บทท 2

แนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง “การมสวนรวมของประชาชนผานทางสอสงคม เฟซบก ของหนวยงานภาครฐไทย” ผวจยไดศกษาถงแนวคดและทฤษฎทเกยวของเพอเปนแนวทางในการสรางกรอบความคดในการวจยครงน ซงแนวคดและทฤษฎทเกยวของทส าคญ ไดแก 2.1 แนวคดเรองการมสวนรวมของประชาชน 2.2 แนวคดเรองปจจยทสงผลตอการน านโยบายไปปฏบต 2.3 แนวคดเรองเทคโนโลยสารสนเทศ 2.4 แนวคดเรองรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) และรฐบาลเปด (Open Government) 2.5 แนวคดเรองสอสงคม (Social Media) เครอขายทางสงคม (Social Network) และเฟซบก 2.6 ตวอยางการใชสอสงคมในตางประเทศ 2.7 งานวจยทเกยวของ แนวคดเรองการมสวนรวมของประชาชน

ความหมายของการมสวนรวม Creighton (2005) กลาววา “Public participation is the process by which public concerns, needs, and values are incorporated into governmental and corporate decision making. It is two-way communication and interaction, with the overall goal of better decision that are supported by the public” กลาวคอ “การมสวนรวมของประชาชน” คอ การมสวนรวมของประชาชนเปนกระบวนการทความหวงกงวง ความตองการ และคานยม รวมอยในกระบวนการตดสนใจของภาครฐ ผานกระบวนการสอสารแบบสองทางและการมปฏสมพนธกนโดยมเปาหมายรวมเพอทจะท าใหเกดการตดสนใจทดขนและไดรบการสนบสนนจากประชาชน ยวฒน วฒเมธ (2526) กลาววา “การมสวนรวม” คอ การเปดโอกาสใหประชาชน กลมคน หรอองคการประชาคม ไดเขามามสวนรวมในการคด รเรมพจารณา ตดสนใจ การรวมปฏบต รวมรบผดชอบ ในเรองตางๆ ไมวาจะเปนเรองของปจเจกบคคลหรอของกลมคนอนมผลกระทบถงประชาชนเอง รวมทงการประเมนโครงการและการแบงปนผลประโยชนโดยปราศจากขอก าหนดทมาจากบคคลภายนอกเพอใหเกดการด าเนนการพฒนาและการเปลยนแปลงไปในทศทางตามความตองการของสมาชกในชมชน และใหผทเขามามสวนรวมมความรสกเปนเจาของโครงการดวยการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมนน

17

วรช วรชนภาวรรณ (2530) ใหความหมายของ “การมสวนรวม” คอ กระบวนการทสงเสรม ชกน า สนบสนน และสรางโอกาสใหชาวบานทงในรปของสวนบคคลและกลมคนตางๆ ใหเขามามสวนรวมในการด าเนนกจกรรมใดกจกรรมหนงหรอหลายกจกรรม โดยจะตองเปนไปดวยความสมครใจ มใชเขามารวมเพราะการหวงรางวลผลตอบแทน และทส าคญคอการมสวนรวมนนจะตองสอดคลองกบชวต ความจ าเปน ความตองการ และวฒนธรรมของคนสวนใหญในชมชนดวย นรนทรชย พฒนพงศา (2547) ไดสรปความหมายวา “การมสวนรวม” คอ การทฝายใดฝายหนงไมเคยไดเขารวมในกจกรรมตางๆ หรอเขารวมการตดสนใจ หรอเคยเขารวมดวยเลกนอยไดเขารวมมากขน เปนไปอยางอสรภาพ เสมอภาค มใชเพยงมสวนรวมอยางผวเผนแตเขารวมดวยแทจรงยงขน และการเขารวมนนตองเรมตนตงแตขนแรกจนถงขนสดทายของโครงการ กลมพฒนาระบบสนบสนนการมสวนรวมในการพฒนาระบบราชการ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ หรอ ก.พ.ร. (2556) ไดรวบรวมค าเฉพาะเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน โดยไดรบการใหค าปรกษาแนะน าจาก ดร.อรพนท สพโชคชย กรรมการพฒนาระบบ ราชการเตมเวลา ไดสรปความหมายของ “การมสวนรวมของประชาชน หรอ Public Participation หรอ Citizen Engagement” วาหมายถง กระบวนการทประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยทเกยวของมโอกาสเขารวมในกระบวนการหรอขนตอนตางๆ ของการบรหาร ตงแตการรบรขอมลการปฏบตงาน การรวมแสดงทศนะความคดเหน การรวมเสนอปญหา และความตองการของชมชนและทองถน การรวมคดแนวทางแกไขปญหา การรวมในกระบวนการตดสนใจ การรวมในการด าเนนการและการรวมตดตามประเมนผล รวมทงการรวมรบผลประโยชนจากการพฒนา หรอความหมายของ “การมสวนรวมของประชาชน” ในอกทางหนง หมายถง กระบวนการสานสมพนธระหวางภาครฐและภาคประชาชน เพอสรางความเขาใจรวมและเพอใหการพฒนานโยบายและบรการสาธารณะเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน และสนองความตองการของประชาชนมากขน โดยเนนทกระบวนการทเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนเกยวของในกระบวนการตดสนใจของรฐ กระบวนการมสวนรวมของประชาชนเปนวธการทภาครฐ ภาคประชาสงคม และผเกยวของ มโอกาสเรยนรท าความเขาใจประเดนนโยบายสาธารณะรวมกน ปรกษาหารอรวมกน เพอแสวงหาทางเลอกทดทสด ทกฝายยอมรบมากทสด และมผลกระทบเชงลบนอยทสด หรออาจกลาวไดวา “การมสวนรวมของประชาชน” เปนกระบวนการทน าประชาชนและผทเกยวของทกภาคสวนเขามารวมในการหาวธแกไขปญหาทยงยากซบซอน รวมกนหาทางออกส าหรบการแกไขปญหาตางๆ ในทางสนต เปนทยอมรบหรอเปนฉนทามตของประชาส งคม และมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ โดยน าความเหนและขอเสนอแนะของประชาชนและผทเกยวของทกภาคสวนมาเปนองคประกอบส าคญในการตดสนใจและก าหนดแนวทางหรอนโยบายสาธารณะทภาครฐจะด าเนนการ

18

อรทย กกผล (2551) ใหสรปความหมาย “การมสวนรวมของประชาชน” หมายถง กระบวนการทใหประชาชนเขามามสวนเกยวของในการตดสนใจของรฐ ซงกระบวนการดงกลาวสามารถท าไดหลายรปแบบ หลายระดบ คอ 1) การใหประชาชนมสวนรวมในการรบรรบทราบขอเทจจรงเกยวกบโครงการทมผลกระทบตอประชาชน 2) การใหประชาชนมสวนรวมในการเสนอความคดเหนหรอใหขอมล 3) การรวมปรกษาหารอ และ 4) การใหอ านาจแกประชาชนในการตดสนใจ ซงเปนระดบสงสดของการมสวนรวมของประชาชน เชน การลงประชามต องคการสหประชาชาต ไดก าหนดความหมาย “การมสวนรวม” หมายถง การเปดโอกาสใหสมาชกทกคนในสงคม ไมวาจะเปนสงคมเลกหรอสงคมขนาดใหญ สามารถเขามามสวนชวยเหลออยางเตมทตอสงคมนนๆ (จนตวร เกษมศข, 2554) สรป การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการหรอขนตอนตางๆ ของหนวยงานภาครฐ ตงแตการรบรขอมลการปฏบตงาน การรวมแสดงทศนะความคดเหน การรวมเสนอปญหา และความตองการของประชาชน การรวมคดแนวทางแกไขปญหา การรวมในกระบวนการตดสนใจ การรวมในการด าเนนการและการรวมตดตามประเมนผล รวมทงการรวมรบผลประโยชน ระดบการมสวนรวม ปารชาต วลยเสถยร (2546) ไดสรปการมสวนรวมของประชาชนออกเปน 5 รปแบบ ดงน 1. การรบรขาวสาร (Public Information) 2. การปรกษาหารอ (Public Consultation) 3. การประชมรบฟงความคดเหน (Public Meeting) 4. การรวมในการตดสนใจ (Decision Making) 5. การใชกลไกทางกฎหมาย ในรปแบบน แมไมใชรปแบบการมสวนรวมของประชาชนโดยตรง แตเปนลกษณะของการเรยกรองสทธและการใชสทธของประชาชนเมอเหนวาเกดความไมโปรงใสหรอความไมเปนธรรมเกดขนในการด าเนนโครงการ Cohen & Unhoff (1977 อางใน ปารชาต วลยเสถยร, 2546) ไดเสนอขนตอนของการมสวนรวมของประชาชนไว 4 ขนตอน ดงน 1. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision Making) ประกอบดวย การรเรมตดสนใจ ด าเนนการตดสนใจ และตดสนใจปฏบตการ 2. การมสวนรวมในการการปฏบตการ (Implementation) ประกอบดวย การสนบสนนดานทรพยากร การบรหาร และการประสานขอความชวยเหลอ 3. การมสวนรวมในผลประโยชน (Benefits) ประกอบดวย ผลประโยชนทางวตถ ผลประโยชนทางดานสงคม และสวนบคคล

19

4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation) เปนการควบคม ตรวจสอบการด าเนนกจกรรมทงหมด และเปนการแสดงถงการปรบตวในการมสวนรวม ธระพงษ แกวหาวงษ (2543) ไดจ าแนกขนตอนของการมสวนรวมออกเปน 4 ขน ดงน ขนท 1 การมสวนรวมในการตดสนใจ ในกระบวนการน สงทตองกระท าเปนสงแรกคอ การก าหนดความตองการและการจดส าดบความส าคญ ตอจากนนคอการเลอกนโยบายและประชาชนทเกยวของ การตดสนใจนเปนกระบวนการตอเนองทตองด าเนนการไปเรอยๆ ตงแตการตดสนใจในชวงเรมตน การตดสนใจในบางชวงด าเนนการวางแผน และการตดสนใจในชวงการปฏบตตามแผนทวางไว ขนท 2 การมสวนรวมในการด าเนนการ ไดมาจากค าถามทวา ใครจะท าประโยชนใหแกโครงการไดบาง และจะท าประโยชนไดดวยวธใด เชน การชวยเหลอดานทรพยากร การบรหารงานและการประสานงาน การใหความชวยเหลอดานแรงงานหรอขอมล เปนตน ขนท 3 การมสวนรวมในการรวมรบผลประโยชน ในสวนทเกยวของกบผลประโยชนนน นอกจากความส าคญของผลประโยชนในเชงปรมาณและเชงคณภาพแลว ยงจะตองพจารณถงการกระจายผลประโยชนภายในกลมดวย รวมทงผลทเปนประโยชนในทางบวกและทางลบตอโครงการ ซงอาจจะเปนประโยชนหรอเปนโทษตอบคคลและสงคม ขนท 4 การมสวนรวมในการประเมนผล สงส าคญทจะตองสงเกตคอ ความเหน (Views) ความชอบ (Preferences) และความคาดหวง (Expectations) ซงมอทธพลทสามารถแปรเปลยนพฤตกรรมของบคคลในกลมตางๆ ได Arnstein (1969) ไดเสนอแนวคดเรองระดบของการมสวนรวมในลกษณะของขนบนได หรอทเรยกวา Ladder of Citizen Participation ซงแบงออกเปน 8 ขน ภาพประกอบท 2

ภาพประกอบท 2 Eight Rungs on a Ladder of Citizen Participation ทมา: Arnstein, 1969

20

ขนท 1 ขนการควบคม (Manipulation) ขนท 2 ขนการรกษา (Therapy) ทงสองขนนเรยกวา การมสวนรวมเทยมหรอไมมสวนรวม โดยมจดมงหมายคอการรกษาหรอใหการศกษาแกผเขารวม ซงถอวาเปนการบดเบอนการมสวนรวมของประชาชนใหกลายเปนเครองมอประชาสมพนธกจกรรมหรอนโยบายของผมอ านาจ ขนท 3 ขนการใหขอมล (Informing) เปนขนตอนแรกทส าคญทสดของการมสวนรวมของประชาชนทถกตองตามกฎหมาย แตบอยครงกเปนแคการใหขอมลขาวสารอยางเดยว (One way flow of information) ไมมชองทางในการตอบสนองความตองการหรอใหอ านาจแกประชาชนในการตอรองแตอยางใด ขนท 4 ขนการรบฟงความคดเหน (Consultation) เปนขนตอนของการปรกษาหารอ หรอชกชวนใหประชาชนออกมาแสดงความคดเหน แตยงไมถอวาเปนการมสวนรวมทแทจรง ขนท 5 ขนการปรกษาหารอ (Placation) เปนขนตอนทประชาชนสามารถแสดงความคดเหน ใหค าปรกษา หรอเขารวมในกระบวนการวางแผนได แตทายทสดแลวการตดสนใจยงคงอยในมอของผทมอ านาจ ขนท 6 ขนการเปนหนสวน (Partnership) เปนขนตอนทอ านาจถกจดสรรผานการเจรจาตอรองระหวางประชาชนและผมอ านาจ ซงทงสองฝายมความรบผดชอบรวมกนในการวางแผนและตดสนใจ ภายใตรปแบบของคณะกรรมรวม (Joint Committees) ขนท 7 ขนมอบหมายอ านาจ หรอการใชอ านาจผานตวแทน (Delegation) เปนขนตอนทประชาชนสามารถมบทบาทในการตดสนใจ วางแผน และด าเนนการตางๆ ได โดยผานทางตวแทน ขนท 8 ขนอ านาจของประชาชน (Citizen Control) ประชาชนไดรบการประกนวาการวางแผน การตดสนใจ และการด าเนนการตางๆ ทตนเขามามสวนรวมนนเปนไปในทศทางทประชาชนตองการอยางแทจรง ระดบขนบนไดทสงขนจะสะทอนอ านาจของประชาชนทมากขน ส าหรบ Arnstein ขนบนไดท 1 และ 2 ถอวายงไมเกดการมสวนรวมของประชาชน หรอทเรยกวา Nonparticipation สวนขนท 3 ถง 5 เรยกวา Tokenism หมายถง ประชาชนมโอกาสใหขอมลแสดงความคดเหนแตยงไมมอ านาจในการตดสนใจ และในขนท 6, 7 และ 8 ถอวาประชาชนมอ านาจในการตดสนใจ หรอเรยกวา Citizen Power และจากตวแบบนสะทอนใหเหนวา การมสวนรวมในระดบเปนภาคหนสวน (Partnership) เปนจดเรมตนของบทบาทและอ านาจของประชาชนอยางแทจรง (อรทย กกผล, 2552) และจากแนวคดของ Arnstein (อางใน ธระพงษ แกวหาวงษ, 2543) จะเหนไดวา ในขนของบนได Manipulation และ Therapy เรยกวา Nonparticipation คอ การมสวนรวมเทยมหรอไมมสวนรวม เปนขนทประชาชนเขาไมถงการมสวนรวมทแทจรงในการตดสนใจ ในกรณนจะมกลมบคคลจ านวนหนงทมอ านาจเทานนท าหนาทตดสนใจ โดยไมมการพดถงเนอหา ว ธการของ

