ของ¸าร...ศ.ดร.เอนก เหล าธรรมท ศน | น บต...

รวมบทปาฐกถาและขอเขยน

การกระจายอำนาจ=การคนอำนาจ สการจดการตนเองของชมชน ทองถน และสงคม

ของ ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน

สนบสนนการจดพมพ โดย สำนกงานปฏรป (สปร.)

กนยายน พ.ศ. 2555

บทน

aw.indd 1 9/13/12 2:22:41 PM

สการจดการตนเองของชมชน ทองถน และสงคม

สนบสนนการจดพมพ สำนกงานปฏรป (สปร.)

บรรณาธการบรหาร สถาบนปญญาสาธารณะ

พมพท โรงพมพเดอนตลา

ออกแบบปก ศรณย ภญญรตน

รปเลม วฒนสนธ สวรตนานนท

พมพครงท1 กนยายน 2555

จำนวน 3,000 เลม

ราคา80บาท

ขอมลทางบรรณานกรมของสำนกหอสมดแหงชาต เอนก เหลาธรรมทศน. การกระจายอำนาจ=การคนอำนาจ สการจดการตนเองของชมชน ทองถนและสงคม. -- นนทบร : สำนกงานปฏรป (สปร.), 2555. 98 หนา. 1.การปกครองสวนทองถน. 2. ทองถน, การจดการตนเอง. 3. ชมชนทองถน. 4. การกระจายอำนาจ. I. ชอเรอง. 352.1409593 ISBN 978-616-7697-02-4

การกระจายอำนาจ=การคนอำนาจ

รวมบทปาฐกถาและขอเขยนของ ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน

aw.indd 2 9/13/12 2:22:41 PM

เวทการประชมสมชชาปฏรประดบชาตครงท2 ทเพงผานไป ซงจด

ขนเมอวนท31มนาคม-2เมษายน2555 โดยคณะกรรมการจดสมชชา

ปฏรป(คจสป.) และมสำนกงานปฏรป(สปร.) เปนฝายสนบสนนฯนน

คณะกรรมการจดสมชชาปฏรป(คจสป.) ไดแตงตงคณะทำงานวชาการ

เฉพาะประเดนขน หนงในประเดนทสำคญคอ การปฏรปโครงสรางอำนาจ

สการปรบดลอำนาจทเหมาะสมระหวางรฐบาลกบชมชนทองถน โดยม

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน เปนประธานคณะทำงานฯ จากการศกษา

ทบทวนและจดเวทรวมกบภาคเครอขายฯ พบวาความเหลอมลำของอำนาจ

ยงคงดำรงอยในสงคมไทยและนบวนยงมความซบซอนมากขน

เครอขายสมชชาปฏรปฯ ไดเหนชอบและสนบสนนประเดนดงกลาว

ในเวทการประชมสมชชาปฏรประดบชาตครงท2 โดยแสดงความมงมนท

จะตองขบเคลอนและตดตามใหมการปฏรปโครงสรางอำนาจเพอมงสการ

ปรบดลอำนาจระหวางรฐบาลทองถนและชมชน

ผลจากการประชมเวทการประชมสมชชาปฏรประดบชาต

ครงท 2 น เกดการสานตอเจตนารมณของเวทสมชชาปฏรป สงผลให

เครอขายสมชชาปฎรปฯในระดบพนทมความตนตว หลายพนทรวมนำ

ประเดนการปฏรปโครงสรางอำนาจฯระหวางรฐบาลกบชมชนทองถนไป

ขบเคลอน บางพนทชประเดนจงหวดจดการตนเอง เกดเปนเครอขาย

จงหวดจดการตนเอง ซงเปนนมตใหมของความเขมแขงของชมชนในพนท

ทจะรวมสรางสงคมประชาธปไตย สรางความเปนพลเมองและสรางความ

รวมมอกบหนวยงานภาครฐในการพฒนาชมชนทองถน

คำนำ

aw.indd 3 9/13/12 2:22:41 PM

ในโอกาสนเอง สำนกงานปฏรป (สปร.) ยงไดรบเกยรตจาก

ศ.ดร.เอนกเหลาธรรมทศนใหนำผลงานบทปาฐกถาและขอเขยนของทาน

ทมประเดนเกยวเนองกนอนไดแก1) ชมชนและทองถนทจดการ-บรหาร-

พฒนาตนเอง (Self-Government): เปลยนกระบวนทศนรฐไทย

2) ประชาธปไตย3 ระดบ: ปฏรปชมชน3) การกระจายอำนาจคอการ

คนอำนาจใหประชาชน ชมชนและทองถน และ4) การปฏรปโครงสราง

อำนาจสการปรบดลอำนาจทเหมาะสมระหวางรฐบาลกบชมชนทองถน

ซงเปนชดความรททรงคณคา แสดงความเชอมโยงถงทมาของหลกคดและ

แนวคดของการจดสรรอำนาจ และบทบาทของชมชนทองถนในสงคมโลก

และสงคมไทยทงายตอความเขาใจ จงรวบรวมเรยบเรยงและจดพมพเปน

หนงสอเลมนขน พรอมนำออกเผยแพรเพอสรางความเขาใจ และการเรยนร

แกสงคมวงกวาง

สปร. จงหวงเปนอยางยงวา ความรจากหนงสอเลมนจะสราง

จนตนาการใหมแกเครอขายชมชนทองถน นกวชาการและผกำหนด

นโยบายทเกยวของเพอใหเปนสวนหนงทจะนำการเปลยนแปลงมาสการ

สรางดลอำนาจระหวางรฐบาลทองถนและชมชนใหเกดขนไดในทสด

สำนกงานปฏรป(สปร.)

aw.indd 4 9/13/12 2:22:41 PM

บทนำ 7

1.ชมชนและทองถนทจดการ-บรหาร-พฒนาตนเอง 11

(Self-Government):เปลยนกระบวนทศนรฐไทย

2.ประชาธปไตย3ระดบ:ปฏรปชมชน 23

3.การกระจายอำนาจคอการคนอำนาจใหประชาชน 41

ชมชนและทองถน

4.การปฏรปโครงสรางอำนาจสการปรบดลอำนาจ 61

ทเหมาะสมระหวางรฐบาลกบชมชนทองถน

แนะนำผเขยน 76

สารบญ

aw.indd 5 9/13/12 2:22:42 PM

การขบเคลอน การกระจายอำนาจ

จงจำเปนตองไดรบการทบทวนพรอมกบการแสวงหา

มมมองใหม

aw.indd 6 9/13/12 2:22:42 PM

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน | �

นบตงแตประเทศไทยมการประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ.2540

อนเปนผลใหมการตราพ.ร.บ.กำหนดแผนและขนตอนการกระจายอำนาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถนพ.ศ.2542ขนมาบงคบใชนน ไดกอเกด

หนวยปกครองในระดบพนทเพมมากขน ทงองคการบรหารสวนตำบล

เทศบาลและองคการบรหารสวนจงหวด นบรวมจำนวนกวาหมนแหงทว

ประเทศเพอใหบรการสาธารณะแกประชาชน ตอมาภายหลงยงมการ

เปลยนแปลงและประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหม พ.ศ.2550 ทมการเพม

อำนาจใหกบองคกรปกครองสวนทองถนมากขนเปนลำดบ ในดานหนง

อาจมองไดวาเปนการเปดเวทใหกบชมชนทองถนไดเรยนรและพฒนา

ศกยภาพการบรหารจดการทองถน โดยใหอยภายใตกรอบภารกจทไดรบ

การถายโอนจากภาครฐสวนกลาง การกระจายอำนาจในลกษณะนดำเนน

การมากวาหนงทศวรรษแลว ทองถนกลบยงประสบอปสรรคจากกฎ

ระเบยบทรฐสวนกลางกำหนด มขอจำกดในการดำเนนภารกจทไดรบการ

ถายโอน ขาดการมสวนรวมของประชาชนในการจดการและดแลทรพยากร

ของชมชนทองถนรฐกยงคงรวมศนยอำนาจไวทสวนกลางตอไป

บทนำ

aw.indd 7 9/13/12 2:22:43 PM

8 | การกระจายอำนาจ=การคนอำนาจ

ในขณะทสภาพแวดลอมภายในประเทศ ภมภาคและโลก กำลง

เปลยนแปลงอยางรวดเรวในปจจบน ทงในดานเศรษฐกจ สงคม การคา

การลงทน รวมทงการจดการทรพยากรและภยพบตทางธรรมชาต รฐ

สวนกลางไมอาจรวมศนยอำนาจและแบกรบภาระดงกลาวเพยงลำพงไดอก

ตอไป กลไกรฐสวนกลางจำเปนตองทบทวนและปรบเปลยน คงมอาจ

ปฏเสธบทบาทของชมชนทองถนทจะตองสรางเสรมสนบสนนใหเกดความ

เขมแขง และเขามารวมในการบรหารจดการและรบผดชอบภารกจหนาท

ตางๆมากขน

ขณะเดยวกน สงคมไทยกำลงอย ในชวงการเปลยนผานของการ

พฒนาประชาธปไตย ซงคนไทยมกจะเขาใจวาการพฒนาประชาธปไตยม

แบบเดยวในขณะทประชาธปไตยมได3แบบไดแกประชาธปไตยระดบชาต

ประชาธปไตยระดบทองถนและประชาธปไตยชมชน ซงหวใจของ

ประชาธปไตยทขาดไมไดคอ ทำอยางไรจะใหคนไดรสกเปนเจาของ

บานเมอง ใหคนรสกวาไดทำอะไรใหบานเมองโดยตรงมากทสดเทาทจะ

ทำได ดงนน การทประชาชนบรหารจดการบานเมองดวยตนเอง จงเปน

ประชาธปไตยทางตรง เปนรปแบบการปกครองทนาจะเหมาะสม สอดคลอง

กบแนวคดใหมของการกระจายอำนาจทตองการการปฏรปโครงสรางอำนาจ

สชมชนทองถนบรหารจดการตนเอง

แตองคกรปกครองสวนทองถนของไทยวนน จะยงคงตดกบดกบน

เสนทางการกระจายอำนาจของตน ยากทจะหลดพนจากพนธนาการของรฐ

สวนกลางทมแนวคดเอกนยมเปนสรณะหากในแวดวงทองถนยงคงผลกดน

การกระจายอำนาจโดยดำเนนไปบนเสนทางททำกนอยแบบเดมน

การกระจายอำนาจจงเปนการคดบนกรอบเกา การคดกรอบใหมคอ

การคนอำนาจ การบรหารจดการตนเอง การมรฐทยอมรบสงคมหลากหลาย

ระดบพหลกษณพหวฒนธรรม

aw.indd 8 9/13/12 2:22:43 PM

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน | �

กาวตอไปของการขบเคลอนการกระจายอำนาจ จำเปนตองไดรบ

การทบทวนปรบเปลยนพรอมกบการแสวงหามมมองใหม

มมมองและแนวคดใหมเหลานถกนำเสนอโดย ศ.ดร.เอนก

เหลาธรรมทศนผานบทปาฐกถาและขอเขยนในเรอง1)ชมชนและทองถน

ทจดการ-บรหาร-พฒนาตนเอง(Self-Government): เปลยนกระบวนทศน

รฐไทย2)ประชาธปไตย3ระดบ:ปฏรปชมชน3)การกระจายอำนาจคอ

การคนอำนาจใหประชาชน ชมชน และทองถน และ4) การปฏรป

โครงสรางอำนาจสการปรบดลอำนาจทเหมาะสมระหวางรฐบาลกบชมชน

ทองถน ในหลายโอกาสของเวทการประชมทเกยวของกบชมชนทองถน

ซงใหทงวธคด แงคดและมมมองใหมทปรารถนาจะเสรมแนวทาง กระตน

ผลกดน และสรางความเชอมนใหกบทศทางทกำลงดำเนนการของชมชน

ทองถนและสงคมในการบรหารจดการตนเอง เพอเปนรากฐานของการ

พฒนาประชาธปไตยของไทยตอไป รายละเอยดของแตละบทความจะได

นำเสนอเปนลำดบในบทถดไป

aw.indd 9 9/13/12 2:22:43 PM

รฐไทยนน ถอเอกนยม เปนสรณะ

aw.indd 10 9/13/12 2:22:44 PM

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน | 11

เรองทวาจะทำอยางไรทองถนชมชนสงคมประชาสงคมจะดแล

และจดการตนเองไดนนเกยวของกบลกษณะของรฐมาก

แมเราจะอยในระบอบประชาธปไตยแตกลบมรฐรวมศนยมากเนน

เอกนยมเปนหลกคดคอชาตเดยวภาษาเดยวอำนาจรฐเดยวหรอรฐเดยว

อยางเถรตรงอำนาจสาธารณะอยกบรฐแตผเดยวรฐผกขาดการแกปญหา

จดการ บรหาร ดแลสงคมและประเทศ ไมคอยมททางใหกบความคด

เชงซอน ความคดหลายมต หลายระดบ ไมมรฐยอย การปกครองทองถน

รปแบบพเศษทสามจงหวดภาคใตมไมได ภาคทเปนทองถนมไมได มณฑล

ทเปนทองถนมไมได76จงหวดตองเหมอนกนหมดปกครองจากกรงเทพฯ

โดยตรง ทองถนนนยอมใหมตามคานยมสากล แตตองไมมฐานะ

ทรพยากร และความชอบธรรมมากนก ไมมชมชนและประชาสงคมทม

ชมชนและทองถน ทจดการ-บรหาร-พฒนาตนเอง (Self-Government): เปลยนกระบวนทศนรฐไทย1

1.

1ถอดความจากปาฐกถาของศ.ดร.เอนกเหลาธรรมทศนในเวทประชม“ฟนพลงชมชนทองถนสการอภวตนประเทศไทย ครงท2 พ.ศ.2555” เมอวนท1 มนาคม พ.ศ.2555 ณ ศนยการประชมไบเทค บางนา จดโดยสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม สขภาพ(สสส.)

aw.indd 11 9/13/12 2:22:44 PM


ตวตน มสถานะและความชอบธรรม เวนเสยแตรฐจะอนมตหรอมอบให

รฐไทยนนรบเหมาทำงานแทนทองถนและชมชนเกอบทกเรอง

ยำวารฐเชนนปจจบนมระบบรฐสภารฐธรรมนญนกการเมองเปน

หนาตาหรอเปนหว แต ตวตน หรอหวใจ หรอวธทำงานเปนราชการ

มกระทรวงและกรมเปนตวตนและจตวญญาณ จะปฏวตกนกครง จะราง

รฐธรรมนญกหน สงทไมแตะกคอรฐเชนน ในการยดอำนาจแตละครง

แคยบสภา ยบคณะรฐมนตรกพอ รฐเดยวรวมศนยผกขาดอำนาจ

สาธารณะเชนนใครแตะตองไมได

รฐรวมศนยแบบไหน แบบทมนายกรฐมนตร คณะรฐมนตร

รฐมนตร ปลดกระทรวง อธบด เปนหลก เปนกรมมาธปไตยคอปกครอง

โดยกรมการบงคบบญชาทำโดยกรมทงหลายเปนหลก ภมภาคของไทย

จรงๆ แลว คองานสนามของบรรดากรม คอผลบวกของงานสนามของ

บรรดากรม งบประมาณกมกรมเปนผตงผขอ การบงคบใชกฎหมายกเปน

งานของกรม ความจรงการรางกฎหมาย พระราชบญญต และพระราช

กำหนดกรเรมจากกรมเปนสวนใหญ

จงหวดและอำเภอ จรงๆ ไมมคน ปลดอำเภอ นายอำเภอ ผวา

ราชการจงหวด เปนคนของกรมการปกครองและสำนกงานปลดกระทรวง

มหาดไทย พนทในประเทศไทยถอเปนพนทเดยว จงหวดเปนเพยงสวนยอ

หรอสวนยอยของประเทศ เปนพนทหรองานสนามของกรมตางๆ องคกร

ปกครองสวนทองถนกคอสวนยอและสวนยอยของอำเภอหรอจงหวด

รฐไทยนนถอเอกนยมเปนสรณะ ทกอยางตองมหนง เปนหนง

เทานน เปนหลกคดของรฐไทยในรอบกวาหนงรอยปมาน เปนฐานคดท

แรงมาก จนคนไทยแทบมองไมเหนวาจะพฒนาประเทศโดยทองถนขนาด

ตางๆระดบตางๆกนาจะไดจะสรางทองถนทใหญระดบภาคหรอมณฑลก

นาจะลองจะใหจงหวดเปนทองถนจดการตนเองมากขนกนาจะสงเสรม

aw.indd 12 9/13/12 2:22:45 PM


เอกนยมน คำนงแตความเปนชาตเดยวกนเทานน จนลมวาความจรง

ประเทศไทยเรามหลายเอกลกษณ หลายความภมใจ หลายความภกดได

โดยไมตองทงชาต สงคมไทยจรงๆ เปนพหลกษณกวาทเราคด เปนสงคม

ผยายถน ผอพยพอนประกอบดวยถนตางๆ ภาคตางๆทมพหลกษณมาก

หลากหลายกวาทเราคด คนสวนนอยในสงคมไทย จรงๆ แลว อาจเปน

คนสวนใหญเชนคนลาวคนจนแมแตคนมอญคนไทใหญกมมากคนเขมร

เยอะคนพมาเยอะคนอสลามมมากกวาทเราคด

เอกนยมจะไมเหนใครนอกจากรฐหนงเดยวเทานนทจะเปนผปฏรป

หรอพฒนาหรออนรกษประเทศหรอชาตได และทนาทงทสด คนไทยลวน

ยอมรบรฐรวมศนยผกขาดอธปตยทมกรมและกระทรวงเปนเครองมอใน

การทำงานระยะหลงรฐเชนนถกแตงเตมใหมประชาธปไตยมรฐธรรมนญ

มองคกรอสระ มศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง องคกรมหาชน มการม

สวนรวม มพลเมอง มประชาสงคม มการปฏรป แตทกคนทกฝายตงแต

ทหาร ขาราชการ นกการเมอง นกวชาการ นกกฏหมาย นกปฏรป ตาง

ยอมรบรฐเชนนไมมากกนอย

เหตการณใหญหรอวกฤตใหญ เชน2475,2516,2519,2535,

2549-2555 หาไดกระทบรฐชนดนมากนก เราขดแยง ตอส ทะเลาะ กน

ในแทบทกเรอง แตไมเคยแตะเรองพนฐานของรฐ ทกวนนแทบจะไมมใคร

โยกคลอนการรวมศนยผกขาดอำนาจสาธารณะทมกรมเปนทตงนเลย เรา

ทะเลาะกนทระดบหวหรอหนาตา แตไมสนใจตวตน จตวญญาณของรฐท

กำลงบรหารและพฒนาประเทศนมากนก

รฐราชการรวมศนยผกขาดอำนาจและทรพยากรสาธารณะเชนทวาน

เรมดวยการปฏรปในสมยรชกาลท5 เรมจากการปกครองพนททวประเทศ

ใหเปนเทศาภบาล ในตอนแรกกรมยงมไมมากและไมไดหยอนลงไปส

จงหวดและอำเภอมากนกเนนการรวมศนยมาตรฐานเดยวเอกภาพและ

aw.indd 13 9/13/12 2:22:45 PM


การควบคม ประชาชนและพนททวประเทศ สถาปนาอำนาจรฐเหนอ

ดนแดนทแบงชดออกจากดนแดนเพอนบาน หรออาณานคม. พนทของรฐ

เชนนจะชดเจนเมอเปนเสนกนเขตแดนระหวางประเทศแตสำหรบในประเทศ

เองแลว ชมชน-ทองถน ไมอาจอางอำนาจหรอทรพยากรเหนอพนทใดๆ

หรอเหนอกำลงคนใดๆทงสน เปนเพยงสวนยอ สวนยอย ทถกประดษฐ

ลบลาง เปลยนแปลง ไดดงใจจากสวนกลางจากรฐ ชมชน-ทองถนในไทย

ไมใชองครวมขนาดเลก ไมใชบรณาการขนาดยอม ทอยไดดวยตนเอง

มศกดศรและความชอบธรรมดวยตนเอง

การเปลยนแปลงการปกครองพ.ศ.2475ทำใหมณฑลหายไปพ.ศ.

