บทท 2

ทบทวนวรรณกรรม

การศกษาวจยครงน คณะผวจยไดท าการศกษาคนควารวบรวมและทบทวนวรรณกรรมจากเอกสารทางวชาการและงานวจยทเกยวของ ในรปของสอสงพมพและสออน ๆ เพอประมวลเปนองคความรเบองตน เชอมโยงมาสการด าเนนการศกษาวจยใหสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย และท าการจดระบบเนอหาสาระตาง ๆ ตามขอบเขตของตวแปรทศกษา ส าหรบใชเปนขอมลประกอบการพจารณาก าหนดกรอบแนวคดการวจย การวางแผนออกแบบเครองมอวจย และการอางองส าหรบการอภปรายผล โดยจ าแนกเปนประเดนตางๆ ทงในเชงแนวคดทฤษฎทเกยวของเปนพนฐานกรอบความคดและเนอหาสาระทเกยวของกบตวแปรทศกษา

1. แนวคดเกยวกบการเลนของเดกปฐมวย 2. ความสมพนธระหวางการเลนกบพฒนาการเดกในชวงปฐมวย 3. ครอบครวกบการเลนของเดกปฐมวย 4. ปจจยทมอทธพลตอการเลนของเดกปฐมวยตามวย 5. ผลงานวจยทเกยวของ

ทงน ขอบเขตเนอหาความรทเกยวของในแตละประเดน มสาระส าคญซงจกไดน าเสนอตามล าดบตอไป

1. แนวคดเกยวกบการเลนของเดกปฐมวย การเลนของเดกนบเปนพฤตกรรมตามธรรมดาของเดกทกคน และเปนกระบวนการเรยนรในการท าความรจกกบตนเองและสงตาง ๆ รอบตวของเดก การเลนจงมความส าคญตอพฒนาการการเรยนรและการเจรญเตบโตของเดก ทงทางรางกาย สตปญญา สงคม อารมณและจตใจ ใหด าเนนไปอยางสมดล สมวยและเตมตามศกยภาพ การใหโอกาสเดกไดเลนแบบเสรตามธรรมชาตจงเปนการเตรยมความพรอมใหเดกไดมคณภาพชวตทดในอนาคต ในประเทศสหรฐอเมรกา นกจตวทยาพฒนาการเดกไดใหความสนใจอธบายความหมายของการเลน พฤตกรรมการเลน ชนดและลกษณะการเลน ตลอดจนพฒนาการการเลนของเดกในแตละชวงว ยท งในทางทฤษฎและทางปฏบตกนอยางแพรหลาย (Fromberg, 1987; Johnson, Christie and Yawkey, 1987; Rubin, Fein and Vandenberg, 1983) งานวจยทางดานการเลนของเดกสวนใหญมกศกษาพฤตกรรมการเลนของเดกกอนวยเรยนหรอในชวงปฐมวยอายต ากวา 6 ป เนองจากเปนวยทสามารถสงเกตพฤตกรรมการแสดงออกตาง ๆ ไดอยางเดนชด จากวฒ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

9

ภาวะในดานตาง ๆ ทพฒนาเพมมากขน รวมทงพฤตกรรมการเลนทสะทอนถงความสามารถของเดกในทก ๆ ดาน ทฤษฎการเลนทมชอเสยงเปนทนยมในวงการจตวทยาเดกมาจากการสงเกตพฤตกรรมการเลนของเดกตามแนวคดของพฒนาการเดก (Parten, 1932; Piaget, 1962; Sutton-Smith, 1971) พอาเจท (Piaget, 1962) นกจตวทยาชาวสวสอธบายการเลนของเดกวาเปนสวนส าคญของการพฒนาการรคดทพฒนาไปตามล าดบขนของพฒนาการทางสตปญญาของเดกอยางตอเนองกนไปตามล าดบ กลาวคอเรมตนจากการเลนทเดกวยทารกและวยเตาะแตะ (อาย 0-2 ป) ตองอาศยประสาทสมผสและการส ารวจ (Practice Play) ขนตอมากคอการเลนทเดกวยอนบาล (อายประมาณ 3-6 ป) รจกใชจนตนาการความคดรเรมสรางสรรค (Symbolic Play) โดยอาศยสอการใชภาษาในการแสดงความตองการในกจกรรมการเลนของตน จนถงขนการเลนทมการก าหนดระเบยบกฎเกณฑวธการเลนทเดกวยเรยน (อาย 7-11 ป) ตองท าความเขาใจยดถอปฏบต (Games with Rules) รปแบบพฤตกรรมการเลนของพอาเจทไดรบความเชอถอทวไปและมการดดแปลงรปแบบไปตามความเหมาะสมกบเงอนไขและสภาพการณของการวจยตาง ๆ สมแลนสก (Smilansky, 1968) นกจตวทยาชาวอสราเอลกไดสงเกตพฤตกรรมการเลนของเดกตามแนวคดการเลนเชงรคด (Cognitive Play) ของพอาเจท และอธบายล าดบขนของพฒนาการการเลนเปน 4 ประเภท คอ การเลนส ารวจ (functional Play) การเลนสรรคสราง (Constructive Play) การเลนสมมต (Dramatic Play) และการเลนเกม (Games With Rules) นอกจากน ยงมการสงเกตพฤตกรรมการเลนของเดกทเกยวของกบพฒนาการทางสงคมอยางแพรหลาย โดยใชหลกการเลนเชงสงคมทอธบายโดยพารเทน (Parten, 1932) นกการศกษาชาวอเมรกนแบงเปน 6 ประเภท คอ การไมรวมเลน (Unoccupied Behaivior) การสงเกตผอนเลน (Onlooker Behavior) การเลนคนเดยว (Solitary Play) การเลนใกลกบผอน (Parallel Play) การเลนสมพนธกบผอน (Associative Play) และการเลนรวมกบผอน (Cooperative Play) ซงเปนขอมลการศกษาวจยจากเดกวยกอนเรยน (2-5 ป) ในสถานรบเลยงเดก รปแบบพฤตกรรมการเลนเชงสงคมนกไดมการสงเกตคนพบในลกษณะอนทใกลเคยงกน โดยมการผนวกลกษณะการเลนทคลายคลงกนเปน 3 ประเภท คอ การเลนคนเดยว (Solitary Play) การเลนใกลกบผอน (Parallel Play) และการเลนแลกเปลยนกบผอน (Interactive Play) ซงภายหลงไดมคณะนกวจย (Rubin, Watson and Jambor, 1978) ท าการผสมผสานลกษณะการเลน เชงรคดกบการเลนเชงสงคมเปนรปแบบของการเลนเชงรคดและสงคม (Social-Cognitive Play Scale) โดยสามารถสงเกตการเลนทงลกษณะทางสตปญญาและสงคมไปพรอมกน ซงรปแบบนเปนทนยมอยางกวางขวางในการศกษาวจยการเลนของเดกกอนวยเรยน โดยท าสงเกตการเลนแบบเสรของเดกเปนกลมในสถานรบเลยง

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

10

เดก ส าหรบการศกษาวจยเกยวกบการเลนของเดกกอนวยเรยนในครอบครวมอยจ ากดมาก (Bishop and Chace, 1971; Giddings and Halverson, 1981; Tejagupta, 1991) การศกษาวจยการเลนของเดกในประเทศไทยยงมอยเปนจ านวนนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบการศกษาวจยทเกยวของกบเดก ซงสวนมากเปนเรองการอบรมเลยงดเดกไทย (คณะอนกรรมการเฉพาะกจเรองการเลยงดและอบรม. 2526; จรรจา สวรรณทต และลดดาวลย เกษมเนตร. 2533; สมน อมรววฒน และคณะ 2534; ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต 2533) และการบรการอบรมดแลเดกในสถานรบเลยงเดก ซงท าการศกษาอยางแพรหลายโดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร ขอมลลกษณะการเลนของเดกไทยนนมรายงานอยสวนหนงในผลงานวจย เรอง การอบรมเลยงดเดกตามวถชวตไทย (สมน อมรววฒน และคณะ 2534 : 203-238) ซงท าการศกษาวจยภาคสนามของครอบครวเดกอาย 3-5 ป จากหมบาน 4 แหง ในแตละภาคของประเทศไทยและพบวา เดกชนบทเลนกบทกสงทกอยางทเดกพอจะหาได ลกษณะการเลนทสงเสรมสตปญญาเปนการเลนส ารวจ (Exploration Play) การเลนทดสอบ (Testing Play) การเลนออกก าลงกาย (Physical Play) การเลนสมมต (Dramatic Play) และการเลนเลยนแบบ (Imitation Play) การเลนสราง (Construction Play) การเลนสมผสจดกระท า (Manipulative Play) การเลนเสรมทกษะความจ า (Verbal Play) และการเลนเกม (Games) นอกจากนยงสงเกตจากการเลนทแสดงถงพฒนาการทางสงคมตามการจ าแนกของพารเทน (Parten, 1932) โดยพบพฤตกรรมการเลนใกลกบผอน (Parallel Play) และการเลนสมพนธกบผอน (Associative Play) และพบวาผใหญมกปลอยใหเดกเลนอยางอสระในขณะตนเองท างาน โดยไมเขาไปยงเกยว นอกจากเมอเกดการทะเลาะหรอเกดความเสยหายยงยากแกผอน สงของ หรอเกดอนตรายแกเดก ส าหรบการศกษาวจยลกษณะการเลนของเดกกอนวยเรยนในครอบครวในเขตชมชนเมองยงไมมปรากฏทใด ส าหรบการส ารวจความคดเหนของผปกครองตอการเลนของเดกในประเทศสหรฐอเมรกาพบวา การมสวนรวมในการเลนของผปกครองกบเดกมพนฐานมาจากเจตคตของผปกครองตอการเลนและการอบรมเลยงดเดก และมผลตอการจดสภาพแวดลอมส าหรบการเลนใหแกเดก (Bishop and Chace, 1971; Rothlein and Brett, 1987) ส าหรบการศกษาวจยทศนคตของผปกครองไทย พบวา ผปกครองสงเสรมการท างานหรอการเลาเรยนอยางจรงจงของเดกกอนวยเรยนทโรงเรยนมากกวาการเลนเพอเรยน โดยทครตระหนกถงความส าคญของการเลนเพอพฒนาเดกมากกวาผปกครอง (Bloch and Wichaidt, 1986) ปจจย ทม อทธพลตอการเลนของเดกกอนวยเรยนในครอบครวไทยกย งไม มผ ใดท าการศกษาวจยอยางจรงจง มบทความกลาวถงอทธพลของโทรทศนทท าใหเดกมเวลาเลนนอยลงและมการแสดงออกทเลยนแบบตวอยางจากโทรทศนมาประกอบการเลน ท าใหเดกขาดความคดรเรม

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

11

สรางสรรค และมกแสดงออกในทางกาวราว (นศา ชโต. 2535) นอกจากน การมสวนรวมของพอแมในการเลนของเดกและการจดสภาพแวดลอม (ของเลน เพอนเลน สถานทเลน เวลาเลน ฯลฯ) ทเอออ านวยตอความตองการและความสนใจในการเลนของเดกแตละวย กเปนปจจยทส าคญยงในการสงเสรมคณภาพการเลนของเดก (Tejagupta, 1991) ในสวนของผลของการเลนของเดกในครอบครวไทยทมตอพฒนาการและการเรยนรของเดกยงไมมผใดศกษาวจยอยางจรงจงเชนเดยวกน สวนใหญมกศกษาการเลนของเดกในสถานรบเลยงเดกหรอศนยเดกปฐมวย (ศภกล เกยรตสมทร. 2532 อรวรรณ สมประดษฐ. 2533) ซงการศกษาลกษณะการเลนของเดกในครอบครวยอมสะทอนใหเหนถงพฒนาการของเดก อนเปนผลมาจากการสงเสรมการเลนของเดกโดยพอแมหรอผเลยงดเดกไดดวย

1.1 ความหมายของการเลน นกจตวทยาเดกและนกการศกษาในตางประเทศ ไดใหค าจ ากดความของ “การเลน” ไว

หลากหลายตามแนวคดทฤษฎเกยวกบการเลนทแตกตางกนไป ดงน การเลน คอ การแสดงออกโดยเสร เกดความเพลดเพลน (Seashore) การเลน คอ ธรรมชาตของเดก (Froebel) การเลน คอ สญชาตญาณการแสดงออกทปราศจากความเครยด (Groos) การเลน คอ การสรางสมประสบการณและการรจกปรบตวใหเขากบสถานการณตาง ๆ การเลน คอ การระบายพลงงานสวนเกน (Schiller) การเลน คอ จตใจและการกระท าทฝงแนนอยในชวตเดกตราบจนปจจบน (Hall) การเลน คอ กระจกเงาและงานของเดกทสะทอนใหเหนถงพฒนาการ (Gordon and Brown) การเลน คอ กจกรรมทเปนอสระ ไมมจดมงหมาย สนกสนาน (Lazarus) การเลน คอ กจกรรมทท าใหเกดพฒนาการทางสตปญญา (Piaget) การเลน คอ กจกรรมทมแรงจงใจสง ปราศจากความขดแยงใด ๆ (Curtis) ส าหรบ ฮารลย และคณะ (Hartley et al., 1952 อางถงใน Gordon และ Browne, 1985) ไดสรป

ลกษณะของการเลนไว ดงน 1. การเลน คอ การเลยนแบบผใหญ (To imitate adult) 2. การเลน คอ การเลยนแบบบทบาทชวตจรง (To play out real-life roles in intensive ways) 3. การเลนสะทอนถงความสมพนธในบาน และประสบการณชวตจรง (To reflect home

relationships and real-life experiences) 4. การเลน คอ การระบายความกดดน (To express pressing needs)

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

12

5. การเลน คอ การผอนคลายการกระท าทไมเปนทยอมรบ (To release unacceptable impulse) 6. การเลนเปนการเปลยนบทบาททซ าซาก (To reverse roles usually taken) 7. การเลนเปนกระจกสะทอนใหเหนถงการเจรญเตบโต (To mirror growth) 8. การเลนคอการทดลองและแกไขปญหา (To work out problems and experiment with

solutions) นอกจากน การเลนยงมความสมพนธกบพฤตกรรมอน ๆ เชน ความคดสรางสรรคการเรยนร

จากความหมายทหลากหลายนเอง นกการศกษามความเหนทสอดคลองกนวา กจกรรมทถอวาเปนการเลนควรมลกษณะส าคญดงนคอ

1. การเลนเกดจากแรงจงใจตามสญชาตญาณ (Intrinsic motivation) ผเลนมแรงจงใจและความตองการทจะเลน แรงจงใจและความตองการเกดขนเองโดยไมเกดจากการบงคบ

2. การเลนมงกระบวนการมากกวาผลทไดรบ (Orientation towards means rather than ends) ในการเลนผเลนจะมงความสนใจในกจกรรมในขณะนนมากกวาผลทจะเกดตามมา

3. การเลนเกดจากแรงควบคมภายในมากกวาแรงควบคมภายนอก (Internal rather than external locus of control) หากกจกรรมใดถกก าหนดวตถประสงคโดยผอนกจกรรมนนไมถอวาเปนการเลน

4. การเลนเปนอสระจากกฎเกณฑภายนอก (Freedom from externally imposed rules) ในการเลนผเลนเปนผก าหนดบทบาทและกฎเกณฑในการเลนขนเอง

5. การเลนเกดจากการมสวนรวม (Active engagement) นนคอในการเลนผเลนตองมสวนรวมในการเลนดวยทาททอยากเลนทงดานรางกายและจตใจ

6. การเลนเกดจากการกระท าทไมจ าเปนตองมอปกรณใด ๆ (Non-instrumental actions rather than instrumental actions) ผเลนสามารถแสดงออกดวยกรยาทาทาง ค าพด การแสดง ทไมตองใชอปกรณหรอของเลนใด ๆ ในการเลน (Rubin and others, 1983 อางถงใน Bergen, 1988)

นอกจากน ฮวส (Hughes, 1991) ไดกลาวถงกจกรรมทถอวาเปนลกษณะของการเลนวา การเลนนอกจากจะเกดจากแรงจงใจทางสญชาตญาณและการมสวนรวมแลว ยงเกดจากลกษณะอน ๆ อกดงน

1. การเลนเกดจากความมอสระของผเลน (Play must be chosen by the participants) กลาวคอ ผเลนมอสระในการเลนหรอเลอกเลนตามใจชอบ กจกรรมทเกดจากการบงคบหรอขอรองไมถอวาเปนการเลน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

13

2. การเลนท าใหเกดความสนกสนานเพลดเพลน (Play is pleasurable) ผเลนเกดความสนกสนานในขณะเลน

3. การเลนตองไมเปนจรงเปนจง (Play is non-literal) สถานการณในการเลนเปน สถานการณทผเลนสรางขน ซงแตกตางจากสถานการณทวไปในชวตจรง เดกอาจสมมตบทบาท เชน สมมตวาบนได สมมตวาตวเองเปนสตวประหลาด จากการเลนเดกสรางมโนภาพตาง ๆ ขนดวยตนเอง

สชา จนทรเอม (2538) ไดกลาวถงลกษณะการเลนของเดกในประเดนตางๆ ไดแก 1. การเลนของเดกเปนไปตามแบบแผนพฒนาการ ไมวาเดกจะอยในสงแวดลอมชนดใด

เชอชาตหรอเศรษฐกจชนดใดกตาม จะมแนวการเลนเหมอนกบอยในระยะเดกเลก การเลนนจะคอยเปลยนไปเมอโตขน ในระยะแรก การเลนของเดกไดแก การเคลอนไหวประสาทสมผส ตอมาเมอมสตปญญาพฒนาขน การเลนจะซบซอนมากขน จนรจกเลนสงทมกฎเกณฑทยากขนตามล าดบ

2. การเลนของเดกจะลดลงเมอเดกมอายเพมขน เนองจากเดกมกจกรรมอนทตองท ามากขน การเลนกจะลดลงเพราะเดกมเวลาเลนนอยลง

3. เดกจะใชเวลาในการเลนมากขนเมออายเพมขน เดกอาย 2 ขวบ โดยเฉลยจะเลนในสงทตนชอบประมาณ 6.9 นาท สวนเดกอาย 5 ขวบ จะเลนในสงเดยวกนนาน 12.6 นาท

4. การเลนของเดกไมมแบบแผน การเลนของเดกเปนไปตามธรรมชาตและไมมแบบแผน เดกจะเลนอะไรนนยอมขนอยกบความพอใจของเดก การเลนของเดกจะคอย ๆ มแบบแผนขนเมอเขาสวยรน

5. การเลนทตองใชก าลงกายจะลดลงเมอเดกโตขน การเลนทใชพลงงานของเดกวยรนจะลดลงเพราะเดกอาจจะสนใจในกจกรรมอนเพมขน

1.2 ความส าคญของการเลน นกจตวทยา ไดตระหนกถงความส าคญของการเลนของเดกและไดอธบายใหเหนวา ท าไม

เดกจงเลน สรปสาระส าคญได ดงน 1. การเลนเปนการใชพลงสวนเกนของเดก เดกเลนเพราะเดกมพลงสวนเกนของกลามเนอ

จงตองปลดเปลองพลงสวนเกนนนดวยการเลน 2. การเลนเปนการฝกซอมตามสญชาตญาณ เปนการเตรยมตวเพอปฏบตกจกรรมแบบ

ผใหญตอไป 3. การเลนเปนการทบทวนการปฏบตตามวฒนธรรม ดงน น การเลนจงเปนไปตาม

สญชาตญาณและตามชาตพนธ การเลนเปนการน าเอากจกรรมของบรรพบรษออกมาแสดงและเปนการกระท าตามวถชวตทคนรนเกาเคยกระท ามาแลว

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

14

4. การเลนเปนแนวทางการแสดงออกทางอารมณทผแสดงรสกวาปลอดภย การแสดงออกบางอยางหากแสดงออกมาในรปแบบของการเลนกจะไมมใครวากระไรเพราะถอวาเปนเพยงแคการเลน แตหากการแสดงออกนนเปนรปแบบอน ผลทตามมาอาจจะไมเปนทยอมรบของคนอน

5. การเลนเปนกจกรรมใด ๆ กไดทผเลนเกดความสนกสนานเพลดเพลนโดยไมตองค านงถงผลทจะตามมา การเลนเปนการกระท าทกอใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนในตวของการกระท านน ๆ เอง

6. การเลนเปนการลองผดลองถก เปนการคนควาดวยการสมผสและเปนการทดสอบทดลองสงทสงสย

7. การเลนเปนการกระท าทเปนผลรวมของพฤตกรรมทงหมดของเดก เปนการปรบตวเพอใหเกดความรความเขาใจกบสงรอบตว และน าขอมลทรและเขาใจนนเขาไปเกบสะสมไวในโครงสรางทางสตปญญา เพอปรบขยายโครงสรางเดมใหกวางใหญขน อนเปนการเตรยมพรอมทจะรบการเรยนรขนตอไปอก การเลนเปนสวนส าคญของพฒนาการทางสตปญญาซงเกดขนเปนล าดบตอเนองกน (นรมล ชยตสาหกจ. 2524: 1-2)