21

ตดสนใจ หรอต าแหนงอ านาจหนาทของผมอ านาจในการตดสนใจนน ในขนท 2 สรางขนเพอทดแทนการมสวนรวมทแทจรง วตถประสงคทแทจรงของทงสองขน ไมใชการท าใหประชาชนเขาถงการมสวนรวมในการวางแผนหรอควบคมโครงการ แตเปนการชวยใหผทมอ านาจด าเนนการในการใหการศกษา (Educated) หรอการใหค าชแจงแกประชาชนทเขารวมเทานน สวนบนไดขนท 3 ถง 5 เรยกวา Tokenism คอ การมสวนรวมในเชงพธกรรม หรอการมสวนบางสวน โดยในขนท 3 คอ ขนของการใหขอมลขาวสาร และขนท 4 คอ ขนของการปรกษาหารอ ความเหนหรอขอคดเหนของประชาชนไดรบการรบฟงจากผทมอ านาจมากขน แตภายใตเงอนไขเหลาน ยงไมสามารถทจะมหลกประกนไดวา การแสดงความคดเหนออกไปนนจะไดรบการยอมรบจากผมอ านาจ ซงการมสวนรวมทถกจ ากดอยในระดบน จะไมสามารถท าใหเกดการเปลยนแปลงใดๆ ตามขอเรยกรองตางๆ กลาวคอ เปนเสมอนการยอมใหคนทไรอ านาจ (Have-nots) แสดงความคดเหนตางๆ ได แตยงคงไวซงอ านาจในการตดสนใจของผทมอ านาจเหมอนเดม บนไดขนขนท 6 ถง 8 เรยกวา Citizen Control คอ อ านาจของประชาชน ซงเปนการเพมระดบการมสวนรวมของประชาชนในเรองการตดสนใจมากขน โดยในขนท 6 คอ ขนการเปนหนสวน ประชาชนสามารถเขารวมในการเจรจาตอรองผลประโยชนตางๆ กบผมอ านาจได สวนในขนท 7 คอ ขนมอบหมายอ านาจหรอใชอ านาจผานตวแทน และขนท 8 คอ ขนอ านาจของประชาชน ในขนตอนน เปนการใชอ านาจการตดสนใจของประชาชนผานตวแทนหรอประชาชนเปนผใชอ านาจจนเอง แนวคดการมสวนรวมของ Arnstein มองความเขมของการมสวนรวมในแงของการมอ านาจในการตดสนใจของประชาชน ซงมพสยของความเขมของการมส วนรวมตงแตการไมมอ านาจในการตดสนใจเลยไปจนถงการมอ านาจในการตดสนใจอยางเตมท ซงในการวดการมสวนรวมในมตเชงคณภาพเกยวกบระดบความเขมของการมสวนรวมของ Arnstein สามารถวดไดครอบคลมและท าไดยากในทางปฏบต International Association for Public Participation: IAP2 (2007) ไดน าเสนอแนวคดเรองระดบการมสวนรวมของประชาชน (Spectrum of Public Participation) โดยแบงออกเปน 5 ระดบ ซง แสดงดงภาพประกอบท 3

22

ภาพประกอบท 3 IAP2 Spectrum of Public Participation ทมา: International Association for Public Participation, 2007

1. ระดบการใหขอมล (Inform) เปนการใหขอมลขาวสารแกประชาชนเกยวกบกจกรรมตางๆ ของหนวยงานภาครฐ เปนระดบทประชาชนเขามามสวนรวมในขนตอนนอยทสด ซงเปนสทธพนฐานของประชาชนในการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบงานของภาครฐ โดยหนวยงานภาครฐมหนาทในการน าเสนอขอมลทเปนจรง ถกตอง ทนสมย และประชาชนสามารถเขาถงได รปแบบการมสวนรวมในลกษณะน เชน การจดท าสอเผยแพร การพาชมสถานทจรง การจดกจกรรมเปดบาน (Open Houses) และ website 2. ระดบปรกษาหารอ (Consult) การใหประชาชนมสวนรวมในการใหขอมลเทจจรง ความรสก และความคดเหน ประกอบการตดสนใจ ดงนนประชาชนมบทบาทในฐานะการใหขอมล แตการตดสนใจเปนของหนวยงานภาครฐ รปแบบการมสวนรวมในลกษณะน เชน การส ารวจความคดเหน และการประชมสาธารณะ เปนตน 3. ระดบเขามาเกยวของ (Involve) การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการท างานตลอดจนกระบวนการตดสนใจ หรอเขามาเกยวของในกระบวนการก าหนดนโยบาย การวางแผนโครงการ และวธการท างาน โดยหนวยงานภาครฐมหนาทจดระบบอ านวยความสะดวก ยอมรบการเสนอแนะ และการตดสนใจรวมกบภาคประชาชน การมสวนรวมในระดบนมกด าเนนการในรปแบบการประชมเชงปฏบตการ 4. ระดบรวมมอ (Collaborate) การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในระดบสง โดยประชาชนและภาครฐจะท างานรวมกนในกระบวนการของการตดสนใจ เชน คณะกรรมการรวมภาครฐและเอกชน คณะทปรกษาภาคประชาชน เปนตน

23

5. ระดบเสรมอ านาจ (Empower) เปนระดบทใหบทบาทแกประชาชนในระดบทสงสด เพราะใหประชาชนเปนผตดสนใจ รฐจะด าเนนการตามการตดสนใจนน ระดบการมสวนรวมของประชาชนในระดบสงสดนเนนใหประชาชนเปนเจาของด าเนนภารกจและภาครฐมหนาทในการสงเสรมสนบสนนเทานน รปแบบการมสวนรวมในระดบน เชน การลงประชามต และการแกไขปญหาความขดแยงโดยกระบวนการประชาคม เปนตน ระดบการมสวนรวมตามหลกการทวไปของนรนทรชย พฒนพงศา (2547) แบงออกเปน 5 ระดบกวางๆ ดงน 1. การมสวนรวมเปนผใหขอมล 2. การมสวนรวมรบรขอมล-ขาวสาร 3. การมสวนรวมตดสนใจ 4. การมสวนรวมท า คอ รวมในขนตอนการด าเนนงาน 5. การมสวนรวมสนบสนน คอ ไมมโอกาสรวมท า แตมสวนรวมชวยเหลอดานอนๆ และนรนทรชย พฒนพงศา (2547) ไดน าความคดของเรองระดบการมสวนรวมของ นนท กอแกวทองด (2543) ทแบงออกเปน 3 ระดบ คอ 1. ระดบทประชาชนไมมสวนรวม 2. ระดบทประชาชนมสวนรวมปานกลาง และ 3. ระดบทประชาชนมสวนรวมเตมท มาปรบปรงและน าเสนอดงตารางท 1

ตารางท 1 ระดบการมสวนรวมของประชาชน

ระดบการมสวนรวม ขนตอนการมสวนรวม

ระดบทประชาชนมสวนรวมเตมท

8) ประชาชนคอผก าหนดสงทตองการและรวมจดการ 7) ประชาชนไดควบคมบางสวน 6) ประชาชนและรฐมสวนรวมเทากน (โดยรฐถอวาประชาชนเปนห “หนสวน”

ระดบทประชาชนมสวนรวมปานกลาง

5) รฐใหประชาชนเขารวมไดบางสวน เชน เปนทปรกษา เขาเปนกรรมการ (แตเพยงบางสวน) 4) ประชาชนไดรบการปรกษา (โดยมการถามความตองการบาง)

ระดบทประชาชนไมมสวนรวม 3) รฐบอกใหทราบวา “มอะไรบาง” 2) รฐคอผจดการ 1) รฐคอผก าหนด (คดใหแทน)

ทมา: นรนทรชย พฒนพงศา, 2547

24

ถวลวด บรกล (2552) กลาววา ระดบชนของการมสวนรวมมหลายระดบ อาทเชน 1. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision Making) 2. การมสวนรวมในการด าเนนการ (Implementation) 3. การมสวนรวมในการรบผลประโยชน (Benefit) 4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation) ซงการใหประชาชนมสวนรวมสามารถท าไดหลายระดบขนอยกบรฐบาลแตละยควาจะใหความส าคญตอประชาชนมากนอยตางกน โดยแสดงความสมพนธระหวางการมสวนรวมของประชาชนกบอ านาจของรฐบาล ซงมความสมพนธเชงลบตอกน กลาวคอ ถาประชาชนมสวนรวมมาก รฐบาลกจะมอ านาจนอยลงหรอในทางกลบกน แสดงดงภาพประกอบท 4

ภาพประกอบท 4 การใหประชาชนมสวนรวม ทมา: ถวลวด บรกล, 2552 1. ประชาชนเปนผใชอ านาจ หมายถง ใหประชาชนเขาจดการหรอด าเนนการเอง โดยไมมการตดตอกบรฐบาลกอน ซงอาจมการโตตอบจากรฐบาล ตวอยางเชน การตงศาลเตย การเดนขบวน การเขายดสถานทของทางราชการเพอเรยกรองความเปนธรรม เปนตน 2. ประชาชนและรฐบาลรวมกนแกปญหา โดยมอ านาจเทาเทยมกน 3. ประชาชนเปนทปรกษาหมายถง รฐบาลขอความคดเหนจากประชาชนและตงใจทกระท าตามความเหนนน แตยงมอ านาจทจะไมรบความคดเหนนนไปปฏบต 4. ประชาชนแสดงความคดเหน รฐบาลใหโอกาสประชาชนไดแสดงความคดเหนในบางเรอง แตมกไมน าความเหนไปปฏบตและยงมอ านาจทจะไมรบฟงความคดเหนนน

25

5. ประชาชนรบทราบ เปนการแถลงขาวสารและ/ หรอมตของรฐบาลใหประชาชนไดรบทราบ ประชาชนอาจมปฏกรยาโตตอบหรอไมมกได 6. รฐบาลใชอ านาจ กลาวคอ รฐบาลใชอ านาจจดการโดยไมแจงใหประชาชนทราบลวงหนา จากการศกษาล าดบขนของการใหประชาชนมสวนรวมขางตน พบวา ประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจ มสวนรวมด าเนนการ และมสวนรวมสนบสนน ซงการมสวนรวมของประชาชนนน มหลายระดบขนอยกบการใหความส าคญของรฐบาล ซงสามารถจดล าดบการมสวนรวมของประชาชนจากมากไปหานอยไดดงน คอ ประชาชนเปนผใชอ านาจ ประชาชนมสวนรวม ประชาชนเปนทปรกษา ประชาชนแสดงความคดเหน ประชาชนรบทราบ และรฐบาลใชอ านาจ ถวลวด บรกล (2552) เหนวา การแบงระดบขนการมสวนรวมของประชาชนแบงไดหลายวธขนอยกบวตถประสงคและความละเอยดของการแบงเปนส าคญ การแบงระดบขนการมสวนรวมของประชาชนจากระดบต าสดไปหาระดบสงสด แบงออกเปน 7 ระดบ และจ านวนประชาชนทเขามามสวนรวมในแตละระดบจะเปนปฏภาคกบระดบของการมสวนรวม กลาวคอ ถาระดบการมสวนรวมต า จ านวนประชาชนทเขามามสวนรวมจะมาก และยงระดบการมสวนรวมสงขนเพยงใด จ านวนประชาชนทเขามามสวนรวมกจะลดลงตามล าดบ รายละเอยดแตละระดบมดงน 1. ระดบการใหขอมล เปนระดบต าสดและเปนวธการทงายทสดของการตดตอสอสารระหวางผก าหนดนโยบายหรอผวางแผนโครงการกบประชาชน เพอใหขอมลแกประชาชนเกยวกบการตดสนใจของผก าหนดนโยบายหรอผวางแผนโครงการ แตไมเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนหรอเขามาเกยวของใดๆ เชน การแถลงขาว การแสดงนทรรศการ และการท าหนงสอพมพใหขอมลเกยวกบกจกรรมตางๆ ตลอดจนการใชสอตางๆ เชน โทรทศน วทย สอบคคล และหอกระจายขาว เปนตน อยางไรกด เพอปองกนมใหรฐบาลหรอเจาหนาทของรฐใชอ านาจดลพนจในการใหหรอไมใหขอมลดงกลาวแกประชาชน จงควรมขอก าหนดใหรฐบาลหรอเจาหนาทของรฐตองกระท าและกระท าอยางทวถงดวย ยกเวนขอมลบางประเภท เชน เรองเกยวกบความมนคงของชาต เปนตน นอกจากน การใหขอมลแกประชาชนจะตองใหอยางทวถง ถกตอง เทยงตรง ทนการณ เขาใจไดงาย และไมมคาใชจายมาเปนอปสรรคในการไดรบขอมลนนๆ 2. ระดบการเปดรบความคดเหนของประชาชน เปนระดบขนทสงกวาระดบแรก กลาวคอ ผก าหนดนโยบายหรอผวางแผนโครงการเชญชวนใหประชาชนแสดงความคดเหนเพอใหไดขอมลมากขน และประเดนในการประเมนขอดขอเสยชดเจนยงขน ซงการรบฟงความคดเหนนจะกระท าไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลตอเนอง ประชาชน ผมสวนไดสวนเสย ไดมขอมลทถกตองและเพยงพอ 3. ระดบการปรกษาหารอ เปนระดบขนการมสวนรวมของประชาชนทสงกวาการเปดรบความคดเหนจากประชาชน เปนการเจรจากนอยางเปนทางการระหวางผก าหนดนโยบายและ

26

ผวางโครงการและประชาชน เพอประเมนความกาวหนาหรอระบประเดนหรอขอสงสยตางๆ เชน การจดประชม การจดสมมนาเชงปฏบตการ ตลอดจนการเปดกวางรบฟงความคดเห นโดยใชรปแบบตางๆ เชน การสนทนากลม และประชาเสวนา เปนตน 4. ระดบการวางแผนรวมกน เปนระดยขนทสงกวาการปรกษาหารอ กลาวคอ เปนเรองการมสวนรวมทมขอบเขตกวางมากขน มความรบผดชอบรวมกนในการวางแผนเตรยมโครงการ และผลทเกดขนจากการด าเนนโครงการ เหมาะสมทจะใชส าหรบการพจารณาประเดนทมความยงยากซบซอนและมขอโตแยงมาก เชน การใหกลมทปรกษาซงเปนผทรงคณวฒในสาขาตางๆ ทเกยวของ การใชอนญาโตตลาการเพอแกปญหาขอขดแยง และการเจรจา เพอหาทางประนประนอมกน การประชมวางแผนแบบมสวนรวม เปนตน 5. ระดบการรวมปฏบต เปนระดบขนทสงถดไปจากระดบการวางแผนรวมกน กลาวคอ เปนระดบทผรบผดชอบนโยบายหรอโครงการกบประชาชนรวมกนด าเนนการตามนโยบายหรอโครงการ เปนขนการน านโยบายไปปฏบตรวมกนเพอใหบรรลผลตามวตถประสงคทวางไว 6. รวมตดตามตรวจสอบและประเมนผล เปนระดบการมสวนรวมทมผเขารวมนอย แตมประโยชนทผเกยวของหรอไดรบผลกระทบสามารถมาคอยตดตามการด าเนนกจกรรมนนๆ ได รปแบบของการตดตามตรวจสอบหรอประเมนผลอาจอยในรปของการจดตงคณะกรรมการตดตามประเมนผลทมาจากหลายฝาย การสอบถามประชาชนโดยการท าการส ารวจเพอใหประชาชนประเมน การประเมนผลนมความส าคญมาก เพราะจะมผลตอการพจารณาจดสรรผลประโยชน การยตหรอคงไว ตลอดจนการปรบปรงนโยบายหรอโครงการ 7. ระดบการควบคมโดยประชาชน เปนระดบสงสดของการมสวนรวมโดยประชาชนเพอแกปญหาขอขดแยงทมอยทงหมด เชน การลงประชามต เปนตน จฑารตน ชมพนธ (2555) ไดเสนอระดบการมสวนรวมของประชาชน จากการน าแนวคดของนกวชาการดานการมสวนรวมหลายทานมาประยกตเขาดวยกน ซงไดแก Arnstein (1969), Petts (1999), Sinclair & Diduck (1995) และถวลวด บรกล (2552) โดยไดแบงระดบการมสวนรวมออกเปน 7 ระดบ ดงภาพประกอบท 5

27

ภาพประกอบท 5 ระดบการมสวนรวมของประชาชน ทดดแปลงมาจาก Arnstein (1969), Petts (1999) และ Diduck & Sinclair (2002)