2500 ทำใหเกดการพฒนาโดยสวนกลาง มกรมมากขน ตงแต พ.ศ.2516

เปนตนมามกรมและคณะกรรมการมากขนเรอยๆจากยคถนอมเปนตนมา

กรมมากขนๆ หยอนตวลงไปพนท ความเสอมของกระทรวงมหาดไทย

ทำใหการปกครองพนทเรมเปนงานเฉพาะไปเรอยๆหลงยค14ตลา2516

บรรดารฐมนตรตางพรรค ยงแขงกนแหยกรมตางๆ ของกระทรวงลงไป

จงหวดเพอประโยชนในการเลอกตง

รฐรวมศนยผกขาดอำนาจสาธารณะเชนนมความเปนมาอยางไร?

เอาตวอยางมาจากรฐสมบรณาญาสทธ และรฐประชาธปไตยของฝรง ขอ

เลาถงฝรงเศสในฐานะตนแบบ ในยคกลางกอนยคสมบรณาญาสทธ ม

กษตรย เจา ขนนางแตไมมรฐ เพราะอำนาจสาธารณะแบงกนถอ ระหวาง

บานเมองทมกษตรยหรอเจากบบรรดาประชาสงคม-ชมชนและภาคสงคม

ตวอยางทองถนกเกดตอนชวงน การเกดรฐในตอนแรกกคอการเกดสม

บรณาญาสทธหากอธบายอกแบบหนง แตประเดนทตองสนใจคอ การ

ปกครองกนเอง จดการตนเองของชมชน สงคม ทองถน คอยๆ หมดไป

กลดหรอคอลเลจหรอสงคมยอยทงปวงหมดความหมาย

aw.indd 14 9/13/12 2:22:45 PM


แนวคดดงเดมทวาสงคมเทากบสงคมยอยรวมๆ รวมๆ กนเรมหมด

จากนนมาแมตะวนตกจะกลายไปเปนเสรนยมเปนประชาธปไตยแตสงคม

และทองถนลดบทบาทลง ดแลและจดการตนเองไดนอยลง รฐทรบเหมา

ทำแทนพรอมกบกำกบแนะนำสงสอนสงคมและทองถนเขามาแทน

สยามในยคเผชญกบอาณานคม กตองตามเขา ชมชน-สงคม-

เอกสทธ ทเดมเองกมไมมากนกอยแลวยงหดหายไป หรอลดความสำคญ

ลงไปเชนกน พหนยมซงเดมเรากมไมนอยกลายเปนเอกนยม ประเทศราช

หวเมองทองททองถนตางๆ เรมถกบงการควบคมโดยสวนกลางมากขนๆ

เอกสทธ อสระ ความรเรมนอยลงเรอยๆ ในขณะทรฐและชาตโดดเดนขน

เรอยๆ

กลบมาทฝรงเศสแมแบบกฎหมายของชาตไดเขาไปแทนทกฎหมาย

ทองถน กฎหมายเมอง กฎหมายพระ กฎหมายมหาลย กฎหมายกลด

สมยหลยสท14คอยคทองของการเรมรวมศนยและผกขาดอำนาจสาธารณะ

เชนน คำวาอธปตยเรมเกดขน มความหมายวา สงสด เดดขาด อำนาจ

สาธารณะในการดแลจดการตนเองถกยดจากครอบครว วรรณะ ศาสนา

สถาบนและสงคมยอย(คอลเลจ)ตางๆรวมทงทองถนมาอยกบรฐ

หลงจากยคพระเจาหลยสตอมามการปฏวตค.ศ.1789บรรลอโลก

ซงไมไดเปนแคปฏวตประชาธปไตยอนนำมาสสาธารณรฐในทสด แตยง

เปนการรบเอาการรวมศนยผกขาดอธปตยมาตอยอดดวยประชาธปไตย

รฐธรรมนญ และนกการเมอง ความจรงยงทำใหรวมศนยและมอำนาจ

อธปไตยไดมากขนอกดวย เพราะเสรมดวยความชอบธรรมของรฐสภา

การเลอกตง การเชดชประชาชน ดในแงหนงฝรงเศสเปลยนเปนประชา-

ธปไตย แตอกแงหนงยงคงเปนรฐราชการรวมศนย-ผกขาดอำนาจสาธารณะ

มการยกเลกคอมมนหรอเมองอสระแบบโบราณทงหลายแลวเปลยนเปน

องคกรปกครองสวนทองถน ตามกฎหมายและรฐธรรมนญของรฐทสวม

aw.indd 15 9/13/12 2:22:46 PM


เสอคลมประชาธปไตย รฐชนดนยกเลกอำนาจบทบาทและเอกสทธตางๆ

ของชมชนประชาคมประชาสงคมตางๆรวมทงศาสนจกรหมด

ในประเทศอนๆในยโรปการรวมศนยผกขาดอธปตยอาจไมหนกเทาน

แตโดยสาระกคลายกน ประเทศท ไมเปนรฐเดยวเชน สหรฐอเมรกา

สวสเซอรแลนดเยอรมนรฐอาจไมรวมศนยผกขาดเทาน.ในสหรฐอเมรกา

พวกแอนตเฟเดอราลสต (Anti-Federalist) ทำใหการผกขาดอำนาจ

สาธารณะโดยรฐบาลกลางทำไดไมมากเกนไป แตเทยบกบอดตแลวกมาก

ขนเยอะทเดยว

สยามกรบตนแบบเหลานทงจากตะวนตกโดยตรง และจากอาณานคม

ของตะวนตกรอบบานทนน ยงมเหตผลทฝรงจะยดอำนาจและบทบาทจาก

สงคม ชมชน ทองถน ของคนพนเมอง มากกวาททำในเมองแมของตน

ดวยซำ เพราะคนทถกยดเปนคนละผว คนละเผา คนละภาษา คนละ

วฒนธรรมเหนๆ อย บวกกบความจรงทสยามแตดงแตเดมนน ภาคสงคม

ตางๆ กแยกไมคอยออกจากภาครฐอยแลว กยงงายทจะกลายใหเปนรฐนยม

เสยหมดในการแกปญหาหรอนำพาประเทศไปสความอารยะแบบสมยใหม

ในตอนแรก สมยรชกาลท5 รฐทมกรงเทพฯ และภาคกลางเปน

ฐาน ทเรามองวาเปนรฐปฏรปทนสมย ทนตะวนตกนน ยดอำนาจจากหว

เมองและประเทศราช จากขนนาง เลกไพร สรางศาสนจกรใหเปนหนง

เดยวกนและขนตอสงฆราชองคเดยวทกรงเทพฯ ยกเลกภาษา ไมสงเสรม

ภาษา เอกลกษณและวฒนธรรมถนหรอภาค สงขาราชการไปพนท

ทวประเทศ ยดอำนาจการเกบภาษและการคลงจากเมอง นคร ประเทศราช

ตำรวจถกสงจากกรงเทพฯ เทานน ครจากกรงเทพฯ รถไฟไปทวประเทศ

การปกครองพนทมแตเทศาภบาลแตไมมองคกรปกครองสวนทองถน

การศกษาของทองถนตางๆถกยกเลก ประวตศาสตรและตำนาน

ทองทหรอทองถนถกแทนทดวยประวตศาสตรชาต มเสนาบด อธบด แตก

aw.indd 16 9/13/12 2:22:46 PM

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน | 1�

มสมหเทศาและเจาเมอง ในตอนรชกาลท5-7นน ความจรงกยงใหบทบาท

มณฑลและเมองสง สงคมและชมชนกยงพอรกษาบทบาทไดบาง ความคด

ทวารฐเปนผนำ ผร ผทนสมยกวา เรมกอรป ในขณะทชมชนตางๆ

ภาคสงคมในรปตางๆ ประชาสงคมตางๆ ถกทำใหเปนชาวบาน เกาแก

เชยลาสมยไมรบผดชอบไมมหลกวชาและไมเปนชาต

บางทานเรยกรฐสมยรชกาลท5-7 วาสมบรณาญาสทธราชยกไมผด

แตประเดนของเราไมไดเพงไปวาพระมหากษตรยกลายเปนผมอำนาจสมบรณ

หากจะเนนวาเปนรฐทไปยดเอาอำนาจในการดแลจดการบรหารและพฒนา

ตนเองมาจากสงคมและทองททงหลายดวย

รฐรวมศนยผกขาดอำนาจสาธารณะเชงเดยวเชนนสบทอดตอมา

จากทยอดเคยเปนสมบรณาญาสทธราชย เปลยนยอดมาเปนประชาธปไตย

ในเวลาตอมา

การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 นำมาซงประชาธปไตย

และรฐธรรมนญ สลบกบการยดอำนาจและเปนกบฎหรอรฐประหารและ

การปกครองของคณะทหาร มการถกเถยงโตแยงตอสจบกมคมขงเลก

บรรดาศกด จำกดอำนาจพระมหากษตรย แตในดานหนงรฐรวมศนยผกขาด

อธปตยนกยงอยยงยนยง และรวมศนย-ผกขาดยงขนเรอยๆ ชอบธรรมขน

ดวยรฐธรรมนญและการเลอกตง ในป พ.ศ.2476 มความรเรมใหมคอตง

องคกรปกครองสวนทองถน เทศบาลขน แตในทสดองคกรปกครองสวน

ทองถนกถกผนวกเขากบสวนภมภาคและสวนกลางอยางเรยบรอย ใครท

คดจะใหเทศบาลมบทบาทสรางความผาสกแกอาณาประชาราษฎรกดไมทน

สมย ตองสวนภมภาคส ตองสวนกลางส จงจะยอด ชมชน ทองถน

ประชาชน คอคนรบบรการจากรฐ ควบคมจากรฐ อมช ดแล จดการ

พฒนา โดยรฐ อยเฉยๆ อยาซกซน อยาสงเสยง พวกเรารฐ รฐบาล

ขาราชการ นกการเมอง ของประเทศกำลงมาชวย บางทานเรยกรฐไทย

aw.indd 17 9/13/12 2:22:46 PM


สมย พ.ศ.2475-2516 วา อมาตยาธปไตย กไมผด แตโครงรางและ

อวยวะของรฐเชนนใกลเคยงมากกบรฐสมบรณาญาสทธทเดยว

ยอนกลบมา การเชดชรฐธรรมนญ และสรางชาตนยมของคณะ

ราษฎรนน ดำเนนไปโดยไมไดสงสยแมแตนอยในตวแบบรวมศนย-ผกขาด

อธปตย ขาราชการเปนหลก ทองถนและสงคมไมมบทบาทยกเวนในฐานะ

ทเปนเพยงสวนยอ สวนยอยของชาตเชนน ตอมาเผชญกบสงคมนยม

คอมมวนสต พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย รฐบาลยงปลกเราคนใน

ชาตใหเปน เอกภาพ เอกนยมมากขน การปองกนประเทศเปนเรองของ

ทหาร สวนกลาง การตางประเทศกเปนภาระของสวนกลางเทานน คอ

กระทรวงการตางประเทศและทหารเทานน ชาตนยมดำเนนไปพรอมๆ กบ

รฐนยม

ยคกอน14ตลา2516นนการพฒนาประเทศกลายเปนการพฒนา

โดยสวนกลาง สภาพฒน ธนาคารแหงประเทศไทย กระทรวงพฒนาการ

แหงชาตมหาวทยาลยตางๆภมภาครกษาความเรยบรอยและสงบทองถน

แทบสญพนธ ถกวาทกรรมเรองชาต รฐ เทคโนแครทสวนกลาง กระหนำ

จนออนปวกเปยกอนง ระยะหลงๆ5ปมาน ยงโดนธรรมาภบาลผสมโรง

วจารณดวย ตอมาถกกระแสวจารณพวกสบสายเลอด-สกลผกขาดทองถน

กระแทกซำสวนขอวจารณทวาทองถนและประชาชนยงไมพรอมนกเปน

วาทกรรมถาวรทเดยว ชวยปดบงศกยภาพของชมชนและทองถนไดเปน

อยางดทสำคญบางทขาราชการและพนกงานของทองถนเองกคดอยางนน.

นกคดนกวชาการทมกำเนดจากตางจงหวดจากอำเภอจากทองถนกระทง

จากอบต.กคดอยางนน.สวนกลางและชาตคอความหวงคอทางรอดนคอ

ความคดของคนทกระดบแมกระทงคนมการศกษาสง ทองถนยงไมพรอม

ชมชน ประชาชน ยงไมพรอมทจะดแลตนเอง จงรบบรการจากรฐไปกอน

ใหรฐรด ปรารถนาด บรหารใหทานไปกอน รบนโยบาย รบผลประโยชน

aw.indd 18 9/13/12 2:22:48 PM


รบการควบคมไปกอน การดแลจดการตนเองนน ตองรอกอน รอตอไป

เกอบจะรอตลอดกาล มขอสงเกตวา คนไทยสวนใหญคดแบบสวนกลาง รด

รกวาทงนนมนอาจจะเกยวกบการเรยนหนงสอจากสวนกลางเทานนแมจะ

มาจากตางจงหวดตางอำเภอกบชารฐบชาสวนกลางและภมภาคชอบดเบา

และวจารณทองถนพรอมๆกบทชอบคอนขอดและกนดานกการเมองสลบ

กบการมองวาประชาชนยงไมพรอมตลอดกาล ยงประชาชนจะปกครอง

ดแลทองถนหรอบานเมองเองดวยแลวยงเปนไปไมได

ทจรงสบปมานบานเมองเรามการกระจายอำนาจใหทองถนเคยงค

กบการสรางประขาสงคม จตอาสา ความเปนพลเมอง นตรฐ นตธรรม

นตราษฎร กอนนมแนวคดวฒนธรรมชมชน เอนจโอ แตทงหมดนหากยง

คดในกรอบเกา รฐรวมศนย-ผกขาด กจะไดผลไมมาก การปฏรปสงคมท

เรมสมยนายกอภสทธ กยงไมออกจากกรอบเกา รฐบาลของไทยรกไทย

พลงประชาชนเพอไทยกเชอมนกบการพฒนาและการนำประเทศจากสวน

กลางทชาญฉลาด แตพวกเราทนงอยตรงนอยากดแล บรหาร และพฒนา

บานเมองของเราดวยตนเองดวย เราอยากออกจากรฐรบเหมาทำแทน

อยางนบางรฐและรฐบาลหรอสวนกลางสวนภมภาคอาจดจรงเกงจรงแต

เราไมหยดแคการปกครองทด เราอยากไดการปกครองตนเองดวย เรา

อยากไดโอกาสทรพยากรอำนาจและความชอบธรรมในการดแลทองถน

ตนเองชมชนและประชาคมของตนเองมากขน

เพอไมใหมองสดขว ขอชวารฐรวมศนย-ผกขาด ทำแทนทกลาวมา

มความสำเรจและผลงานมาพอควรในรอบหนงรอยปมานไดพฒนาสราง

ชาตสรางระบบกฏหมายสรางเศรษฐกจสรางความมนคงสรางประชา-

ธปไตย สรางการศกษา สรางสวสดการมา แตขณะน ใกลถงทางตนแลว

ลกตมแหงการปฏรปตองเหวยงออกจากรฐนยม เอกนยม รวมศนย

กรมมาธปไตย การผกขาดอธปตยโดยรฐ ไปสภาคสงคมทมบทบาท ม

aw.indd 19 9/13/12 2:22:49 PM


ความชอบธรรม มศกดศร มชมชน ประชาสงคม และทองถนทจดการ

ตนเอง ดแลและพฒนาตนเอง มจนตนาการ มความสรางสรรค มความ

ใฝฝนของตนเอง ไมใชเปนเพยงผรบบรการ รบการกำกบดแล ควบคม

สอนสงโดยรฐเทานนตองเกดขน

การกระจายอำนาจคอการคดในกรอบเกาการพฒนาประเทศโดย

รฐบาลคอกรอบเกาเชนกน จะใสเงน และธรรมาภบาลเขาไปอกเทาไรกจะ

ไมดขนมากอาจถงเวลาทตองยกเครองรฐไทยดวยหลกคดใหม

หลกคดหรอกระบวนทศนใหมคอ คนอำนาจ คนใหทองถน ชมชน

ประชาสงคม. คนใหพนท แตเนนทองถนไมใชภมภาค มอบภาระและ

อำนาจหรอทรพยากรใหทองถนและสงคม หดอำนาจ ลดบทบาท ลด

ทรพยากรของสวนกลางและภมภาค

ไมใชแคใหนำหนกพนทมากขน ในความหมาย ผวาฯซอโอ หรอ

งบลงทจงหวดมากขนเทานน แตคนอำนาจใหชมชน ประชาสงคม และ

ทองถนใหมากขนใหพวกเขาดแลตนเองมากขน พฒนาบานเมองตนเอง

ตามความใฝฝนตามความสรางสรรคของตนเองไดมากขน

เราเหนโอกาสทกระบวนทศนใหมจะไดเกดไหม?

เหนครบ ฝรงเศสตนแบบของเรากเปลยนไปแลว มกระทงภาคท

เปนทองถน ญปนเปนรฐเดยวเวลานกมจงหวดเปนอบจ.เทานน ไมม

ภมภาค องกฤษเปนรฐเดยว กไมมภมภาค มหนำซำยงมรฐสภาสหราช

อาณาจกร พรอมๆ กบทมรฐสภาของเวลส รฐสภาของสกอตแลนด และ

รฐสภาไอรแลนดเหนอไปดวย

ในประเทศ เราไดเหนตวอยางเรองด คนดมากมายในทองถน ใน

ประชาสงคมพวกเขามพลงมความสรางสรรคมความรกบานเมอง

รฐธรรมนญใหม หากมโอกาสตองเขยนเพอเปดทางใหเกดรฐ

พหนยม รฐทสนธกำลงกบสงคม มองสงคมคลายทมองภาคเอกชนและ

aw.indd 20 9/13/12 2:22:50 PM


ธรกจปลดเบรกปลดพนธนาการใหทองถนชมชนประชาสงคมรวมทง

ขบวนการพลเมองตอไป สรางพลงใหม เลอดใหม ทจะเปลยนแปลง

ขบดนสงคมและบานเมองไปในทศทางใหม

เราตองการรฐทปลดเบรกสนบสนนกระตนประสานนำแตไมใช

ทำแทนทำใหแมจะทำดทำเกงแตถาไมปลอยไมเปดใหเราทำเองบาง

แคการหยอนบตร แคมสทธมเสยงเทานนไมพอ แคเพยงรฐบาลจากการ

เลอกตงไมพอ แคนโยบายและงบมาลงทองทเรา ไมพอ เราอยากไดการ

ปกครองดแลและพฒนาตนเองดวย

เราตองการรฐแบบใหมทเปดทางหรอหนนทองถนและประชาสงคม

ใหเปนกำลงหลกในการแกปญหาและพฒนาประเทศใหมากขน

เราตองการรฐแบบใหมทมหลายระดบ หลายมาตรฐานได กระทง

ธรรมาภบาลกควรมไดมากกวาหนงแบบหนงระดบ เราตองการรฐแบบใหม

ทชอบและสนบสนน ความแตกตางหลากหลายมากขน รฐทยอมรบสงคม

หลายระดบ พหลกษณ พหวฒนธรรม พหศกษา แกรฐธรรมนญ แก

กฎหมายเพอเออใหเกด ปลดปลอยพลงของทองถน ชมชน ประชาสงคม

ดงทเคยปลดปลอยธรกจภาคเอกชนมาแลว; ทองถน-ชมชน-จงหวด

ทปกครองดแลตนเอง ทองถนรปแบบพเศษทมอำนาจ มบทบาท ทรพยากร

ทอำนาจกรมลดลงใหทำอยางเรงรบ

นนคอทางออกของประเทศชาตและทางออกระบอบประชาธปไตย

aw.indd 21 9/13/12 2:22:51 PM

หวใจของประชาธปไตย คอทำอยางไรทใหการปกครอง

เปนของประชาชน และใหเปนการปกครอง โดยประชาชนมากทสด

เทาทจะทำได

aw.indd 22 9/13/12 2:22:52 PM


สวสดครบทานผมเกยรต ทราบวาสวนใหญเปนผนำชมชนทองถน

และมทานนายกขององคการบรหารสวนทองถนโดยเฉพาะอบต.ทานผนำ

ชมชน ทานทมความปรารถนาดตอทองถน วนนผมไมไดเตรยมอะไรมาก

เพราะเปนการจดงานทมพลวตรสง พลวตรแปลวาการเปลยนแปลง และ

ทราบรายละเอยดมากขนๆ เมอเดนขนมาบนเวท เมอสกครมโอกาสรวม

ชมการแสดงซงผมเหนวาดมาก และไดเหนคนซงปกตไมไดเปนดารา ปกต

นงขางลาง เหนการแสดงบนเวทแลวกปลาบปลมคลายกบวาบานเมองเรา

ในอนาคตนาจะมการเปลยนแปลง และอยากจะบอกความรสกอยางหนง

คอ ไดเหนการรองเพลงชาตทมพลงมากทสด มากกวาตอนนกกฬาทมชาต

ไดรบเหรยญทองโอลมปกเสยอก

ประชาธปไตย 3 ระดบ: ปฏรปชมชน2

2.

