตรสจาเฮยรเลอกทจะประนประนอมทามกลางกระแสการตอตานของกลมการเมองตลอดจนพรรคชาตนยมทสนบสนนตนเองดวย ในทสดนายกรฐมนตรซจาเฮยรตองยนใบลาออกตอประธานาธบดซการโน และอนโดนเซยตองมการเปลยนแปลงนายกรฐมนตรอยหลายครงจนมาถงนายกรฐมนตรสจารฟดดนจากพรรคสงคมนยม ทงนเนองจากชวงเวลานนดตชไดยนขอเสนอตอรฐบาลเอกราชของอนโดนเซยเพมขน อาท ดตชเสนอใหมการจดตงสหรฐอนโดนเซยขนชวคราวและตองใหดตชและดนแดนทดตชสนบสนนมอานาจในการบรหารสหรฐอนโดนเซยน96 แตครงนรฐบาลเอกราชปฏเสธโดยยอมรบขอเสนอเพยงการจดตงสหรฐอนโดนเซยขนเปนการชวคราวเทานน สาเหตท

96อรณ เล าวพ งศ , “ก ารต อ ส เพ อ เอ ก ราช ข อ ง อน โด น เซ ย ” (วท ย าน พ น ธป รญ ญ า


117

ดตชเรงปดเกมรวบรดใหฝายของตนเองไดเปรยบและมโอกาสในการเขาควบคมกจการตางๆในอนโดนเซยนนเนองมาจากขณะนนดตชผานสงครามมาหลายครงจนประสบกบปญหาทางเศรษฐกจ ดตชจงตองการไดสนคาออกจากอนโดนเซยกลบคนมาอยในการดแลอกครง ดงนนเมอรฐบาลเอกราชปฏเสธขอเสนอทตองยนยอมใหดตชและคนของดนแดนในการสนบสนนจากดตช มสทธในการบรหารจดการกจกรรมทางเศรษฐกจและการเมองดงกลาวนน ทาใหดตชตดสนใจใชกาลงทหารเขาโจมตดนแดนของสาธารณรฐอนโดนเซย โดยดนแดนทถกโจมตมอาท บรเวณพนทซงเปนเขตเศรษฐกจทมงคงของเกาะชวาและเกาะสมาตรา97 เชน การเขายดทาเรอนาลกของสาธารณรฐบนเกาะชวา การเขายดเมดานในเกาะสมาตรา และยดพนททางฝงตะวนออกของเกาะสมาตราซงเปนเขตพนทอดมสมบรณ รวมถงเขายดบรเวณผลตนามนทเมองปาเลมบงบนเกาะสมาตรา และยดชายฝงตะวนตกของเกาะมาดรา98 เปนตน เปนทนาสงเกตวาบรเวณทดตชเขายดครองมกเปนพนทซงผคนตอตานชาตพนธชวาเปนหลก เชนทมาดราและชายฝงสมาตราตะวนออก99 เปนตน ขณะทการสรบทเกดขนและกองกาลงของรฐบาลเอกราชกาลงเพลยงพลาอยนน ดตชไดฉวยโอกาสนปลกกระแสและขายนโยบายการสรางรปแบบการปกครองทเปนสหภาพควบคไปกบการเขายดครองดวย แตหลงจากนนไมนานรฐบาลเอกราชกสามารถยดคนดนแดนบางสวนไดจากการตอส100

จากการสรบทมมาตลอดตงแตเดอนมถนายนจนกระทงถงเดอนกรกฎาคม ค.ศ. 1947

ในทสดขอตกลงลงกดจาตตองถกยกเลกไปโดยปรยาย และนาไปสการเปดฉากสรบเตมกาลงของดตชตอสาธารณรฐอนโดนเซย การรบของดตชในครงนมชอปฏบตการวา ปฏบตการตารวจ (Police

Action) ผลจากการสรบดงไดกลาวไปแลวขางตน ดตชสามารถยดครองพนทกวา 2 ใน 3 ของเกาะชวาไวได รวมถงพนทเศรษฐกจบางสวนในสมาตราดวย แตแมวาดตชจะประสบความสาเรจในแงยทธศาสตรการรบแตกลบเพลยงพลาในเวทการเมองนานาชาต เพราะการใชกาลงของดตชกอใหเกดความไมพอใจขนในเวทการเมองระดบโลก ทาใหในทสดดตชกถกกดดนจากองคการสหประชาชาตใหตองเปดการเจรจากบสาธารณรฐอนโดนเซยอกครง

การเจรจาครงใหมเรมขนในเดอนสงหาคม ค.ศ. 1947 และผลของการเจรจาระหวางรฐบาลเอกราชและดตชครงนยงคงประสบกบปญหาตกลงกนไมไดเชนเดม เนองจากดตชตองการใหประชาชนมสทธลงคะแนนในประเดนซงเกยวเนองกบสหรฐอนโดนเซยทจะเกดขนในอนาคต

97Anthony Reid, To nation by Revolution (Singapore: NUS press, 2011), 37. 98อรณ เล าวพ งศ , “ก ารต อ ส เพ อ เอ ก ราช ข อ ง อน โด น เซ ย ” (วท ย าน พ น ธป รญ ญ า

รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการเมองการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503), 46. 99Anthony Reid, To nation by Revolution (Singapore: NUS press, 2011), 37. 100 เรองเดยวกน, 38.

118

จากการทดตชเสนอเชนนยอมแสดงใหเหนวาดตชมความมนใจวาคนจานวนไมนอยไมไดรสกถงเอกภาพของความเปนชาตเชนทรฐบาลเอกราชพยายามสรางอยแตอยางใด อกทงดตชยงตองการไดสทธในการตดสนใจรวมกบรฐบาลเอกราชในการพจารณาปญหาสาคญตางๆ ทสาคญคอดตชไมยอมรบขอเสนอของรฐบาลเอกราชในการถอนกาลงทหารออกจากดนแดนทตนยดครองและไมยอมใหรฐบาลเอกราชสงพลเรอนซงทาหนาทในฝายบรหารไปทาหนาทแทนในดนแดนซงถกดตชยดครองไว นอกจากนยงไมมการระบถงผแทนฝายสาธารณรฐในคณะรฐบาลทจะจดตงขนชวคราวเพอการมอบอธปไตยแตอยางใด101 อาจกลาวไดวาการเจรจาครงนดตชยงคงเรยกรองและตองการผลประโยชนเหนอสาธารณรฐอนโดนเซยเชนเดม ขณะทฝายรฐบาลเอกราชตองพบกบความกดดนจากภายในซงไมตองการใหเปดการเจรจาอนอาจนาไปสการเปดโอกาสใหดตชกลบเขามามสทธอยางชอบธรรมในดนแดนนอกครงเชนกน แตในทสดฝายสาธารณรฐอนโดนเซยจาตองตกลงสงบศกกบดตชอกครงโดยมคณะกรรมาธการของสหประชาชาตรวมนาเสนอทางออกและทาใหฝายรฐบาลเอกราชมความวางใจอยบางวาจะไมถกโดดเดยวจากนานาชาต นอกจากนยงมปจจยอนเชนกนทสงผลใหรฐบาลเอกราชยนยอมในการเจรจาครงน เชน ฝายรฐบาลเอกราชมความมนใจเชนกนวาหากมการลงคะแนนเสยงโดยประชาชนเกยวกบสหรฐอนโดนเซยแลวกลมสาธารณรฐอนโดนเซยจะไดเสยงสนบสนนการกระทาเปนเสยงขางมาก อกทงประธานาธบดซการโนซงเคยแสดงททาคดคานมาตลอดกไดรบรายงานจากนายทหารระดบสงของรฐบาลเอกราชบางคนวากาลงจะประสบกบปญหาขาดแคลนอาวธยทโธปกรณในการรบ และหากรฐบาลเอกราชไมตกลงเจรจาตามทนานาชาตเสนอแลว อาจตองเผชญกบการถกโดดเดยวโดยไมสามารถขอความชวยเหลอจากคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตไดตามทคณะกรรมาธการไดกลาวเตอนไว ฉะนนเมอถงวนท 17 มกราคม ค.ศ. 1948 รฐบาลเอกราชและดตชจงลงนามรวมกนในขอตกลงเรนวลล (Renville

Agreement) ซงถอเปนสญญาสงบศก โดยการสรบจะถกจากดอยเฉพาะในหนวยทหารลาดตระเวนของทง 2 ฝายเทานน102 แตขอตกลงเรนวลลกลบมผลเพยงทางทฤษฎการสงบศกเทานน เนองจากในทางปฏบตยงคงมการปะทะกนอยางรนแรงในบางพนทเชนเดม

จากการทรฐบาลเอกราชตกลงใจลงนามในขอตกลงเรนวลลนน สงผลใหเกดปญหาการเมองภายในตามมา ทาใหตองมการเปลยนแปลงผดารงตาแหนงนายกรฐมนตรอนโดนเซยอกครง ครงนผทขนมาดารงตาแหนงคอโมฮมหมด ฮตตา ซงฮตตายนยนวาตองใชนโยบายทางการทตในการแกปญหาเทานน และแนนอนวาไมวาจะอางดวยเหตผลใดกตามแตการตกลงในขอตกลงทด

101อรณ เล าวพ งศ , “ก ารต อ ส เพ อ เอ กราชขอ ง อน โด น เซ ย ” (วท ย าน พ น ธป รญ ญ า รฐศาสตรมหาบณฑต คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503), 59.


119

คลายกบวาเสยเปรยบในทกกรณเชนนสงผลใหเกดกระแสความไมพอใจขนกบกลมคนทเกดความรสกชาตนยมขนแลวอยางมาก กลมคนทตอตานการกลบมามอานาจของดตชตางตองการเสรภาพอยางสมบรณไมใชเสรภาพภายใตการครอบงาจากใคร ทาใหชวงเวลาดงกลาวนรฐบาลเอกราชตองเผชญกบความยากลาบากอยางยงทงจากปจจยภายในและภายนอก จนในทสดความไมพอใจของคนทเหนตางตอการตดสนใจของรฐบาลเอกราชจงนาไปสการปฏวตรฐบาลเอกราชโดยกลมทหารทกลบมาจากมอสโคว ทายทสดแมวารฐบาลเอกราชจะปราบปรามกลมการเมองทไมเหนดวยและรกษาความสงบไวได แตกทาใหสาธารณรฐอนโดนเซยออนแอลง และดวยเหตนดตชจงไดตดสนใจโจมตสาธารณรฐอนโดนเซยอกครงดวยปฏบตการตารวจครงท 2 ในวนท 19 ธนวาคม ค.ศ. 1948 โดยดตชมเปาหมายคอการกาจดสาธารณรฐโดยตรง103 ทงยงมงหวงวาหากสามารถจบกมตวกลมผนาของสาธารณรฐไวไดโดยปราศจากการลกฮอขนตอตานของกลมรฐบาลเอกราชและผสนบสนนแลว จะถอวาดตชประสบความสาเรจในการพสจนวาสาธารณรฐอนโดนเซยเปนเพยงอดมการณอนเลอนลอยทปราศจากแรงสนบสนนและไดรบการยอมรบจากคนหมมากในกลมเกาะอนโดนเซยอนกวางใหญไพศาล ดตชเดมพนการสรบครงนกบความเขาใจวารฐบาลเอกราชขาดเสยงสนบสนนจากเหตการณความไมพอใจหลายครงทผานมา และหากปฏบตการณครงนสาเรจยอมพสจนไดวาสาธารณรฐอนโดนเซยซงมเอกภาพตามคาประกาศนนไมเคยไดรบการสนบสนนจากคนสวนใหญในดนแดนอยางแทจรง แตการคาดการณของดตชกลบผดพลาดเมอทหารสงกดกองทพบกของอนโดนเซย ไมพอใจอยางยงทดตชจบตวผนาของตนเองทงประธานาธบดซการโนและนายกรฐมนตรฮตตา (ตาแหนงขณะนน) ไป เพราะแมวากอนหนานผนาเหลาทพบางสวนจะแสดงทาทแขงกราวไมพอใจตอการใชวธการเจรจาระหวางผนาสาธารณรฐและดตช แตอยางไรกตามเมอถงชวงเวลาแหงความเปนตายของประเทศแลวความขดแยงทเคยเกดขนเทยบไมไดกบเสนทางการตอสทยาวนาน ความขดแยงเหลานนเปนเพยงปญหาภายในซงสามารถตกลงพดคยกนไดในภายหลง ขณะทการกระทาอนอกอาจของดตชถอเปนการกระทาทไมใหเกยรตสาธารณรฐอนโดนเซยในฐานะดนแดนทเปนเอกราชและมอธปไตยดงเชนทตกลงกนในขอตกลงลงกดจาตแตอยางใด ดงนนทาใหผนาเหลาทพตดสนใจลกขนโจมตกองทหารดตชทนท ปฏบตการครงนจงไมสาเรจผลดงทดตชคาดหวงไว นอกเหนอจากการลกขนตอสของทหารจากกองทพรฐบาลเอกราชแลว ดตชยงไมไดรบการสนบสนนจากดนแดนตางๆในบรเวณนทดตชเคยชวยเหลอและมอทธพลมาแตเดมดวย ทายทสดดตชจงเหลอพนทซงมอานาจปกครองเพยงเมองหลกๆบางเมองเทานน อกทงยงไมสามารถเขาควบคมพนทของเกาะชวาและเกาะสมาตราไดเชนปฏบตการครงแรกดวย และ

103Anthony Reid, To nation by Revolution (Singapore: NUS press, 2011), 38.

120

กองทพของดตชตองประสบกบปญหาการซอมบารงกาลงตางๆอกดวย ทายทสดในวนท 24

ธนวาคม ค.ศ. 1948 สหรฐอเมรกาไดเสนอใหคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาตเปดประชมและเสนอใหทง 2 ฝายหยดยงตามขอตกลงเรนวลล รวมถงใหปลอยตวผนาของรฐบาลเอกราชทถกดตชจบตวไปดวย จากนนการเจรจาครงใหมจงเรมตนขนอกครง

การเจรจาในครงนชาตในเอเชยอนไดแสดงจดยนความไมพอใจอยางชดเจนกรณทดตชใชความรนแรงกบสาธารณรฐอนโดนเซย และไดจดการประชมรวมกนจนทาใหคณะมนตรความมนคงตองลงมตใหมเกยวกบกรณความขดแยงของรฐบาลเอกราชและดตช ซงไดขอสรปดงนคอใหฝายรฐบาลเอกราชและดตชหยดปฏบตการทางทหารและใหดตชปลอยผนารฐบาลเอกราชทนท ทงยงใหมการเปดเจรจาเพอจดตงรฐบาลชวคราวของสหภาพขนเพอดาเนนการเกยวกบเอกราช อนประกอบไปดวยการเลอกตงสภารางรฐธรรมนญเพอรางรฐธรรมนญและจดการสงมอบอธปไตย โดยกาหนดใหแลวเสรจทกขนตอนถงการสงมอบอธปไตยอยางชาภายในวนท 1

กรกฎาคม ค.ศ. 1950104

การเจรจาระหวางรฐบาลเอกราชและดตชยงคงยดเยอตอมาอกจนกระทงเกดการประชมโตะกลมทกรงเฮก ของเนเธอรแลนด ระหวางวนท 23 สงหาคม – 2 พฤศจกายน ค.ศ. 1949 และดวยความชวยเหลอจากคณะกรรมาธการสหประชาชาตในอนโดนเซยสงผลใหทายทสดรฐบาล เอกราชสามารถตกลงรวมกบดตชไดสาเรจ โดยขอตกลงไดกาหนดใหดตชตองโอนอานาจอธปไตยอนสมบรณและปราศจากเงอนไขคนใหรฐบาลเอกราช โดยรฐบาลเอกราชมสทธเหนอดนแดนทงหมดของอนเดยตะวนออกของดตช ยกเวนนวกนตะวนตก และจากความตกลงนไดกาหนดใหดตชถอนทหารออกจากอนโดนเซยโดยเรวทสด แตดตชกยงคงไมพอใจจนทาใหการเจรจาตองตอเนองไปอก ตอมาในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1949 ไดมการเปดเจรจา 3 ฝาย ระหวางดตช ผนาของสาธารณรฐ และตวแทนของเนการา (Negara) ซงเปนกลมทดตชตงขนโดยอาศยความรวมมอกบนกการเมองในทองถนบนเกาะชวาและเกาะสมาตราทไมเหนดวยกบซการโน ขอตกลงระหวาง 3 ฝายไดขอยตวาดตชยนยอมรบเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย โดยใหเปนประเทศทผสมระหวางความเปนสาธารณรฐ (Republic) และสมาพนธรฐ (Federation) ซงดตชเรยกรปแบบการปกครองนวา สาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซย (Republic of United States of Indonesia หรอ RUSI)105 แมวาดตชจะยนยอมรบเอกราชของอนโดนเซยอยางมเงอนไขแลว ทวาดตชจะยงคงรกษา

104Lawrence K. Rosinger, ed., The state of asia: a contemporary survey (New York: Alfred A.