ทมา: จฑารตน ชมพนธ, 2555 1. ระดบการใหขอมล (Informing) เปนระดบการมสวนรวมทต าทสด โดยรฐหรอเจาของโครงการใหขอทเกยวของกบประชาชนเมอกจกรรมหรอโครงการตางๆ ไดถกรเรมขน โดยประชาชนมสทธเพยงการเขาถงขอมลขาวสารเทานน โดยไมมชองทางในการแสดงความคดเหนหรอเกยวของใดๆ กบการตดสนใจนนๆ อยางไรกตาม กอาจกลาวไดวา ระดบการเขาถงขอมลขาวสารของประชาชนและผมสวนไดสวนเสยนน เปนจดเรมตนของการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม วธการใหขอมลมไดหลายวธ เชน การประกาศผานหนงสอพมพ การแจกแผนพบ การแสดงนทรรศการ เปนตน 2. ระดบการรบฟงความคดเหนของประชาชน (Information Provision) เปนระดบทสงขน ซงเมอประชาชนและผมสวนไดสวนเสยไดรบขอมลขาวสารแลว สามารถทจะตนหาสาเหตของปญหา วเคราะหความจ าเปนและความตองการของกจกรรมหรอโครงการ และพจารณาถงขอดขอเสยของทางเลอกตางๆ ได โดยทรฐหรอผมอ านาจตดสนใจเชญชวนใหประชาชน ผมสวนไดสวนเสย รวมแสดงความคดเหนตอกจกรรม หรอโครงการนนๆ เพอใหผมอ านาจในการตดสนใจน าไปใชประกอบการตดสนใจตอไป 3. ระดบการปรกษาหารอ (Consultation) เปนระดบขนทเปดโอกาสใหมการเจรจากนอยางเปนรปแบบระหวางผก าหนดนโยบาย เจาของโครงการ ประชาชนผไดรบผลกระทบ และสาธารณชน มจดมงหมายเพอน าขอมลและผลการศกษามาปรกษาหารอกบประชาชนในประเดนปญหา และหาทางเลอกทางแกไขทเกยวของกบนโยบาย/ โครงการนนๆ โดยเปดโอกาสให

28

ประชาชนสามารถแสดงความคดเหนได แตไมมหลกประกนวาแนวคดเหลานนจะถกน าเข าสกระบวนการพจารณาอยางเหมาะสมและมผลตอการตดสนใจเพยงใด 4. ระดบการสรางความรวมมอ/ การวางแผนรวมกน (Involvement) เปนระดบทเปดโอกาสใหมการสอสารแบบสองทาง มขอบเขตทกวางขน มการรบฟงความคดเหนของประชาชนเกยวกบโครงการ เปดโอกาสใหมการวางแผนรวมกนในการเตรยมหรอการด าเนนโครงการ โดยเฉพาะความคดเหนทน าไปสการลดผลกระทบทอาจจะเกดจากการด าเนนการโครงการหรอการลดปญหาความขดแยง เหมาะส าหรบการพจารณาประเดนทมความยงยากซบซอน หรอมขอโตแยงมาก อยางไรกตาม ผมอ านาจตดสนใจยงคงอ านาจการตดสนใจขนสดทาย 5. ระดบการรวมด าเนนการ (Partnership) ในระดบน ผมอ านาจตดสนใจ ผด าเนนนโยบาย/ โครงการ และประชาชน รวมกนจดท าหรอด าเนนการตามนโยบาย/ โครงการนนๆ เปนการปฏบตตามนโยบายหรอด าเนนโครงการรวมกนเพอบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทวางไว 6. ระดบการรวมตดสนใจ รวมตดตามตรวจสอบและประเมนผล (Delegated Power) เปนระดบทประชาชนมสทธในการแลกเปลยนกบผมอ านาจตดสนใจ และสามารถเขารวมตรวจสอบและตดตามผลการด าเนนกจกรรมหรอโครงการนนๆ วาบรรลวตถประสงคและเปาหมายทตงไวหรอไม 7. ระดบการควบคมโดยประชาชน (Citizen Control) เปนระดบการมสวนรวมสงสด โดยประชาชนสามารถรเรมนโยบาย วางแผน และด าเนนการโครงการตางๆ ไดเองตงแตตน โดยเจาหนาท/ หนวยงานของรฐเปนเพยงผใหการสนบสนนการด าเนนงาน สรป การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการหรอขนตอนตางๆ ของหนวยงานภาครฐ ตงแตการรบรขอมลการปฏบตงาน การรวมแสดงทศนะความคดเหน การรวมเสนอปญหา และความตองการของประชาชน การรวมคดแนวทางแกไขปญหา การรวมในกระบวนการตดสนใจ การรวมในการด าเนนการ และการรวมตดตามประเมนผล รวมทงการรวมรบผลประโยชน ในงานวจยฉบบใช แนวคดเรองระดบของการมสวนรวมทางอเลกทรอนกส (e-Participation Index) ขององคการสหประชาชาต รวมกบแนวคดเรองระดบการมสวนรวมของ Arnstein (1969), Cohen & Unhoff (1977), Diduck & Sinclair (2002), Petts (1999), International Association for Public Participation (2007), ธระพงษ แกวหาวงษ (2543), นนท กอแกวทองด (2543), ปารชาต วลยเสถยร (2546), นรทรชย พฒนพงศา (2547),ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551), ถวลวด บรกล (2552), จฑารตน ชมพนธ (2555) และส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) (2555) โดยสงเคราะหออกมาได 3 ขน ประกอบดวย 1) การใหขอมลขาวสาร 2) การปรกษาหารอ และ 3) การตดสนใจ

29

แนวคดเรองปจจยทสงผลตอการน านโยบายไปปฏบต

ความหมายของการน านโยบายไปปฏบต Pressman and Wildavsky (1973) ใหค านยามวา “การน านโยบายไปปฏบต” หมายถง การด าเนนงานใหลลวง ใหประสบความส าเรจ ใหครบถวน ใหเกดผลผลต และใหสมบรณ ซงสงเหลานเปนสงทรฐบาลก าลงปฏบตอยและเปนธรรมชาตของนโยบาย Van Meter and Van Horn (1975) ใหความหมายวา “การน านโยบายไปปฏบต” คอ กจกรรมทด าเนนการโดยบคคลหรอกลมบคคล ทงภาครฐและเอกชน ทมงใหเกดความส าเรจตามวตถประสงคของนโยบายซงไดมการตดสนใจไวกอนหนานแลว Sabatier and Mazmanian (1980) กลาววา “การน านโยบายไปปฏบต” เปนกระบวนการของการน านโยบายพนฐานซงอาจอยในรปของกฎหมาย ค าพพากษาของศาล ค าสงของรฐบาล หรอมตของคณะรฐมนตร ไปด าเนนการใหลลวง Bardach (1980) อธบายวา “การน านโยบายไปปฏบต” คอ กระบวนการของการจดการกลยทธทเกยวของกบการปฏสมพนธระหวางกลมผลประโยชนตางๆ เพอใหบรรลเปาหมายของกลม Susan Barrett and Colin Fudge (1981) กลาววา “A policy – centred approach, by which policy is the starting point, the trigger for action, and implementation a logical step – by – step progression from policy intention to action” หมายถง เปนการมองจากจดเรมตนของนโยบายสการปฏบต ซงการน านโยบายไปปฏบตเปนขนตอนทเปนเหตเปนผลทตอเนองกนเปนขบวนการจากนโยบายสการปฏบต Putt and Springer (1989) อธบายวา “การน านโยบายไปปฏบต” หมายถง อนกรมของกจกรรมและการตดสนใจทเปนไปอยางตอเนอง ซงเกดขนจากการแปลงขอความนโยบายใหไปสการปฏบต โดยการกระตน การท าใหขอความนโยบายชดเจน และการมความคดรเรม การแสดงเจตนาจะชวยใหการน านโยบายไปปฏบตใหเกดผล กลา ทองขาว (2534) ศกษาเรองการวเคราะหปจจยทสงผลตอความส าเรจของการน านโยบายสาธารณะไปปฏบต กรณศกษา นโยบายรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต ซงไดก าหนดนยามของ “การน านโยบายไปปฏบตเอาไว” หมายถง การด าเนนงานของบคคล กลมบคคล หรอองคการ ทงภาครฐและเอกชน โดยมงทจะท าใหวตถประสงคและเปาหมายตามอาณตของนโยบายบรรลผลส าเรจโดยตรง ทงน ลกษณะของการด าเนนการดงกลาวจะตองสงเกตและตรวจสอบไดจากปรากฎการณทเปนจรง สมพร เฟองจนทร (2539) ไดสรปวา “การน านโยบายไปปฏบต” เปนกระบวนการ เปนผลตอเนองมาจากขนตอนการก าหนดนโยบาย และเปนกจกรรมทมการก าหนดเปาหมายไวลวงหนาวาตองการผลสดทายเปนเชนไร

30

ศภชย ยาวะประภาษ (2538) ไดสรปความเหนเรอง “การน านโยบายไปปฏบต” จากนกวชาการตางๆ เอาไว 2 ประเดน ดงน 1. การน านโยบายไปปฏบตเปนกระบวนการ กลาวคอ มความตอเนองไมหยดนง มขนมตอนในการด าเนนกจกรรม ไมใชกจกรรมทเกดชวครงชวคราวแลวเลอนหายไป แตเปนกจกรรมทตอเนองไมหยดยง แตละขนตอนมความสมพนธกนตลอดเวลา 2. การน านโยบายไปปฏบตเปนการด าเนนการใหส าเรจลลวงตามเปาหมายของนโยบาย ซงแฝงความหมายวา กอนการน านโยบายไปปฏบตตองมตวนโยบายกอนและตองมเปาหมายหรอวตถประสงคก าหนดไวดวย นนคอ การน านโยบายไปปฏบตเปนขนตอนหนงในขนตอนนโยบายทงหมด โดยเปนขนตอนทสบเนองจากการก าหนดนโยบาย และกลาวถงกจกรรมในขนตอนของการน านโยบายไปปฏบตวาครอบคลมถงการแปลงวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนดไวในกฎหมายหรอพระราชบญญต ซงโดยปกตมกจะกวาง คลมเครอ และก ากวม ใหเปนโครงการหรอกจกรรมทชดเจนและเปนรปธรรม การระดมทรพยากรตางๆ ไดแก บคลากร งบประมาณ เครองมอเครองใช และวสดอปกรณตางๆ ทจ าเปน เพอด าเนนการใหส าเรจลลวงตามเปาหมายทไดก าหนดไวแลว การวางแผนและวางรปโครงการ เพอใหตอบสนองตอเปาหมายทก าหนดไว การจดองคการและปฏบตการใหเปนไปตามโครงการทวางรปและก าหนดแผนไว วรเดช จนทรศร (2540) อธบายวา “การน านโยบายไปปฏบต” เปนเรองของการศกษาวา องคการทรบผดชอบสามารถน าและกระตนใหทรพยากรทางการบรหาร ตลอดจนกลไกทส าคญทงมวลปฏบตงานใหบรรลตามนโยบายทระบไวหรอไม แคไหน เพยงใด หรอกลาวอกนยหนงวา การน านโยบายไปปฏบตใหความสนใจเกยวกบเรองของความสามารถทจะผลกดนใหการท างานของกลไกทส าคญทงหมดสามารถบรรลผลลพธทไดตงเปาหมายเอาไว แนวคด ทฤษฎ ทเกยวของกบการน านโยบายไปปฏบต Pressman and Wildavsky (1973) ไดอธบายถงแนวทางในการน านโยบายไปปฏบตเอาไวดงน 1. แนวทางการน านโยบายไปปฏบตควรจะท าใหงาย ไมซบซอน (Simplicity) เพราะยงขนตอนในการปฏบตมนอยเทาใด โอกาสทจะเกดความลมเหลวกจะมนอยเทานน 2. ในการน านโยบายไปปฏบต จ านวนผเขามามสวนรวมในการตดสนใจมมากเทาใด กยงจะมปญหาในเรองของความคดเหนทไมตรงกนตามมา ซงจะท าใหเกดความลาชาตามมาดวย 3. นโยบายควรตงอยบนพนฐานทางทฤษฎทถกตอง เพราะการใชทฤษฎทผดจะท าใหขอก าหนดของนโยบายเกดความผดพลาด 4. เงอนไขทน ามาซงความลมเหลวของการน านโยบายไปปฏบต คอ การขาดความเชอมโยงระหวางการก าหนดนโยบายกบการน านโยบายไปปฏบต หากนโยบายทก าหนดจาก

31

สวนกลาง แตน านโยบายไปปฏบตอยในทองถน ความรบผดชอบตอนโยบายยอมตางกน การน านโยบายไปปฏบตจงควรมความเชอมโยงกบการก าหนดนโยบาย Van Meter and Van Horn (1975) ไดเสนอตวแบบเชงสมมตฐานของการน านโยบายไปปฏบต เรยกวา ตวแบบกระบวนการน านโยบายไปปฏบต (A Model of the Policy Implementation Process) ซงตวแบบดงกลาวประกอบดวย ตวแปรทเชอมโยงระหวางนโยบายและผลการปฏบตตามนโยบาย ทงหมด 6 ตวแปร ซงสามารถแบงออกเปน 2 กลม ดงน กลมตวแปรภายนอก (External Variables) ม 2 ตวแปร ไดแก มาตรฐานนโยบายและวตถประสงค (Policy Standards and Objectives) และทรพยากร (Policy Resources) กลมตวแปรภายใน (Internal Variables) ม 4 ตวแปร ไดแก การสอสารระหวางองคการและกจกรรมการเสรมแรง (Inter-Organizational Communication and Enforcement Activities) ลกษณะของหนวยงานทน านโยบายไปปฏบต (The Characteristic of Implementation Agencies) เงอนไขทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง (Economics, Social, and Political Conditions) และทศนคตของผปฏบต (The Disposition of Implementation) ตวแปรดงกลาว สรปสาระส าคญไดดงน 1. มาตรฐานนโยบายและวตถประสงค (Policy Standards and Objectives) ลกษณะของนโยบายมความส าคญเนองจากจะน าไปสการก าหนดแนวทางการปฏบต ฉะนนนโยบายทก าหนดขนจะตองมความชดเจนในวตถประสงคหรอความมงหวงทตองการใหเกดขน โดยมาตรฐานนโยบายจะเชอมโยงหรอแสดงใหเหนถงเกณฑทใชในการประเมนผลส าเรจของนโยบาย 2. ทรพยากร (Policy Resources) การมทรพยากรเพยงพอทจะชวยใหสามารถน านโยบายไปสการปฏบตมผลส าเรจได ซงทรพยากรนหมายรวมทงงบประมาณ และสงอ านวยความสะดวกตางๆ เนองจากเปนทยอมรบกนแลววา งบประมาณไมใชปจจยเดยวทท าใหนโยบายประสบผลส าเรจได 3. การสอสารระหวางองคการและกจกรรมการเส รมแรง ( Inter-Organizational Communication and Enforcement Activities) ปจจยทส าคญอกประการหนงของการน านโยบายไปปฏบต คอ กลไกในการตดตอสอสารระหวางองคการ จะตองชวยใหผทเกยวของในการน านโยบายไปปฏบตมความรความเขาใจในความมงหวงหรอวตถประสงคของนโยบายทตรงกน เพอน าไปสการก าหนดแนวทางปฏบตหรอกจกรรมการด าเนนงานทชดเจนและเปนมาตรฐานเดยวกนทจะเสรมใหการน านโยบายไปปฏบตประสบผลส าเรจ 4. ลกษณะของหนวยงานทน านโยบายไปปฏบต (The Characteristic of Implementation Agencies) ศกยภาพของหนวยงานทน านโยบายไปปฏบตเปนปจจยทส าคญอกประการหนงโดยศกยภาพของหนวยงานขนอยกบลกษณะหลายประการ เชน ความสามารถของผปฏบตหรอทมงาน โครงสรางขององคกรทแสดงถงระดบความมากนอยของการควบคมบงคบบญชาความพรอมของ

32

ทรพยากรอนๆ ของหนวยงาน ความมากนอยของการสนบสนนจากฝายตางๆ 5. เงอนไขทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง (Economics, Social, and Political Conditions) เงอนไขดงกลาวเปนตวแปรดานสภาพแวดลอมทมผลตอการน านโยบายไปปฏบต ไดแก สภาพของเศรษฐกจทมผลตอความเพยงพอในการจดสรรทรพยากรใหแกแผนงาน โครงการ ความคดเหนทงในเชงคดคานหรอสนบสนนของประชาชน กลมผน า กลมผลประโยชน นกการเมอง และกลมผทเกยวของตางๆ ทมตอนโยบายนน 6. ทศนคตของผปฏบต (The Disposition of Implementation) ความรสกของผปฏบตทมตอนโยบาย อนไดแก การยอมรบ การปฏเสธ ความเขาใจ การวางเฉย ความมากนอยของความรสกรบผดชอบการด าเนนงานตามนโยบาย เหลานมผลตอการความส าเรจในการน านโยบายไปปฏบต ปจจยและความสมพนธของปจจยตางๆ ตามตวแบบของ Van Meter and Van Horn แสดงใหเหนวา ปจจยดานลกษณะหนวยงานทน าไปปฏบต ทศนคตของผปฏบต และเงอนไขทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง มผลโดยตรงตอการน านโยบายไปปฏบต นอกจากนนปจจยตางๆ ยงมความสมพนธตอกนในลกษณะตางๆ ดงภาพประกอบท 6