2ถอดความจากปาฐกถาของศ.ดร.เอนกเหลาธรรมทศนในเวทประชม“ฟนพลงชมชนทองถนสการอภวตนประเทศไทย ครงท1 พ.ศ.2554” เมอวนท1 มนาคม พ.ศ.2554 ณ ศนยการประชมไบเทค บางนา จดโดยสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม สขภาพ(สสส.)

aw.indd 23 9/13/12 2:22:52 PM


ผมไดรบเชญมาพดเรองแปรถนเปลยนฐานทานทงหลายคงไดรบ

หนงสอแลวแตจรงๆผมจะมาพดเรองประชาธปไตยชมชนซงเปนหนงสอ

เลมเลกทพมพโดย พอช. และผมไดทราบเพมวาผมาประชมมทงชมชน

ทองถน แตชองานคอฟนพลงชมชนทองถน เพราะฉะนนผมขอเปลยน

หวขอบรรยายเปนประชาธปไตย3ระดบ:ปฏรปชมชน

อนทจรงผมเคยพดเรองประชาธปไตย 2 ระดบมาแลว คอ

ประชาธปไตยระดบชาต และระดบทองถน แตหลงจากการคนควาและ

รบฟงกไดเหนความเปลยนแปลงกระบวนการ เหนความเคลอนไหวของชมชน

กไดเรยนรไปดวย และคดเพมเตมขนมาวาประชาธปไตยในประเทศไทย

ควรมองวาม 3 ระดบ คอ ประชาธปไตยระดบชาต ประชาธปไตยระดบ

ทองถน และประชาธปไตยระดบชมชน ตรงนเปนสวนทสำคญ ทเราตอง

เหนอยเสมอวาบานเมองม 3 ระดบทยบรวมกนไมได และขาดอนใด

อนหนงกไมได ใหเปนฐานคดทสำคญวา มชาตตองมทองถนดวย ถาพด

ตามภาษาธรรมดาของพวกเรากหมายถงองคกรปกครองสวนทองถน ไมวา

จะเปนกทม.เทศบาลองคการบรหารสวนตำบลหรอเมองพเศษ

แตทขาดไมไดอยางยงยวดคอ ชมชน ในทนมทงทเปนเขตพนท

เชนชมชนหนองสาหรายชมชนสบตยหรอชมชนสวรรณภมแตกมชมชน

ทเปนภารกจรวม เชน สมาคมศษยเกาโรงเรยนตางๆ สมาคมชาวจงหวด

ตางๆ มลนธตางๆ นนกเปนชมชน ทง3 อยางนสำคญทงสน ดงนน ทก

ครงทเรารองเพลงชาตใหระลกเสมอวามทองถนมชมชนอยดวยเสมอ

ถามองในแงทเปนสามเหลยม ตามท ศ.นพ.ประเวศ วะส มองนน

จะพบวา ชมชนเปนฐานของสามเหลยม ทองถนกจะอยกงกลาง และชาต

กจะอยบนสด แตสงทเปนอปสรรคกบการพฒนาประชาธปไตย คอคน

สวนมากมกจะเขาใจวาทง 3 ระดบใชประชาธปไตยแบบเดยวกน คอ

aw.indd 24 9/13/12 2:22:54 PM


ประชาธปไตยแบบทเลอกผนำหรอผแทนมาทำหนาทแทน เราถกสอนมา

แบบนน

วนนผมอยากจะเพมเตมจากทเราเคยถกสอนแคคำวา “ประชา-

ธปไตย” เราตองแยกเสมอวา ประชาธปไตยทไหน ระดบใด และแตละ

ระดบไมควรจะเหมอนกน ฉะนน เราตองไมไปเลยนแบบประชาธปไตย

ระดบอนเชน

• ถาทานเปนองคกรปกครองสวนทองถน ทานตองพยายามไม

เลยนแบบประชาธปไตยระดบชาต ทานตองทำประชาธปไตย

แบบทองถน

• ทานททำชมชนทองถน ทานตองตระหนกในเรองนไมไปเลยน

แบบประชาธปไตยระดบชาต

• ทานททำงานชมชนทานกตองทำประชาธปไตยแบบชมชน

สงทผมเหนวนน ทำใหผมปลาบปลม เพราะวาผมไดเหนพวกเราม

สวนรวมในการแกปญหาสงคม ไดรวมกนพฒนาบานเมอง พฒนาการ

เมอง ทผมปลาบปลมเพราะสงทสำคญทสดของระบอบประชาธปไตยคอ

ประชาชน ไมใชนกวชาการ ไมใชผนำ ไมใชผ ใหญ สงเหลานนแมจะ

สำคญ แตสงทสำคญทสด คอ ประชาชน นยามของประชาธปไตย คอ

การปกครองของประชาชนโดยประชาชนและเพอประชาชน

ตรงนเปนประเดนสำคญ เพราะประเทศไทยเรานนมกจะไปเนน

ดานเพอประชาชนถาถามวานยามของการปกครองประชาธปไตย3ระดบน

อะไรสำคญทสด คนไทยมกจะตอบวา การปกครองเพอประชาชนสำคญ

ทสด ซงเปนสงทผด แตไมไดหมายความวาเราจะไมทำเพอประชาชน ท

บอกวาผด เพราะวา การปกครองแทบทกระบอบทเคยมมา และทกำลงม

aw.indd 25 9/13/12 2:22:54 PM


อยในขณะน ลวนแตอางตนเองวาทำเพอประชาชนทงสน ระบอบตางๆ

สญญาวาจะทำเพอประชาชน และบางคนทำเพอประชาชนจรงๆ แตนน

ไมใชประชาธปไตย เพราะประชาธปไตยจะมลกษณะพเศษเพมขนคอ

เปนการปกครองของประชาชนดวยและเปนการปกครองโดยประชาชนเอง

ดวย แตถาเปนการปกครองทเนนทำเพอประชาชนอยางเดยว จะไมได

ทำใหประชาชนรสกรก รสกเปนเจาของทจะรวมดแล ขณะเดยวกน บาง

ระบอบเปนการปกครองเพอประชาชน แตไมใหประชาชนทำอะไรเลย

อยางนไมไดเรยกวาประชาธปไตย

อยากจะเสนอวา หวใจของประชาธปไตยคอ ทำอยางไรทใหการ

ปกครองเปนของประชาชน และใหเปนการปกครองโดยประชาชนมาก

ทสดเทาทจะทำได

ในความเหนของผม อยากเรยนเสนอวา ประชาธปไตยไมใชการ

เลอกนาย แตทกวนนประชาธปไตยทเราทำกนในระดบชาตคอนขางเปนไป

ในทางการเลอกนาย ทกวนนเราเลอกผแทน ใหผแทนมาเปนนายเรา ใน

ทสดไปเปนรฐมนตร ตงคณะรฐมนตร ไปเปนนายกรฐมนตร เรากยงรสก

วาเขาเหลานนเปนนายของเรา ประชาธปไตยแบบทเราทำคอเลอก

ผปกครอง เลอกผแทน โดยวฒนธรรมของเรากไมแปลก เพราะถอวาคน

เหลานนเปนผหลกผใหญ นบวาถกในระดบหนง แตกยงไมใชหวใจของ

ประชาธปไตย

เพราะหวใจของประชาธปไตยขาดไมไดคอ ทำอยางไรจะใหคนได

รสกเปนเจาของบานเมองใหคนรสกวาไดทำอะไรใหบานเมองโดยตรงมาก

ทสดเทาทจะทำได และทสำคญทสด คอตองเปนการปกครองตนเองให

มากทสดของสามญชน ของคนธรรมดา แนนอนเราไมไดรงเกยจชนชน

กลางชนชนสงเราไมไดรงเกยจนกวชาการแตปญหาของประชาธปไตยไทย

aw.indd 26 9/13/12 2:22:56 PM


ในเวลานคอ ตองปลกเรากลมคนธรรมดาขนมามสวนรวม ผมคดวา

ประชาธปไตยไทยวนนนาจะมาถงเวลาทประชาชนจะเขามารวมในการ

ปฏรปประชาธปไตยดวยตนเองได

ทกลาวอยางนเพราะคดวา เหมาะสมกบสถานการณในปจจบน

ซง5-6 ปทผานมาน นบตงแต พ.ศ.2549 เรมเหนประชาชนในบานเมอง

เราลกขนมาเคลอนไหวเรยกรองทำกจกรรมตอส แนนอนยอมมการนำ

อยดวย แตในความเปนประชาชนไมวาจะมสเหลอง สแดง สนำเงน

สตางๆ หรอผทไมเอาสกตาม มประเดน มการเรยกรอง มการกดดน ม

การตอส มผด มถก มควร มไมควร มสนต มอดกลน และกมความไม

สงบ มความรนแรง แตพอถงทสดแลวผมคดวาถามองในแงดคอ ประชาชน

เรมเขามา เรมเปนยคของประชาชน เปนยคของประชาธปไตยแลว ประชา-

ธปไตยไทยมาถงขนทไมไดมแตเพยงนกศกษา ปญญาชน ชนชนกลาง

ชนชนสงเทานนทสำคญ แตชนชนกลาง คนจน คนชายขอบ คนกงจน

ชนชนกลางทเพงกาวพนจากความยากจน ทงในชนบทและในเมอง ซงเปน

คนสวนใหญของประเทศไดขนมาสเวทการพฒนาประชาธปไตย ไดเขามา

มสวนในการบอกวานยามของประชาธปไตยคออะไร ไดเขามารวมกำหนด

วาอะไรคอนำหนกหลก นำหนกรอง และทสำคญคอไดมาบอกกบคนใน

ทกสวนของสงคมใหไดทราบวา เวลานประชาธปไตยกำลงมาสกระแส

ประชาชนแลว ซงไมใชเรองแปลกประหลาดอะไร เพราะกระแสประชาชน

นนเปนกระแสทตานทานยากทำใหผมนกถงเหตการณ14ตลาคม2516

ในวนท1 ตลาคม2516 ตอนนนเราคยกนวาประชาชนจะกาวเขา

มามสวนรวมทางการเมองไดไหม เราคดวาไมนาจะเปนไปได การเมองก

คงอยในมอของผมอำนาจไมกคน แตแลวสองสปดาหตอมา ไดเหนคลน

ประชาชนมากมายนำโดยคนหนมคนสาวนำโดยนสตนกศกษาเราไดเหน

aw.indd 27 9/13/12 2:22:56 PM


การลกฮอของประชาชนในยโรป ละตนอเมรกา และกเรมเหนในอาหรบ

ดงนน ผมคดวาถาเราสนใจประชาธปไตย โดยไมสนใจประชาชน และไม

ใหประชาชนเขามามสวนรวม ไมใหคณคากบประชาชน จะเปนเรองยากท

จะปกครองได

กลบมาทประชาธปไตยอกครง อยากจะใหทกคนเกดความภาค

ภมใจวาประชาธปไตยไมใชของตะวนตกลวนๆบางคนคดและพดอยเสมอ

วาประชาธปไตยเปนของฝรง สงคมไทยไมมประชาธปไตย สงคมตะวน

ออกไมมประชาธปไตยและมองวาประชาธปไตยกำเนดทประเทศกรซ แต

หลงจากทผมไดไปคนความากขน ไดพบวาประชาธปไตยเรมทตะวนออก

บรเวณทปจจบนคอประเทศอรกอหรานและตะวนออกกลางมสภาโบราณ

มการปรกษาหารอมคลายๆสภาชมชนของเราจากนนจงคอยๆถายทอด

ไปยงประเทศกรซซงอยทางตะวนตก ฉะนน ประชาธปไตยแบบกรซกรบ

จากตะวนออกไมไดเปนเรองของฝรงอยางเดยว

และเพอใหเปนทภมใจมากขน ในศาสนาพทธ ในครงพทธกาล

ประเทศอนเดย ชมพทวป แควนทอยทางตอนเหนอของประเทศ โดย

เฉพาะกรงกบลพสดกมการปกครองแบบทเรยกไดวาเปนประชาธปไตยม

การประชมของสภา เพอปรกษาหารอกนในการปกครอง และหานโยบาย

เพอบานเมอง โดยใชวธรวมแรง รวมใจกน ไมมลกษณะทผนำคนเดยว

ตดสนใจทำอะไรดวยตนเอง อยางทเราเหนในสมยน ฉะนน จงไมแปลกใจ

วาทำไมพระพทธองคตรสอะไรททนสมยมากเสมอ เชน ตองประชม

สมำเสมอ มตอะไรทตกลงกนแลวไมยกเลกตองถอตามนน ทเปนเชนนน

เพราะดนแดนทพระศาสดาดำรงพระชนมชพอย มพนฐานประชาธปไตย

มาแตโบราณกาล

aw.indd 28 9/13/12 2:22:57 PM


สวนในศาสนาอสลาม เปนตนกำเนดเรองความคดประชาสงคม

สงทศาสนาอสลามใชในการบรหารจดการมสยดบรหารจดการศาสนสถาน

ลวนเปนหลกทวา รฐอยสวนรฐ สงคมอยสวนสงคม รฐตองปลอยใหสงคม

เปนผบรหารมสยดพฒนาศาสนาของตนมหาวทยาลยของตนโดยทรฐไม

เขาไปแทรกแซง จะเหนวาภาคประชาสงคมสามารถบรหารจดการ และ

ระดมทนดวยตนเองได ลงทนดวยตนเองได ดงจะเหนไดจากประเทศสเปน

ทศาสนาอสลามไดเผยแพรเขาไปเปนทแรกๆ ไดสรางใหเกดประชาสงคม

ขนมากอนบรเวณใดๆในยโรป

ดงนน เราจะสรางประชาธปไตยจากพนฐานตะวนตก หรอตะวน

ออกกได ประชาธปไตยไมไดเปนแคของตะวนตกเทานน ตะวนออกกม

บทบาทมากประชาธปไตยเปนของทกเชอชาตทกศาสนาทใดทมคนสวน

ใหญนบถอศาสนาใดกสามารถสรางประชาธปไตยไดสรางความชอบธรรม

ผานศาสนาของตนเองได ถาจะยอนไปสกนดในยคกรกโบราณทมศาสนา

แบบบพกาล ยงไมมศาสนาครสตดวยซำประชาธปไตยสมยนนกเกดกอนม

ศาสนาครสต ประชาธปไตยจงไมใชเปนเรองของศาสนาครสตหรอโลก

ตะวนตกเพยงอยางเดยว ดงนน เราจงมความภมใจ มความชอบธรรม

และสามารถทจะสรางสรรคประชาธปไตยตามแบบทคนตะวนออก หรอ

แบบคนไทยตองการไดอกมาก ไมจำเปนตองตกอยในกบดกความคดตะวน

ตกอยางเดยว

ทานผมเกยรตครบ จนตนาการใหมของประชาธปไตย หรอ

กระบวนความคด กระบวนทศนเกยวกบประชาธปไตย อยากจะนำเสนอ

ใหทกคน ทอยากจะสรางชมชนทองถนขนมาอยางไรนน อยากใหมองวา

ประชาธปไตยม3 ระดบ แตละระดบไมเหมอนกน มทง ประชาธปไตย

ระดบชาต ประชาธปไตยระดบทองถน และประชาธปไตยระดบชมชน

aw.indd 29 9/13/12 2:22:57 PM


ตองยำตรงน เพราะคนไทยไมคอยสนใจเรองความคด คนไทยสนใจแต

เรองทำคนไทยทำเกงแตคดไมคอยเกงและการคดไมคอยเกงการไมฟง

ไมอาน ไมทมเทเวลาไปคดจะเปนอปสรรคตอการปฏบตมาก ผมไมแยกสอง

อยางออกจากกน การคดกบการปฏบตตองไปดวยกน ถาเราอยากปฏบต

ใหดยงตองคดใหด ตองพยายามหาความคด หาทฤษฎ หากระบวนทศน

ใหดตองสนใจวา3อยางไมเหมอนกนแตคนไทยเปนคนทแปลกคอทำได

กอนคดทำอะไรเยอะแยะแตยงไมรวาทำไปทำไม

ฉะนน จงขอเชญชวนใหทกคนคดสกนดวา เราจะทำชมชนทองถน

ไปดวยความคดอะไร กระบวนความคดแบบไหน ดวยทฤษฎแบบไหน ผม

เสนอวาทองถนทเราทำประชาคมทเราทำเราควรจะทำแบบประชาธปไตย

ทองถน ซงสำคญทสดในความเหนผม เปนพนฐานทสดของประชาธปไตย

ทงหมดเปนโรงเรยนฝกพลเมองทดยงและประเทศไทยตองการพลเมอง

มาก แมจะมประชาชน มคนยากจนจำนวนมาก แตประชาชนขาดพลเมอง

มากทสดและคนยากจนกเปนพลเมองไดคนทกคนกเปนพลเมองได

คำวา“ประชาชน”นนกตางจาก“พลเมอง” ประชาชนนนหมายถง

ใครกไดท ไม ใชชนชนนำ สวนคำวา พลเมอง หมายถงประชาชนท

กระตอรอรนอยากจะเขามาชวยบานเมอง ไมอยนงเฉย ไมเปนเพยงผรบ

นโยบายไมเปนเพยงผรบบรการและไมเปนเพยงผหยอนบตรพลเมองจะ

ตองเปนคนทชอบ และสนใจเรองของบานเมอง อยากจะทำใหบานเมองด

และกไมฝากบานเมองไวกบผนำเทานน เมอมปญหาจะไมถามวา ผนำจะ

ทำอยางไรคดอยางไรรวมทงผนำระดบชาตดวยเราตองคดแบบพลเมอง

คดแบบผใหญ ตองเลกความคดวาเปนแคผนอย ผไมร ผไมเคยทำ เปน

ผออนหด เราจะตองมความคดใหมบอกตวเองวาแมในทางเศรษฐกจเรา

aw.indd 30 9/13/12 2:22:58 PM


อาจจะยากจน ในทางการศกษาเรายงอยในระดบพนฐาน แตในทางหวใจ

ของประชาธปไตยตองไปใหถงทสด คอตองเปนพลเมองทไมสนใจแค

หยอนบตร แคใครจะมาเปนประธานกรรมการ ใครเปนกรรมการ ใครจะ

เปนนายก อบต. ใครจะเปนรฐมนตรบรหารบานเมอง แตตองสนใจ และ

เขาใจปญหาบานเมองรวมถงพยายามทจะอาสามาทำงานใหบานเมอง

แลวเรองนทำไดมากทสดระดบไหนผมเหนวาเราสามารถทำไดมาก

ทสดในระดบชมชน ทำไดรองลงไปในระดบทองถน และทำไดนอยมากใน

ระดบชาต เพราะชมชนทสำคญทสดคอ ชมชนทอย ในทองถนทงหลาย

ฉะนนแนวทางในการปฏรปประชาธปไตยของเราเราตองกลบสามเหลยม

เสย เอาความสำคญไปอยทฐาน ใหชมชนสำคญทสด ทองถนมความ

สำคญรองลงมา สวนในระดบชาตนนกไมตองใหความสำคญมากนก และ

อยาไปฝากความหวงไวมาก แตกอยาไปทอแทผดหวงกบสวนนน แตเราก

ตองใชประโยชนจากสวนนน ตองกดดนสวนนน แตไมไดยใหไปเปน

ปรปกษกน ผมคดวาชาต ทองถน และชมชนตองไปดวยกน แตขณะ

เดยวกน ตองมความเปนตวของตวเองมากทสด ตองไมคลอยตามหรอ

เลยนแบบตองตระหนกอยเสมอวาเรากำลงทำประชาธปไตยอยในระดบไหน

คนททำประชาธปไตยระดบชาต จะเหนวาเปนแบบทประชาชน

สวนใหญไมคอยมสวนรวม เพราะอยสง และใหญมาก เปนเรองทเกยวของ

กบคน60 กวาลานคน เราจงตองใชระบบเลอกผแทนเขาไป แตทระดบ