จะเหนไดวา การเลนของเดกมความหมายความส าคญตอชวตของเดกหลายประการ โดยกอใหเกดคณคาตอพฒนาการทางดานรางกาย สตปญญา อารมณ จตใจ และสงคมของเดก

1.3 ทฤษฎเกยวกบการเลน 1. ทฤษฎจตวเคราะห (Psychoanalytic Theory) ผทเปนตนก าเนดของทฤษฎจตวเคราะหท

เกยวของกบการเลน ไดแก ซกมนต ฟรอยด (Sigmund Freud) และ แอนนา ฟรอยด (Anna Freud) ฟรอยด มความเหนวา คณคาของการเลนทส าคญคอ การเลนมผลตออารมณของเดก โดยเฉพาะความวตกกงวลในเดก ฟรอยดไดกลาวถงความวตกกงวลทเกดขนในระยะขวบปแรกของชวต ดงน

ความกงวลทเกดขนอยางจงใจ (Objective Anxiety) หรอความกลวตอโลกภายนอกและสงตาง ๆ รอบตว อาจเปนผคน สงของ หรออาการตาง ๆ เนองจากเดกวยทารกและเดกเลกยง ไมสามารถชวยเหลอตนเองได และเปนวยทยงตองพงพาผใหญ เพอสนองตอบตอความตองการพนฐาน เดกเลกมความกลวในการถกทอดทง และยงคงตองการความเอาใจใสดแลจากผใหญในการด ารงชวต ฟรอยดเชอวา การเลนชวยลดความกลว ความกงวลเกยวกบวตถ จากการเลน เดกจะพฒนาความรสกมนใจในตนเอง รสกวาตนมอ านาจทจะควบคมวตถตาง ๆ ได การทเดกเขยาของเลนใหเกดเสยง ท าใหเดกเขาใจวาสามารถควบคมเสยงนนได หรอการทเดกเลนไมบลอกและเลนกบตกตาทจ าลองจากของจรง ท าใหเดกเกดความรสกวาสามารถจดการกบไมบลอกและตกตาทตนเลนได การเลนจงเปรยบเสมอนการจ าลองสถานการณและความรสกในการแสดงความมอ านาจเหนอสงของ ในท านองเดยวกนเดกทเลน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

15

สมมตตวเองเปนสตวประหลาดตาง ๆ ท าใหความกลวในสตวประหลาดนนลดลง หรอการทเดกเลนลงโทษตกตาหลงจากถกลงโทษจากพอแม ท าใหเดกลดความคบของใจลงได เปนตน

ความกงวลใจอกประเภทหนงทเกดในเดกเลก ไดแก ความกงวลใจทเกดขนเองโดยสญชาตญาณ (Instinctual Anxiety) ซงเกดขนเองตามธรรมชาต เมอเดกเผชญกบเหตการณตาง ๆ ทท าใหเกดความกงวลใจ สามารถขจดความกงวลใจไดโดยการใชกลไกการปองกนตว (Defense Mechanisms) แบบตาง ๆ นกจตวเคราะหเชอวา ความรสกตาง ๆ ทเกดขนในเดก เชน ความรสกโกรธ กลวสงตาง ๆ โดยไมมเหตผล ความอยากรอยากเหนในเรองเพศ ความกาวราวอยากท าลายสงของ หรอการเลนสกปรกเลอะเทอะ เหลานเกดขนเนองจากผใหญเปนตวก าหนด และผใหญเองไมยอมรบในความรสกเหลาน จงท าใหเดกเกบกด และกอใหเกดความกงวลใจขน การเลนชวยใหเดกลดความคบของใจลง ยกตวอยางเชน เดกทกาวราวตองการท าลายของ หรออยากรงแกเพอน แตตองยบย งใจไวไมกลาท า จะลดความคบของใจไดเมอไดมโอกาสทบ หรอเลนกบสงของ หรอเลนกบดน ทราย น า เปนตน (Hughes, 1991)

ฟรอยดกลาววา การเลนของเดกนนเกดจากการตองการความพงพอใจ ซงการทเดกจะบรรลถงความพงพอใจไดนนจะตองสนองดวยการเลนนนเอง เชน การทเดกเลนเปนมนษยอวกาศ นกขบรถแขง พยาบาล หรอแม กเพอทจะแสดงออกถงความตองการทท าใหตนเองมความพงพอใจมากขน ฟรอยดยงมความเหนอกวา การเลนนมคณคาอยางมากในแงของการบ าบด เพราะการเลนจะชวยใหเดกสามารถลดความไมพงพอใจอนเกดจากประสบการณได โดยคอย ๆ ลดความวตกกงวลลง วลเดอร (Walder อางถงใน ประภาพรรณ เอยมสภาษต 2526) มความคดเหนเชนเดยวกบฟรอยด แตเขาคดวาการเลนเพอลดความวตกกงวลนน ไมสามารถอธบายถงกจกรรมการเลนทเกยวของกบประสบการณทไมพงพอใจอยางซ า ๆ ซาก ๆ ของเดกได วลเดอรกลาววา เมอเดกมประสบการณทไมพงพอใจ เขาไมสามารถทจะลดมนไดหมดทนทในเวลานน ๆ แตเขาจะตองสรางประสบการณนนซ าแลวซ าอกโดยการเลน เพอทจะลดความเขมขนของประสบการณทไมพงพอใจนนลง

แนวคดจากทฤษฎจตวเคราะหเหนไดจากงานเขยนของ อรคสน (Erikson) ซงกลาวถงการเลนวา การเลนไมเพยงแตชวยลดความกงวลใจ แตยงชวยสรางความเปนตนปจจบน (ego) ดวย เนองจากตนปจจบนชวยสรางพฒนาการทางรางกายและทกษะทางรางกาย ระบบความเปนตน และระบบของสงคมทง 3 ระบบนเสมอ สงเหลานท าใหเกดความรสกทดตอตนเอง เดกตองพยายามปรบตวโดยปรบสภาพจตใจ รางกายใหเขากบสงคม เมอเดกอายมากขน รางกายเจรญขน เดกกตองปรบตวอยเรอย ๆ เพราะวาสงคมก าหนดใหมนษยแตละวยมบทบาทตางกนไป อรคสนเหนดวยกบ ฟรอยดทวา ลกษณะของแรงขบ (Libidolinal) จะแทรกซมอยในหนาทและการท างานของระบบ ตาง ๆ อารมณเปน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

16

สงทเกดจากการทบคคลไดมปฏสมพนธ (Interaction) กบคนอน ๆ แกนกลางของพฤตกรรมมนษยศกษาไดจากการเลนของเดก เวลาทเดกเลนนน สงทนาสนใจกคอ ค าถามตอไปน

1. เดกเลนเกมประเภทไหน 2. ในการเลน เดกใชภาษาทงทเปนค าพดและไมเปนค าพดอยางไร 3. เดกพยายามด าเนนการเลนกบเดกคนอนใหเปนไปในรปใด และใชวธการอยางไร การเลนของเดกเปนเครองสะทอนถงโครงสรางของสงคมแตละสงคมไดอยางด เพราะสงท

เดกสมมตขนมาเลนนนจ าลองมาจากสภาพชวตจรง ๆ ของสงคมนน กลาวคอ ในการเลนเดกจะพบกบความพายแพ ความผดหวง และความคบของใจเหมอนประสบการณในชวตจรงดวย อรคสนกลาววา การเลนเปนการฝกตนปจจบน (ego) ใหเขมแขงและมประสทธภาพ ดงนน อรคสนใหความสนใจในระยะ 2 ปแรกของชวตมาก เพราะถอวาระยะนเปนระยะทบคคลจะสรางลกษณะตาง ๆ ขนมา และในระยะนความสมพนธระหวางเดกกบบคคลอน ๆ มอทธพลตอพฒนาการของเดก (พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2530)

นอกจากน อรคสน (Erikson อางถงใน Johnson and others, 1987) ยงไดขยายผลงานของฟรอยดทมตอการเลน โดยอธบายวาการเลนมผลตอพฒนาการทางบคลกภาพของเดก การเลนของเดกมล าดบขนพฒนาการ พฒนาการของการเลนในแตละขนสะทอนใหเหนถงพฒนาการทางจตใจ และสงคมของเดก อรคสนแบงการเลนของเดกออกเปน 3 ขน ไดแก

1. การเลนเกยวกบตนเอง (Autocosmic Play) เกดขนในระยะขวบปแรกของชวตการเลนเกดจากการส ารวจอวยวะของตนเอง เชน เลนกบมอและเทาของตวเอง จากการสมผส และจากทกษะการเคลอนไหว (การมอง การพด การฟง การเดน) การเลนส ารวจอวยวะของตนเองนจะชวยใหเดกเขาใจตวเองดขน (Hughes, 1991) ในระยะแรกผใหญอาจจะไมคดวาสงทเดกท านนเปนการเลนของเดก เพราะการเลนของเดกในระยะนจะเรมโดยการเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกายซ า ๆ ซาก ๆ ตลอดจนสงเสยงซ า ๆ ซาก ๆ อยตลอดเวลา ตอมาเดกทารกจะมงความสนใจในการเลนออกไปทคนอนหรอของสงอน ๆ เชน การใชเสยงระดบตาง ๆ กนเพอดการสนองตอบของแมหรอการส ารวจหนาตาและรางกายของแมดวยมอ เปนตน การเลนเกยวกบตนเองนนเปนการเรมตนทจะเรยนรลกษณะตาง ๆ ของโลกทเดกอาศยอย

2. การเลนในโลกเลก ๆ ของเดก (Microsphere Play) ในระยะขวบปทสองเดกจะหนเหความสนใจจากอวยวะของตนเองไปสสงรอบ ๆ ตว ซงการเลนในโลกเลก ๆ ของเดกจะเปนการชวยปรบปรงตนเอง ซงในโลกของสงของนนมกฎเกณฑบางอยางทเดกจะตองเรยนร คอ ของนนอาจจะแตกสลายได ของนนอาจเปนของคนอนได หรออาจถกควบคมโดยอ านาจของผทเหนอกวาได ถาเดกไม

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

17

สามารถจดการกบโลกเลก ๆ ของเขาไดแลว จะท าใหเขากลบไปสการเลนในชวงแรก คอ การเลนเกยวกบตนเอง

3. การเลนในสงคมทกวางขน (Macrosphere Play) การเลนประเภทนเกดขนในระยะปฐมวยหรอเดกเรมเขาไปสสงคมทกวางกวา เดกจะสนใจการเลนทมปฏสมพนธรวมกบผอนเดกชอบเลนเปนกลม รจกแสดงความคดเหนและจนตนาการ รจกก าหนดบทบาทในการเลน ท าใหเดกเรยนรทจะแบงปนของเลนกบผอน ความส าเรจในการพฒนาขนตอนนเปนผลเนองมาจากความส าเรจในการพฒนาสองขนตอนแรก ในขนนเดกจะตองเรยนรวาเมอไรทเขาควรจะเลนคนเดยว และเมอไรทควรจะเลนในสงคม ตวอยางเชน เมอเขาเกดความคบของใจในการเลนรวมกบผอน เขากจะหลบออกมาเลนคนเดยว ซงการหลบออกมาเลนคนเดยวนนเปนการชวยพฒนาดานอารมณของเดก ท าใหเดกมอารมณดขน (Hughes, 1991; ประภาพรรณ เอยมสภาษต, 2526)

สรปไดวา การเลนนนมลกษณะโดยเฉพาะและมความหมายตอบคลกภาพของเดกแตละคน ซงความหมายของการเลนนนสามารถสงเกตไดจากรปแบบ เนอหา ค าพด และความรสกทเกยวของกบการเลนดวย อรคสนกลาววา เดกทประสบความส าเรจในการเลนจนถงขนการเลนในสงคมทกวางขน จะเขาใจบทบาทของตนเองในสงคมและวฒนธรรมไดดยงขน

2. ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญา (Cognitive Developmental Theory) พอาเจท (Piaget , 1962) นกจตวทยาชาวสวสมแนวคดวา การเลนเปนเครองมอน าไปส

พฒนาการทางสตปญญา กระบวนการคดของเดกเกดขนตามล าดบขนพฒนาการทางสตปญญา ลกษณะของการเลนของเดกกเชนเดยวกน พอาเจทกลาววา สงมชวตทงหลายด ารงชวตอยไดเพราะสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมอยเสมอ ทงทางดานสรระ (รางกาย) และความคดความเขาใจ เพอใหเกดความสมดล การปรบตวทางรางกายมความจ าเปนตอการด ารงชวตและการเจรญเตบโต สวนการปรบตวทางความคดความเขาใจท าใหเกดการเปลยนแปลงของโครงสรางทางสตปญญา การปรบตวนนอาศยกระบวนการพนฐานสองแบบ ซงท างานประสานสมพนธกน มอาจขาดจากกนได ซงเรยกวา กระบวนการปรบเขาสโครงสราง (Assimilation) และกระบวนการปรบขยายโครงสราง (Accommodation)

กระบวนการปรบเขาสโครงสรางนนจะท าหนาทเมอเรารบรขอมลใด ๆ กตามเกยวกบสงของหรอเหตการณจากภายนอกตวเรา เขามาตความหมายตามระดบความสามารถเทาทเรามอยในตว ตามระดบสตปญญาของเราเทาทจะรบรตอสงนน ๆ ไดพยายามทจะน าเอาขอมลทไดรบจากสงของและเหตการณนนมาปรบใหเขากบความรเดมทมอย ดงนนถาขอมลใหมแตกตางมากเกนไปจากขอมลเดมทเรามสะสมอยในโครงสรางของสตปญญา จะไมสามารถเขาใจขอมลใหมไดทงหมด ตองปรบขอมลกอนจงจะรบเขาไปในโครงสรางของสตปญญาได

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

18

กระบวนการปรบขยายโครงสราง ท าหนาทตรงกนขาม คอ ปรบโครงสรางทมอยแลวภายในใหเขากบสงแวดลอมภายนอกได คอ มนษยจะตองปรบโครงสรางความคดหรอโครงสรางทางสตปญญาของตนเองใหเหมาะกบประสบการณทจะรบเขาไป เปรยบเสมอนเมอเวลารบประทานอาหาร ถาจะเคยวอาหารขนาดชนใหญ ๆ และแขง กตองปรบการท างานของอวยวะและกลามเนอใหเหมาะกบขนาดและความแขงของอาหารนน

ทงกระบวนการปรบเขาสโครงสรางและกระบวนการปรบขยายโครงสราง ท างานรวมกนตลอดเวลาเพอชวยรกษาความสมดล ความสมดลนนจะเกดขนชวระยะเวลาหนงเทานน เมอกระบวนการทงสองอยางนเกดขนในภาวะเทา ๆ กน กจะเกดความสมดลขน อนแสดงถงการรบรขอมลจากภายนอกและการปรบโครงสรางจากภายในเกดความลงรอยกนพอด

กระบวนการท งสองนไมจ าเปนจะตองลงรอยสมดลกนอยตลอดไป ในบางกรณกระบวนการหนงอาจเกดขนมากกวาอกกระบวนการหนง ในกรณกระบวนการปรบขยายโครงสราง เกดขนมากกวา พฤตกรรมจะออกมาในรปแบบของการลอกเลยนแบบ การเอาอยาง การเอาความคดของผอนมาเปนของตนอยางไมเปลยนแปลงเลย เมอกระบวนการปรบเขาสโครงสรางเกดขนมากกวา พฤตกรรมจะแสดงออกในรปแบบของการเลน การแสดงความรสกนกคดของตนออกมา ซงอาจจะไมเหมอนความจรงตามของเดมเสยทเดยว มความแตกตางแปลกใหมออกไปบาง อนไดแก การมจนตนาการ การคดสรางสรรค เปนตน (นรมล ชยตสาหกจ, 2524)

พอาเจทเหนวา การเลนเปนสวนส าคญของววฒนาการทางสตปญญา การเลนเปนการกระท าและเปนการคดทเจาตวพอใจ และเปนกจกรรมทเกดจากตนเปนผก าหนดเองมากกวาไดรบอทธพลโดยตรงจากสงแวดลอม การเลนของเดกจะพฒนาไปตามล าดบขนของพฒนาการทางสตปญญาของเดก เปนไปตามล าดบตอเนองกนไป เมอพฒนาการขนตนเกดความสมดลกจะกาวไปสพฒนาการขนตอไป พฒนาการขนหนง ๆ แสดงใหเหนถงแบบแผนของการจดหมวดหมของความคดในชวงระยะเวลาหนง ๆ โครงสรางของสตปญญาในพฒนาการแตละขนนนมโครงสรางและลกษณะของพฤตกรรมทแสดงออกแตกตางกน (นรมล ชยตสาหกจ 2524)

จากลกษณะพฒนาการในแตละขนดงกลาว พอาเจทไดก าหนดประเภทของการเลนทพฒนาไปตามล าดบขนของพฒนาการทางสตปญญา ดงน

1. การเลนทเกดจากการฝกซอมท าซ าแลวซ าอก (Practice Play) ในระยะนเนองจากเดกยงไมสามารถแยกตนเองและสงแวดลอมใหออกจากกนได เดกเชอวาทกอยางจะตองรวมอยทตนเอง ตนเองตองมสวนเกยวของ ตองเปนผกระท า เชน มความเขาใจวาความคงทของวตถจะไมมถาตวเขาเองไมไดรบร มองเหน หรอจบตองวตถนนอย ประกอบกบกลามเนอ แขน ขา และอวยวะสวนตาง ๆ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

19

ตองการถกฝกฝน ถกใชเพอใหพฒนา การเลนของเดกในระยะนจงมงทการน าตวออกไปประสบกบสงทตองการเรยนรนน ๆ ดวยตนเอง บางครงจงเรยกการเลนในขนนวา การเลนทใชประสาทสมผส (Sensory Motor Play) ลกษณะการเลนของเดกในระยะนจงเปนการกระท าทเคลอนไหว มอรยาบท มการใชประสาทรบรมาก และมการย าซ าทวนการกระท าหรอการเลนนนบอย ๆ โดยไมเบอหนาย การเลนในระยะนเดกจะแสดงพฤตกรรมเลยนแบบ ส ารวจ ทดสอบ และพฤตกรรมจะซบซอนขนเมอเดกมความเจรญเตบโตทางวฒภาวะ

2. การเลนทใชสญลกษณ (Symbolic Play) เมอเดกมพฒนาการในดานสตปญญาเพมขนตามวฒภาวะ เดกจะมความสามารถในการตอบสนองความกระตอรอรน ใครร ใครเรยน และความตองการใชความสามารถทมเพมขน เปนไปในแนวทเรมรจกใชความคด มโนภาพ และจนตนาการ ใหเขามาเกยวของกบกจกรรมการเลนของตน ระหวางอาย 2 ถง 7 ป จะเปนระยะทความคดในดานสญลกษณของเดกจะกอรปและพฒนาขน เดกจะเอาใจใสกบการเลนทมการสมมตหรอก าหนดใหสงเราตาง ๆ รวมทงวตถของเลนและตวบคคลมฐานะเปนตวแทนของสงและสภาพทเปนจรงในชวต อาย 4 ถง 7 ป การเลนซงเกดจากความคดค านงจะเรมลดนอยลง เนองจากสงคมของเดกกวางขวางขน เดกจะเลนเลยนแบบตามความเปนจรงของสงแวดลอม

3. การเลนทมกฎเกณฑ (Games with Rules) เมอเดกอายประมาณ 7 ป การตอเตมความคด การเกดความคดรวบยอดมมากขนและสลบซบซอน เดกจะมพฒนาการการรบรทสามารถจดหมวดหมหรอประเภทของวตถและเหตการณตาง ๆ ได (Categorization) ตลอดจนมพฒนาการทางดานภาษามากพอทจะสอความเขาใจกบบคคลอน การเลนสวนใหญในระยะนจงเปนไปในรปของการเลนทมกฎเกณฑและขนตอนเขามาเกยวของ เชน การเลนบทบาทสมมต พอ แม ลก และหมอ จะมการเขยนบทละครเปนเรอง มการขนตน ด าเนนเรอง และสรปลงทายเรอง ภาษาทใช การล าดบบท และขนตอนของเรองสะทอนใหเหนถงการทเดกตองรวบรวมและวางแนวความคด เพอใหสอดคลองกนอยางมเหตผลและความเปนไปได และเพอใหสอความคดของตนเองใหผอนรบรและเขาใจ (เลขา ปยะอจฉรยะ 2524)

พอารเจท (Piaget อางถงในเลขา ปยะอจฉรยะ 2524) กลาววา การเลนเพอพฒนาทางสตปญญานนเกดขนตงแตวยทารกและมความส าคญเรอยมาจนกระทงถงวยเดกตอนปลาย การทเดกบางคนมพฒนาการทางการเลนชา เปนเพราะสาเหตใหญ 2 ประการ ไดแก