ภาพประกอบท 6 ตวแบบกระบวนการน านโยบายไปปฏบต (A Model of the Policy Implementation Process)

ทมา: Van Meter and Van Horn, 1975

33

Sabatier & Mazmanian (1980) ไดเสนอกรอบความคดเกยวกบการน านโยบายไปปฏบต โดยเนนตวแปรในขนตอนของการน านโยบายไปปฏบต ไดแก ตวแปรอสระจ านวน 3 ตวแปร คอ ความยากงายของปญหาทสามารถแกไขไดโดยตวนโยบาย (Tractability of the problem address by a statue) ความสามารถของนโยบายในการก าหนดโครงสรางของการปฏบต (Ability of statue to structure implementation) และตวแปรอนๆ ทมใชสาระของนโยบาย (Non-statue variable affecting implementation) รายละเอยดของแตละตวแปรม ดงน 1. ความยากงายของปญหาทสามารถแกไขไดโดยตวนโยบาย (Tractability of the problem address by a statue) การแกไขปญหาเปนทมาของนโยบายทมความแตกตางกน บางปญหาอาจจะแกไขไดโดยงาย บางปญหาอาจแกไขไดยาก ทงนขนอยกบตวแปรทเกยวของ คอ การมทฤษฎทเชอถอไดทมกรอบการมองปญหาทถกตอง และมการอางองหลกวชาในการแกไขปญหา ระดบของพฤตกรรมของกลมเปาหมายทตองการจะควบคม ถาพฤตกรรมทตองการควบคมของกลมเปาหมายมมาก โอกาสทจะท าใหนโยบายบรรลวตถประสงคจะมนอย นอกจากนน ยงขนอยกบลกษณะและขนาดของกลมเปาหมายทตองการใหไดรบผลประโยชนจากนโยบาย ถากลมเปาหมายมลกษณะคลายคลงกนและอยในวงแคบ โอกาสทจะไดรบผลตามนโยบายจะเปนไปไดมาก และปจจยอกประการหนงคอ ขนาดของความตองการใหเกดการเปลยนแปลงของกลมเปาหมาย ซงถามเพยงเลกนอย การน านโยบายไปปฏบตจะมโอกาสบรรลผลส าเรจไดมาก 2. ความสามารถของนโยบายในการก าหนดโครงสรางของการปฏบต (Ability of statue to structure implementation) ไดมการระบถงปจจยตางๆ ไดแก การมทฤษฎทเทยงตรงรองรบ ระดบความชดเจนของวตถประสงคของนโยบาย การไดรบความสนบสนนดานงบประมาณอยางเพยงพอแกหนวยงานทน านโยบายไปปฏบต การมโครงสรางของการน านโยบายไปปฏบตทบรณาการกนในแตละระดบลดหลนกนไป การมอบหมายงานทชดเจนใหแกผปฏบต และการเปดโอกาสใหบคคลภายนอกเขามามสวนรวมในกระบวนการนโยบาย ปจจยเหลาน จะสงผลใหก ารน านโยบายไปปฏบตบรรลผลได 3. ตวแปรอนๆ ทมใชสาระของนโยบาย (Non-statue variable affecting implementation) ไดแก ปจจยทเกยวของกบเงอนไขทางสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย การสนบสนนจากสอมวลชน การสนบสนนจากสาธารณชน ทศนคตตอนโยบายของกลมผเลอกตง การสนบสนนจากผมอ านาจ บทบาทหนาทและทกษะในภาวะผน าของผบรหารทน านโยบายไปปฏบต ตวแปรทง 3 กลม มผลตอผลผลตของนโยบายทเกดขนของหนวยปฎบต การปฎบตตามนโยบายของกลมเปาหมาย ผลกระทบทเกดขนโดยตรงและโดยออมจากผลตผลนโยบาย ส งตอไปยงกลมเปาหมาย ซงอาจมผลถงการเปลยนแปลงนโยบาย กรอบแนวคดดงกลาวแสดงดงภาพประกอบท 7

34

ภาพประกอบท 7 โครงสรางของตวแปรทเกยวของกบกระบวนการน านโยบายไปปฏบต (Skeletal Flow Diagram of The Variables Involved in The Implementation Process)

ทมา: Sabatier and Mazmanian, 1980 Edward (1980 อางใน สมพร เฟองจนทร, 2539) ไดน าเสนอตวแบบแสดงผลกระทบโดยตรงและโดยออมของการน านโยบายไปปฏบต ประกอบดวยตวแปรทส าคญ 4 ตวแปร ไดแก การสอความหมาย (Communication) ทรพยากร (Resources) ความตงใจของผน านโยบายไปปฏบต (Disposition of the Implementers) และโครงสรางของระบบราชการ (Bureaucratic Structure) ซงตวแปรเหลานจะสงผลตอการด าเนนงานและมปฏสมพนธตอกนตลอดเวลา และสงผลตอความส าเรจในการน านโยบายไปปฏบตทงทางตรงและทางออม โดยสาระส าคญของแตละตวแปรมดงน 1. การสอความหมาย (Communication) การทจะท าใหการปฏบตงานตามนโยบายประสบผลส าเรจ ผก าหนดนโยบายและผทน านโยบายไปปฏบตจะตองมความเขาใจตรงกน โดยเฉพาะผปฏบตตองเขาใจวาผก าหนดนโยบายตองการใหด าเนนการอยางไรบาง ดงนนการสอสารเพอถายทอดถงขอความนโยบายและแนวทางปฏบตของนโยบายจะตองมความเทยงตรงชดเจนทจะสามารถท าความเขาใจใหตรงกนได 2. ทรพยากร (Resources) ทรพยากรทเพยงพอและเหมาะสมมความส าคญตอการน านโยบายไปปฏบต นอกจากงบประมาณแลว ทรพยากรยงหมายรวมถงทรพยากรบคคลทเหมาะกบงาน

35

มความช านาญในงาน ความเพยงพอของขอมล ขาวสารทจ าเปน อ านาจหนาทอาคารสถานท วสดอปกรณตางๆ 3. ความตงใจของผน านโยบายไปปฏบต (Disposition of the Implementers) มผลตอความส าเรจหรอความลมเหลวของนโยบาย การน านโยบายไปปฏบตจะเกดปญหาถาผน านโยบายไปปฏบตไมเหนดวยกบนโยบาย ซงมผลถงความตงใจทจะปฏบตงานดวย ทางแกไขทท าไดคอการเลอกผปฏบตงานทเหนดวยกบนโยบาย การใชแรงจงใจ 4. โครงสรางของระบบราชการ (Bureaucratic Structure) นอกจากการทผปฏบตตองทราบวา จะท าอยางไรและมความเตมใจในการปฏบตงาน รวมถงการมทรพยากรอยางเพยงพอ ยงจ าเปนตองมโครงสรางของการบรหารทเหมาะสม ซงเปนปจจยหนงทชวยในการน านโยบายไปปฏบตสเปาหมายได การก าหนดระเบยบปฏบตทเออตอการบรหารงาน การประสานงาน และการกระจายงานเปนไปอยางเหมาะสม โครงสรางของระบบราชการมผลตอความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบต แบงออกได 2 ประเดน คอ 4.1 Organizational Fragmentation นโยบายใดทมหนวยงานมาเกยวของเปนจ านวนมาก กจะม Organizational Fragmentation สง และโอกาสทนโยบายจะประสบความส าเรจจะลดลงมากกวานโยบายทมจ านวนหนวยงานมาเกยวของนอย 4.2 Standard Operation Procedures (SOPs) หมายถง วถปฏบตในการท างานส าหรบนโยบายนนๆ จนเปนธรรมเนยม ซงนโยบายทออกมาใหมไมสอดคลองกบ SOPs จะประสบปญหาในการน านโยบายไปปฏบต เพราะอาจถกตอตานหรอดงใหลาชา แตอาจมกรณทไมขดกบ SOPs แตปญหาอยทวธการท างานเครงครดมากท าใหสญเสยเวลาและทรพยากรมาก ความสมพนธของทง 4 ตวแปรขางตน สามารถอธบายดวยดงภาพประกอบท 8

36

ภาพประกอบท 8 ผลกระทบโดยตรงและโดยออมของการน านโยบายไปปฏบต ทมา: Edward, 1980 วรเดช จนทรศร (2548) ไดศกษาแนวคดทฤษฎของการน านโยบายไปปฏบตของนกวชาการตางประเทศ และไดสรปวา การน านโยบายไปปฏบตเปนการแสวงหาวธการและแนวทางเพอปรบปรงนโยบาย แผนงาน และการปฏบตงานในโครงการใหดขน และไดน าเสนอตวแบบของการน านโยบายไปปฏบต 6 ตวแบบ ไดแก 1. ตวแบบยดหลกเหตผล (Rational Model) 2. ตวแบบทางดานการจดการ (Management Model) 3. ตวแบบทางดานการพฒนาองคการ (Organization Development Model) 4. ตวแบบทางดานกระบวนการของระบบราชการ (Bureaucratic Process Model) 5. ตวแบบทางการเมอง (Political Model) 6. ตวแบบทวไป (General Model) ซงตวแบบแตละตวแบบน มความมงเนนทฐานคตหรอแนวทางทอาจจะเอออ านวยตอการสรางความส าเรจในการน านโยบายไปปฏบตทแตกตางกนออกไป ไมไดใหความส าคญกบตว

37

แบบใดโดยเฉพาะ เนองจากยงไมมผลงานวจยทเพยงพอในการหาขอสรปหรอยดถอตวแบบใดเปนส าคญ หรอมความสมบรณเพยงพอทจะใชสรางความเขาใจปญหาทเกดขนในกระบวนการน านโยบายไปปฏบตได วรเดช จนทรศร (2548) ไดสรปความคดของ Berman (1978) ทศกษาถงปฏสมพนธ ความเชอมโยง การพงพา ตลอดจนความเปนอสระขององคการและบคคล โดบแบงออกเปน 2 ขนตอนหลก คอ ขนตอนในระดบมหภาค (Macro) และขนตอนในระดบจลภาค (Micro) โดยมรายละเอยดดงน 1. การน านโยบายไปปฏบตในระดบมหภาค (Macro Implementation) หนวยงานระดบสงจะท าหนาทก าหนดนโยบายและตองท าใหหนวยงานระดบลางน านโยบายดงกลาวไปปฏบตโดยใชวธทเหมาะสม โดยแบงออกเปน 2 ขนตอนหลก คอ ขนตอนของการแปลงนโยบายออกเปนแนวทางปฏบต หรอออกมาในรปของแผนงานหรอโครงการ และขนตอนในการท าใหหนวยงานในระดบลางยอมรบแนวทางของแผนงานหรอโครงการนนไปปฏบตตอ ดงภาพประกอบท 9

ภาพประกอบท 9 ขนตอนของการน านโยบายไปปฏบต ทมา: วรเดช จนทรศร, 2548 ความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบตในเบองตน ขนอยกบความชดเจนของเปาหมายและการทหนวยงานทรบผดชอบในการแปลงนโยบายมความเขาใจในวตถประสงคของนโยบาย ตลอดจนการใหความรวมมอกนฝายการเมองและมความจรงใจทจะน านโยบายนนไปปฏบต โดย

38

ปจจยทสงผลท าใหนโยบายเปลยนแปลงไปจากวตถประสงคเดม ไดแก ความคลมเครอหรอการขาดความเฉพาะเจาะจงของนโยบาย ความหลากหลายในเปาหมายของนโยบาย ระดบความเขาใจในวตถประสงคของนโยบายทหนวยงานรบผดชอบ และระดบความรวมมอและความจรงใจในการน านโยบายไปปฏบตของหนวยงานทรบผดชอบ Berman and McLaughlin (1977 อางใน วรเดช จนทรศร, 2548) ไดสรปปจจยทท าใหการน านโยบายในระดบมหภาคไปปฏบตเกดความไมแนนอนหรอความลมเหลว มดวยกน 4 ปจจย ไดแก ความขดแยงของเปาหมาย (Goal Discrepancies) การใหความสนบสนนหรอใหอ านาจในการปฏบตทแตกตางกน (Influence and Authority Differentials) การขาดแคลนทรพยากร (Resource Deficiencies) และอปสรรคดานการสอสารระหวางหนวยงานหรอองคการ (Communication Difficulties Amoung Organizations) 2. การน านโยบายไปปฏบตในระดบจลภาค (Micro Implementation) หนวยงานระดบลางเมอไดรบการถายทอดนโยบายจากหนวยงานระดบบนแลว กจะตองก าหนดนโยบายภายในของตนใหสอดคลองกบนโยบายของชาต ประกอบดวย 3 ขนตอนหลก ไดแก ขนตอนการระดมพลง (Mobilization) ขนตอนการปฏบต (Deliverer Implementation) และขนตอนในการสรางความเปนปกแผน (Institutionalization) หรอความตอเนอง (Continuation) ประชม รอดประเสรฐ (2535) กลาววา ปจจยทตองค านงถงในการน านโยบายไปปฏบต ม 4 ประการ คอ 1. ก าลงคน (Man Power) ทใชหรอปฏบตในแตละโครงการ คอ ตองค านงวาจะใชคนอยางไร ตองการคนเพมหรอไม คนเหลานนควรไดรบการฝกอบรมมาอยางไร และหากวาโครงการทจะน านโยบายไปปฏบตเปนโครงการใหมทไมเคยมมากอนกตองตงหนวยงานใหม และจดก าลงคนใหมเพอด าเนนกจการนน รวมทงแรงจงใจใหก าลงคนเหลานนปฏบตตามอยางมทกษะและผกพนกบนโยบายนนจนบรรลเปาหมายทก าหนดไว 2. แหลงสนบสนนทงทางทนทรพยและทเปนก าลงงาน ในประเดนทวา ก าลงเงนและก าลงงานจะไดมาจากแหลงใด โครงการแตละโครงการตองใชเงนเปนจ านวนเทาไร วธการใชเงนอยางไร ไดรบการสนบสนนจากรฐบาลหรอไม และไดรบในลกษณะใด รวมทงตองค านงวามองคการหรอหนวยงานอนไดรบการสนบสนนและปฏบตงานในลกษณะทมจดมงหมายคลายคลงหรอไม 3. ความสมพนธกบสถาบน หนวยงาน และกลมทสนใจภายนอก การน านโยบายไปปฏบตหรอบรหารโครงการหนงยอมไมประสบความส าเรจ หากผบรหารนโยบายไมยอมตดตอสมพนธกบบคคลหรอหนวยงานอนๆ ผบรหารตองมมนษยสมพนธทด และตองใจกวางยอมรบความคดเหนตางๆ จากบคคลหรอกลมบคคลภายนอก และจะตองพยายามใหหนวยงานอนๆ สนบสนนรวมมอกบนโยบายหรอโครงการ