Knopf, 1951), 427. 105Christie J. Clive, Southeast Asia in Twentieth Century (London: I.B. Tauris, 1998), 185.

121

ผลประโยชนทางเศรษฐกจของตนเองในดนแดนแถบนไวเชน เดม โดยจากขอตกลงท กรงเฮกรฐบาลเอกราชจาเปนตองรบรองสทธตางๆของดตชทไดรบอยภายใตกฎหมายของรฐบาลอนเดยตะวนออกของดตชซงยงมผลอยในวนทโอนอานาจอธปไตย และรฐบาลเอกราชยงตองรบรองวาจะขยายหรอตออายสมปทานหรอใบขออนญาตตางๆทดตชไดขอมาเพอใชในงานวสาหกจและทดน ยกเวนไดแตเพยงการขอดงกลาวขดแยงกบนโยบายและผลประโยชนสาธารณะของสาธารณรฐอนโดนเซย อกทงการเวนคนทดนหรอการถายโอนกจการทรพยสนของเอกชนมาเปนของรฐนนจะกระทาไดตอเมอเปนการทาเพอสาธารณประโยชนเทานน หากไมไดเปนการทาตามทไดตกลงกนไวกอนหนา คาสนไหมทอาจเกดขนใหขนอยกบดลยพนจของศาล และรฐบาลเอกราชตองใหสทธดตชในฐานะชาตทไดรบการอนเคราะหยง โดยผลประโยชนและสทธของดตชในดนแดนนยงคงมอยอยางเตมท ซงแนนอนวาสทธดงกลาวตองไมกระทบตอผลประโยชนของชาต106 อกทงดตชยงคงเหลอดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชทเปนอาณานคมดตชอยใน ค.ศ. 1949 นนคอดนแดนบรเวณทศตะวนออกของเกาะนวกน และภายหลงจากการเจรจาทยดเยอในทสดเมอวนท 14 ธนวาคม ค.ศ. 1949 รฐบาลเอกราชและดตชกไดลงนามรวมกนในเงอนไขทงหมด และตอมาในวนท 27 ธนวาคม ค.ศ. 1949 ดตชกไดถายโอนอธปไตยเหนอดนแดนอดตอนเดยตะวนออกของดตชทงหมดยกเวนนวกนตะวนออกใหกบรฐบาลเอกราช โดยสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยมประธานาธบดคนแรกคอซการโน และมนายกรฐมนตรคอฮตตา รวมถงไดมการยายเมองหลวงจากยอกยารการตามาทปตตาเวยหรอจาการตาในเวลาตอมานนเอง

สาหรบสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยนนดารงสถานะทางการเมองอยในระยะเวลาอนสน และกลมคนทตองเผชญกบความจรงอนนาตกใจนชดเจนกวาใครคอกลมตวแทนเนการาทดตชไดแตงตงไวนนเอง ไมกเดอนใหหลงการจากไปของดตชกลมเนการาตองพบกบแรงกดดนอยางหนกและพบวาในทสด ชอสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยนไดถกกลนหายไปกบสาธารณรฐอนโดนเซยเสยแลว กลาวคอเมอประกาศรวมกนในนามสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยในวนท 27 ธนวาคม ค.ศ. 1945 แลว ดนแดนสวนอนไดเขาไปอยภายใตการปกครองของสาธารณรฐอนโดนเซยจนหมด กระทงในเดอนเมษายน ค.ศ. 1950 สาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยจงมพนทการปกครองเพยง 4 สวน คอ สวนสาธารณรฐเดมซงมสมาชกเพมขน รฐอนโดนเซยตะวนออก สมาตราตะวนออกและกะลมนตนตะวนตกเทานน107 ดนแดนตางๆซงกอน

106George Mc Turnan Kahin, Nationalism and Revolution in Indonesia (Ithaca, N.Y: Cornell

University Press, 2003), 437. 107R.E. Elson, Suharto a political biography (cambridge: Cambridge University Press, 2001),

46.

122

หนาเคยเปนตวแทนของดตชถกดดนอยางหนกทละรฐจากกลมชาตนยมทงหลายใหเปลยนรปแบบการปกครองมาเปนหนงเดยวกนอยางมเอกภาพภายใตสาธารณรฐอนโดนเซยในทสด108 และสดทายรปแบบการปกครองทดตชไดวางไวกไมอาจบรรลผล ทงนอาจเปนเพราะดตชลมเหลวในการรวมดนแดนเหลานเขาดวยกนตงแตตน เพราะหากพจารณาใหดโดยไมนบรวมดนแดนทดตชมอทธพลอยกอนแลว บางดนแดนทดตชสามารถขยายอทธพลเขาไปเพมไดเปนเพราะขณะนนกองกาลงของรฐบาลเอกราชยงเดนทางไปไมถงอกดวย109 สงผลใหไมเปนการยากลาบากนกทผนาสาธารณรฐอนโดนเซยจะรวมเอาดนแดนเหลานนเขาไวได ทาใหทายทสดแมวาดตชอาจสามารถทาใหรฐเลกรฐนอยทงหลายไมเหนดวยกบสาธารณรฐไดในตอนแรกแตกลบไมสามารถทาใหรฐเหลานนซงเปนหมากจานวนไมนอยของตวเอง รวมกนเปนขนศกทแขงแกรงจนทาลายรฐบาลเอกราชและสาธารณรฐอนโดนเซยไดแตอยางใด สดทายทงหมดของดนแดนในขณะนนกกลบเขาสรปแบบการปกครองทเรยกวาสาธารณรฐอนโดนเซยตามคาประกาศของประธานาธบดซการโนเมอวนท 17

สงหาคม ค.ศ. 1950 ความวา ระบบสหพนธรฐไดถกยกเลกแลว ทคงเหลออยคอสาธารณรฐซงเปนหนงเดยวกนเทานน110 นบเปนเวลาเพยง 8 เดอนเทานนภายหลงจากการลงนามในการถายโอนอานาจอธปไตยจากดตชคนใหกบอนโดนเซย สาธารณรฐอนโดนเซยทเปนเอกภาพบนเวทการเมองโลกกเกดขนอยางสมบรณ

จะเหนไดวากวาจะเปนสาธารณรฐอนโดนเซยทไดรบการยอมรบจากดตชนนนนรฐบาลเอกราชโดยการนาของซการโนและฮตตาตองเผชญกบบททดสอบอยางมากกวาจะเปนทยอมรบในฐานะชาตซงมอานาจอธปไตยของตนเอง รฐบาลเอกราชตองตอสกบความพยายามกลบเขามาของดตช ตลอดจนตองทาใหเกดการยอมรบจากนานาชาตควบคกนไปดวย ชวงเวลาทผานมากวาจะไดรบมอบเอกราชและอธปไตยอยางสมบรณนน รฐบาลเอกราชตองทางานอยางหนกเพอสรางความเปนเอกภาพใหกบดนแดน ซงแมจะผานมาดวยความยากลาบากและมชวงเวลาทเสยงอนตรายอยหลายครงบนเสนทางแหงเอกราชทจะนาไปสเอกภาพ แตในทสดรฐบาลเอกราชกทาสาเรจในการรกษาตวและสถานภาพจนทาใหเกดสาธารณรฐอนโดนเซยบนแผนทโลก ทวาเอกภาพทแทจรงยงคงตองสรางตอไปและยงตองใชความสามารถของผนาอยางยงในการสรางเอกภาพใหเกดขน เมอนบจากนขาดตวแปรจากภายนอกทจะทาใหคนทงหลายเกดความรสกเรองศตรรวมคอ

108R.B. Cribb, Modern Indonesia: A History since 1945 (Longman Publishing, New York:

1995), 33. 109Anthony Reid, To nation by Revolution (Singapore: NUS press, 2011), 37. 110R.B. Cribb, Modern Indonesia: A History since 1945 (Longman Publishing, New York,

1995), 34.

123

ดตชไปแลว ประเดนตอไปจะเปนการนาเสนอถงเสนทางของสาธารณรฐอนโดนเซยตอการสรางเอกภาพ วากลมการเมองตางๆจะยอมรบเอกราชอยางมเอกภาพหรอไม หากยอมรบการยอมรบเปนไปในลกษณะใด และหากไมยอมรบเกดอะไรขนบางบนเสนทางการสรางเอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซย เมอแนวคดหลกในการสรางชาตถกทาทายอกครง

เอกภาพบนความขดแยง

นบแตการประกาศเอกราชทเกดขนอยางฉกละหกดาเนนไปจนสาธารณรฐอนโดนเซยใตการปกครองของซการโนและฮตตาถอกาเนดขนนน ไมไดมเพยงแตการตอสระหวางรฐบาล เอกราชและกองทพญปน รวมถงกองทพของฝายพนธมตรทเขามาในดนแดนอนเดยตะวนออก ของดตชเมอสงครามโลกครงท 2 สนสดลง ตามมาดวยการกลบเขามาของกองทพดตชเทานนทส รางความยงยากทางการเมองให กบ รฐบาล เอกราชของประธานาธบ ด ซการโนและ รองประธานาธบดฮตตาในเวลานน ในทางตรงกนขามตวแปรสาคญทางการเมองอกกลมหนงซงสรางความยงยากทางการเมองตอสถานภาพของรฐบาลเอกราชไมนอยกวาดตชคอกลมผตอตานในอนโดนเซยเอง ซงการตอตานจากภายในเหลานมทงทไดรบแรงสนบสนนจากดตชโดยตรงและจากการทดตชทงระเบดเวลาของการแบงแยกปกครองไวในรปแบบของสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซย ซงทาทายตอแนวคดหลกในการสรางชาตอนโดนเซยเรองเอกภาพของดนแดนเปนอยางยง และทายทสดคอการตอตานดวยความตองการทแตกตางกนในเรองรปแบบการปกครองทแตละกลมการเมองปรารถนา นอกเหนอจากความไมเปนเอกภาพอนเกดจากการตอสโดยใชกาลงแลว ความไมเปนเอกภาพทเปนปญหาใหญใหรฐบาลเอกราชตองเผชญในชวงตนทศวรรษแรกของการสรางชาตยงเกยวเนองกบปญหาความมนคงและเสถยรภาพของรฐบาลในประเดนการเมองและการดาเนนชวตของราษฎรอกดวย อยางไรกตามทกการตอตานลวนกอใหเกดความยากลาบากในการสรางเอกภาพในดนแดนของรฐบาลเอกราชอยางยง ทงนเนองจากผนาของรฐบาลเอกราช ทราบดอยแลววา การทาใหประเทศใหมมเอกภาพจะเปนการสรางความแขงแกรงจากภายในซงเปนสงสาคญ รวมถงจะสามารถทาใหดนแดนเหลานอยรอดและเตบโตเปนประเทศทไมอยภายใต การกดขของผใดอก

หากจะถามวาการสรางเอกภาพบนดนแดนซงไมเคยมเอกภาพรวมกนมากอนนนยากสกเพยงใดอาจกลาวไดวาการทาเชนนนเปนกระบวนการซงยงยากไมนอย กลาวคอ ประชากรบนกลมเกาะอนกวางใหญไพศาลของสาธารณรฐอนโดนเซยนนมความแตกตางหลากหลายกนอยางยง และแมวาหลงการประกาศเอกราชและแตงตงคณะกรรมาธการแหงชาตอนโดนเซยซงนาไปสการ

124

ประกาศวาสาธารณรฐอนโดนเซยประกอบไปดวย 8 แขวง คอ ชวาตะวนตก ชวากลาง ชวาตะวนออก สมาตรา กะลมนตน สลาเวส โมลกกะ และเลสเซอร ซนดา111 แตขนาดพนทและประชากรของกลมเกาะทงหลายเหลานนกยงนบวาเปนจานวนทมากและมความแตกตางหลากหลายอยนนเอง เนองจากดนแดนในบรเวณทเคยตกเปนอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชแหงนไมเคยมบรณภาพทางดานดนแดนรวมกนมากอน เวนแตเพยงเคยตกเปนอาณานคมของดตชเชนกน แตกถกแบงแยกปกครองไมไดมปฏสมพนธรวมกน อกทงในอดตดนแดนเหลานแทบไมมปฏสมพนธเชงความรวมมอรวมกนมากอนอกดวย และเนองจากระยะทางทหางไกลและการเดนทางทไมสะดวกประการหนง อกทงกลมคนในแตละบรเวณไมเวนแมกระทงบนเกาะเดยวกนกลบมวฒนธรรมซงแตกตางหลากหลายทงแนวคดและความเชอ เชนกรณของประชากรบนเกาะสมาตรา ซงพบวามกลมคนอาศยอยแตกตางหลากหลาย แตหากเอยเฉพาะประชากร 2 กลมใหญ คอชาว อาเจะหและชาวมนงกาเบากลบพบวา ประชากร 2 กลมนมความแตกตางกนในหลายสง กลาวคอกลมคนอาเจะหนบถอศาสนาอสลามอยางเครงครดและมประวตศาสตรทองถนในฐานะอาณาจกรเกาแกมายาวนาน รวมถงมรปแบบการปกครองเปนของตนเองและเปนบรเวณทถกดตชยดครองไดสนกวาบรเวณอนดวย ขณะเดยวกนอกดานของเกาะสมาตรากลบเปนทอยของชาวมนงกาเบาซงมวถชวตทผอนปรนมากกวาคนอาเจะห คนกลมนพรอมรบกบความเปลยนแปลงและเขากบผคนภายนอกไดมากกวาอาเจะหทคอนขางเครงครดและปดตนเอง แมวาคนกลมนจะมวฒนธรรมในการดาเนนชวตทเปนเอกลกษณเฉพาะในแบบของตนเองเชนกน ฉะนนบรณภาพทางดานดนแดนของกลมเกาะเหลาน รวมถงแนวคดการสรางเอกภาพทางความคดเพอรวมมอกนขบไลดตชและทาใหไดมาซงเอกราชสาหรบทกคนจงเพงเรมนามารณรงคและปฏบตใหชดเจนในชวงตนศตวรรษท 20 นเอง โดยเฉพาะอยางยงในชวงทญปนเปลยนนโยบายและหนมาทางานรวมกบผนาชาตนยมบางกลม เชนซการโนและฮตตาจงทาใหคนเหลานมโอกาสเผยแผความคดเรองชาต และพยายามสรางแรงผลกดนรวมกนในการตอสเพอใหหลดพนจากการปกครองของชาวตางชาต และยคนนเองทเปนตนกาเนดของความเปนอนโดนเซยชวงแรก แนนอนวาไมใชทกคนทเหนดวยกบแนวความคดเรองเอกภาพของอนโดนเซยในเวลากอนการประกาศเอกราช กลมการเมองทงหลายแมจะคดเหนตรงกนในประเดนการตอสเพอหลดพนจากพนธนาการของดตช แตขณะเดยวกนแตละกลมตางมภาพหวงถงปลายทางของเสรภาพทตางกน อาท แนวคดประชาธปไตย สงคมนยม คอมมวนสต หรอแมกระทงการเปนรฐอสลาม เปนตน

111อรณ เลาวพงศ, “การตอส เพอเอกราชของอนโดนเซย” (วทยานพนธปรญญารฐศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาการเมองการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503), 34.