1. พฒนาการของเดกไมเปนไปตามปกต ท าใหเดกขาดความสามารถในการเลยนแบบและรบรขอมลจากภายนอกเขามาปรบ เพอสะสมไวในโครงสรางสตปญญา เดกจะหมกมนเอาแตตนเองเปนศนยกลาง ไมคอยยอมหรอไมยอมเกยวของกบโลกภายนอกตนเอง ขาดความรจากสงแวดลอมและสงคม

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

20

เดกเหลานจะเลนเครองเลนหรอท ากจกรรมเดมซ าซาก ไมเปลยนวธการเลนหรอไมพฒนาการเลนไปจากวธเดมไดมากนก

2. การจดสงแวดลอมไมเหมาะสม ซงเกดจากการขาดแคลนโอกาสในสงแวดลอมหรอการจดสงแวดลอมใหมากเกนไป การขาดแคลนโอกาสในสงแวดลอม ท าใหเดกขาดโอกาสทจะรบประสบการณใหม ขาดการกระตนใหเกดการส ารวจคนควา ขาดโอกาสในการเปรยบเทยบขอมลใหมกบขอมลเดม จงท าใหพฒนาการทางสตปญญาไมกาวหนาเทาทควร ในกรณทสงแวดลอม มากเกนไป เชน เดกมเครองเลนเตมหองไปหมด จนเลอกเครองเลนไมถกเพราะเกดความสบสน หากจะมการจดเครองเลนใหเหมาะสมกบวยเดก ไมตองมมากชนนก เพอใหเดกไดเรยนรและพฒนาการเลนกบเครองเลนชนนนไปจนเลนส าเรจแลว จะใหประโยชนกบเดกมากกวา สวนการจดสงแวดลอมทยากเกนไปส าหรบเดกนน ท าใหเดกไมสามารถเลยนแบบและไมสามารถปรบสงนนใหเขากบความรเดมทมอยได จงขาดสะพานเชอมโยงประสบการณเกากบใหมใหตดตอกนได การจดการเลนและเครองเลนทยากเกนระดบความเขาใจของเดก เดกจะไมอยากเลนหรอไมสนใจเลย

การจดการเลนทเหมาะสมส าหรบเดกจงมความส าคญยง เพราะการเลนจะชวยสงเสรมพฒนาการของการเรยนรและสตปญญาของเดก นอกจากนยงชวยใหเขาใจถงระดบพฒนาการของเดกอกดวย

นอกจาก Piaget แลว ยงมผใหความสนใจในเรองของการเลนทมบทบาทส าคญของพฒนาการทางสตปญญา เชน ไวกอตสก (Vygotsky) นกจตวทยาชาวรสเซย กลาววา เดกเลกยงไมมความสามารถในการใชความคด และมความเขาใจในเรองของนามธรรม เดกจะรจกสงของ แตละอยางไดกตอเมอเดกไดเหนของจรง เดกจะนกถงสงตาง ๆ ไมไดเลย ถาเขายงไมเคยเหนของสงนน เมอเดกเรมรจกทจะเลนบทบาทสมมต เชน รจกใชไมแทนตวตนของมา แสดงใหเหนวาเดกเรมรจกแยกความหมายจากสงทเดกใชแทนของจรง (ใชไมเปนสญลกษณแทนมา) นนคอ รจกใชของสงหนงเปนสญลกษณหรอแทนของอกสงหนง ไวกอตสก เชอวา การเลนสญลกษณมบทบาทส าคญตอพฒนาการความคดทเปนนามธรรมของเดก (Johnson and others, 1987)

บรเนอร (Bruner) ยงเชอวา การเลนยงชวยสงเสรมความคดสรางสรรคและความคดหลากหลาย Bruner ใหความส าคญตอการเลนในแงของกระบวนการในการเลนมากกวาผลทไดรบ กลาวคอ เมอเดกแสดงพฤตกรรมการเลน เดกไมจ าเปนจะตองเลนใหเปนไปตามทตนตงใจไว เดกจะมโอกาสทดลองประสบการณใหม ๆ ทหลากหลาย หรอทไมเคยเลนมากอน หากเดกมอสระในการเลน ประสบการณเหลานจะชวยใหเดกรจกแกปญหาในชวตจรงได (Johnson and others, 1987)

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

21

นอกจากน ซททน (Sutton – Smith อางถงโดย เลขา ปยะอจฉรยะ 2524) ไดกลาวถงพฤตกรรมการเลนของเดกวามความซบซอนและตอเนองของการใชทกษะทางกายและทางความคด ซงจะเปลยนแปลงไปตามพฒนาการของเดกแตละคน พฤตกรรมการเลนจงเปนเครองชวฒภาวะทางรางกาย สมอง บคลกภาพ และสงคมของเดกดวย พฤตกรรมการเลนของเดกแยกออกเปน 4 แบบ ดงน

1. การเลยนแบบ (Imitation) การเลนเลยนแบบเปนการสะทอนใหผอนเหนและทราบถงการรบรสงแวดลอมตาง ๆ ของผเลนในดานทเกยวกบตวผเลนหรอเดก การเลนเลยนแบบชวยใหเดกเกดการเรยนรสงรอบตวตาง ๆ ทไดรบรผานเขาไปทางประสาทสมผส แตยงไมอาจจะเขาใจหรอรความหมายไดทนททรบร ในการเลนเลยนแบบ เดกจะผสมผสานกลมกลนหรอปรงแตงสงทไดรบรใหมใหสอดคลองเขากบสงทเดกเรยนรแลว คนเคยแลว จะเหนไดจากการทเดกมกจะเลนเลยนแบบสงทตนคนเคยกอน และเหนวาส าคญ แตสถานการณหรอสงทเดกน ามาเลนจะแตกตางกนไปแลวแตภมหลงของเดกแตละคน

2. การส ารวจ (Exploration) เดกวย 3 ถง 6 ป เปนวยทสนใจ สงสย กระตอรอรน ใครรในสงตาง ๆ รอบตว และเปนรากฐานของการเลนแบบส ารวจ ในการเลนแบบส ารวจเดกจะไดใชประสาทรบรความรสกมากกวาเพยงการสมผสจบตองหรอดเฉย ๆ เดกจะจบของเลนกลงไปกลงมา ลองดม ลองดดด เขยาฟงวามเสยงมาจากสวนไหนของของเลน แลวคนหาตนเหตทมาของเสยงดวยการแกะของเลนออกด ซงบางครงอาจท าใหของเลนเสย แตเดกจะเรยนรวาตนเองสามารถท าใหสงและสถานการณตาง ๆ เกดหรอเปลยนแปลงได ความไวของประสาทรบความรสกจะเกดหรอพฒนาตามประสบการณใหมของการเลนส ารวจอยเสมอ การเลนส ารวจนจะเปนพฤตกรรมขนทจะน าเดกไปสการคนพบ และการแกปญหาในสงหรอสถานการณทเดกไมเคยเรยนรและมประสบการณมากอน

3. การทดสอบ (Testing) ในการเลนแบบทดสอบ เดกจะอาศยความรใหมทไดจากการส ารวจและความรเดมจากประสบการณทคนเคยเปนรากฐาน สงทเดกไดส ารวจศกษาแลวจะเปนอปกรณทเดกน ามาเลนเพอทดสอบดวาคณสมบตของของเลนและวธการเลนทวางไวจะเปนไปตามทคดหรอไม อยางไร เชน ถาเอาแทงไมสเหลยมมาตงเปนรปตาง ๆ จะเปนรปอะไรไดบาง และจะตงไดสงมาก ๆ ตามทคดทตองการหรอไม เปนตน กอนการทดสอบเดกจงควรมโอกาสทจะไดเรยนรเกยวกบวตถหรอสถานการณทเลนกอน โดยการเลนส ารวจและเลนเลยนแบบ ในกรณทการทดสอบไมไดผลตามทคดไว ปญหาทตามมาคอ การทจะแกไขอยางไรเกยวกบวธการเลน เชน พจารณาแกไขจงหวะและลกษณะของการวางแทงไมตอ ๆ กนทท าใหมการทรงตวทด เมอตอกนสง ๆ หรอศกษาใหมเกยวกบคณสมบตของของเลนนน เชน พจารณาถงรปราง ขนาด ความหยาบ ความละเอยดของแทงไมทใหผลดตอการทรงตว เมอถกน ามาตงเปนรปตาง ๆ ทสงมาก ๆ เปนตน ถาการทดสอบเปนไปในรปของการเลน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

22

แลว ความเปนไปไดอาจจะสงมากทเดกจะไมลมเลกการ แกไขปญหาทเกดขน และมความอดทนสนใจเปนพเศษทจะพยายามท างานใหส าเรจ ทงนเพราะในการเลนเดกไมตองแขงกบใครนอกจากตวเอง หรอถาจะแขงกบผอนกเพอความสนกสนานเพลดเพลน ความลมเหลวผดพลาดทเกดขนมไดเปนเครองแสดงวาตวเขาไมมความสามารถเอาเสยเลย เพราะเดกมอสระทจะทดลอง คนควา ส ารวจ และทดสอบใหมไดเสมอ คณคาของการเลนทดสอบทเหนเดนชดคอ สงเสรมพฒนาการ การรจกคดอยางมเหตผล เหตและผล จะไดจากการสรปจากปรากฏการณทเกดจากการทดสอบ และผเลนไดมโอกาสเรยนรเกยวกบตนเองและเรยนรทจะชวยตวเองดวย

4. การสราง (Construction) การเลนสราง หมายถง การทผเลนสรางความสมพนธระหวางตนเองกบสงแวดลอมในลกษณะตาง ๆ เชน การจดท าของเลนโดยการเอากานกลวยมาหกสวนบนลงตกแตงท าเปนสวนหว แลวใชขเลน การสรางสถานการณการเลนโดยการสรางเรองและเลนตามเรอง การวางกฎเกณฑการเลนโดยก าหนดบทบาทของผเลนใหมหรอเปลยนแปลงจากของเดม เปนตน การเลนสรางเรมจากการทเดกสามารถแยกสงแวดลอมตาง ๆ ออกไดวาตางกนหรอเหมอนกนอยางไร โดยมเหตผลพอทจะสรปแยกแยะความแตกตางและความเหมอนนนได (Differentiation Process) เดกจะเรมใชอารมณและความคดเหนออกมาเปนการกระท าโดยไมรตว การเลนสรางนจะสะทอนใหเหนถงความสามารถของเดกในการรวบรวมอารมณ ความคด และเหตผล ใหมาสมพนธกนขนในรปรวมใหม เพอกอใหเกดความคดและประสบการณใหม ๆ ในดานสรางสรรค (Creative Imagination) เพอใหเปาหมายของการกระท าหรอการเลนสรางประสบความส าเรจ เดกจะตองใชความคดความสามารถอน อก เชน การแปลความหมายของความคดเหนและความรสกของตนออกมาในรปของสญลกษณ (Symbolic Representation) การสอความหมายของการเลนใหผอนเกดความเขาใจไดโดยการใชภาษาพด (Verbal) และกรยาทาทาง สหนา (Non-verbal) เชน ตวอยางการเลนเลยนแบบพอ แม ลก และหมอ การเลนสรางเรองตามความคดค านง เปนตน

3. ทฤษฎแรงกระตน (Arousal Modulation Theory) ทฤษฎแรงกระตนมองเหนวา การเรยนรเกดจากความสมพนธระหวางสงเรา (Stimulus)

และการตอบสนอง (Response) ทจะชวยลดแรงขบเบองตน เชน ความหว ความกระหาย ซงเปนความตองการทางกายภาพในการอยรอดของมนษย อยางไรกตาม ความตองการใครรใครส ารวจสงแวดลอมกเปนสงหนงทมอทธพลมากกวาความหว กระหาย เพยงเพอใหตนเองเกดความสนกสนานและความพอใจ ซงความสนกและความพอใจไมไดเกดจากความตองการทางดานรางกาย หรอความตองการเพอใหไดมาซงรางวล แตความสนกสนานและความพอใจเกดจากแรงจงใจทอยภายในตวของเดก จงเปนทมาของแนวคดทฤษฎแรงกระตน ซงเชอวาโดยทวไปมนษยพยายามทจะรกษาระดบของแรง

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

23

กระตนในระบบประสาทสวนกลาง (Central Nervous System Arousal) การเลนเกดจากแรงขบหรอความตองการจากระบบประสาทสวนกลาง เพอรกษาความสมดลของแรงกระตนใหอยในระดบพอด ทฤษฎนเชอวา โดยธรรมชาตสภาพแวดลอมเปนตวเกอหนนใหมนษยมแรงกระตนอยในตวทไมมากหรอนอยเกนไป สงแวดลอมท าใหมนษยพยายามรกษาแรงกระตนใหเกดความพอด เมอมนษยเผชญกบสงเราทไมเคยพบเหนมากอนหรอสงเราแปลกใหม กจะเกดความรสกสบสน สงสย ไมแนใจขน สงแปลกใหมเปนตวการทท าใหระดบของแรงกระตนในระบบประสาทสวนกลางสงขน เพอลดระดบแรงกระตนในแตละคน บคคลนนจะตองส ารวจตรวจสอบสงแวดลอมหรอสงตาง ๆ ทตนสงสยของใจนน เพอลดความสงสยไมแนใจของตนเองลง ในทางตรงกนขาม เมอมนษยขาดสงเรากจะท าใหเกดความรสกเบอหนาย และพยายามแสวงหาสงเราอนเพอรกษาระดบแรงกระตนทตนพอใจ การแสวงหาสงเราของมนษยนเองทท าใหมนษยสนใจในการเลน เนองจากการเลนเปนสงเราทท าใหเกดแรงกระตนในตวมนษยขน

นอกจากน การเลนของเดกท าใหเกดแรงกระตนในรปแบบตาง ๆ เมออนทรยตองการ เชน แรงกระตนดานรางกาย (Physical Stimulation) แรงกระตนดานการรบร (Perception Stimulation) และแรงกระตนดานสตปญญา (Intellectual Stimulation) (Ellis, 1993; Fein, 1981, อางถงใน Johnson and others, 1987) ในระยะแรกทเดกเลน เดกจะพบกบผลทไดรบทไมคนเคยหรอพบเหนมากอน ท าใหเดกเกดความสงสย ไมแนใจ แตเมอเดกไดเลนในสถานการณนนสกระยะหนงความสงสยไมแนใจของเดกจะลดลง เอลลสและไฟนสรปวา ผลของการเลนลกษณะนเกดผลดส าหรบเดก เพราะท าใหเดกรจกสรางสถานการณใหม ๆ และหาวธการทท าใหตนเองคนเคยกบสถานการณนน หรอขจดความสงสยไมแนใจในสถานการณนนลง การเลนประเภทนบางครงอาจท าใหพอแมเกดความวตกกงวล เพราะผใหญคดวาการเลนอาจท าใหเกดอนตรายขนได เชน การปนปายตนไม การเลนเปนสตวประหลาด การเลนจดไฟ เปนตน เดกจะชอบและสนกสนานกบการเลนประเภทน เพราะเปนสถานการณทเดกไมคนเคย เสยงอนตราย เพราะการเลนเหลานกระตนแรงจงใจใหเกดขน ซงโดยปกตแลวเดกไมสามารถท ากจกรรมเหลานได จงแสดงออกดวยการเลน

4. ทฤษฎการเลนของเบทสน( Bateson’s Theory of Play and Fantasy) การเลนตามแนวคดของเบทสน (Bateson) เปนการกระท าทตรงกนขามกบความเปน

จรง (Paradoxical) พฤตกรรมทแสดงออกระหวางการเลนไมไดหมายความวาจะเปนเชนนนในชวตจรง ยกตวอยางเชน การเลนตอสของเดกจะแตกตางไปจากการตอสทเกดขนจรง ๆ ในการเลน เดกจะตองสรางกรอบ (Frame) หรอสถานการณ (Context) ขนกอนทจะเรมเลน เพอใหผอนรวาสงทก าลงจะเกดขนนนคอการเลน เราจะทราบไดวาการกระท านนเปนการเลนกจากการสงเกตสหนา ทาทาง การ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

24

หวเราะ หรอการยมอยางสนกสนานของเดกนนเอง ในสถานการณการเลนบทบาทสมมต เดกจะเรยนรทจะจดการกบการเลนโดยการสมมตสงของหรอทาทาง ในขณะเดยวกนเดกกจะสนใจในความเปนตวตนจรง ๆ ของตวเองและความเปนตวตนจรง ๆ ของผอน และสงของดวย

ทฤษฎของเบทสนเปนทฤษฎทกระตนใหเกดการศกษาแกนกจตวทยาในเรองของการเลน เชน การวย (Garvey อางถงใน Johnson and others, 1987) ไดศกษารายละเอยดเกยวกบการสรางและการคงไวของสถานการณการเลน ตลอดจนการสนสดของสถานการณการเลน เปนตน การศกษาของการเวย พบวา ในขณะทเดกเลนบทบาทสมมตเดกจะเปลยนบทบาทกลบไปกลบมาระหวางการเลนสมมตกบการเปนตวตนจรง ๆ เมอใดกตามทเดกประสบปญหาระหวางการเลน เดกจะท าลายกรอบของการเลนทนท โดยไมยดตามบทบาททตนสมมต แตหนมายดเอาความเปนตวตนจรง ๆ เพอแกไขปญหาและอปสรรคตาง ๆ

เบทสนกลาววา กจกรรมการเลน (Play Texts) เกดขนจากสภาพการณรอบตวเดกในขณะทเดกเลน (Contexts) การเลนจะไมเกดขนถาสภาพการณนนวางเปลา (Vacuum) ความแตกตางในเรองกจกรรมการเลนและสภาพแวดลอมท าใหเกดการศกษาในเรองดงกลาว เชน ไฟน (Fein อางถงใน Johnson and others, 1987) ไดศกษาพฒนาการในการใชสงของเปนสญลกษณแทนสงตาง ๆ ในขณะทเดกเลนบทบาทสมมต ผลการศกษาพบวา เดกอาย 12 ป ใชสญลกษณทมรปรางลกษณะคลายของจรงแทนสงทตนเองตองการ เชน ใชไมขนาดเลกรปทรงสเหลยมแทนหว ในขณะทเดกโตกวาใชสงทมรปรางลกษณะอน ๆ ทแตกตางกนออกไป เชน เดกอาจใชรถของเลนหรอลกบอลยางเปนสญลกษณแทนหว เปนตน นอกจากน ยงมการศกษาเกยวกบพฤตกรรมการเลนทเปลยนแปลงไปตามอาย เชน การศกษาของวลฟและโกรลแมน (Wolf and Grollman อางถงใน Johnson and others, 1987) ไดศกษาแนวโนมของอายเดกในการเลนทมการล าดบเรอง และการเลนเรองราว ผลการศกษาพบวา เมอเดกมอายมากขน บทบาททเดกสรางขนจะเกยวของกบการน าเอาสงตาง ๆ มาผสมผสานกนไดดขน และซบซอนขน

5. ทฤษฎการเลนทางสงคม นอกจากทกลาวขางตน ยงมการสงเกตพฤตกรรมการเลนของเดกทเกยวของกบ

พฒนาการทางสงคมอยางแพรหลาย โดยใชหลกการเลนเชงสงคมของพารเทน (Parten, 1932) ดงน พารเทน (Parten, 1932) ไดศกษาการเลนของเดกตงแตป ค.ศ. 1926 แมวาระยะเวลาทได

ท าการศกษาลวงเลยมากวา 50 ปแลว แตทฤษฎนยงเปนทยอมรบ และนกการศกษาทานอนไดน ามาใชอางองในการศกษาทเกยวของเสมอ

พารเทน ไดแบงพฒนาการการเลนทางสงคมออกเปน 6 ระดบขน ไดแก

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

25

ระดบขนท 1 - ขนการอยนงเฉย (Unoccupied Behavior) หมายถง การทเดกไมเลนกบใครและไมไดเลนกบของเลน แตจะสนใจดสงใดสงหนงทเกดขนชวระยะเวลาส น ๆ เมอไมมสงใดนาสนใจเดกกจะเลนกบรางกายของตนเอง บางครงอาจปนขนลงเกาอ ยนเฉย ๆ เดนตามคร หรอนงอยทใดทหนงแลวมองไปรอบ ๆ หอง

ระดบขนท 2 - ขนมองดคนอนเลน (Onlooker Behavior) หมายถง การทเดกใชเวลาสวนใหญมองดการเลนของเดกอน ในบางครงเดกอาจจะพดคยซกถามหรอใหขอเสนอแนะแกกลมทตนมองดอย แตไมเขาไปรวมเลนดวย เดกจะอยในระยะหางพอทจะพดกบกลมได เพอตนจะไดเหนและไดยนทกอยางทเกดขนในกลม

ระดบขนท 3 - ขนเลนคนเดยว (Solitary Play) หมายถง การทเดกเลนตามล าพงและเลนกบของเลนเพยงคนเดยว ซงของเลนนนแตกตางจากเดกคนอนซงอยใกลเคยงกน เดกไมพยายามเขาใกลหรอพดกบเดกอน ไมสนใจตอการเลนของเดกอน และไมท าตามการเลนของเดกอน

