บทท 1

ความรเบองตนเกยวกบทรพยากรการทองเทยว

ความน า

ทรพยากรการทองเทยว นบเปนสนคาทางการทองเทยวทมความส าคญ เปนหวใจของอตสาหกรรมทองเทยว หาก

ธรกจในอตสาหกรรมทองเทยวไมวาจะเปนธรกจน าเทยว ธรกจทพก ธรกจบรการรานอาหาร ธรกจจ าหนายสนคาทระลก หรอสนคาบรการของตนเสยกอน จะพจารณาถงความส าเรจของตน จะตองประเมนคาทรพยากรทองเทยวทอยในพนทใกลเคยง วาจะสามารถน ามาเปนจดขายไดมากนอยเพยงใด เพราะการมจดขายทเปนทรพยากรทองเทยวทโดดเดนจะสงผลตอการด าเนนธรกจไดอยางมาก หลายพนทอาจเคยประสบปญหาไรจดขายทางการทองเทยว ไมมทรพยากรทองเทยวทดงดดใจใหผคนเดนทางเขามาทองเทยว วธพนฐานทจะท าใหผคนเดนทางเขามาในพนทของตนกคอ การสรางจดขายใหเกดขนเสยกอน หากไมมสนคาทางการทองเทยว หรอสนคาทางการทองเทยวไมด ไมมคณภาพ หรอไมงดงามสมบรณ ไมโดดเดน ไมมความเปนเอกลกษณ ธรกจเกยวกบการเดนทางทองเทยวกคงจะไมไดรบความนยมอยางสมบรณแบบ หรอไมมพฒนาการทเตบโตเหมอนเชนในทกวนน ประเทศไทยของเรานบวาเปนประเทศทมภมศาสตร ท าเลทตง ลกษณะภมประเทศทไดเปรยบ ตลอดจนมทรพยากรธรรมชาต ประเพณ วฒธรรมวถชวตทแตกตางเปนทตองการใหนกทองเทยวจากทวทกมมโลกไดเขามาสมผส แสวงหาความทาทาย

เมอกอนพทยามทะเลทสวยงามวนเวลาเปลยนไป ทะเลงดงามนอยลงไป แตพทยากไมเคยหยดนงกลบมสงกอสรางทเปนจดขายทางการทองเทยวทดแทนขนมาเรอยๆ แสงสยามค าคนถนนคนเดน(walking street) โรงแรม 5 ดาวมากมาย อลคาซา ทฟฟานโชว ปราสาทไมสจธรรม อนเดอรวอเตอรเวลด ตลาดน า 4 ภาค สวนน าการตนเนตเวคร สวนสน ารามายานะ ท าใหพทยาไมเคยหลบใหล เชนเดยวกบประเทศสงคโปรอดตเปนเพยงเกาะเลกๆ ไมมอะไรนาดงดดใจใหไปเยยมเยอน แตกสามารถสรางความศวไลซ ถมทะเลขยายประเทศ สรางสงปลกสรางและแหลงทองเทยวทมนษยสรางขนใหกบผคน นกทองเทยวกไมเคยขาดหาย ทรพยากรทองเทยวจงนบเปนหวใจหลกในการน ามาประชาสมพนธ และน ามาเปนจดขายหลกใหแกอตสาหกรรมทองเทยวในแตละประเทศ-ทองถนนน

ทรพยากรการทองเทยวของประเทศไทยในภาพรวม เปนประเทศทอดมไปดวยทรพยากรการทองเทยวทงในเชงธรรมชาต และเชงแหลงทองเทยวทมนษยสรางขน โดยสวนทมนษยสรางขนนนรวมถงรองรอยของสงมชวตในยคตางๆน หมายถงสงซงเกดจากน ามอของมนษยทงในแบบปจจบนเทา และครอบคลมไปถงรองรอยและสงซงเกดจากมนษยในยคกอนประวตศาสตรดวย หรออกนยหนงกคอ รวมถงรองรอยและหลกฐานทางโบราณคดทงในยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตร ทรพยากรการทองเทยวนมทงทเปนทอยอาศยของมนษยโบราณ ชมชน โบราณ ศาสนสถาน โบราณวตถ โบราณสถาน ก าแพงเมอง คเมอง เหมองแร ศลปวฒนธรรม งานประเพณ วถชวต/ความเปนอย (เชน หมบานชาวเขา สภาพชวตในชนบท) ศนยวฒนธรรม สนคาและหตถกรรมพนเมอง เปนตน บางสวนอยในความดแลของกรมศลปากร บางสวนกระจายอยในพนทอนรกษและอยในความดแลของกรมปาไมและหนวยงานอนๆของรฐ ทงนทรพยากรการทองเทยวสามารถปรากฏไดทงในลกษณะของรปธรรมทสามารถสมผสไดดวยการจบตอง เชน สงกอสราง ของทระลก ถ า และน าตก เปนตน และหรอปรากฏไดในลกษณะของนามธรรมทไมสามารถสมผสไดดวยการจบตอง แตสามารถสมผสไดดวยทางอน เชน ภมปญญาทองถน ภาษาความเปนชนเผาและการเลนการแสดงพนบาน เปนตน

ทรพยากรการทองเทยว เปนองคประกอบหนงทส าคญของอตสาหกรรมทองเทยว การททรพยากรการทองเทยวสามารถดงดดใจใหนกทองเทยวเดนทางไปยงสถานท ต าบล เมอง รฐหรอประเทศตางๆ จะท าใหทองถนในทนนๆ จะไดรบ

ผลประโยชนหลายประการ เพราะการใชจายในการเดนทางจะเกดเปนรายไดทหมนเวยนเปนทวคณ และจะเกยวของกบธรกจ และผคนในหลากหลายอาชพ

ความหมายของการทองเทยว การทองเทยว คอการเดนทางจากทอยอาศยปกตไปยงทอนเปนการชวคราวเพอวตถประสงค ในการพกผอน เทยวชม เพลดเพลนหรอเพอวตถประสงคอนใดทไมใชการประกอบอาชพ

องคประกอบของการทองเทยว (Tourism Element)

การทองเทยว เปนกระบวนการทางสงคมและเศรษฐกจ ทมองคประกอบดงน (สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 2540 )

1. แหลงทองเทยว แหลงทองเทยวเปนทรพยากรทส าคญ จดเปนอปทานการทองเทยว ซง ปเตอร (Peter ,1969 อางถงใน การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2545) ไดจดหมวดหมของแหลงทองเทยวเปน 5 ประเภท ดงนคอ

1) แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม (Culture Attractions) เปนแหลงทองเทยวซงแสดงออกถงประเพณตางๆ (Traditional Attractions)

2) แหลงทองเทยวตามสภาพธรรมชาต (Scenic Attractions) ซงแสดงถงความงดงามในรปแบบตางๆของภมประเทศ

3) แหลงทองเทยวประเภททใหความบนเทง (Entertainment Attractions) 4) แหลงทองเทยวอนๆ ทมลกษณะเฉพาะตว (Specific Attractions) ในสวนของการทองเทยวแหงประเทศไทย (2545) ไดจ าแนกแหลงทองเทยวออกเปน 3 ประเภท คอ 1) แหลงทองเทยว

ธรรมชาต 2) แหลงทองเทยวประวตศาสตร โบราณคด และ 3) แหลงทองเทยวศลปวฒนธรรม สวนแหลงทองเทยวทใหความบนเทงนน จดเปนสวนหนงในสถานบรการนกทองเทยว

2. บรการการทองเทยว บรการทรบรองการทองเทยวเปนอปทานประเภทหนง ซงไมไดเปนจดหมายปลายทางของนกทองเทยว แตเปนบรการทรองรบความสะดวกสบายและความบนเทงแกนกทองเทยว ซงในบางโอกาสอาจเปนตวดงดดใจไดเชนกน การบรการการทองเทยวทส าคญไดแก ทพก อาหาร แหลงจ าหนายสนคา แหลงบนเทง แหลงกจกรรมและบรการอนๆ ทงน รวมถงโครงสรางพนฐานและสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนอน ๆ ดวย

3. ตลาดการทองเทยว ตลาดการทองเทยว เปนการแสดงออกของอปสงค (Tourism Demand) ซงมความปรารถนาในการทองเทยวจากทหนงไปยงอกทหนง เพอเขารวมในกจกรรมการพกผอนหยอนใจ และเพอกจกรรมอนๆ (ปกตตลาดการทองเทยวจะเนนทนกทองเทยว) ซงในกระบวนการจดการไดรวมถงการสงเสรมและพฒนาการขายและการใหบรการแกนกทองเทยวดวย

จากทกลาวขางตน องคประกอบหลก 3 ดาน ตางมความสมพนธซงกนและกน โดยท ความสมพนธระหวางระบบยอยทง 3 เกดขน เมอนกทองเทยวไดไปใชประโยชนจากทรพยากรทองเทยวเพอนนทนาการหรอทศนศกษา ซงอาจเปนการใชประโยชนโดยตรงและจากการบรการทเกยวของ โดยปกตทรพยากรการทองเทยวทใชไมมวนหมด เพราะรปแบบการใชมกเปนการสมผสแตภายนอก โดยไมมการเคลอนยายทรพยากรใดๆ หรออาจมการชดเชยไดอยตลอดเวลา อยางไรกตาม ในการทองเทยวทเปนจรงนน การใชประโยชนของทรพยากรมกมการแปรรปทรพยากร และอาจไมมการค านงถงการสญเสยหรอผลกระทบทจะเกดขนกบระบบยอยตางๆ รวมทงผลตอสงแวดลอมอนๆ ในทางกลบกนสงแวดลอมทเปนระบบอน เชน ระบบชมชน ระบบอตสาหกรรม ฯลฯ อาจมผลกระทบมาสระบบทองเทยวดวย ดงนน การทองเทยวทขาดระบบการจดการทด เขามามสวนเกยวของ จงเปนการทองเทยวทไมประสบความส าเรจไดเลย นอกจากองคประกอบภายในระบบแลว การทองเทยวยงมสงแวดลอมส าคญทเกยวของสมพนธกนอกหลายประการ เชน สภาพกายภาพและระบบนเวศ สงแวดลอม โครงสรางพนฐาน เศรษฐกจและการลงทน สงคมและวฒนธรรม องคกรและกฎหมาย

จากทกลาวมาขางตนไดสะทอนใหเหนถงความส าคญของระบบการจดการการทองเทยวทจะท าใหการทองเทยวประสบผลส าเรจอนเนองมาจากระบบการจดการทด แหลงทองเทยวตางๆ จงมความจ าเปนทตองพฒนาระบบการจดการทด เพอใชเปนกลไกในการพฒนาแหลงทองเทยว และสามารถดงดดนกทองเทยวได

(ทมา : สาระดด.คอม http://www.sara-dd.com)

ความหมายของทรพยากรทองเทยว ค าวา “ทรพยากร” หมายถง สงทมนษยสามารถน ามาใชประโยชนไดโดยไมจ ากด แตค าวาทรพยากรจะจ ากดเฉพาะสง

ทมอยตามธรรมชาต หากเพมค าวา การทองเทยวเขาไป คอ “ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource)” ความหมายกจะเพมเตมเปน สงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน รวมถงหลกฐานทางโบราณคดหรอรองรอยของสงมชวตในยคตางๆ ซงมนษยสามารถน ามาใชประโยชนเพอการพกผอนหยอนใจและประกอบกจกรรมนนทนาการ อนน ามาซงความพงพอใจและความสขในรปแบบตางๆ ได

นอกเหนอจากน ค าวา ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource) ยงไดมผใหความหมายทนาสนใจ ดงน พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน (2542) ไดใหความหมายของ ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงดงดดใจ

นกทองเทยวทมอยในพนทใดพนทหนง ตงแตในระดบทองถน จนถงระดบภมภาค และระดบโลก อาจเปนสงทเกดขนเ องตามธรรมชาต หรอเปนสงทมนษยสรางขนกได โดยสงเหลานนจะตองมความงดงามแปลกตา มความส าคญหรอมคณคา รวมทงวถการด าเนนชวตอนดงามทสะทอนใหเหนถงอารยธรรมอนทรงคณคา และมลกษณะเดนเปนเอกลกษณ กถอเปนทรพยากรการทองเทยว

จตรานช รกสจจา (2550) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงทนาสนใจ เปนประโยชนและมคณคาตอการทองเทยว เปนสงดงดดใจหรอจงใจใหนกทองเทยวเดนทางไปเยอนหรอไปทองเทยว ซงอาจเปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอสงทมนษยสรางสรรคและสบทอดเปนมรดกทางวฒนธรรม กลาวไดว าเปน “สนคา” ทมคณลกษณะพเศษทสามารถดงดดให “ลกคา” หรอนกทองเทยวเดนทางเขามา “ซอ” ถงทตงของสนคานน

ศาสตราจารย ดร.มนส สวรรณ และคณะ (2541) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง พนท สงของกจกรรม และ หรอมตอนใดทสามารถใหคณคาเชงการทองเทยว เชน ความสวยงามตามธรรมชาตคณคาเชง ประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม และการเรยนรประสบการณใหม เปนตน แกนกทองเทยว ท งน ทรพยากรการทองเทยวสามารถปรากฏไดทงในลกษณะของรปธรรมทสามารถสมผสไดดวยการจบตอง เชน สงกอสรางของทระลก ถ า และน าตก เปนตน และในลกษณะของนามธรรมทไมสามารถ สมผสไดดวยการจบตอง แตสามารถสมผผสไดดวยสงอน เชน ภมปญญาทองถน ภาษา ความเปนชนเผา และการละเลนการแสดงพนบาน เปนตน

สวฒน จธากรณและคณะ (2545) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน และหลกฐานทางโบราณคดหรอรองรอยของ สงมชวตในยคตางๆ ซงมนษยสามารถนามาใชประโยชนเพอการพกผอน หยอนใจและประกอบกจกรรมนนทนาการ อนนามาซงความพงพอใจและ ความสขในรปแบบตางๆ ได

ทพวรรณ พมมณ (2546) กลาววา ทรพยากรการทองเทยว หมายถง สงทเปนประโยชน และมคณคาตอการทองเทยว เปนสงดงดดหรอจงใจใหนกทองเทยว เดนทางไปเยอนหรอไปทองเทยว ซงอาจเปนสงทเกดขนเองตามธรรม ชาตหรอสงทมนษยสรางสรรคและสบทอดเปนมรดกทางวฒนธรรม