ชมชนทองถน มคนไมกรอยคน สำคญทสด สามารถทำประชาธปไตยใน

อกรปแบบหนงได ทนคำถามตอมาคอ เราจะทำประชาธปไตยแบบไหนท

ระดบชาต และทำประชาธปไตยแบบไหนทระดบทองถน และแบบไหนท

ระดบชมชน

aw.indd 31 9/13/12 2:22:59 PM


เราควรจะมองวาประชาธปไตยม3แบบคอ

หนง ประชาธปไตยทางออมทเรารสกเสมอนวาเปนประชาธปไตย

เพยงอยางเดยวทไดมาจากการไปเลอกตงผแทนมาใชอำนาจแทนเรา และ

มาทำใหเกดประโยชนกบเราประชาธปไตยไมไดมแคนแตในประเทศไทย

สวนใหญสอนกนมาแตแบบน แลวทแยคอเลยนแบบแตแบบนทงหมด

พอมาทำในสวนทองถน กคดวาตองทำแบบเดยวกบระดบชาตในรปแบบท

ยอกวา อนทจรงไมใช แลวถาเราทำแบบนในทองถน มการจดตง มการ

เคลอนไหวแบบนนกไมตางจากประชาธปไตยระดบชาตเลย

ผมจงตองขอชวนทกคนมาคดตอวา นอกจากประชาธปไตยแบบ

ทางออมแลว มแบบอนหรอไม ทจรงแลวประชาธปไตยยงมในรปแบบอน

อกคอ

สอง ประชาธปไตยทางตรง คอ ประชาชนเขามามสวนรวม ไมใช

แคเลอกตงตองมสวนเขามารบรปญหาแกปญหาเขามาพฒนามวธการ

ระดมทรพยากรของตนเอง ระดมสตปญญาของตนเอง หรอขอใหคนอน

มาชวยแตจะไมอยเฉยๆแลวแคไปเลอกตงเทานน เมอไมพอใจกไปลกฮอ

ขบไลเทานนไมใชเราจะตองคดถงเรองการทำประชาธปไตยทางตรงเขา

มามสวน เขามาอาสาโดยตรง เชนถาโรงเรยนททานอยไมดกจะไมเพยง

แตรองเรยน หรอสงหนงสอไปประทวง สงเรองไปใหหนงสอพมพดา แต

ตองรวมกนเองวาทำอยางไรจะใหโรงเรยนของเราดขน คอไมใชคดแควา

เราเปนผสงลกไปเขาโรงเรยน แตตองคดวาทางใดทจะทำใหโรงเรยนดขน

เราจะตองอาสาเขาไปชวย

สวนประชาธปไตยแบบทสามคอประชาธปไตยแบบทรฐกบสงคม

แบงอำนาจสาธารณะกน อาจจะเขาใจยากสกหนอย ขออธบายวา ใน

ประเทศไทยอำนาจสาธารณะถกกำหนดใหอยทรฐหมด เรยกวา อำนาจ

aw.indd 32 9/13/12 2:23:00 PM


อธปไตย สวนสงคมจะมอำนาจสาธารณะอยบาง คอเมอรฐอนญาตใหม

หรอรฐมอบหมายใหเทานน ดงนน ทเราทำกนมาตลอดนนคออำนาจ

อธปไตยเปนของรฐในวนนจะนำเสนออกแนวคดหนงซงกมคนคดอยไมนอย

เพยงแตวาในประเทศไทยยงไมคอยมคนคดกนคอหลกอำนาจสาธารณะ

เชน อำนาจในการดแลความปลอดภย อำนาจในการดแลความเปนอยของ

ประชาชน อำนาจในการจดการศกษา อำนาจในการจดการสงแวดลอม

จรงๆ แลวสามารถแบงกนระหวางรฐกบสงคมได รฐไมจำเปนตองผกขาด

อำนาจอธปไตย และอำนาจทแบงกบสงคมได รฐจะไมไดเปนผทอยสงกวา

แตเปนผเสมอกนกบสงคม เพยงแตวารฐเปนหมายเลขหนงในบรรดา

ผเทาเทยมกน แตจะไมใชเรองของสงตำ ฉะนน รฐจะตองสนใจสงคม

สงคมทวานคอชมชนไมวาทานจะเปนชมชนชางฝมอชมชนแมบานชมชน

ฌาปนกจ ชมชนเชงพนท รฐจะตองเหนความสำคญของภาคสวนเหลาน

จะตองใหเกยรตใหกำลงใจใหการสนบสนนและถอวามความชอบธรรมท

จะมารวมแกปญหาบานเมอง

ดงนน ถาพดถงเรองบานเมอง กตองประกอบดวยทงสามระดบคอ

ระดบชมชนระดบทองถนและระดบชาตทเทาเทยมกน

สำหรบประชาธปไตยระดบชาตหมายถงการเลอกส.ส.ส.ว.การ

อภปรายในรฐสภา การลงมตเลอกนายกรฐมนตร การทนายกรฐมนตร

คณะรฐมนตรตองรบพระบรมราชโองการกอนการดำรงตำแหนงกตาม แม

บางครงจะเลอกตงททองถนบานเรากตามกเรยกวาระดบชาต เราม ส.ส.

จากจงหวดตางๆมผสมครส.ส.มาหาเสยงซงประชาธปไตยระดบชาตใช

ประชาธปไตยแบบทางออมมากทสดใชการเลอกตงมนเปนความจำเปนท

ประชาธปไตยระดบชาตจะใชแบบอนไมได

aw.indd 33 9/13/12 2:23:00 PM


สำหรบประชาธปไตยระดบทองถนนนหมายถงประชาธปไตยของ

องคกรปกครองสวนทองถน ซงคำวา “ประชาธปไตยระดบทองถน” นน

แทจรงมผนำคำนมาใชกอนแลวคอรชกาลท7ทานทรงมพระปรชาญาณท

จะทำใหทองถนเปนโรงเรยนฝกหดประชาธปไตย ดงนน ผมคดวาองคกร

ปกครองสวนทองถนตองพยายามบรหารจดการทไมใชแคการเลอกตง

ตองใชหนงบวกสอง คอประชาธปไตยทางตรงบวกทางออมรวมกน ผมจง

อยากฝากผบรหารอบต.เทศบาลตางๆวาตองพยายามคดตลอดเวลาวา

ประชาธปไตยทองถนตองไมเหมอนชาต ตองหมนเอาประชาชนมามสวนรวม

หมนขอความคดจากประชาชน หางบประมาณ หาวธการทำงานทจะทำให

ประชาชนอาสาเขามาชวยทำมากทสด อยาวาจางพนกงานสวนทองถน

เพยงอยางเดยวตองคดใหเปนในเรองสรางบรรยากาศใหคนอยากอาสามา

ชวย สงทจะใหประชาชนเขามาชวยมากคอใหเขาเปนเจาของงาน ใหทำ

อยางทใจเขาคด ใชกฎระเบยบของทางราชการใหนอยลง อยาเลยนแบบ

สวนกลางการเขาใกลรฐบาลแหงชาตมากเปนความคดทผดความคดทถก

นนคอตองมทงทางตรงและทางออม

คำถามสำคญประการหนงคอ ทานทำงานสำเรจหรอไมในฐานะ

ผบรหารทองถน

ตองถามตนเองอยเสมอวา สามารถทำใหประชาชนรสกเปนเจาของ

ทองถนหรอเปลา ถาเปน ถอวาสำเรจ แตถาประชาชนรสกวา การ

ปกครองสวนทองถนเหมอนรฐบาลกลางถอวาลมเหลวทานอาจไดคะแนน

นยมมากแตถอวาลมเหลว

ผมขอใหทานคดเพมวา ตองไมคดแควาเลอกตงคราวหนาจะชนะ

หรอไม ตองคดวาจะใชทองถนยกระดบประชาธปไตยอยางไร การปกครอง

สวนทองถนตองไมเลยนแบบสวนกลางถาสวนกลางทำอะไรททานไมพอใจ

aw.indd 34 9/13/12 2:23:01 PM


ทานตองอยาทำตามผมเชอวาทองถนจะดขนผมในฐานะททำงานเกยวกบ

การกระจายอำนาจมานาน ผมกมใจใหกบทองถน ผมสนบสนนพวกทาน

แมการกระจายอำนาจนน หวใจอยทระดบทองถน ขณะเดยวกน ทองถน

จะไปไดดขนอยกบผลงานของผปกครองทองถนดวย หากผลงานเขาตา

ประชาชน อำนาจกจะอยททองถน แตตองไมเขาตาในรปแบบการเมอง

ระดบชาต ตองเขาตาในแงทวาไมเหมอนระดบชาต อยางทองถนตองการ

ทำเรองการศกษาใหด ตองสนบสนน หากมคนอาสาเขามาพฒนาทองถน

ตองสนบสนนซงตองคดเรองงบประมาณเสยใหมตองมงบประมาณทเปด

โอกาสใหคนเขามามสวนรวม ใหประชาชนรวมกนออกแบบงบประมาณ

ของตนเอง ทสำคญอยากเนนวาอยาใหทองถนเหมอนกบการเมองระดบ

ชาตทมแตการแกงแยง เปนปรปกษกนซงในระดบชาตนนรปแบบดงกลาว

มโอกาสทจะหลกเลยงยาก แตการเมองทองถนไมตองไปเลยนแบบ ตอง

เปนการเมองแหงการออมชอม การเมองแหงความรกสามคคใหมากเปน

พเศษ

ฉะนน อยากจะฝากเอาไว หากมโอกาสไดขนเปนนายกองคการ

บรหารสวนทองถน จะทำอยางไรใหคนทคดไมเหมอนกนมาทำงานกบ

เรา หากเอาหวหนาฝายคานมาทำงานรวมกนไมได กใหเอาคนทอยระดบ

รองลงมาทำฝากความรกความปรารถนาดไปยงฝายคาน

อยาละทงฝายคาน สนใจฝายคาน ใหเขามาทำงานรวมกน ทำไม

ทองถนถงมฝายคานมากไมได เพราะทองถนพนทนอย บางทองถนมเพยง

ไมกพนคน หากเปนฝายคานเสยครงหนงกทำอะไรไมได มแตเรองชวน

ปวดหว ฉะนน ทานทงหลายหากจะเปนนายกองคการบรหารสวนทองถน

จะตองเปนคณปรองดอง คณสมานฉนท คณสามคคใหมาก ไมตองไป

เลยนแบบคนจากสวนกลาง เพราะคนสวนกลางภาระหนาทคอหำหนกน

aw.indd 35 9/13/12 2:23:02 PM


แมเราจะไมอยากใหเปนเชนนน แตโดยโครงสรางกทำใหมนเกดขน แตท

ทองถนตองพยายามอยาใหเกดขน

สวนประชาธปไตยอกแบบหนงคอ รฐกบสงคมแบงอำนาจสาธารณะ

นคอสงทจะมารองรบชมชน หากชมชนมความชอบธรรม มความศกดสทธ

มเกยรตยศของตนเอง ประเทศชาตบานเมองไมไดสำคญแครฐ สงคมก

สำคญและสงคมไมใชเทากบรฐลบออกดวยบานเมองสงคมมเนอในทเปน

ตวตนของตนเอง ประชาธปไตยชมชนจะตองใชแบบทสามบวกกบแบบท

สองคอประชาธปไตยแบบทางตรงจงขอสรปอกครงวา(ดรปท1และ2)

• ประชาธปไตยระดบชาตใชรปแบบทหนง

• ประชาธปไตยระดบทองถนใชรปแบบหนงบวกสอง

• ประชาธปไตยระดบชมชนใชรปแบบสองบวกสาม

ฉะนน การฝกอบรมอะไรกตาม ตองฝกอบรมไมเหมอนกน อยาง

เชน จะฝกอบรมพนกงานทองถนตองเปนแบบทเหมาะสมไมใชเลยนแบบ

ระบบราชการ พนกงานทองถนตองมความเปนมวลชนสมพนธ พนกงาน

ทองถนตองเนนคนทไปทำงานทไหนแลวคนรก สวนเรองชมชน ตองทำให

คนรกชมชน ทำใหคนรเรองชมชน แตขณะนความรของเรามแตความร

เรองชาต เรองของรฐเปนสวนใหญ ในขณะททองถนคอนขางนอย ฉะนน

ทานทงหลายเวลาเหนคนหนงคน โดยปกตจะคดอยางเดยววาเขาเปน

คนชาตไทยแตในยคทประชาธปไตยกำลงเดนไปขางหนาอยากฝากใหคดไว

อก2อยางดวยวาคนๆนเปนคนทองถนไหนจงหวดใดอยางเชนผมเปน

คนลำปางโดยกำเนด แตไปเขาปาทภาคใตกบคณหญงสพตรา แลวกม

ภรรยาเปนคนอสานกผสมผสานหลายทขณะเดยวกนผมกภมใจในชมชน

aw.indd 36 9/13/12 2:23:02 PM


ระดบของประชาธปไตย รปแบบของประชาธปไตย

ชาต

ทองถน

ชมชน

ประชาธปไตยทางเลอก

ประชาธปไตยทางตรง

ประชาธปไตยรฐทรฐและสงคมแบงอำนาจสาธารณะ

1

3

2

รปแบบของประชาธปไตยในแตละระดบ

1

1 2

2 3 +

+

ชาต

ทองถน

ชมชน

รปท 1

รปท 2

aw.indd 37 9/13/12 2:23:03 PM


ของผม เชน ชมชนนกวชาการ เปนลกจน เปนประชาคมธรรมศาสตร

ดงนนคนหนงคนควรจะภมใจในสงทตนเองมเพอเปนคนทสมบรณขน

สงทจะทำใหประชาธปไตยชมชนไปไดด สงทสำคญประการแรก

จะตองทำใหคนมจตอาสาจตสาธารณะตองมความรสกเปนเจาของชมชน

หากเปนผนำชมชน จะตองทำใหสมาชกในชมชน รกชมชน ภมใจชมชน

อยากจะทำอะไรใหชมชน ทำชมชนใหเหมอนครอบครว ในครอบครวจะ

ทำใหเราคดอะไรอกแบบหนงไมเหมอนกบการเมองระดบชาตทเปนสองขว

แขงกน อยางเวลาอาบนำในบาน เราจะถอดสรอยคอทองคำไวทไหนกได

ไมตองกลววาคนในครอบครวจะเอาไป เวลาลกประสบความสำเรจในการ

เรยนเรากภมใจ ภรรยามความกาวหนาในการงานเรากภมใจ ตองสรางคำ

วา “ของเรา” ใหเกดขน ชมชนอยามวแตทำกจกรรมอยางเดยว อยาวด

ความสำเรจวาทำนนนไดเทาไหร ทำแบบนนกเทากบเลยนแบบคนอน

ผลงานเปนสงสำคญ แตสงทสำคญกวาคอ ทำใหคนรกชมชนไดมากนอย

แคไหน ชมชนทำใหคนมความสขแคไหน หากเราเหนเดกในชมชนเจรญ

กาวหนาและเราภมใจถอเปนเรองทด ฉะนน ตองสรางหวใจชมชนขนมา

ทำใหคนอยากเสยสละเพอชมชน

ประการตอมาตองทำอยางไรใหคนรเรองชมชนใหมากเชนชมชน

มอญปจจบนไมรเรองมอญแลวชมชนเขมรอาจลมเรองของตนแลวชมชน

หลายทอาจจะกำลงลมเรองราวของตน ฉะนน จงอยากใหเพมเรองของ

ทองถนเขาไปเพอทำใหคนในทองถนรเรองชมชนของตนเองอยางเชนเรอง

พระธาตทนครศรธรรมราช ถอวามความสำคญมากในฐานะประวตศาสตร

การเผยแพรพระพทธศาสนาในดนแดนสวรรณภม แตคนรเรองเหลานคงม

aw.indd 38 9/13/12 2:23:03 PM

ไมมาก การขาดไปของความรพวกน เราตองทำอยางไร อยาไปหวงพง

กรมศลปากรพงมหาวทยาลยเราควรทำดวยเรยวแรงของพวกเรากอน

กอนจะจบวนนผมอยากจะบอกใหพวกเราเหนชดขนวาประชาธปไตย

ทางออม แตกตางจากประชาธปไตยทางตรง ประชาธปไตยทางตรงภาษา

องกฤษเรยกวาSelf-governmentDemocracy แปลวาประชาธปไตยท

ประชาชนดแลบรหารจดการบานเมองดวยตนเอง สวนประชาธปไตยทาง

ออมนนคอประชาชนเลอกผแทนทำหนาทแทนเรา ทำในสงทคดวาพวกเรา

พงพอใจ แตพวกเราไมไดทำหรอทำนอย สวนประชาธปไตยระดบทองถน

นน คออยากใหคนเขามามสวนรวม แตผมคดวายงนอยไป ตองใหเขามา

เปนเจาของสงเหลานทงหมดผมกขอฝากไปดวยความเชออยางหนงวาสต

ปญญาและความคดสำคญตอการปฏบต ถาเราปฏบตโดยไมมความคดก

นาเสยดายตลอดเวลาทผมไดสมผสกบพวกเราผมกไดเรยนรจากพวกเรา

เยอะ ผมไดมาเหนทพวกเราทำกปลาบปลมมกำลง แปลวาพวกทานทำ

อะไรสำเรจไปมาก ผมคงไมไดคดไปคนเดยว ดงนน บานเมองเปนของ

พวกเราขอใหองคกรปกครองสวนทองถนรวมมอชวยเหลอชมชนและหวง

วาสวนกลางจะผลกดนสงตางๆเหลานนำสรรพกำลงมาชวยเหลอทองถน

ครบ

aw.indd 39 9/13/12 2:23:04 PM

อำนาจอธปตยนน กไมควรถอโดยรฐอยางเดยว

และรฐเองกไมควรคดวา ตวเองเปนเจาของอธปตย

แตผเดยว

aw.indd 40 9/13/12 2:23:04 PM


มความยนดทไดเหนพวกทานทงหลาย ซงหลายๆ ทานกรจกมก

คนด มความยนดทไดเหนนกวชาการผปรารถนาดตอการกระจายอำนาจ

และทองถนทงรนเกาทเรยกวารนท1และรนทกำลงจะขนตามมาขอเรยก

วารนท2มาชวยกนคดคดเรองทศวรรษท2ของการกระจายอำนาจผม

เปนคนหนงทมสวนในการกระจายอำนาจในป พ.ศ.2542 มความรสกดตอ

ทองถนในรอบประมาณ10ปทผานมานรสกภมใจเสยดวยซำไปทำไมถง

ภมใจ อนนคงจะเกยวกบกระบวนทศนหรอวธคดของผมดวย ซงจะเลาให

ฟงตอไป

ประเทศไทยนนมอะไรอยางหนงทอมตะมากคอ รฐ ถาในแงหนง

ปจจบนเราปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบระบบรฐสภา แตผมคดวา

การกระจายอำนาจคอ การคนอำนาจใหประชาชน ชมชน และทองถน3

3.

3 ถอดความและเรยบเรยงจากปาฐกถาโดย ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน ในการกลาวเปดการประชม เรอง “คลนลกทสองของการกระจายอำนาจ: บรบทใหม ความจำเปนของพนท และการเคลอนไหวเพอจดตงองคกรปกครองทองถนรปแบบพเศษ” จดโดยสถาบนวจยและใหคำปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอวนท27 มกราคม พ.ศ.2555ณหองร.103คณะรฐศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรทาพระจนทร

aw.indd 41 9/13/12 2:23:04 PM


เปนเพยงหนาตา แตตวรางกายจรงๆ เราเปนรฐรวมศนยผกขาดอธปไตย

เปนรฐเดยวทมอาจแยกได มมาประมาณรอยกวาปแลว นบจากป พ.ศ.