39

4. ผลประโยชนของกลมบคคลเปาหมายวาไดรบการบรการจากโครงการหรอนโยบายหรอไม และสงทบคคลเหลานนไดรบมความจรงเพยงใด และตรงกบความตองการของบคคลเหลานนมากนอยเพยงใด เพราะหากกลมเปาหมายไมไดรบผลประโยชนอยางแทจรง นโยบายนนจะไมบรรลวตถประสงคทตองการ ศภชย ยาวะประภาษ (2538) ไดทบทวนงานวจยของนกวชาการตางประเทศ และไดสรปปจจยทสงผลตอความส าเรจหรอความลมเหลวของการน านโยบายไปปฏบต สรปไดดงน 1. ลกษณะของนโยบาย ไดแก 1.1 ประเภทของนโยบาย กลาวคอ นโยบายทมงใหบรรลวตถประสงค โดยเปลยนแปลงสงตางๆ นอยทสด จะประสบผลส าเรจมากกวานโยบายทตองมการเปลยนแปลงสงตางๆ อยางมาก 1.2 ผลประโยชนของนโยบายนนๆ ความส าเรจหรอความลมเหลวของนโยบายจะขนอยกบความแพรหลายของการรบรวานโยบายนนมผลประโยชนมากกวานโยบายอนๆ ทมอยมากนอยเพยงใด 1.3 ความสอดคลองระหวางนโยบายกบคานยมทมอย ประสบการณทผานมาและความตองการของผทจะไดรบผลกระทบจากนโยบายนน กลาวคอ ถาจดขนของความสอดคลองระหวางนโยบายกบสงเหลานนสงมากเทาไหร โอกาสทจะประสบความส าเรจจะมมากเทานน 1.4 ความเปนไปไดในการทดลองปฏบต กลาวคอ นโยบายทสามารถน ามาทดลองปฏบตกอนไดจะมโอกาสประสบความส าเรจมากกวานโยบายทไมสามารถท าเปนโครงการทดลองกอนได 1.5 การมองเหนผลทไดจากนโยบายนน กลาวคอ นโยบายทสามารถสงผลไดชดเจน จะมโอกาสประสบผลส าเรจในการปฏบตมากกวานโยบายทไมสามารถชใหเหนผลทชดเจน 1.7 คณภาพของการสงขอมลยอนกลบ มความจ าเปนอยางยงโดยเฉพาะนโยบายทพยายามเสนอการเปลยนแปลงใหมๆ และนโยบายทท าเปนกจวตรและมมานานแลว และการควบคมดแลและประเมนผลนโยบายอยางสม าเสมอกมความส าคญตอความส าเรจของนโยบาย 2. วตถประสงคของนโยบาย 2.1 ความชดเจนของวตถประสงค กลาวคอ นโยบายจะไดรบการปฏบตใหบรรลวตถประสงคมากนอยเพยงใด ขนอยกบความชดเจนของวตถประสงคของนโยบายนนๆ ดวย ถาวตถประสงคของนโยบายไมชดเจนโอกาสทจะลมเหลวมสง เพราะเกดจากการตความทผดของผปฏบตงาน 2.2 ความสอดคลองของวตถประสงค 2.3 ความยากงายในการรบรวตถประสงค หมายถง วตถประสงคจะตองมความชดเจน สอดคลองกน และตองเขาใจงายแกผทน าไปปฏบตดวย

40

2.4 ดชนความส าเรจของนโยบาย ความส าเรจของนโยบายขนอยกบวานโยบายนนไดแสดงใหเหนวาอะไรคอดชนทชวานโยบายนนประสบผลส าเรจ 2.5 ความเทยงตรงของขอมลขาวสารทน าไปยงผปฏบต หมายถง การทขอมลขาวสารทผก าหนดนโยบายมไปยงผน านโยบายไปปฏบตมความชดเจนมากเทาไหร โอกาสทนโยบายนนจะไดรบการปฏบตใหส าเรจลลวงกจะมมากตามไปดวย 3. ความเปนไปไดทางการเมอง 3.1 การเจรจาระหวางรฐบาลกบเอกชน ความส าเรจของนโยบายจะขนอย กบระดบของการสนบสนนหรอคดคานของกลมเอกชนทมตอนโยบาย 3.2 ความสนนสนนจากทกๆ ฝายทเกยวของ ถานโยบายขาดการสนบสนนจากกลมผลประโยชนและบคคลทส าคญในวงรฐบาลและรฐสภา มโอกาสมากทจะถกโจมตและถกแกไขใหเปลยนไปจากเดม หรออาจประสบปญหาในการน านโยบายไปปฏบต 3.3 ผลกระทบของนโยบายทมตอกลมอาชพทมอทธพล หากกลมอาชพทมอทธพลเหนวาจะสงผลกระทบในทางลบตอกลมของตน กอาจประสบปญหาการน านโยบายไปปฏบตได 3.4 การสนบสนนจากชนชนน า กลาวคอ หากนโยบายไมไดรบการสนบสนนจากชนชนน า โอกาสทจะประสบความส าเรจมนอยมาก 3.5 การสนบสนนจากสอมวลชน นโยบายทขาดการสนบสนนจากสอมวลชนและประชาชนทวไป มกประสบปญหาในการฏบตอยางมาก 3.6 การสนบสนนจากผมสทธออกเสยงเลอกตง หากผมสทธออกเสยงเลอกตงไมชอบนโยบายนน โอกาสทจะลมเหลวกจะมสง 4. ความเปนไปไดในทางเทคนคหรอทางทฤษฎ เนองจากการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยทรวดเรว และในแตละครงยงสงผลตอการน านโยบายไปปฎบตในลกษณะตางๆ ซงประเดนทควรใหความส าคญ ไดแก 4.1 การรางนโยบาย นโยบายทมลกษณะไมยงยากและมผเกยวของในการด าเนนงานไมมากนก มโอกาสทจะประสบผลส าเรจในการน าไปปฏบตมากกวานโยบายทมโครงสรางสลบซบซอน และมผคนหรอหนวยงานเกยวของมากมาย 4.2 ขอเรยกรองใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผน านโยบายไปปฏบต หากนโยบายทตองการใหผปฎบตเปลยนแปลงพฤตกรรมทเคยท าอยจนเกดความเคยชน จะมโอกาสประสบปญหาในการน านโยบายไปปฎบต 4.3 ทฤษฎทเชอถอได กลาวคอ การเลอกทฤษฎทดหรอการมกรอบการมองปญหาทถกตองจะชวยใหเกดผลทดในการน านโยบายไปปฏบต 4.4 ลกษณะของเทคโนโลย เทคโนโลยทจะน ามาใชในการปฏบตตามนโยบาย ตองสอดคลองกบสถานการณหรอสภาวะแวดลอมทจะน านโยบายไปปฎบต

41

5. ความเพยงพอของทรพยากร 5.1 การสนบสนนทางดานการเงน กลาวคอ นโยบายทจะประสบความส าเรจจะตองไดรบการสนบสนนทางดานการเงนอยางเพยงพอ 5.2 ก าลงและคณภาพของบคลากร กลาวคอ การขาดแคลนจ านวนและคณภาพของบคลากรจะมผลโดยตรงตอความไมมประสทธภาพของการน าโยบายไปปฏบต 5.3 ปจจยทางดานบรการ กลาวคอ ความเพยงพอของปจจยดานบรการมผลตอความส าเรจในการน านโยบายไปปฏบต อยางเชน วสดอปกรณ สถานท เครองมอเครอมใช และอปกรณอ านวยความสะดวกอนๆ 6. ลกษณะของหนวยงานทน านโยบายไปปฏบต 6.1 ประเภทของหนวยงาน หนวยงานทน านโยบายไปปฏบตตองเปนหนวยงานเดมทมทรพยากรอยแลว หรอหนวยงานใหมทถกจดตงขนจากแรงผลกดนของกลมการเมองทมอทธพล จงจะสงผลใหการน านโยบายไปปฏบตประสบผลส าเรจ 6.2โครงสรางและล าดบชนการบงคบบญชา ระดบชนของการบงคบบญชา รวมทงจ านวนผใตบงคบบญชา มผลตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการน านโยบายไปปฏบต หนวยงานขนาดเลกทมล าดบชนการบงคบบญชานอย จ านวนผใตบงคบบญชามาก จะมโอกาสประสบผลส าเรจในการน านโยบายไปปฏบตมากกวาหนวยงานขนาดใหญทมระดบชนและสายการบงคบบญชามาก แตมผใตบงคบบญชานอย 6.3 ความสามารถของผน า กลาวคอ ภาวะผน าทเขมแขงและมความสามารถในการแสวงหาการสนบสนนจากแหลงตางๆ ได จะชวยใหการน านโยบายไปปฏบตประสบผลส าเรจ 6.4 ความสมพนธระหวางหนวยงานทก าหนดนโยบายกบหนวยงานปฏบตตามนโยบาย ซงเนนความสมพนธทไมเปนทางการ ยงมมาก กยงจะสงผลตอความส าเรจใหกา รน านโยบายไปปฏบต 6.5 ล าดบชนของการสอสารแบบเปด คอ การเปดโอกาสใหมการพดคยกบบคคลภายนอก และสรางความสมพนธทงแนวตงและแนวนอน และอนๆ จะเปนสวนส าคญในการท าใหการน านโยบายไปปฏบตประสบความส าเรจหรอลมเหลว 7. ทศนคตของผน านโยบายไปปฏบต 7.1 ทศนคตทมตอวตถประสงคของนโยบาย นโยบายทผปฎบตจะน าไปปฏบตดวยดตองเปนนโยบายทผปฏบตมความเขาใจ เหนดวย และมความผกพน 7.2 ผลกระทบทมตอพฤตกรรมของผน านโยบายไปปฏบต กลาวคอ นโยบายทมผลใหผปฎบตตองเปลยนแปลงพฤตกรรมไปจากเดมทเคยปฏบตมานานแลว มกจะประสบผลลมเหลว สวนนโยบายทไมกระทบตอพฤตกรรมของผปฏบตจะมโอกาสส าเรจสง

42

7.3 ความขดแยงทมตอคานยมของผน านโยบายไปปฏบต ถาผน านโยบายไปปฏบตไมเหนดวยกบนโยบาย อาจจะน าไปสการเพกเฉยหรอเลอกปฏบตเฉพาะสวน ซงจะสงผลใหนโยบายนนลมเหลว 7.4 ผลกระทบทมตองาน อ านาจ ศกดศร และผลประโยชน ของผน านโยบายไปปฏบต การมอบหมายนโยบายไปปฏบตใหกบผทมความเหนไมสอดคลองกยนโยบายนน จะท าใหนโยบายประสบความลมเหลว เนองจากผปฏบตมกจะพยายามหลกเลยงหรองดเวนการปฏบต 8. ความสมพนธระหวางกลไกตางๆ ทน านโยบายไปปฏบต 8.1 จ านวนหนวยงานทเกยวของ ยงมจ านวนหนวยงานทเกยวของมมากเทาไร ปญหาในการประสานงานกจะเพมมากเทานน โอกาสทจะประสบความลมเหลวกมมากขน 8.2 จ านวนจดตดสนใจ ยงจ านวนจดตดสนใจมากเทาไร ความลาชาในการน านโยบายไปปฏบตจะมากขนเทานน รวมทงปญหาในการปฏบตงานทเพมขน 8.3 ความสมพนธดงเดม ความสมพนธระหวางหนวยงานทรวมกนปฏบตมสวนส าคญคอความส าเรจ ถาในอดตมความสมพนธทด จะสงผลใหการน านโยบายไปปฏบตเปนไปไดดวยด 8.4 การแทรกแซงของหนวยงานระดบบน กลาวคอ การแทรกแซงทมมากเกนไป นโยบายทน าไปปฏบตอาจประสบปญหาได สมบต ธ ารงธญวงศ (2540) ไดสรปปจจยทมผลตอการน านโยบายไปปฏบตจากการศกษาแนวความคดของนดวชาการตางๆ สรปไดดงน 1. แหลงทมาของนโยบาย 2. ความชดเจนของนโยบาย 3. การสนบสนนนโยบาย 4. ความซบซอนในการบรการงาน 5. สงจงใจของผปฏบต 6. การจดสรรทรพยากร เพอสนบสนนการน านโยบายไปปฏบตใหเหมาะสมและเพยงพอ ปจจยเหลาน จะไดรบผลกระทบจากเงอนไขทเกยวของ เชน ขอจ ากดทางกฎหมาย ความจ าเปนในการพจารณาตามหลกเหตผลของระบบราชการ และความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบตอาจขนอยกบปจจยทมลกษณะรวมกน หรอปจจยทมลกษณะเฉพาะตามลกษณะของนโยบาย แผนงาน หรอโครงการกเปนได สถาบนพระปกเกลา (2553) ไดสรปปจจยทมอทธพลตอความส าเรจของการบรหารราชการแบบมสวนรวมระดบจงหวด ซงผวจยจะน าปจจยบางประการททาง ก.พ.ร. สงเคราะหขนน ามาประยกตใชกบงานวจย ซงปจจยทสงผลความส าเรจในการน านโยบายไปปฎบต ไดแก

43

1. ผน า 2. กระบวนการท างาน 3. การสอสาร 4. การสนบสนนทรพยากร อาทเชน งบประมาณ และทรพยากรอนๆ 5. สงจงใจในรปแบบตางๆ อาทเชน การใหรางวลในการท างาน ค าชมเชย ตลอดจนการมโอกาสถายทอดความดสสอตางๆ เปนตน ส าหรบงานวจยเรองน ผวจยไดการประยกตแนวคดเรองการน านโยบายไปปฏบตของนกวชาการตางๆ ทงในประเทศและตางประเทศเขาดวยกน ไดแก Van Meter & Van Horn (1975), Edward (1980), Sabatier and Mazmanian (1980), ประชม รอดประเสรฐ (2536), ศภชย ยาวะประภาษ (2538), สมบต ธ ารงธญวงศ (2540), วรเดช จนทรศร (2540), จตตา กตตเสถยรนนท (2553) และสถาบนพระปกเกลา (2553) สรปเปนปจจยทสงผลตอการใช เฟซบก ของหนวยงานภาครฐเพอการมสวนรวมของประชาชน ไดแก 1) วตถประสงคของนโยบาย 2) การสนบสนนของผน า 3) ความรวมมอระหวางเจาหนาทภายในหนวยงาน 4) ทศนคตของผน านโยบายไปปฏบต 5) ความเพยงพอของทรพยากร 6) ความเปนไปไดทางเทคนค 7) ความรวมมอกบหนวยงานภายนอก 8) ความรวมมอของประชาชน และ 9) ความสมพนธทางอ านาจกบหนวยงานอนทเกยวของ แนวคดเรองเทคโนโลยสารสนเทศ

เทคโนโลยสารสนเทศและอนเทอรเนตไดรบความนยมอยางแพรหลาย สงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางหลายยคตอบคคลและสงคม เชน วธการสอสาร วธการสบคนขอมล รปแบบของการมปฏสมพนธระหวางผคนเปนตน นอกจากนการพฒนาเวบเทคโนโลย (Web Technology) จากยคแรก คอ เวบ 1.0 (Web 1.0) มลกษณะเปนเวบเพจธรรมดา เปนการน าเสนอขอมลทางเดยว (One-Way Communication) โดยการน าเสนอขอมลขาวสารในรปแบบเอกสาร สวนยคทสอง คอ เวบ 2.0 (Web 2.0) เปนยคทมศกยภาพมากขน มการพฒนาเทคโนโลย ซงผใชงานสามารถสรางเนอหา (Content) เพอแลกเปลยน (Sharing) และกระจายขอมลขาวสารแบงปนถงกนไดในระดบบคคลทมความสนใจรวมกน ยคเวบ 2.0 ยงเปนยคของการสอสารแบบสองทาง (Two-Way Communication) กลาวคอ สามารถสรางความสมพนธ (Relationship) ระหวางผใชงานในกลมตางๆ จนกลายเปนเครอขายทางสงคม (Social Network หรอ Social Media) จากจดก าเนดของเวบ 2.0 ซงก าลงจะพฒนาไปสยคตอไป คอ เวบ 3.0 (Web 3.0) หรอ Semantic Web เปนการท าใหเกดกระแสความนยมของเครอขายสงคม หรอมการพฒนาและเปดโอกาสใหผใชงานไดสมครเขาไปมสวนรวมในการใชประโยชนเชงสงคมมากขน (กลภสสร ธรรมชาต, 2552)