ความส าคญของทรพยากรทองเทยว ทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource) เปนองคประกอบหนงทส าคญของระบบการทองเทยวนอกเหนอไปจากบรการการทองเทยว (Tourism Service) และตลาดการทองเทยว (Tourism Market) การททรพยากรการทองเทยวสามารถดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางยงสถานท ต าบล เมอง ภาค รฐ หรอประเทศตางๆ ท าใหทองถนทมผเดนทางไปทองเทยวผเกยวของไดรบผลดมากมายในหลากหลายมต นบไดวาทรพยากรการทองเทยวมความส าคญมากตออตสาหกรรมทองเทยว โดยอาจสรปความส าคญของทรพยากรทองเทยวไดดงน

1. เปนสงดงดดใจใหมการเดนทางทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวนบเปนสงดงดดใจทส าคญมาก เพราะเปนปจจยหล ก ท น ก ท อ ง เ ท ย ว น า ม า พ จ า ร ณ า ใ น ก า ร ต ด ส น ใ จ ท จ ะ เ ล อ ก ห ร อ ไ ม เ ล อ ก ท จ ะ เ ด น ท า ง ไ ป ท อ ง เ ท ย ว ย งสถานท ต าบล เมอง ภาค รฐ หรอประเทศนนๆ 2. เปนทมาของรายได เมอนกทองเทยวเดนทางไปทองเทยวยงสถานท ต าบล เมองภาค รฐ หรอประเทศนน คนในพนทนนๆ กจะมอาชพและมรายไดจากการจดธรกจและบรการใหแกนกทองเทยว รฐบาลเองกสามารถเกบภาษอากรจากการคาและภาษเงนได ทายทสดเงนจ านวนนนอกจากจะเปนประโยชนตอประเทศชาตโดยรวม เพราะรฐบาลน าไปใชในการพฒนาประเทศแลว ยงเปนเงนสวนทน าไปชวยชดเชยภาวการณขาดดลการคากบตางประเทศอกดวย 3. ชวยเพมคณภาพชวตและท าใหประชาชนมความเปนอยทดขน ประชาชนทอาศยอยในบรเวณทมทรพยากรการทองเทยวอดมสมบรณจะมคณภาพชวตดขน เพราะสถานทพกผอนหยอนใจในทองถนของตน ชวยใหประชาชนสามารถผอนคลายจากภาวะจ าเจ ตงเครยดจากการประกอบการงาน ท าใหสามารถประกอบกจกรรมนนทนาการได สงผลใหมสขภาพกายและสขภาพจตทสมบรณ เปนประชากรทมคณภาพ ทส าคญคอการทผคนมอาชพทเกยวเนองกบการทองเทยว ยอมมรายได และสามารถซอหาสนคาอปโภคบรโภคและบรการตางๆ ใหกบตนเองได ซงจะชวยเสรมสรางคณภาพชวตและท าใหมความเปนอยดขนไปดวยนอกจากนทรพยากรการทองเทยวในทองถนยงมสวนชวยเปดโลกทศนใหกบประชาชนดวย เพราะสถานททองเทยวเปรยบไดกบหองปฏบตการทผคน โดยเฉพาะเยาวชน สามารถเรยนรไดจากของจรง เชน เดกนกเรยนทเรยนรเกยวกบพชและสตวในหองเรยน หากไดมโอกาสไปสมผสผนปา ไดเรยนรจากของจรง ไดเหนตนไมและสตวชนดตางๆในปาจรงๆ นอกจากจะท าใหเขาใจในเรองพชและสตวไดดยงขนแลว ยงอาจจะเสรมสรางใหเยาวชนเกดความรกและความหวงแหนทรพยากรการทองเทยวเหลานนดวย 4. สรางความภาคภมใจใหแกประชาชนทอยในพนท ทรพยากรการทองเทยวทมชอเสยง เปนทรจกและยอมรบของคนทวโลก ยอมจะน ามาซงความภาคภมใจของคนในพนท เชน ประเทศไทยมกไดรบค าชมจากชาวตางประเทศเสมอวาเปนประเทศทมทรพยากรการทองเทยวสวยงาม นาสนใจ หลากหลาย เปนดนแดนแหงสยามเมองยม ซงน าความภาคภมใจมาสคนไทยทกคน 5. สะทอนใหเหนคณคาของภมปญญาบรรพชน ทรพยากรการทองเทยวจ านวนมากไดสะทอนใหเหนภมปญญาของบรรพชนทล าลก เปนความรทสามารถน ามาใชเปนแนวทางในการด ารงชวตของคนในรนปจจบน เชน ขนบธรรมเนยมประเพณทแสดงถงการมวฒนธรรม สถาปตยกรรมอนประณตงดงาม เปนตน 6. กอใหเกดการอนรกษและพฒนา ประโยชนมากมายทผคนไดรบจากทรพยากรการทองเทยว ท าใหเกดการอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวใหอยในสภาพทเหมาะสม ไมสญหายไป หากมการน าไปใช กจะมการจดการและใชอยางระมดระวง มการบรโภคทรพยากรการทองเทยวอยางมจตส านก โดยค านงถงคนรนตอๆ ไปดวย (ทมา : http://oknation.nationtv.tv)

นอกจากนความส าคญของทรพยากรการทองเทยวสามารถแยกยอยความส าคญทเกยวของกนไปในแตละดานดงน 1. ความส าคญดานจตวทยา ทรพยากรการทองเทยวมความส าคญดานจตวทยา คอ 1.1 เปนสงดงดดใจใหมการเดนทางทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวนบเปนปจจยหลกทนกทองเทยวน ามาพจารณาในการตดสนใจเลอกทจะเดนทางไปทองเทยวยงสถานทนนหรอไม 1.2 เปนสงทชวยใหเกดความสข ลดความตงเครยด ทรพยากรการทองเทยวทงประเภทความสวยงามตามธรรมชาตหรอประเภทโบราณสถาน ศลปวฒนธรรมสามารถใชเปนแหลงทองเทยวใหนกทองเทยวเดนทางไปพกผอนหยอนใจใหหายจากความเครยดจากภาระหนาทประจ าได 2. ความส าคญดานเศรษฐกจ ทรพยากรการทองเทยวมความส าคญดานเศรษฐกจ คอ 2.1 เปนแหลงทมาของรายไดของทองถน เมอนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยวยงสถานททองเทยวยอมกอใหเกดการสรางงาน อาชพใหกบทองถนในสวนทเกยวของกบการทองเทยว เชน การผลตสนคาทระลก จ าหนายนกทองเทยว การจดบรการทพกใหลกษณะโฮมสเตยใหกบนกทองเทยว เปนตน

2.2 เปนแหลงทมาของรายไดของธรกจทเกยวของ เมอนกทองเทยวนยมเดนทางไปยงสถานททองเทยวใดยอมกอใหเกดการพฒนาสงอ านวยความสะดวกและบรการในรปแบบตางๆ เพอสนองตอบตอความตองการของนกทองเทยวจงท าใหสามารถกระจายรายไดสธรกจทเกยวของหลายประเภท เชน ธรกจน าเทยว ธรกจทพกแรม ธรกจขายของทระลก ธรกจขนสง เปนตน 2.3 เปนแหลงทมาของรายไดภาครฐรฐบาลสามารถเรยกเกบภาษอากรจากการคาและภาษเงนไดจากผประกอบการทเกยวเนองกบอตสาหกรรมทองเทยว ซงรฐสามารถน าไปใชพฒนาประเทศและชวยชดเชยภาวะการขาดดลการคากบตางประเทศได 3. ความส าคญดานสงคม 3.1 ชวยเพมคณภาพชวตของประชาชน ประชาชนเทอาศยในบรเวณทมทรพยากรการทองเทยว จะมคณภาพชวตดขน เพราะสามารถใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจท าใหมสขภาพกายและสขภาพจตทสมบรณแขงแรงและยงชวยใหมาตรฐานการครองชพของประชาชนดขนจากการมรายไดทางการทองเทยวท าใหมอ านาจซอสนคาอปโภคและบรโภคตางๆ ไดมากขน ทงยงชวยลดปญหาอาชญากรรมในสงคมได 3.2 ชวยเปดโลกทศนใหกบประชาชาน เนองจากการเดนทางไปทองเทยวในสถานทตางๆ ท าใหมโอกาสไดเรยนรไดสมผสของจรงไดรบประสบการณตรง ซงกยอมสงผลใหเกดทศนคตทกวางไกล เกดความประทบใจ และชวยเสรมสรางใหคนในสงคมทองถนนนเกดความรกและหวงแหนในทรพยากรการทองเทยวของตน 3.3 ชวยสรางความภาคภมใจใหแกประชาชนทอยในพนททรพยากรการทองเทยวทมชอเสยงเปนทร จกและยอมรบของคนทวโลก ยอมมน ามาซงความภาคภมใจของคนในพนท เชนนกทองเทยวชาวตางประเทศมการกลาวชมประเทศไทยเสมอวาเปนประเทศทมทรพยากรการทองเทยวทสวยงามนาสนใจมความหลากหลายนาตนตาตนใจ ซงน าความภาคภมใจมาสคนไทยทกคน 4. ความส าคญดานวฒนธรรม 4.1 แสดงถงความเปนเอกลกษณของชาตทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรมประเพณเชน ภาษาการแตงกายวถชวต การละเลน งานเทศกาล ประเพณตางๆ เปนตน นบเปนสอซงแสดงออกถงเอกลกษณของทองถนและของประเทศชาต 4.2 สะทอนใหเหนคณคาของภมปญญาบรรพชน ทรพยากรการทองเทยวจ านวนมากไดสะทอนใหเหนภมปญญาของบรรพชนทมคณคา เปนความรทสามารถน า มาใชเปนแนวทางในการด ารงชวตของคนในปจจบน เชน ขนบธรรมเนยมประเพณทแสดงถงการมวฒนธรรม เชน การไหว ความมน าใจไมตรลกษณะของสถาปตยกรรมอนประณตงดงาม เปนตน 5. ความส าคญดานสงแวดลอม สงทผเกยวของในอตสาหกรรมการทองเทยวตองใหความส าคญมากเปนล าดบตนๆไดแก การทจะตองชวยกนอนรกษทรพยากรการทองเทยวเพอใหเปนแหลงดดใจนกทองเทยวใหยาวนานและยงยนทสด ซงจะแตกตางจากอตสาหกรรมอนทเนนการน าเอาทรพยากรมาใชประโยชนเปนหลก กระแสการอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวใหอยในสภาพทด การน าทรพยากรไปใชอยางระมดระวง มจตส านกและมระบบการจดการทมประสทธภาพ เพอใหคนรนหลงไดใชประโยชน จงเปนสงทประเทศทพฒนาแลวจะตระหนกและใหความส าคญอยางยงยวด (ทมา : http://travel2thinkearth.blogspot.com)

ความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การทองเทยว เปนกจกรรมทมนษยนยมท าในเวลาวางเพอการพกผอนหยอนใจ การทองเทยวหรอการเดนทางไมวาจะดวยวตถประสงคใดกตามจะเกดขนไดนน ลวนแลวแตตองอาศยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงสน ซงการทองเทยวจะตองเกดขนทามกลางสงเหลานเสมอ เชน สวนสาธารณะ ชายทะเล ภเขา แมน า ปา โบราณสถาน เปนตน กลาวไดวาทรพยากรกบสงแวดลอม ไมวาจะเปนประเภทไหน ไมวาจะเกดขนเองตามธรรมชาต หรอ มนษยสรางขน ตางกมความสมพนธกบการทองเทยว

เปนอยางมาก หากจะกลาวอกนยหนงกคอ ทรพยากรธรรมชาตกบสงแวดลอมลวนเปนพนฐานของการทองเทยวกวาได ซงสามารถสรปความส าคญของทรพยากรและสงแวดลอมตอการทองเทยวไดดงตอไปน 1. ทรพยากรและสงแวดลอมทเหมาะสมตอการทองเทยวจะเปนตวเรงใหรฐบาลพฒนาพนทบรเวณ ทรพยากรและสงแวดลอมนนๆ ใหเปนแหลงทองเทยวกอนแหลงอน การทรฐบาลจะพฒนาสถานทใด ใหเปนแหลงทองเทยว รฐบาลมกจะค านงถงทรพยากรและสภาพแวดลอมทจะเออตอการพฒนาแหลงทองเทยวนนๆ เปนอนดบแรก เชน มทรพยากรทางธรรมชาต หรอสงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาตทสวยงาม นาสนใจหรอไม มสถานททางประวตศาสตรหรอวดวาอารามทมความเกาแก มประวตศาสตรความเปนมาทนาสนใจหรอไม มปราสาทหน มถ า มบอน าแร บอน าพรอน มสตวปาหรอไม ซงหากสถานทใดหรอบรเวณใดมสงตางๆ เหลาน กยอมจะไดรบการพฒนากอนสถานทอนๆ แลเมอมการพฒนาเปนแหลงทองเทยวแลว ผลทตามมากคอ การพฒนาสาธารณปโภคอนๆ เชน การสรางถนนหนทาง การตดตงไฟฟา การตดตงโทรศพท การบรการโทรคมนาคม มการสรางโรงพยาบาล สนามบน ทาเรอ ซงจะสงผลใหเกดความเจรญในทองถน ประชาชนในทองถนกจะไดรบประโยชน ยกระดบชวตความเปนอยและฐานะทางเศรษฐกจ 2. ทรพยากรและสงแวดลอมทเหมาะสมตอการทองเทยวจะเปนสงกระตนใหภาคเอกชนมการสรางสงอ านวยความสะดวก เมอมทรพยากรและสงแวดลอมทมความเหมาะสม กจะกลายเปนพนททมการเดนทางทองเทยว เกดนกทองเทยวเปนจ านวนมาก ภาคเอกชนกจะสนใจทจะเขามาลงทนเพอรองรบการเตบโตของอตสาหกรรมการทองเทยวใน เชน การสรางโรงแรม รสอรท รานอาหาร ศนยการคา รานซกรด รานอาหาร รานบรการถายรป รานจ าหนายสนคาทระลก บรษทน าเทยว เปนตน ท าใหเกดการจางงานตามมา เชน แรงงานกอสราง พนกงานโรงแรม พนกงานบรษททวร แมบาน เปนตน นอกจากนภาคเอกชนยงกระตนใหคนในทองถนหนมาประกอบธรกจตางๆ เชน เปดรานอาหาร รบซกรด จ าหนายสนคาทระลก ธรกจอาหารและเครองดม เปนตน ผลดนนนอกจากคนในทองถนไมตองอพยพไปท างานในเมองหลวงแลวยงเปนการกระตนเศรษฐกจในทองถนใหดขน อนจะเปนผลใหเกดการพฒนาทองถนในดานตางๆ ไมวาจะเปนระบบสาธารณปโภค การสอสาร การคมนาคม การศกษา นนเอง

ความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มนษยเรามความสมพนธกบทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมอยางใกลชด ทงในฐานะทเปนสวนหนงของธรรมชาต และในขณะเดยวกน กเปนผใชประโยชนจากธรรมชาตในการด ารงชวต จงอาจกลาวถงความส าคญของทรพยากรธรรมชาตไดเปน 4 ประการ ดงน คอ

1. เปนแหลงทมาของวตถดบ และผลตผล 2. เปนทรองรบกจกรรมตางๆ ของมนษย และชวยเกอกลใหชวตด ารงอยได 3. เปนแหลงรองรบของเสย และของ เหลอเศษจากขบวนการผลตและการบรโภค 4. ใหความรนรมยแกจตใจของมนษย เชน ทวทศน ภมประเทศ ความงามของธรรมชาต ดงนน บรการตางๆ ทมนษยเราไดรบจากทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม จงชวยใหมชวตรอดอยได และสามารถ

ท าใหคณภาพชวตของมนษยดขน แตทงน จะตองอยภายใตเงอนไขของการรจกใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางชาญฉลาด (Wise Use) และมการจดการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนระบบ อยางเหมาะสม โดยจะตองค านงถงขดความ สามารถในการรองรบ (Carrying Capacity) เพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน (Sustain- able Utilization) เพราะหากมการตกตวงใช ประโยชนทมากเกนขนาด และขาดความ ระมดระวง ในการใช กยอมจะกอใหเกดความเสอมโทรมของทรพยากร และสงแวดลอม จนกลายเปนปญหาสงแวดลอมทยอนกลบมาสงผลกระทบตอชวต และความเปนอยของมนษย ในทสด (ทมา : สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ / เลมท ๒๑ / เรองท ๘ การอนรกษ และการพฒนาทรพยากรธรรมชาต / ความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม)

คณลกษณะของทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource Attributes) ทรพยากรการทองเทยวหลากหลายประเภททสามารถดงดดนกทองเทยวใหเดนทางไปทองเทยวยงสถานททองเทยวนน มลกษณะหลกทส าคญ 4 ประการ หรอเรยกวา 4As คอ 1. ความดงดดใจ (Attraction) ทรพยากรการทองเทยวควรมความดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดหรอ มลกษณะชวนตา ชวนใจ มเสนหเฉพาะตวอนมสาเหตมาจาก 1.1 มความงามตามธรรมชาตเชน ชายหาดทรายขาวแนวปะการงทมสสนสวยงาม รวมทงปลาชนดตางๆ ปาทมพนธไมนานาชาตหรอความงดงามทมนษยสรางขน เชน ทะเลสาบ รสอรทในหบเขา เปนตน 1.2 มลกษณะของเหตการณส าคญเฉพาะกาล เชน งานประเพณในเทศกาลส าคญของแตละทองถน การจดขบวนบปผชาตหรอการตกแตงขบวนพาเหรดและการแสดงในเทศกาลตา งๆ การแสดงแสง สเสยง ในแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร เปนตน 2. ความสามารถในการเขาถงงาย (Accessibility) ทรพยากรการทองเทยวจะดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดมาก หากมความสะดวกในการเดนทางเทยวชม หากนกทองเทยวสามารถเดนทางเขาถงแหลงทองเทย วไดอยางสะดวกและใกลชด นกทองเทยวจะเกดอรรถรสในการทองเทยวไดมาก ดงนน แมแหลงทองเทยวมความสวยงามแตขาดความสะดวกในการเขาถงนกทองเทยวจะไมเดนทางไปเทยวชม หนวยงานทรบผดชอบแหลงทองเทยวจ าเปนตองด าเนนการจดสรางสงอ านวยความสะดวก เชน ถนน สะพาน ทจดรถ เพออ านวยความสะดวกในการเขาถงแกนกทองเทยว 3. ความประทบใจ (Amenity) ทรพยากรการทองเทยวควรกอใหเกดความประทบใจ สขใจและซาบซงงในการเทยวชม เชน ทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตร เชน ปราสาท วด วงโบราณสถานตางๆ ทแสดงถงอารยธรรมในอดต หรอแมแตทรพยากรธรรมชาตทเหมาะสมแกการพกผอน อาท อทยานแหงชาตทางบกและทางทะเลหรอทรพยากรการทองเทยวทกอใหเกดความสนกสนาน เชน การรวมงานเทศกาลประเพณตางๆ เชน งานประเพณสงกรานตในประเทศไทย เปนตน 4. มองคประกอบของการบรการ (Ancillary Service) สถานททองเทยวควรจดสรรการบรการดานตางๆ ใหกบนกทองเทยว หนวยงาน และภาคธรกจทเกยวของ เพออ านวยความสะดวกและดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมายงสถานททองเทยวเหลาน ไดแก

4.1 การบรการดานการตลาด เชน การใหบรการขอมลขาวสารการทองเทยวการสงเสรมแหลงทองเทยว เปนตน

4.2 การประสานความรวมมอดานการพฒนาและจดกจกรรมการทองเทยว เชน การสงเสรมใหมการอนรกษและพฒนาแหลงทองเทยวจากความรวมมอของทกฝายทเกยวของ การวางแผนการใชทรพยากรการทองเทยวในทองถน และการจดระบบการจดการอยางมประสทธภาพ เปนตน

นอกจากนคณลกษณะของทรพยากรการทองเทยว (Tourism Resource Attributes) ยงมความหลากหลายและแตกตางกนไปตามสภาพทางภมศาสตรโลกหรอสถานทตง โดยอาจใชเกณฑเกณฑ 10 ประการ ในการก าหนดดงน 1. กรรมสทธ/การถอครอง (Ownership) กรรมสทธ/การถอครองทรพยากรการทองเทยวนนๆ นบเปนคณลกษณะหนงทส าคญซงจะตองค านงถงในการจดการและการวางแผน กลาวคอ หากเปนกรรมสทธ/การถอครองโดยรฐ (Public Ownership) เชน อทยานแหงชาตเขาใหญในประเทศไทย รฐตองเปนผสนบสนนงบประมาณในการจดการและวางแผน หรออกนยหนง รฐมสวนส าคญในการตดสนใจหรอก าหนดนโยบาย ซงมกค านงถงผลกระทบทางสงคมและสงแวดลอมเปนหลก มากกวาทจะเหนความส าคญกบเรองผลก าไรหรอผลตอบแทนทจะไดรบจากพนทดงกลาว การวางแผนจงเนนระยะยาวมากกวาทจะเปนการมองการณหรอหวงผลในระยะสนๆ 2. ทศทางการด าเนนการ (Orientation) ความมงหวงจากการด าเนนการโดยสวนใหญมกจะเกยวพนกบเรองของผลตอบแทน หากทรพยากรการทองเทยวเปนอทยานแหงชาต การด าเนนการอาจเปนในลกษณะการจดเกบคาธรรมเนยมในการเขามาใชพนท (User Fees) เพอน าคาธรรมเนยมทไดรบใชในการดแลรกษา หรอการใหสมปทานเอกชนเขาไปด าเนนการ เชน นครวดในประเทศกมพชา หรอเขาเขยวในประเทศไทย เปนตน

3. ลกษณะพนททองเทยว (Special Configuration) ลกษณะทางภมศาสตรและขนาดของพนทนบวามความส าคญอยางมาก ซงมทงทเปนพนทกวาง เชน อทยานหรอวนอทยาน เปนตน หากเปนพนทลกษณะน อาจมการจดแบงพนทออกเปนสวนๆ และมการก าหนดจดทองเทยวทชดเจน ทงนเพอความมประสทธภาพในการควบคมดแลและจดการ อยางไรกดมบางแหงทถกก าหนดใหเปนจดทองเทยวเฉพาะ เชน ดสนยแลนดทประเทศสหรฐอเมรกาและฝรงเศส ดรมเวลดทประเทศไทย ยนเวอรแซวสงคโปร และโอเชยนเวลดทประเทศออสเตรเลย เปนตน 4. ลกษณะความเปนของแท/ดงเดม (Authenticity) “ลกษณะความเปนของแท” ยงคงเปนประเดนทเคลอบแคลง ก ากวม และมการโต แย งกนอย า งกว า งขวาง โดยเฉพาะ ในการพจารณาว า เปนของแทหรอของเลยนแบบ ตวอยางเชน ภาพวาดสมยหนทลาสโคว (Lascaux) บรเวณใกลถ าแหงหนงในประเทศฝรงเศส ซงถกจ าลองขนเกอบเหมอนจรงเพอใหนกทองเทยวชมไดสะดวกมากขนนน กท าใหนกทองเทยวมความกงขา และหวนกลวความเหมอนจรงน การจ าลองภาพวาดในกรณนมทงขอดและขอเสย ทงนขนอยกบการตความและการชแจง/ใหเหตผล หากนกทองเทยวไดรบการชแจงเหตผลวา การจ าลองภาพวาดดงกลาวมวตถประสงคเพออนรกษและปกปองภาพวาดดงเดม นกทองเทยวกจะเหนวาการสรางหรอการลอกเลยนแบบกถอวาเปนสงทดไดเชนเดยวกน 5. ความหายากในโลก/ภมภาค/ประเทศ (Scarcity : International/Regional/National) ทรพยากร การทองเทยวทมอยเพยงหนงเดยว หรอมจ านวนนอย หายาก ไมซ าหรอไมเหทอนใคร จะสามารถดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมาเยยมเยอนไดเปนอยางมาก เชน ทะเลสาบเดดซ ซงเปนทะเลสาบทมน าเคมทสดในโลก อยทางทศตะวนออกของปาเลสไตน บงบอระเพด ซงเปนบงน าจดทมขนาดใหญทสดในประเทศไทย “เหนอสดแดนสยาม สามเหลยมทองค า ผาแตม ภกระดง” ในประเทศไทย และอาวซดนยในประเทศออสเตรเลย หรอเสนแวง ท ศนยองศา ซงใชเปนมาตรฐานในการนบเวลาของโลก เมองกรนนซในองกฤษ เปนตน อยางไรกดทรพยากรการทองเทยวทเปนสงพเศษ/มเพยงหนงเดยวบางอยางจะมความเสยงตอการสญสลายหรอถกท าลายไดงายมากกวาสงทมอยทวไปอยางดาษดน 6. สถานภาพ (Status) ทรพยากรการทองเทยวหลก (Primary Resource) นบเปนปจจยมความส าคญเปนอนดบแรกทดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมาเยยมเยอน เชน ปรามดของประเทศอยปต น าตกไนแอการาในประเทศสหรฐอเมรกา-แคนาดา และพระบรมมหาราชวงของประเทศไทย เปนตน ทรพยากรการทองเทยวซงเปนปจจยหลกทดงดดใจนกทองเทยวอาจจะมมากกวาหนงแหง เชน ในปารส มทงหอไอเฟลและพพธภณฑลฟวซงดงดดใจนกทองเทยวตองไปเยยมชมทงสองแหง ในซดนยซงมทงโอเปราเฮาสและอาวซดนย เปนตน ความสามารถในการดงดดใจนกทองเทยวของทรพยากรการทองเทยวหลกนบเปนเงอนไขส าคญทท าใหรฐบาล หนวยงานทดแลรบผดชอบ และผเกยวของพจารณาใหความส าคญกบทรพยากรการทองเทยวหลกเปนอนดบแรก เมอเทยบกบกลมทรพยากรการทองเทยวอนดบรอง (Secondary Tourism Resources) มกจะเปนสงทนกทองเทยวใหความสนใจถดไป หลงจากทเดนทางไปเยยมเยอนทรพยากรการทองเทยวหลกแลว 7. ความสามารถในการรองรบ (Carrying Capacity) ทรพยากรการทองเทยวแตละประเภทอาจมความสามารถในการรองรบในแตละดานและในแตละชวงเวลาแตกตางกนไป กลาวคอ ทรพยากรการทองเทยวบางประเภทอาจมความสามารถในการรองรบในแงของการบรการดานการทองเทยวในระดบต า เชน ไมมศนยบรการขอมลขาวสาร และไมมมานงหรอสงอ านวยความสะดวกสบายอะไรเลย เปนตน แตทรพยากรการทองเทยวเหลานอาจมความสามารถในการรองรบในแงของการจดการ คอปองกนนกทองเทยวมใหเขาไปเหยยบย าหรอท าลายทรพยากรล าคาในบรเวณนนไดเปนอยางด โดยมรวรอบขอบชดและมระบบการก าจดขยะทเหมาะสม เปนตน 8. ความสะดวกในการเดนทางเขาถง (Accessibility) ความสะดวกในการเดนทางเขาถงทรพยากรการทองเทยวมกเปนเรองทเกยวกบการคมนาคมขนสง และการอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวในการเดนทางเขาไปเยยมชมหรอประกอบกจกรรมทองเทยว ณ พนท สถานท หรอจดทองเทยว เชน การมถนนเพยงเสนเดยวทใชเพอเดนทางไปยงจดทองเทยวนนๆ หรอการทตองเขาแถวยาวเหยยดเพอเขาประกอบกจกรรมในสวนสนกแหงใดแหงหนง ซงท าใหนกทองเทยวตองเสยเวลารอนานเกนไป ซงแสดงวาการเขาถงยงไมสะดวก เปนตน 9. ตลาด (Market) ทรพยากรการทองเทยวบางแหงนกทองเทยวโดยทวไปอาจสนใจเดนทางไปเยยมเยอน และ/หรอประกอบกจกรรมทองเทยว แตทรพยากรการทองเทยวบางแหงอาจมนกทองเทยวเพยงบางกลมเทานนทสนใจ เชน ทรพยากรการ