2435 เปนตนมา ปน พ.ศ.2555 นบอายรฐอยางนก120 ปแลว เปนรฐ

แบบนและตอเนองมานผานเหตการณ2475และผานเหตการณตางๆได

มาโดยตลอด

“2475” ในมมมองของผม เปนเพยงการตอยอดประชาธปไตยบน

รฐรวมศนยผกขาดอธปตยนผานความผนผวนของ14ตลา2516กยงเปน

รฐรวมศนยผกขาดอธปตยอย มกรมเปนหลกหรอทเรยกวา “กรมาธปไตย”

แลววนนมาฟงสงทศาสตราจารยดร.ธเนศวร เจรญเมองพดถงผมกเตม

ใหอกนดหนงวามคณะกรรมการนานาชนดเปนองคประกอบทเพมเตมดวย

แลวยงไมมใครคดจรงจงวาทำอยางไรจะออกจากรฐแบบนกนเสยท

หลายสบปมาน เราพยายามปฏรปประเทศ มการเขยนรฐธรรมนญ

กหลายครงแลว แตรฐธรรมนญของเราทกฉบบกลบไมกลาแตะเรองน

ทงๆทควรจะแตะหรอบางทขาดจนตนาการใหมๆทถกเถยงกนในวนนวา

จะแกรฐธรรมนญหรอไมและอยางไร กยงอยในกรอบเกา กรอบทเปนรฐ

เดยวรวมศนยผกขาดอธปตยทมกรมเปนฐานทตงและมคณะกรรมการ

รมรามทงหลายเปนเครองเคยง โดยสนใจพนทนอย พนทของประเทศไทย

เอาเขาจรงๆ มพนทเดยวคอประเทศไทย และบรหารโดยรฐบาลเดยวคอ

รฐบาลทกรงเทพฯนแหละ บรหารโดยรฐมนตร บรหารโดยปลดกระทรวง

บรหารโดยอธบด งบประมาณกจะตงตามแบบนน มการเปลยนแปลงบาง

ใหทองถนทำอะไรบาง แตผมคดวาจะกระจายอำนาจตอไปในกรอบของรฐ

รวมศนยหรอรฐเดยวผกขาดอธปตยนตอไปกจะไมมกำลง

ขอยอนไปวา10กวาปทผานมาเราทำการปฏรปหลายอยางนอกจาก

รฐธรรมนญแลว เรายงทำองคกรอสระขนมา ส.ต.ง. ป.ป.ง. อะไรตออะไร

แลวมศาลปกครองศาลรฐธรรมนญการมสวนรวมของพลเมองประชาสงคม

aw.indd 42 9/13/12 2:23:05 PM


ลำดบตอมากกระจายอำนาจสทองถนดวยเราทำทกอยางหมดแตเรายงไม

สงสยวา รฐแบบน รฐรวมศนยผกขาดอธปตยแบบน ถงเวลาหรอยงทจะ

ตองคดทบทวนถงเวลาหรอยงทจะตองเปลยนมนบาง

เพอทจะใหทานทงหลายเขาใจมากขน อยากจะเพมเตมวา รฐเดยว

ของเรานนแตะตองไมไดพอๆ กบชาต ศาสนา พระมหากษตรย ซงสาม

อยางนนผมกคดวาควรจะเปนหลกชยตอไป แตวารฐรวมศนยผกขาดอธปตย

ทเปนรฐเดยวทใชกรมเปนหลก นาจะพจารณาใหม เราบรหารบานเมอง

และบงคบใชกฎหมายกโดยกรม พนททเราเรยกวาจงหวดและอำเภอนน

จรงๆ กไมมคนของตวเองปลดอำเภอนายอำเภอผวาเปนของกรมตางๆ

ในกระทรวงมหาดไทยแลวพนทในประเทศไทยอยางทผมเรยนพนทเดยว

คอประเทศเทานน อำเภอและจงหวดเปนเพยงสวนยอหรอสวนยอย สวน

องคกรปกครองสวนทองถนกคอ สวนยอหรอสวนยอยของอำเภอและ

จงหวด

รฐรวมศนยผกขาดอธปตยทเราเหนในเมองไทยนมความเปนมา

อยางไร

ขอเลาถงฝรงเศสในฐานะทเปนตนแบบของเรา เปนการมองประวต-

ศาสตรฝรงเศสจากมมมองแบบหนง ฝรงเศสในยคกลางมกษตรย มเจา

มขนนางแตยงไมมรฐประเดนคอ“อำนาจสาธารณะ”แบงกนถอระหวาง

บานเมองทมกษตรยหรอเจาแบงกนถอกบประชาสงคมชมชนภาคสงคม

ไมมสงทเรยกวา“อธปไตย”

อธปไตย กคออำนาจสาธารณะทผกขาดโดยรฐแตผเดยว โดย

สงคมไมมสวนถออำนาจสาธารณะไวดวย อำนาจอธปไตยนนไมไดมมาแต

ดงเดมโบรำโบราณ หากแตเปนนวตกรรมทางความคดทเกดขนในยโรป

กอน โดยเฉพาะเกดขนทฝรงเศสกอนหนาน คอในยคกลางนน ประเทศ

aw.indd 43 9/13/12 2:23:06 PM


ฝรงเศสหรอประเทศตางๆ ของยโรปนน รฐเปนเพยงหนงในผทเทาเทยมกน

กบบรรดาประชาสงคมตางๆ บรรดาประชาสงคมเหลาน เชน ฐานนดร

สภาของขนนาง สภาของพระ สภาของสามญชน มหาวทยาลยกเปน

ประชาสงคม เมองกเปนประชาสงคม สมาคมวชาชพกเปนประชาสงคม

สมาคมวชาชพกมหลายๆ สมาคม เชน สมาคมของหมอมหนาทเกยวกบ

สาธารณสขเกยวกบเรองมาตรฐานเกยวกบเรองการฝกอบรมหมอเกยวกบ

การกำหนดวาใครจะเขาสอาชพน ใครจะออกจากอาชพน มศาสนจกรท

เปนอสระดวย อำนาจสาธารณะในยคนนแบงกนถอ รฐจะไมเขาไปยงเกยวกบ

เรองของศาสนา ไมเขาไปยงเกยวกบเรองของมหาวทยาลย ไมไปยงเกยว

กบเรองของเมองไมไปยงเกยวกบเรองของสมาคมวชาชพตางๆเปนตน

เพราะฉะนน การปกครองแบบนจงยงไมเปนรฐทมอธปตย เปน

เพยงรฐทมอำนาจสาธารณะในระดบหนง อาจจะเหนอกวาประชาสงคมอนๆ

บางแตไมมากนก ไมใชเปนนายแลวกทำเพอสวนรวมอยางผกขาด ผมจง

กลาววา ตนแบบทเรารบมาจากฝรงเปนรฐผกขาดอธปตยในความหมาย

แบบน มนไมไดมมากอนในโลกนหรออยางนอยทสดทมมากอนในตะวนตก

เกดขนพรอมๆ กบการคลคลายของอะไรหลายๆ อยาง ในตะวนตกสมย

กอนกฎหมายของบานเมองกไมไปยมยามกบศาสนจกร ไมไปยมยามกบ

มหาวทยาลยไมไปยมยามกบพวกสมาคมวชาชพประชาสงคมแบบนภาษา

ละตนเรยกวา “Collegium”ซงภาษาองกฤษแปลงายๆ วา “College”ท

แปลวาหมคณะซงมความขลงความศกดสทธความชอบธรรมในตว

ผมจะนำเขาประเดนทวา แตเดมสงทเรยกวาบานเมองกบประชา-

สงคมน แบงกนดประโยชนของสวนรวมกน จะไมเปนอยางสมยนทเราเหน

เชน ในไทยเรามพระราชบญญตสาธารณสข พระราชบญญตวชาชพพยาบาล

พระราชบญญตมหาวทยาลย และเรากชอบอะไรทเปนพระราชบญญต จะ

aw.indd 44 9/13/12 2:23:06 PM


ดใจมความสข ชอบใหเขามารบรองหรอคมเรา ชอบใหกำหนดอะไรเรา

ชอบใหกระทรวงศกษาธการรบรอง มหาวทยาลยของเอกชนกไมคอยชอบ

สมาคมชางสมาคมอาชพอยากไดใบรบรองจากกระทรวง โรงเรยนเอกชน

อยากจะขอใบรบรองจากศกษาธการมนไมไดเปนแบบนมาตลอดนะครบ

ขอกลบไปทยโรปยคกลาง ในยคนนทองถนมธรรมนญ(Charter)

ทไดจากพระมหากษตรยวาไปจดการปกครองดแลตนเองได เพราะฉะนน

ทหลายคนกำลงพดอย ทจะใหจงหวดเปนการปกครองตนเองมากขน ทจะให

3จงหวดภาคใตเปนเขตการปกครองทองถนรปแบบพเศษถาคดในรปแบบ

รฐเดยวทแบงแยกมได รวมศนยผกขาดอธปตย สงคมหามเขามายง ทก

อยางมาตรฐานเดยวกนหมด ถาคดแบบนจะทำยาก หรอวาคณจะทำให

อำเภอแมสอดเปนเขตปกครองทองถนพเศษ ถาคณยงคดในกรอบน อำนาจ

ทงหมดทมอยเปนของกรมทงนน อำนาจพนทแทบไมมอะไร พนท ใน

ประเทศไทยคอภาคสนามของกรม และกรมกคดเรองภารกจเฉพาะเปนหลก

ใครทำงานอะไรกคดเรองนน ปาไมกเหนอะไรเปนปาอยางเดยว ครกคด

แตเรองหลกสตร ฝายปกครองกคดเรองปกครอง ปกครองในความหมาย

เดมกวางมาก ตอนนปกครองเปนงานเฉพาะไปแลว ธรณวทยากคดแต

เรองธรณวทยา ความเปนเลศคอเฉพาะทาง แตวาความรเรองพนทนอยมาก

ซงนาเปนหวง คนทรเรองพนทมนะครบ แตวาไมมบทบาท ไมมทรพยากร

และทสำคญยงคอไมมแรงบนดาลใจ

รฐแบบทผมพดถงในประเทศฝรงเศสน ในทสดกมาถงสมยของ

สมบรณาญาสทธราชย รฐสมบรณาญาสทธราชยนนคดอยางงายๆ เกดใน

สมยพระเจาหลยสท14 รฐชนดนคอยๆ ดงอำนาจจากประชาสงคม ดง

อำนาจจากเมองดงอำนาจจากคอมมน(Commune)ดงอำนาจจากศาสนา

เขามาทรฐมากขนเรมกอรปเปนรฐแลวแตวาพอเกดการเปลยนแปลงการ

ปกครองตอมาใน ค.ศ.1789 เหตผลการปฏวตทเราเขาใจกคอการปฏวต

aw.indd 45 9/13/12 2:23:07 PM


ประชาธปไตย เรยกวาปฏวตประชาธปไตยกไมผด แลวการเปลยนแปลง

นนในทสดกนำมาสสาธารณรฐเรามองแตประเดนนน

แตประเดนทสำคญกวากคอ รฐประชาธปไตยทเกดหลง ค.ศ.1789

ในประเทศฝรงเศสน กยงอยบนฐานของรฐรวมศนยผกขาดอธปตย ทเรม

ตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชย แตวาไปตอยอดดวยการเลอกตง ไป

ตอยอดดวยรฐธรรมนญ ไปตอยอดอำนาจฝายการเมองทมาจากการเลอกตง

แตตวโครงสราง ตวรางกายยงเปนรฐแบบน คอยงไมไดสงสยกนเลยวา

แบบนใชหรอไมใช แตกรบเขามา เกดขนมาพรอมๆบวกกบความคดเรอง

ชาต ความคดเรองทวาสวนกลางเปนผทกาวหนา สวนกลางคอผททนสมย

สวนกลางคอผทมเสรภาพ สวนกลางอยในยคทเรองปญญา แตสวนทองถน

คอความเปนประเพณ ความเปนจารต กระแสทฤษฏ วาทกรรม กระบวน

ทศน พากนไปสทศทางนน คอสรฐรวมศนยผกขาดอธปตย รฐเดยวทม

การเมองจากการเลอกตงครอบอยบนหว

สงทผมพดนมอยในประเทศฝรงเศสชดเจนแตวาในประเทศอนๆก

มแตกตางกนไปบาง บางประเทศไมไดรวมศนย ไมไดผกขาดอำนาจ

อธปตยขนาดน โดยเฉพาะประเทศทเปนสมาพนธรฐหรอสหพนธรฐ แตใน

ประเทศทเปนรฐเดยวกมลกษณะทกลาวมาแลวนอยสง

ทน รฐแบบนกเขามาในเมองไทย เขามาในประเทศสยาม อยางท

ผมเรยนเอาไววา ในความเหนของผม เขามาตงแตในสมยรชกาลท5 เขา

มาทงทางตรงและทางออม ทางตรงกคอคนทเราสงไปศกษาเลาเรยนใน

ประเทศฝรง หรอเคยไปดอะไรในประเทศฝรงทงหลายกบทรชกาลท5

ทานไปดงานอาณานคมของตะวนตกทอยในอาณาบรเวณเอเชยอาคเนย

เรานเองครบ กนำมาสความคดสำนกในเรองของชาตขนมาดวย เรมจะให

รฐสวนกลางเขาไปปกครองพนทตางๆ ทกตารางนวในประเทศสยาม แลว

เรากเรมเปนรฐแบบนมากขนๆ

aw.indd 46 9/13/12 2:23:07 PM


ทแรกเปนระบบเทศาภบาล มมณฑลและมเมอง มสมหเทศาภบาล

มเจาเมองมอะไรตางๆทสงออกจากกรงเทพฯไปปกครองทวราชอาณาจกร

ลดอำนาจของประเทศราชยกเลกประเทศราชลดอำนาจของหวเมองลด

อำนาจของเจาเมองเดมทสบเชอสายกนมา และสงขาราชการจากกรงเทพฯ

ไปปกครอง ทำรถไฟไปถงทกๆ ท สงกองทหารไป ยดอำนาจในเรองการ

คลงจากทองถน หมายถง ยดการเกบภาษจากเจาเมอง จากหวเมอง จาก

ประเทศราชทงหมดเอาไวทกรงเทพฯ ยดเรองกฎหมายมาดวย กฎระเบยบ

ทมอยแตเดมในแตละทยกเลกหมด รวมศนยดานกฎหมาย รวมศนยดาน

นตบญญต ออกกฎหมายจากกรงเทพฯบงคบใชทวประเทศ คานยมเรอง

ธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมทองถนกยอมรบไดบาง แตไมมากนก