44

ความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศ ครรชต มาลยวงศ (2540) นยามค าวา “เทคโนโลยสารสนเทศ” หมายถง เทคโนโลยทเกยวของกบการจดเกบประมวลผล และเผยแพรสารสนเทศ ซงรวมแลวคอเทคโนโลยคอมพวเตอร ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) อธบายวา “เทคโนโลยสารสนเทศ” หมายถง อปกรณหรอเครองมอทเกยวของกบการเกบรวบรวม ประมวล เกบรกษา และเผยแพรขอมลและสารสนเทศ ตวอยางของเทคโนโลยสารสนเทศ ไดแก เครองคอมพวเตอร เครองโทรสาร เครองโทรศพท โปรแกรมคอมพวเตอร โทรศพทมอถอ เปนตน ซงถอไดวา เทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอเพอใชประโยชนตางๆ ไดมากมาย ทงในชวตประจ าวน ในการท างาน หรอในการตดตอสอสาร บทบาทของเทคโนโลยสารสนเทศ วชราพร พมบานเยน (2545) กลาววา เทคโนโลยสารสนเทศมบทบาทส าคญตอการพฒนาประเทศในดานตางๆ ดงน 1. การศกษา เทคโนโลยสารสนเทศชวยในการคนควาหาขอมลทางดานการศกษางายขน และกวางขวางไรขดจ ากด ผเรยนมความสะดวกมากขนในการคนควาวจยตางๆ 2. การด าเนนชวตประจ าวน ท าใหมความคลองตวและสะดวกรวดเรวมากขน กจกรรมตางๆ ทเกดขนในชวตประจ าวนสามารถท าไดหลายๆ อยางในเวลาเดยวกนหรอใชเวลานอยลง 3. การด าเนนธรกจ จะท าใหมการแขงขนกนระหวางธรกจมากขน ท าใหตองมการพฒนาองคกรเพอใหทนกบขอมลขาวสารอยตลอดเวลา สงผลใหประเทศชาตมการพฒนาอยางตอเนอง 4. อตราการขยายตวทเพมขนอยางรวดเรว เพราะการตดตอสอสารทเจรญกาวหนาและทนสมยในปจจบน จงท าใหโลกของเราเปนโลกไรพรมแดน 5. ระบบการท างาน เพราะจะตองมการน าคอมพวเตอรเขามาใชในการท างานมากขน และงานบางอยางทมนษยไมสามารถท าได การใชคอมพวเตอรเขามาท างานแทน ระบบเทคโนโลยสารเทศจงตองประกอบไปดวย ฮารดแวร ซอฟตแวร และอปกรณทใชในการใหบรการขอมลและตดตอสอสาร ประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศ ทพวรรรณ หลอสวรรรตน (2548) ไดสรปประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศ เอาไวดงน 1. เทคโนโลยสารสนเทศท าใหประสทธภาพการท างานดขน กลาวคอ เทคโนโลยสารสนเทศท าใหมตทางดานเวลาและสถานทไมเปนอปสรรคตอการท างาน อกทงยงชวยลดตนทนของการปฏบตงานลงดวย 2. เทคโนโลยสารสนเทศท าใหประสทธผลการท างานดขน 3. เทคโนโลยสารสนเทศท าใหเกดการไดเปรยบในการแขงขน 4. เทคโนโลยสารสนเทศชวยท าใหคณภาพชวตดขน

45

การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเปนเครองมอปฏรปหนวยงานราชการ ความจ าเปนทประเทศตางๆ ตองปรบตวตอการกาวเขาสยคสงคมและเศรษฐกจฐานความร (Knowledge – based Society and Economy) ท าใหมแนวคดในการน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใชเปนเครองมอในการท างานของหนวยงานราชการ ทงน เนองจากหนวยงานราชการเปนกลไกหลกและเปนก าไกส าคญในการพฒนาประเทศ เพอเตรยมตวรบกบการแขงขนในโลกปจจบน การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเปนเครองมอปฏรปหนวยงานราชการ สามารถจ าแนกไดดงน (ครรชต มาลยวงศ, 2540) 1. ใชในการพมพเอกสาร หนวยงานตางๆ ทงภาครฐและภาคเอกชนไดน าเอาระบบคอมพวเตอรเขามาชวยในการจดพมพเอกสารตางๆ ของส านกงาน และงานอนๆ เพอใหผลงานพมพมคณภาพ และสะดวกในการแกไขปรบปรง 2. ใชในการบนทกจดเกบขอมล เนองจากเทคโนโลยคอมพวเตอรมศกยภาพและความสามารถในการบนทกขอมลไดเปนจ านวนมาก สามารถจดหมวดหมไดเปนระบบ และอยในรปแบบของฐานขอมล เชน งานฐานขอมลทะเบยนราษฎร งานฐานขอมลผเชาโทรศพท ฯลฯ 3. ใชในงานงบประมาณและบญช ในทางราชการนน แมการท าบญชจะมรปแบบมาตรฐาน แตในรายละเอยดจะมขอแตกตางกนมาก ทางกรมบญชกลางไดชวยพฒนาโปรแกรมส าหรบแจกจายใหหนวยงานตางๆ น าไปใชได 4. ใชในงานประมวลผลสถตและงานค านวณ เชน งานส ามะโนประชากร และงานส ารวจอนๆ ททางส านกงานสถตแหงชาตตองด าเนนการอยเปนประจ า เชน งานประมวลผลทางดานอตนยมวทยา การค านวณสถตน าฝน เปนตน 5. ใชในงานควบคมตางๆ ซงปกตแลว มกใชในโรงงานอตสาหกรรม ปจจบนมรฐวสาหกจใชคอมพวเตอรเพอควบคมงานหลายรปแบบ เชน การทาอากาศยานใชคอมพวเตอรในการควบคมการจราจรทางอากาศยาน การไฟฟาใชคอมพวเตอรในการควบคมการจายไฟฟา เปนตน 6. ใชในงานบรการ เปนการใชคอมพวเตอรเพอชวยใหงานบรการตางๆ รวดเรวขน ไดแก งานบรการดานภาษอากรของกรมสรรพากร งานจดพมพใบเสรจและจดเกบคาบรการสาธารณปโภคตางๆ เชน คาไฟฟา คาน าประปา เปนตน 7. ใชในงานจดท าแผนท ในปจจบนมการน าเอาระบบคอมพวเตอรมาชวยในการจดท าแผนท และสามารถแกไขเปลยนแปลงขอมลในแผนทเพอใหเปนปจจบนอยตลอดเวลา จากการท าแผนทในคอมพวเตอรน าไปสการบนทกขอมลอนๆ ตามมา ท าใหเกดระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System หรอ GIS) 8. ใชในงานการศกษาและการฝกอบรม ปจจบนมการพฒนาฐานขอมลความรดานตางๆ และพฒนาโปรแกรมการเรยนดานตางๆ เพอใชเปนสอการเรยนการสอน

46

9. ใชในงานส านกงานอตโนมต เปนการใชคอมพวเตอรใหครอบคลมการสอสารดานตางๆ ของหนวยงานใหสมบรณ ตงแตการสงจดหมายหรอเอกสารมาทหนวยงาน การบนทกรบ – สงเอกสาร และการจดท าเอกสารอนๆ อยางตอเนอง หรอเอกสารโตตอบไดอยางรวดเรว รวมทงเกบรวบรวมขอมลไวไดตลอดเวลา 10. งานประชาสมพนธ ปจจบนมการน าคอมพวเตอรมาใชในการประชาสมพนธอยางแพรหลายและหลายวธ เชน การใชเทคนคสอประสมจดท าภาพสนคาบนทกลงในคอมพวเตอรเพอน าไปเสนอใหผสนใจ 11. การสาธารณสข แนวทางการใชคอมพวเตอรในงานสาธารณสข ไดแก การใชในโรงพยาบาลเพอบนทกขอมลของผปวย การด าเนนการตรวจรกษา การจายยา และการคดเงนคารกษาพยาบาล นอกจากน ไดมการด าเนนการตดตงระบบโทรเวช (Telemedicine) เพอใหแพทยในชนบทสามารถขอความเหนจากผเชยวชาญทอยในกรงเทพฯ หรอศนยใหค าปรกษาอนๆ ได 12. ความมนคง โดยมากเปนการใชโดยไมเปดเผยขอมล เนองจากเกยวกบความมนคงปลอดภยของประเทศและสงคม ทางกรมต ารวจมระบบ C3I หรอ การตดตอสอสาร (Communication) การสงงาน (Command) การควบคม (Control) และการเปนอจฉรยะ (Intelligence) เปนระบบคอมพวเตอรส าหรบควบคมรถสายตรวจ เพอแสดงภาพต าแหนงรถสายตรวจบนแผนทในหองควบคม โดยอาจมการสงการใหเจาหนาทในรถชวยเหลอประชาชน ตดตามผตองสงสยได เปนตน ทางทหาร มการใชคอมพวเตอรในดานฐานขอมลก าลงพล ในดานการท า War Game หรอ จ าลองสถานการณสงคราม เปนตน สรป เทคโนโลยสารสนเทศ หมายถง อปกรณหรอเครองมอทเกยวของกบการเกบรวบรวม ประมวล เกบรกษา และเผยแพรขอมลและสารสนเทศ ซงรวมแลวคอเทคโนโลยคอมพวเตอร ซงเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอเพอใชประโยชนตางๆ ไดมากมาย ทงในชวตประจ าวน ในการท างาน หรอในการตดตอสอสาร ปจจยทท าใหเกดความส าเรจหรอความลมเหลวในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใช จตตา กตตเสถยรนนท (2553) ไดสรปถงปจจยทท าใหเกดความส าเรจและความลมในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ซงการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชใหประสบความส าเรจประกอบไปดวยปจจยตางๆ ประกอบกน ดงน 1. การมแผนการด าเนนงานทด 2. การด าเนนการตามแผนทก าหนดไว 3. บคลากรทเกยวของ 4. เทคโนโลยทมความเหมาะสม 5. การบรหารจดการทด 6. การไดรบการสนบสนนจากผใชงาน ผบรหาร หรอผบงคบบญชาในองคการ

47

7. การควบคมและประเมนการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใช 8. วฒนธรรมองคการ 9. การฝกอบรมใหความร 10. การแบงปนทรพยากรสารสนเทศระหวางกน สวนสาเหตของความลมเหลวในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใช มสาเหตส าคญ ดงน 1. เทคโนโลยพฒนาไปอยางรวดเรว การพฒนาทางเทคโนโลยท าใหอปกรณ IT ทลงทนจ านวนมากมลกษณะลาสมย โดยเฉพาะงานพฒนาระบบ IT ในการพฒนางาน หากมการพฒนาชากวาการพฒนาเทคโนโลยงานนนอาจมความลมเหลวสง 2. การเลอกใชเทคโนโลย การพฒนาระบบงานทางดานสารสนเทศ มกมการผกพนกบการใชเทคโนโลย เชน ใชเทคโนโลยฐานขอมลระบบไคลเอนตเซรฟเวอร ใชเทคโนโลยแบบเวบการเลอกเทคโนโลย รวมถงการเลอกใชวธการพฒนา ซงหมายถง ความเหมาะสมในเรองการลงทน ระยะเวลา และความช านาญ ดงนน หากเลอกเทคโนโลยผดพลาดกมโอกาสทท าใหงานลมเหลวไดเชนกน 3. การประเมนขนาดของงานผด งานพฒนาเทคโนโลยเกยวโยงกบการออกแบบตามความตองการ หลายครงมการประเมนงานพฒนา ตงตามความเปนจรง ท าใหการท างานไมประสบความส าเรจตามก าหนดเวลา และยงท าใหคาใชจายในโครงการนนบนปลาย จนไมสามารถควบคมได งานจ านวนมากทเมอด าเนนการไปกยงมเปาหมายกระจายออกไปท าใหไมสามารถก าหนดเปาหมายตางๆ ได 4. วฒนธรรมองคกร สภาพการท างานโครงการหลายโครงการผกพนกบวฒนธรรมองคกร และการด าเนนงานหลายอยางจ าเปนตองปรบเปลยนพฤตกรรมการท างานของผคนในองคกร ปรบเปลยนสถานภาพหรอดแลสภาพการเปลยนแปลงองคกร แตวฒนธรรมขององคกรหลายอยางยากทจะปรบเปลยนได นอกจากน การท างานทางซอฟตแวรและระบบงานไอทเปนระบบงานทเกยวกบผคนในองคกรจ านวนมาก จงมผลกระทบตอผคนทงทางบวกและทางลบ สภาพดงกลาว ท าใหการท างานทางเทคโนโลยสารสนเทศเปนงานทยากและควบคมดแลไดยากเชนกน 5. ขาดการเอาใจใสจากผบรหารระดบสง ผบรหารระดบสงขององคกรสวนใหญเปนผทมความรทางเทคโนโลยสารสานเทศนอย ดงนน จงขาดความรความเขาใจ ขาดวสยทศน การลงทนหลายโครงการจงลงทนในลกษณะเกนความจรง โดยผบรหารกลววาจะนอยหนา หรอสองคกรอนไมได แตในขณะด าเนนการขาดการตดตามหรอแกไขสถานการณ ท าใหโครงการทางดานไอทตองเผชญกบการขาดการเอาใจใสจากผบรหาร ท าใหงานหลายอยางเสรจไมทน หรอแมเสรจแลวแตกขาดการใชงานอยางเปนระบบขาดการ

48

แกไขปญหาอยางจรงจง ดงนน ระบบเทคโนโลยสารสนเทศจงเกยวของกบผบรหารระดบสงโดยตรงตลอดจนหนวยงานทใหความส าคญกบเรองน 6. ปญหาในเรององคกรภายในและหนวยงานดานไอท การจดสรางองคกร มการวางระบบภายในใหมหนวยงานดแลงานดานไอท แตในสภาพความเปนจรง หนวยงานไอทขาดบคลากรทมความรความสามารถ ภาระงานจงเกนขดความสามารถทจะท าได ท าใหระบบเทคโนโลยสารสนเทศไมพฒนากาวหนาเทาทควร หากส ารวจองคกรโดยทวไป พบวา ทกองคกรมลกษณะคลายกน คอ มหนวยงานไอททดแลระบบงานไอทใหองคกร มการพฒนาระบบใหองคกร แตหนวยงานนขาดดารดแลจดวางความส าคญ ขาดแคลนบคลากรทมความรความสามารถ ปจจยแหงความส าเรจของการพฒนา ตามกรอบนโยบาย ICT2020 ของกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร , 2554) ดงน 1. ผบรหารประเทศจะตองมเจตนารมณทางการเมองทแนวแน (Strong Political Will) โดยฝายบรหารตองสอสารตอสาธารณะอยางชดเจนวา การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนวาระแหงชาตทจะตองใหความส าคญ เนองจากเปนปจจยพนฐานของกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมทจะน าไปสการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจ การคา และอตสาหกรรม อกทงยกระดบการกนดอยด คณภาพชวต และสามารถน าไปสความเสมอภาคของประชาชนในสงคม โดยรฐจะด าเนนการดวยกลไกทางนโยบายและมาตรการทเหมาะสมโดยเรงดวน เพอใหประชาชนและภาคธรกจทวประเทศสามารถเขาถงและใชประโยชนจากโครงสรางพนฐานสารสนเทศทมคณภาพ มนคง และปลอดภย ไดอยางทวถงและมประสทธภาพ ดวยความเขาใจทวา ประเทศทพฒนาแลวไดนบ ICT เปนเศรษฐกจใหมของโลก มใชเปนเพยงธรกจการคาเทานน 2. ตองจดใหมโครงสรางของภาวะการน าและการก ากบดแลการขบเคลอนวาระแหงชาตดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของประเทศทชดเจนและปฏบตไดจรง (Leadership and governance structure of national ICT agenda) การน าการขบเคลอนตองมาจากผบรหารสงสดของประเทศ โดยมรายละเอยดของการด าเนนงาน ดงน 2.1 ปรบปรงโครงสราง องคประกอบ และอ านาจหนาทของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารแหงชาต ทมนายกรฐมนตรเปนประธาน โดยใหคณะกรรมการประกอบดวย รฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนรองประธาน และอยางนอยใหมรฐมนตรจากกระทรวงทเกยวของ และผบรหารสงสดของหนวยงานหลกดานการวางแผนและการบรหารจดการภาครฐ เปนกรรมการ ดงน กระทรวงการคลง กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงพาณชย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษาธการ

49

กระทรวงแรงงาน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงวฒนธรรม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส านกงบประมาณ ส านกงาน ก.พ. และใหมตวแทนองคกรภาคเอกชน และภาคประชาชน ในลกษณะผทรงคณวฒทเปนทยอมรบทวไปรวมเปนกรรมการดวย 2.2 ใหคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารแหงชาต มอ านาจหนาทในการก าหนดนโยบายและทศทางการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของประเทศ รวมถงก ากบดแลการด าเนนงานตามนโยบายทก าหนด โดยคณะกรรมการฯ ควรมการประชมเพอตดตามความกาวหนา และพจารณาแนวนโยบาย มาตรการ กฎหมาย หรอกฎระเบยบทจ าเปน อยางสม าเสมออยางนอยไตรมาสละ 1 ครง 2.3 ใหมหนวยงานในกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารท าหนาทเปนส านกผบรหารสารสนเทศของรฐ (Government Chief Information Office: GCIO) และเปนหนวยงานธรการ (Secretariat) ของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารแหงชาต โดยมหนาทความรบผดชอบหลกคอ เปนหนวยงานกลางดาน ICT ของภาครฐในการผลกดนวาระดาน ICT ของประเทศ รวมถงการจดท านโยบายและแผนแมบท ICT การก ากบดแลและผลกดนสการปฏบต และตดตามประเมนผล หนวยงานนควรเปนหนวยงานทมความคลองตวในการด าเนนงาน ตองสามารถประสานกบทกภาคสวนทเกยวของอยางมประสทธภาพ เพอใหเกดการพฒนาแบบบรณาการ 2.4 หนวยงานทรบผดชอบทมความส าคญเชงยทธศาสตรทส าคญ ไดแก 2.4.1 งานดานความมนคงในโลกไซเบอร (National Cyber Security Council) เปนประเดนทมความส าคญตอความมนคงของประเทศ เนองจากภยทมากบระบบเครอขายอนเทอรเนตทนบวนทวความรนแรงมากยงขนดวยววฒนาการของเทคโนโลย หนวยงานนจะท าหนาทเปนหนวยศกษาวจยเพอเสนอแนวทางดานความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศทเหมาะสม เพอใหคณะกรรมการฯ ใหความเหนชอบและก าหนดเปนนโยบายตอไป นอกจากนยงมหนาทพฒนาบคลากรหรอถายทอดความรเกยวกบการด าเนนงานดานความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศแกหนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน และประสานการด าเนนงานกบหนวยงานตางๆ โดนเฉพาะหนวยงานทเกยวกบโครงสรางพนฐานส าคญของประเทศ (Critical Infrastructure) เชน กลมพลงงาน การเงน สาธารณปโภค โทรคมนาคมและการสอสาร เปนตน เพอใหเกดการปฏบตตามนโยบาย แนวทาง และมาตรฐานทก าหนด หนวยงานนไมควรด าเนนงานภายใตระบบราชการ ทงน เพอใหเกดความคลองตวและสามารถสรรหาบคลากรทมความรความสามารถและมคณสมบตทเหมาะสมมารวมปฏบตงานได 2.4.2 งานบรการเทคโนโลยสารสนเทศภาครฐ (Government Information Technology Services) หนวยงานทดแลงานดานนจะท าหนาทเปนผบรหารเทคโนโลยของภาครฐ

50

(Government Chief Technology Officer) รบผดชอบดแลเรองการออกแบบสถาปตยกรรมของระบบ ICT ของภาครฐโดยรวม รวมทงก าหนดมาตรฐานทจ าเปนเพอใหขอมลทอยตางระบบสามารถใชงานรวมกนและแลกเปลยนขามระบบได อนจะน าไปสบรการเชงบรณาการ นอกจากนยงท าหนาทใหบรการทปรกษาดานระบบงาน ICT แกหนวยงานภาครฐอนๆ และพฒนาระบบงานกลางททกหนวยงานสามารถใชรวมกนได ทงน เพอลดความซ าซอนของการลงทนในการด าเนนงาน ควรเปดโอกาสใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการด าเนนงานใหมากทสด โดยใชกลไก PPT (Public Private Partnership) โดยอาจท างานรวมกบสภา ICT ซงเปนองคกรทเปนตวแทนของผประกอบการในอตสาหกรรม ICT ทก าลงอยในระหวางการจดตงขน 2.4.3 กลไกในการประสานเชอมโยงงานของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารแหงชาตกบคณะกรรมการระดบชาตอนๆ ทดแลรบผดชอบงานทเกยวของ และควรตองประสานเชอมโยงกบงานของคณะกรรมการฯ อาทเชน คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส คณะกรรมการนโยบายเศรษฐกจสรางสรรคแหงชาต คณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กทช.) และคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) ทก าลงอยระหวางการด าเนนการจดตงขนตามกฎหมาย เปนตน ทงน เพอใหการขบเคลอนภารกจและงานในภาพรวมมความเปนเอกภาพ และเกดความคมคาในการใชทรพยากรของประเทศ 3. จดใหมกลไกในการประสานการท างานขามหนวยงานทมประสทธภาพ เพอใหเกดการบรณาการในแนวราบ อนจะน าไปสการจดบรการแบบไรตะเขบ (Seamless) ทค านงถงผรบบรการเปนศนยกลาง และมการใชทรพยากรของประเทศอยางคมคา ลดความซ าซอน โดยมรายละเอยดของการด าเนนงาน ดงน 3.1 ใหมสภา CIO ภาครฐ (Government CIO Council) ซงสมาชกประกอบดวย CIO จากทกกระทรวง ผบรหารสารสนเทศของภาครฐ (Government Chief Information Officer) เปนประธาน โดยใหสภาฯ เปนกลไกทจะท าใหเกดการประสานงานขามกระทรวง และเกดการบรณาการในแนวราบ อนจะน าไปสการจดบรการแบบไรตะเขบ (Seamless) ทค านงถงผบรการเปนศนยกลาง 3.2 ส านกผบรหารสารสนเทศของรฐ (Government Chief Information Office: GCIO) เปนหนวยงานกลางและจดกลไกในการประสานงานขามหนวยงาน โดยใหก าหนดตวชวดทสะทอนถงผลของการด าเนนงานดงกลาวในค ารบรองการปฏบตงานเพอใชประกอบการประเมนผลการด าเนนงานประจ าปของหนวยงาน 3.3 ส านกผบรหารสารสนเทศของรฐ (Government Chief Information Office: GCIO) จดใหมกลไกการท างานรวมกนระหวางส านกงบประมาณ สภา CIO ภาครฐ และ/ หรอ CIO ของหนวยงานภาครฐ และGCIO ในการจดท าและพจารณางบประมาณดาน ICT เพอใหการจดสรร

51

งบประมาณมประสทธภาพ มการบรณาการ ลดความซ าซอน และใชจายงบประมาณอยางคมคา โดยจดเวทใหมการหารอกบตวแทนองคกรผประกอบการ (สภา ICT) ตามความเหมาะสม ทงน ใหค านงถงหลกธรรมาภบาล (Good Governance) ในการบรหารจดการ 4. ส านกผบรหารสารสนเทศของรฐ (Government Chief Information Office: GCIO) กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร รบผดชอบการจดท าแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารฯ 2 ฉบบ แตละฉบบครอบคลมระยะเวลา 5 ป ในชวงเวลาของกรอบนโยบายฯ ฉบบน ทงน ในแผนแมบทฯ ควรก าหนดยทธศาสตรทมรายละเอยดเชงลด โดยมทศทางการพฒนาทสอดคลองกบแนวทางทก าหนดในกรอบนโยบายฯ ทงน เมอครบก าหนดครงทางของกรอบนโยบายฯ (ประมาณป พ.ศ. 2558) ควรจดใหมการประเมน เพอตดตามความกาวหนาของการด าเนนงานดวย ซงผลทไดจากการประเมนน จะไดน าไปใชในการพจารณาปรบปรงระบบการบรหารจดการ หรอปรบกรอบนโยบาย และ/ หรอแผนแมบทฯ ใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบสภาวการณตอไป แนวคดเรองรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) และรฐบาลเปด (Open Government)

แนวคดเรองรฐบาลอเลกทรอกนกส (e-Government) รฐบาลอเลกทรอนกส หรอ e-Government เปนแนวความคดใหม ทผบรหารประเทศตางๆ ทวทกภมภาคของโลก ตระหนกถงความส าคญในฐานะทรฐเปนผใหบรการแกประชาชน จงจ าเปนตองมการปรบเปลยนกระบวนการท างานใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมและวถชวตทเปลยนแปลงไป โดยการน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเขามาใชในกระบวนการท างานใหมประสทธภาพ มความรวดเรว และทนสมย (สมชย อกษรารกษ และ อศนา พรวศน, 2547) ระบบรฐบาลอเลกทรอนกส เกดขนหลงยค “พาณชยอเลกทรอนกส หรอ e-Commerce” ซงภาคเอกชนไดน าระบบอนเทอรเนต ท เปนเครองมอสอสารแบบใหมททนสมยและมประสทธภาพสงมาใชในการท าธรกจจนประสบความส าเรจ ในรปแบบทไรพรมแดนและไมมขอจ ากดในเรองของเวลา กลาวคอ ผซอและผขายจะอย ณ ทใด กสามารถตดตอคาขายกนได นอกจากนยงสามารถใหบรการแบบ 24 X 7 หรอ ตลอด 24 ชวโมง โดยไมมวนหยด ผลจากการประสบความส าเรจในการน าพาณชยอเลกทรอนกสมาใชของภาคเอกชนเปนผลใหรฐบาลเหนวาควรน าอนเทอรเนตมาใชในการใหบรการประชาชน ซงรฐบาลอเลกทรอนกสในยคแรกๆ จงมลกษณะเชนเดยวกบพาณชยอเลกทรอนกสในยคแรกๆ เชนกน กลาวคอ ลกษณะของพาณชยอเลกทรอนกสในยคแรกๆ เปนการลงโฆษณาประชาสมพนธขอมลตางๆ ไวในอนเทอรเนตโดยไมมการท ารายการซอขายเหมอนในปจจบน รฐบาลอเลกทรอนกสในยคแรกๆ กเชนกน เปนการน าขอมลของรฐบาลมาใสไวในอนเทอรเนตใหประชาชนไดอาน โดยไมมการท ารายการใดๆ ตวอยาง

52

ของรฐบาลอเลกทรอนกสในยคแรกๆ เชน การน าค าอธบายวธกรอกแบบฟอรมมาใสไวในเวบไซต และการน าประวตของหนวยงานราชการมาใสไวในเวบไซต เปนตน หลงจากนนมการท าธรกรรมระหวางรฐบาลกบภาคธรกจโดยผานอนเทอรเนต เชน การจดซอจดจางของรฐบาล เปนตน (ศรศกด จามรมาน และ ณฏฐณชา ชอโพธทอง, 2545) ปจจบน การบรการของรฐบาลอเลกทรอนกสไดขยายจากการท ากจกรรมระหวางรฐบาลกบภาคธรกจไปเปนรฐบาลกบประชาชน เชน การยนใบขออนญาตตางๆ ผานทางอนเทอรเนต การเสยภาษทางอนเทอรเนต การจายคาธรรมเนยมตางๆ ผานทางอนเทอรเนต เปนตน ส าหรบประเทศไทย พฒนาการของรฐบาลอเลกทรอกนกส หรอ e-Government แบงออกไดเปน 2 ยค (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2551) คอ ยคแรก: เทคโนโลยสารสนเทศยคบกเบก กลาวคอ เปนยคทประเทศไทยเรมใชเครองคอมพวเตอรเครองแรกในป 2506 โดยมการตดตงเครองเมนเฟรมทส านกงานสถตแหงชาต เพอท าหนาทในการประมวลผลขอมลสถตตางๆ ซงในระยะแรกของการใชคอมพวเตอรในภาครฐ การประมวลผลขอมลมลกษณะแบบรวมศนย คอ หนวยงานภาครฐสงขอมลมาใหส านกงานสถตแหงชาตท าการประมวลผลให หลกจากนนมการเชอมตอกนภายในหนวยงานและระหวางหนวยงานในเวลาตอมา ยคทสอง: ยคแหงการกาวกระโดดของเทคโนโลยสารสนเทศ โดยเฉพาะอนเทอรเนต ประกอบกบการทภาคเอกชนกาวหนาในเรอง e-Commerce รวมทงนโยบายปฏรประบบราชการของภาครฐ จงเปนแรงผลกดนใหเกด e-Government ขนอยางแทจรง อกทงยงเกดจากการทกลมอาเซยนไดรเรม e-ASEAN Initiative ขนในป พ.ศ. 2543 ซงเปนขอตกลงของประเทศในกลมอาเซยนทจะเสรมสรางศกยภาพดานเทคโนโลยสารสนเทศของภมภาค เพอเพมขดความสามารถการแขงขนในเวทเศรษฐกจโลก โดยการสรางรฐบาลอเลกทรอนกสเปนหนงใน 5 สาขา ทประเทศกลมอาเซยนตกลงทจะด าเนนการ ในการประชมคณะกรรมการรฐมนตรวาดวยนโยบายเศรษฐกจ เมอวนท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2543 ทประชมไดพจารณาทาทของไทยตอ e-ASEAN Initiative โดยใหความเหนวา ในล าดบแรกประเทศไทยควรจะใหความส าคญตอการพฒนา e-Thailand กอน เพอเปนการเตรยมความพรอมของประเทศและลดปญหาอปสรรคในการพฒนาโครงสรางเทคโนโลยสารสนเทศ ดงภาพประกอบท 10

53

ภาพประกอบท 10 โครงสราง e-Thailand ทมา: สมชย อกษรารกษ และอศนา พรวศน, 2547 และในป 2544 รฐบาลของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร ไดมนโยบายผลกดนโครงการ e-Government ขนอยางจรงจง โดยไดกลาวผานรายการ “นายกฯ ทกษณ พบประชาชน” เมอวนท 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2544 วา “อยากใหเหนรฐบาลน เรยกวา “e-Government”เปนรฐบาลทใชระบบอเลกทรอนกส ใชระบบอนเทอรเนตใหมากทสด เพอการบรการประชาชนไดรวดเรวและสะดวกขน ซงอาจจะตองน าไปสการแกกฎหมายบางฉบบเพอใหการบรการประชาชนคลองตวและรวดเรวขน” ซงการด าเนนการสรางรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) ด าเนนการโดยคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต ซงมมตเหนชอบแตงตงคณะท างานการสรางรฐบาลอเลกทรอนกส และวนท 7 ธนวาคม 2544 มการจดตงโครงการรฐบาลอเลกทรอนกสขนเพอผลกดนและสนบสนนใหหนวยงานของรฐใหบรการตางๆ ทางอเลกทรอนกสอยางทวถงและเทาเทยมกน โดยใหเหนผลเปนรปธรรมใน 2 ป ในรปโครงการน ารองในขอบเขต ดงน 1. การใหบรการตอสาธารณะ เปนการผลกดนใหหนวยงานของรฐด าเนนการใหบรการขอมลทมมาตรฐานและคณภาพแกภาคประชาชน ภาคธรกจ และภาครฐ ในการใหบรการทดผานเครอขายอเลกทรอนกส ซงยดหลก 4ท. คอ ทเดยว ทนใด ทวไทย ทกเวลา