125

ฉะนนในหวขอนของวทยานพนธจงมงเนนทจะนาเสนอความพยายามของรฐบาล เอกราชในการสรางการยอมรบจากกลมตางๆทตองเขามาอยรวมกนในฐานะสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลานน นบแตชวงแรกทประกาศเอกราชกระทงหลงจากทดตชไดถายโอนอานาจอธปไตย คนใหกบดนแดนแถบนภายใตชอสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซย และภายหลงจากสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยไดเดนทางมาสจดเปลยนและไดกลายเปนสวนหนงของสาธารณรฐอนโดนเซยในทสดนน รฐบาลเอกราชตองทาเชนไรบางเพอใหเสนทางแหงเอกภาพซงเปนแนวคดหลกในการสรางชาตคงอยตอมาได ทามกลางความแตกตางหลากหลายทางความคดดงกลาว และแมวาตองเผชญกบแรงเสยดทานจากกลมคนซงไมตองการอยรวมเปนประชากรของสาธารณรฐอนโดนเซย แตขณะเดยวกนกพบวารฐบาลแหงสาธารณรฐอนโดนเซยในเวลาตอมาไดดาเนนนโยบายหลายประการเพอใหการสรางชาตอนโดนเซยดาเนนไปอยางมนคง ซงในบทนจะนาเสนอทงประเดนความขดแยงระหวางกลมคน และความพยายามของรฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยในการสรางชาต

เอกภาพบนการตอส นบแตประกาศเอกราชรฐบาลเอกราชแหงสาธารณรฐอนโดนเซยไดรบแรงกดดนเรอง

เอกภาพของดนแดนมาโดยตลอด ทงเนองมาจากดนแดนซงเคยตกเปนอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชนนครอบคลมอาณาบรเวณกวางใหญไพศาลเกนกวากาลงของรฐบาลเอกราชในเวลาดงกลาวจะปกครองทวถง ประกอบกบในชวงเวลาทประกาศเอกราชนนกองทพญปนซงประกาศยอมแพสงครามโลกครงท 2 แลวตองรบหนาทดแลความสงบเรยบรอยของอดตอาณานคมของชาตตะวนตกในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทญปนไดยดครองไวจนกวากองทพของพนธมตรจะเขามาถงตามขอตกลงของการประกาศยอมแพสงคราม ทาใหรฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยตองตอสกบกองทพญปนไปดวยในชวงเวลาดงกลาว ตอมาเมอจะขยายอทธพลเขาไปยงดนแดนอนกไมสามารถทาไดทนดวยขอจากดดานกาลงพลดงไดกลาวมาแลวขางตน ทาใหในบางพนทกองกาลงของดตชทตามมาภายหลงจงสามารถเขาไปมอทธพลไดมากกวากองกาลงรฐบาล เอกราช เนองมาจากกองทพพนธมตรไดเขาถงพนทและรกษาพนทไวใหกบดตชไดกอนแลว เชนกรณกลมเกาะทางตะวนออกซงกองทพออสเตรเลยเดนทางไปถงและควบคมพนทไดกอนกองทพของรฐบาลเอกราช เปนตน สงทเกดขนนทาใหปราการดานแรกในการสรางเอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยเปนไปดวยความยากลาบาก หากแตความยากลาบากทเกดขนกบสาธารณรฐอนโดนเซยไมไดเกดขนจากปจจยภายนอกเทานน ยงคงมปจจยภายในอยางอนอกเชนกนทกอใหเกดความไมมนคงทางการเมองหรอเสถยรภาพของดนแดนตอมา

126

จากการทรฐธรรมนญอนโดนเซย ฉบบ ค.ศ. 1945 ระบใหดนแดนทประกาศเอกราชโดยซการโนและฮตตาถกเรยกวาสาธารณรฐอนโดนเซย และประเทศดงกลาวนมการปกครองแบบสาธารณรฐทซงมเอกภาพเปนหนงเดยวกนและแบงแยกไมไดนน ทาใหรฐบาลตองกาหนดความเปนอนโดนเซยลงไปแทบในทกตวบทของรฐธรรมนญ อาท ภาษาของชาต วฒนธรรมของชาต และการศกษาของชาต เปนตน สาหรบรฐบาลเอกราชแลวรฐธรรมนญดงกลาวทาหนาทเรงปฏกรยาในการสรางชาตใหเกดขนโดยเรวทสดดวยการออกเปนคาสงใหความเปนชาตถกกาหนดเปนกฎหมาย ขณะทในความเปนจรงแลวไมใชทกคนพรอมจะเปนคนอนโดนเซย ใชภาษาอนโดนเซย และเรยนรวฒนธรรมบางอยางซงถกเรยกวาวฒนธรรมอนโดนเซยในขณะทแตละพนทตางมวฒนธรรมทองถนเปนของตนเองอยแลว เชนเดยวกบทแตละทองถนมภาษาของตนเองเชนกน ฉะนนนจงเปนอกเหตผลหนงททาใหหลายบรเวณไมตองการรวมอยกบสาธารณรฐอนโดนเซย ซงบางกรณนนยนดทจะอยกบดตชตอไป หรอบางสวนนนตองการเปนอสระจากทงดตชและรฐบาลเอกราชขณะนน

ตอขอซกถามทวาทาไมการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยชวงแรกจงไมเปนทยอมรบจากประชากรบางสวนของดนแดนซงเคยถกเรยกรวมกนวาอนเดยตะวนออกของดตชนน สวนหนงของการตอตานเรมจากการไมยอมรบอานาจของสาธารณรฐทเกดขน การตอตานมอยในบรเวณทดตชยงคงมอทธพล หรอดนแดนทเคยมรปแบบการปกครองเปนของตนเอง เชน กรณของสลาเวสและอมบน เปนตน การตอตานรฐบาลเอกราชในดนแดนแถบนมอยบอยครงนบแตรฐบาลเอกราชประกาศเอกราชใหกบสาธารณรฐอนโดนเซยโดยมตวอยางเหตการณตอตานรฐบาลเอกราช ซงไดรบการบนทกไว โดยพบหลกฐานจากขอเขยนของซจาเฮยรผนาคนสาคญทมสวนในการประกาศเอกราชใหกบสาธารณรฐอนโดนเซย ซงซจาเฮยรไดระบถงความเกลยดชงจากภายในอนมทมาจากประชากรสวนนอยของดนแดน ในทนซจาเฮยรหมายความถงกลมชาวดตช ชาวยโรป ชาวจน และชาวอนโดนเซยทนบถอศาสนาครสตซงนยมชมชอบในพวกดตชและอาศยอยบรเวณเกาะอมบนและเมนาโด (Menado อกชอเรยกของชาว มนาฮซซา) ทางตอนเหนอของเกาะสลาเวส112 ไวดวย ซ งซจาเฮย รไดบน ทก ถงเรองนไวเมอ เดอน ตลาคม ค .ศ . 1945 ซ งเปน ชวงเวลา หลงการประกาศเอกราชไดไมนานนนเอง และจากการศกษายงพบหลกฐานวาปรากฏการตอส ในนามของคนมากสซารโดยการนาของชค ยซฟ (Sheikh Yusuf) เพอตอตานรฐบาลเอกราชทบนเตนอกดวย กรณความพยายามของกลมชาวอมบนซงเปนอดตสมาชกของกองทพหลวงดตชใน



127

หมเกาะอนโดนเซย (KNIL) คนกลมนตองการกอตงสาธารณรฐอสระของหมเกาะโมลกกะภาคใตซงจะมศนยกลางอยทอมบน แตกลมทเรยกตนเองวาสาธารณรฐแหงโมลกกะภาคใตนกไมสามารถทาอะไรไดมากนก ตองไปจดตงรฐบาลพลดถนขนทกรงเฮกและยตบทบาทไปในทสด113 และกรณกลมกบฏของแอนด อาซส (Andi Azis Rebellion) ทเกาะสลาเวส ซงแอนด อาซสผเปนหวหนากองกาลงกบฏนนเปนชาวบกสซงเปนประชากรกลมใหญในเกาะสลาเวส อาซสและคนของเขาไดเขาโจมตกองทหารของสาธารณรฐซงยกทพไปปราบปรามเหตการณไมสงบซงเกดขนทมากสซาร บนเกาะสลาเวสเชนกน แตกองทหารของสาธารณรฐโดยการนาของนายทหารหนมทชอซฮารโต (Suharto) กสามารถปราบปรามกลมกบฏของอาซสไดในทสดเมอวนท 14 เมษายน ค.ศ. 1950 อาซสในฐานะผนา กอการถกจบ ขณะทลกนองบางสวนหนไปได114 นอกจากกรณของอมบนและสลาเวสแลวยงมดนแดนอนซงเกดกลมตอตานสาธารณรฐอยดวยเชนกน อาท ความพยายามตอตานของสลตาน ฮามดท 2 (Sultan Hamid II) แหงปอนเตยนก (Pontianak) ซงรวมกอกบฏกบนายทหารชาวดตช ชอรอยเอกเรยมอนด เวส เตอรลง (Captain Raymond Westlington) โดยพวกเขาได เกลยกลอมชาวพนเมองทจงรกภกดตอดตช ใหลกขนแขงขอตอรฐบาลสาธารณรฐ ตอมาคนกลมนหรอทเรยกกนในชอกบฎเวสเตอรลงไดรวมกนเขาโจมตบนดงและวางแผนจะโจมตจาการตา แตแผนการตองลมเหลวและสลตานถกคมขง รฐบาลปราบปรามการจลาจลของกลมนลงไดใน ค.ศ. 1950 หลงสรางความเดอดรอนใหคนอนโดนเซยจานวนไมนอย115 เปนทนาสงเกตวาบรเวณทม การกอการทายทายอานาจของรฐบาลสาธารณรฐเหลานมกเปนบรเวณทดตชเคยมอทธพลอยมาก มากอน ซงอาจเกดจากบางสวนของพนทถกดตชยดครองมานาน ตลอดจนผนาทองถนอาจเคยมสมพนธภาพทดกบดตชมากอนทาใหดนแดนบรเวณเกาะเหลานนสวนใหญมกถกกลาวถง ในสถานะของดนแดนซงเปนทรวบรวมคนซงคดตอสกบรฐบาลเอกราชตอมา

กรณการเกดกบฏตอตานการทางานของรฐบาลกลางในชวงนนนประธานาธบด ซการโนไดกลาวถงเหตการณในชวงนไวเชนกนเมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1952 ทงนสนทรพจนชดนไดตพมพโดยกระทรวงขาวสาร (Minister of Information) ในปเดยวกนนนเอง สนทรพจนฉบบดงกลาวจดพมพในชอหวขอความหวงและความจรง ซงมบางสวนทประธานาธบดซการโนได

113เอลชา ไชนดน, ประวตศาสตรอนโดนเซย, แปลจาก A short history of Indonesia, แปลโดย เพชร สมตร (กรงเทพฯ: มลนธโตโยตาประเทศไทย, 2552), 370.

114R.E. Elson, Suharto a political biography (Cambridge: Cambridge University Press, 2001),

47. 115เอลชา ไชนดน, ประวตศาสตรอนโดนเซย, แปลจาก A short history of Indonesia, แปลโดย


128

กลาวถงกรณวกฤตของอานาจในการปกครองตนเอง ซงสามารถวเคราะหไดวาหมายความรวมไปถงการตองพบกบปญหาการตอตานอานาจของรฐบาลสาธารณรฐในบางพนทดวย ความโดยสรปของสนทรพจนสวนนนนประธานาธบดซการโนไดกลาวถงทเกดปญหาในเรองอานาจการปกครองตนเอง ซงในทนควรหมายถงอานาจในการบรหารของรฐบาลเอกราชนนยงคงมปญหาอยแมวาสาธารณรฐอนโดนเซยจะไดการยอมรบในเอกราชและอธปไตยมากวาทศวรรษแลวแตยงคงตองประสบกบปญหาความไมมเสถยรภาพในการบรหารงานเพราะยงคงมกลมคนทตอตานและไมยอมรบสาธารณรฐอนโดนเซยวามอานาจในการปกครองดนแดนในแถบนแตอยางใด และคนทไมยอมรบอานาจอธปไตยของสาธารณรฐอนโดนเซยกคอคนในกลมเกาะอนโดนเซยนนเอง ประธานาธบดซการโนไดกลาวถงวกฤตการณไมยอมรบอานาจปกครองของรฐบาลสาธารณรฐไววา “เกดจากประชาชนไมเคารพในอานาจการปกครองตนเอง”116 ซงอาจหมายถงการไมยอมรบในอานาจการปกครองตนเองทรฐบาลแหงสาธารณรฐอนโดนเซยไดรบมาอยางชอบธรรมโดยผานการตอสทหนกหนารวมกนมากบประชาชน ทงนประธานาธบดซการโนไดเปรยบเทยบปญหาทเกดขนโดยอางกลบไปถงสาเหตของการปฏวตในอนโดนเซย (ในทนหมายถงการเรยกรองเอกราชจากดตช) วามกเกดจากการปะทะของกลม 2 กลม ซงกคอสาธารณรฐอนโดนเซยและดตช โดยซการโนไดเปรยบเทยบทง 2 ฝงเปนเสมอนโรงงานทแขงขนกนทางานเพอเอาชนะฝายตรงขาม และแนนอนวาโรงงานสาธารณรฐอนโดนเซยทาไดดกวาโรงงานของดตช ทงนซการโนไดอธบายตอไปวาแตละโรงงานตางกมฟนเฟองในการทางาน ซงแมวาโรงงานจะหยดไปแลวแตฟนเฟองทกตวยงคงทางานตอไปแมวาการปฏวตจะสนสดลงจากการเจรจาโตะกลมแลวกตาม การเจรจาโตะกลมประสบความสาเรจในการหยดกจกรรมตางๆระหวางโรงงานอนโดนเซยและดตช แตยงคงมฟนเฟองบางสวนของโรงงานทยงไมหยดทางาน ความตอไปนในสนทรพจนประธานาธบดซการโนไดยกตวอยางกรณของกลมกบฏสาคญทเกดขนในชวงเวลาดงกลาวไวดวย ดงน

แอนด อาซส , ซโมกล (Soumoki)l, เวสเตอรลง, บอสชและชไมดท (Bosch and

Schmidt) และอบ ดล ฮามด เปนตวอยางของฟน เฟองทย งคงทางานอย ในโรงงาน ของสาธารณรฐอนโดนเซย โดยทฟนเฟองเหลานทางานตอไปโดยทาลายทกอยางในโรงงานของฝงอนโดนเซยเอง และเปนเพราะวาฟนเฟองเหลานอยนอกเหนอกบความรวมมอกบ สวนอนของโรงงาน117


University Press, 1970), 74. 117เรองเดยวกน, 75.