ทองเทยวกลมโบราณคดในประเทศเคนยา เปนตน นอกจากนทรพยากรการทองเทยวบางกลมอาจจะเหมาะและตองรสนยมของคนทองถนหรอคนในประเทศเทานน แตบางกลมอาจจะเหมาะและตองรสนยมของนกทองเทยวตางชาตดวย เชน อาหารไทย เปนตน 10. ภาพลกษณ (Image) ภาพลกษณทนกทองเทยวมตอทรพยากรการทองเทยว ลวนมผลอยางมากทจะท าใหนกทองเทยวตดสนใจเลอก หรอไมเลอกทจะเขาไปสมผสทรพยากรการทองเทยวนน ทงนรวมถงภาพลกษณทนกทองเทยวมตอเจาของทรพยากรการทองเทยวนนๆ ดวย ซงอาจจะเปนประเทศ เมอง หรอพนทกได เชน นกทองเทยวทเปนกลมสตร อาจมภาพลกษณวา “สงคโปรเปนแหลงชอปปง” ฉะนนจงตดสนใจเลอกเดนทางไปสงคโปรแทนทจะเลอกไปกมพชา หรออาจมภาพลกษณตอประเทศอนโดนเซยวา “เปนแหลงทองเทยวทไมปลอดภย” กอาจตดสนใจไมเดนทางไปประเทศอนโดนเซย แตจะเลอกเดนทางมาประเทศไทยแทน เปนตน ภาพลกษณจงเปนปจจยหนงทส าคญมากตอการดงดดนกทองเทยวใหตดสนใจเลอกหรอไมเลอกเดนทางทองเทยว ดงนนการตรวจสอบภาพลกษณของทรพยากรการทองเทยวอยางตอเนองและสม าเสมอ จงเปนสงจ าเปนและส าคญมากเชนเดยวกน (ทมา : http://oknation.nationtv.tv/blog/alohaz/2008/09/06/entry-1)

ลกษณะทดของทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวหรอแหลงทองเทยวโดยทวไป ควรมลกษณะดงน

1. มความดงดดใจ (Attraction) ทรพยากรการทองเทยวควรมความดงดดความสนใจของนกทองเทยว ความนาสนใจหรอสงดงดดแตละแหลงทองเทยวยอยแตกตางกนตามลกษณะของทรพยากร เชน ความงามตามธรรมชาตของหาดทราย ชายทะเล แนวปะการงทมความสวยงาม ความอดมสมบรณของพรรณไมนานาชนด หนงอกหนยอยภายในถ า น าตกหนปนทมน าไหลลดหลนเปนเชงขน หรอความงามทมนษยสรางขน เชน วดวาอาราม พระพทธรปทมความโดดเดนทางสถาปตยกรรม พระราชวงโบราณ เปนตน หรอลกษณะของเหตการณส าคญ เชน เทศกาลประเพณแตละทองถนทแปลกตาหาชมไดยาก เปนตน 2. ความสามารถในการเขาถง (Accessibility) หากแหลงทองเทยวมความสะดวกในการเดนทางเขาถงกจะเปนปจจยส าคญอยางหนงทสามารถดงดดความสนใจของนกทองเทยวได การทนกทองเทยวเดนทางเขาถงแหลงทองเทยวไดสะดวกกจะมสวนชวยกระตนใหนกทองเทยวเดนทางไปเยยมเยอนแหลงทองเทยวมากขน หนวยงานของรฐหรอหนวยงานทองถนในพนททรบผดชอบแหลงทองเทยว จ าเปนตองด าเนนการจดสรางสงอ านวยความสะดวกพนฐาน เชน ถนน ทจอดรถ ทาเรอ เปนตน เพออ านวยความสะดวกแกการเขาถงของนกทองเทยว 3. ความพรอมของอปทานการทองเทยว (Infrastructure) สถานททองเทยวนอกจากมองคประกอบในดานความดงดดใจของทรพยากรการทองเทยวแลว ควรตองมความพรอมในปจจยของสาธารณปโภคพนฐานตางๆ เชน น าประปา ไฟฟา โทรศพท รวมถงความพรอมของการบรการทองเทยวในมตตางๆ เชน ทพกแรม รานอาหาร บรการน าเทยว การขนสง ปายบอกทาง บรการขอมลขาวสารและสนคาทระลก รวมทงสงทจะตองใหความส าคญอกประการหนงคอระบบการรกษาความปลอดภยแกนกทองเทยวทเขามาเยอนพนท โดยปกตแลวสงทอ านวยความสะดวกเหลาน หนวยงานภาครฐจะเปนผจดหาและพฒนาในลกษณะของการบรการประชาชนในรปแบบของโครงสรางพนฐาน อยางไรกตาม การพฒนาควรใหสอดคลองกบลกษณะและความจ าเปนของแหลงทองเทยว รวมทงความตองการของนกทองเทยวดวย 4. กฎหมายและระเบยบทเกยวของกบการทองเทยว (Legislation) กฎหมายและระเบยบทก าหนดเพอควบคมดแลใหเกดความเรยบรอยและปลอดภยในแหลงทองเทยว โดยหนวยงานของรฐทก าหนดขนดแลแหลงทองเทยวและชมชนในพนทจะตองน าไปปฏบตและควบคมอยางจรงจงไมละเลย นอกจากจะเปนการชวยใหการจดการแหลงทองเทยวมประสทธภาพแลวยงเปนการสรางภาพลกษณทดใหกบแหลงทองเทยวนนๆ อกทางหนงดวย

ประเภทของแหลงทรพยากรทางการทองเทยว โดยทวไปแลวทรพยากรการทองเทยวอาจแบงไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต ไดแก ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาต มความสวยงามแปลกตาตามสภาพทางภมศาสตรและธรณวทยา เชน การกระท าของกระแสน าและคลนบรเวณชายฝง รวมทงพนททมนษยเขาไปปรงแตงธรรมชาตจนเกดความสวยงามรมรน ทรพยากรธรรมชาตประเภทนไดแก ภเขา ถ า อทยานแหงชาต

2. ทรพยากรการทองเทยวประเภทวฒนธรรมและมนษยสรางขน ไดแก ทรพยากรการทองเทยวทมนษยแตละกลมหรอชมชนไดสรางขน ประดษฐคดคน และยดถอปฏบตกนเปนระยะเวลายาวนาน ทรพยากรประเภทนแบงออกเปน ประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน ศาสนสถาน และประเภทศลปะ ขนบธรรมเนยม ประเพณ และกจกรรมตาง ๆ

โดยการจ าแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวสามารถท าไดใน 2 ลกษณะ คอ จ าแนกตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว และจ าแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร ดงรายละเอยดตอไปน

1. การจ าแนกประเภทตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว สามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน

1.1 ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต (natural tourism resources) หมายถง ทรพยากรทงทางดานชวภาพและกายภาพ ไดแก พนทปา สตวปา น าตก ถ า ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโดเดน เอออ านวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต

1.2 ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน และโบราณวตถ (Archeological and Historical resources) หมายถง พนท หลกฐาน และรองรอยทางกายภาพทเหลออย ซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมาและพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร ทงนรวมถงวตถตางๆทมนษยสรางหรอประดษฐขนดวย ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวในกลมน ไดแก อทยานประวตศาสตรในจงหวดสโขทย พระพทธรป และเครองปนดนเผา เปนตน 1.3 ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ และกจกรรม รวมถงสงทตกทอดตามประเพณโบราณมาสชนรนหลง มอาท ศลปะการแสดง การแตงกายแบบโบราณ ภาษาพนเมอง ความเชอเรองวญญาณ กจกรรมการยงชพแบบดงเดมของชนเผาทอาศยอยในพนทแหงใดแหงหนง และมวถชวตความเปนอยของชาวบาน ทงน ยงรวมถงสงดงดดใจทมนษยสรางขนเพอการทองเทยว เชน สวนสนก หรอพพธภณฑ เปนตน และสงดงดดใจทมนษยสรางขนโดยวตถประสงคดงเดมทสรางขนนนอาจไมใชเพอการทองเทยว แตเปนทซงนกทองเทยวสามารถเดนทางไปทองเทยวได เชน เขอน โรงงานผลตเบยร โรงงานเครองปนดนเผา สวนองน และหมบานของชาวนาชาวไร เปนตน

2. การจ าแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร พนทในทน หมายถง ทตงของทรพยากรนนๆ และ “ลกษณะ” หมายถงลกษณะทเปนธรรมชาต หรอมนษยสรางขน เมอพจารณาเกณฑทง 2 น ประกอบกน สามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน

2.1 ทรพยากรการทองเทยวทเนนผใชประโยชน (user-oriented areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลม นสวนใหญจะตงอยใกลชมชน การเขาถง (accessibility) เพอประกอบกจกรรมทองเทยวจงกระท าไดสะดวก เพราะมการพฒนาสงอ านวยความสะดวกตางๆขนมารองรบกจกรรมการใชประโยชน และสนองความตองการของผใชประโยชนอยางเตมรปแบบ แตสวนใหญแลวจะสรางขนเพอรองรบกจกรรมเฉพาะอยาง เชน สวนสาธารณะในเขตเมอง สนามเดกเลน สนามกฬา และสวนสนก เปนตน

2.2 ทรพยากรการทองเทยวกงธรรมชาต (intermediate areas) มกตงอยหางไกลจากชมชนมากกวาประเภทแรก แตมการพฒนาเสนทางคมนาคมทเปดโอกาสใหเดนทางเขาถงไดสะดวก ตวอยางทรพยากรการทองเทยวในกลมนท อาท รสอรท อทยาน และวนอทยาน

2.3 ทรพยากรการทองเทยวทเนนธรรมชาต (resource-based areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลมนจะมลกษณะเดนแตกตางจากทรพยากรในสองกลมขางตนตรงทมความเปนธรรมชาตดงเดมมากกวา และนกทองเทยวมโอกาสทจะประกอบกจกรรมนนทนาการทหลากหลายมากกวา เชน การดนก (bird watching) และการเดนปา (trekking) ความหลากหลายในการประกอบกจกรรมนจะขนอยกบทรพยากรพนฐานวาเปนลกษณะใด หากทรพยากรพนฐานเปนพนทชายทะเล กเหมาะสมส าหรบกจกรรมเลนน า วายน า อาบแดด หรอด าน า เปนตน หากเปนพนทปา กเหมาะกบกจกรรมเดนปา/ศกษาธรรมชาต หรอกจกรรมพกคางแรมโดยการใชเตนท เปนตน อยางไรกดทรพยากรการทองเทยวแบบเนนธรรมชาตนสวนใหญจะอยหางไกลจากเขตชมชน และบางแหงการเดนทางเขาถงยงไมสะดวกเทาทควร (ทมา : http://oknation.nationtv.tv/blog/alohaz/2008/09/06/entry-1X)

ประเทศไทยมทรพยากรการทองเทยวหลากหลาย กระจายอยในพนทตางๆ จากการส ารวจขอมลแหลงทองเทยวของการทองเทยวแหงประเทศไทย (พ.ศ.2544) พบวาประเทศไทยมแหลงทองเทยวทกประเภทรวมทงสน จ านวน 2,860 แหง และในจ านวนแหลงทองเทยวทงหมด มจ านวนมากนอยแตกตางกนในแตละประเภท เชน ปา ภเขา ถ า น าตก ชายหาด เกาะ โบราณสถาน สงกอสรางทางประวตศาสตร รวมถงศลปวฒนธรรม การละเลน การแสดง และกจกรรมตางๆ ซงในปจจบนการจ าแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวมหลายวธ ขนอยกบวตถประสงคของการจ าแนก ในทน ททท.จะขอน าเสนอการจ าแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยว 3 ประเภท ดงน

1. การจ าแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามลกษณะของทรพยากร การจ าแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวตามลกษณะทรพยากร เปนวธการทการทองเทยวแหงประเทศไทย

(ททท.) ใชในการจ าแนกทรพยากรการทองเทยวทงหมดออกเปนประเภท ตามลกษณะและคณคาของแหลงทองเทยว ประกอบดวย 1.1 ประเภทธรรมชาต หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาต ทมความสวยงามและแปลกตาตามสภาพภมศาสตรและธรณวทยา อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงบนพนผวโลกทเกดขนในระยะเวลายาวนาน เชน การโกงตวหรอการยบตวของเปลอกโลก การปะทของภเขาไฟการกระท าของกระแสน าและคลนบรเวณชายฝง การพงทลายของหนหรอดน การเลยนทศทางไหลของแมน าล าธาร รวมทงพนททมนษยเขาไปปรงแตงธรรมชาตจนเกดความสวยงามรมรน ทรพยากรการทองเทยวประเภทน ไดแก ภเขา ถ า น าตก น าพรอน บอน ารอน เขตรกษาพนธสตวปา อทยานแหงชาต วนอทยาน สวนรกขชาต ทะเล ความงามของปะการง และสตวน าใตทะเล หาดทราย ทะเลสาบ เกาะและหมเกาะ อาวแหลม อางเกบน า หนองและบง ซงประเทศไทยมแหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตนอยถง รอยละ 47 ซงเปนสดสวนทมากทสดของแหลงทองเทยวประเภทอนๆ ตวอยางแหลงทองเทยวประเภทธรรมชาตทส าคญและมชอเสยงของประเทศไทย เชน อทยานแหงชาตดอยอนทนนท อทยานแหงชาตเขาใหญ หมเกาะสรนทร สมลน และหมเกาะตะรเตา เปนตน 1.2 ประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ และศาสนา หมายถง แหลงทองเทยวหรอสถานททองเทยวทมความเกยวของในฐานะทเปนหลกฐานส าคญทางประวตศาสตร โบราณคดและศาสนา เชน โบราณสถาน อทยานประวตศาสตร ชมชนโบราณ ก าแพงเมอง คเมอง พพธภณฑ วด ศาสนสถาน และสงกอสรางทมคณคาทางศลปะและสถาปตยกรรม แหลงทองเทยวประเภทดงกลาวนม จ านวน 1,061 แหง หรอคดเปนรอยละ 36.16 ของจ านวนแหลงทองเทยวทงหมด ตวอยางแหลงทองเทยวทส าคญของประเทศไทยในประเภทน ไดแก อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยา พพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร วดพระศรรตนศาสดาราม ปราสาทหนพมาย วดพระบรมธาตดอยสเทพ พระบรมธาตไชยา เปนตน 1.3 ประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณและกจกรรม หมายถง แหลงทองเทยวหรอทรพยากรการทองเทยวทมคณคาทางศลปะและขนบธรรมเนยมประเพณทบรรพบรษไดสรางสมและถายทอดเปนมรดกสบมา ทรพยากรการทองเทยวประเภทนประกอบดวย งานประเพณ วถชวตความเปนอยของผคน การแสดศลปวฒนธรรม สนคาพนเมอง การแตงกาย ภาษา ชนเผา เปนตน แหลงทองเทยวประเภทนมจ านวน 462 แหงหรอคดเปนรอยละ 16.60 ของแหลงทองเทยวทงหมด ตวอยาง