สำหรบรฐทมกรอบความคดเอกนยมเชนน

ผมใชคำวา “เอกนยม” ดวยนะครบ มาตรฐานเดยวกนเปนสงสำคญ

ทสด ทกคนจะถกปลกฝงใหเหนประเทศไทยเปนมาตรฐานเดยวกนหมด

ชอบมากคำวา “มาตรฐานเดยวกนหมด” เครองแบบนกเรยนกตองเหมอน

กนหมดทวประเทศ โดยทไมเคยคดเลยวาทำไมจะตองเหมอนกนดวย

ศาลากลางจงหวดกหนาตาเหมอนกนทวประเทศแลวแตวาทำในปพ.ศ.อะไร

ตามแบบอะไรของสำนกงบประมาณ ผวาราชการจงหวดกเหมอนกนทง

ประเทศ

การสรางรฐแบบรวมศนยผกขาดอำนาจอธปตยในประเทศไทยน

อาจจะไมเหมอนฝรงเศสทงหมด แตกมเคาแบบนนเยอะ เชน เรองศาสนา

เมอกอนศาสนาพทธกมหลายเวอรชน พทธทางภาคเหนอ พทธทางภาค

อสานไมเหมอนกบพทธทภาคกลาง แตการทรวมศนยศาสนาเขามาแลว

ทำใหเปนมาตรฐานเดยวกน(Standardized) เปนมาตรฐานของกรงเทพฯ

สงฆราชสมยกอน มสงฆราชหลายองค ทำไปทำมากเหลอสงฆราชองคเดยว

aw.indd 47 9/13/12 2:23:08 PM


เปนเอกนยมศาสนาดวย แตตอนทเขาทำสงน เขากมหลายเหตผลของเขา

อย และยกเลกเรองภาษาถนทงหมด พดภาษาเหนอในโรงเรยนกเปนเรอง

ตลก พดภาษาอสานในโรงเรยนกเปนเรองนาขำ พดใตแลวออกเสยงแบบ

คนปกษใตกเรยกวาทองแดงคำวา“ทองถน”กลายเปนคำทแปลวาเชยเฉม

สวนกลางคอฉลาดเดมเราไมโงนะครบแตทำไปทำมาเรากโงไปไดทผม

มาพดไมใชชวนพวกเราแยกดนแดน แตผมวาลกตมของการปฏรปอาจจะ

ตองแกวงกลบมาทางพหนยม

เมอสกครผมใชคำวา“เอกนยม”นะครบเอกแปลวาหนง เอกนยม

อาจจะตองกลายเปนพหนยมใหมากขน พหนยมในทนหมายถงมมากมาย

หลากหลาย อำนาจอธปตยนนกไมควรถอโดยรฐอยางเดยวและรฐเองกไม

ควรคดวาตวเองเปนเจาของอธปตยแตผเดยว แรธาตทรพยากรเมอกอนก

ไมไดเปนของรฐ แตเปนของแตละพนท ถกไหมครบ วฒนธรรมกเปนของ

แตละพนท ความสงบเรยบรอยกเปนของแตละพนท อาจจะมมาตรฐาน

ไมเหมอนกนกได ถงเวลาทจะตองลองคดดวาแบบเอกนยมนยงใชไดอย

หรอเปลาในทกวนน

การศกษากเหมอนกนครบมนไดทำลายความแตกตางความหลากหลาย

ไปเยอะมากทเหนจากผลงานรฐรวมศนยผกขาดอธปตยกคอ ประวตศาสตร

ประวตศาสตรเหลอประวตศาสตรเดยวคอประวตศาสตรสวนกลาง จบ เปน

เรองทนาพศวงมากทคนในเมองไทยไมรจกประวตศาสตรของเขา ของตวเอง

เลยแมแตนดเดยว ไมร ผมพดเรองนหลายครงแลว บานผมนอยไมไกล

จากพระธาตลำปางหลวงเทาไร ผมกไปดอยเรอย ผมวาวดพระธาตลำปาง

หลวงสวยมาก อลงการมาก แตในฐานนดรของวด วดพระธาตลำปาง

หลวงไมเทาไรหรอก ไมมทางทจะเทยบกบวดใหญในกรงเทพฯ ผมดเองก

เหนวาสวยมาก ในความเหนผม อยากจดใหวดพระธาตลำปางหลวงสวย

aw.indd 48 9/13/12 2:23:09 PM


ทสดในประเทศไทย แตไมไดหรอกเพราะขดกบกรมศลปากร ขดกบ

กระทรวงรอยแปด แลวผมไปดวดพระพทธชนราชกสวย ผมเคารพนบถอ

แตวานหรอสวยทสดในประเทศไทย พระพทธรปทวดภมนทร จงหวดนาน

สวยกวาอก แตวาไมไดหรอก มาตรฐานผมมนเปนมาตรฐานลานนา ไม

สวยเหมอนมาตรฐานพทธชนราชหรอก ทผมกำลงพดอยน ไม ใชอะไร

กำลงจะชใหเหนวา ถาเราเปนพหนยมมากขนเราจะเหนความงามทแตกตาง

กนไปได และเราอาจจะเชดชอะไรไดอกหลายๆ อยาง เพราะฉะนน จะไมม

มาตรฐานเดยวทเปนชนลดหลนแบบน นาจะมงามแบบลานนา งามแบบ

ภาคเหนอตอนลางงามแบบปกษใตงามแบบอสานกได

การศกษาทำใหเหลอประวตศาสตรอยางเดยวน หรอวฒนธรรม

อยางเดยว รวมทงเหลอแตเรองชาต ผมคดวาเรองชาตเปนอะไรทสำคญ

แตเราไมจำเปนทจะตองเปนแตชาต เราเปนทองถนไดอยางภาคภมใจดวย

เราควรจะมเอกลกษณทมากกวาหนง จรงๆ เราควรมพหลกษณ ไมควร

เปนคนไทยเทานน เราควรจะเปนคนอสานไดอยางภาคภมใจควรจะรเรอง

อสานควรรเรองบรรมยถาเราออกจากกรอบความคดรฐเดยวสงคมเดยว

รฐผกขาดอธปตย ทเหนวารฐจรงๆ คอรฐเดยวคอรฐทสวนกลาง รฐอนๆ

ยกเลกไปกได วนดคนดออกพระราชบญญตมายกเลกทองถนกได แก

รฐธรรมนญกไดอะไรกตามมนแกไดแกรฐธรรมนญทกมาตรากแกได

แตผมถามวา จะมใครบางกลาไปแกวาประเทศไทยเปนรฐเดยวท

มอาจแบงแยกไดจะมคนคดวากำลงจะทำอะไรแปลกๆประเทศไทยเรานน

จะตองเปนอนหนงอนเดยวกนเทานน3จงหวดภาคใตตองเหมอนกบอก73

จงหวดทนในความจรงมนไมเหมอนเปนความผดหรอเปลาทเขาไมเหมอน

ถาคดในกรอบของรฐทควรจะเปนพหนยมมากขนน3 จงหวดชายแดนภาค

ใตไมควรจะเหมอน73 จงหวดเพราะเขาไมใช73 จงหวด เขาควรจะอย

แบบ3จงหวดไดและเรากควรจะสงเสรมวาทางเหนอกอยแบบลานนาได

aw.indd 49 9/13/12 2:23:10 PM


มากขนทางอสานกอยอยางอสานไดมากขนทางปกษใตกอยอยางปกษใต

ไดมากขนทกทม2เอกลกษณเปนอยางนอยอยางหนงกเปนไทยอกอยาง

หนงกเปนของเดมของเขา ซงของเดมของเขาทเราดเหมอนวาเปนเรองเลก

แตเปนเรองใหญมากเชน

อารยธรรมหลายอยางทราชบรคอทวาราวด

หลายอยางทบรรมย ดเหมอนเปนสวนปลายของราชอาณาจกรทม

ประเทศเปนศนยกลาง คออนเดยวกบขอม เปนมารดาของอารยธรรมไทย

ดวยซำ

นครศรธรรมราช คณอยาไปคดวาเปนเพยงสวนหนงของปลาย

สวนยอสวนยอยนครศรธรรมราชคอจดทศาสนาพทธเขาสสวรรณภมยง

ใหญมาก

คณตองพยายามคดวาจะทำอยางไรทจะใหทองถนไมใชเปนเพยง

สวนยอ ไมใชเปนเพยงสวนยอย ไมใชเปนเพยงสวนปลาย ตองทำอยางไร

ทจะขบทองถนใหเขามาอยตรงศนยกลาง ถาไมชอบคำวาศนยกลาง ก

เรยกวาเขามาอยตรงไฟสองใหมากขน

ถาเรากระจายอำนาจดวยกระบวนทศนแบบเกากพอทำได แตจะ

ไดการปกครองสวนทองถนทซบเซา และวธคดวธบนกจะเปนแบบเดมคอ

เมอไรจะใหเราเพมขนกเปอรเซนต หรอมหาดไทยไมเหนจะทำตามทคณะ

กรรมการกระจายอำนาจบอกเอาไวเลย หรอจะทำอะไรกทกเรองตองไป

บอกตองไปขออนมตหมด

ในสมยรชกาลท5 จนกระทงรชกาลท7 เกดการเปลยนแปลงการ

ปกครอง2475ถาเรามองในแงหนงกเปลยนจากรฐสมบรณาญาสทธราชย

มาเปนรฐประชาธปไตย แตสถานะเคาโครงกยงเปนเหมอนเดม ยงเปนรฐ

รวมศนยผกขาดอธปตย มสวนเปลยนแปลงบางคอเปลยนใหเปนภมภาค

aw.indd 50 9/13/12 2:23:10 PM


และมการรเรมเทศบาลขน แตเนองจากแนวความคดใหญยงเปนแนวความ

คดทวาทองถนจะมไดกตอเมอสวนกลางใหมกได แลวเมอไรทสวนกลาง

เหนวาทองถนไมควรจะมบทบาท ทองถนกไมควรจะมบทบาท และไมควร

จะมบทบาทอยางชอบธรรมดวย เพราะคนทกำหนดความเปนไปของ

บานเมองไดคอสวนกลางเทานน เพราะสวนกลางเทานนทมความชอบธรรม

รฐสวนกลางเทานนทมจรงรฐอนนนไมมจรง

พอมาเกดเหตการณ14ตลาคม2516หลงจากนนเรามการเลอกตง

มประชาธปไตยมการเดนขบวน มการเดนประทวง แตวารฐรวมศนย

ผกขาดอธปตยยงมอยตอไป ป พ.ศ.2535 เกดความคดทอยากจะปฏรป

การเมอง เกดอะไรขนมากมาย เกดรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เกดการ

กระจายอำนาจ แตวารฐรวมศนยผกขาดอธปตยกยงไมคอยมใครทาทาย

อยตอไปแลวกเกดความวนวายตงแตพ.ศ.2549จนถงปพ.ศ.2555 เกด

วาทกรรมเรองอำมาตยเรองไพรอะไรนเยอะแยะแตทงอำมาตยและไพร

กยงคดเหมอนกนคอรฐรวมศนยผกขาดอธปตย

ยงกวานนการทมรฐบาลพ.ต.ท.ทกษณชนวตรทำใหการกระจาย

อำนาจมอปสรรคอกอยางหนงคอเกดโมเดลขนมาวามสวนกลางทเกงเปน

พเศษมนายกฯทฉลาดเปนพเศษแลวทกอยางจะไปไดดผมคดวาไมถกนะ

ครบ ตองฝากเอาไววา ตอนนมเงอนไขทจะกระจายอำนาจไดอยางดมาก

เพราะวาเปนรฐบาลเกอบจะเปนพรรคเดยว สมยคณอภสทธเปนนายกฯ

เมอสองสามปทแลว ไมไดมเงอนไขนเพราะเปนรฐบาลผสม รฐบาลผสมน

ถาจะกระจายอำนาจ จะกระทบเปนความขดแยงระหวางพรรคได แตเวลา

นพรรคเพอไทยนนไดเปนรฐบาลคอนขางจะครบถวนและสมบรณอยแลวก

ฝากความคดเรองการกระจายอำนาจดวย กระจายแบบคนอำนาจใหกบ

สงคมชมชนทองถนไปเลยถาทำไดจะเปนพลงมาก

aw.indd 51 9/13/12 2:23:10 PM


สงทผมไดคยกบเทศบาล อบต. อบจ. ประชาสงคม ในรอบ5 ป

10ปโดยเฉพาะชวงทเกดมหาอทกภยดวยทำใหคดวารฐรวมศนยผกขาด

อธปตยใกลจะถงทางตนแลว จำเปนจะตองหาตวแสดงใหมๆ หาพลง

ใหมๆมาทำอะไรใหบานเมองแลวกเหนอยวาชมชนประชาสงคมรวมทง

ทองถนนาจะเปนพลงใหมเลอดใหมเพราะฉะนนผมจะไมมองสงเหลานวา

เปนเพยงสวนปลายสวนขอบ เปนเพยงสวนทรอการกระจายอำนาจ แตคด

วาเขาจะเขามาเปนกำลงของบานเมอง

ผมไดคยกบทองถนหลายแหง ฉลาดมาก มความสรางสรรคสง

และรกบานเมองเขามาก

คำวา “บานเมอง” กไมไดคดแบบ “เอกนยม” นะครบ มนไมได

เปนเพยงประเทศไทย มนอาจจะเปนสงขลา มนอาจจะเปนหาดเสยว อาจ

จะเปนหาดใหญ อาจจะเปนเชยงใหม เราไดเหน อบจ.ทโดดเดน เหน

เทศบาลทโดดเดน ทำอะไรหลายๆ อยางเสมอนวาทองถนนนเปนประเทศ

เลกๆ ทงๆ ทกฎหมาย ทรพยากร อำนาจยงไมเออตอเขา แตเขามใจท

ใหญมาก เขาอยากจะทำอะไรทใหญมาก ถาทานทงหลายไปเหนทองถน

ของชลบร ทานคงอดคดไมไดวามนเปนเพราะทองถนหรอ? บางแสนน

สะอาดมากขยะไมมศรราชาสะอาดเรองอนามยสงแวดลอมอาจจะไมใช

เรองของกระทรวงสาธารณสขอยางเดยวแลว

การศกษา ทำไมทองถนไมคดทำการศกษาใหดกวาของกระทรวง

หลายคนบอกวากระทรวงยงทำไมไดเลย แลวทองถนทำไมจะตองทำไมได

ตามกระทรวงดวย นกเรยนทจบมธยมศกษาตอนปลายพดภาษาองกฤษไมได

ทำไมโรงเรยนทภเกตไมตงธงวา เดกทจบทภเกตนตองพเศษ จบแลวพด

ภาษาองกฤษได ครทำไมได ลดงบสนบสนน มาตรฐานของเราไมเหมอน

สวนกลางเราตองดกวาไดเรานำสวนกลางกไดทำไมไมคดกน

aw.indd 52 9/13/12 2:23:11 PM


บางคนคงเรมคดแตถาจะใหมพลงผมคดวาตองใชกรอบทวา“เรา

จะไมอยในรฐรวมศนยผกขาดอธปตยเทานน” เราจะตองหาทางทำ

อยางไรทจะปลดเบรก ปลดโซตรวนใหชมชนทองถน ผมจะเปรยบเทยบวา

สมยจอมพล ป.พบลสงคราม เราใชรฐวสาหกจเปนกำลงในการขบเคลอน

เศรษฐกจ เราไมใหคนจนทเปนนกธรกจทำอะไรมากนกหรอก เพราะไม

ไวใจเขา ไมเชอใจเขา รฐวสาหกจตางหากท ใหญกวา ทนสมยกวา ม

วชาชพมากกวา แตพอจอมพลสฤษดมาถงกลบสงเสรมธรกจเอกชน เปด

เสรใหคนจน ปลอยใหคนจนคนเขามาในระบบ ใหคนจนเปลยนชอเปลยน

แซมาเปนไทยใหคนจนเขาโรงเรยนไทยใหมาสอบไดทวประเทศโรงเรยน

สวนกหลาบ โรงเรยนเตรยมอดม คนจนกเขามาได มหาวทยาลยกเปดให

ลกหลานพวกเขาพอ40-50ปตอมาเรากเหนวาภาคเอกชนของไทยธรกจ

เศรษฐกจของไทย เจรญเตบโตไดกเพราะจอมพลสฤษดปลดโซ ปลด

พนธนาการใหภาคเอกชน ถายงใหรฐวสาหกจทำตอไปกจะไมไดดเทาไร

วธแกปญหาในยคจอมพลสฤษดอาจจะทำไดอกแบบหนง เชน การจดการ

ศกษาใหกบรฐวสาหกจ สงรฐวสาหกจไปหาทน ไปใหเรยนตอตางประเทศ

ตงพระราชบญญตอะไรพเศษขนมา แตถาไมเปลยนกระบวนทศนอยางท

กลาวมาเศรษฐกจไทยกจะไมสามารถพฒนาได

ตอนนถาเรายงคดในกรอบเกาทวา ปญหาตางๆ ทเกดในประเทศ

ไทยลวนตองแกดวยรฐรฐเทานนรฐผเดยวแบบนตนถาคดอกอยางหนง

วาใหทองถน ใหประชาคมซงกำลงมแรง มแรงบนดาลใจ เวลานถาไปคย

กบขาราชการอาจจะไมเหนขาราชการเกง สงนเปลยน เปลยนไปจากสมย

ผมเปนเดก ขาราชการทดและเกงคอความหวง อาจารยปวย องภากรณ

อดตอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตรสอนอยเรอยวา ขาราชการตอง

ซอสตย สจรต ฉลาด และขาราชการตางหากทเปนความหวงของสงคม

ไมใชทหาร ไมใชนกการเมอง ขาราชการเคยถกฝากความหวงเอาไว จะ

aw.indd 53 9/13/12 2:23:11 PM


ตองเกงและฉลาด กระทรวงสาธารณสขกรบความคดนไปและกลายเปน

หมอชนบท พวกหมอชนบทกคอคนทไมออกไปทำคลนค เปนขาราชการท

ซอสตยสจรตและเอาใจใสพนองประชาชนผยากไร วรบรษของแพทยชนบท

คอขาราชการทดเดนและฉลาด

นกการเมองในสมยนนเคยเลาใหผมฟงวา เขาเปนรฐมนตร ไมตอง

ทำอะไรเพราะขาราชการเกง ขออยางเดยวใหนกการเมองซอสตยและ

ใชคนเปน งานกเดนไดเอง แตผมคยกบรฐมนตรสมยน ขาราชการแทบ

ไมมอะไรเลย ไมใหคำแนะนำอะไรใหมเลย ถาคณยงคดจะอาศยขาราชการ

คณดตอนนำทวมขาราชการทำอะไรไดผวาราชการจงหวดรอะไรจะไปร

ไดอยางไรเพราะเพงยายมา ใครทรเรองมากครบ กคอพวกทองถนทคน

สวนกลางไมคอยชอบนแหละ ทำไมถงรเยอะ กอยตรงนนประจำ บานเขา

แลวนำทวมทวมบานใครกบานเขา บานเขาดวยกนทงหมด เพราะฉะนน

เราไดเหนทองถนทำอะไรทฉลาดมากเปนนวตกรรมสงมาก เราไดเหน

ประชาสงคมทำดวยนะคลองประดษฐ นกวทยาศาสตรทำไดไหมกระทรวง

วทยาศาสตรทำไดไหม ไมเหนทำได แลวเราเหนใครแจกผาผอนอย

ทกวนๆปอเตกตงคณเหนกรมประชาสงเคราะหทำอะไรไดมากไหมคณเหน

กระทรวงพฒนาสงคมฯทำอะไรไดมากไหม ผมไมเหนทำอะไรไดมากเลย

และทนาสงสารกคอศปภ.ศนยศปภ.ทตงตามระบบแบบเกาแบบเกาน

กคอเอาขาราชการ เอานกการเมองมาเปนคณะทำงาน นกการเมองไปทำ

เรองนโยบายใหญๆ ได แตจดการแบบไมมความรมากนก แลวปนนำก

กำลงจะมาอกรอบ ถาไมใหทองถนเตรยมการหรอทำแผนอะไรไว ผมคด

วาจะเอาไมอย ถารฐฉลาดตองอยาไปคดวาทกเรองฉนตองทำ อยาคดวา

ทกเรองรฐตองทำแตไปดวาทองถนทไหนเกงชมชนทไหนเกงเปดใหเขา

ทำรฐมหนาทอะไรครบปลดเบรกผอนคลายลดความขงความตงลงแลว

aw.indd 54 9/13/12 2:23:12 PM


ทำใหทองถนและชมชนมกำลงใจทจะทำ เชดช สงเสรม ยกยอง มนเดน

ของมนไดอยแลว

ปญหาตางๆผมคดวาแกไมยากหรอกเพยงแตวาเราตองหาจดคาน

งด จดทจะทำใหมนขยบได แตถายงใชแบบเดมผมเปนหวงวาจะไปไมรอด

แตทพดอยางนกไมไดหมายความวา รฐบาลไมสำคญนะครบ รฐบาลยง

สำคญอย แตจะตองคดจากกระบวนทศนใหมใหมากขน สงทนายกรฐมนตร

จะทำไดมากทสดคอเชอเชญองคกรปกครองสวนทองถนทเกงๆ ทมผลงาน

ทงหลายรวมทงประชาสงคมทเกงๆจะจดคนละชดกไดหรอจะเอามารวม

กนกได แลวมาเลาใหนายกฯฟงวาเขาทำอะไรใหแกบานเมอง บานเมองน

ผมตองยำอกนะวาไมใชสวนกลาง ผมหมายถงคนททำนครสวรรค อาจจะ

หมายถงคนททำสมทรสาครสมทรสงครามทำอะไรตางๆหรอทำทอำเภอ

อมพวาทปากพนทเกงๆแลวกถามเขาวารฐบาลจะชวยเขาไดอยางไรบาง

รฐบาลจะปลอยเขาอยางไรไดบาง รฐบาลจะสงใหผวาราชการจงหวดทำอะไร

บาง รฐบาลจะกำหนดมาตรฐานขาราชการแบบใหมทจะตองกระตนให

ทองถนทำงานไดงาย สะดวก มระเบยบอะไรททำ หรอมอะไรทยงเขลา

ตองแก

สำนกงานตรวจเงนแผนดน(ส.ต.ง.)ทไปตรวจงบทองถนนาจะตอง

แกวธทำงาน จะไปใชมาตรฐานเดยวกบทไปตรวจกรมและกระทรวงไมได

การทำใหกระทรวงกระดกกระดกไมได อาจจะเปนมาตรฐานของคณ แต

ถาสำหรบทองถนคณตองทำอยางไรทจะตรวจเงนใหเขาคลองตว อยาใช

มาตรฐานเดยวกนและอยาคดวามาตรฐานสวนกลางเทานนทสงกวา อยาคด

แบบนนถาคณตรวจทองถนตองทำอยางไรถงปลดปลอยใหเขาสะดวกให

เขาวงเหมอนทเราปลดปลอยเอกชน ตองคดแบบน อยาไปคดวาราชการ

สวนทองถนกเปนเพยงหนงในสวนราชการคลายสวนกลางสวนภมภาค

aw.indd 55 9/13/12 2:23:12 PM


จรงๆ แลว สวนทองถนตองไมเหมอนสวนกลางและสวนภมภาค

จะตองเปนอกสายพนธหนงในความเหนผมทไปเหนทองถนมาแทบจะทวโลก

มนตองไมเปนทางการมากนก ตองคลอง ตองสะดวก ตองเนนผลงาน

และตองอนญาตใหมเครอขาย ใหมโยงใย มความโยงใยสายเลอดได

เพราะทองถนไมเหมอนสวนกลาง ถาเราคดวาทองถนตองเหมอนสวนกลาง

นนเราคดผด และจะทอนกำลงทองถน แตเรามกใชสายตาแบบน พวกเรา

เปนคนมการศกษามกคดแบบคนสวนกลางทงนน มองทองถนวาคอคนทยง

ไมเตม คนทไมสมบรณ คนทพการ เราตดความคดแบบน เราตองกลบ

กระบวนทศนของเราใหม แลวไปดทองถนวาพวกเขากระตอรอรน

สรางสรรคฉลาดตองคดอยางนน

แตวธคดของสวนกลางมกมองวา ทองถนทดตองวานอนสอนงาย

ตองสงบ ตองนง ตองเหมอนพวกเรา ลองถามพวกเราวาไดคดอะไรใน

ทำนองนบางไหม เราเกรงใจรฐรวมศนยผกขาดอธปตย เกรงใจเหลอเกน

ผมคดวาอยาไปเกรงใจดกวา กระแทกเขาไปบาง ผมอยากจะบอกวาใน

ทศวรรษท2 แหงการกระจายอำนาจตองทำงานแบบรก อยาทำงานแบบรบ

ปนสถาบนพระปกเกลาใหรางวลขาราชการดเดนทสงเสรมทองถนไดอยาง

นาชนชม ใหรางวลนายอำเภอทใหเอกสทธ ใหอสระใหกำลงใจกบ อบต.