129

ทายทสดประธานาธบดซการโนยงคงยาอกครงวาคนเหลานไมเคารพในอานาจการปกครองตนเองทรฐบาลเอกราชไดรบมาอยางชอบธรรมในการเจรจากบดตช จะเหนวาความไมเปนหนงเดยวกนของสาธารณรฐอนโดนเซยเปนปญหาใหญซงสนคลอนเสถยรภาพของรฐบาลอยไมนอย และแมวาผน ารฐบาลสาธารณรฐจะใชการปราบปรามเปนหลกแตกทาควบคไปกบการปราศรยสรางความเขาใจกบประชาชนทวไปดวย

ตอมาหลงจากสนสดสมยแหงการตอสกบดตชจนไดรบการยอมรบในฐานะประเทศทม เอกราชและอธปไตยของตนเองแลว สงทผนาของสาธารณรฐอนโดนเซยตองเผชญหนากลบเปนการตอตานจากกลมประชากรซงบางสวนมเหตผลอนนอกเหนอจากทกลาวขางตน เชน การทรฐสวนกลางออกนโยบายซงพฒนาสาธารณปโภคพนฐานบรเวณเกาะชวามากกวาบรเวณอนของประเทศ จนนาไปสสวนหนงของปญหาความขดแยงในเวลาตอมา ตลอดจนการไมสามารถแกไขปญหาเศรษฐกจได หรอแมกระทงการแยงชงอานาจกนเองในหมกลมการเมองตางๆในสาธารณรฐอนโดนเซย ทงกลมศาสนา กลมคอมมวนสต และกลมกองทพซงแตละกลมเหลานลวนแตมผลตอการสรางชาตของอนโดนเซยทงสน

หลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 1945 แลว แมวาผนาอนโดนเซยจะพยายามอยางยงในการรอมชอมกบทกฝายเพอความเปนหนงเดยวกนของประเทศทเกดขนใหม แตกยงคงมกลมคนทไมเหนดวยกบการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบดงกลาว อาท กลมผนาศาสนาอสลามซงไมพอใจนกทสาธารณรฐแหงนไมประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตหรอใชกฎหมายอสลามในการตดสนคดความ แมแตในชวาเองซงหลายคนเขาใจวาเปนฐานทมนทดของซการโนกยงปรากฏกลมคนทไมเหนดวย และรวมมอกบดตชในการพยายามโคนลมอานาจของซการโนเชนกน118 อาจกลาวไดวาสาธารณรฐอนโดนเซยทเกดขนนสามารถรวมกนเปนอนหนงอนเดยวไดในชวงแรกเทานน เพราะตางกตองอาศยพลงของแตละฝายเพอรวมพลงกนตอตานดตช ทามกลางกลมการเมองนอยใหญพลงเดยวทยดทกกลมไวไมใหแตกจากกนคอ ความพยายามตอตานการกลบเขามาของดตชในบรเวณกลมเกาะทเคยมสถานะเปนอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชอกครง หลงการถายโอนอานาจอธปไตยและใหการยอมรบอนโดนเซยในฐานะสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยโดยดตชเมอปลาย ค.ศ. 1949 แลว ความไมมนคงทางการเมองอานาจภายในคอปญหาทตามมา แมวาในทางทฤษฎดตชจะปลอยมอไมยงเกยวกบกจกรรมทางการเมองในดนแดนของอนโดนเซยและคงเหลอไวแตการดแลผลประโยชนอนเกดจากกจกรรมทางเศรษฐกจทดตชลงทนไวเทานน ทวาในความเปนจรงแลวการผลกดนใหเกดสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยนนรงแตจะ

118Christie J. Clive, Southeast Asia in Twentieth Century (London : I.B. Tauris, 1998), 185.

130

ทาใหเกดความแตกแยกทางการปกครองและลดทอนเอกภาพของดนแดนเทานน การจากไปของดตชเหมอนกบระเบดเวลาทรอเวลาทาลายรฐบาลสาธารณรฐในเวลาตอมา แมวาในทางปฏบต ดคลายวารฐบาลสาธารณรฐจะสามารถจดการกบระเบดเวลาทวานได โดยคอยๆกดดนใหดนแดนตางๆทดตชเคยสนบสนนใหเปนสวนหนงของสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยคอยๆจายอมอยางไมมทางเลอกตองกลายมาเปนสวนหนงของสาธารณรฐอนโดนเซยอนแบงแยกไมไดในทสด แตรฐบาลสาธารณรฐยงคงตองเผชญกบความขดแยงในกรณอนซงเกดจากความพยายามในการสรางเอกภาพเมอเรมประกาศเอกราชใหกบประเทศ เมอ 17 สงหาคม ค.ศ. 1945

รฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยไมไดเผชญกบวกฤตการสรางเอกภาพทางดานการเมองเทานน ทามกลางความขดแยงทสงสมสวนหนงเปนผลมาจากการตอรองทางการเมองหรอขอตกลงทไมเปนไปตามทสญญาไวนบตงแตผนารฐบาลสาธารณรฐไดเดนสายทาความเขาใจหรออาจเรยกใหเขาใจงายขนวาขอคะแนนเสยงเพอใหบางพนทยนยอมทจะอยกบสาธารณรฐมากกวาทจะเลอกอยขางดตช หรอกระทงแยกดนแดนเปนอสระซงใหประโยชนกบดตชมากกวารฐบาลสาธารณรฐในชวงแรก ดงนนเมอถงเวลาทวงคาสญญาและขอตกลงซงรฐบาลสาธารณรฐเคยไดรบปากไว แลวคาตอบไมเปนไปตามทเคยสญญาไว ความผดหวงจงยอนกลบมาเปนปจจยใหเกดแรงเสยดทานทางการเมองขนได โดยสภาพสงคมอนโดนเซยภายหลงการประกาศเอกราชและประกาศใชรฐธรรมนญฉบบค.ศ. 1945 นนปรากฏความตงเครยดและไมพอใจของกลมคนอยเปนระยะ อาท ประชาชนชาวสมาตราซงสามารถผลตสนคาออกไดถงรอยละ 85 กลบตองแบงรายไดไปชวยเหลอชาวชวาดวยตามการบรหารจดการของรฐบาลกลางทจาการตา ในฐานะทเกาะชวาคอศนยกลางรฐบาลทบรหารงานของประเทศ ซงในสายตาของประชาชนชาวสมาตรามองวาชาวชวานนเปนเพยงพวกเยอหยง จองหอง และยงคงยดถอในศกดนา ทงทชาวสมาตราคอคนเลยงดและใหประโยชนกบชวา แตคนชวาบางสวนกลบมทาทดแคลนคนสมาตรา และจากการทรฐบาลสาธารณรฐทมเทงบประมาณลงไปใหกบเกาะชวามากกวาบรเวณอน แมจะใหเหตผลในการพฒนาพนทสวนกลางของประเทศเปนหลกกอน ทวาการกระทาเชนนนกอใหเกดความหวาดวตกจากประชากรทไมใชชาวชวาวาจะเกดลทธจกรวรรดนยมชวาขนในสาธารณรฐอนโดนเซยหรอไม รวมไปถงเกดความหวาดหวนวาอานาจทางการเมองและอานาจทางวฒนธรรมจะถกกลนโดยคนชวา ทาใหชวาเปนศนยกลางของทกสงจนบรเวณอนตองสญเสยอตลกษณของตนเอง ซงประธานาธบดซการโนไดพยายามสนบสนนการแตงงานขามกลมของประชากรเพอใหเปนพนฐานในการสรางความเปนอนโดนเซยเดยวกนดวย ทาใหคนบางกลมรสกกงวลตอการถกกลนอตลกษณโดยคนชวาในบางครง

131

ความคลางแคลงระหวางคนกลมตางๆทเกดขนนนอาจไมไดปรากฏในลกษณะสงครามความขดแยงหรอการตอสกบกองกาลงรฐบาลอยางเดยวเทานน แตเปนความหวาดหวนของคนกลมตางๆเปนหลกวาจะไดรบความยตธรรมในฐานะพลเมองทเทาเทยมกนหรอไม ซงผนาหรอผมสวนเกยวของในเวลานนตางกตองทาหนาททงทางการรบและการสรางจตวทยาความรสกรวมในฐานะประชาชนรวมดนแดนเดยวกนดวย ดงปรากฏในเอกสารบนทกความทรงจาของนายพล ซมาทปง (Simatupang) ขณะทางานทหมบานบานารม (Banaram) ใกลกบยอกยาการตา ซงเขาทางานอยในชวงทมสงครามกองโจรตอสกบพวกดตชในชวงปฏบตการตารวจ ค.ศ. 1949 นนเอง บนทกสวนทหยบยกมานบนทกอยในหวขอ “ชาตและภมภาคในสงครามของประชาชน” เนอหาของบนทกดงกลาว มดงน

ผมไมใชคนชวา แตผมคอคนอนโดนเซยซงเกดททาปานล (Tapanuli) ตลอดระยะเวลาของสงครามประกาศเอกราชทเกดขนผมเดนทางไปทวแตผมไมไดรสกแปลกหรอเปนคนอนสาหรบทน ซจาฟดดนซงเกดในชวาตะวนตกกเปนผนาการตอสแถบภเขาซงเปนทอยของชนเผามนงกาเบาและเขากไมไดรสกแปลกแยกเมออยทนนเชนกน คลายกนกบทฮดายต (Hidajat) ลกชายจากครอบครวชาวชวาตะวนตกไดกลายเปนผบงคบบญชากองกาลงประชาชนทงหมดซงตอสในเกาะสมาตรา ซงทนเขาไดทางานรวมกบนายทหารอกหลายคนซงลวนมาจากทตางกน อาท ซมโบโลน (Simbolon) ซงเกดในทาปานลและรบใหกองทพในสมาตราใต กาวลารง (Kawilarang) ชาวมนาฮซซา (Minahasan) ซงเปนชนเผาหนงในตอนเหนอของเกาะสลาเวสเปนชนเผาทมประชากรนบถอศาสนาครสตเปนหลก กไดกลายมาเปนผนาในการตอสของคนในทาปานลและสมาตราตะวนตก นอกจากนยงมนาซตออน (Nasution) ซงเกดใน ทาปานลแตกกลายมาเปนผบงคบบญชากองกาลงในชวารวมกบสาดกน (Sadikin) จากบนยมส (Banjumas) ซงเปนผบงคบบญชากองกาลงในชวาตะวนตก นอกจากนกาโตท ซบราโต (Gatot

Subroto) จากบนยมส กกลายเปนผนาการตอสของประชาชนในโซโลดวย... เชนนแลวจะเปนการพสจนในทางทดไดหรอไมวาสงครามของประชาชนครงนคอสงครามของชาต แมวาหากมองจากสวนประกอบของการจดการทเกดขนจะอยบนพนฐานของภมภาคกตาม119

จากบนทกดงกลาวแสดงใหเหนวาความเปนเอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยยงคงมปญหาเปนทกงขาของประชาชนอยไมนอย ประชาชนบางสวนยงไมเกดความรสกรวมเปนหนงเดยวกน ยงคงรสกวาสงครามประกาศเอกราชระหวางรฐบาลเอกราชกบดตชยงคงเปนเพยงเรองของพนทแตละพนทเทานน ทตองเผชญกบความกดดนจากการกลบเขามาของดตช และเรองความ


University Press, 1970), 57 – 58.

132

คลางแคลงหรอไมรสกเปนหนงเดยวกนของคนในดนแดนทถกรวมเรยกวาสาธารณรฐอนโดนเซยนนแนนอนวารฐบาลเอกราชทราบดอยแลว ดงเหนไดจากงานทอางถงขางตน นายพลซมาทปง เรมขอเขยนของเขาดวยการกลาววาเขาไมใชคนชวาแตเขาคอคนอนโดนเซย เพอแสดงใหเหนวา ตวเขาเองแมจะเปนคนจากเกาะสมาตราและตองมาทางานในชวาเขากไมรสกวาแปลกแยกจาก คนอนซงเปนคนทองถนบนเกาะชวาหรอแมกระทงพนทอนแตอยางใดกบการทตองมาทางานเพอปกปองผคนและรกษาเอกราชอธปไตยของดนแดนทไมใชทอยอาศยของครอบครวไว เพราะเขาถอวาเขาคอคนอนโดนเซย เชนกนกบทเขายกตวอยางนายทหารสาคญอกหลายคนทตางกเปนคนในกลมเกาะทตางกนไปแตกลบตองไปทางานปกปองพนทและรกษาชวตของผในดนแดนทไมใชบานเกดของตนเอง แตทงหมดคอบานเดยวกนของทกคนภายใตสถานะของสาธารณรฐอนโดนเซยทกดนแดนจงเปนบานของทหารทกคน และหากจะมองใหลกถงความหมายโดยนยแลวอาจกลาวไดวา เหลานายทหารทนายพลสมาทปง ไดกลาวอางถงนนตางกทาหนาทของทหารในกองทพสาธารณรฐอนโดนเซยอยางเตมทโดยไมไดคานงวาตนเองไมไดเปนคนในทองถนดงกลาวแตอยางใด ทงน นายพลสมาทปงยงกลาวอางวาสงครามทเกดขนโดยมประชาชนรวมกบรฐตอสกบผรกราน จากภายนอกทเกดขนนคอสงครามของชาตอนโดนเซย โดยมแตละภมภาครวมกนรกษาชาตไวนนเอง หากมองในแงมมเชนนกจะกลาวไดวาคนอนโดนเซยทกคนตางมสวนรวมในการรกษาชาตไวแมวาจะไมไดรวมสรบในพนททตนเกดกตาม เพราะไมวาจะตอสจากพนทใดแตกสในสถานะของคนอนโดนเซยทงสน การทาเชนนยอมทาใหประชาชนทเกดความคลางแคลงใจหรอสงสยในรฐบาลเอกราชลดความสงสยลงและรสกผอนคลายไปไดบาง

แตเมอสนสดสงครามกบดตชในปลาย ค.ศ. 1949 มการสารวจพบวาพนทเกษตรกรรมในชวาตะวนออกถกทาลายลงไปแทบทงหมด ชาวนาทหวโหยตองฆาควายเพอประทงชพและเรมทานาใหมโดยใชมอหรอแรงงานคนแทนการใชแรงงานควาย เนองจากควายถกฆาตายเพอนามาประกอบอาหารในยามสงครามเสยแลว สาหรบชวาตะวนออกเองรวมถงสราบายาจากผลการสารวจพบวามประชากรเพมขนในทกป แตรฐบาลกลางไมสามารถจดการดแลสาธารณปโภคพนฐานหรอจดหาทอยอาศยทเหมาะสมใหกบจานวนประชากรทเพมขนไดในระดบทประชากรพอใจแตอยางใด ประชากรในสราบายาไดรบเพยงบานททาจากไมไผและไดรบในจานวนทนอยกวาทขอไปประมาณ 10 เทา ในขณะทพนทสวนกลางซงเปนพนทบรหารหลกของสาธารณรฐจะไดรบการดแลทดกวา120 ความหวาดระแวงเรองความไมเปนธรรมซงอาจจะเกดขนหากไมไดอยใน

120Peters Robbie, Surabaya, 1945 – 2010: neighbourhood, state and economy in Indonesia's

city of struggle (Singapore : NUS Press, 2013), 8 – 10.