ระดบขนท 4 - ขนตางคนตางเลน (Parallel Play) หมายถง การทเดกเลนอยางอสระ แตเดกเลนกบของเลนทเหมอนกบทเดกอน ๆ รอบขางเลนอย เดกเลนตามความตองการของตนไมพยายามแทรกแซงหรอเปลยนแปลงการเลนของเพอนทอยใกล ๆ เดกเลนอยขาง ๆ เพอนมากกวาทจะเลนดวยกน และไมแสดงความสนใจในการเขามาหรอออกไปจากกลมของเพอนทอยรอบขาง

ระดบขนท 5 - ขนเลนรวมกบเพอน (Associative Play) หมายถง การทเดกรวมเลนกบเพอน มความสนใจสมาชกของกลม มการพดคยเรองเดยวกน เลนคลายกนในกลม มการขอยมและใหยมของเลน ไมมการแบงหนาทหรอจดกลมเพอนใหบรรลจดประสงคของการเลน เดกเลนตามความสนใจของตนเปนหลก

ระดบขนท 6 - ขนเลนรวมกบเพอนอยางมจดหมาย (Cooperative or Organized Supplementary Play) หมายถง การทเดกเลนในกลมเพอน มการสรางกจกรรมการเลนอยางม จดมงหมาย มการสมมตบทบาท มการสรางสถานการณการเลน มการแขงขนในเกมการเลน และมผน ากลมหนงหรอสองคนทจะชน าการเลนของสมาชกคนอน ๆ ในกลม

จะเหนไดวา การเลนเปนพฤตกรรมตามธรรมชาตของเดกทสอดคลองกบพฒนาการหรอความสามารถตามวยของเดก เดกในชวงอายเดยวกนจะแสดงออกถงความสามารถในการเลนทคลายคลงกน ความแตกตางในการเลนของเดกวยเดยวกนมาจากความสนใจทเดกจะเลอกเลนในสงทเดกชอบได

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

26

2. ความสมพนธระหวางการเลนกบพฒนาการเดกในชวงปฐมวย นกจตวทยาและนกการศกษาหลายคนศกษาพบวา สงทเดกไดจากการเลนคอ การทเดกได

เรยนรสงแวดลอม เชน การไดเรยนรรปราง ขนาด ความหยาบ ละเอยดของวตถทเลน ไดสงเกตเหนความแตกตางและความคลายคลงของสวนตาง ๆ ทเลน และการทเดกท าอะไรดวยตนเองดวยการเลน เดกจะเรยนรเกยวกบตน สามารถใชอารมณและความคดของตนออกมาเปนการกระท าเพอทดลองและฝกความสามารถของตนเอง โดยไมตองมความรสกวาจะตองรบผดชอบตอการกระท านน เดกจงเกดความคด ความรสกสนกสนาน ดวยเหตน นกจตวทยาและนกการศกษาจงสรปวา การเลนมบทบาทและอทธพลอยางมากตอพฒนาการทางรางกาย สตปญญา อารมณ จตใจ และสงคมของเดก ดงมรายละเอยดดงน

2.1 ความส าคญของการเลนทมตอพฒนาการทางรางกาย โดยธรรมชาต เดกทกคนไมชอบอยนง ชอบการเคลอนไหว ในระยะแรก ๆ เมอเดกยง

เปนทารก การเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกาย เชน การดด การเคลอนไหวมอและแขน เปนไปในลกษณะการตอบโตกบสงแวดลอมโดยอตโนมต พฤตกรรมการตอบสนองตอสงรอบตวซงเกดจากประสาทอตโนมตตอมาจะคอย ๆ เปลยนเปนทกษะเคลอนไหวตาง ๆ ความช านาญในการใชทกษะเคลอนไหวนเกดจากการทเดกไดท าพฤตกรรมตาง ๆ ซ าแลวซ าอกดวยความสนกสนานเพลดเพลนและเอาจรงเอาจง สงทเดกอยากท าหรอพฤตกรรมตาง ๆ ทเดกแสดงซ าแลวซ าอก ดวยความสนกสนานเพลดเพลนคอ การเลน ดงนน จงพบวาการเลนทถกตองจะชวยสรางเสรมพฒนาการทางรางกายและสขภาพของเดกไดเปนอยางด เชน การออกก าลงกายชวยใหเดกมสขภาพแขงแรง เดกทขาดการออกก าลงกายจะมแขนขาและพฒนาการดานอนไมสมบรณ สวนเดกทออกก าลงกายไดโดยการเลนกลางแจง จะมความแขงแกรงของกลามเนอ กระดก และมทางไหลเวยนของโลหตด รวมทงการประสานงานของอวยวะตาง ๆ ท างานประสานสมพนธกนอยางมประสทธภาพ เชน การประสานสมพนธของมอและขา สายตากบขา นอกจากน การเลน เชน ปนดนน ามน บบลกยาง จะชวยใหกลามเนอเลก เชน กลามเนอนวมอแขงแรง นอกจากน การเลนยงชวยใหอวยวะตาง ๆ โดยเฉพาะอวยวะทเกยวกบการเคลอนไหวและการรบรมการท างานทดขน และสามารถท างานประสานกนไดดขน (สมาคมคหเศรษฐศาสตรแหงประเทศไทย. 2524)

2.2 ความส าคญของการเลนทมตอพฒนาการทางสตปญญา การเลนของเดกนอกจากจะใหความเพลดเพลนแกเดกแลว ยงเปนประสบการณการเรยนร

ของเดก พฤตกรรมการเลนของเดกจะสะทอนถงการรบร ความรสกนกคด และความเขาใจทมตอสงทอยรอบตว ทงนเพราะในการเลนไมวาจะเปนการเลนส ารวจ การเลนคนหา หรอการเลนแบบอน ๆ เดก

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

27

ไดใชประสาทสมผสท ง 5 รบรและเกดความรสกนกคด ซงจะชวยใหเดกมความรสกนกคดทมประสทธภาพ นอกจากนการเลนชวยใหเดกไดมโอกาสตอบสนองความกระตอรอรนและใครรของตนเอง ซงจะน าเดกไปสการคนพบและเรยนรเกยวกบตนเอง และสงทอยรอบตวโดยไมมใครสอน ซงการแสดงออกดงกลาวนเปนการแสดงออกถงความกาวหนาทางระดบสตปญญาของเดก และการเลนทชวยใหเดกมความรรอบตวมากขนคอ การเลนกบตกตา การเลนเกม เพราะในขณะทเลนเดกมความรกบสงหรอเรองทเลนโดยการสงเกต สมผส โดยการลองผดลองถกและโดยการซกถามจากผใหญ ปกตเดกมกชอบเลนสงหนงสงใดซ าเปนพก ๆ จนกวาจะเบอ การเลนนจะท าใหเดกมทกษะบางดานเพมขน การเลนบางชนดเปดโอกาสใหเดกไดแสดงความคดรเรมสรางสรรค (สมาคมคหเศรษฐศาสตรแหงประเทศไทย. 2524)

พฒนาการทางสตปญญาจะเพมมากขนถาเดกมประสบการณการเลนมากขน การปลอยใหเดกไดมโอกาสเลนอยางมอสระและแสดงความรสกออกมานน จะชวยใหเดกมความคดรวบยอดเกยวกบตนเอง เพมพนความร รวมทงภาษา เขาใจความคดรวบยอด อกทงยงเปนการขจดปญหาความอยากรอยากเหนและฝกความนกคดในการแกไขปญหาดวย

2.3 ความส าคญของการเลนทมตอพฒนาการทางจตใจและอารมณ การเลนเปนสงจ าเปนในการชวยใหเดกมพฒนาการทางจตใจและอารมณทมนคง

สมบรณตอไปในอนาคต เพราะเดกกเชนเดยวกบผใหญ อาจจะเกดอารมณโกรธ คบของใจ หรออารมณเครยดขนได เนองจากตองอยในสภาพแวดลอมทไมพงประสงคหรอเนองจากเกดความตองการแลวไมสมความปรารถนา อารมณทผดปกตเหลานจ าเปนตองถกระบายออก มฉะนนแลวจะเกดการสะสมไว ท าใหบคคลนนมอารมณขนมว ไมมความสข คดแกปญหาตาง ๆ ไมได ผใหญมกระบายอารมณไมดดวยการเลนกฬา

ส าหรบเดก การะบายอารมณท าไดโดยการเลน เชน การเลนแบบจนตนาการ การเลนเลยนแบบ การเลนเพอระบายอารมณนเปนประโยชนตอเดกทงทางตรงและทางออม กลาวคอ

- โดยทางตรง เชน เดกทอจฉานองจะระบายอารมณดวยการเลนตอยตตกตา เดกทกลวหมอ กลวการฉดยา อาจระบายอารมณกลวดวยการเลนเครองมอแพทย สมมตตวเองเปนแพทยน าเขมฉดยาไปฉดตกตา

- โดยทางออม เชน นกจตวทยาใชการเลนในลกษณะระบายอารมณ เปนเครองทดสอบบคลกภาพของเดก เชน ใหเดกเลนสมมตตนเอง การไดทราบความรสกของเดกทแสดงออกมาทางบทบาทสมมต จะเปนตวชปญหาตาง ๆ ทเกดขนกบเดก และจะน าไปสการทผใหญจะชวยแกไขปญหา ดวยการชวยใหเดกปรบพฤตกรรมตอบสนอง ตอบรบสงตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

28

จากการทเดกไดเลน จะชวยใหเดกรจกไววางใจผอน เกดความมนใจในตนเองและผอน และสงแวดลอมท าใหเดกจดจ าถงความเกงกลาและความสามารถของตน พรอมกบเพมความรกและความเขาใจตนเองยงขน ความหวาดหวนและไมพอใจบางสงบางอยางของเดกจะลดลงหรอหายไปได ถาหากเดกไดระบายออกดวยการเลน เพราะในขณะทเดกเลนเดกจะคดสรางกฎระเบยบขนมาเอง สรางขอหามและขอควรปฏบต การสมมตในเรองเหลานมสวนชวยใหเดกได ปฏสมพนธกบเพอน ๆ และยงผลใหเกดการเรยนรตอไป

นอกจากน การเลนยงเปนสอกลางทชวยใหเดกไดแสดงความรสกทงทดและไมดออกไป เปนเวลาทเดกไมตองปฏบตตามค าสงหรอค าสอนของผใหญ เปนเวลาทเดกไดผอนคลายจากความคาดหวงของพอแมไปสการเลนสมมตแบบเดก ๆ เมอใดกตามทเดกไดรบผลส าเรจ เมอนนเดกจะมความรสกวาตนเองมคาและมความสามารถมากขน (นตยา ประพฤตกจ, 2536)

2.4 ความส าคญของการเลนทมตอพฒนาการทางสงคม การเลนนบวาเปนรากฐานทดในการฝกเดกใหเขาสงคม นกจตวทยาไดเนนถง

ความส าคญของการเลนวา คอสอหรอแนวทางทจะชวยใหเดกมโอกาสฝกวธการเขาสงคม ฝกการเปนผน าและผตามทด รวมทงเรยนรหนาทและบทบาทอน ๆ ของการเปนสมาชกทดของกลม การรวมกลมนเองทท าใหเดกรจกตงกฎเกณฑ ขอบงคบทเรยนตามสงคมของผใหญ

เดกทกคนมการเลนเพอเขาสงคมตงแตแรกเกด การเลนทางสงคมของเดกเลกจะเปนการเลนเฉพาะกบผใหญทใกลชดตนเทานน โดยผใหญเปนฝายเรมกจกรรมการเลนกอน เชน เลนไลจบกบเดก การเลนโยนลกบอลใหเดกรบ การเลนทางสงคมจะมการเลนทสลบซบซอนขนตามล าดบ เดกจะมเพอนรวมเลน มสงของทเปนสอของการเลน และมวธการเลนมากแบบมากประเภท

สมาคมคหเศรษฐศาสตรแหงประเทศไทย (2524) ไดสรปการเลนกบการพฒนาทางสงคมไววา …การเลนชวยพฒนานสยทจะอยรวมกบคนอน การรจกสทธและหนาทตลอดจนมารยาททางสงคม วธแกปญหาตาง ๆ นอกจากน เดกยงจะไดรบการฝกอบรมในดานศลธรรม ไดรวาสงใดผดสงใดถก มความยตธรรมซอสตย…

นอกจากน เคปแลน (Caplan อางโดย นตยา ประพฤตกจ. 2536) กลาววา การเลนชวยใหเดกไดทดลองทกษะทางสงคม เนองจากเดกตองการทงความรกจากผอนและใหความรกแกผอนดวย ดงนนเมอมการเลนเดกจะไดคนพบและระบายความตองการของตวเอง เชน ตองการขมขผอน ตองการท าลาย ตองการแสดงความสามารถพเศษ ตองการสงเสยง หรอตองการเลนสงสกปรกเลอะเทอะ เดกทไมมโอกาสไดเลนตอ กอสราง ชวยเหลอผอน ใหสงของแกตนเองหรอแกผอน จะหาทางออกดวยการจนตนาการ เพอฝน ซงไมเหมอนกบการเลนจรง ๆ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

29

นตยา ประพฤตกจ (2536) ไดสรปประโยชนของการเลนไวดงน 1. การเลนชวยพฒนากลามเนอใหญ ซงไดแก ล าตว แขนและขา การเลนเครองเลน

ประเภทหอยโหน ปนปาย กระดานลน กระดานทรงตว จกรยานสามลอ เครองเลนอเนกประสงค (Jungle Gym) หรอเครองเลนทเลนไดหลายอยางในชนเดยวกน จะชวยกระตนใหเดกไดใชจนตนาการและอวยวะทกสวนของรางกายไดพฒนาอยางเตมท

2. การเลนชวยใหเดกไดรบประสบการณทตองใชประสาทสมผส เชน การเลนน าจะชวยใหเดกไดรบความเยนจากน า ไดระบายอารมณ ไดตกน าเทใสภาชนะไปมา ไดอาบน าตกตา ไดรดน าตนไม การเลนทราย ท าใหเดกมโอกาสตกทรายดวยของเลนหลายอยางตางส ขนาด และรปราง และอสระในการเลน ทงขด ตก กอภเขา และถายเททรายสภาชนะตาง ๆ เปนตน

3. การเลนชวยใหเดกไดเขาใจธรรมชาต การทเดกมโอกาสเลนในสนาม ท าใหเดกไดสงเกตธรรมชาต รจกพมไมขนาดตาง ๆ สตาง ๆ รจกแมลงทมรปรางลกษณะแตกตางกน

4. การเลนชวยใหเดกไดเรยนรการแกปญหา เดกอาจเลอกของเลนทเปนตวแทนสงทเดกกลวหรอเกลยด การเลนเปนการแสดงออกถงความตองการของตวเอง เชน ถาเดกตองการความรก ความเอาใจใส เขาจะเลนโดยสมมตวาตวเองเปน “ทารก” เพราะถาเขาเปนทารกแลวเขาจะไดรบการดแลเอาใจใสและทะนถนอม

5. การเลนของเดกจะแสดงถงลกษณะนสยของเดก จากการทเดกเลน เดกจะแสดงกรยาสนก หวาดกลว และมความหวง การสงเกตเดกขณะเลนจะชวยใหผใหญไดเขาใจลกษณะนสยของเดกแตละคน

6. การเลนชวยใหเดกมความคดสรางสรรค การสรางสรรคและการคดคน เลนสงใหม ๆ จะชวยใหเดกเปนคนคดอยางกวางไกล คดไดหลายแบบ (Divergent Thinking)

7. การเลนชวยใหเดกไดเรยนรหลายอยาง มความสมพนธกบผอน รจกใชเครองเลนและของเลนกบเพอน รจกผลดเปลยนกนเลน รจกเปนผน าและผตาม รจกขอรองหรอบอกความประสงคของตนเอง รจกบทบาทและหนาทของผเปนพอ แม ลก และหมอ ขณะทเดกเลนกบเพอน ไดพดคยสนทนากน เปนการกระตนใหเดกใชภาษาอยางกวางขวาง

8. การเลนชวยสรางเดกใหมความเชอมนในตนเอง ในตวผอนและสงแวดลอมเมอเดกเลนและท าอะไรไดส าเรจ เดกจะรสกวาตนเองมคณคา รสกพงพอใจและมนใจในตวเองแตในบางสถานการณเมอเดกเกดความรสกวาตนเองไมมคณคาหรอเกดความกลวขนมา เดกจะลดความเชอมนในตนเอง ดงนนการเลนอยางเปนธรรมชาตหรอการเลนทมกฎเกณฑตาง ๆ หรอการปฏบตตามค าชแจง จะ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

30

ชวยใหเดกไดเรยนรและสรางความมนใจ โดยเฉพาะกบเดกวย 2-4 ขวบ เปนวยทเอาแตใจตวเองและตองการอ านาจ หากเดกไมไดเลนจะมผลกระทบเมอเตบโตเปนผใหญ

9. การเลนชวยสรางใหเดกมวฒภาวะทางอารมณ หากเดกขาดการเลนในวยเดกเมอโตขนจะพยายามไขวควาหาการเลนมาชดเชย เพราะสงทเขาขาดในวยเดกจะเปนแรงขบภายในใหหาทางออกเมอโตขนดวยการชอบแขงขนเอาชนะ และทะเลาะววาท แตอยางไรกตาม ถงแมวาเดกบางคนไดเลนตงแตวยเดกแตไมไดรบการปลกฝงในเรองการรจกแพและชนะ สงนจะตดตวเดกไปจนโต

10. การเลนเปนวธการหนงทชวยสงเสรมพฒนาการทางดานสตปญญา เดกควรไดเลนของเลนทสรางเสรมสตปญญา ไดเลนเครองเลนทเหมาะสมกบวยของตน สงเหลานจะชวยใหเดกตงอกตงใจเลน มความมงมน มสมาธ ซงจ าเปนส าหรบการอาน อยากร อยากเหน อยากทดลอง การเลนชวยใหเดกใชความจ าและความคด ชวยใหเดกฝกการเปนผน าและการเลนเปนกลมการตดสนใจ การควบคมตวเอง และการมอสระ

11. การเลนแสดงถงวฒนธรรมหรอสภาพของทองถน เชน ความยากจนหรอมงม นอกจากน การเลนของเดกยงมระดบและเกยวของกบฐานะทางเศรษฐกจและสงคม สมแลนสก (Smilansky อางถงโดย นตยา ประพฤตกจ. 2536) พบวา ระดบของการเลนสมมตของเดกฐานะชนต าจะมระดบต ากวาและลกษณะการเลนจะเปนการเลนงาย ไมซ าซอน ตางกบเดกฐานะชนกลาง อาจเปนเพราะวาพอแมชนกลางมเวลาเลนกบลก ๆ อานและสนทนากบลก จดหาของเลนใหลกมากกวาพอแมฐานะชนต า ซงสงเหลานจะสงเสรมการเลนสมมต การคดกวางไกลของเดก

จะเหนไดวา การเลนมความส าคญเปนอยางยงตอชวตวยเดก นอกจากเดกจะไดรบความสนกสนานเพลดเพลน สงเสรมพฒนาการดานตาง ๆ และเกดการเรยนรแลว เดกจะไดรบการพฒนาทกษะดานตาง ๆ อกนานปการ อนจะท าใหเดกเตบโตเปนผใหญทมคณคาในอนาคตตอไปขางหนา

3. ครอบครวกบการเลนของเดกปฐมวย ซททน สมธ (Sutton – Smith, 1976) ไดกลาวถง ลกษณะการเลนของเดกในวยตางๆ และ

ไดเสนอกจกรรมการเลนทเหมาะสมกบวยและพฒนาการ ดงน 3.1 ลกษณะการเลนของเดก 0-3 เดอน

เดกเรมเลนสงตาง ๆ จากการสงเกตการเลนของผอน การเลนของเดกในระยะ 0-3 เดอนแรกนนไมไดเกดจากการเรยนร แตเกดจากการทเดกเลนดวยตวเอง เชน เลนรมฝปากของตวเอง เลนน าลาย เลนนวมอ ท าเสยงออแอในคอ เปนตน ผใหญจงควรสงเกตการเลนของเดกวยนเพอจะท าใหเกดความคดใหม ๆ ในการเลนกบเดก และท าใหเกดความสนกสนาน ในชวงวยนเดกจะใชเวลาเพยง

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

31

เลกนอยของเวลาทตนเลนกบพอแมหรอคนเลยง เพราะฉะนนผใหญจงควรใชเวลาทเดกตนใหมคณคา ผใหญควรสงเกตดวาเดกเลนอยางไร เพอจะไดใชเวลาในการเลนกบเดกใหไดผลมากทสด

การเลนของเดกในบางครงสงเกตยาก แตทพอจะสงเกตเหนไดงายคอการเปาน าลายและเลนลน (Mouth Play) เดกจะเลนเมออารมณด ถารสกหวหรอไมสบายจะไมเลน เดกชอบเลนมอของตวเอง เอามอใสปาก (Hand Play) เมออายประมาณ 2-3 เดอน ในปลายเดอนท 3 เดกจะเรมเลนพนน าลาย หรอนม ท าเสยงกลวคอ (Sound Making Play)