ทรพยากรการทองเทยวทส าคญของประเทศไทยในระเภทน ไดแก ตลาดน าด าเนนสะดวก งานแสดงชางจงหวดสรนทร งานรมบอสราง ประเพณลอยกระทง ประเพณสงกรานต งานเทศกาลผลไมจงหวดจนทบร เทศกาลกนเจ ชกพระทางภาคใต เปนตน

2. การจ าแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามความสนใจหรอความตองการของนกทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวตามความสนใจหรอความตองการของนกทองเทยวแบงเปน 4 ประเภท คอ

2.1 ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนตามธรรมชาต หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตทมลกษณะงดงามดงดดนกทองเทยวใหสนใจและอยากเทยวชม ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตยอมเปนขอไดเปรยบ เพราะไมตองสญเสยตนทนในการผลต เพยงแตตองใหความส าคญในการดแลรกษาและการใชประโยชน เพอใหเกดความยงยนตอทรพยากรการทองเทยวและเพอมใหทรพยากรธรรมชาตเหลานถกท าลายจากกจกรรมการทองเทยวทเกดขน แหลงทองเทยวประเภทน ไดแก ชาดหาด ถ า ภเขา แหลงน า ปาไม ตลอดจนพรรณไมและสตวปา เปนตน 2.2 ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขนเพอจดประสงคอน หมายถง สถานททสรางขนเพอจดประสงคทแตกตางกนออกไป แบงออกเปน 2 กลม คอ 1) ทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถานและศาสนา หมายถง สถานททสรางขนในอดตตามประวตศาสตรทเกยวของกบศาสนา สงคราม พระมหากษตรย ชนชนปกครอง และบคคลส าคญในอดต เชน โบราณสถาน โบราณวตถ วด โบสถ พระราชวง อนสาวรย อนสรณสถาน บานของบคคลส าคญ

2) ทรพยากรการทองเทยวเชงอตสาหกรรม เกษตรกรรม และพาณชย หมายถง สถานททสรางขนเพอจดประสงคในการผลตสนคาหรออตสาหกรรมทนกทองเทยวสนใจไปเทยวชม เชน โรงไวน โรงเบยร เหมองแร หรอสถานททสรางขนเพอจดประสงคเชงเกษตรกรรมทดงดดนกทองเทยว เชน อางเกบน า เขอน สวนเกษตร สวนผลไม ตลอดจนอาคารหรอสถานทเชงพาณชย เชน ธนาคารแหงประเทศไทยในบรเวณวงบางขนพรม ธนาคารไทยพาณชย สาขาตลาดนอย ทเคยเปนส านกงานแหงแรก เปนตน

2.3 ทรพยากรการทองเทยวศลปวฒนธรรม เทศกาลและประเพณ หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกยวเนองกบศลปวฒนธรรม งานประเพณ ตลอดจนรปแบบการด าเนนชวต เชน วถชวตความเปนอยของชาวกระเหรยง จงหวดแมฮองสอน งานประเพณสงกรานต จงหวดเชยงใหม งานประเพณแหเทยนพรรษา จงหวดอบลราชธาน พธกรรมทางศาสนา และการแขงขนกฬา เปนตน

2.4 ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขนเพอจดประสงคเฉพาะการทองเทยว หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทถกสรางขนหรอถกจดการด าเนนการ โดยเจาของหรอผทมหนาทรบผดชอบเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว โดยปรบปรง ดดแปลงหรอสรางแนวคด และกจกรรมขนใหม เพอใหสถานทนนมความหลากหลายในการเทยวชมหรอท ากจกรรม ซงสามารถดงดดผทสนใจเดนทางมาทองเทยวและเกดความประทบใจมากทสด เชน ศนยอนรกษชางไทย จงหวดล าปาง ศนยชววทยาทางทะเล มหาวทยาลยบรพา จงหวดชลบร ฟารมจระเขสมทรปราการ สถานเกษตรหลวงอางขาง พพธภณฑวงสวนผกกาด เมองโบราณ จงหวดสมทรปราการ สยามนรมต การแสดงของอลคาซารและทฟฟาน พพธภณฑหนขผงไทย จงหวดนครปฐม โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา จงหวดนครนายก บานควายไทย จงหวดเชยงใหม เปนตน

3. การจ าแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามชวงชนโอกาสดานนนทนาการ การจ าแนกประเภทของแหลงทองเทยวตามชวงชนโอกาสดานนนทนาการ(Recreation Opportunity Sprectrum :

ROS ) หมายถง การจ าแนกแหลงทองเทยว โดยมวตถประสงคเพอใหเกดการจดการแหลงทองเทยวในลกษณะทตอบสนองตอประสบการณการทองเทยวไดหลากหลายมากขน น าไปสความพงพอใจและประสบการณการทองเทยวทมคณคาของนกทองเทยว โดยจะมการควบคมระดบการพฒนาใหเหมาะสมกบประเภทของแหลงทองเทยวทก าหนดไว โดยเฉพาะอยางยงแหลงทองเทยวทางธรรมชาตในพนทอนรกษ ทตองมเงอนไขในการจดการพนทเพอยงประโยชนดานอนๆ ไปพรอมกบการดานการทองเทยว ส าหรบประเทศไทยมการจ าแนกชวงชนโอกาสดานการทองเทยวออกเปน 5 ชวงชน (ศนยวจยปาไม, 2541) คอ

3.1 พนทธรรมชาตสนโดษ (Primitive Area) หมายถง แหลงทองเทยวทตงอยหางไกลทยงคงสภาพธรรมชาตหรอภมทศนดงเดมอยางสมบรณ มปรมาณการทองเทยวเบาบาง เนองจากการเขาถงกระท าไดล าบาก และมมาตรการในการควบคมจ านวนนกทองเทยวใหมจ านวนนอย เพอปองกนและลดผลกระทบจากการทองเทยวตอทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเทยว

3.2 พนธรรมชาตกงสนโดษไมใชยานยนต (Semi-Primitive Non-Motorized Area) หมายถง แหลงทองเทยวทมสภาพแวดลอมของพนทโดยรวมมความเปนธรรมชาตสง ไมแตกตางจากพนทธรรมชาตสนโดษมากนก การเขาถงกยงล าบากและหางไกล ตองใชก าลงมนษย หรอสตวตางๆ แตปรมาณการใชประโยชนพนทหรอโอกาสพบเหนนกทองเทยวอนๆ มสงขน แหลงทองเทยวในกลมนจะปรากฏรองรอยของผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนเบาบาง

3.3 พนทธรรมชาตกงสนโดษใชยานยนต (Semi-Primitive Motorized Area) หมายถง เปนแหลงทองเทยวทมความเปนสภาพธรรมชาต แตถกดดแปลงพฒนาในรปแบบถาวรและกงถาวร การเขาถงท าไดโดยใชพาหนะทใชเครองยนต จงมความสะดวกพอสมควร สงผลใหปรมาณการใชพนทคอนขางสง รองรอยผลกระทบจากกจกรรมการใชประโยชนเหนไดชด การควบคมนกทองเทยวท าไดโดยการใชปายเตอนโปรแกรมสอความหมายและการออกแบบสงอ านวยความสะดวกทกลมกลนกบธรรมชาต เนนความปลอดภยและปองกนผลกระทบตอพนทมากกวาความสะดวกสบายของนกทองเทยว

3.4 พนทธรรมชาตทมการพฒนา (Semi-Development Nature Area) เปนแหลงทองเทยวธรรมชาตทมการพฒนาปรบเปลยนสภาพแวดลอมอยางถาวร เพอวตถประสงคในการอ านวยความสะดวกและใหบรการแกนกทองเทยว ตอบสนองกจกรรมการใชประโยชนของนกทองเทยว การเขาถงกระท าไดสะดวกสบายโดยรถยนตหรอเรอยนต สงผลใหปรมาณการใชพนทคอนขางสง รองรอยผลของผลกระทบปรากฏชดเจน โดยมาตรการจดการและควบคมดแลนกทองเทยวถกน ามาใชทกรปแบบเทาทจะเปนไปไดและมความเหมาะสม

3.5 พนทธรรมชาตทมการพฒนาอยางมาก (Highly Development Natural Area) เปนแหลงทองเทยวทเขาถงไดสะดวกสบายดวยพาหนะทกประเภท แมมความเปนธรรมชาต แตมการดดแปลงอยางชดเจน มการพฒนาอยางถาวร มมาตรการในการจดการและควบคมนกทองเทยวอยางเขมขนและชดเจน เนองจากเปนแหลงทองเทยวทมปรมาณความเขมขน การใชประโยชนเพอการทองเทยวอยในระดบสงถงสงมาก ประสบการณทนกทองเท ยวจ าไดรบจากแหลงทองเทยวประเภทน คอ ความสะดวกสบายในแหลงทองเทยวทางธรรมชาต

4. การจ าแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามท าเลทตง ทรพยากรการทองเทยวตามท าเลทตง แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

4.1 ทรพยากรทองเทยวกลม (Nodal) ทรพยากรทองเทยวประเภทนจะอยรวมกนเปนกลม เชนในเมองหลวง ชายทะเล ภเขานกทองเทยวจะประกอบกจกรรมทองเทยวในบรเวณทก าหนดชดเจนทมสงอ านวยความสะดวกตางๆ ทจดท าขนไวบรการ

4.2 ทรพยากรทองเทยวเชงเสน (Linear) เปนทรพยากรทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางทองเทยวเปนระยะทางยาวเชอมโยงจากแหลงหนงไปยงอกแหลงหนง เชน การทองเทยวตามถนนชายฝงหรอในชนบทจากหมบานหนงไปอกหมบานหนง หรอตามเสนทางทมในประวตศาสตร เชน เสนทางสายไหม เสนทางทองเทยวตามรอยเสดจประพาสตน เปนตน

5. การจ าแนกประเภททรพยากรการทองเทยวตามแรงจงใจของนกทองเทยว ทรพยากรทองเทยวอาจจ าแนกตามแรงจงใจของนกทองเทยวไดเปน 5 ประเภท คอ

5.1 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานกายภาพ (Physical Motivation) หมายถง แหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอพกผอนรางกายและจตใจโดยเนนเพอรกษาสขภาพ เพอออกก าลงกายหรอสมผสบรรยากาศกลางแจง เชน ภเขา ปาไม ชายทะเล เปนตน

5.2 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานศลปวฒนธรรม (Cultural Motivation) หมายถงแหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอเรยนรวฒนธรรม วถชวตความเปนอยของผอน พธกรรม ศลปะ ดนตร สถาปตยกรรม ตลอดจนแหลงประวตศาสตรทเปนมรดกทางวฒนธรรม รวมทงงานเทศกาล ประเพณตางๆ เปนตน

5.3 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานสงคม (Social Motivation หมายถงแหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอพบปะผคนทอาจเปนญาตพนอง เพอนฝงหรอพบเพอนใหม หรอเพอรวมประชม สมมนา เจรจาธรกจ เพอเพมพนความรประสบการณโดยการศกษาและฝกอบรม เปนตน

5.4 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานศาสนาหรอจตวญญาณ (Spiritual Motivation) หมายถง แหลงทองเทยวทนกทองเทยวเดนทางไปเพอแสวงบญทางศาสนา เชน นครเมกกะ ประเทศซาอดอาระเบย หรอการประกอบพธกรรมทางศาสนา เชน การไปทอดกฐน ทอดผาปา ตามวดตางๆ เปนตน

5.5 ทรพยากรทองเทยวทตอบสนองแรงจงใจดานจนตนาการ (Fantasy Motivation) หมายถง แหลงทองเทยวทแตกตางจากความเปนจรงทนกทองเทยวตองการไปเพอเปลยนแปลงบรรยากาศจากชวตประจ าวน เชน สวนสนกดสนยแลนดทสรางขนจากตวละครการตนของวอลท ดสนย เปนตน

กลาวโดยสรป ทรพยากรทองเทยวสามารถจ าแนกไดหลายวธ แตการจ าแนกทรพยากรทองเทยวทเปนทยอมรบกนมานานแลวจะจ าแนกไดออกเปน 4 ประเภท คอ 1) ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต 2) ทรพยากรทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณวตถสถาน ศาสนสถาน 3) ทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรมและประเพณ และ 4) ทรพยากรทองเทยวทางเพอจดประสงคเฉพาะ ดงน

1) ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต (Natural Tourism Resources) หมายถง ทรพยากรทเกดขนเองทางธรรมชาตทงกายภาพและชวภาพทมความสวยงามและแปลกตาในการดงดดความ

สนใจของนกทองเทยวใหไปเยยมชมหรอเพอพกผอนหยอนใจ ไดแก พนทปา สตวปา น าตก ถ า ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโดเดน เอออ านวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาตนบวาเปนทรพยากรทมคณคาจ าเปนทจะตองมการอนรกษหรอดแลบ ารงเปนอยางดมฉะนน อาจถกท าลายไดทงจากตวธรรมชาตเองและจากการกระท าของมนษย ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต สามารถแบงแยกยอยเปน 4 ประเภท คอ ภมประเทศ (Topography/Seenery) ภมอากาศ (Climate) น า (Water) สตวปากบพนธไม (Wildlife and Flora) และปรากฏการณทางธรรมชาต (Natural Phenomenon)

1.1 ภมประเทศ (Land Form) ทรพยากรทองเทยวทางภมประเทศ คอลกษณะของกายภาพหรอภมทศน ทวทศนตาง ๆ ซงลกษณะภมประเทศทปรากฏตามสวนตางๆ ของโลกเปนผลสบเนองมาจากการผนแปรของเปลอกโลกไมวาจะเกดจากแรงพลงงานในเปลอกโลกหรอแรงพลงงานจากนอกโลก ท าใหเปลอกโลกมสภาพภมประเทศทแตกตางกนออกไป เชน ภเขา เนนเขา ทราบสง เกาะและหมเกาะ ลานหนโขดหน เนนทราย ภเขาไฟ ถ า ทะเลสาบ หบเหว เปนตน กระบวนการเหลานสวนใหญเกดขนอยางชาๆ และแตกตางกนไปในแตละภมภาคของโลก ทงนทรพยากรทองเทยวทางภมประเทศยงรวมถงบรเวณทมนษยเขาไปปรบปรงตกแตงเพมเตมใหภมประเทศเดนชดหรอสวยงามขน เชน เขอน อางเกบน า สถานทพกตาง ๆ เปนตน