133

พนทสวนกลางทรฐบาลเอกราชจะดแลสาธารณปโภคพนฐานเปนพเศษเชนในชวาจงกลบเกดขนมาอกครง

นอกจากความไมพอใจและหวาดระแวงเกยวกบผลประโยชนระหวางกลมเกาะตางๆซงมความเจรญเตบโตทางการเมองและเศรษฐกจทแตกตางกนแลว ยงมความไมพอใจซงพฒนาไปสความขดแยงและมผลเกยวเนองกบเรองเศรษฐกจดวย กลาวคอแมเอกภาพของชาตจะถกมองไปทการเมองเปนหลก แตหากมองใหลกลงไปจะพบวาปญหาปากทองของประชาชนคอสงทละเลยไปไมได และเปนสงทสามารถสนคลอนหรอบอนทาลายความเปนชาตไดโดยไมยากนก สาหรบกรณของสาธารณรฐอนโดนเซยนนความไมพอใจหรอความไมแนใจในการตองอยใตอานาจของสาธารณรฐเกดจากประชากรบางสวนกลวการถกเอาเปรยบจากศนยกลางการปกครองบนเกาะชวาดงไดกลาวมาบางแลวขางตน ขณะทประชากรบางสวนซงไมใชคนพนเมองแตเดม เชน กลมชาวจนตองพบกบชวงเวลาทยากลาบากกบนยามของคาวาคนอนโดนเซย และยงหลกเลยงเสนทางของความขดแยงไมไดในกรณของคนจน เนองจากการทคนจนคอคนทคมเศรษฐกจสาคญของอนโดนเซยไวกวารอยละ 19 ซงถอเปนอตราทสงเปนอนดบ 2 รองลงมาจากเจาอาณานคมเดมคอดตชซงเปนผควบคมกจกรรมทางเศรษฐกจของสาธารณรฐอนโดนเซยกวารอยละ 70121 นนเอง แหละนนกอใหเกดระเบดความไมพอใจในหมคนทองถน สงผลใหเกดปญหากบรฐบาลสาธารณรฐทตองหาวธการจดการใหเหมาะสมตอไป ซงรฐบาลสาธารณรฐไมมทางเลอกมากนก อนเนองมาจากชาวอนโดนเซยทองถนเองไมสามารถเขามาบรหารงานหรอดแลกจกรรมทางเศรษฐกจไดดกวาหรอเทากนกบชาวจนในเวลานนได อาจกลาวไดวาขณะนนหากชาวตะวนตกตองถอนกจการออกจากสาธารณรฐอนโดนเซยแลว ผทจะสามารถผดงใหกจกรรมทางเศรษฐกจดาเนนตอไปนนเหนจะมอยพวกเดยว คอชาวจนนนเอง

ปญหาปากทองคอเรองทสรางความบาดหมางและการกระทบกระทงระหวางคนพนเมองกบกลมชาวจนไดมากทสด และหากไมนบปญหาการเมองแลวนอาจเปนปญหาชวนปวดหวทสดสาหรบผนาสาธารณรฐซงตองขบคดใหไดวาจะทาเชนไรใหประชาชนทมความแตกตางหลากหลายและไมเขาใจกนเทาใดนกสามารถอยรวมกนในฐานะเพอนรวมชาต เพอทาใหรฐดารงเอกภาพอยได เพราะผนารฐบาลสาธารณรฐไมอาจปฏเสธไมไดวาคนจนมอทธพลทางเศรษฐกจสงในแทบทกพนทซงไดอพยพเขาไปอาศย สาหรบกรณสาธารณรฐอนโดนเซยกไมไดยกเวน คนจนในสาธารณรฐอนโดนเซยคอคนทมอทธพลทางเศรษฐกจมากโดยทหลงการประกาศเอกราชพบวาคนอนโดนเซยทองถนไมสามารถจดการกบกจกรรมทางเศรษฐกจไดเลย เพราะคนทองถนสวนมาก

121Contemporary Southeast Asia (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1979), 37.

134

ผกโยงตนเองไวกบการเพาะปลก และเจาของแหลงเพาะปลกขนาดใหญคอชาวตางชาต ขณะทเจาของกจการลาดบรองลงมาคอคนจน และหากชาวตางชาตถอนตวออกจากกจกรรมทางเศรษฐกจประเภทน สนนษฐานไดวากจการเหลานจะถกถายโอนไปยงมอคนจนตอไป และหากหวงพงพงผลประโยชนทางเศรษฐกจจากกจกรรมดานอน เชน ภาคอตสาหกรรมคงไมไดเชนกน เนองจาก GDP ภาคอตสาหกรรมของประเทศใน ค.ศ. 1953 มเพยงรอยละ 12 เทานน และพบวา GDP ของภาคอตสาหกรรมลดตาลงเหลอเพยงรอยละ 11 ใน ค.ศ. 1958122 จะเหนไดวาความขดแยงระหวางชาวจนกบคนพนเมองเกดจากผลประโยชนทางเศรษฐกจเปนสาคญ เพราะคนพนเมองไมพอใจทคนจนอยในฐานะเจาของกจการในขณะทหลายพนทคนพนเมองเปนเพยงลกจางและยงคงมความยากลาบากในการดาเนนชวต ประชากรทองถนตองการใหรฐบาลจากดสทธในการคาของชาวจนลงบางเพอใหโอกาสคนพนเมองภายใตการชวยเหลอของรฐบาล แตรฐบาลสาธารณรฐไมอาจจากดสทธการคาใหกบประชากรกลมใดกลมหนงได สวนหนงเนองจากประชากรชาวจนนมประสทธภาพพอทจะจดการระบบเศรษฐกจไดด และอกสวนหนงเนองจากสาธารณรฐทเกดขนเกดจากกลมคนทหลากหลาย จงไมสามารถใหสทธทพเศษกบกลมใดกลมหนงไดอยางโจงแจง ซงนาความไมพอใจไปสกลมคนพนเมองบางสวนซงรสกวาไมไดรบประโยชนจากเศรษฐกจในประเทศเทาทควรในฐานะเจาของประเทศไมใชผอาศยเชนชาวจน

ความขดแยงระหวางคนจนและคนพนเมองรนแรงจนบางครงนาไปสการปลนสดมภตามชมชนหรอรานคาของชาวจน หากศกษาจากงานเขยนประเภทนวนยายหรอเรองสนในสมยเปลยนแปลงการปกครองมาเปนสาธารณรฐอนโดนเซยจะพบวา นวนยายหรอเรองสนยคนจะมแตผเขยนทเปนคนพนเมองเนนความฮกเหมและอดมการณ ขณะทภาพความสมพนธกบกลมคนจนจะเปนไปในรปแบบการระแวดระวงตอกนและเหนคนจนเปนปรปกษมากขน แมวาความขดแยงทเกดขนนไมไดบนทอนเสถยรภาพทางการเมองของรฐ แตกบนทอนความสานกเรองเอกภาพของประเทศทเกดขน ทาใหรฐบาลสาธารณรฐตองหาทางแกไขเพอใหประชากรทขบเคลอนเศรษฐกจและประชากรทเปนประชากรหลกสามารถอยรวมกนในฐานะเพอนรวมชาตได

ความขดแยงกลมสดทายซงจะกลาวถงในทนภายใตความพยายามในการสรางเอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยคอ ความขดแยงในกลมการเมองทงหลายในประเทศ ทงกลมชาตนยม กลมสงคมนยม กลมพรรคคอมมวนสต กลมทหาร และกลมศาสนาอสลาม สาหรบกลมผนาอสลามเมอแรกกอตงสาธารณรฐอนโดนเซยโดยประกาศใชรฐธรรมนญอนโดนเซย ค.ศ. 1945 ไดเรมจดความไมพอใจขนในหมผนาศาสนาอสลามเชนในอาเจะห บนเกาะสมาตรา เนองจากกอนหนาการ


135

ประกาศเอกราชประธานาธบดซการโนในฐานะผนากลมชาตนยมไดเคยลงนามในกฎบตรจาการตา ทาใหผน าศาสนาอสลามคาดหวงวาตอไปเมอเกดการประกาศเอกราช ประเทศใหมจะมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต แตเมอถงเวลาตามบทบญญตของรฐธรรมนญไมไดประกาศใหศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตแตอยางใด ความขดแยงเรมเกดขนอกเมอรฐบาลสาธารณรฐยอมตกลงในขอตกลงลงกดจาต ซงกลมผนาสวนหนงมองวาเปนขอตกลงทจะพาสาธารณรฐอนโดนเซยมงสการตกเปนอาณานคมดตชอกครง ซงกรณนกลมพรรคมสยมซงเปนกลมการเมองอสลามขนาดใหญทมแนวคดวาศาสนาอสลามไมอาจแยกออกจากการเมองได กไมเหนดวยเชนกนในกรณการยอมลงนามในขอตกลงลงกดจาต สาหรบในกรณของอาเจะหความไมพอใจรฐบาลสาธารณรฐไมไดมเพยงเทานนอาเจะหพเศษกวาบรเวณอนเนองจากอาเจะหเคยเปนรฐในยคจารตทรงเรองมากอน ฉะนนการตองอยใตอานาจหรอตองยอมรบรปแบบการปกครองใหมซงไมเปนตามทคาดหวงยอมตองเกดการตอตาน รฐบาลสาธารณรฐตองใชกาลงปราบปรามอยนานกวาทจะสามารถทาใหสถานการณเขาสจดทควบคมได แมกระทงในปจจบนอาเจะหถอเปนเขตปกครองพเศษทมความเปราะบางทางการเมอง ทงเรองของอทธพลของศาสนาอสลามทมอยางเขมขน ตลอดจนอาเจะหเคยมรปแบบการปกครองแบบจารตทเขมแขงในตนเอง ราชสานกอาเจะหเดมยงคงมพลงแฝงขบเคลอนทางการเมองซงสรางปญหาใหรฐบาลสาธารณรฐได

หากกลาวถงกลมศาสนาทมอทธพลภายหลงการประกาศเอกราชมอกกลมศาสนาซงสมควรกลาวถงในทน กลมดงกลาวคอ กลมดารล อสลาม (Darul Islam) ซงกอตงขนในชวาตะวนตก ใน ค.ศ. 1948 ความมงหวงของกลมนคอตองการแทนทการปกครองของสาธารณรฐดวยรปแบบการปกครองแบบรฐอสลามแนวคดทางการเมองของกลมนดารงอยตอมาจนถงทศวรรษ 1960123 กลมดารล อสลามหรออาณาจกรอสลามไดประกาศจดตงรฐอสลามของอนโดนเซยขนแทนทรฐบาลทจาการตา124 และตลอดทศวรรษ 1950 จนถงค.ศ.1962 กลมดารล อสลามกยงคงปฏบตการอยโดยเปนการดาเนนการแบบกองโจร เพราะคนกลมนไมเหนดวยกบการปฏบตตามนโยบายปญจศล แมการเกดของกลมดารล อสลามจะไมสามารถสนคลอนอานาจของรฐทงหมดลงได แตกแสดงใหเหนถงความพยายามในการตอตานรฐบาลสาธารณรฐและความไมพอใจตอนโยบายของรฐบาลสาธารณรฐดวย โดยกลมดารล อสลามนกลาวหาวารฐบาลสาธารณรฐ

123Clive Christie, Ideology and Revolution in Southeast Asia 1900 – 1980: political ideas of

the anti-colonial era (Richmond: Curzon, 2001), 158. 124เอลชา ไชนดน, ประวตศาสตรอนโดนเซย, แปลจาก A short history of Indonesia, แปลโดย


136

ดาเนนการภายใตอทธพลของคอมมวนสต กลมดารล อสลามมกกอความไมสงบบรเวณชวากลางและทางภาคใตของเกาะสลาเวสดวย125

การตอตานทสาคญอกเหตการณหลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ. 1945 คอ การทาทายอานาจของสาธารณรฐโดยกลมทมดตชสนบสนนอยางลบๆ ซงกลมดงกลาวนมปฏบตการตอตานรฐบาลสาธารณรฐทชดเจนอยางนอย 2 ครง คอครงแรกจากกลมการเมองซงตอตานรฐบาลสาธารณรฐทสาคญอกกลมหนงคอกลมพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยหรอPKI ซงเคยเปนกลมทใหการสนบสนนประธานาธบดซการโนมากอน หลงจากไดรบเอกราชโดยสมบรณแลวการเมองอนโดนเซยกยงคงไรเสถยรภาพทแทจรง กลมพรรคคอมมวนสตรวมมอกบตน มะละกา สามารถทาทายอานาจการบรหารของรฐบาลกลางไดนบแตกรณการลงนามในขอตกลงลงกดจาต ซงทงตน มะละกาและตวแทนพรรคคอมมวนสตคนอนตางหยบเอาขอเสยเปรยบจากการลงนามในขอตกลงลงกดจาตขนมาใชโจมตรฐบาลเอกราช และนนเกอบทาใหสาธารณรฐอนโดนเซยถงกาลอวสาน หากกลมผนาเหลาทพซงตอตานดตชแมจะไมเหนดวยกบการยอม ลงนามในขอตกลงดงกลาวของผนาสาธารณรฐไมตดสนใจลกขนสเสยกอน การขยบตวของเหลาทพทาใหสาธารณรฐอนโดนเซยชวงแรกเอาตวรอดผานวกฤตมาไดและเปนการเปดทางใหกองทพอนโดนเซยมอานาจมากขน

ประวตศาสตรสมยการสรางชาตหลงการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซย ใชจะมเพยงขอขดแยงเรองระหวางกลมคนและรฐบาลสาธารณรฐในเรองดนแดน ศาสนา และปญหาการดาเนนชวตเทานน ในชวงเวลาดงกลาวเมอพจารณาใหดจะพบวาเกดการสรางชาต จากแนวคดของความเปนหนงเดยวกนขนดวย ไมไดปรากฏเพยงรปแบบของการตอสและปราบปรามเทานน หากแตยงมเรองสวสดการรวมถงการสรางประวตศาสตรและวฒนธรรมแกนกลาของชาตทงในเรองภาษา วฒนธรรม การแตงกาย อาหาร ตลอดจนวรบรษของชาตขนมาใหมเพอเปนเครองยดเหนยวใหคนในชาตมจดรวมแหงความเปนชาตรวมกนดวย

เอกภาพจากการสรางชาต แมวาเสนทางการสรางเอกภาพของดนแดนสาธารณรฐอนโดนเซยตองเผชญกบความ

ขดแยงมายาวนาน แตผนาของสาธารณรฐกสามารถรกษาฐานอานาจและพาใหรฐบาลสาธารณรฐดาเนนงานการเมองตอมาได โดยใชการแกปญหาจากการเขาใจถงรากฐานทมาของอานาจวา

125อรณ เล าวพ งศ , “ก ารต อ ส เพ อ เอ กราชขอ ง อน โด น เซ ย ” (วท ย าน พ น ธป รญ ญ า