บางครงการเลนของเดกทารกมวตถประสงคบางอยาง ไมไดเกดจากพฤตกรรมไรเดยงสาเทานน ทารกพยายามท าตวใหมอ านาจเหนอสงแวดลอม (Sense of Mastery) ดวย ไดมนกการศกษา นกจตวทยาท าการทดลองเพอดวาเดกพยายามท าตวใหมอ านาจเหนอสงแวดลอมอยางไร โดยการสรางของเลนทมจกใหเดกดด และมสายตอกบภาพ ถาเดกดดหวจกไมแรง ภาพทปรากฏจะไมชด จากการศกษาพบวาเดกพยายามดดจกนมใหแรงเพอจะไดเหนภาพไดชดขน แสดงวา เดกม Sense of Mastery (Sutton – Smith, 1976) การทดลองอกชนหนงคอ นกจตวทยาไดคดคนโมบายตอไวกบหมอน และสงเกตดพบวาเดกจะพยายามออกแรงกดหมอนเพอใหโมบายเคลอนท จงไดมการคดคนของเลนเพอใหเดกพฒนาตวเองไดเตมท

เนองจากในระยะเดอนแรก ทารกจะใชเวลาประมาณ 90% ของเวลาทงหมดในการนอน ผใหญสามารถเลยนแบบพฤตกรรมของทารกไดภายในปลายเดอนแรกแตกไมควรคาดหวงผลมากเกนไป สงททารกท าเมอเวลาตนคอ การมองสงของใหญ ๆ ทมสสนสดใส ก ามอ และก าสงของทอยในมอ พยายามชนคอขน สะดงเมอไดยนเสยงดง ชอบดนตรทแสดงจงหวะ มความรสกไวมากตอลกษณะการอมและสมผส สามารถแยกแยะความรอนหนาวได แยกแยะสและกลนได ซททน สมธแนะน าวธการเลนเพอใหเกดการสอสารกนระหวางพอแมกบลก ดงน

1. การเลยนแบบพฤตกรรมของทารก เชน ท าเสยงในคอตาม แลบลน 2. พดคยกบทารกดวยเสยงสง ๆ 3. ท าหนาตลก 4. ดงขาทารกไปมา ขณะเปลยนผาออม 5. ท าทาเตนร าขณะอม 6. รองเพลง 7. ใสนวในปากทารกเพอใหทารกกด

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

32

3.2 ลกษณะการเลนของเดก 3-6 เดอน ในระยะนทารกสามารถใชกลามเนอมอ เชน ใชมอขย าอาหาร เพราะทารกม

สญชาตญาณทสนองตอบตอความหว โดยการหยบจบอาหารเขาปาก การเลนของทารกในระยะนจงเรยกวา Food Play บางครงทารกจะใชมอและปากเลนกบอาหารดวยความผอนคลาย หรออาจพนอาหารออกจากปากดวยความสนก

การเลนอกอยางหนงของเดกทารกในระยะนคอ การทเดกเลนกบจกนม หรอจากนมแมเมอก าลงดดนม ทารกอาจใชมอหรอลนดนจกนมเขาออกหรอเลนกบนมแม การเลนประเภทนเรยกวา Nipple Play เดกจะเพลดเพลนกบการเลนจกนมจากขวดนมมากกวานมแม

ในระยะนทารกเรมคนเคยกบคนใกลชด ทารกจะใชเวลาสวนใหญมองดคนหรอสงของตางๆ รอบตว การเลนจะเปนแบบ Recognition Play ทารกสนใจจองมองดสงของใหม ๆ หรอ รปทรงของของทแตกตางกน และชอบจองดสงของทแตกตางไปจากทตนเคยเหน แตบางครงของเลนใหม ๆ หรอเกมใหม ๆ อาจท าใหทารกตกใจและรองไห ระยะนทารกจะชอบสงทคนเคยมากกวา

ทารกในวยนชอบจบของใสปาก ชอบโยนทงของ ชอบจบสงของทกอยาง การเลนประเภทนเรยกวา Object Play ของเลนทเดกวยนชอบมากทสด คอ มอของตวเอง หรอมอของผใหญและคนใกลชด โดยจะชอบมอของตวเองและคนใกลชด

ทารกจะตนเตนมากเมอการกระท าของตนท าใหวตถเคลอนทหรอเคลอนไหวและเกดเสยง เชน ดงโมบายแลวโมบายเกดเสยง การเลนประเภทนเรยกวา Casual Play เกมทพอแมควรเลนกบเดก เชน เกมเลยนเสยง อมทารกดวยทาตาง ๆ ท าใหทารกหวเราะ รองเพลง และใชของเลนกระตนประสาทสมผสตาง ๆ

3.3 ลกษณะการเลนของเดกวย 6-12 เดอน พฤตกรมการเคลอนไหวของวยนคอ การคลาน และชอบจบสงของใสปาก และจบตอง

สงของตาง ๆ โดยเฉพาะของทมปมส าหรบจบ เชน ปมลนชก ปมโทรทศน รจกใชแรงดงและผลกสงของอยเสมอ สามารถยนและเดนเมออายประมาณ 10-11 เดอน กลามเนอมอ แขน และล าตว แขงแรงขน สามารถออกแรง ท ากจกรรมตาง ๆ ไดดขน เชน ต บด ดง ผลก เปด ปด ปน ชอบทงของจากทสงลงบนพน ทารกชอบเลนของเลนทท าใหเกดผลอกอยางหนงขน ของเลนทเคลอนไหวได ของเลนทเกดเสยง ของเลนทมเสยงแตกตางกนไป สามารถประสานสมพนธระหวางเสยงและส เรยนรตนเอง มความสามารถทจะควบคมสงตาง ๆ ได ถาพอแมเลนกบลกในระยะขวบปแรก ทารกจะชอบเลนในวยตอมา อนจะเปนผลน าไปสการเลนแบบมจนตนาการและพฒนาการทางสตปญญาตอไป

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

33

ของเลนทเหมาะสมส าหรบเดกวยนคอ ของเลนทสามารถดด ต ปนปาย ของเลนทท าดวยผาขนหน ไม พลาสตก ของเลนทบบได ของเลนประเภทรอย เปนตน

เกมทพอแมควรเลน เชน ซอนหา ไลจบ ขหลง ท าหนาตลก เปนตน 3.4 ลกษณะการเลนของเดกวย 1-2 ป

ในระยะนเดกมกชอบเลนคนเดยว การเลนของเดกสวนใหญจะเปนการเลนส ารวจ เพราะเดกอยในระยะทสนใจสงตาง ๆ รอบตว การเลนท าใหเดกเขาใจความสมพนธระหวางสงของตาง ๆ เชน อาจคลานเขาไปใตโตะ เพอดวามอะไรอยใตโตะ หรอเปดตเกบของเพอจะดวามอะไรอยในต เปนตน ในวยนเดกจะไมอยนง และจะมความกระตอรอรนใครรอยตลอดเวลา สงทเดกอยากรจกประการหนงคอ ตองการรวาผลทตามมาเปนอยางไร ถามเหตเกดขน เชน ถาปดประตแรงจะท าใหของตกลงมาหรอไม ถาคลานเขาไปใตโตะจะพบลกบอลไหม เปนตน ในวยนเดกจงเปรยบเสมอนนกวทยาศาสตรตวนอย ถาพอแมสงเสรมใหเดกไดมโอกาสส ารวจสงแวดลอมใหมากทสดจะท าใหเดกเตบโตขนเปนผทรจกคดหาเหตผลไดจากการเลนส ารวจของเขา

นอกจากนเดกยงชอบเลนทดสอบความสามารถทางรางกายของเขา ดวยการปนปาย ทดสอบการกระโดดวากระโดดไดไกลแคไหน ถบรถจกรยาน ท าตวใหสมดลเมอเดนบนไมกระดานและรจกทดสอบทกษะทางสงคมดวยการเลนตอส บางครงอาจทะเลาะและรงแกกน เปนตน

เกมทพอแมควรเลนกบเดกวยนคอ ไลจบ เกมเกยวกบรางกาย เอาของใสกลอง โยนรบเดกในอากาศ ซอนของ เปนตน

ซททน สมธ (Sutton – Smith, 1976) ไดเสนอแนะกจกรรมและของเลนทสงเสรมการเลนส ารวจและการเลนทดสอบ ดงน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

34

ตารางท 2.1 กจกรรมการเลนส ารวจและการเลนทดสอบ และของเลนของเดกวย 1-2 ป กจกรรมการเลนส ารวจและทดสอบ ของเลน

การตอก ต ทบ กระดานหมด กลอง ดนเหนยว การสมผส สมผสพนผวตาง ๆ รปทรง ดนตร (เปยโน) การพลก หนงสอ การส ารวจ หนงสอ รปภาพ การท าใหเตม ท าใหวางเปลา ทราย กระบะ กลอง ไมบลอก หมอ ภาชนะ

ตาง ๆ การรอย ลกปด หลอดดาย ส าหรบรอย การเปด-ปด ประต ลนชก การเรยง การท าลาย ไมบลอก การเกบ ของเลนส าหรบการนบ การปด ลกบด ปมเปด-ปด การกระแทก กลง โยก ลกบอล เกาอโยก การระบายสเทยน กระดาษหนงสอพมพ ถงกระดาษ การคลาน กลอง ถง การทงของ ชอน ชาม กจกรรมการเลนทดสอบ พนทและของเลน การวง พนทโลง ลกบอล การขวาง ถงถว หวงยาง กลอง การกระโดด กระดานกระดก หลม การปนปาย ขนบนได เครองเลนปนปาย ยางรถ การถบ รถจกรยาน 3 ลอ การผลก การดง ไมบลอก รถเขน การต การตอย การเตะ ถงนวม การทงตว โซฟา การพยงน าหนก ทโหน การวาย สระวายน า อางน า การทรงตว คานไม การเตนร า พนทกวาง หรอพนททเปนพรม

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

35

การทเดกเลนเลยนแบบผใหญเกอบทกอยาง ผใหญตองคอยระวงวาอะไรควรเลนหรอไมควรเลน เพราะยงเปนวยทเลกเกนไป และการเลนบางอยางอาจเปนอนตรายได สวนการเลนบทบาทสมมต ชวยสะทอนใหเหนถงชวต ความรสก และอารมณทไมสามารถสะทอนออกมาดวยค าพดหรอการวาดภาพ ชวยใหเดกเกดความภาคภมใจ มพลงและเขาใจโลกดยงขน

3.5 ลกษณะการเลนของเดกวย 2-3 ป เดกวยนเรมเลยนแบบ และพยายามเลยนแบบผใหญเทาทเหนผใหญท ากจกรรม เชน

เหนผใหญกวาดบาน กจะท าตามอยาง เดกจะเปลยนบทบาทในการเลนบอยมาก การเลนของเดกเรมซบซอนขน และใชเวลาในการเลนนานขน เดกวยนชอบเลนกบเดกวยเดยวกน แตกยงคงตองการความสนใจจากผใหญ ท าใหผใหญมโอกาสทจะมสวนรวมในการเลนของเดกได อาจจะเปนไปในรปของการเปนผน าเกม หรอเลนบทบาทสมมต การเลนของเดกวยนเปนสวนหนงของการผสมผสานความสามารถทางรางกาย ตวอยางของกจกรรมการเลนแบบส ารวจและของเลนของเดกวยนมดงตอไปน ตารางท 2.2 กจกรรมการเลนส ารวจและของเลนของเดกวย 2-3 ป

กจกรรมการเลนส ารวจ ของเลน การประกอบชนสวน ไมบลอก ของทใชนบ การปน แปงปน ดนเหนยว การโรย ทราย การน ามารวมกน ไมบลอก การบบ ดนเหนยว การระบายสดวยนว สน า การระบายสเทยน ทระบายสแบบมขาตง การรอย ลกปดไม การตด กระดาษ กรรไกร การรอยเชอก แผนกระดาษเจาะร การประกอบภาพตดตอ ชนสวนรปทรงเรขาคณต รปสตวตาง ๆ

กระดานหมด

3.6 ลกษณะการเลนของเดกวย 3-4 ป เดกวย 3-4 ป สามารถพฒนาการใชกลามเนอใหญไดด ชอบการกระโดดและการวงไล

สามารถควบคมการใชกลามเนอเลกได เชน การรอยลกปด การสรางสงตาง ๆ จากไมบลอก และการ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

36

วาดภาพ สามารถจบดนสอ สเทยน ไดดวยตนเอง สามารถชวยเหลอตนเองในการแตงตว รบประทานอาหาร เขาหองน า เรมสรางสงคมขน รจกคยกบเดกวยเดยวกน เรยนรและรจกอยในสงคม การยดตนเองเปนศนยกลางลดนอยลง

การเลนในวยนเปนการผสมผสานระหวางการเลนคนเดยว (Solitary Play) และการเลนทางสงคม (Social Play) บางครงเลนคนเดยว บางครงรจกแบงของเลน ชอบแสดงพฤตกรรมใหคนอน ๆ สนใจ ชอบท าตามกน ซททน สมธ (Sutton – Smith) แบงการเลนทเดกชอบเลนตามกนออกเปน 2 ชนด ไดแก

1. การเลนเพอใหเพอนเลนเหมอนกบตน (Contagion Play) เชน เมอเดกคนหนงสรางไมบลอกซอน ๆ กน เดกคนอนจะท าตาม เปนตน

2. การเลนแบบเดยวกนในขณะเดยวกน (Unison Play) เชน การทเดกคนหนงทบไมบลอกดวยเสยงอนดง เดกคนอน ๆ จะทบไมบลอกดวยเสยงดงเชนเดยวกน การเลนประเภทนถอเปนการเลนทางสงคมในระดบสง เพราะเดกพรอมใจกนเลนเปนอนหนงอนเดยวกน ครเดกปฐมวยมกถอเอาพฤตกรรมทเดกชอบท าพรอม ๆ กนนสอนกจกรรมเขาจงหวะ และกจกรรมเคลอนไหวในชนเรยน เดก ๆ จะชอบมากเพราะไดท ากจกรรมดวยกน นอกจากน ครควรเปดโอกาสใหเดกผลดกนเลนและแสดงออก เพราะจะชวยสนบสนนใหเดกมโอกาสและมสวนรวมในการท ากจกรรมทางสงคมดวย

การเลนของเดกวย 3-4 ขวบน เดกยงตองการเปนจดศนยกลางของกจกรรมการเลนทงปวง ยงไมสามารถเขาใจความรสกของผอน ไมสามารถเอาใจเขาใสใจเรา การเลนของเดกในวยนจะยดการกระท าของคนใดคนหนงเปนศนยกลาง (Central – person Play) เชน การเลนไลจบ การเลนเปนสตวประหลาด วงไลจบเพอน โดยเพอนวงหนแสรงท าเปนกลว (Fantasied Fear)เปนตน

การเลนทเดกวยนชอบ คอ การผลดเปลยนบทบาทสมมตในสถานการณตาง ๆ เชน เลนบานผลดเปลยนบทบาท พอ แม ลก สามารถสรางสถานการณไดหลายอยาง เชน เปนพนกงาน ดบเพลง เปนคนหนไฟ เลนคร-นกเรยน แพทย-คนไข คนขายของ-คนซอของ โดยจะตกลงกนเองวาใครจะรบบทบาทใด เดกวย 3 ขวบ ไมสามารถเลนบทบาทสมมตกบเดกวยเดยวกนไดดนก แตสามารถเลนกบเดกโตไดดกวา สามารถตกลงกนไดวาใครเปนหวหนา

เดกวยนตองการแสดงใหผอนเหนวาตนมพลงและอ านาจ โดยใชเสยง มกตะโกน แกลงรอง เพอไมใหเพอนเลนดวย หากตองการใหเลนกบตนจะแสดงสหนายมแยม ออนวอน หรอหาเหตผลตาง ๆ เดกหญงจะใชการขเพอใหคนอนออกจากกลมมากกวาเดกชาย สวนเดกชายจะใชก าลง วาจา และวธการตาง ๆ มกสรางจนตนาการเพอขมข และชอบท าตวเปนหวหนามากกวาเดกหญง

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

37

พฒนาการทเหนไดชดเจนในชวงอาย 3-4 ป คอ การส ารวจโดยการใชค าพด และการคด และสนใจใครรทกสงทกอยาง ของเลนทควรจดหาใหเดกในวยนเลน คอ

- ฆอนและตะป - กลองขนาดตาง ๆ - กรรไก และกระดาษ - เกมจบค - ภาพตดตอ - ของเลนวทยาศาสตร เชน พช ตนไม สตว และสงมชวตอน ๆ - ของเลนทสงเสรมทกษะการชวยเหลอตนเอง ส าหรบการเลนเลยนแบบของเดกวยน มกชอบเลยนแบบบคลกภาพของบคคลทตน

เลยนแบบ บางครงจะใสอารมณในการเลน เดกมกจะเลยนแบบลกษณะตาง ๆ ของผใหญและบคคลทมอ านาจ บางครงท าเสยงเลยนแบบผใหญ เปนตน เดกเรมสรางสงคมเลก ๆ ของตนเองขนโดยการเลนสรางจากไมบลอก กลองและของเลนอน เชน สรางบาน ปอมปราการ และสรางเมอง ซงการเลนสรางของเดกสวนใหญมาจากการเลยนแบบผใหญ

3.7 ลกษณะการเลนของเดก 4-5 ป เดกวยนพยายามปรบตวใหเขากบผอน การยดตนเองเปนศนยกลางเรมลดลง การเลนม

ระเบยบแบบแผนมากขน เรมเรยนรมารยาทในสงคม เชน การเขาแถว การรอคอย รจกตงกฎเกณฑขนจากประสบการณของตนเอง

การเลนเรมเปนแบบหมคณะ ยงคงอยากใหเพอนเลนเหมอนตน (Contagion Play) และยงคงตองการเลนพรอม ๆ กนไปกบเพอนดวย (Unison Play) การเลนยงคงยดบคคลหนงเปนศนยกลาง การเลนทพฒนาขนอยางเหนไดชดในวยน คอ การเลนแบบจนตนาการ (Fantasy Play) จะแสดงออกโดยการเลาเรอง และสมมตตวเองแทนสงตาง ๆ เชน สตวประหลาด ซงจะแตกตางจากเดกอาย 3 ป ทชอบเลยนแบบบคลกภาพของผใหญ ในระยะนการเลนแบบส ารวจและแบบทดสอบเรมหายไป จะชอบเลนของเลนทมในชนเรยน เชน ไมบลอก ระบายสน า สเทยน ปะกระดาษ ปนแปงดนเหนยว รอยลกปด ชอบจดหมวดหมของเลน ชอบแตงตวเลยนแบบบทบาทตางๆ เลนหน ท าครว ดนตร ปลกพช เลยงสตว ชอบเลน เครองไมเครองมอตาง ๆ เปนตน

การเลนแบบส ารวจจะเปนในลกษณะเลนกบผใหญหรอท ากจกรรมรวมกน โดยมผใหญเปนผน า เชน ไปเทยวสวนสตว หองสมด ไปรษณย เปนตน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

38

เดกวยนชอบท ากจกรรมทเกดจากการเคลอนไหวของกลามเนอใหญ เชน ชอบวงกระโดด อาย 5 ขวบ สามารถกระโดดดวยขาขางเดยวไดในระยะทางประมาณ 50 ฟต ในเวลา 10 วนาท สามารถเดนบนไมกระดานแผนเดยวได เดนตามเสนรอบวงไดโดยไมออกนอกเสน

เดกวยนเรมแบงเพศ เดกหญงมกจะเลนกบเพอนเพศเดยวกบตน ในการเลนจะชวยกนก าหนดบทบาทและหนาทในการเลน เชน จะก าหนดและตกลงกนเองวาจะเลนกบใคร เลนอะไร พดวาอยางไร ใครจะเปนผทตอสกบผราย ผทไมไดเลนอยในกลมจะเขาไปเลนหรอขดขวางการเลนไมได

พอแมมบทบาทตอการเลนของเดกโดยการสงเสรมและสนบสนนใหเดกเลน พอแมไมควรแสดงอ านาจเพราะจะท าใหเดกแสดงออกในการเลนหรอเลยนแบบผใหญไดไมเตมท

3.8 ลกษณะการเลนของเดก 5-7 ป ในระยะแรก เดกจะพฒนาจนตนาการของตนเองขน ซงจะแตกตางกนตามประสบการณ

ของเดกแตละคน จนตนาการนจะฝงแนนตลอดไปชวชวต ในระยะ 5-6 ป เดกยงแยกไมออกระหวางเลนคนเดยวกบเลนเปนกลม เลนกบเพอนไดนานขนและแสดงบทบาทไดสองบทบาทในสถานการณเดยว การเลนทเดกชอบคอ เลนบาน แม-ลก คร-นกเรยน เคาบอย ต ารวจ-ผรายหมอ-คนไข ชอบเลนเปนปศาจหรอแมมด เมออาย 3 ป มกชอบเลนบทบาทหวหนา แตระหวางอาย 5-7 ป รจกสบเปลยนบทบาทและหนาท เชน ในการเลนขายของอาจสบเปลยนเปนคนขายบางคนซอบาง เปนตน ชอบเลนเกมทเปนวงกลม มคนใดคนหนงอยกลางวง เปนตน