1.2 ภมอากาศ (Climate) ทรพยากรทองเทยวทางภมอากาศ คอสภาพอากาศทเกดขนเปนประจ าในระยะเวลานาน ถาหากเปนลกษณะอากาศทเกดขนในชวงเวลาสน ๆ เรยกวาลมฟาอากาศ (Weather) ทงภมอากาศและลมฟาอากาศ จะประกอบดวยองคประกอบส าคญ 3 อยางคออณหภมอากาศ ความกดอากาศ และความชนของอากาศ จากองคประกอบทงสาม ท าใหแตละพนทมลกษณะภมอากาศแตกตางกน เชน ภมอากาศรอนชน ภมอากาศแหงแลง ภมอากาศชน อากาศอบอน ภมอากาศแถบขวโลก และภมอากาศแถบภเขาสง ซงเหลานท าใหเกดแสงแดด สายลม หมะตก ภมอากาศเปนปจจยหนงในการพจารณาเลอกแหลงทองเทยว แตลมฟาอากาศจะเปนปจจยในการพจารณาวาเมอใด เวลาใดจงจะเหมาะสมทจะออกไปทองเทยว สภาพภมอากาศทเหมาะสมแกการทองเทยวทคนชอบโดยมากจะตองไมมฝนตกหนก อากาศอบอนไมรอนหรอหนาวจดเกนไป แตบางครงแหลงทองเทยวกจะมความสวยงามในชวงทอากาศไมเปนใจ ดงนนนกทองเทยวจงควรมความรเกยวกบสภาพภมอากาศดวยกจะท าใหเทยวไดอยางประทบใจสวยงามและราบรน นอกจากนภมอากาศยงมความสมพนธเกยวของโดยตรงกบฤดกาล และ

ฤดกาลกจะมความสมพนธกบปรากฏการณทางธรรมชาต เชน พระอาทตยเทยงคนในประเทศนอรเว การเกดสรยปราคา เปนตน สภาพอากาศตางๆ ทแตกตางกนนเองทท าใหเกดการเดนทางทองเทยวไปในทองถนตาง ๆ ทแตกตางไปจากสภาพแวดลอมปกตทเปนอยของตน

1.3 น า (Water) น ากอใหเกดแหลงทองเทยวทางธรรมชาตหลายประเภทขนอยกบทศทาง อตราไหลแรงกระแสและปรมาณของน าวามความรนแรงและมากนอยเพยงใด ทรพยากรทองเทยวทางน า ไดแก น าตก แกงหน แมน าล าธาร เปนตน น าใตดนยงกอใหเกดน าพรอน บอน าแร หนงอกหนยอย นอกจากน น าทะเลทเคลอนไหวจะกอใหเกดคลน ซงท าใหชายฝงเกดการเปลยนแปลง กลายเปนแหลงทองเทยวหลายลกษณะ เชน หาด สนทราย ชายฝงทะเล อาว หนาผา แนวปะการง นอกจากนธารน าแขง หรอมวลน าแขงขนาดใหญทเกดจากหมะตกมาสะสมรวมกนเปนจ านวนมาก กอใหเกดหบเขาธารน าแขง ฟยอรด และทะเลสาบเปนตน

1.4 พนธไมและสตวปา (Flora and Fauna) ทรพยากรธรรมชาตทเปนปาไม และความหลากหลายทางชวภาพจะเปนสงดงดดใจในการทองเทยว ทงปาไมยงเปนทก าเนดและทอยของพนธไมและสตวปานานาชนด การทองเทยวเพอศกษาพนธไมและชวตความเปนอยของสตวปากอใหเกดทงความรและความเพลดเพลน ซงนบวนจะหมดไป หากไมมการดแลรกษาทถ

1.5 ปรากฏการณทางธรรมชาต (Natural Phenomenon)เปนลกษณะของปรากฎการณทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน พระอาทตยเทยงคน การเกดสรยปราคา การเกดฝนดาวตก เปนตน

2) ทรพยากรทองเทยวทางประวตศาสตร โบราณสถาน และโบราณวตถ (Archeological and Historical resources) หมายถง พนท หลกฐาน และรองรอยทางกายภาพทเหลออย ซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมาและพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร ทงนรวมถงวตถตางๆทมนษยสรางหรอประดษฐขนดวย ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวในกลมน ไดแก อทยานประวตศาสตรในจงหวดสโขทย พระพทธรป และเครองปนดนเผา เปนตนโบราณสถาน หมายถง อสงหารมทรพย ซงโดยอายหรอลกษณะการกอสรางหรอโดยลกษณะของหลกฐานเกยวกบประวตของอสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด สวนโบราณวตถ หมายถงสงหารมทรพยทเปนของโบราณ ไมวาจะเปนสงประดษฐหรอเปนสงทเกดขนเองทางธรรมชาตหรอเปนสวนหนงสวนใดของโบราณสถาน ภาพเขยน งานศลปะ เครองมอเครองใช ก าไล กระดม ศลาจารก ซากมนษย หรอซากสตว ซงโดยอายหรอลกษณะการกอสรางหรอโดยลกษณะของหลกฐานเกยวกบประวตของสงหารมทรพยนนเปนประโยชนในทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด โบราณวตถมกพบเหนอยในโบราณสถาน จงมกเรยกทรพยากรการทองเทยวทางประวตศาสตรโดยรวมกนวาเปนโบราณวตถสถาน ซงสามารถแบงออกเปน 2 ยค คอ

2.1 โบราณวตถสถานยคกอนประวตศาสตร เปนยคทเรมตนตงแตมมนษยในโลกจนถงมนษยคดคนตวอกษรเพอบนทกเรองราวได ทรพยากรทองเทยวในยคนจงเปนหลกฐานทางโบราณคดทคนพบ เชนโครงกระดกมนษยโบราณ เครองมอเครองใชทท าดวยหนของมนษยโบราณ ภาพเขยนสบนหน ชมชนโบราณบานเชยง เปนตน

2.2 โบราณวตถสถานยคประวตศาสตร ทรพยากรการทองเทยวยคประวตศาสตรเปนแหลงทแสดงถงอารยธรรมของมนษยหรอหลกฐานส าคญทเปนมรดกทางประวตศาสตรทเกยวของกบพระมหากษตรย ชนชนปกครอง ชมชนในทองถน เหตการณส าคญในอดต เชน พระราชวง ปราสาท ก าแพงเมอง คเมอง อทยานประวตสาสตร อนสาวรย อนสรณสถาน พพธภณฑ บานของบคคลส าคญเปนตน

สวน ศาสนสถานหรอปชนยสถาน หมายถงสถานทควรคาแกการเคารพบชา เปนสถานททแสดงถงลทธความเชอความศรทธาของมนษยทมตอศาสนาอนมหลกส าคญเชนแสดงก าเนดและความสนสดของโลกหรอแสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาป รวมทงสถานทประกอบพธกรรมตามความเหนหรอตามค าสงสอนในความเชอนน ๆ นกทองเทยวทเดนทางทองเทยวมก มจดประสงคเพอไปศกษาหาความรเกยวกบศาสนาเพอประกอบพธกรรมทางศาสนา หรอเพอเยยมสกการะ เพอความสงบในจตใจ เชน วด โบสถ วหาร มสยด สถานทจารกแสวงบญ เปนตน นอกจากนในศาสนสถานยงมการคนพบโบราณวตถส าคญทางศาสนา เชน พระพทธรป เทวรป รปปน พระเยซ จตรกรรมฝาผนง เปนตน

3) ทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรม และเทศกาลงานประเพณ หมายถง ทรพยากรทองเทยวทมคณคาทางศลปวฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณทมเอกลกษณ และถายทอดกนมาจากอดตจนถงปจจบน เปนกจกรรมทเกยวกบการด าเนนชวตของมนษย เชน วถชวต ความเปนอย ภาษา การแตงกาย การละเลน ดนตร กว ศลปะ และขนบธรรมเนยมตางๆ รวมทงกจกรรมทสรางขนเพอวตถประสงคตางๆ เชน ประเพณ งานเทศกาล พธกรรม เปนตน นอกจากนทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรม และประเพณทเปนนามธรรมทแสดงออกทางดานความคดทนกทองเทยวใหความสนใจ เชน ความเชอ คานยม ภมปญญาทองถน ความเปนชนเผา เปนตน ทรพยากรทองเทยวทางศลปวฒนธรรม และประเพณ อาจแบงยอยไดเปน 2 ประเภท คอ แหลงวถชวตความเปนอย และแหลงศลปวฒนธรรมและประเพณ โดยมากเปนการแสดงออกในดาน ความคด ประเพณ ขนบธรรมเนยม แบบแผนของพฤตกรรมตางๆ ทปฏบตสบตอกนมา เปนทยอมรบกนในกลมของตนวาเปนสงทดงามเหมาะสม เชน ศาสนา ความเชอ ความสนใจ ทศนคต ความร และความสามารถ วฒนธรรม ประเภทนเปนสวนส าคญทท าใหเกดวฒนธรรมทเปนรปธรรม ขนได และในบางกรณอาจพฒนาจนถงขนเปน อารยธรรม (Civilization) กได เชน การสรางศาสนสถานในสมยกอน เมอเวลาผานไปจงกลายเปนโบราณสถาน ทมความส าคญทางประวตศาสตร วฒนธรรมทเปนแนวความคด ความเชอ เปนนามธรรมลวนๆ แตเพยงอยางเดยว ไมถอวาเปน ทรพยากรทางการทองเทยว วฒนธรรมทเปนรปธรรมเทานน จงจะสามารถพฒนาใหเปนจดสนใจของนกทองเทยวได ตวอยางวฒนธรรมทจะน ามาใชประโยชนในการทองเทยว ไดแก แหลงทองเทยวประเภทโบราณสถาน อทยาน ประวตศาสตร ศาสนสถาน โบราณวตถ งานศลปกรรม สถาปตยกรรม นาฏศลป การละเลนพนบาน เทศกาลและงาน ประเพณ งานศลปหตถกรรมทพฒนามาเปนสนคาประจ าทองถน ตลอดจนวถชวตความเปนอย และอธยาศยไมตรของ คนไทย ลวนแลวแตเปนทรพยากรการทองเทยวทส าคญของประเทศไทย เปนเสมอนตวเสรมการทองเทยวใหมความ สมบรณ เปนจดเดนหรอจดขายของแหลงทองเทยวนนๆ เพมความประทบใจใหนกทองเทยวไดมากขน ถงแมวา ประเทศไทยจะมทรพยากรประเภทศลปวฒนธรรมทหลากหลาย แตกมการผสมผสานสอดคลองเปนวฒนธรรมไทย ไดอยางกลมกลน

แหลงทองเทยวประเภทโบราณสถาน อทยานประวตศาสตร แมกระทงศาสนสถาน หรอโบราณวตถและ สถาปตยกรรมตางๆ แสดงอดตความเปนมาของชาตไทย ทมความเจรญรงเรองตงแตสมยกอนประวตศาสตร ซงม อาย 3-4 พนปมาแลว โดยมหลกฐานเปนแหลงโบราณคดกระจายอยทวทกภาคของประเทศ ตอมาในยคสมยประวต ศาสตร อาณาจกรของชนชาตไทยกรวมกลมเปนปกแผนมนคงยงขนตงแตสมยทวารวด เชยงแสน สโขทย อยธยา และรตนโกสนทร เปนล าดบ ระยะเวลาอนยาวนานน ท าใหมการสงสมความเจรญทางวฒนธรรมแตละยคแตละสมย ตอเนองกนมาโดยตลอด

แหลงศลปกรรมทมคณคายงเหลาน นอกจากจะมคณคาทางประวตศาสตรแลว ยงเปนแหลงทองเทยวทส าคญของ ประเทศอกดวย บางแหงถอเปนแหลงอารยธรรมระยะแรกๆ ทปรากฏขนในโลก มชอเสยงเปนทยอมรบของนก โบราณคด ไดแก แหลงชมชนโบราณทบานเชยง จ.อดรธาน เปนแหลงทองเทยวทไดรบความนยมสง โดยเฉพาะกลมนกทองเทยวทมความสนใจพเศษ (Special Interest Group)

ในภมภาคเดยวกบแหลงชมชนโบราณบานเชยง ยงมแหลงทองเทยวในรปของสถาปตยกรรมอนยงใหญ เปน ปราสาททกอสรางดวยอฐหรอหน มอาณาเขตกวางขวาง การจดองคประกอบรปทรงเปนระเบยบ มการก าหนดรป แบบทางภมสถาปตยทสวยงาม ตลอดจนการจ าหลกลายทประณตละเอยดออน ปราสาททส าคญ ไดแก ปราสาทหน พมาย จ.นครราชสมา ปราสาทหนพนมรง และปราสาทหนเมองต า จ.บรรมย

สวนพนทภาคเหนอ มปราสาททส าคญ ไดแก อทยานประวตศาสตรสโขทย-ศรสชฌนาลย จ.สโขทย และอทยาน ประวตศาสตร จ.ก าแพงเพชร ภาคใตมหลกฐานของชมชนโบราณท จ.นครศรธรรมราช ซงเปนแหลงก าเนด อารยธรรมอนเกาแกแหงหนงของโลก

สวนทรพยากรทองเทยวประเภทเทศกาล งานประเพณ คอ ทรพยากรทองเทยวทเกดจากความสนใจของนกทองเทยวในเรองเกยวกบสงตอไปนไดแก แบบความเชอ ความคด การกระท า คานยม ทศนคต ศลธรรม จารต ระเบยบ แบบแผน และวธการกระท าสงตางๆ ตลอดจนถงการประกอบพธกรรมในโอกาสตางๆ ทกระท ากนมาแตใน อดต ลกษณะส าคญของประเพณ คอ เปนสงทปฏบตเชอถอมานานจนกลายเปนแบบอยางความคด หรอการ กระท าทสบตอกนมา และยงมอทธพลอยในปจจบน ความเชอในสงทมอ านาจเหนอมนษย เชน อ านาจของดนฟาอากาศ และเหตการณทเกดขน โดยไมทราบสาเหตตางๆ เทศกาลหมายถง