137

เอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยนนถอกาเนดขนบนพนฐานการมประชากรทแตกตางหลากหลายทางความคดและการดาเนนชวต แมวาตลอดระยะเวลาทผานมารฐบาลสาธารณรฐจะตองเผชญกบปญหาสรบและการตอตานทงจากดตชและจากคนในดนแดนเดยวกนเองกตาม แตทสามารถทาใหสาธารณรฐยงไดคงอยไดนอกเหนอจากการใชกาลงเขาปราบปรามนน คอการพยายามพฒนาประเทศใหเจรญยงขนเพอใหประชาชนมวถชวตความเปนอยทดขนภายหลงทตองลาบากมาอยางยาวนานนบแตสมยการปกครองของดตช กระทงถงการเขามาของกองทพญปน และชวงเวลาของการตอสเพอเรยกรองเอกราชในระหวาง ค.ศ. 1945 – 1949 ผลงานของรฐบาลสาธารณรฐททาใหประชาชนมวถชวตทดขน มดงน หลงจากตอสจนไดรบการยอมรบในเอกราชจากดตชแลว รฐบาลสาธารณรฐตองเรงเพมผลผลตขาวและเปลยนยทธศาสตรในการผลตขาวใหพอกบความตองการของคนในประเทศ เพราะกอนหนานในชวงเวลาทดตชปกครองดนแดนแถบนไดบงคบใหคนทองถนปลกเฉพาะพชเศรษฐกจทดตชใชสงออกขายหารายไดเทานน ทาใหอนโดนเซยซงเคยเปนดนแดนทผลตขาวบรโภคเองไดกลบตองสงซอขาวเขามาแทน ฉะนนเมอรฐบาลสาธารณรฐมอานาจและสทธขาดในการบรหารแลวจงเรงแกปญหานเปนหลก โดยใหเงนกแกชาวนา สงเสรมสหกรณการเกษตร หาตลาดสาหรบการจาหนายพชผลทางการเกษตรใหเกษตรกร จากนนเรมสงนกเรยนไปศกษาตอดานการเกษตรในตางประเทศเพอเรยนรวธการปลกพชทเหมาะสมกบประเทศอนโดนเซย รวมถงการใชวธการปลกขาวดวยเครองจกร และสงเสรมการดาเนนโครงการอตสาหกรรมในระยะยาว นอกจากนรฐบาลยงสงเสรมการเลยงสตวและการทาประมง ตลอดจนการสรางสาธารณปโภคพนฐานเชนเสนทางคมนาคมทงทางบก เรอ และอากาศ อกดวย ทาใหภายหลงมาตรฐานการครองชพของประชาชนจงดขน126

จากการทสาธารณรฐอนโดนเซยมสงครามความขดแยงกบทงดตชและการตอสภายในดนแดนเองมาตลอดชวงทศวรรษแรกของการกอตงประเทศ ทาใหประชาชนจานวนไมนอยสญเสยชวตและไดรบบาดเจบจากกรณเหลานน ทาใหเมอประเทศตงหลกไดแลวผนาจงหนมาพฒนาความรดานการแพทยทขาดแคลนไปทงดานองคความรและบคคลากรในสายงานดงกลาว โดยทหลงจากดตชไดสงมอบอธปไตยของสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยใหกบคนทองถนในปลาย ค.ศ. 1949 แลว บคลคลากรทางการแพทยของดตชกไดเดนทางออกนอกดนแดนอนโดนเซย สงผลใหประชากรในอนโดนเซยตนตระหนกอยางยงรฐบาลสาธารณรฐจงตองเรงสรางบคคลากรขนมาเพอชดเชยเหตการณดงกลาว ตลอดจนเพอพฒนาคณภาพชวตของประชากรในอนาคตดวย เพราะขณะเวลาทดตชปกครองอนโดนเซยนนคณภาพชวตของประชากรทองถนกจดอยในระดบทตากวา


138

มาตรฐานอยแลว โดยในเบองตนรฐบาลสาธารณรฐขอรบความชวยเหลอจากองคการอนามยโลก ตอมาไดเรงสงเสรมใหมหาวทยาลยผลตแพทยออกมาปละมากๆ และเรงสรางโรงพยาบาล สงซอยาและอปกรณการแพทยจากตางประเทศ ตลอดจนตงสถานสงเคราะหชวยเหลอประชาชนทประสบปญหาความยากลาบากและเจบไขไดปวยอกดวย127

สาหรบการสรางชาตอนโดนเซยในระยะยาวนน รฐบาลสาธารณรฐเลอกทจะลงทนในดานการศกษาเปนหลก แตเนองจากขณะทรฐบาลสาธารณรฐเขาบรหารประเทศนนมกลมคนอนโดนเซยทมความรอยไมมากนกและมอยในวงจากดเนองจากกอนหนานดตชไดบรหารการศกษาโดยใชคนของดตชและใชภาษาดตชเปนหลกทาใหกลมคนทเขาถงการศกษาระดบสงมอยนอย อกทงเมอเกดสงครามชวงสงครามตอสเพอเอกราชทาใหโรงเรยนหลายแหงตองหยดหรอเปลยนสถานทสอนไปยงททรกนดาร ทาใหการจดการเรยนการสอนเปนอยางไมมประสทธภาพ จากขอมลพบวาตลอดระยะเวลาทดตชปกครองอนโดนเซยอยนนมโรงเรยนประถมศกษาเพยง 3,595

แหง และมนกเรยนเพยง 1,879, 270 คนเทานน128 สงเหลานทาใหผนาของรฐบาลสาธารณรฐตองเรงขยายการศกษาไปใหทวถงทงเพอใหไดคนมการศกษามาใชงานในระบบราชการของตนเอง และเพอใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน โดยรฐบาลจะใหการศกษากบประชาชนในระดบประถมฟร ไมเกบคาการศกษาตลอดระยะเวลา 6 ป ขณะเดยวกนกมการเผยแพรความรเรองตางๆอยางกวางขวางผานทางวทยกระจายเสยง โปสเตอร และอาสาสมครตางๆ ทาใหคนอนโดนเซยมความรมากขน

การสรางชาตในแนวทางขางตนคอการใหสวสดการพนฐานแกประชาชนเพอการดารงชวตแตสงทรฐบาลแหงสาธารณรฐอนโดนเซยทาเพอเปนการสรางชาตทสาคญตอมามอาท การประกาศคาขวญของชาตเพอเสรมสรางความเปนหนงเดยวกนของคนในชาตดงคากลาวทวา เอกภาพบนความหลากหลาย (Bhinneka Tunggal Ika; ภาษาชวาโบราณ หรอ Unity in Diversity;

ภาษาองกฤษ) ซงสะทอนใหเหนธรรมชาตของกลมเกาะอนโดนเซยแตเดมซงมความแตกตางหลากหลายของกลมคนและวฒนธรรมตลอดจนภาษาตางๆ แตทสดทงหมดตางอยรวมกนภายใตธงแหงสาธารณรฐอนโดนเซย นอกจากนประธานาธบดซการโนไดใหคณะกรรมการจดทาหนงสอประวตศาสตรอนโดนเซยขนใชแทนเอกสารของดตช โดยมการจดสมมนาประวตศาสตรแหงชาตอนโดนเซยครงแรกในค.ศ. 1957 โดยรฐบาลแหงสาธารณรฐอนโดนเซยมอบหมายใหกระทรวง

127เรองเดยวกน, 94 128หนงสออนโดเนเซย – สานกแถลงขาวสถานทตอนโดนเซย, 40. อางตอมาจากอรณ เลาวพงศ,

“การตอสเพอเอกราชของอนโดนเซย” (วทยานพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503), 95.

139

ศกษาและวฒนธรรมรวมกบมหาวทยาลยกดจาหมาดาจดขน ซงการสมมนาประวตศาสตรดงกลาวจะเปนทมาของแนวคดชาตนยมในอนโดนเซย การจดสมมนาดงกลาวนนเรมแรกประธานาธบด ซการโนตองการไดแบบเรยนประวตศาสตรสาหรบสรางชาตอนโดนเซย เนองจากแบบเรยนทมอยนนเนนยโรปเปนศนยกลางจงไมสามารถนามาใชสอนได นอกจากนยงไดมคดเลอกวรบรษจาก แตละทองถนเพอมาเปนวรบรษของชาตดวย ทงผหญงทเปนผเยบธงชาตอนโดนเซยในวนประกาศเอกราช ทงคนบนเตนซงปรากฏในงานเขยนของซารโตโน การโตดรโจ (Sartono Kartodirjo) นกประวตศาสตรแหงมหาวทยาลยกดจาหมาดา ซงคนบนเตนทเขาเขยนถงและไดรบการยกยองใหเปนวรบรษของชาตนนคอกลมกบฏชาวนาซงตอตานรฐบาลอาณานคม129 เหลานเปนตน

จะเหนไดวากระบวนการสรางชาตของประธานาธบดซการโนในสวนซงไมใชการตอสขดแยงมความนาสนใจเชนกน ซการโนเขาใจถงธรรมชาตของคนในกลมเกาะอนโดนเซยอยางลกซง เขารดวาพลเมองในประเทศตนเองลวนมาจากคนธรรมดาทตางเคยมประวตศาสตรแหงความเจบปวดรวมกน ฉะนนวรบรษวรสตรแหงชาตทไดรบการคดเลอกมาจงไมจาเปนตองเปนคนทมประวตความเปนมาสงสง หากเปนคนธรรมดาในทองถนทมการตอสหรอกระทาการเพอตอตานการถกกดขดงเชนทชาตสามารถเกดขนมาจากแนวคดเดยวกนได คนเหลานนยอมเปนวรบรษคนสาคญได ซงแนนอนวาวรบรษของอนโดนเซยไมไดมเพยงชาวบานทวไปประธานาธบดซการโนและคณะกเปนหนงในนน แตทพเศษคอประธานาธบดซการโนไมไดเปนแควรบรษแตคนอนโดนเซยนบถอเปนบดาของประเทศตอมา ทวายงมพลเมองบางสวนไมตองการอยในฐานะพลเมองของประธานาธบดและประชากรของประเทศ และในทสดเอกภาพของสาธารณรฐอนโดนเซยมกถกสนคลอนอยเสมอ ทงจากกลมการเมองและความบาดหมางบนเสนทางการตอสของนกการเมองและนกคดกลมตางๆ กระทงปญหาการเมองลกลามบานปลายมากขนนาไปส ความขดแยงระหวางประธานาธบดซการโนและกลมพรรคคอมมวนสตอนโดนเซยหรอPKI

ประธานาธบดซการโนตองพยายามอยางหนกในการถวงดลอานาจของตนเอง กองทพ และพรรคคอมมวนสต ซงกเปนไปโดยยากลาบาก ประธานาธบดซการโนเองมความเชอวาประชาธปไตยแบบโลกตะวนตกไมใชทางออกสาหรบวถทางทางการเมองจงนาไปสการประกาศนโยบายใหมทเรยกวาประชาธปไตยนาวถในค.ศ. 1957 โดยประธานาธบดซการโนไดกลาวถงการประกาศใช

129นภปฎล กตตมงคลสข. “การเขยนประวตศาสตรแหงชาตอนโดนเซย ฉบบพมพ ค.ศ.

1975” (วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553),

2 – 5.

140

ประชาธปไตยนาวถไวเมอวนท 30 ตลาคม ค.ศ. 1956 กอนทคาปราศรยครงนจะไดตพมพในหวขอคาประกาศเพอการรกษาไวซงสาธารณรฐอนโดนเซย ในวนท 21 กมภาพนธ ค.ศ. 1957 ความวา “ในประวตศาสตรของสาธารณรฐอนโดนเซยเปนเวลากวา 11 ปมาแลว ทเราไมเคยมเสถยรภาพในรฐบาลเลย ทกๆรฐบาลตองเผชญกบความยากลาบากทตางกนออกไป อาท ความยากเพราะขาดอานาจในการปกครองตนเอง ความยากเพราะถกแทรกแซงอยางหนก130 ในทนประธานาธบด ซการโนอาจหมายถงการทมผตองการเขามาทางานในตาแหนงบรหารประเทศเพอกาหนดทศทางใหเปนไปตามทตองการซงอาจไมตรงกบทซการโนและคณะผประกาศเอกราชตองการแตแรก

นอกจากนประธานาธบดซการโนยงกลาวอกวาทกคนทรวมทางานกนมาตางตองเผชญกบประสบการณเดยวกนเชนนทงสน ประธานาธบดซการโนยงไดกลาวตอไปวา “ผมยงคงคดวาทาไมเหตการณเหลานนจงยงคงอย และผมกไดขอสรปวาเพราะทผานมานนพวกเราใชระบบทผดมาโดยตลอด รปแบบทผดดงกลาวของรฐบาลมชอเรยกวาประชาธปไตยแบบตะวนตกนนเอง”131 จากนนประธานาธบดซการโนไดกลาวถงเมอแรกเคลอนไหวในขบวนการชาตนยมจนกระทงประกาศเอกราชใหกบสาธารณรฐอนโดนเซยเมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 วาแตเดมนาวธการประชาธปไตยมาใชโดยตลอด โดยคาดหวงจะใหประชาธปไตยในอนโดนเซยไมใชใหใชอยางราบรนแตเปนการใชทมาจากจตวญญาณของความเปนชาตอนโดนเซยจรงๆ กลาวมาถงตรงนนนสนนษฐานไดวาประธานาธบดซการโนตองหาทางออกทดใหกบการจะเลอกใชคาวาประชาธปไตยในแบบใหมซงอาจไมใกลเคยงกบความเปนประชาธปไตยตามแบบสากลแตอยางใด จงตองมการอธบายแตเดมนนกตองการใหอนโดนเซยมจตวญญาณแหงความเปนประชาธปไตยแตตน และไดทดลองฝกฝนมากวา 11 ปนบแตวนประกาศเอกราชแลวแตเมอประสบปญหาตางๆจงทาใหตองกลบมาทบทวนและหาทางออกใหมใหกบประเทศตอไปในอนาคต และไดพบวาการนาเขาประชาธปไตยแบบตะวนตกมาฝกใชโดยคนอนโดนเซยนนไมไดผล ประธานาธบดซการโนกลาววาประชาธปไตยทนาเขามาจากตะวนตกนนทาใหเราตองพบปญหาเรองการอยฝงตรงขามกนทางความคดมาตลอด 11 ปทผานมา เพราะเราแปลความหมายของความคดเกยวกบฝงตรงขามโดยไมสนใจจตวญญาณแหงความเปนอนโดนเซย ซการโนไดกลาววา

ครงหนงผมเคยพดคยกบผนาของพรรคการเมองฝงตรงขาม แตขออธบายกอนนะครบวาไมใชคนทอยในสถานะฝงตรงขามในปจจบน ผมกลาวกบเขาคนนนวา: การกระทาของรฐบาลปจจบนอยในระดบทด ทาไมคณถงไมยอมรบดๆวาพวกเขาทาดใชได เขาคนนนตอบ


University Press, 1970), 84. 131เรองเดยวกน, 84.