การทเดกวยนพฒนาจนตนาการมากขน เดกจงมกชอบเลาเรอง เชน เรองเกยวกบการตนในภาพยนตร หรอในโทรทศน ชอบเรองทตวเองเปนผมพลง สามารถใชพลงวเศษเอาชนะศตร โดยการแปลงราง เหาะได และตวเอกตองเปนผชนะเสมอ เชน การตน ซปเปอรแมน แบทแมน การตนญปนตาง ๆ เดกวยนมกชอบเลาเรองบและโหดราย เพราะตองการขมความรสกกลวของตนเอง

สงทผใหญควรท าในการสงเสรมจนตนาการและกระตนใหเดกรจกคดแกไขปญหา คอ การถามประโยคทมเหตหนงเหตใดเกดขน จะเกดอะไรตามมา เชน ประโยคทขนตนดวย “ถา” เชน ประโยค “ถาในโลกนมสตวประหลาด จะเกดอะไรขน” หรอ “ถาคนเดนดวยมอ จะเกดอะไรขน” นอกจากใหเลาเรองราวแลว กจกรรมทผใหญควรสนบสนน คอ กจกรรมระบายส และใหกจกรรมใหเดกสรางเรองราวตาง ๆ ดวยตนเอง ซททน สมธ เชอวา การทผใหญสงเสรมสนบสนนกจกรรมเหลานตลอดจนใหก าลงใจ จะท าใหเดกไดพฒนาความคดสรางสรรคยงขน

นอกจากเดกจะชอบเลาเรองราวเกยวกบความฝนแลว เดกยงชอบเลาเรองเกยวกบความฝนของตนเองอกดวย เดกวย 5 ป ชอบเลาความฝนทเกยวกบสตวประหลาด เชน สตวประหลาดวงไล จบ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

39

กด และท ารายตน การทเดกเลาเรองประเภทนเนองจากเดกตองการทจะใหผใหญแสดงความรกและปลอบใจตน สงทผใหญควรท า คอ

1. ฟงและแสดงความเขาใจ แสดงความรสกเหนอกเหนใจ 2. อธบายใหเขาใจวาความฝนเปนเรองทเกดขนไดกบทกคน และความกลวกเกดขนไดกบ

ทกคน 3. ใหเดกเลาความฝนใหฟง พยายามใหเดกเกดความรสกวาไมไดอยคนเดยวในความฝน

พอแมอาจพดกบเดกวา “สตวประหลาดทเหนในฝนนนคอตวแมเอง” เปนตน 4. ใหค าแนะน าและถามถงรายละเอยด เชน ถามเดกวา “จะตอสกบสตวประหลาดได

อยางไร” หรอ “ท าไมไมตอยสตวประหลาด” คยกบเดกเกยวกบรปราง ส ขนาด และการเคลอนไหวของสตวประหลาด

นตยา ประพฤตกจ (2539) ไดเสนอแนะการจดกจกรรมการเลนของเดกภายในบาน พอแมผปกครองจงเปนบคคลส าคญในการจดกจกรรมตามความเหมาะสม โดยค านงถงสงตาง ๆ ดงตอไปน

1. เลอกกจกรรมใหเหมาะสมกบพฒนาการ เดกแตละชวงปมพฒนาการเจรญเตบโตทตางกน ดงน นผ ปกครองจงควรจดอปกรณการเลนเพอใหเดกมกจกรรมการเลนทสอดคลองกบพฒนาการ

2. สถานทส าหรบการจดกจกรรมการเลน เดกมกจะชอบเลนทแคบ ๆ มากกวาสถานทกวางขวาง อาจจะมมใดมมหนงของหอง หรอใกลโตะ เกาอ เดกจะสามารถเลนไดนาน ดงนนผปกครองควรตรวจตราดแลความปลอดภยของสถานท รวมไปถงวสดอปกรณ วาไมมสงใด เปนอนตรายกบเดก และขณะเลนควรใหอยในสายตาของพอแม ผปกครอง

3. เดกสามารถเลนไดตลอดเวลาในแตละวน การเลนของเดกจะเปลยนไปเรอย ๆ การทจะใหเดกเลกเลนเพอท ากจวตรอน ๆ เชน รบประทานอาหาร ฯลฯ ถาเปนการใหเดกเลกเลนอยางเฉยบพลน ถอวาเปนการกระท าทไมถกตอง ควรใหเดกไดรวาจวนถงเวลารบประทานอาหารแลว แลวคอยเปลยนกจกรรมอยางชา ๆ พรอมกบฝกนสยทดคอการเกบของเลนอยางถกวธแลวน าไปเกบเขาทใหถกตอง วธนจะท าใหเดกไมรสกวาตนเองถกรบกวน ความคดค านง ความคดสรางสรรคของเดกกไมถกรบกวน หรอสกดกนอยางรนแรง เดกจะมอารมณแจมใส

4. การจดของเลนในกจกรรมการเลน การจดของเลนเปนเพยงการแนะน าสงของใหเดกมองเหนและเกดความคดวาจะเลนของนน ๆ อยางไร ถามของเลนหลายอยางควรเกบของทเดก ไมสนใจในขณะนน ไวกอนจนกวาเดกจะสนใจเลน ดงนนตองมทเกบของเลน เกบอยางมระเบยบ ฝกใหเดกรจกเกบเองทกครง

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

40

5. ความตองการความชวยเหลอในการเลน วธการเลนของเดกเกดจากประสบการณเดมผสมกบความคดสรางสรรคพลงความสามารถในตว ดงนนถาไมถงกบเสยหายเกดอนตรายควรปลอยใหเดกเลนจนกวาเดกจะถามปญหาซงแกไมตก ผใหญควรแนะน าและการแนะน าควรมหลาย ๆ แบบ เพอใหเดกมโอกาสตดสนใจ ตรงกนขามถาการเลนท าใหเกดอนตรายควรใชวธละมนละไมในการชแจงเหตผล

6. เดกตองการก าลงใจในการเลน การเลนของเดกไมแตกตางไปจากการท างานของผใหญ ขณะทเดกเลน วธเลนคองาน คอบทเรยน คอสงส าคญยงของเขา ดงนนเมอมผลงานจากการเลนของเดกเกดขน เดกตองการใครสกคนชมผลงานของตน ผใหญไมควรมองขามจดน โดยเฉพาะพอแม ผปกครอง ควรชมเชยผลงานของเดกและใหก าลงใจ

7. เดกชอบคดคนและทดลองหาวธเลนดวยตนเอง พอแมสวนใหญมกจะชอบใหค าแนะน าเพอหวงใหลกเปนคนฉลาด ในการเลน ค าแนะน ามประโยชนนอยกวาทการปลอยใหลกไดเลนคดคนหาวธเลนดวยตนเอง

8. เดกไมชอบฟงค าวจารณในขณะเลน ผใหญสวนมากจะชอบวจารณการเลนของเดกในขณะทเดกก าลงเลน ดวยคดวาค าวจารณของตนจะท าใหเดกเลนไดดขน การทเดกถกวจารณในการเลนบอย ๆ ท าใหเดกไมกลาท าในสงทคดไดและท าใหเดกมความรสกไมเชอมนในแนวทางความคดของตนเอง เปนผลใหเดกขลาดอายในภายหลง และท าใหเดกชอบพดวา “ลกท าไมเปน” “ลกท าไมได” ผใหญควรจบตาด ใหโอกาสเดกท าสงตาง ๆ โดยไมวจารณ

นอกจากน สชา จนทรเอม (2538) ไดเสนอหลกในการพจารณาเลอกของเลนใหแกผปกครองและคร เพอประโยชนและความปลอดภยแกเดกดงตอไปน

1. เลอกของเลนใหเหมาะสมกบวย เดกจะสนใจเลนของเลนเมอของเลนเหมาะกบวยของเดก ถาของเลนนนเลนไดยากหรองายเกนไป เดกกหมดความสนใจทจะเลน

2. เลอกของเลนทสงเสรมพฒนาการของเดก ของเลนหลายอยางสงเสรมใหเดกมความรเกยวกบส รปฟอรม และจ านวน เชน ฟอรมบอรด (Form Board) และทระบายสตาง ๆ ใหประโยชนในการสรางสรรคเกยวกบส และรปฟอรม

ตกตาสตว นอกจากจะใหความรเกยวกบธรรมชาตศกษาแลว ยงเปนประโยชนในการใหความเขาใจเกยวกบจ านวน รวมทงแทงไมลกบาศกดวย

ไมบลอกรปลกบาศกตาง ๆ เปนประโยชนในการสงเสรมความคดสรางสรรค ซงตามโรงเรยนเดกเลก (Nursery School) และโรงเรยนอนบาล (Kindergarten) จะจดหาไวใหเดกเลนเพอพฒนาความคดสรางสรรคของเดก เชน การน าไมบลอกมาตอเปนรถไฟ บาน สะพาน เปนตน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

41

ภาพตอ (Jigsaw) อยางงาย ๆ เปนของเลนทมคณประโยชนในการฝกความชางสงเกตความคดของเดก นอกเหนอไปจากใหความเพลดเพลนใจ

3. หลกเลยงการใหของเลนจ าพวกพลาสตกออนและยาง เดกวยทารกชอบหยบของใสปาก และเมอเรมมฟนแลวเดกจะกดกนซงเปนอนตรายตอเดก เชน ลกโปง ตกตายาง เปนตน

4. หลกเลยงจากการใหของเลนททาส สทใชเขยนผาเปนสทมอนตรายตอชวต ผใหญควรระมดระวงในการเลอกของเลนทมสตาง ๆ ทวางขายอยท วไปในทองตลาด

5. งดเวนจากการใหของเลนจ าพวกลกปดหรอทมกระดม เดกทารกอาจจะกด จบใสปาก จบใสในรจมก โดยเฉพาะลกปดกระเบองทแตกได และมคม อาจจะบาดมอ ปาก ลน ของเดก ท าใหเปนบาดแผล

6. งดเวนจากการใหของเลนประเภทแหลมคมแกเดก ของเลนจ าพวก หอก ดาบ แมจะท าดวยไม กจะกอใหเกดอนตรายแกเดก อาจถงแกตาบอดหรอตาพการได

7. จดหาอปกรณเครองใชประกอบการเลนแกเดก เดกประถมศกษาสนใจการวง กระโดด เตะ เปนตน พอแมและครควรสนใจจดหาสงอ านวยความสะดวกในการเลนใหตามสมควร เชน กางเกง เสอ ถงเทา รองเทา เชอก ลกฟตบอล เปนตน เพอสงเสรมพฒนาการทางกายอยางแทจรง

สรปไดวา การเลนของเดกภายในบานหรอกบครอบครว พอแมผปกครองเปนบคคลส าคญในการจดกจกรรมการเลนตามความเหมาะสม เพอสงเสรมการเลนทเหมาะสมกบความสามารถของเดก

4. ปจจยทมอทธพลตอการเลนของเดก

การเลนของเดกมแบบแผนทเหมอนกนตามความสามารถของเดกในแตละชวงวย แตเดกแตละคนกอาจจะเลนแตกตางกนไป ความแตกตางของการเลนของเดกขนอยกบปจจยตาง ๆ ซงยงมขอมลในเรองนคอนขางจ ากด ดงตอไปน

4.1 คณลกษณะของเดก เปนลกษณะพนฐานของเดก ไดแก 4.1.1 ภาวะสขภาพ เดกทมสขภาพดจะเลนมากกวาเดกทเจบปวยออดแอด เดกทมสขภาพด

ยอมมพลงมาก จงเลนไดมากทงเพศหญงและเพศชาย 4.2.2 พฒนาการของกลามเนอ เดกทมกลามเนอพฒนาด มรางกายสมบรณแขงแรง

ยอมจะเลนไดมากกวาเดกทกลามเนอพฒนาไมเตมท บางคนมขอจ ากดหรอไมสามารถเลนไดเหมอนเพอน เพราะกลามเนอไมแขงแรง

4.2.3 พฒนาการทางสตปญญา การเลนของเดกจะขนอยกบระดบสตปญญาของเดกมาก เดกทฉลาดจะเลนมากกวาเดกสมองทบ การเลนของเดกฉลาดและเดกสมองทบจะแตกตางกนอยางเหน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

42

ไดชดเดกฉลาดจะเลยนแบบการเลนไดงาย และมการคดค านงมากกวาเดกสมองทบ เดกฉลาดจะเลอกเลนของทน ามาสรางเปนสงใหม ๆ ได ซงเดกสมองทบไมสามารถจะท าได เดกฉลาดมกชอบเลนคนเดยวมากกวาเลนเปนหม เดกฉลาดสวนมากไมชอบการเลนกฬาทกชนด และชอบเลนเกมทใชสตปญญา กลาวไดวา ความสามารถทางสตปญญามอทธพลตอการเลนของเดกมาก จะเหนไดชดจากการเลนของเดก เดกทมความสามารถในการอานไดดตงแตอายนอย มกเปนเดกทฉลาดเปนสวนมาก เดกฉลาดมกชอบอานหนงสอประเภทพจนานกรม สารานกรม เรองราวทางวทยาศาสตร ประวตศาสตร ชววทยา หนงสอประเภทนกสบ และสารคดตาง ๆ

4.2.4 เพศ ในระหวางปแรกของชวต เดกหญงและเดกชายยงไมแตกตางกน โดยเฉพาะเดกทอยในสภาพแวดลอมเดยวกน และใหเลนของเลนเดยวกนตงแตยงเลก แตถาจดใหอยในสงแวดลอมทแตกตางกน การเลนของเดกจะเรมแตกตางกนตงแตวยเดกทเดยว เดกเลกสวนมากเรมรจกแลววาการเลนชนดใดเหมาะสมกบเดกชาย และการเลนชนดใดเหมาะสมกบเดกหญง เดกหญงชอบเลนตกตา สวนเดกชายชอบรถไฟ รถยนต เครองบน และเครองจกรกลตาง ๆ

4.2 คณลกษณะของครอบครว เปนลกษณะพนฐานของครอบครว ไดแก 4.2.1 ฐานะทางเศรษฐกจ เดกทพอแมมฐานะทางเศรษฐกจแตกตางกน จะเลนมากกวาทง

ชนดและวธการเลน ในครอบครวทพอแมร ารวย ลก ๆ มกชอบเลนเกมตาง ๆ ทตองใชเงนมาก เชน เทนนส วายน า ซงเดกทมพอแมยากจนท าเชนนนไมได

4.2.2. การใชเวลาวางรวมกน จ านวนเวลาวางของเดกแตละคนเปนเครองก าหนดการเลนและชนดการเลนของเดก เดกทมพอแมร ารวยยอมมคนชวยท างานในบาน เดกเหลานจงมเวลาทจะเลนมาก สวนเดกทพอแมยากจนมกจะชวยท างานบาน จงท าใหมเวลาการพกผอนหรอมเวลานอยลง

4.3 เจตคตของพอแม/ผปกครองตอการเลนของเดก เปนวธคดหรอมมมอง ไดแก 4.3.1 ทรรศนะของพอแมตอการเลน ประเพณนยมมอทธพลตอทรรศนะของพอแม

ผปกครองตอการเลนของเดกมาก เดกหญงจะตองเลนตกตาหรอการบานการครว สวนเดกชายมกจะเปนทหาร ต ารวจ หรอเลนพวกเครองยนตกลไกตาง ๆ การเลนตาง ๆ เหลานสงผานมาสลกหลานทกยคทกสมย ในกฃมเดกทพอแมมคานยมยดถอประเพณตาง ๆ ยอมมอทธพลตอการเลนของเดกมากกวาเดกทครอบครวทยดหยนปรบเปลยนไดงาย

4.3.2 การใหคณคาตอการเลนของเดก พอแมมสวนชกจงและเปนแบบอยางใหเดกเหน โดยเฉพาะอยางยง การเลนดวยกนกบกบเดก การทพอแมรวมเลนกบเดกตงแตแรกเกดจนถง 5 - 6 ป จะชวยใหเดกเลนไดอยางสรางสรรคและไดประโยชนเตมท มจนตนาการ มพฒนาการอยางถกตอง

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

43

นอกจากทเดกจะไดรบความสนกสนาน การชแนะจากพอแม และความผกพน ใกลชด มการเรยนรซงกนและกนเกดขนในระหวางนน

4.4 วธการสงเสรมการเลน เปนเรองของการสนบสนนในการเลนของเดก ไดแก 4.4.1 ของเลนและวสดอปกรณ เดกจะมโอกาสเลนเพยงใดขนอยกบของเลนของเดกดวย

เดกทพอแมซอตกตาใหเลน เดกจะเลนตกตาเพยงอยางเดยว เมอเดกโตขนเดกตองการทจะเลนเปนหมเปนพวก และรจกมารยาทในการเลน ในระยะแรก ๆ เดกจะเลนตกตาเพอส ารวจสงตาง ๆ ในตกตา ตอมาภายหลงเดกใชตกตาเปนเครองเลนเพอเลยนแบบผใหญ โดยสมมตตกตาเปนบคคลทเดกรจก เมอถงระยะวยรนเดกจะเปลยนจากการเลนตกตามาเปนเลนเกมตาง ๆ (สชา จนทรเอม. 2538)

4.4.2 การจดสรรเวลา จ านวนเวลาวางของเดกแตละคนเปนเครองก าหนดการเลนและชนดการเลนของเดก เดกทมพอแมฐานะทางเศรษฐกจดยอมมคนชวยท างานในบาน เดกเหลานจงมเวลาทจะเลนมาก สวนเดกทพอแมยากจนมกจะชวยท างานบาน จงท าใหมเวลาการพกผอนหรอมเวลานอยลง

4.5 สภาพแวดลอมของครอบครว เปนสงแวดลอมตางๆทปฏสมพนธกบครอบครว ไดแก 4.5.1 ฤดกาล เดกจะเลนอะไรขนอยกบฤดกาลดวย เชน การกระโดดเชอก การขจกรยาน เดก

มกจะเลนในฤดหนาว สวนในฤดรอนเดกจะเลนกฬาประเภทวายน า แขงเรอ สวนในตางประเทศ บางประเทศ ในฤดหนาวเดกจะเลนสก และในชนบทบางแหงกจะมการเลนขมา แสดงใหเหนวาการเลนของเดกกขนอยกบฤดกาลดวย

4.5.2 สภาพแวดลอม สวนมากเดกจะเลนอยเฉพาะในหมบานของตนเทานน แตเมอโตขน อาจจะเลนกบเพอนบานทอยใกล แตเดกบางคนชอบเลนแตในบรเวณบานของตนเทานน เดกทอยในสภาพแวดลอมทไมดจะเลนนอยกวาเดกทอยในสภาพแวดลอมทด เดกในชนบทจะเลนนอยกวาเดกในเมอง

จงอาจกลาวไดวา เดกมความแตกตางในการเลน แมวาจะมแบบแผนในการเลนทเหมอนกน ปจจยทท าใหเดกมการเลนทแตกตางกน ไดแก สขภาพ พฒนาการของกลามเนอ ระดบสตปญญา เพศ ประเพณ ฤดกาล สงแวดลอม ฐานะทางเศรษฐกจ เวลาวาง และเครองเลน ปจจยตาง ๆ เหลานจงมอทธพลอยางยงในการเลนของเดก

5. ผลงานวจยทเกยวของ ผวจยไดท าการศกษาคนควาและรวบรวมผลการวจยทเกยวของ เพอเปนขอมลความรใน

การท าความเขาใจกบการเลนของเดกในครอบครวใหเกวางขวางยงขน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

44

5.1 งานวจยในประเทศ จากการศกษาคนควาและรวบรวมเอกสารงานวจยและรายงานการวจยทเกยวของกบการ

เลนและพฒนาการของเดกปฐมวย สามารถอางองเนอหาส าคญๆ จ าแนกออกเปน 4 ดาน ไดแก ดานรางกาย ดานสตปญญา ดานสงคม และดานอารมณ

5.1.1 การศกษาเกยวกบการเลนและพฒนาการทางรางกาย ยงมการศกษาไมกวางขวางนก ดงน

สมใจ ตงนกร (2531) ศกษาเรองความสามารถในการใชกลามเนอเลกของเดกปฐมวย ในโครงการอนบาลชนบท ทไดรบการจดสรรกจกรรมสรางสรรคแตกตางกน กลมตวอยางทใชในการวจยนคอ เดกปฐมวยชาย หญง ทก าลงเรยนอยชนอนบาลปท 1 ของโรงเรยนทอยในโครงการอนบาลชนบท สงกดส านกงานการประถมศกษาจงหวดสรนทร ผลการวจยพบวา เดกปฐมวยทไดรบการจดสรรกจกรรมสรางสรรคหมนเวยนทแตกตางกน มความสามารถในการใชกลามเนอเลกทแตกตางกน กลาวคอ เดกไดรบการจดกจกรรมสรางสรรคหมนเวยนทไมไดจดตามแผนการจดประสบการณ มความสามารถในการใชกลามเนอเลกดกวาเดกทไดรบการจดกจกรรมสรางสรรคหมนเวยนทจดตามแผนการจดประสบการณ