ชวงเวลาทก าหนดไวเพอจดงานบญและงานรนเรงในทองถน เปนการเนนไปทการก าหนดวน เวลา และโอกาสทสงคมแตละแหงจะจดกจกรรมเพอเฉลมฉลองโดยมฤดกาลและความเชอเปนปจจยส าคญทท าใหเกดเทศกาลและงานประเพณ ดงน น เทศกาลงานประเพณ จงคอ ความประพฤตของคนสวนรวมทถอกนเปนธรรมเนยม หรอ เปนระเบยบแบบแผน และสบตอกนมาจนเปนพมพเดยวกน และยงคงอยไดกเพราะมสงใหมเขามาชวยเสรม สรางสงเกาอยเสมอ และกลมกลนเขากนไดด หรอระเบยบแบบแผนในการปฏบตทเหนวาดกวา ถกตองกวา หรอเปนทยอมรบของคนสวนใหญใน สงคมและมการปฏบตสบตอกนมา หรอความประพฤตทสบตอกนมาจนเปนทยอมรบของคนสวนใหญในหมคณะ เปนนสยสงคม ซงเกดขนจากการทตองเอาอยางบคคลอนๆ ทอยรอบ ๆ ตน หากจะกลาวถงประเพณไทยกหมายถง นสยสงคม ของคนไทยซงไดรบมรดกตกทอดมาแตดงเดมและมองเหนไดในทกภาคของไทย หรอเปนเรองของความประพฤตของกลมชน ยดถอเปนแบบแผนสบตอกนมานาน ถาใครประพฤตนอกแบบ ถอเปนการผดประเพณ เปนการแสดงถงเอกลกษณของชาตอกอยางหนง โดยเนอหาสาระแลว ประเพณ กบวฒนธรรมเปนสงทกลมชนในสงคมรวมกนสรางขน แตประเพณเปนวฒนธรรมทมเงอนไขทคอนขาง ชดเจน กลาวคอเปนสงทสงคมสรางขนเปนมรดก คนรนหลงจะตองรบไว และปรบปรงแกไขใหดยงๆ ขนไป รวมทงมการเผยแพรแกคนในสงคมอน ๆ ดวย

ประเพณทวไป ทยดถอปฏบตทกภาคของประเทศ อาจมความแตกตางกนบางในรายละเอยด เชน ประเพณแตงงาน ประเพณลงแขก ประเพณท าศพ ประเพณท าบญตกบาตร นอกจากนยงมประเพณประจ าภาคหรอประเพณทองถนทมอยมากมายเชน

ภาคกลาง ประชาชนในภาคกลาง ซงรวมถง 4 จงหวดในภาคตะวนออก ไดแก ชลบร จนทบร ตราด และ ระยอง ยงคงยดถอและปฏบตตามประเพณทวไปเหมอนภาคอนๆ แตจะมรายละเอยดปลกยอยเพมเตม ไปเปนพเศษ เชน ประเพณสงกรานต โดยทวไปแลวมการสรงน าพระพทธรป รดน าผใหญทเคารพ นบถอ และการเล นสาดน า แตในจงหวดภาคกลางหลายแหง โดยเฉพาะชาวไทยเชอสายมอญ ไดมการ ปฏบตทแตกตาง เชน มการท าบญใสบาตรตอนเชา กลางวนมการเลยงพระดวยขาวแช มการจดขบวน แหปลาไปปลอยในแมน าล าคลอง นอกจากนนยงมการเลนสะบา ร ามอญซอนผา และแมศรเรอน เปนตน บางแหงจะมการจดขบวนแหแขงขนไปกอพระเจดยทรายในวด สวนชาวไทยรามญในจงหวดปทมธาน จะจดตงศาลเพยงตาขนทกบาน และท าขาวแชไปถวายวด พรอมกบการแบงไวบนศาลเพยงตาดวย เพอเซนไหวผบรรพบรษและผบานผเรอนตางๆ และทจงหวดตราดมการทรงผควาย ทรงผกระดง และเลน สะบากน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ งานประเพณของชาวอสานยดหลกของ "ฮตสบสองคองสบส" "ฮตสบสอง" หมายถง จารตประเพณทยดถอปฏบตในรปของงานบญทง 12 เดอน ไดแก เดอนเจยงหรอเดอนอาย จะมงาน "บญเขา กรรม" เดอนย "งานบญคนลาน" เดอนสาม "งานบญขาวจ" เดอนส "งานบญพระเวส" เดอนหา "งาน บญสรงน าหรอสงกรานต " เดอนหก "งานบญบงไฟ" เดอนเจด "งานบญซ าฮะ" เดอนแปด "งานบญ เขาพรรษา" เดอนเกา "งานบญขาวประดบดน" เดอนสบ "งานบญขาวสากหรอกระยาสารท" เดอนสบ เอด "งานบญออกพรรษา" เดอนสบสอง "งานบญกฐน" สวนค าวา "คองสบส" และ "ฮตบานคองเมอง" หมายถงครรลองคลองธรรม หรอแบบแผนในการประพฤตปฏบต 14 ประการ เชน ใหลางเทากอนขนบาน ตนแตเชามาใสบาตร หามเดนเหยยบเงาพระ สงฆ ใหกราบไหวบดามารดา เกบดอกไมธปเทยนบชาพระและหมนฟงธรรมทกวน เปนตน สวน "คองเมอง" เปนกฎทผปกครองบานเมองจะตองยดถอ เพอใหเกดความเปนธรรมในการปกครอง ประเพณหนงในฮตสบสองทเปนงานส าคญทสด คอ ประเพณบญพระเวส หรอการเทศนมหาชาตซงจดท าขนในเดอน 4 คอเดอนมนาคม วดใดจะท าบญพระเวสกจะมการประชมอบาสกและอบาสกาเพอ ตกลงเรองการจดงาน และตกแตงศาลาโรงธรรมดวยกระดาษส และธงสตางๆ ใชตนกลวย ตนออยและ ทางมะพราวมาจดแตงเปนซม ในวนรวม(คอวนกอนเทศน 1 วน) อบาสกอบาสกาทงหลายจะไปรวมกน ทวดเพอท าพธมนตพระอปคต และแหพระเวสสนดรกบนางมทรเขาเมอง ในวนรงขนซงเปนวนเทศน อบาสกอบาสกาจะไปทวดตงแตเวลาต 4 เพอฟงเทศนมหาเวสสนดรชาดก ตงแตกณฑทศพรเรอยไปจน ครบ 13 กณฑ โดยสวนใหญเทศนเปนท านองพนเมองเมอจบกณฑหนงๆ จะมการบรรเลงดวยฆอง กลอง และระนาด พระภกษทเทศนกณฑใดกรบปจจยทจดมาของกณฑนน ทพเศษอกอยาง คอชาวบาน จะจดอาหารซงมขนมจนเปนหลกเลยงทกคนทมารวมงาน นอกจากนยงมงานประเพณทนาสนใจอก หลายงานซงไดรบการสนบสนนจนเปนงานทมชอเสยงของประเทศ

ภาคใต มประเพณทเปนทโดยเดนเปนเอกลกษณเชนกน โดยเฉพาะประเพณทเกยวของทางศาสนา ไดแก ประเพณแหผาขนธาต ประเพณชกพระประเพณสารทเดอนสบของ จ.นครศรธรรมราช ซงเปนศนยกลางทางพทธ ศาสนาและศลปวฒนธรรม

ในอดต งานแขงโพนลากพระ จ.พทลง เทศกาลกนเจ จ.ภเกตและตรง งาน สมโภชเจาแมลมกอเหนยว จ.ปตตาน หรองานประเพณเลกๆ อยางประเพณลอยเรอชาวเล ทเกดจาก ความเชอของชาวเกาะหลเปะ จ.สตล และอกหลายพนทในภเกต พงงา และกระบ

ภาคเหนอ ประเพณทส าคญของภาคเหนอ คอ งานปอยหลวง ค าวา "ปอย" แปลวา ฉลอง ค าวา "หลวง" แปลวา ใหญโต งานปอยหลวงจงแปล วา งานฉลองทยงใหญ งานนจดขนเพอฉลองวดวาอาราม เชน สราง กฏใหม ศาลาการเปรยญใหม ซอมเจดยเสรจ เปนตน ก าหนดจดงานขนในชวงเดอนกมภาพนธ ถงเดอน มถนายนเปนเวลา 7 วน โดยวดทมงานปอยหลวงจะบอกบญใหประชาชนทอยในพนทใกลเคยง และวด ตาง ๆ ในจงหวดทราบ(เรยกวาแจกใบฎกาแผหนาบญ) เมอวดตางๆ ทราบแลวกบอกใหชาวบานในเขต ของตน ท าเครองไทยทานมารวมกน แลวจดเปนขบวน มเครองดนตร เชน ฆอง กลองยาว ฉาบ ฉง ป ท าการประโคมแหแหนฟอนร าเปนขบวนครวทานไปยงวดเจาของงาน พรอมทงมการประกวดขบวน ครวทานของแตละวดดวย เครองครวทานทจดมานนจะมอบไวใหวดทเปนเจาของงาน

4) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคเฉพาะ หมายถงทรพยากรทองเทยวทถกสรางขนหรอถกจดด าเนนการ โดยเจาของหรอผมหนาทรบผดชอบ เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว โดยการปรบปรง ดดแปลงหรอสรางแนวคด และกจกรรมขนใหม เพอใหสถานทนนมความหลากหลายในการเทยวชมหรอเขาท ากจกรรม ซงสามารถดงดดผทสนใจใหเดนทางมาทองเทยวและเกดความประทบใจมากทสด ซงประเภทของทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคเฉพาะสามารถแบงไดเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ 1) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคทางการศกษาสงแวดลอม เชน เพอศกษาสตววทยา เพอศ กษาพฤกษศาสตร เปนตน 2) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคทางดานความสนกสนานเพลดเพลน เชน เพอความสนกสนานบนเทง จบจายใชสอย เพอเลนกฬา หรอเสยงโชค เพอเทยวชมเลนสวนสนกและจดชมทวทศน เปนตน และ3) ทรพยากรทองเทยวเพอจดประสงคทางสงคมและวฒนธรรม เชน เพอเทยวงานเทศกาล เพอชมสมผสวถชวต ชมศนยวฒนธรรม และศนยหตถกรรม ซงทง 3 ประเภทนสามารถแบงวตถประสงคในการเดนทางทองเทยวไดอกมากมาย

ทรพยากรทองเทยวแบงออกเปน 2 ลกษณะทวไป คอ 1 . ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาต ไดแก สภาพภมอากาศ รวมทงอากาศและทรพยากรธรรมชาต เชน น าตก ภเขา ทะเล ปาไม ฯลฯ ทรพยากรการ

ทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตมลกษณะเฉพาะทแตกตางจากทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขน คอ เปนสงทมนษยไมตองสญเสยตนทนในการผลต แตทรพยากรทงสองลกษณะตางกตองมตนทนในการดแลรกษาเหมอนกน คณภาพของทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตจกตองไดรบการดแลรกษาในรปแบบของการทองเทยวทยงยน การวางแผนการทองเทยว รวมทงการวางมาตรฐานการดแลรกษาทรพยากรดงกลาวจงเปนสงจ าเปน เนองจากกจก ารรมการทองเทยวสามารถสงผลกระทบทางลบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงเปนสงเปราะบางได

ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตเปนสงดงดดความตองการพนฐานของนกทองเทยวสวนใหญ ยกตวอยางเชน ผคนทอยในพนทหบเขาทมอากาศหนาว ยอมไมมโอกาสทจะไดสมผสอากาศอนอบอน หรอไดเหนชายทะเล ความตองการนเองทท าใหแหลงทองเทยวชายทะเลเปนทนยมของนกทองเทยวหลายประเทศ โดยเฉพาะชาวยโรป ดงจะเหนไดจากความหนาแนนของนกทองเทยวทชายหาดเมองนซ (Nice) ของประเทศฝรงเศสในชวงเดอนตลาคม ซงเปนเดอนแหงการพกผอนของนกทองเทยวฝรงเศส นอกจากนชาวยโรปยงนยมทองเทยวไปยงชายหาดหลายแหงของสเปน หรอหมเกาะแครบเบยนในอเมรกา รวมทงภเกตของประเทศไทยดวยเชนกน

จากตวอยางดงกลาว ท าใหเหนวานอกจากชายทะเลจะเปนทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตทเหนไดเดนชด และสามารถดงดดนกทองเทยวไดแลว ในอกสวนหนง “อากาศ” ซงเปนทรพยากรทมองไมเหน ตองอาศยการสมผสทางกาย กยงเปนทรพยากรธรรมชาตอกรปแบบหนงทเปนตวดงดดนกทองเทยวไดเชนกน

2. ทรพยากรการทองเทยวทมนษยสรางขน ไดแก ทรพยากรการทองเทยวดานประวตศาสตร ทรพยากรการทองเทยวดานวฒนธรรมและสงคม และทรพยากรการ

ทองเทยวดานบนเทงและเพลดเพลน ทรพยากรการทองเทยวดานประวตศาสตร ประวตศาสตร คอ วฒนธรรม วถชวต หรอเหตการณทสบสานกนมาตงแต

อดต โดยสวนใหญการน าเสนอประวตศาสตรในรปของทรพยากรการทองเทยวจะอยในรปของโบราณสถาน โบราณวตถ และสถานทส าคญทางประวตศาสตร ซงมสวนเกยวของกบสงเหลาน คอ

1) สงคราม เชน ก าแพงเบอรลนทกนระหวางเบอรลนตะวนออกและเบอรลนตะวนตก ในเยอรมน และสะพานขามแมน าแคว จ.กาญจนบร เปนตน

2) ศาสนา เชน บโรบโด ในอนโดนเซย, พทธคยา ในอนเดย, นครวด นครธม ในกมพชา เปนตน 3) ผคนทอาศยในทองถน เชน บานวลเลยม เชคสเปยร ในองกฤษ , อนสาวรยทาวสรนาร จ.นครราชสมา เปน

ตน 4) ชนชนการปกครอง (รฐบาลหรอพระมหากษตรย) เชน อาคารรฐสภาของสหรฐอเมรกาในกรงวอชงตน ด ซ , พระราชวงบคกงแฮม ในองกฤษ, พระราชวงบางปะอน ในจ.พระนครศรอยธยา เปนตน