141

กลบมาวา: นไมใชหนาทของคนฝงตรงขามทจะบอกวารฐบาลทาดแลว และนแหละครบคอการตความของคาวาคนฝงตรงขาม132

จากความในสนทรพจนตอนนอาจกลาวไดวาประธานาธบดซการโนตองการสอสารวานกการเมองอนโดนเซยมความเขาใจเกยวกบการแสดงบทบาทตอคนฝงตรงขามผดไปจากทควรเปน หลงจากนนประธานาธบดซการโนไดกลาวตอไปวาจากความคดทผดมาตลอดนนเองทเขาตองการเชญชวนใหคนอนโดนเซยทงหลายมารวมกนพจารณาดใหมวาเราควรตงตนกนใหมไหมเกยวกบเรองน จากนนซการโนไดกลาวถงแนวคดของเขาเกยวกบเรองเหลานวาเขาวางแผนไวประกอบไปดวย 2 ประเดน คอประเดนแรกเกยวกบสมาชกของสภาทควรมาจากพรรคการเมองทกพรรค และประเดนตอมาคอสภาทจะถกเรยกวาสภาแหงชาตซงประธานาธบดซการโนไดกลาววาเขาการจะเปลยนเปนประชาธปไตยนาวถนนเขาไมไดตองการแชแขงรฐสภา สภาชดปจจบน (ในเวลาทกลาวสนทรพจน) ยงตองเดนหนาจดการเลอกตงทวไปตอไปซงประชาชนชาวอนโดนเซยตองมสวนรวมกบการเลอกตงน แตทงนสมาชกสภาทจะเกดขนนตองไมมรปแบบเหมอนในอดตทผานมาและจะตองเปนสมาชกสภาในรปแบบใหม ทงนซการโนยงไดกลาววาทงหมดนแสดงวาเขาไมไดเลอกขางแตอยางใด ทกกลมทกฝายตางตองไดมสวนรวมในครงน แนนอนวาความตงใจดงกลาวของประธานาธบดซการโนไมสาเรจผลแตอยางใด ความขดแยงทางการเมองยงคงดารงอยตอไปจนในทสดเมอสถานการณการเมองของอนโดนเซยยงคงไรเสถยรภาพและความขดแยงเดนทางมาจนถงจดสดทายเมอวนท 30 กนยายน ค.ศ. 1965 เกดเหตการณทเรยกวาขบวนการ30

กนยา ซงเกดความพยายามจะทาการรฐประหารยดอานาจและจบตวผนาระดบนายพลของกองทพไปสงหาร แมวาจะมการกลาวโทษไปมาระหวางกองทพและพรรคคอมมวนสต แตในทสดแลวนคอสาเหตสาคญททาใหรฐบาลใชปราบปรามพรรคคอมมวนสตอนโดนเซย และเปนการกาวเขาสยคอานาจนยมของประธานาธบดซการโนทประกาศใชระเบยบของโลกใหมหรอNew Orderในการปกครองประเทศ และทาใหประเทศอนโดนเซยตกอยภายใตอานาจนยมมาอกยาวนานจากรนสรนจนเพงจะสนสดลงเมอปค.ศ. 1998 หลงการลงจากอานาจของประธานาธบดซฮารโตนนเอง

จากการศกษาในบทนจะพบวาการสรางชาตอนโดนเซยทแทจรงนนอยบนเสนทางทยากลาบาก ทงจากศตรภายนอกคอดตชทตองการหวนกลบมามอทธพลอกครง และจากความยงยากของเสนทางการเมองภายในไมวาจะเปนการแยงชงอานาจกนเองในกลมนกการเมองหรอผนาชาตนยมยคใหม รวมถงปญหาของกลมคนทวไปซงไมลงรอยกนแมอาจไมกอใหเกดผลกระทบกบเสถยรภาพทางการเมองโดยตรง แตกถอเปนความยากลาบากสาหรบรฐบาลเอกราชกบสถานการณ



142

ทตองการความเปนนาหนงใจเดยวกนมากทสดซงผนาประเทศไดพยายามทาสงดงกลาวผานการกาหนดคาขวญของประเทศ เขยนประวตศาสตรชาต ตลอดจนสรางวฒนธรรมแกนกลางของประเทศดวย การทผนาสาธารณรฐอนโดนเซยตองสรางการยอมรบเพอประโยชนในการรองรบสถานะของรฐเอกราชบนเวทโลกเหลานลวนเปนเสนทางทไมงายแตตองกาวผานไปใหไดสาหรบการสรางชาตทงสน และดวยบรบทหลายอยางทเกดขนสงผลใหจงหวะและโอกาส รวมถงความสามารถของผนาขณะนนทาใหสาธารณรฐอนโดนเซยสามารถดารงอยตอมาได แมความอยรอดดงกลาวจะแลกมากบความลมเหลวในการสรางใหคนในชาตเปนหนงเดยวกนโดยสมครใจซงไมสามารถทาไดจนตองใชกฎหมายบงคบแทน ดงนนจากการศกษาในงานนอาจกลาวไดวานเปนเพยงบทเรมตนของเสนทางการสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยเทานน บรบททจะเกดขนหลงจาก ค.ศ. 1957 ยงคงมสวนทาหนาทตอมาในการสรางชาตของสาธารณรฐอนโดนเซยใหมตวตนไดอยางแขงแกรงจนปจจบน

143

บทท 5 บทสรป

จากการศกษาในวทยานพนธเรองแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซย ค.ศ. 1945 –

1957 พบวากอนการเกดขนของรฐชาตอนโดนเซยในวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 นน ดนแดนบรเวณทเปนประเทศสาธารณรฐอนโดนเซยปจจบน เคยถกรวมเรยกวาอนเดยตะวนออกของดตช โดยทดนแดนอนเดยตะวนออกของดตชนนเปนดนแดนกลมเกาะทกวางใหญไพศาลกนพนทเกาะนอยใหญกวาหมนเกาะ มกลมชาตพนธกวา 370 กลม ไมนบรวมกลมภาษาตางๆในแตละทองถนอกไมนอยกวากลมจานวนชาตพนธ ทวากอนทดนแดนเหลานจะถกผนวกเขามาเปนสวนหนงของอาณานคมอนเดยตะวนออกของดตชนน ดนแดนบรเวณนตางมประวตศาสตรทยาวนานเปนของตนเอง อาท ประวตศาสตรของรฐจารตบนเกาะชวา ประวตศาสตรของรฐอสลามทเขมแขงบนเกาะ สมาตรา และประวตศาสตรของกลมชนเผาพนเมองบนเกาะสลาเวส เปนตน

แมวาคนพนเมองกลมตางๆบรเวณกลมเกาะอนโดนเซยจะมความแตกตางกนทางดานชาตพนธถงแมบางกลมจะอาศยอยบนเกาะเดยวกนกตาม ทวาคนพนเมองในบรเวณเหลานตางไดรบอทธพลจากการเขามาของศาสนาอสลามเหมอนกน แตดวยความทมธรรมชาตของกลมคนในแตละพนทแตกตางกนจงทาใหศาสนาอสลามมอทธพลเขมขนแตกตางกนไป อกทงเมอดตชเรมเขามายดครองดนแดนในกลมเกาะอนโดนเซยกระทงมบางกลมเกาะซงดตชมอทธพลอยมากเชนเกาะ สลาเวส ไดเกดกลมคนทนบถอศาสนาครสตเพมเขามา ทาใหแตละกลมคนในบรเวณนมวถชวต ความเชอ ตลอดจนรปแบบการปกครองทองถนทมมาแตเดมแตกตางกนเพมมากขน และดวยธรรมชาตของกลมคนทถกบรบทรายลอมกลอมเกลาใหแตกตางกนไปในแตละพนทตามคลนลมแหงความเปลยนแปลงทเขามาปะทะ ทาใหกลมคนในแตละพนทจงมวธการในการปรบตวรบความเปลยนแปลงทแตกตางกนไปดวย กลาวคอในบางกลมเชนอาเจะหโลกภายนอกซงนอกเหนอจากการเปดรบอทธพลของศาสนาอสลามจากภายนอกเขามานน ไมสามารถทาลายความเปนรฐจารตยคดงเดมของอาเจะหได ยงเมอเกดการปฏวตในอาเจะหราว ค.ศ. 1946 และสงผลใหกลมศาสนาใน อาเจะหเขมแขงดวยแลว ยงทาใหอาเจะหมวถชวตทแตกตางจากคนกลมอนในการยดมนกบรฐจารตแบบโบราณและมงเนนทศาสนาอสลามเปนสาคญในทกการคดและดาเนนชวตตลอดจนรปแบบการปกครองดวย ขณะทคนมนงกาเบาเพอนบานรวมเกาะของอาเจะหกลบไมเปนเชนนน มนงกาเบาเรยนรทจะปรบตวรบสงเปลยนแปลงจากภายนอกไดเรวแตกไมไดกระทบกบความเชอดงเดมขณะเดยวกนชวาคอภาพทชดมากของการเปนศนยกลางแหงความเปลยนแปลงและเปนหวใจในการปกครอง บนเกาะชวาเราอาจไมไดเหนการรวมกลมของคนในเชงรฐยกเวนกรณของ ยอกยา

144 การตา แตเราจะไดเหนพฒนาการทางความคดและความหลากหลายทางการเมองของกลมคนทชวา เนองจากชวาเปนพนทเปดและไดรบอทธพลตลอดจนการพฒนาจากผปกครองมากกวาบรเวณอนในฐานะแกนแหงอานาจ ดงนนชวาจงเปนบรเวณทบมเพาะความคดสาคญทางการเมองและเปนรปแบบทรวมสมยมากกวาบรเวณอนโดยรอบ สาหรบเกาะสลาเวสนนเปนตวอยางทด กรณเขตอทธพลของดตช และดวยสาเหตทดตชยดบางสวนของเกาะสลาเวสไดเรวทาใหสามารถ แผอทธพลฝงรากลกลงไปไดมาก จนตอมาดตชสามารถทจะยมมอคนกลมนในการตอสกบรฐบาลเอกราช และทาใหสาธารณรฐอนโดนเซยมความเสยงเรองเสถยรภาพการเมองภายในตอมา

หลงจากไดศกษาถงความแตกตางของกลมคนในกลมเกาะตางๆกอนการเกดขนของสาธารณรฐอนโดนเซยโดยสงเขปจากการยกตวอยางบางกลมเกาะซงมปฏกรยาปรากฏชดในหลกฐานหลงการประกาศเอกราชแลว เมอไดศกษาถงเรองราวของการประกาศเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยกทาใหเขาใจมากขนวา ผนาของรฐบาลเอกราชทราบดอยแลววาสาธารณรฐอนโดนเซยไมเคยเปนหนงเดยวกนมากอน อกทงผคนยงมความคลางแคลงสงสยไมเกดความรสกรวมกนในฐานะคนทองถนเดยวกนมากอนดวย ฉะนนหนทางเดยวในการทจะยดโยงคนกลมตางๆเหลานเขาดวยกนคอการสรางความรสกรวมของกลมคนเหลาน ซงผนาของรฐบาลเอกราชนาโดยประธานาธบดซการโนและรองประธานาธบดฮตตา รวมถงกลมผนาชาตนยมคนอนในขณะเวลานน เลอกทจะใชความขมขนเปนตวสรางความเปนหนงเดยวกน นนคอความขมขนจากการถกกดขและตกเปนอาณานคมของดตช กอใหเกดความรสกรวมใหจดประกายการตอสหรอสนบสนนการปลดแอกตนเองจากการถกปกครองโดย “คนอน” และสรางชดความเชอใหมใหคนพนเมองมองวากลมเกาะใหญนอยทงหลายซงจะรวมกนเปนสาธารณรฐอนโดนเซยคอคนกลมเดยวกนหรอ “พวกเดยวกน”

การสรางวาทะกรรมการเปนคนอนของฝงตรงขามและการเปนพวกเดยวกนของคนในกลมเกาะอนโดนเซยทาใหกลมชาตนยมสามารถเรยกเสยงสนบสนนไดจานวนหนง ตอมาเมอการประกาศเอกราชอยางเรงดวนเกดขนภายหลงจากทกองทพญปนประกาศยอมแพในสงครามโลกครงท 2 เพยง 2 วนนน การสรางชาตทแทจรงจงถอกาเนดขน “ชาตอนโดนเซย” คอสงทไมเคยมมากอนและผประกาศใหเกดมขนมานนลวนทราบดถงความไมมดงกลาว ฉะนนเพอความมนคงทางการเมอง ผนารฐบาลเอกราชในเวลานนจงตองตกรอบของความเปนชาตใหคนรสกรวมกนใหไดโดยกาหนดความเปนอนโดนเซยสอดแทรกไวในรฐธรรมนญในหลายมาตรา ทงระบใหภาษาอนโดนเซยเปนภาษาราชการ เพราะแมกอนหนาการประกาศเอกราชกลมชาตนยมอนโดนเซยจะพยายามโฆษณาการใชภาษาอนโดนเซย โดยเฉพาะอยางยงในชวงเวลาทไดรวมมอกบญปนแลว แตภาษาอนโดนเซยกยงไมเปนทแพรหลายนก นอกจากนการระบสงทเรยกวาวฒนธรรมอนโดนเซย

145 ตลอดจนการกาหนดวาใครคอคนอนโดนเซยบางนน ลวนเปนไปเพอการสรางความรสกรวมกนเมอรฐชาตถกประกาศใหเกดขนแลว เพราะหากคนตามกลมเกาะนอยใหญไมเหนวาชาตทเกดขนมความหมาย หรอไมรสกรวมวาคนในกลมเกาะอนคอพวกเดยวกนแลวรฐชาตยอมดารงอยตอไปไมไดโดยไมตองอาศยการยแยงจากภายนอกแตอยางใด นอกจากนหากไมสามารถสรางความรสกรวมกนใหเกดขนแลวนน แนวคดหลกในการสรางชาตคอเอกภาพและรฐทแบงแยกไมไดกไมอาจดารงอยไดเชนกน หวใจสาคญในการสรางชาตคอการทาใหคนทงหลายยอมรบใหไดวาทกคนคอกลมเดยวกน พวกเดยวกน จงจะเกดความเปนเอกภาพทยงยนตอมาได ซงรฐธรรมนญอนโดนเซยฉบบ ค.ศ. 1945 ไดพสจนแลววาผนายคแรกคดเชนนน แตรฐธรรมนญทวาและการสรางชาตทวางแผนการไวจะสาเรจผลหรอไมตองรอดจากปฏกรยาของผมสวนเกยวของประกอบกนไป

ยงไมทนทรฐบาลเอกราชของสาธารณรฐอนโดนเซยซงผนาไดประกาศเอกราชแบบเรงดวนไปนนจะไดทางานเพอสรางความรสกรวมแหงการเปนอนโดนเซยใหเกดเปนเอกภาพขนได อดตเจาอาณานคมเชนดตชกหวนกลบมาในอนโดนเซยอกครง และสถานการณของรฐบาล เอกราชกไมไดดาเนนไปดวยดนก เนองจากกลมผนาชาตนยมไดประกาศเอกราชไปอยางเรงรบทาใหยงมกลมการเมองอนซงไมเหนดวยจงสงผลใหสถานการณการเมองภายในของอนโดนเซยในเวลานนไมมนคง ตลอดจนยงมพนทซงดตชคงอทธพลไวไดมากกวา ผนวกกบการประกาศเอกราชของรฐบาลเอกราชนนไมไดการรบรองจากฝายใดเลยไมวาจะเปนกองทพญปนหรอฝายพนธมตรกตาม ทาใหรฐบาลเอกราชจงอยในสภาวะเรอทออกไปเผชญคลนลมทงภายนอกและคลนใตนาจากภายใน ตอมาจงเกดการตอสกบดตชทพยายามกลบเขามาสอานาจอกครง ซงแมสดทายหลงผานการสญเสยจานวนไมนอยทง 2 ฝาย ทงรฐบาลเอกราชและดตชตางกสามารถตกลงสงบศกโดยตางฝายตางตองยอมในสวนทตนเองพอจะยอมได จนทาใหในทสดสงครามประกาศเอกราชอนยาวนานกวา 4 ปจงสนสดลงได ทวาดตชยงไมสนอทธพลในดนแดนนโดยงายดตชยงคงสรางปญหาใหกบรฐบาลเอกราชตอไปอกแมวาจะไมมอานาจในการปกครองแลว กลาวคอดตชไดเสนอรปแบบการปกครองทเรยกวาสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยใหกบสาธารณรฐ โดยมหมากเปนเขตปกครองทดตชไดสถาปนาอานาจใหคนทองถนกลมอนทไมเหนดวยกบรฐบาลเอกราชเปนผเขามาเลนเกมแหงอานาจนแทนดตช การทาเชนนของดตชทาใหขณะนนแมกระทงนกหนงสอพมพในอนโดนเซยยงมองออกวา เอกราชทดตชใหนนเปรยบเสมอนการสรางบานทคลายวาจะแขงแรงมทงกาแพงและพนทแขงแรง แตกลบมหลงคาทมรรวอยทกจด แสดงใหเหนวารฐบาลเอกราชเองตองเผชญกบปญหาในการสรางความเปนหนงเดยวกนตอมาอก โดยไมมททาวาจะสนสดหรอยตลงโดยงายแตอยางใด