สมโภชน หลกฐาน (2533) ศกษาผลของการเรยนกจกรรมการเลนกลางแจงทมตอพฒนาการทางรางกาย ดานสมรรถภาพทางกลไรของนกเรยนกอนประถมศกษา โดยใหกลมทดลองเรยนกจกรรมการเลนกลางแจง โดยใชแผนการจดประสบการณกจกรรมกลางแจงทผวจยสรางขน โดยใหเรยนสปดาหละ 5 วน วนละ 30 นาท เปนเวลา 10 สปดาห สวนกลมควบคมใหเรยนกจกรรมการเลนกลางแจงโดยการเรยนการสอนตามปกต ผลการทดลองพบวา พฒนาการทางรางกายดานสมรรถภาพทางกลไกของนกเรยนชายและนกเรยนหญงทอยในกลมทดลองและกลมควบคม ไมแตกตางกน

มงคล แฝงสาเคน (2535) ศกษาผลการสอนกจกรรมการเลนกลางแจง โดยวธฝกแบบสถาน ทมผลตอสมรรถภาพทางกลไกของนกเรยนระดบชนประถมศกษา โดยใชแผนการจดกจกรรมประสบการณกจกรรมการเลนกลางแจงโดยวธฝกแบบสถานทผวจยสรางขน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบทดสอบสมรรถภาพทางกลไกของนกเรยนระดบกอนประถมศกษา ผลการวจยพบวา นกเรยนทผานการเรยนตามแผนการจดประสบการณโดยวธแบบสถานทมสมรรถภาพทางกลไก ดกวานกเรยนในกลมควบคม บญยน วฑรยสฤษฏศลป (2535) ศกษาผลของการเลนของเลนประเภทเสรมตอทกษะของการใชกลามเนอเลกของเดกกอนวยเรยน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบทดสอบมทกษะการใช

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

45

กลามเนอเลก ผลการวจยพบวา เดกกอนวยเรยนทไดรบประสบการณจากการเลนของเลนประเภทเสรมตอ มทกษะการใชกลามเนอเลกของเดกกอนวยเรยนเพศชายและเพศหญงในกลมทดลองไมแตกตางกน

ณภทสรณ นรกจและคณะ (2555) ศกษาเรอง การศกษาความสามารถในการใชมอของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคดวยเมลดพช พบวา ความสามารถในการใชมอของเดกปฐมวย โดยรวม มพฒนาการเพมขนคดเปนรอยละ 166.01 ของความสามารถพนฐานเดม เมอพจารณาเปนรายดานพบวา ความสามารถทางดานหยบจบมการเปลยนแปลงคดเปนรอยละ 131.13ของความสามารถพนฐานเดม สวนความสามารถทางดานการเขยน มการเปลยนแปลงคดเปนรอยละ 161.96 ของความสามารถพนฐานเดม ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว แสดงใหเหนวาการจดกจกรรมศลปสรางสรรคดวยเมลดพช สงเสรมความสามารถในการใชมอดานการหยบจบและดานการเขยนใหกบเดกปฐมวยสงขน ทงนอาจเนองมาจาก การจดกจกรรมศลปะสรางสรรคดวยเมลดพช เปนกจกรรมทสงเสรมใหเดกไดเรยนรจากการลงมอปฏบตจรง โดยสมผส หยบ จบวสดตางๆท าใหเกดทกษะทเหมาะสมกบพฒนาการของเดกในแตละวย ซงกจกรรมศลปสรางสรรคจากเมลดพชนนไมเพยงแตสงเสรมการประสานสมพนธระหวางกลามเนอมอกบสายตาในขณะลงมอปฏบตกจกรรมเทานน แตยงชวยใหเดกผอนคลายความเครยดทางอารมณอยางอสระ สงเสรมความคดสรางสรรค จนตนาการ และฝกการท างานดวยตนเองผานประสาทสมผสทงหา

ฐตมาพร ชยสมทร และนตยา ประพฤตกจ (2554) ศกษาเรองผลของการใชกจกรรมการเลนกลางแจงทมตอความพรอมในการใชกลามเนอใหญ ของเดกปฐมวยชนปท 1 โรงเรยนอนนาลย อาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร มวตถประสงคเพอศกษาความพรอมในการใชกลามเนอใหญของเดกปฐมวยชาย-หญง ชนปท 1 กอนและหลงการท ากจกรรมการเลนกลางแจง พบวา คะแนนเฉลยความพรอมในการใชกลามเนอใหญโดยรวมและรายดาน ไดแก ดานการเคลอนไหวอยกบท ดานการเคลอนไหวเคลอนท ดานการเคลอนไหวพรอมอปกรณ ดาน คณลกษณะของการใชกลามเนอใหญ ของเดกปฐมวยชนปท 1 หลงการท ากจกรรมการเลนกลางแจงมคาสง กวากอนการจดกจกรรม มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01

5.1.2 การศกษาเกยวกบการเลนและพฒนาการทางสตปญญา แมวาจะมการศกษามากกวาดานอน แตกยงไมแพรหลายมากนก

กรรณการ สสม (2533) ไดศกษาความคดสรางสรรคและความสามารถในการสงเกตของเดกปฐมวยทไดรบการเลนสรางสรรค โดยใหเดกในกลมทดลองไดรบประสบการณการเลนสรรคสราง และกลมควบคมไดรบประสบการณการเลนตามปกต เครองมอทใชในการศกษา ไดแกแบบทดสอบความคดสรางสรรค และแบบทดสอบวดความสามารถในการสงเกตของเดกปฐมวย ผล

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

46

การทดลองพบวา เดกในกลมทดลองทไดรบการเลนสรรคสราง มความคดสรางสรรคแตกตางจากเดกปฐมวยในกลมควบคม

อนงค แสงเงน (2533) ท าการศกษาเปรยบเทยบความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณการเลนสรรคสราง ประกอบการใชค าถามและการเลนสรรคสรางแบบไมใชค าถาม โดยใชคมอและแผนการจดกจกรรมการเลนสรรคสรางและแบบทดสอบ ความคดสรางสรรค โดยการวาดภาพของ เจลเลน และเออรบน (Jellen and Urban, 1986) ผลการทดลองพบวา เดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณการเลนสรรคสรางประกอบการใชค าถามความคดสรางสรรคสงกวาเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณการเลนสรรคสรางแบบไมใชค าถาม นอกจากนยงพบวาเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณการเลนสรรคสรางประกอบการใชค าถามและการเลนสรรคสรางแบบไมใชค าถาม มคะแนนเฉลยจากการทดสอบความคดสรางสรรคสงขน แสดงวาการจดประสบการณการเลนสรางสรรคประกอบการใชค าถามและแบบไมใชค าถาม มผลตอพฒนาการทางดานความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

เยาวพรรณ พมทอง (2535) ไดศกษาพฒนาการทางสตปญญาของเดกปฐมวย จากการเลนเกมการศกษามตสมพนธ จากการศกษาพบวา เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเลนเกมศกษามตสมพนธรปทรงเรขาคณต และเดกปฐมวยทไดรบประสบการณจากกจกรรมเลนเกมการศกษาแบบปกตตามหนวยการสอนมพฒนาการทางสตปญญาตางกน

ลดาวลย อดมทรพย (2541) ไดศกษาผลการเลนแบบสมมตทมตอความคดสรางสรรคของเดกกอนวยเรยน โดยใชแผนการจดกจกรรมการเลนแบบสมมต และแบบความคดสรางสรรคโดยอาศยรปภาพแบบ Aของ Torrance ผลการวจยพบวา หลงการทดลองเดกกลมทดลองทไดรบประสบการณ การเลนแบบสมมตมคะแนนความคดสรางสรรคสงกวาเดกกลมควบคมทไมไดรบประสบการณการเลนแบบสมมต และมคะแนนความคดสรางสรรคหลงการทดลองสงกวาการทดลองธญลกษณ ลชวนคา (2544) ท าการศกษาวจย เรอง การคดวจารณญาณของเดกปฐมวยทเลนเกมการศกษามตสมพนธ กลมตวอยางเปนนกเรยนชนอนบาลปท 2 โรงเรยนอนบาลศรอรณ สงกดส านกงานคณะกรรมการศกษาเอกชน จงหวดสมทรปราการ เครองมอทใชในการศกษาวจย ไดแก แบบทดสอบวดการคดวจารณญาณ เกมการศกษามตสมพนธ และเกมการศกษาปกต ผลการศกษาพบวา เดกปฐมวยทเลนเกมการศกษามตสมพนธมการคดวจารณญาณสงขน และเดกปฐมวยทเลนเกมการศกษาปกตมการคดวจารณญาณสงขนเชนกน นอกจากนนเดกปฐมวยทเลนเกมการศกษามตสมพนธกบเดกปฐมวยทเลนเกมการศกษาปกต มการคดวจารณญาณแตกตางกน

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

47

พรเพญ ศรวรตน (2546) ท าการศกษาวจย เรองการคดอยางมวจารญาณของเดกปฐมวยทไดรบการเลนเกมฝกทกษะการคด เครองมอทใชในการวจย คอ แบบทดสอบวดการคดอยางมวจารณญาณ และเกมฝกทกษะการคดและสอตามมม ผลการศกษาพบวา เดกปฐมวยทเลนเกมฝกทกษะการคดมการคดอยางมวจารณญาณสงขน และเดกทเลนเกมสอตามมมมการคดอยางมวจารณญาณสงขนเชนกน นอกจากนเดกปฐมวยทเลนเกมฝกทกษะการคดกบเดกทเลนเกมสอตามมมมการคดอยางมวจารณญาณไมแตกตางกน

กมลทพย ลบแยม (2553) ไดศกษาการจดกจกรรมเสรมประสบการณโดยใชบทบาทสมมตเพอพฒนาความสามารถทางภาษาของเดกปฐมวย เปนการจดประสบการณทสงเสรมใหเดกไดใชภาษา ในการสอสารผานการเลนบทบาทสมมตโดยใชบทบาทสมมตจากนทานหรอเรองราวทมอยใกลตวเดก ไดสรางองคความรดวยตนเองจากการเลน ซงสงผลตอพฒนาการดานรางกายดานอารมณ-จตใจ ดานสงคม ดานสตปญญา และพฒนาความสามารถทางภาษา การศกษาครงนมความมงหมายเพอศกษาพฒนาการความสามารถทางภาษาของเดกปฐมวยโดยใชบทบาทสมมต และเพอเปรยบเทยบความสามารถทางภาษาของเดกปฐมวย กอนและหลงการจดประสบการณโดยใชบทบาทสมมต ของ เดกชนอนบาลปท 2 โรงเรยนบานโนนเหลอมจ านวน 30 คน ผลการศกษาคนควาปรากฏวา ผลการจดกจกรรมเสรมประสบการณโดยใชบทบาทสมมต เพอพฒนาความสามารถทางภาษาของเดกปฐมวย สงผลใหเดกมพฒนาการทง4 ดาน โดยรวมคดเปนรอยละ 80.01 และรายดานจ าแนกเปน ดานรางกายรอยละ 85.55 ดานอารมณ-จตใจ รอยละ 86.29 ดานสงคมรอยละ 85.55 และดานสตปญญา รอยละ 80.37 เดกปฐมวยมการพฒนาความสามารถทางภาษาหลงการจดประสบการณสงกวากอนการจดกจกรรมเสรมประสบการณอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 การพฒนาชดกจกรรมการวาดภาพเปนกลมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

ธษมาศ แอบพล (2553) ศ กษา เรองการพฒนาชดกจกรรมการวาดภาพเปนกลมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยามวตถประสงคเพอ 1) เพอพฒนาและหาประสทธภาพของชดกจกรรมการวาดภาพเปนกลมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 2) เพอเปรยบเทยบความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยกอนและหลงใชชดกจกรรมการวาดภาพเปนกลมกลมประชากรในการวจยครงนจะเปนนกเรยนทก าลงศกษาในระดบชนอนบาลปท 2 ปการศกษา 2556 ของโรงเรยนวดทายส าเภา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครศรธรรมราช เขต 1 จ านวน 21 คนไดมา ผลการวจยพบวา ชดกจกรรมการวาดภาพเปนกลม เพอสงเสรมความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยทผวจยสรางขนมประสทธภาพเทากบ 86.82/88.80 ซงเปนไปตามเกณฑมาตรฐานทตงไว 80/80 และ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

48

คะแนนความคดสรางสรรคของเดกวยปฐมวยหลงการทดลองมคะแนนสงกวากอนเรยนอยางมนยทางสถตทระดบ .01

สขม เฉลยทรพย (2553).ศกษาเรอง รปแบบการสงเสรมการอานของเดกปฐมวยในทรรศนะของครและผปกครอง: ศกษาความร ทศนคต และความคาดหวงในการสงเสรมการอาน ศกษาปจจยทสงเสรมการอานเพอศกษาความสมพนธระหวางความร ทศนคต และความคาดหวงกบปจจยทมผลตอการสงเสรมการอาน รวมทงสรางรปแบบการสงเสรมการอานใหแกเดกปฐมวย โดยศกษาจาก ผบรหาร คร ผปกครอง และผเชยวชาญเกยวกบเดกปฐมวย ใชวธการวจยคอ การสมภาษณเชงลก จากประชากรกลมเปาหมายรวม 38 คน และสนทนากลมรวม 21 คน ผลการศกษาพบวา ความร ทศนคต และความคาดหวงในการสงเสรมการอานใหเดกปฐมวยของครและผปกครอง พบวา การจดการเรยนการสอนถกแยกเปน 2 กลม คอ กลมทเนนพฒนาการ จะสงเสรมการอานตามความตองการและธรรมชาตของเดกปฐมวย การอานในลกษณะนจะเขาใจวาเดกอานได แตจะอานไมออก เปนการอานจากจนตนาการ อานตามผใหญ เปนการสรางความคนเคยระหวางเดกกบหนงสอ กบเนนการแขงขน จะเปนการสอนอานแบบสะกดค า อานตามความตองการของผใหญ เดกสามารถอานได แตไมไดเกดจากความตองการของตนเอง ท าใหไมอยากอาน ปจจยทชวยสงเสรมการอานของเดก คอการอานใหเดกฟง ไมบงคบใหเดกอานใหออก รวมทงสภาพแวดลอมรอบตวเดก พอแมหรอคนทใกลชด สอหรอหนงสอควรเหมาะสมกบวย มรปภาพประกอบ หนงสอควรมหลายประเภท ความสมพนธระหวางความร ทศนคต และความคาดหวงกบปจจยทมผลตอการสงเสรมการอาน พบวา ความร ทศนคต ความคาดหวงและปจจยในการสงเสรมการอานดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญามความสมพนธกบปจจยดานสตปญญาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 นอกนนมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 รปแบบการสงเสรมการอาน คอ ตองมนโยบายทชดเจนจากกระทรวงหรอหนวยงานทรบผดชอบ รปแบบ “3 ม” แบบ “3เสา” คอตองมนโยบาย ตองมความเขาใจ และตองมกจกรรม โดยทง 3 สวน ตองมความสอดคลองซงกนและกน ด าเนนงานดวยจตอาสา และจตสาธารณะ

5.1.3 การศกษาเกยวกบการเลนและพฒนาการทางสงคม ดารณ ดษยเดช (2531) ไดศกษาเปรยบเทยบระดบขนการเลนทางสงคมของเดกปฐมวยทเคยผานและไมเคยผานศนยเดกปฐมวย โดยการใชแบบสอบถามผปกครองและแบบสงเกตพฤตกรรมการเลนทางสงคม ผลการวจยพบวา เดกทเคยผานศนยเดกปฐมวยมากอนเขาเรยนในชนอนบาลปท 1 มระดบขนการเลนทางสงคมอยสงสด เดกเคยผานศนยเดกปฐมวยมาแลวไมนอยกวา 1 ป กอนเขาเรยนในชนอนบาลปท 1 มระดบขนการเลนทางสงคมสงกวาเดกทไมเคยผานศนยเดกปฐมวยมา

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

49

กอน และพบวาระดบขนการเลนทางสงคมของเดกปฐมวยทเคยผานและไมเคยผานศนยเดกปฐมวยมความสมพนธกบเพศ ฐานะทางเศรษฐกจและการศกษาของผปกครอง ศภกล เกยรตสมทร (2532) ไดท าการศกษาการเปนทยอมรบของเพอนกบพฤตกรรมการชวยเหลอโดยใชแนวทางการวจยของ บารทล ราวฟ และโกลดเบรค (Bar-Tal, Raviv and Goldberg) และเทคนคทางสงคมมต ซงประยกตมาจากวธการของมวร (Moore) ผลการวจยพบวา การเปนทนยมของเพอนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการชวยเหลอทเกดจากการรเรมเองในระดบปานกลาง สวนการชวยเหลอทเกดจากการขอรองของเพอนมความสมพนธกบการเปนทยอมรบของเพอน การชวยเหลอเพอนทเกดจากการรเรมของเดกมความสมพนธทางบวกกบการเปนทยอมรบของเพอนมากทสด รองลงมาไดแก การปลอบใจเพอน และการใหสงของแกเพอนตามล าดบ อรวรรณ สมประดษฐ (2533) ศกษาพฤตกรรมความเออเฟอ ความมระเบยบวนย และระดบขนการเลนทางสงคมของเดกปฐมวยทไดรบประสบการณการเลนแบบไทยและการเลนทจดอยทวไป โดยเครองมอทใชในการวจย ไดแก แผนการจดประสบการณการเลนแบบไทยและแบบบนทกระดบขนการเลนทางสงคมของเดกปฐมวย ผลการศกษาพบวา เดกปฐมวยทรบการเลนแบบไทยมคะแนนเฉลยสงกวาเดกปฐมวยทเลนแบบทวไปในดานพฤตกรรมทางสงคม ดานความเออเฟอ และความมระเบยบวนย และยงพบวา เดกปฐมวยทไดรบการเลนแบบไทยมระดบขนการเลนทางสงคมแตกตางจากเดกปฐมวยทไดรบการเลนแบบทวไป อ าไพพรรณ ปญญาโรจน (2533) ไดท าการทดสอบทฤษฎของพารเทน (Parten) ทางดานพฒนาการการเลนทางสงคมในเดกกอนวยเรยน โดยกลมตวอยาง ไดแก เดกกอนวยเรยนทมอายระหวาง 3-5ป 10 เดอน จ านวน 30 คน เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถามและแบบบนทกของพารเทน ผลการวจยพบวา พฒนาการการเลนทางสงคมของเดกกอนวยเรยนอาย 3 ป10 เดอน อยในระดบขนเลนคนเดยว อาย 4 - 4ป10 เดอน อยในระดบขนตางคนตางเลน และ 5 - 5ป10เดอน อยในระดบขนตางคนตางเลน และพบวาระดบขนพฒนาการการเลนทางสงคมของเดกกอนวยเรยน ไมแตกตางกบระดบขนพฒนาการการเลนทางสงคมของเดกกอนวยเรยน ตามทฤษฎของพารเทน จงกล นนทพล (2535) ไดท าการศกษาพฤตกรรมการชวยเหลอจากการเลนแบบสมมต ในศนยบานของเดกกอนวยเรยน โดยใชแบบบนทกพฤตกรรมของบาร-ทล และคณะ ผลการวจยพบวา ลกษณะการแสดงพฤตกรรมการชวยเหลอของเดกกอนวยเรยนทเกดจากการรเรมของเดกเอง มเปอรเซนตสงทสด และจากการถกขอรองจากคนอน โดยวธการแบงปนสงของใหเพอน การใหสงของแกเพอน การชวยเหลอและปลอบใจเพอน มเปอรเซนตรองลงมาตามล าดบ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

50

สภาภรณ สงนวน (2551 ) ไดศกษาผลการกจกรรมการละเลนพนบานเปนกจกรรมทมความส าคญทสามารถสงเสรม พฤตกรรมทางดานสงคมในทางทดใหเกดขนกบตวเดก มความมงหมายเพอเปรยบเทยบทกษะทางสงคมของเดกปฐมวยระหวางการจดกจกรรมการละเลนพนบานกบการจดกจกรรมการเลนแบบปกต กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก นกเรยนทก าลงเรยนอยชนอนบาล 2 จ านวน 44 คน จาก 2 หองเรยน ในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2550 ของโรงเรยนบานพรานต าบลพราน อ าเภอขนหาญ จงหวดศรสะเกษ ไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย แผนการจดประสบการณ โดยใชกจกรรมการละเลนพนบาน และแบบสงเกตทกษะทางสงคมม 6 ดาน คอ การแสดงออกทางอารมณ ความไวในการรบรอารมณผอน การควบคมอารมณตนเอง การแสดงออกทางสงคม ความไวในการรบรทางสงคม และการควบคมทางสงคมสถตทใชคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตทใชในการทดสอบสมมตฐานโดยใช t – test (Dependent Samples) และ Hotelling’s T2 ผลการวจย เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการละเลนพนบานมทกษะทางสงคมหลงการจดกจกรรมสงขน อยในระดบ ด มคะแนนเฉลยทกษะทางสงคมมากกวากอนการจดกจกรรมการละเลนพนบาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 มทกษะทางสงคมสงกวาเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมตามปกต อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