ทรพยากรการทองเทยวดานวฒนธรรมและสงคม แตละประเทศตางกมวฒนธรรมและวถชวตทางสงคมทเปนเอกลกษณเฉพาะ ทงทเปนรปธรรม ทแสดงออกทางดานลกษณะความเปนอยของผคน ภาษา เทศกาล ประเพณ พธกรรมทางศาสนา ศลปหตถกรรม การแตงกาย การละเลนและการบนเทงตางๆ สภาพบานเรอน ฯลฯ และทเปนนามธรรม ทแสดงออกทางดานความคด ความเชอ ทศนคต ภมปญญาชาวบาน ฯลฯ สงเหลานคอทรพยากรการทองเทยวทงสน เนองจากสามารถตอบสนองความอยากรอยากเหนสงทแปลกแตกตางของนกทองเทยวได

ทรพยากรการทองเทยวดานวฒนธรรมและสงคม ยงหมายรวมถง “อธยาศยไมตรและการตอนรบ” ของผคนในทองถนดวย นบเปนทรพยากรทส าคญอยางยงของการทองเทยว ทงนหากนกทองเทยวเกดความรสกวาไมไดรบการตอนรบจากคนในทองถนแลว สงอ านวยความสะดวกอนๆ หรอทวทศนใดๆ กไมสามารถดงดดใหนกทองเทยวอยในพนทนนตอไปหรอกลบมาเยอนซ าได การแสดงออกซงการตอนรบนกทองเทยวสามารถท าไดหลายรปแบบ รปแบบหนงทเปนรปธรรมชดเจน คอการตดตงปายตอนรบนกทองเทยว เชน ปาย “Aloha” ซงเปนภาษาของชาวฮาวาย แปลวา “สวสด” หรอการจดบรการน าเทยวทมหลายภาษา เชน รถน าเทยวในกรงลอนดอน มการแนะน าแหลงทองเทยวหลายภาษาส าหรบนกทองเทยวทเปนตลาดหลก ไมวาจะเปนภาษาอตาเลยน ฝรงเศส เยอรมน หรอญปน

ส าหรบประเทศไทยกประสบความส าเรจในการใช “อธยาศยไมตรและการตอนรบของผคนในทองถน” ซงเปนทรพยากรการทองเทยวหลกทมเอกลกษณเฉพาะ ไมวาจะเปน “ยมสยาม” หรอ “ความเอออาทรในการชวยเหลอนกทองเทยว” ทสามารถดงดดนกทองเทยวชาวตางประเทศไดเปนจ านวนมาก สงผลใหนกทองเทยวทเคยมาประเทศไทยแลวกลบมาเยอนซ าอกหลายครง

ทรพยากรการทองเทยวดานบนเทงและความเพลดเพลน ทรพยากรการทองเทยวประเภทน หมายถง สถานทหรอกจกรรมทสรางความบนเทงและความเพลดเพลนใหแกนกทองเทยวทกประเภท อาท สวนสาธารณะ สวนสนก แหลงบนเทงยามค าคน โรงละคร โรงภาพยนตร เปนตน สถานทเหลานสวนใหญตองใชเงนทนในการสรางสง โดยสวนใหญเปนการลงทนของภาคเอกชน มเพยงสวนนอย เชน สวนสาธารณะ สวนสตว ทเปนการลงทนของภาครฐ

ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวประเภทน เชน ดสนยเวลด สวนสยาม ซาฟารเวลด สวนสตวเปดเขาเขยว สวนสตวดสต คลบ ดสโกเธค การแสดงโชวทฟฟาน ฯลฯ

ทรพยากรการทองเทยวทนมการเสอมสลายไดตามกาลเวลา สภาพดนฟาอากาศ การท าลายของมนษย และการขาดการดแลเอาใจใส จงตองการการอนรกษ สงเสรม และพฒนา ตลอดจนการดแลรกษาจากหนวยงานตางๆทเกยวของ ซงจะสงผลใหการทองเทยวเจรญกาวหนาตอไป

การจ าแนกประเภทของทรพยากรการทองเทยวสามารถท าไดใน 2 ลกษณะ คอ จ าแนกตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว และจ าแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร ดงรายละเอยดตอไปน

1. การจ าแนกประเภทตามลกษณะของทรพยากรการทองเทยว สามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน 1.1 ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต (natural tourism resources) หมายถง ทรพยากรทง

ทางดานชวภาพและกายภาพ ไดแก พนทปา สตวปา น าตก ถ า ชายหาด เกาะ แกง และปะการง เปนตน ทรพยากรการทองเทยวเหลานมความงดงามโดเดน เอออ านวยประโยชนตอการพกผอนหยอนใจ และการศกษาธรรมชาต

1.2 ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน และโบราณวตถ (Archeological and Historical resources) หมายถง พนท หลกฐาน และรองรอยทางกายภาพทเหลออย ซงอาจบงบอกถงสภาพความเปนมาและพฒนาการของสงมชวตทงในยคกอนประวตศาสตร และยคประวตศาสตร ทงนรวมถงวตถตางๆทมนษยสรางหรอประดษฐขนดวย ตวอยางของทรพยากรการทองเทยวในกลมน ไดแก อทยานประวตศาสตรในจงหวดสโขทย พระพทธรป และเครองปนดนเผา เปนตน 1.3 ทรพยากรการองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ และกจกรรม รวมถงสงทตกทอดตามประเพณโบราณมาสชนรนหลง มอาท ศลปะการแสดง การแตงกายแบบโบราณ ภาษาพนเมอง ความเชอเรองวญญาณ กจกรรมการยงชพแบบดงเดมของชนเผาทอาศยอยในพนทแหงใดแหงหนง และมวถชวตความเปนอยของชาวบาน ทงน ยงรวมถงสงดงดดใจทมนษยสรางขนเพอการทองเทยว เชน สวนสนก หรอพพธภณฑ เปนตน และสงดงดดใจทมนษยสราง ขนโดยวตถประสงคดงเดมทสรางขนนนอาจไมใชเพอการทองเทยว แตเปนทซงนกทองเทยวสามารถเดนทางไปทองเทยวได เชน เขอน โรงงานผลตเบยร โรงงานเครองปนดนเผา สวนองน และหมบานของชาวนาชาวไร เปนตน

2. การจ าแนกตามพนทและลกษณะของทรพยากร พนทในทน หมายถง ทตงของทรพยากรนนๆ และ “ลกษณะ” หมายถงลกษณะทเปนธรรมชาต หรอมนษยสรางขน เมอพจารณาเกณฑทง 2 น ประกอบกน สามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน 2.1 ทรพยากรการทองเทยวทเนนผใชประโยชน (user-oriented areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลมนสวนใหญจะตงอยใกลชมชน การเขาถง (accessibility) เพอประกอบกจกรรมทองเทยวจงกระท าไดสะดวก เพราะมการพฒนาสงอ านวยความสะดวกตางๆขนมารองรบกจกรรมการใชประโยชน และสนองความตองการของผใชประโยชนอยางเตมรปแบบ แตสวนใหญแลวจะสรางขนเพอรองรบกจกรรมเฉพาะอยาง เชน สวนสาธารณะในเขตเมอง สนามเดกเลน สนามกฬา และสวนสนก เปนตน

2.2 ทรพยากรการทองเทยวกงธรรมชาต (intermediate areas)มกตงอยหางไกลจากชมชนมากกวาประเภทแรก แตมการพฒนาเสนทางคมนาคมทเปดโอกาสใหเดนทางเขาถงไดสะดวก ตวอยางทรพยากรการทองเทยวในกลมนท อาท รสอรท อทยาน และวนอทยาน

2.3 ทรพยากรการทองเทยวทเนนธรรมชาต (resource-based areas) ทรพยากรการทองเทยวในกลมนจะมลกษณะเดนแตกตางจากทรพยากรในสองกลมขางตนตรงทมความเปนธรรมชาตดงเดมมากกวา และนกทองเทยวมโอกาสทจะประกอบกจกรรมนนทนาการทหลากหลายมากกวา เชน การดนก (bird watching) และการเดนปา (trekking) ความหลากหลายในการประกอบกจกรรมนจะขนอยกบทรพยากรพนฐานวาเปนลกษณะใด หากทรพยากรพนฐานเปนพนทชายทะเล กเหมาะสมส าหรบกจกรรมเลนน า วานน า อาบแดด หรอด าน า เปนตน หากเปนพนทปา กเหมาะกบกจกรรมเดนปา/ศกษาธรรมชาต หรอกจกรรมพกคางแรมโดยการใชเตนท เปนตน อยางไรกดทรพยากรการทองเทยวแบบเนนธรรมชาตนสวนใหญจะอยหางไกลจากเขตชมชน และบางแหงการเดนทางเขาถงยงไมสะดวกเทาทควร

ทรพยากรการทองเทยวเปนมรดกททรงคณคาของประเทศเปนสงดงดดความสนใจของนกทองเทยว ทงสถานททองเทยวทางธรรมชาตและทางวฒนธรรม การแบงประเภทของทรพยากรการทองเทยวมหลายลกษณะขนอยกบเกณฑทใชในการแบงและการน าทรพยากรการทองเทยวไปใชประโยชนดงน การแบงประเภททรพยากรการทองเทยวตามลกษณะคณคาและความ

สนใจของนกทองเทยวการทองเทยวแหงประเทศไทยไดแบงประเภทของทรพยากรการทองเทยวทมทงหมดออกเปน 3 ประเภท ตามลกษณะคณคาและความสนใจของนกทองเทยว ประกอบดวย

1. ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต หมายถง ทรพยากรการทองเทยวทเกดขนเองตามธรรมชาตมความสวยงาม และนบวาทรพยากรการทองเทยวประเภทนเปนสงดงดดใจนกทองเทยวไดมากทสด โดยแบงยอยออกไดเปน 4 ประเภท คอ

1.1 ทวทศน (Scenery) ทวทศนตางๆ ทางธรรมชาตทงทสวยงามและแปลกประหลาดจะเปนสงดงดดใจนกทองเทยวใหเขาไปเยยมชม เชน แกรนดแคนยอนในประเทศสหรฐอเมรกา ภเขาไฟวสซเวยสในประเทศอตาล ห รอสภาพทเปลยนแปลงไปตามฤดกาล เชน ในฤดหนาวดอกทวลปหรอดอกซากระจะบาน เปนตน

1.2 สตวปาและพรรณไม (Wildlife and Flora) สตวปาและพรรณไมเปนสวนหนงของ ความงามตามธรรมชาตทดงดดนก ทองเทยวไดม ากเพราะชวตความเปนอยข องสตวปาเปนสงทน าศกษาหาความรรวมทงความหลากหลายของพรรณไมในปาประเภทตางๆ ซงนบวนจะหมดไป แตยงคงมทใหทองเทยวไดเชน อทยานแหงชาตแหลงอนรกษพน ธสตวปา สวนสตวเปด สวนพฤกษศาสตร สวนรกขชาต เปนตน

1.3 สภาพภมอากาศ (Climate) สภาพภมอากาศโดยทวไป เชน แสงแดด สายลมอากาศอบอน หรอหมะตกในฤดหนาว ตลอดจนลกษณะอากาศทแตกตางไปจากถนเดมของตน จะเปนสงทกอใหเกดการทองเทยวขนมาไดเชน ฤดรอนนกทองเทยวนยมเดนทางไปยงชายฝงทะเล หรอฤดหนาวชาวยโรปนยมเดนทางมาทองเทยวประเทศแถบตะวนออกซงมอากาศทอบอนกวา เปนตน

1.4 ปรากฏการณทางธรรมชาต (Natural Phenomenon) เปนลกษณะของปรากฏการทเกดขนเองตามธรรมชาตเชน พระอาทตยเทยงคน การเกดสรยปราคา การเกดฝนดาวตกหรอความมหศจรรยของธรรมชาตทมอยเปนปกตหรอนานๆ ครงจะเกดขน สรางความตนเตนและประทบใจใหแกนกทองเทยวได

2. ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตรโบราณวตถโบราณสถาน และศาสนา หมายถงแหลงทองเทยว

หรอสถานททองเทยวทมความเกยวของในฐานะทเปนหลกฐานส าคญทางประวตศาสตรโบราณคดและศาสนา ซงไดแก 2.1 โบราณสถาน หมายถง สงของโบราณทเคลอนทไมไดเชน โบสถวหารวง โดยมอายเกาแกกวา100 ปขนไป

เชน อทยานประวตศาสตรศรสชนาลย จงหวดสโขทย วดไชยวฒนาราม จงหวดพระนครศรอยธยา เปนตน 2.2 โบราณวตถ หมายถง สงของโบราณทเคลอนยายได เชน พระพทธรป เทวรป ศลาจารกมอายเกาแกกวา

100 ปขนไป 2.3 ศาสนสถานหรอปชนยสถาน หมายถง สถานทควรแกการนบถอหรอควรแกการบชาเชน พระปฐมเจดย

จงหวดนครปฐม วดพระศรรตนศาสดาราม กรงเทพมหานครและวดพระพทธบาท จงหวดสระบร เปนตน 2.4 ศาสนวตถหรอปชนยวตถ หมายถง วตถทควรแกการบชา เคารพนบถอ เชน พระพทธรป เทพเจา เปนตน 2.5 แหลงประวตศาสตร หมายถง สถานททมความส าคญทางประวตศาสตร เชน สถานทกระท ายทธหตถของ

สมเดจพระนเรศวรมหาราช จงหวดสพรรณบร สสานสมพนธมตร จงหวดกาญจนบรชมชนโบราณ พพธภณฑก าแพงเมอง คเมอง อนสาวรย อนสรณสถาน เปนตน

3. ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณและกจกรรม หมายถง แหลงทองเทยวหรอทรพยากรการทองเทยวทมคณคาทางศลปะและขนบธรรมเนยมประเพณทบรรพบรษไดสรางสมและถายทอดเปนมรดกสบทอดกนมา ทรพยากรการทองเทยวประเภทนประกอบดวยงานประเพณวถชวตความเปนอยของผคน การแสดงศลปวฒนธรรม สนคาพนเมองการแตงกาย ภาษาชนเผาตางๆ สวนสนก สวนสตวกจกรรม เชน การพายเรอขจกรยานภเขาและลองแกง เปนตน