ควรจะใหกระทรวงรบรดวย ใหรางวลผวาราชการจงหวด ททำใหทองถน

ทงจงหวดคกคกเปนพลง ใหรางวลหลายๆ อยางรวมทงนกวชาการทเขยน

อะไรทฉลาดทกาวหนา ททำใหทองถนมกำลงใจและมกำลง ทองถนถก

วาทกรรมใหมนตำ ทำใหออนแอมาก วาทกรรมนพวกเราชวยกนสรางดวย

เชน

“ระเบยบบรหารบคคลตองทำใหเหมอนราชการใหมากขน” อนนก

เปนวาทกรรมทใชไมได

aw.indd 56 9/13/12 2:23:13 PM


“ตระกลนผกขาดเมองใชไมได” คณไปยงอะไรกบเขา เพราะวา

ประชาชนเขาเลอกมา ประชาชนในทองถนเขาอยเปนชมชน เปนสายเลอด

เปนเครอญาตคณไปยงอะไรกบเขาคณเอามาตรฐานสวนกลางไปกำหนด

ทองถนทำไมคณไมคดวาเปนคนละพวกใหอยกนดวยความแตกตางกนบาง

ถาคดแบบนไดแลวเอาผลงานของเขาเปนหลกนาจะด แตรฐรวมศนย

ผกขาดนกลบเอากระบวนการเปนหลก

ถาเอาผลงานเปนหลก เราจะคดกบทองถนและประชาสงคมเหมอน

ทคดตอภาคเอกชน เราไมเคยไปกงวลวาภาคเอกชนจะมธรรมาภบาลอยางไร

เราไมเคยไปตรวจสอบเปนเรองของเจาของธรกจหรอผถอหนถาทำไมดก

เจง ทองถนถาจะทำอยางทวานได ทสำคญคอเขาจะตองมอำนาจทางการ

คลงการภาษของตวเองกอนใหมากขน รบผดชอบตวเองมากขนถาทำไมด

คนในทองถนทเลอกผบรหารนนกตองรบผด รบผดกคอทองถนของคณก

จะไมเจรญถาทำแบบนเราตองยอมรบกอนวาประเทศไทยเราไมเหมอนกน

บางททองถนเขาด เขากจะเจรญในเรองของเขา สวนของเรามนแยเพราะ

เราเลอกทองถนไมไดความ มนเปนสงทเราจะตองฝากความคดใหมไวใน

การเลอกตง การเลอกตงนนประชาชนจะตองถกลงโทษไดถาเลอกผด ถา

เลอกคนผดประชาชนควรจะถกลงโทษ ถกลงโทษคออะไร บานเมองของ

เขากแยลงไปนนเอง

ผมเหนในตางประเทศ ประชาชนถกลงโทษเปนประจำ เมอง

นวยอรกทผมอย มนทรดโทรมมาก ทจรงคอถกลงโทษจากการทไปเลอก

นายกเทศมนตรทผดๆตลอดเวลา3-4คนและทสดเขาแกดวยอยางไงครบ

เขาเลอกนายกเทศมนตรทถก คนทถกตอง คนหนงกคอรดอลฟ จลอาน

ตอนทเครองบนถลมตกWorldTrade แลว เทศบาลมหานครนวยอรกซง

เปนการปกครองสวนทองถนเขาไปจดการ ไปผจญภยกด นายกเทศมนตร

คนนแหละผลงานทองถนทงนนเขาไมตองบรการแบบทรฐมนตรตองแบง

aw.indd 57 9/13/12 2:23:13 PM


กนดสายถนน ประเทศไทยเกดอะไรขนกมอบใหรฐมนตร นำทวมกยงม

คนเสนออกใหรฐมนตรไปคมคนละจงหวดรบรองไมไดผล

ฉะนน ผมคดวา นาจะเปลยนวธคด ถาเปลยนวธคดการกระจาย

อำนาจจะมกำลงผมคดวาอยาไปเรยกวา“กระจายอำนาจ”แตเรยกวา“คน

อำนาจใหชมชนสงคมทองถน” จะดกวา เพราะอะไร เพราะเดมอำนาจ

อยกบชมชนทองถน แตอำนาจนถกรฐดงมาตงแตสมย พ.ศ.2435 ดงมา

เรอยๆและยงดงหนกเขาไปทกทประเทศไทยนแปลกมากทหารกคดถง

รฐรวมศนยผกขาดอธปตย นกวชาการกยอมรบรฐรวมศนยผกขาดอธปตย

นกการเมองกยอมรบแตรฐรวมศนยผกขาดอธปตย นกปฏรปกยอมรบรฐ

รวมศนยผกขาดอธปตย ฝายทไมตองการใหบานเมองเปลยนแปลงกมกอง

บญชาการอยทกรงเทพฯ ฝายทตองการการปฏรปกมกองบญชาการอยท

กรงเทพฯ วธคดคลายกนมากในแงน อาจจะมเรององคกรอสระ มเรอง

ศาลปกครอง ศาลรฐธรรมนญขนมาบางในระยะหลงยกเวนออกจากรฐ

รวมศนยผกขาดอธปตย ไมวาจะพฒนา ไมวาจะอนรกษ ความหวงจะอยท

รฐรวมศนยผกขาดอธปตย ผแสดงจรงๆ มหนงเดยวคอรฐรวมศนยผกขาด

อธปตย ขางบนจะเปนนกการเมองจะเปนประชาธปไตยอะไรกวาไป แตท

ไมคดอยางหนงกคอวา ทำไมไมใหชมชนทองถนจดการตนเองไดมากขน

ทำอยางไรทจะปลดปลอยพลงเยอะๆ ออกมา ทำไมจงไปผกขาคนเอาไว

เตมไปหมด คนฉลาดมเยอะแยะแตทกอยางขนอยกบคนหนงคนทเปน

นายกรฐมนตรกบอก36คนทเปนคณะรฐมนตรจบฝกกนคดแบบนแลว

ถายงฝกมากเทาไร นายกรฐมนตรกบรฐมนตรกยงถกเรยกรองใหตองไป

ทำเรองเลก

aw.indd 58 9/13/12 2:23:14 PM

รฐมนตรควรจะไปคดวา จะปฏรปการศกษาอยางไรใหทองถนม

บทบาทมากขน จะจดหลกสตรการศกษาอยางไรใหทองถนมบทบาทมากขน

จะทำอยางไรใหคนของทองถนเปนพลงของบานเมองใหมากขนทำอยางไร

ใหบานเมองไมไดขนอยกบคนไมกพนคนทกรงเทพฯ

ผมคดๆ อะไรมาแลวกมาเลาใหฟงนะครบ ไมไดคดวาทพดมาจะ

ใชทงหมดถกทงหมดขอบคณทใหโอกาสผม

aw.indd 59 9/13/12 2:23:14 PM

โจทยสำคญ ของการแกปญหารฐรวมศนย คอ ทำอยางไรจงจะคนอำนาจ

กลบไปให ชมชน ทองถน ประชาสงคม ซงเคยมอำนาจ

จดการตนเองมากอน ทรฐสวนกลางจะรวบอำนาจไป

ในภายหลง

aw.indd 60 9/13/12 2:23:14 PM


ความเปนมาและสถานการณ

โครงสรางอำนาจระหวางรฐบาลกบชมชนทองถนของไทยในปจจบน

พบวายงมความเหลอมลำกลาวคอรฐยงคงรวมศนยอำนาจไวทสวนกลาง

เนองจาก เดมอำนาจอยในมอของพนท ทองทและชมชนมากอน

หากพจารณาพฒนาการของความสมพนธระหวางรฐกบทองถน ชมชน

หรอประชาสงคมในประเทศตะวนตก ซงเปนแมแบบของประชาธปไตย

ไทย พบวา แทจรงแลว ทองถน(เมอง) ชมชน หรอประชาสงคม(หม

คณะ สมาคม กลมอาชพตางๆ) นนเคยปกครองตนเองมากอนทจะเกดรฐ

รวมศนยผกขาดอำนาจอธปไตยขนในภายหลง

การปฏรปโครงสรางอำนาจ สการปรบดลอำนาจทเหมาะสม ระหวางรฐบาลกบชมชนทองถน4

4.

4 เอกสารทบทวนงานวชาการ เรอง “ปฏรปโครงสรางอำนาจสการปรบสมดลอำนาจทเหมาะสมระหวางรฐบาลและชมชนทองถน” ภายใตคณะทำงานวชาการเฉพาะประเดนแตงตงโดยคณะกรรมการจดประชมสมชชาปฏรป สมชชาปฏรปครงท 2 พ.ศ.2555 โดยมศ.ดร.เอนกเหลาธรรมทศนเปนประธานคณะทำงาน

aw.indd 61 9/13/12 2:23:15 PM


ในสมยกรกโบราณ นครเอเธนสไมมรฐหรอรฐบาลกลางทคอยดแล

ปกครองประชาชนหากใหประชาชนรวมกนดแล หรอบรหาร หรอพฒนา

บานเมองดวยตวเอง และในสมยปลายยคกลาง(ศตวรรษท11-13) และ

ยคเรเนซองส(ศตวรรษท14-16) แมเกดหนวยการเมองขนาดใหญขนท

เปนแวนแควนหรออาณาจกรทปกครองโดยกษตรยหรอจกรพรรด ทอาจ

เรยกวา “รฐบาลกลาง” แตแวนแควนหรออาณาจกรเหลานกอนญาตให

เมองตางๆจำนวนหนงในทางตอนใตและตอนเหนอของยโรป เชน เมอง

ฟลอเรนซ(Florence) ปซา(Pisa) ปาดว(Padua) ซเอนา(Siena) ใน

อตาล และเมองเกนต(Ghent) บรจ(Bruge) ในเบลเยยม โคโลญจน

(Cologne) แฟรงก เฟรต (Frankfurt) ในเยอรมน นอฟโกรอด

(Novgorod) ในรสเซย ไดปกครองตนเอง ทอาจเรยกไดวาเปน “การ

ปกครองสวนทองถน” กงอสระภายในแวนแควนหรออาณาจกรทวาเมอง

เหลานปกครองตนเองนนมสามนยยะดวยกนคอ

หนง เปนนครทปกครองตนเองโดยไดรบธรรมนญมาจากกษตรย

หรอจกรพรรด

สอง เมองเหลาน เปดโอกาสใหประชาชนเขามาดแลกจการบาน

เมองพอสมควร เชน ใหมการประชมชาวเมอง (ประชาธปไตยระดบ

ทองถน)แตกใชการเลอกตงผบรหารไปปกครองเมองดวยและ

สาม ยงหมายถง การปกครองตนเองของบรรดาชมชน กลมอาชพ

สมาคม สถาบนตางๆภายในเมองดวย กลาวไดวา ในปลายยคกลางจนถง

ยคเรเนซองสดงกลาวมการใชอำนาจรวมกนในหลายระดบ คอในระดบ

อาณาจกรกบเมองและระหวางเมองกบชมชนสมาคมกลมอาชพสถาบน

ตางๆ ภายในเมอง ไมมใครหรอสถาบนใดรวมอำนาจไวในมอเพยงฝาย

เดยว

aw.indd 62 9/13/12 2:23:15 PM


ครนเมอถงศตวรรษท17-18 สภาพการณเชนนกแปรเปลยนไป

เมอรฐสมยใหมเกดขน รฐสมยใหมนนเขาไป รบหรอรวบอำนาจจากแวน

แควน ทองถน ชมชน ประชาสงคมมาเปนของตน กลายเปนรฐบาลกลาง

หรอรฐบาลแหงชาต มระบบราชการทมกระทรวง ทบวง กรม อำนาจ

สาธารณะทเคยใชรวมกนหลายระดบ(อาณาจกร เมองหรอทองถนและ

ชมชน)กกลบมาตกอยในมอของรฐแตเพยงผเดยวเกดรฐรวมศนยผกขาด

อธปไตย ในตอนแรก รฐสมยใหมเปนรฐสมบรณาญาสทธราชย ตอมา

เปลยนเปนรฐประชาธปไตยเมอเกดการปฏวตในองกฤษ อเมรกาและ

ฝรงเศส (ตงแตปลายศตวรรษท 17-18) ประชาธปไตยทเคยเปนการ

ปกครองตนเองของเมองและของชมชน (ในปลายยคกลางและยค

เรเนซองส) กกลายเปนประชาธปไตยทประชาชนทงประเทศเลอกผแทน

ผนำไปบรหารบานเมองของตน เปนประชาธปไตยระดบชาต เปน

ประชาธปไตยแบบตวแทนมากขน ในขณะทพนทถกทำใหเปนสวนกลาง

หรอทองถนในบางพนท ชมชนประชาสงคมถกลดความสำคญและบทบาท

ลงมาก

สำหรบพฒนาการของความสมพนธระหวางรฐกบชมชนทองถน

สมยใหมในประเทศไทยคลายคลงกบทเกดขนในตะวนตกมากอน กลาวคอ

เดม พนทหรอทองท (เชนเชยงใหม ปตตาน) และชมชนตางๆ เคย

ปกครองดแลตนเองมากอนกลาวสำหรบชมชนแมความสมพนธทางสงคม

- การเมองจะเปนแบบมลนายกบไพร - ทาส แตมลนายไมไดเขาไป

ควบคมไพร-ทาสมากนกยกเวนเขาไปเกณฑแรงงานหรอเกบภาษเทานน

ในแงนไพร - ทาสหรอชมชนจงคนเคยกบการปกครองตนเองหรอการ

จดการตนเองมานาน

จนกระทงในสมยรฐกาลท5รฐสวนกลางจงคอยๆรดรอนและรวบ

อำนาจจากประเทศราช หวเมองและชมชนมาเปนของตน แปรเปลยน

aw.indd 63 9/13/12 2:23:15 PM


ประเทศราชและหวเมองใหกลายเปนสวนกลาง- สวนภมภาค(เทศาภบาล)

และเปลยนชมชนของไพร- ทาสใหกลายเปนการปกครองทองท และไพร

- ทาสกกลายเปนพสกนกร เกดรฐรวมศนยอำนาจและผกขาดอธปไตยขน

ทเรยกวา รฐสมบรณาญาสทธราชยหรอรฐสมยใหม รฐรวมศนยผกขาด

อำนาจอธปไตยนยงดำรงอยตอมา แมเมอประเทศมรฐธรรมนญและ

เปลยนเปนรฐประชาธปไตยหลง2475แลวกตาม

จดเรมทสำคญในประวตศาสตรไทย หลงการปฏวต2475 เกด

ประชาธปไตยระดบชาตขน ในตะวนตกประชาธปไตยทองถนและประชา-

ธปไตยชมชนเกดกอนประชาธปไตยระดบชาต แตประเทศไทยประชาธปไตย

ระดบชาตเกดกอนประชาธปไตยระดบทองถนพสกนกรกลายเปนราษฎรท

มสทธเลอกตง แมตอมารฐประชาธปไตยสรางการปกครองทองถนขนมา

แตการเปลยนแปลงทงหมดน กไมอาจทำลายรฐรวมศนยผกขาดอธปไตย

รฐรวมศนยผกขาดอธปไตยยงคงรวมศนยอำนาจตอไป นบวนยงรวมศนย

มากยงขน จนเกดสภาพทเรยกวา “กรมาธปไตย” กลาวคอ รฐบาลแผ

ขยายแขนขาของตน ลงลกเขาไปในชมชนตางๆ แมมการจดตงองคกร

(ระบบสวนกลางและสวนภมภาค) ปกครองทองถนขน กเปนการปกครอง

ทองถนทเปนอสระและพงตนเองไดนอยมาก สวนชมชนถกแปรสภาพให

กลายเปนเพยงเครองมอรฐบาล

ดงนนการทรฐรวมศนยผกขาดอธปไตย จงหมายถงรฐทลดทอน

บทบาทของชมชน ทองถน เปลยนแปลงอำนาจอธปไตยทเคยถอรวมกน

ของหนวยงานหลายๆ แหง มาเปนของตนแตเพยงฝายเดยว และไดแปร

เปลยนประชาธปไตยทองถนทประชาชนรวมกนดแลบานเมองใหกลายเปน

ประชาธปไตยระดบชาต ทประชาชนกลายเปนเพยงผออกเสยงลงคะแนน

เลอกผแทนไปบรหารบานเมองแทนตน

aw.indd 64 9/13/12 2:23:16 PM


เมอมาถงยคหลงจากทมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราช

อาณาจกรไทยพ.ศ.2540เปนตนมาแมมความพยายามแกไขปญหาความ

ไมสมดลหรอความเหลอมลำในเชงโครงสรางอำนาจมาโดยตลอด โดย

เฉพาะการตรา พ.ร.บ. กำหนดแผนและขนตอนการกระจายอำนาจใหกบ

องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 ทกำหนดใหตองมการกระจาย

อำนาจทางการเงนการคลงและการถายโอนภารกจตางๆ ใหกบทองถนไป

ดำเนนการนน กลบไมสามารถดำเนนการใหเปนไปตามแผนทไดกำหนดไว

การทรฐยงคงรวมศนยอำนาจไดจนถงปจจบนน มสาเหตสำคญมาจากการ

ทรฐสามารถควบคมอำนาจทางการเงนการคลงไวทสวนกลาง โดยเฉพาะ

อำนาจทางการเงนในการใชจายงบประมาณของรฐทมกรมเปนหนวยงาน

นตบคคล ซงกฎหมายกำหนดใหเปนหนวยในการจดตงคำของบประมาณ

อำนาจการตดสนใจเพอการใชจายงบประมาณจงกำหนดขนจากสวนกลาง

ซงมกเปนความตองการของผมอำนาจมากกวาความตองการของประชาชน

ในพนท

เปนททราบกนโดยทวไปวา รฐจดสรรงบประมาณใหทองถนยงหาง

ไกลจากเจตนารมณทกฎหมายกำหนดไวให อยางนอยควรไดรบรายไดเปน

สดสวนตอรายไดสทธของรฐบาลทรอยละ35 แตตงแตปงบประมาณ

2544-2549 ทองถนกลบไดรบงบประมาณเพยงรอยละ20.68,21.88,

22.19,22.75,23.50 และ24.09 ตามลำดบ ซำรายในป พ.ศ.2549

รฐบาลไดแกไขเพมเตม พ.ร.บ. .กำหนดแผนและขนตอนการกระจาย

อำนาจใหกบองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 มาตรา30(4) โดย

กำหนดวา...... “.......ตงแตปงบประมาณ2550 ใหองคกรปกครองสวน

ทองถนมรายไดคดเปนสดสวนตอรายไดสทธของรฐบาล ไมนอยกวารอยละ

25 และโดยมจดมงหมายทจะใหองคกรปกครองสวนทองถนมรายไดเพม

ขน คดเปนสดสวนตอรายไดสทธของรฐบาล ไมนอยกวารอยละ35.......”

aw.indd 65 9/13/12 2:23:16 PM


จากนนมาตงแตปงบประมาณ2550-2554 องคกรปกครองสวนทองถนได

รบจดสรรงบประมาณคดเปนรอยละ25.17,25.20,25.82,25.26 และ

26.14 ตามลำดบ จงเทากบเปนการแกไขเพอหลบเลยงในสงทรฐบาล

ไมสามารถดำเนนการไดตามทกฎหมายกำหนด โดยใหยอมรบสดสวน

งบประมาณทรฐบาลจดสรรให ในสดสวนทตำ นอกจากน ในแตละป

ทองถนยงตองเสยเวลากบกระบวนการตอรองงบประมาณซงมอตราเพมท

ตำมากอกดวย

ขณะเดยวกน ระบบการคลงของไทยยงคงรวมศนยอยทสวนกลาง

มการกระจายอำนาจท ไมสมบรณ อย ในสภาพทเรยกวา Hamilton

Paradox เปนผลมาจากรฐบาลยงตองการคม “พนท (ภมภาค/ทองถน/

ชมชน)” ทเปนเชนนเพราะรฐบาลคม “พนท” ดวยการเอาใจเลยงดพนท

ขณะเดยวกนพนทเรยนรวา ไมตองพงตวเองพงรฐบาลกสามารถอยรอด

ได ทงๆ ทสามารถพงตวเองได พนทกลบมพฤตกรรมไมรบผดชอบตอตว

เองมากขน(ไมพยายามเกบภาษ กอหน- ใชจาย สรางภาระทางการเงน

ฯลฯ)ผลกภาระใหรฐบาลมากขน(เรยกรองใหจดบรการ/ใหจายหน/ปลด

หนแทน ฯลฯ) รฐบาลถกพนทคม ตงรบ เลนเกมสตามทพนทกำหนดมาก

ขนหรอเกมสแยงงบประมาณลงพนท(TheoryofCommon-pool)ทาย

ทสดทงรฐบาลและพนทตางกดอยพฒนาและพงตนเองไมได 5

5ศ.ดร.จรสสวรรณมาลา(2555)นำเสนอเรองHamiltonParadox ในทประชมคณะทำงานวชาการเฉพาะประเดนเรองการปฏรปโครงสรางอำนาจสการปรบดลอำนาจทเหมาะสมระหวางรฐบาลกลางกบชมชนทองถนครงท2วนท10มกราคม2555ณหองแคนนาโรงแรมรามาการเดนทกรงเทพฯ

aw.indd 66 9/13/12 2:23:17 PM


จากสถานการณขางตนสงผลใหชมชนทองถนประชาสงคมและ

พลเมองไรพลงอำนาจ ออนกำลงลง และไมสามารถจดการปญหาของ

ตนเองได กอใหเกดปญหาทางเศรษฐกจ สงคมและการเมองอนๆตามมา

เชน ความเหลอมลำทางเศรษฐกจระหวางชนชนและระหวางเมองตางๆ

การแพรระบาดของการทจรตคอรรปชน การบรหารระดบชาตทไรประสทธ-

ภาพ และทสำคญไดแปรเปลยนประชาชน ชมชนทองถน ทเคยรบผดชอบ

ตอบานเมองใหกลายเปนผคอยรบการบรการจากรฐแตเพยงถายเดยว

ความรสกเปนเจาของบานเมองไดลดนอยถอยลง เปนการชใหเหนถงความ

ไมสมดลทางโครงสรางอำนาจระหวางรฐสวนกลางกบชมชนทองถน รฐยง

คงรวมศนยอำนาจ สงคมและชมชนทองถนถกกระทำใหออนแอ จงเปน

สาเหตสำคญทตอกยำและกอใหเกดชองวางมากขน อนนำไปสความ

เหลอมลำในสงคมไทยซงจำเปนอยางยงทตองมการปฏรป

กระบวนการขบเคลอนเพอสรางการเปลยนแปลงทางนโยบายฃ และกฎหมายทเกยวของในการแกไขปญหารฐรวมศนย ทผานมา