อรสา โสค าภา (2551) ไดศกษาพฤตกรรมทางสงคมของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมเลานทานอสปประกอบการใชสถานการณจ าลอง จดมง หมายเพอศกษาการเปลยนแปลงระดบคะแนนพฤตกรรมทางสงคมของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมเลานทานอสปประกอบการใชสถานการณจ าลอง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนนกเรยนชาย – หญง อายระหวาง 5 – 6 ปก าลงศกษาอยชนอนบาลปท 3 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2550 โรงเรยนอนบาลสดารกษบางเขน ผลการวจยพบวา เดกปฐมวยกอนจดกจกรรมและระหวางการจดกจกรรมเลานทานอสปประกอบการใชสถานการณจ าลอง ในแตละชวงสปดาหมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมทางสงคมโดยรวมแตกตางอยางมนยส าคญทระดบ .01 และเมอวเคราะหการเปลยนแปลงระหวางชวงสปดาหพบวา คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมทางสงคมมการเปลยนแปลงเพมขนตลอดชวงการทดลองยกเวนสปดาหท 3 เทานนทมการเปลยนแปลงลดลงเลกนอย เมอวเคราะหคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมทางสงคมของเดกปฐมวยแยกเปนรายดาน ไดแก ดานความรวมมอ ดานการชวยเหลอและ ดานการแบงปน พบวา คะแนนพฤตกรรมทง 3 ดานมการเปลยนแปลงเพมขน ดานความรวมมอชวงสปดาหท 1 และสปดาหท 2 เพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ดานการชวยเหลอมการเปลยนแปลงเพมขนในชวงสปดาหท 1, 6, 7 และสปดาหท 8 เพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และดานการแบงปนสปดาหท 1, 2 และ สปดาหท 3 เพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และในชวงสปดาหท 4, 7 และ สปดาหท 8

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

51

เพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05สวนในชวงสปดาหท 5 – 6 เปลยนแปลงเพมขนอยางไมมนยส าคญทางสถต สรปวาการจดกจกรรมเลานทานอสปประกอบการใชสถานการณจ าลองสงเสรมใหพฤตกรรมทางสงคมโดยรวมและรายดานของเดกปฐมวยสงขนอยางชดเจน

วรรณภรณ มะลรตน (2554) ไดศกษาผลของการจดกจกรรมการเคลอนไหวพนฐานแบบกลม ทมตอทกษะทางสงคมของเดกปฐมวย จดมงหมายส าคญเพอศกษาการเปลยนแปลงระดบคะแนนทกษะทางสงคมของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเคลอนไหวพนฐานแบบกลมกลมตวอยางทใช คอ เดกนกเรยนชาย – หญง อายระหวาง 5 – 6 ป ทก าลงศกษาอยในชนอนบาลปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 โรงเรยนวดคนลด ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสมทรปราการ เขต 1 สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ผลการศกษาพบวากอนการจดกจกรรม และระหวางการจดกจกรรมการเคลอนไหวพนฐานแบบกลมของเดกปฐมวยมระดบคะแนนทกษะทางสงคมแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ทงโดยรวม (F (8,112)=1836.253; Sig = .00) และทกษะทางสงคมดานการชวยเหลอ (F (8,112)=1386.595; Sig = .00) ทกษะทางสงคมดานการใหความรวมมอ (F(8,112)=1473.90; Sig = .00) ทกษะทางสงคมดานการเปนผน า ผตาม (F (8,112)=876.53; Sig = .00) และทกษะทางสงคมดานการกลาแสดงออก (F (8,112)=538.70; Sig = .00) โดยการจดกจกรรมการเคลอนไหวพนฐานแบบกลมสงผลตอพฒนาการทกษะทางสงคมโดยรวมรอยละ 99 สงผลตอพฒนาการทกษะทางสงคมดานการชวยเหลอ ทกษะทางสงคมดานการใหความรวมมอ ทกษะทางสงคมดานการเปนผน า ผตาม ทกษะทางสงคมดานการกลาแสดงออก คดเปนรอยละ 99 และผลการศกษาการเปลยนแปลง พบวา คะแนนทกษะทางสงคมโดยรวม และทกรายดานของเดกปฐมวยมการเปลยนแปลงเพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ทกชวงสปดาห แสดงวา การจดกจกรรมการเคลอนไหวพนฐานแบบกลมสามารถพฒนาทกษะทางสงคมของเดกปฐมวยเพมขนไดอยางชดเจน 5.1.4 การศกษาเกยวกบการเลนและพฒนาการทางอารมณ วฒนา บญญฤทธ (2531) ศกษาเรองการยดตนเองเปนศนยกลางดานอารมณและความรสกของเดกปฐมวยทไดรบการจดสภาพแวดลอมของโรงเรยนตางกน เครองมอทใชในการทดสอบคอ แบบทดสอบการยดตนเองเปนศนยกลางดานอารมณและความรสกของ บอรค (Bork’s Interpersonal Awareness Test) ผลการศกษาพบวา เดกปฐมวยอาย 3-6 ปทงทอยในสภาพแวดลอมของโรงเรยนทเปดโอกาสใหเดกมปฏสมพนธกบกลมเพอนนอย มการลดลกษณะของการยดตนเองเปนศนยกลางดานอารมณและความรสกลง สวนเดกปฐมวยทอยในสภาพแวดลอมของโรงเรยนทใหโอกาสเดกมปฏสมพนธกบกลมเพอนมากมการลดลกษณะของการยดตนเองเปนศนยกลางดานอารมณและความรสกมากกวาเดกปฐมวยทอยในสภาพแวดลอมของโรงเรยน ท าใหโอกาสเดกมปฏสมพนธกบกลม

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

52

เพอนนอย นอกจากนยงพบวา เดกปฐมวยอาย 3-4 ป 4-5 ป และ 5-6ป มการลดลกษณะของการยดตนเองเปนศนยกลางดานอารมณและความรสกไมแตกตางกน และไมพบปฏสมพนธระหวางสภาพแวดลอมของโรงเรยนกบระดบอายทมตอการลดลกษณะของการยดตนเองเปนศนยกลางดานอารมณและความรสกของเดกปฐมวย รกตวรรณ ศรถาพร (2532) ศกษาเรองความสามารถในการรบรและทศนะของผอนของเดกปฐมวยทไดเลนกจกรรมการเลนเพอคลายการยดตนเองเปนศนยกลาง เครองมอทใชวดการยดตนเองเปนศนยกลาง ดานการมองเหนต าแหนงของวตถของศรสด พสษฐศกด ซงดดแปลงมาจากเครองมอวดการยดตนเองเปนศนยกลางของ เพยเจท และฮอย (Piaget and Hoy) ผลการศกษาพบวา เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเลนเพอคลายการยดตนเองเปนศนยกลางมความสามารถรบรและเขาใจทศนะของผอนสงกวาเดกทไมไดรบการจดกจกรรม การเลนเพอคลายการยดตนเองเปนศนยกลาง

ทพยวลาวณย สวรรณ (2553) ศกษาเรอง การศกษาผลการจดกจกรรมการเลนเกม เพอพฒนาความฉลาดทางอารมณ ผลการศกษาพบวา พฤตกรรมความฉลาดทางอารมณของเดกปฐมวยหลงการจดกจกรรมการเลนเกมแลว เดกปฐมวยมคะแนนความฉลาดทางดานอารมณสงขนกวาคะแนนเฉลยกอนการจดกจกรรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

5.2 งานวจยตางประเทศ ซททน สมทธ (Sutton Smith, 1972 ; อางถงใน วราล โกศย 2540 : 19 – 21 ) ไดแยกพฤตกรรมการเลนออกเปน 4 แบบ คอ 1) การเลยนแบบ เดกจะผสมผสานกลมกลนหรอปรบปรงแตงสงทไดรบรใหมใหสอดคลองเขากบสงทเดกเลยนแบบ สงทเดกคนเคยแลว 2) การส ารวจเดกจะใชประสาทรบรความรสกของเขามากกวาเพยงสมผสจบตองหรอดเฉยๆ 3) การทดสอบ คอการทเดกรจกคดอยางมเหตและผล ไดจากการสรปจากปรากฏการณทเกดจากการทดสอบ และ ผเลนไดมโอกาสเรยนรเกยวกบตนเองและเรยนรทจะชวยตนเอง 4) การสราง เปนการสอความหมายของการเลนใหผอนเกดความเขาใจได โดยการใชค าพด ภาษาพด และกรยาทาทาง สหนา

ลกอน (Ligon อางถงในอาร พนธมณ 2543 : 50) ไดศกษาลกษณะพฒนาการทางความคดสรางสรรคของเดกวย 4-6 ขวบ โดยกลาววาเดกวยนจะมจนตนาการด แตลกอนและคณะไมไดตงขอสงเกตวาในชวงของวยนจนตนาการของเดกจะลดต าลงหรอไม ซงเปนขอสงเกตทผศกษาคนอน ๆพบในชวงวยนเอง เดกไดเรยนรทกษะการวางแผนงานเปนครงแรก เดกเรมทจะสนกสนานกบการวางแผนการเลนหรอการท างาน เรยนรบทบาทของผใหญจากการเลนบทบาทสมมต ความอยากรอยากเหนท าใหเดกแสวงหาความจรง และความถกตอง เดกในวยนพยายามทดลองแสดงบทบาทหลาย ๆ บทบาทจากการเลนจนตนาการ เดกเรมเขาใจถงความรสกของบคคลอนและเรมคดวาการกระท าของตนกระทบ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

53

ตอบคคลอนไดอยางไรบาง การพฒนาความมนใจในชวงนท าใดโดยการสรางสรรคทางศลปะ การจดประสบการณใหม ๆ การเลนเกมทางภาษา การสรางสรรคของเดกวย 4-6 ขวบน ไมควรประเมนผลโดยใชมาตรฐานของผใหญ เดก ๆ อาจตองการความชวยเหลอในการรวบรวมสงของเศษวสดเหลอใชเพอน ามาเลนขายของ เปนหมอ หรออนๆ ในการแตงกาย การจดชนวางของ การจดราน ผใหญเพยงแตใหค าแนะน ากเปนการเพยงพอ พอแมหรอครควรใหอสระเดกไดคดวางแผนการเลนของเขาเอง ความคดเหนของเดกควรรบการยอมรบและน ามาใชปฎบตบาง พอแมควรสงเสรมใหเดกเลนตามล าพง ซงชวยใหเดกพฒนาจนตนาการหรอความคดสรางสรรคไดดวยทางหนง นอกจากนพอแมควรเหนความส าคญของการถามค าถามของเดกและกระตอรอรนทจะตอบอยางงาย ๆ และตรงความเปนจรง ลกอนย าวาการแสวงหาความจรงของเดกไมควรถอเปนเรองอบอายหรอเปนความผดพลาดของเดก พอแมควรมสวนรวมในการคนหาสงใหม เดกในวยนเปนวยทดทสดทจะสนบสนนจนตนาการทนาตนเตนแกครอบครวและเพอน ๆ ความประทบใจเกดขนไดตองอาศยดวยการวางแผนรวมทงการแสดงออกอยางรอบคอบ บารทาล และคณะ (Bar-Tal et al., 1982 : 396 – 402) ไดท าการศกษาเชงสงเกตกบพฤตกรรมการชวยเหลอของเดกปฐมวย จ านวน 156 คน ทมอายระหวาง 1- 3 ป เดกแตละคนไดรบการสงเกต 3 ครงๆ ละ 10 นาท ในระหวางกจกรรมการเลนอสระในการสงเกต ผสงเกตไดลงรหสพฤตกรรมการชวยเหลอแตละอยางทเดกแสดงออกมาไมวาพฤตกรรมการชวยเหลอนน จะเปนพฤตกรรมการทเดกไดแสดงออกมาจรงๆ หรอแสดงออกมาในการเลนแบบสรางจตนาการผลการวจย พบวา โดยทวไปแลวพฤตกรรมการชวยเหลอของเดกไมเพมขนตามอาย แตเดกจะแสดงพฤตกรรมชวยเหลอในสถานการณทเปนการเลนแบบสรางจตนาการนอยลง และแสดงพฤตกรรมชวยเหลอจรงๆ ออกมามากขนและเดกชวยเหลอเพอนดวยการปลอบใจในสถานการณจรงๆ ขนมา แตชวยเหลอดวยการใหสงของแกเพอนในสถานการณจรงนอยเมออายมาก

เบอรเกน (Bergen; 1988 อางองใน นภเนตร ธรรมบวร 2546 : 125) ศกษาถงความส าคญของการเลนไววา เมอวตถประสงคของการเรยนรถกก าหนดใหกวางขน พบวา การเลนเปนเครองมอทมประสทธผลทชวยใหผเรยนเรยนมากขนเกยวกบเนอหาในหลกสตร เชน คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา และภาษา ยงกวานนความคดรวบยอดทส าคญในการเรยนรผานการเลน เพลรส (Piayrus) ศกษารปแบบพฤตกรรมการเลน พบวา การเลนสามารถแบงออกเปนหลายประเภท ไดแก (1) การเลนในรม (2) การเลนกลางแจง (3) การเลยนแบบ (4) การส ารวจ (5) การทดสอบ (6) การเลนสราง (7) การเลนสรางสรรค 8) การเลนอสระ (9) การเลนชแนะ (10) การเลนกงชแนะ (11) การเลนแบบสมผส และ (12) การเลนเพอสรางมโนภาพ นอกจากนนแลว พฤตกรรมการเลนยงมความสมพนธ

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

54

กบพฒนาการทางสงคม 4 ล าดบ คอ การเลนคนเดยว การเลนใกลๆ คนอน แตยงเลนคนเดยวอย เดกทสนใจการเลนของผอนโดยตนเองเปนเพยงสวนประกอบของการเลน ยงไมรวมเลนอยางเตมท และการรวมเลนกบผอนอยางเตมท

ส าหรบในกลมประเทศเอเซย เชน ประเทศญปนใหความส าคญอยางยงกบการพฒนาความสามารถในการรคดและพฒนาการทางอารมณผานกระบวนการเลน นอกจากนหรอเปนผน า ถอเปนการสรางทกษะความเปนผน าใหเดกดวยในทางหนง เดกจะถกสอนใหเขาใจกระบวนการวางแผนโดยธรรมชาต รจกจดการการเลนของตนใหมทงความสนกและมความรบผดชอบตอผเลนคนอนดวย โดยมครท าหนาทเปนผใหค าแนะน าและยงสนบสนนการเลนเปนทม โดยจะใหเดกเลนกนคละอายและคละเพศ การเลนเปนกลมจะสอนใหเดกมความรบผดชอบตอตนเอง เดกทอายมากกวาตองคอยดแลเดกเลก ท าใหมทกษะในดานการจดการและความอดทนอดกลน ในขณะทเดกเลกเองกจะยดเดกทโตกวาเปนแบบอยางกระตนใหเดกคดแกไขสถานการณตาง ๆ ไมใชผออกค าสงหรอสอนหนงสอเดกอยางเดยว นอกจากนหลกสตรการสอนระดบช นอนบาลของญปนยงไมเนนวชาการหนก ๆ แตเนนความส าคญทจนตนาการและการเลน โดยถอวาการเรยนนนเรยนเพอใหร ไมใชเรยนไปเพอสอบ มวชาเรยนเพยง 6 ดาน คอ พลานามย สงคมศกษา ธรรมชาตศกษา ภาษา ดนตรและจงหวะ และการวาดภาพและงานฝมอ ในสวนของของเลนในชนเรยนกเนนใหเดกเลนแตชนทเรยบงายและกระตนใหเกดจนตนาการดวย เชน การตอบลอก การวาดภาพศลปะ เปนตน ส าหรบการส ารวจความคดเหนของผปกครองตอการเลนของเดกในประเทศสหรฐอเมรกากพบวา การมสวนรวมในการเลนของผปกครองกบเดกมพนฐานมาจากเจตคตของผปกครองตอการเลนและการอบรมเลยงดเดก และมผลตอการจดสภาพแวดลอมส าหรบการเลนใหแกเดก (Bishop and Chace, 1971; Rothlein and Brett, 1987) ส าหรบการศกษาวจยทศนคตของผปกครองไทย พบวา ผปกครองสงเสรมการท างานหรอการเลาเรยนอยางจรงจงของเดกกอนวยเรยนทโรงเรยนมากกวาการเลนเพอเรยน โดยทครตระหนกถงความส าคญของการเลนเพอพฒนาเดกมากกวาผปกครอง (Bloch and Wichaidt, 1986) อาจกลาวไดวา การศกษาวจยเกยวกบการเลนของเดกในประเทศไทย ยงมอยเปนจ านวนนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบการศกษาวจยเรองอนๆทเกยวของกบเดก โดยเฉพาะในชวงปฐมวย ซงสวนมากเปนเรองการอบรมเลยงดเดกไทย (คณะอนกรรมการเฉพาะกจเรองการเลยงดและอบรม 2526; จรรจา สวรรณทต และลดดาวลย เกษมเนตร 2533; สมน อมรววฒน และคณะ 2534; ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต 2533) และการบรการอบรมดแลเดกในสถานรบเลยงเดก ซงท าการศกษาอยางแพรหลายโดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร ขอมล

โครงการวจย “การเลนของเดกในครอบครวไทย :

ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย”

55

ลกษณะการเลนของเดกไทยนนมรายงานอยสวนหนงในผลงานวจย เรอง การอบรมเลยงดเดกตามวถชวตไทย (สมน อมรววฒน และคณะ 2534 : 203-238) ซงท าการศกษาวจยภาคสนามของครอบครวเดกอาย 3-5 ป จากหมบาน 4 แหง ในแตละภาคของประเทศไทยและพบวา เดกชนบทเลนกบทกสงทกอยางทเดกพอจะหาได ลกษณะการเลนทสงเสรมสตปญญาเปนการเลนส ารวจ การเลนทดสอบ การเลนออกก าลงกาย การเลนสมมต และการเลนเลยนแบบ การเลนสราง การเลนสมผสจดกระท า การเลนเสรมทกษะความจ า และการเลนเกม นอกจากน ยงสงเกตจากการเลนทแสดงถงพฒนาการทางสงคมตามการจ าแนกของพารเทน (Parten, 1932) โดยพบพฤตกรรมการเลนใกลกบผอน และการเลนสมพนธกบผอน และพบวา ผใหญมกปลอยใหเดกเลนอยางอสระ ในขณะทตนเองท างาน โดยไมเขาไปยงเกยว ยกเวนเมอเกดเหตทะเลาะกนหรอเกดความเสยหายยงยากแกผอนและ สงของ หรอเกดอนตรายแกเดก ส าหรบการศกษาวจยลกษณะการเลนของเดกกอนวยเรยนในครอบครวในเขตชมชนเมองกยงไมมปรากฏขอมล ปจจยทมอทธพลตอการเลนของเดกปฐมวยในครอบครวไทยนน ยงไมมผใดท าการศกษาวจยอยางจรงจง มบทความกลาวถงอทธพลของโทรทศนทท าใหเดกมเวลาเลนนอยลงและมการแสดงออกทเลยนแบบตวอยางจากโทรทศนมาประกอบการเลน ท าใหเดกขาดความคดรเรมสรางสรรค และมกแสดงออกในทางกาวราว (นศา ชโต 2535) นอกจากน การมสวนรวมของพอแมในการเลนของเดกและการจดสภาพแวดลอม (ของเลน เพอนเลน สถานทเลน เวลาเลน) ทเอออ านวยตอความตองการและความสนใจในการเลนของเดกแตละวย กเปนปจจยทส าคญยงในการสงเสรมคณภาพการเลนของเดก (Tejagupta, 1991) ในสวนของผลของการเลนของเดกในครอบครวไทยทมตอพฒนาการและการเรยนรของเดกยงไมมผใดศกษาวจยอยางจรงจงเชนเดยวกน สวนใหญมกศกษาการเลนของเดกในสถานรบเลยงเดกหรอศนยเดกปฐมวย (ศภกล เกยรตสมทร 2532 อรวรรณ สมประดษฐ 2533) ซงการศกษาลกษณะการเลนของเดกในครอบครวยอมสะทอนใหเหนถงพฒนาการของเดก อนเปนผลมาจากการสงเสรมการเลนของเดกโดยพอแมหรอผเลยงดเดกไดดวย การศกษาวจยครงน เรอง “การเลนของเดกในครอบครวไทย : ลกษณะและปจจยทมอทธพลตอพฒนาการเดกในชวงปฐมวย” มงเนนการส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการเลนของเดกในครอบครวไทย เพอใชเปนขอมลพนฐานในการท าความเขาใจกบสถานภาพของขอมลเทาทปรากฏเกยวกบการเลนของเดกในครอบครว ในอนทจะเชอมโยงผลการวจยทไดรบไปสการขยายผลในการศกษาประเดนเกยวกบการเลนของเดกใหกวางขวางลกซงมากขนตอไป