146

กระทงในทสดการเดนทางเพอสรางเอกภาพซงเปนแนวคดหลกในการสรางชาตทไมม จดรวมใดยดเหนยวใหเปนหนงเดยวกนไดเลยนอกเหนอจากการเคยตกเปนอาณานคมรวมกนและทกขทรมานจากการถกกดขรวมกนกเดนทางมาถงจดสดทาย หลงจากทขจดอทธพลของดตชไปไดและผนวกเอาดนแดนทดตชเคยใหการสนบสนนไวในสาธารณรฐแหงสหรฐอนโดนเซยเขามาเปนสวนหนงของสาธารณรฐอนโดนเซยเขาจนไดในเวลาไมถง 1 ป แลว กลบปรากฏวาปญหาเรองความตองการทไมตรงกนของคนพนเมองในบางพนทยงไมจบลง จะดวยการสนบสนนของดตชโดยตรงหรอจะดวยการมแนวคดอยฝงตรงขามกบรฐบาลเอกราชกตาม ตลอดจนปญหาดานการเมองจนนาไปสการเปลยนแปลงรฐบาลหลายตอหลายครงจากกลมการเมองทตางกนทงกลมพรรคคอมมวนสต กลมศาสนาอสลาม รวมถงกลมทหารทเรมมบทบาทและอานาจมากขน ทาใหในทสดผนารฐบาลเอกราชจงตดสนใจใชนโยบายการเมองแบบใหม นนคอประชาธปไตยนาวถโดยมจดประสงคใหประชาชนเชอในวถทางประชาธปไตยใหมทผนาคอประธานาธบดซการโนเหนวาเหมาะสมกบสาธารณรฐอนโดนเซยมากกวา จนนาไปสการใชกาลงควบคมเหตการณอยางเขมงวดมากขน หรออาจกลาวไดวาเปนการใชกาลงเพอยตบทบาทของกลมบางกลมซงจะทาใหเอกภาพทางการเมองของรฐบาลสนคลอนนนเอง ในทายทสดจงพบวาความเปนเอกภาพในดนแดนสาธารณรฐอนโดนเซยซงเปนแนวคดหลกในการสรางชาตนนทคงอยตอมาไดเหตผลสาคญสวนหนงคอเกดจากการใชกาลงบงคบใหเปนไปนนเอง แตการบงคบนนกเกดมาจากสถานการณบงคบดวยสวนหนงเนองจากรฐบาลเอกราชขณะนนตองเผชญปญหาทงชวงสงครามประกาศเอกราชและการตอสของกลมการเมองอนภายใน จนในทสดผนาอาจเหนวาวธการบงคบใหเปนประชาธปไตยตามแบบทผนาเหนสมควรอาจเหมาะสมทสดทจะใชเปนเครองมอในการประคองประเทศใหมใหดารงอยและกาวเดนตอไปไดใหสมความตงใจทวางไวเปนแนวคดหลกในการสรางชาตคอชาตตองมเอกภาพและเปนหนงเดยวกน แมจะอยบนพนฐานของการใชกาลงควบคมหรอสรางความ ไมสมครใจใหเกดขนกตาม

อยางไรกตามการสรางชาตอนโดนเซยไมไดจบลงในค .ศ . 1957 แตความเปนอนโดนเซยและชาตอนโดนเซยยงคงถกสรางตอเนองมาจนปจจบน และกระบวนการสรางชาตอนโดนเซยจะปรากฏมากในสมยของประธานาธบดซฮารโต แมกระทงในปจจบนกระบวนการสรางชาตของอนโดนเซยยงคงอย เหมอนกบทหลายประเทศบนโลกนยงคงเปนไปเชนกน สาหรบชาตอนโดนเซยนนเกดจากการแยกสวนของดนแดนซงเปนธรรมชาตมาแตเดม ตอมาถกนามารวมสวนทงโดยผรกรานจากภายนอกคอดตชและจากคนพนเมองเองคอกลมผนาชาตนยมนาโดย ซการโน ในทายทสดหากตองการทาใหการรวมสวนประสบผลสาเรจทกคนในดนแดนตองให

147 ความสาคญกบสวนรวมเปนหลกโดยมองผลประโยชนของตนเปนรอง โดยเฉพาะอยางยงคนทเปนผนาประเทศ ไมเชนนนประเทศทเพยรพยายามรวมสวนมาอยางยากลาบากอาจลมสลายไปกบตา

จากการศกษาแนวคดในการสรางชาตอนโดนเซยระหวาง ค.ศ. 1945 – 1957 พบวาชวงเวลากวา 12 ป รวมถงเวลากอนหนาและตอจากนนไป แนวคดหลกในการสรางชาตอนโดนเซยคอการสรางเอกภาพและการสรางใหคนมความรสกรวมเดยวกน ใหประชาชนรสกถงความเปนหนงเดยวกนทไมอาจถกแบงแยกไดเปนหลก ขณะเดยวกนจากการศกษากพบวาเอกภาพสาหรบสาธารณรฐอนโดนเซยนนเปนสงทเกดขนโดยความสมครใจไดยาก เพราะไมใชแคเพยงผนา เอกราชของรฐบาลสาธารณรฐอนโดนเซยและดตชจะทราบเทานน วากลมคนบรเวณนมความแตกตางกนจากสภาวะแวดลอมหรอจากตวแปรตามทตางกน และคนแตละกลมตางมวธปรบตวรบความเปลยนแปลงทตางกนตามธรรมชาตของกลมคน จนนาไปสการมวถชวตและมมมองความคดเกยวกบรปแบบทางการเมองทตางกนดวย ฉะนนจงไมใชเพยงผทอยรวมในเหตการณเทานนทเหนวาดนแดนเหลานไมมเอกภาพมากอน ผศกษารวมถงผทจะไดอานหรอศกษาในประเดนนตอไปกคงไมอาจปฏเสธถงความแตกตางเหลานได เพราะทายทสดคาขวญของรฐชาตอนโดนเซยยงไดตอกยาสถานะเหลานวาอนโดนเซยคอดนแดนแหง “เอกภาพบนความหลากหลาย” ทางเดยวทจะทาใหอนโดนเซยคงอยตอมาไดคอยอมรบในความหลากหลายนน และคนซงตองยอมรบความหลากหลายนนเมอศกษากพบวาไมใชเพยงผนาของรฐชาตแตกลบเปนประชาชนทตองยอมรบความแตกตางไวใหไดเชนกน แตถงแมจะแบงความรบผดชอบไปใหกบประชาชนดวยแลว แตกไมอาจปฏเสธไดวาในฐานะผนาของประเทศประธานาธบดซการโนไมประสบความสาเรจนกในการสรางเอกภาพของชาตผานตวบทในรฐธรรมนญ เพราะทายทสดการประนประนอมหรอการพยายามสรางจตวญญาณรวมของความเปนชาตไมสามารถเกดขนไดจนตองนาไปสการใชประชาธปไตยนาวถในทสด

148

รายการอางอง

วทยานพนธและสารนพนธ

ชบาตะ, ชนาม. “การศกษาเชงประวตศาสตรเกยวกบสงคมมนงกาเบาในสมาตราตะวนตก.” สารนพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548.

นภปฎล กตตมงคลสข. “การเขยนประวตศาสตรแหงชาตอนโดนเซย ฉบบพมพ ค.ศ. 1975” วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553.

รตนา ไพศาล. “อทธพลของขบวนการนะห ฎอตล อลามะ ตอสงคมชวา ค.ศ. 1926-1973.” สารนพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548.

อรณ เลาวพงศ. “การตอสเพอเอกราชของอนโดนเซย.” วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2503.

Anshari, Saifuddin. “The Jakarta Charter of June 1945 : A History of the Gentleman’s

Agreementbetween the Islamic and the Secular Nationalist in Modern Indonesia.”

M.A. Thesis, Institute of Islamic Studies, McGill University, Montreal, 1976.

หนงสอภาษาไทย

ไชนดน, เอลชา เขยน; เพชร สมตร แปล. ประวตศาสตรอนโดนเซย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2523.

ภวดล ทรงประเสรฐ. อนโดนเซย: อดตและปจจบน. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539. ทวศกด เผอกสม. อนโดนเซยรายา รฐจารตส “ชาต” ในจนตนาการ. กรงเทพฯ: เมองโบราณ, 2547.

วทยา สจรตธนารกษ, อนโดนเซย: การเมอง เศรษฐกจ และการตางประเทศ ค.ศ. 1997 – 2006,

กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยตะวนออกศกษาฯ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2541.

วทยา สจรตธนารกษ, สภาคพรรณ ขนชย. อดตและอนาคตของอาเจะห. กรงเทพฯ: โครงการอาณาบรเวณศกษา 5 ภมภาค, 2546.

วลาศ มณวต. ซการโน. พระนคร: คลงวทยา, 2514.

สมคด มณวงศ. ซการโนกบอนโดนเซย. พระนคร: โอเดยนสโตร, 2505.

149

หนงสอภาษาองกฤษ

Anderson, Benedict R. O’G. Java in a time of revolution: occupation and resistance, 1944-1946.

London: Cornell University Press, 1972.

Aveling, H., ed. The development of Indonesia Society: From the Coming of Islam to the

Present Day. Queensland: University of Queensland Press, 1979.

Benda, Harry J., and McVey, Ruth T., eds., The World of Southeast Asia, New York: Harper and

Row, 1967.

Clive J. Christie, A Modern History of Southeast Asia : Decolonization, Nationalism and

Separatism, Tauris Academic Studies, I.B. Tauris Publishers, London; 1996.

Cortesao, Armando, trans. The Suma Oriental of Tome Pires. London : Hakluyt Society, 1944.

Cribb, Robert and Brown, Colin. Modern Indonesia: a history since 1945. London;

New York: Longman, 1995.

Denny Indrayana, Indonesian Constitutional Reform 1999-2002: An Evaluation of

Constitutional Making in Transition, Jakarta : KOMPAS Book Publishing, 2008.

Feith, Herbert and Castle, Lance, ed. Indonesian Political Thinking: Selected Reading, 1945-

1965. Ithaca: Cornell University Press, 1970.

Hall, D.G.E, A history of Southeast Asia, 4th ed., London Macmillan, 1985.

Hans Antlov and Stein Tonnesson, ed., Imperial policy and Southeast Asian nationalism, 1930-

1957, Richmond, Surrey : Curzon Press, 1995.

John Bastin and Harry J. Benda, A History of Modern Southeast Asia : Colonialism,

Nationalism and decolonization, Englewood Cliffs., N.J. : Prentice-Hall, 1968.

Kahin, George McTurnan, Nationalism and Revolution in Indonesia. Ithaca, N.Y.: Cornell

University Press, 1952.

Lawrence K. Rosinger, ed., the state of asia : a contemporary survey, New York : Alfred A.

Knopf, 1951.

Legg, J.D., Indonesia, Sydney: Prentice – Hall of Australia, 1977.

Norman G. Owen, ed., The Emergence of Modern Southeast Asia : A New History, Singapore

: Singapore University Press, 2005.

150

Paget, Roger Kent. Indonesia Accuses! Soekarno’s defense oration in the political trail of 1930.

Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1975.

Peters Robbie, Surabaya, 1945 – 2010 : neighbourhood, state and economy in Indonesia's city

of struggle, Singapore : NUS Press (National University of Singapore), 2013.

Pelras, Christian, The Bugis, Oxford : Blackwell, 1996.

R.B. Cribb, Modern Indonesia: A History since 1945, Longman Publishing, New York : 1995.

R.E. Elson, Suharto a political biography, Cambridge : Cambridge University Press, 2001.

Reid, Anthony. An Indonesia frontier: Achehnese and other histories of Sumatra. Singapore:

Singapore University Press, 2005.

__________. The blood of the people: revolution and the end of traditional rule in north

Sumatra. Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1979.

__________. The Indonesia national revolution 1945-1950. Australia: Longman, 1974.

__________. Southeast Asia in the age of commerce 1450-1680 volume one the lands below

the winds. Chiang Mai : Silkworm Books,1988.

__________. Southeast Asia in the age of commerce 1450-1680 volume two expansion and

crisis. Chiang Mai : Silkworm Books,1988.

Ricklefs, M.C. A history of modern Indonesia since C.1300, 3rd ed., London: Macmillan, 1981.

Tarling, Nicholas. ed., The Cambridge history of southeast Asia. Cambridge: Cambridge

University Press, 1999.

__________. ed., Southeast Asia Past and Present, Melbourne: F.W.Cheshire, 1966.

Vella, Water F., The Indianized States of Southeast Asia, Canberra: Australian University Press,

1975.

William Marsden, The history of Sumatra, New York : Oxford University Press, 1966.

บทความ

Andrew Ellis. “The Indonesian Constitutional Transition: Conservatism or Fundamental Change?”

Singapore Journal of International & Comparative Law (2002): 116 – 153.

Mary Somers Heidhues. “Anti-Chinese violence in Java during the Indonesian Revolution, 1945–

49.” Journal of Genocide Research (2012): 112 – 137.

151

Elson, R.E., “ Constructing the Nation : Ethnicity, Race, Modernity and Citizenship in Early

Indonesian Thought,” Asian Ethnicity (2005) 6(3): 18 – 43.

Leo Suryadinata, “Ethnic Chinese Politics in Indonesia,” Journal of Asian-Pacific Studies, 6

(2000): 17 - 25.

Robert Cribb and Charles A. Coppel, “The myth of anti-Chinese massacres in Indonesia, 1965–

66,” Journal of Genocide Research, (2009), 11(4): 39 – 58.

Jamhari Makruf and Iim Halimatussa’diyah, “Shari’a and Regional Governance in Indonesia: A

Study of Four Provinces,” Australian Journal of Asian Law, 2014, Vol 15 No 1,

Article 4.

เวบไซตภาษาองกฤษ Constitution of Indonesia, (online), source :

https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Indonesia (20 November 2013)

Henning Melber, The impact of the Constitution on state- and nation-building, (online),

source :

http://www.kas.de/upload/auslandhomepages/namibia/constitution_2010/melber.pdf

(1 June 2015).

The 1945 Constitution of the Republic of Indonesia, (online), source :

http://www.wipo.int/wipplex/en/text.jsp?file_id=200129 (1 June 2015).

Minahassa People, (online), source : https://en.wikipedia.org/wiki/Minahasan_people (21 July

2015). Gorontalo, (online), source : https://en.wikipedia.org/wiki/Gorontalo (21 July 2015).

152

152

ประวตผวจย

ชอ – สกล

ทอย

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2548

พ.ศ. 2553

นางสาว สวฒนา มณเจรญ

28 ถ. เสาหงษ ต.พระประโทน อ.เมองนครปฐม จ. นครปฐม

สาเรจการศกษาชนประถมศกษาปท 6 จากโรงเรยนบานตนสาโรง

สาเรจการศกษาชนมธยมศกษาปท 6 จากโรงเรยนพระปฐมวทยาลย

สาเรจการศกษาปรญญาอกษรศาสตรบณฑต (ประวตศาสตร) จากคณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

ค1945-1957 ศ - silpakorn university...บ ณฑ ตว ทยาล ยมหาว...

Documents