ปญหารฐรวมศนยผกขาดอธปไตย ทองถน-ชมชนออนแอ เปน

ปญหาทมการกลาวถงกนมาโดยตลอด อยางนอยในชวงเกอบ20 ปมาน

การเคลอนไหวครงใหญเพอลดการรวมศนยอำนาจของรฐบาลในประเทศ

ไทย เกดขนเมอมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบพ.ศ.2540 ซง

ตามมาดวยการออกกฎหมายวาดวย การกระจายอำนาจใหทองถนคอ

พระราชบญญตกำหนดแผนและขนตอนการกระจายอำนาจ พ.ศ.2542

จากนน ไดมการจดทำแผนการกระจายอำนาจตามมา ทำใหเกดองคกร

ปกครองทองถนขนจำนวนมาก

ในดานวชาการเกยวกบชมชนทองถน มการจดสมมนาทางวชาการ

การทำงานวจยจำนวนมากเกดศนยการปกครองทองถนขนตามมหาวทยาลย

aw.indd 67 9/13/12 2:23:17 PM


ตางๆมากมายมการเรยนการสอนวชาทเกยวกบการปกครองทองถนแทบ

ทกมหาวทยาลยในประเทศ เกดสถาบนทางวชาการและวจย(ระดบชาต)

ทสนบสนนการกระจายอำนาจ เชน สถาบนพระปกเกลา สถาบนพฒนา

การเมองเปนตน

นอกจากน ยงมการสนบสนนและจดตงกลมประชาสงคมขนจำนวน

มาก รวมทงการจดตงสภาองคกรชมชนขน เพอสรางความเขมแขงใหกบ

ชมชนเมอเดอนมกราคม2554ทผานมาเกดขบวนการเคลอนไหวผลกดน

จากภาคประชาสงคมใหบางจงหวดมการจดการตนเองดงตวอยางประชา

สงคมจงหวดเชยงใหม ซงกำลงยกราง พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการชยง

ใหมมหานคร ฉบบประชาชน โดยเสนอใหเชยงใหมมการบรหารราชการ

เฉพาะราชการสวนกลางกบราชการสวนทองถนเทานน โดยยกเลกราชการ

สวนภมภาคและรางพ.ร.บ.นกำหนดใหรายไดทเกดขนในทองถนทงหมด

จะถกจดเกบโดยทองถน แลวจดสงไปยงสวนกลางในสดสวนทนอยกวา

สดสวนทมากกวานำมาใชเพอแกปญหาความยากจนในพนท 6

อกทงเกดการเคลอนไหวรวมตวกนของเครอขายทองถน จดตงเปน

สมชชาองคกรปกครองสวนทองถน เพอรวมพลงขบเคลอนพฒนาศกยภาพ

การทำงานของชมชนทองถน โดยมการจดประชมสมชชาองคกรปกครอง

สวนทองถน ครงท1 เมอเดอนมนาคม พ.ศ.2554 และไดจดทำขอเสนอ

มตการปฏรปโครงสรางและระบบการปกครองทองถน เพอสรางความเปน

ธรรมและลดความเหลอมลำในสงคมเสนอเขาสเวทสมชชาปฏรปครงท1

6 อางจากมายาคตและขอสงสยในการยกเลกราชการสวนภมภาคคอลมน มองมมใหมหนงสอพมพกรงเทพธรกจ วนองคารท29 พฤศจกายน2554 หนา10 โดย ชำนาญจนทรเรองและสวงตนอดคมอเปลยนประเทศไทยใหจงหวดจดการตนเองพฤษภาคม2554

aw.indd 68 9/13/12 2:23:18 PM


ประกอบดวย4 สวนหลกไดแก สวนท1 ขอเสนอดานกฎหมาย ระเบยบ

และขอบงคบสวนท2ขอเสนอดานการถายโอนภารกจสวนท3ขอเสนอ

ดานการเงนการคลงทองถน และสวนท 4 ขอเสนอดานการจดความ

สมพนธระหวางชมชนกบทองถน 7 ทงนมความพยายามนำขอเสนอมตน

เสนอตอรฐบาลแตยงไมประสบผล

ในขณะเดยวกนทประชมสมชชาปฏรประดบชาตครงท1เมอวนท

26มนาคม2554ไดรบรองมตวาดวยเรองการปฏรปการกระจายอำนาจ

เพอเสรมสรางและพฒนาศกยภาพ การจดการตนเองของชมชนทองถน

สรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลำในสงคม โดยเฉพาะอยางยง

มตขอ2.4ทเหนความสำคญของการกระจายอำนาจระบบการเงนการคลง

โดยระบใหคณะกรรมการสมชชาปฏรปรวมกบเครอขายสมชชาปฏรปเสนอ

ตอคณะรฐมนตรและผตรวจการแผนดน ใหมการแกไขรฐธรรมนญเพอให

จดระบบการเงนการคลง เพอใหประชาชนมสวนรวมในการจดสรร

งบประมาณแผนดนลงสพนท โดยมชมชนเปนตวตงอยางแทจรง และมกลไก

ระบบงบประมาณทเปนอสระ มภาคประชาชนมากกวาครงหนง กำกบใน

ทกระดบตงแตระดบชาตจนถงระดบชมชน

ในชวงเวลาเดยวกนคณะกรรมการปฏรป(คปร.)ไดจดทำเอกสาร

ขอเสนอเมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2554 เสนอตอพรรคการเมองและผม

สทธเลอกตง ใหมการปฏรปสรางความเปนธรรมในระบบงบประมาณเพอ

ลดความเหลอมลำในสงคม มงเนนการลดความเหลอมลำและใช

7 สมชชาองคกรปกครองสวนทองถนเพอการปฏรป2554 มตการปฏรปโครงสรางและระบบการปกครองทองถน เพอสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลำในสงคมเอกสารหลกสมชชาปฏรประดบชาตครงท1พ.ศ.2554

aw.indd 69 9/13/12 2:23:18 PM

�0 | การกระจายอำนาจ=การคนอำนาจ

งบประมาณเพอพฒนาคณภาพชวต และเสนอใหมกลไกบรหารแบบม

สวนรวมในการกำหนดแผนและงบประมาณเพอลดความเหลอมลำ โดย

เสนอใหทดลองดำเนนการในจงหวดสระแกวเปนจงหวดแรก 8 อยางไร

กตามขอเสนอดงกลาวนจำเปนตองไดรบการสานตอในระดบนโยบาย

ทกลาวมาขางตน เปนการขบเคลอนของภาคตางๆ ดวยขอเสนอ

สรางการเปลยนแปลงทางนโยบายและกฎหมาย เพอลดการรวมศนย

อำนาจและใหมการกระจายอำนาจมากขนนน ซงหลายเรองยงเปนแนวคด

รเรมเบองตน บางเรองยงเปนขอเสนอเพอการทดลอง และบางเรองยง

ตองการสรางการเรยนรและความเขาใจของกระบวนการทางความคดเพอ

ใหหลดจากกรอบคดเดม

ปญหาสำคญและขอสงเกต

ความพยายามในการแกปญหารฐรวมศนยผกขาดอธปไตยทงมวล

มกมงไปทการพยายามจะสรางธรรมาภบาล ใหกบระบบราชการและระบบ

ประชาธปไตยทงในระดบชาตและระดบทองถน โดยเนนไปทการสราง

ความโปรงใส ประสทธภาพ สรางหลกนตธรรม เนนการสรางผแทน-ผนำ

ทมความรความสามารถและมคณธรรมจรยธรรม ทผานมาการขบเคลอน

เพอนำไปสการกระจายอำนาจมากขนนน จงใหความสำคญกบรฐเปน

ตวหลกในการเปลยนแปลงสงคม ผลกดนใหรฐไมวาจะเปนรฐบาลท

กรงเทพหรอรฐสภาแหงชาตเปลยนแปลงแกไขรฐธรรมนญ กฎหมายและ

8 ดรายละเอยดขอเสนอการปฏรปโครงสรางอำนาจ โดยคณะกรรมการปฏรป พฤษภาคม2554พมพครงท3

aw.indd 70 9/13/12 2:23:19 PM

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน | �1

กฎระเบยบอยเสมอ แตการขาดความตงใจของนกการเมองระดบชาต

กลไกและขนตอนของรฐสภาทซบซอน กระบวนการตอรองทางการเมอง

ระดบชาตและการตอตานของขาราชการ จงนำไปสความลมเหลวของ

ความพยายามดงกลาวอยเนองๆ อกทงยงตองใชเวลานาน ขอเสนอทาง

กฎหมายหลายเรองทเสนอไปแลว เมอเปลยนรฐบาลตองกลบมาเรมตน

ใหม ขาดความตอเนอง สรางการเปลยนแปลงชา และบางครงไมเกดการ

เปลยนแปลงเลย

การขบเคลอนเพอการปฏรปโครงสรางอำนาจในลกษณะขางตนน

กลบกลายเปนการมงแกไขปญหาสวนกลางหรอปญหาระดบชาต มากกวา

การมงแกไขปญหาในระดบพนทหรอชมชนทองถน จงเปนการสะทอนวา

คนสวนใหญในสงคมยงใหความสำคญกบรฐมาก มองวารฐเปนตวหลกใน

การเปลยนแปลงสงคม โดยละเลยชมชนทองถนและประชาสงคมในพนท

มองไมเหนความสำคญของชมชนทองถนทจะเขามาเปนกำลงหลกในการ

พฒนาประเทศและเปลยนแปลงสงคมได แตกลบมองวา ประชาชนและ

ชมชนทองถนเปนผพการรอรบแตความชวยเหลอจากรฐ

ดงนน รฐรวมศนยผกขาดอธปไตยจำเปนตองไดรบการเปลยน

แปลงครงใหญ หรอกลาวอกนยหนง รฐรวมศนยมาถงทางตนแลว แมรฐ

รวมศนยผกขาดอำนาจอธปไตยของไทยเคยมผลงานสรางความเปน

เอกภาพ และความเปนปกแผนใหกบสงคมมาแลวกตาม แตสถานการณ

ปจจบนทงภายนอกและภายในประเทศไดเปลยนแปลงไปอยางมาก รฐรวม

ศนยผกขาดอธปไตย ซงอาจเรยกวา รฐชาตหรอรฐประชาธปไตยทประกอบ

ไปดวยคณะรฐมนตรเพยงไมกคน กระทรวง ทบวง กรม ศาล อยการ

กองทพรฐวสาหกจและขาราชการจำนวนหนงรฐสภาแหงชาตพรรคการเมอง

ระดบชาต ไมอาจรบมอกบปญหาของคน60 กวาลานคนได นโยบายของ

รฐบาลกลางเปนนโยบายแหงชาตทไมอาจตอบสนองตอปญหาและความ

aw.indd 71 9/13/12 2:23:19 PM


ตองการของชมชนทองถนทแตกตางหลากหลายไดอกตอไป มหาอทกภยท

ผานมาชใหเหนแลววา รฐบาลสวนกลางไมอาจจดการกบปญหาขนาดใหญ

นนไดแตเพยงลำพง

นอกจากน รฐรวมศนยยงมแนวโนมทจรตคอรรปชนสง เพราะกม

ทรพยากรและอำนาจการตดสนใจเอาไวในมอแตผเดยว ประการสำคญรฐ

รวมศนยไดบนทอน กดทบ ศกยภาพและความสรางสรรคของชมชน

ทองถนเอาไวอยางมหาศาลไมไดนำชมชนทองถนมาเปนกำลงรวมกบรฐ

ในการพฒนาประเทศโดยรวม ซงเทากบบนทอนกำลงของประเทศทงมวล

ลงเชนกน

แนวทางแกไขปญหา : ทองถนและชมชนตองเปลยนจากฝ�ายรบเปนฝ�ายรก

โจทยสำคญของการแกปญหารฐรวมศนย คอ ทำอยางไรจงจะคน

อำนาจกลบไปให ชมชน ทองถน ประชาสงคม ซงเคยมอำนาจจดการตน

เองมากอนทรฐสวนกลางจะรวบอำนาจไปในภายหลงแนวคดทจะเสนอในทน

คอ ตองทำใหการปกครองทองถนเปนการปกครองตนเองของประชาชน

ใหมากขน คอการใหประชาชนรวมกนบรหารจดการบานเมองกนเองให

มากขน โดยพงผนำ- ผแทนใหนอยลง 9 ประเดนตอไป คอ จะใชอะไร

เปนกำลงหลกในการเปลยนแปลงปฏรปครงน จะใชรฐหรอชมชน ทองถน

คำตอบคอ ควรพลกกลบมาใช ชมชน ทองถน เปนตวหลกในการปฏรป

สงคม

9 ศกษารายละเอยดเพมเตมไดในหนงสอแปรถน- เปลยนฐาน ของศ.ดร.เอนก เหลา-ธรรมทศน

aw.indd 72 9/13/12 2:23:19 PM


แนวคดทมองวา ใหรฐเปนตวนำการปฏรป นำการเปลยนแปลง

สงคม ในหวงเวลาแหงการขบเคลอนการปฏรปสงคมน ควรคดใหมวา ให

นำเอาชมชนทองถนและประชาสงคมมาเปนกำลงหลก เปนตวแสดง

(Actors) ใหมในการเปลยนแปลงสงคมแทนรฐ ทำอยางไรจงจะพลกกลบ

ใหชมชนทองถนประชาสงคมขนมานำรฐกำกบรฐไดหรอใหรฐมารบใช

ชมชน ทองถน ได นำรฐเขามาใกลชดกบ ชมชน ทองถนและประชาสงคม

มากขน ชมชนทองถนจดการตนเองไดโดยไมพงพารฐ ทำอยางไรจงทำให

ทองถน ชมชน ประชาสงคมมศกดศรเทาเทยมกบรฐ ทำงานเคยงบา

เคยงไหลกบรฐได เปนทองถน ชมชน ประชาสงคมทแยบยล ฉลาด

ละเอยดออน และวองไว เมอกลาวถงทองถน ชมชน ประชาสงคม

คนทวไปมกมองชมชน ทองถน เตมไปดวยปญหา มองสงคมเปนผพการ

เปนผออนแอ ในการขบเคลอนการปฏรปน ควรมองทองถน ชมชนในเชง

บวกมากขน มองเหนศกยภาพ มองเหนการสรางสรรคของทองถน ชมชน

มากขน มองทองถน ชมชนในแงของการสรางโอกาส การหาสงใหมๆ ให

ทองถนชมชนทำมากขน

นอกจากน ในทองถนทมกลมผทมบารม ใหมองวาเปนทรพยากร

เปนกำลงหลกของการทำกจกรรมตางๆ ในทองถน ทองถนขาดคนเหลาน

ไมได เพยงแตคนเหลานยงอาจมขอจำกดในการคดเชงการพฒนาพนท

หากไดรบการอบรม ฝกฝน และไดรบการสนบสนนทางความคดจากนก

วชาการในเรองทกษะการเปนผนำยคใหม คนเหลานจะพลกกลบมาเปน

กำลงสำคญในการพฒนาเมองตางๆไดอยางรวดเรว

อนง ควรแยกแยะทองถน ชมชน ประชาสงคมออกมาจากรฐและ

สรางโครงสรางองคกรเครอขายของทองถนชมชนประชาสงคมเพอรบ

รทศทาง จดออน จดแขง โดยอาจนำเอาทองถน ชมชน ไปเชอมตอกบ

ธรกจ องคกร สถาบน กลมทางธรกจ สงคม หรอนกวชาการททำดาน

aw.indd 73 9/13/12 2:23:20 PM


นวตกรรม ดงตวอยางของสถาบนอโศกา(Asoka) เพอเรยนรนวตกรรม

ทางสงคมใหมๆ

ในการขบเคลอนการปฏรปโครงสรางอำนาจน ไมควรกลาวเพยงใน

กรอบคดเรองชาต แตควรกลาวถงในกรอบคดเรองทองถน ทงนตอง

ยอมรบวาประเทศไมไดมเอกลกษณแตมทวลกษณมทงชาตและทองถน

รกชาตแลวอาจรกทองถนไดดวย รกสวนรวมแลวตองรกสวนยอยดวย

คนหนงคนอาจเปนไดทงคนไทย คนลำปาง คนสงขลา คนแมสาย

คนสไหงโกลกคนพทธคนมสลม

ดงนนเมอตองการคนอำนาจใหชมชนทองถนตองมองขามชมชน

ทองถนทออนแอไป(ซงในความเปนจรง การทชมชน ทองถนเหลานน

ออนแอ เนองมาจากรฐรวมศนยผกขาดอธปไตย) ควรมองใหเหนวา ม

ชมชนทองถนทดจำนวนมาก เชน เทศบาลนครยะลา เทศบาลตำบล

เกาะคา จงหวดลำปาง เทศบาลตำบลปากพน จงหวดนครศรธรรมราช

และมทองถนทดๆอกจำนวนมาก ซงไดรบรางวลBestPractice จาก

สถาบนพระปกเกลา ชมชนกเชนเดยวกน มชมชนทดจำนวนมาก เชน

มลนธปอเตกตงงานทสสส.ใหการสนบสนนอยแมชมชนทองถนทยงไม

เขมแขง กเชอไดวา หากมการกระจายอำนาจอยางแทจรง ชมชนทองถน

นนกจะใชความรกถนฐานบานเกดสรางตวเองขนมาไดไมยากนก

ประการสำคญ ระบบการเงนการคลงของทองถน ควรมการกระจาย

อำนาจและสรางการมสวนรวมของประชาชนและชมชนทองถนมากขน ใน

ดานการคลง จากการศกษา พบวา หลายพนทมศกยภาพสามารถจดเกบ

ภาษเพมมากขนได และภาษทจดเกบไดควรใหพนทสามารถนำมาใชเพอ

การพฒนาในพนทนนไดดวย เพอใหพนทนนสามารถพงตนเองและแกไข

ปญหาของตนเอง ในดานการเงนและการใชจายงบประมาณ ควรปรบ

ระบบการตงคำของบประมาณและการจดสรรงบประมาณใหเนนมตเชง

aw.indd 74 9/13/12 2:23:20 PM


พนท มากกวาเนนทประเดนปญหา กลาวคอ ใหพนทเปนหนวยทสามารถ

ตงของบประมาณได และการจดสรรงบประมาณควรมระบบทสรางการม

สวนรวม เพอเปนไปตามความตองการในการแกไขปญหาของประชาชนใน

พนท

aw.indd 75 9/13/12 2:23:21 PM

แนะนำ ศาสตราจารย ดร.เอนก เหลาธรรมทศน

• ประธานคณะทำงานวชาการเฉพาะประเดน เรอง การปฏรปโครงสราง

อำนาจ สการปรบดลอำนาจทเหมาะสมระหวางรฐบาล ทองถน และ

ชมชนเวทการประชมสมชชาปฏรประดบชาตครงท2พ.ศ.2555

• คณบดวทยาลยบรหารรฐกจและรฐศาสตรมหาวทยาลยรงสต

• กรรมการสภามหาวทยาลย ประเภทผทรงคณวฒ มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร

• ประธานสถาบนพฒนาเมองกรงเทพมหานคร

aw.indd 76 9/13/12 2:23:22 PM

aw.indd 77 9/13/12 2:23:22 PM

aw.indd 78 9/13/12 2:23:22 PM

ของ¸าร...ศ.ดร.เอนก เหล าธรรมท ศน | น บต...

Documents