54

2. การบรหารจดการของภาครฐ ใหมการบรหารจดการดานการเงนระหวางภาครฐและภาคธรกจ มการจดซอจดจางผานสอสารอเลกทรอนกสทรวดเรว โปรงใส ยตธรรม รวมทงการบรหารขอมลและทรพยากรภาครฐ 3. การตดตอสอสารและประสานงานระหวางหนวยงานของรฐ มการเชอมโยงตดตอระหวางหนวยงานสวนกลาง สวนภมภาค และองคกรปกครองสวนทองถน 4. ป 2545 มการปรบโครงสรางกระทรวง ทบวง กรม ตามนโยบายปฏรประบบราชการ ไดมการจดตงกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารขน และไดรบมอบหมายใหรบผดชอบดแลการพฒนารฐบาลอเลกทรอนกส โดยระบเปนพนธกจของกระทรวงในการสนองนโยบายในการน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาเปนกลไกในการพฒนาภาครฐ (e-Government) ภาคการผลต (e-Industry) ภาคการพาณชย (e-Commerce) ภาคการศกษา (e-Education) และภาคสงคม (e-Society) 5. มการจดท าแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของประเทศไทย พ.ศ. 2545-2549 โดยมสาระพอสงเขป ดงน เปาหมาย ภาครฐมเปาหมายในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาพฒนาการบรหารงานภาครฐ เพอใหมประสทธภาพสงสดภายในป 2547 และพฒนาบรการใหประชาชนไดครบทกขนตอนในป 2553 การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศนจะตองครอบคลมทงการบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศจะท าทงระบบรหาร (Back Office) ซงไดแก งาน สารบรรณ งานพสด งานบคลากร งานการเงนบญช และงานงบประมาณ ใหครบวงจรในป 2547 และระบบบรการ (Front Office) ซงจะเปนลกษณะงานของหนวยงานตางๆ ใหบรการผานระบบอเลกทรอนกสใหไดรอยละ 70 ภายในป 2548 และครบทกขนตอนภายในป 2553 ยทธศาสตร ม 7 ดาน ไดแก (1) การพฒนาอตสาหกรรมไอซทเพอเปนผน าระดบภมภาค (2) การใชไอซทเพอยกระดบคณภาพชวตของคนไทยและสงคมไทย (3) การปฏรปและการสรางศกยภาพการวจยพฒนาไอซท (4) การยกระดบศกยภาพพนฐานของสงคมไทยเพอการแขงขนของไทยในอนาคต (5) การพฒนาศกยภาพผประกอบการเพอมงมนขยายตลาดตางประเทศ (6) การสงเสรมผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอมใชไอซท (7) การน าไอซทมาใชประโยชนในการบรหารและการใชบรการภาครฐ ซงไดมการก าหนดแผนงานทเปนพลงขบเคลอนทส าคญทตองเรงด าเนนการไว 3 เรอง ไดแก การพฒนาอตสาหกรรมซอฟตแวร การสงเสรมผประกอบการขนาดกลางและขนาด

55

ยอมในการน าไอซทมาประยกตใช และการพฒนารฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) ซงถอวาเปนจดเรมตนของการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในกระบวนการตางๆ ของภาครฐอยางจรงจง 6. ป 2545 รฐบาลไดประกาศนโยบายใหหนวยงานตางๆ ของรฐ ตองมรายการจดซอจดจางแบบอเลกทรอนกส และแตละหนวยงานจะตองมการบรการแบบอเลกทรอนกสอยางนอยหนงรายการ ตอมา ไดมการก าหนดแผนการบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2548-2551 โดยระบวา รฐบาลทดจะตองมสมรรถนะสงในการบรหารราชการแผนดน ไดแก ประการแรก สามารถตดสนใจก าหนดนโยบายสาธารณะไดอยางมคณภาพ ประการทสอง สามารถผลกดนนโยบายของตนไปสการปฏบตไดอยางมประสทธภาพ ประการทสาม เปนผแกไขปญหาความขดแยง ไกลเกลย ประสานผลประโยชน และตอบสนองความตองการของกลมตางๆ ในสงคมไดอยางราบรน ประการทส มการเผยแพรเปดเผยขอมลสารสนเทศและความรทจ าเปนใหทกฝายในสงคมไดรบทราบรวมกน นอกจากน ไดมการจดกลมภารกจของรฐบาลตามแนวทางการวเคราะหและออกแบบระบบสารสนเทศ (Information System Analysis and Design) เพอชวยลดขอบเขตในการพฒนาและก าหนดกรอบทชดเจน ผทเกยวของและความนาจะเปนของการพฒนาระบบใหประสบความส าเรจ โดยแบงเปน 4 กลม ดงน กลมท 1 ระบบสารสนเทศทางเศรษฐกจ และขดความสามารถทางการแขงขน กลมท 2 ระบบสารสนเทศทางการเงน การคลง และทรพยสน ระบบสารสนเทศงบประมาณ นโยบายการเงนการคลง การบรหารจดการทรพยากรและสนทรพยของประเทศ กลมท 3 ระบบสารสนเทศทางสวสดการสงคม ระบบสารสนเทศบคลากร ระบบสารสนเทศทางการศกษา สวสดการสงคมทรพยากรมนษย กลมท 4 ระบบสารสนเทศเพอการจดการ ระบบสารสนเทศเพอการควบคมและประเมนผล ระบบสารสนเทศในการท าบญชและตรวจเงนแผนดน การเพมประสทธภาพการบรหาร ระบบตรวจสอบตดตามประเมนผล ซงในปจจบน หนวยงานตางๆ มการจดท า e-Government ในรปแบบตางๆ จ านวนมาก โดยมระดบของการท าธรกรรมแตกตางกนออกไป นอกจากน ในแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ฉบบท 2) ของประเทศไทย พ.ศ. 2552-2556 ไดก าหนดใหการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอสนบสนนการสรางธรรมาภบาลในการบรหารและการบรการของภาครฐ เปนหนงในยทธศาสตรการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร โดยมเปาหมายทส าคญคอ การยกระดบ e-Government performance ในการจดล าดบ e-Government Rankings ขน 15 อนดบ ซงในป2008ประเทศไทยอย

56

ในอนดบท 64 จาก 192 ประเทศทวโลก ความหมายของรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) สมชย อกษรารกษ และอศนา พรวศน (2547) กลาววา รฐบาลอเลกทรอนกส หรอ e-Government คอ วธการบรหารจดการภาครฐสมยใหม โดยการใชเทคโนโลยสารสนเทศและเครอขายสอสารเพอเพมประสทธภาพการด าเนนการของภาครฐ ปรบปรงการบรการแกประชาชน การบรการดานขอมลและสารสนเทศเพอสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ท าใหประชาชนไดรบการบรการทดและมความใกลชดกบภาครฐมากขน ขณะเดยวกนกท าใหประเทศมความสามารถในการแขงขนกบประเทศตางๆ ไดดขน ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) ไดศกษาและรวบรวมความหมายหรอค าจ ากดความตางๆ ของค าวา “รฐบาลอเลกทรอนกส” หรอ “e-Government” จากนกวชาการและองคการตางๆ เอาไวดงน Deloitte (2000) กลาวไววา รฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) คอ การใชเทคโนโลยในการเพมการเขาถงและการใหบรการของภาครฐเพอประโยชนของประชาชน ธรกจ และเจาหนาท Bertelsmann (2011) ใหความหมายวา รฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) คอ การใหบรการสารสนเทศทางอเลกทรอนกสแกประชาชน (e-Administration) โดยเนนการมสวนรวม (e-Democracy) ในการบรรลการม e-Government ทสมดล OECD (2003) กลาววา รฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) คอ การใชสารสนเทศและเทคโนโลยในการตดตอสอสารโดยเฉพาะอนเทอรเนต เปนเครองมอในการเปนภาครฐทด Pacific Council on International Policy (2002) ใหความหมายของ รฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) วาหมายถง การใชเทคโนโลยสอสารโทรคมนาคม (ICT) เพอสนบสนนภาครฐใหมการท างานอยางมประสทธภาพและประสทธผล สงเสรมใหประชาชนมการเขาถงบรการของภาครฐและสารสนเทศมากขน และท าใหหนวยงานของรฐรบผดชอบ (Accountable) ตอประชาชนมากขน ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) ไดสรปความหมายของรฐบาลอเลกทรอนกส หรอ e-Government จาก Deloitte (2000), Bertelsmann (2001), OECD (2003) และ Pacific Council on International Policy (2002) วาคอ การด าเนนงานหรอการใหบรการของภาครฐโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอเพมประสทธภาพ เพมการเขาถงบรการของภาครฐ เสรมสรางความโปรงใสของการด าเนนงานของภาครฐ สนบสนนการมสวนรวมของประชาชน และท าใหหนวยงานของรฐรบผดชอบตอประชาชนมากขน กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (2554) ไดใหความหมายค าวา e-Governance เอาไวกรอบนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารระยะ พ.ศ. 2554-2563

57

ของประเทศไทย วาหมายถง การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอสนบสนนใหเกดธรรมาภบาลในการบรหารและบรการของภาครฐ อนประกอบดวย การมสวนรวม (Participatory) การปฏบตตามกฎหมาย (Rule of Law) ความโปรงใส (Transparency) การสนองตอบตอขอเรยกรอง (Responsiveness) การยดถอเสยงสวนใหญ (Consensus Oriented) ความเสมอภาค (Equity and Inclusiveness) การมประสทธภาพและประสทธผล Effectiveness and Efficiency) และความรบผดชอบ (Accountability) ประเภทของรฐบาลอเลกทรอนกส หรอ e-Government กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (2555) ไดแบงรปแบบของรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) ออกเปน 4 กลม โดยแบงกลมตามผรบบรการของ e-Government มรายละเอยดดงน 1. “รฐ” กบ “ประชาชน” (G2C) เปนการใหบรการของรฐสประชาชนโดยตรง โดยทการบรการดงกลาว ประชาชนสามารถด าเนนธรกรรมโดยผานเครอขายสารสนเทศของรฐ เชน การช าระภาษ การจดทะเบยน การจายคาปรบ การรบฟงความคดเหนของประชาชน การมปฏสมพนธระหวางตวแทนของประชาชนกบผลงคะแนนเสยง และการคนหาขอมลของรฐทด าเนนการใหบรการขอมลผานทางเวบไซต เปนตน โดยทการด าเนนการตางๆ จะตองเปนการท างานแบบ Online และ Real Time มการรบรองและการโตตอบทมปฏสมพนธ 2. “รฐ” กบ “เอกชน” (G2B) เปนการใหบรการแกภาคธรกจเอกชน โดยทรฐจะอ านวยความสะดวกตอภาคธรกจและอตสาหกรรม ใหสามารถแขงขนกนโดยความเรวสง มประสทธภาพ และมขอมลทถกตองอยางเปนธรรมและโปรงใส เชน การจดทะเบยนทางการคาการลงทน และการสงเสรมการลงทน การจดซอจดจางทางอเลกทรอนกส การสงออกและน าเขา การช าระภาษ แ ละการชวยเหลอผประกอบการขนาดกลางและขนาดเลก 3. “รฐ” กบ “รฐ (G2G) เปนรปแบบการท างานท เปลยนแปลงไปมากของหนวยงานราชการ ทการตดตอสอสารระหวางกนโดยกระดาษและลายเซนตในระบบเดมในระบบราชการเดม จะมการเปลยนแปลงไปดวยการใชระบบเครอขายสารสนเทศ และลายมอชออเลกทรอนกสเปนเครองมอในการแลกเปลยนขอมลอยางเปนทางการเพอเพมความเรวในการด าเนนการ (Economy of Speed) ลดระยะเวลาในการสงเอกสารและขอมลระหวางกน นอกจากนนยงเปนการบรณาการใหบรการระหวางหนวยงานภาครฐ โดยการใชการเชอมโยงตอโครงขายสารสนเทศเพอเออใหเกดการท างานรวมกน (Collaboration) และการแลกเปลยนขอมลระหวางกน (Government Data Exchange) ทงนรวมไปถงการเชอมโยงกบรฐบาลของตางชาต และองคกรปกครองสวนทองถนดวย ระบบงานตางๆ ทใช

58

ไดแก ระบบงาน Back Office ตางๆ เชน ระบบงานสารบรรณอเลกทรอนกส ระบบบญชและการเงน ระบบจดซอจดจางดวยอเลกทรอนกส เปนตน 4. “รฐ” กบ “ขาราชการและพนกงานของรฐ” (G2E) เปนการใหบรการทจ าเปนของพนกงานของรฐ (Employee) กบรฐบาล โดยทจะสรางระบบเพอชวยใหเกดเครองมอทจ าเปนในการปฏบตงานและการด ารงชวต เชน ระบบสวสดการ ระบบทปรกษาทางกฎหมาย และขอบงคบในการปฏบตราชการ ระบบการพฒนาบคลากรภาครฐ เปนตน ซงการแบงรปแบบหรอประเภท e-Government ของส านกงานสงเสรมและพฒนารฐบาลอเลกทรอนกส กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มความสอดคลองกบการแบงประเภทของทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) ซงไดแบงออกเปน 4 รปแบบเชนเดยวกน รายละเอยดดงภาพประกอบท 11

ภาพประกอบท 11 ประเภทของ e-Government ทมา: ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2551

1. รฐกบประชาชน (Government to Customer หรอ G to C หรอ G2C) เปนการใหบรการทรฐจดใหกบประชาชน เพอใหประชาชนสามารถเขาถงขอมลและด าเนนการขอใชบรการไดตลอดเวลาและเขาถงขอมลจากทใดกได เชน การใหขอมล การสมครงาน การช าระภาษ อนเทอรเนตจงเปนโครงสรางพนฐานทส าคญทรองรบและสามารถโตตอบกจกรรมทประชาชนขอใชบรการได 2. รฐกบธรกจ (Government to Business หรอ G to B หรอ G2B) เปนการท าธรกรรมระหวางหนวยงานของรฐกบหนวยงานธรกจ เปนการทรฐชวยปรบปรงหรออ านวยความสะดวกใหกบธรกจของภาคเอกชน เชน การใหขอมล การจดซอจดจาง

59

การยนซองประกวดราคา การจดทะเบยนนตบคคล การสนบสนนการจดท าการพาณชยอเลกทรอนกสใหกบบรษทเอกชน เปนตน 3. รฐกบรฐ (Government to Government หรอ G to G หรอ G2G) เปนการท าธรกรรระหวางหนวยงานภาครฐกบหนวยงานภาครฐ การใหบรการลกษณะนสวนใหญยงอยในระดบการใหขอมล ชวยท าใหบทบาทการเขาสตลาดโลกไดกวางไกลยงขนและมโอกาสพฒนาไปสการท าธรกรรมทเตมรปแบบมากขน เชน ระบบ GFMIS 4. รฐบาลกบบคลากรของรฐ (Government to Employee หรอ G to E หรอ G2E) เปนการท าธรกรรมระหวางหนวยงานภาครฐกบบคลากรของรฐ เพอเชอมโยงฐานขอมลทงหมดของภาครฐ เพอประโยชนในการบรหารงาน เชน การใหขอมลเกยวกบขอบงคบของหนวยงานใหกบบคลากรของหนวยงานโดยผานอนทราเนตหรออนเตอรเนต เชน เวบไซตกรมศลกากร ซงเจาหนาทเขาไปดขอมลของกรมโดยใสรหสของตนเองเขาไป เปนตน ระดบของรฐบาลอเลกทรอนกส ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) กลววา ในเรองพฒนาการของรฐบาลอเลกทรอนกส หรอการใหบรการของรฐบาลอเลกทรอนกส มในระดบทแตกตางกน ซงสามารถแบงออกไดเปน 5 ระดบ ดงภาพประกอบท 12

ภาพประกอบท 12 ระดบ e-Government ปรบปรงจาก Australian National Audit Office (ANAO) ทมา: ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2551

60

1. ระดบการเผยแพรขอมล (Information) การมเวบไซตทใหบรการขอมลขาวสารสประชาชน 2. ระดบทมการโตตอบ (Interaction) การมเวบไวตสามารถสรางปฏสมพนธกบประชาชน เชน การสบคนชอมล การม Web Board เปนตน เพอสอบถามขอมล 3. ระดบทมธรกรรม (Interchange Transaction) เวบไซตทสามารถด าเนนธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดโดยสมบรณในตวเอง เชน การช าระภาษออนไลน 4. ระดบการบรณาการขามหนวยงาน (Integration) มการบรณาการงานบรการระหวางหนวยงานไวทเดยว ท าใหประชาชนสามารถคลกไดทเดยว แตสามารถตดตอรบบรการไดจากหลายหนวยงาน เชน เวบไซตของรฐบาลแคนาดา ซงรวมศนยการใหบรการตางๆ ท เดยว ท าใหผรบบรการมความสะดวก แตไมตองจ าชอเวบไซตหลายแหง 5. ระดบอจฉรยะ (Intelligence) เวบไซตสามารถเรยนรพฤตกรรมของประชาชนทมาใชบรการ และเลอกรปแบบทตนตองการได รวมทงความสามารถในการพยากรณในอนาคต ระดบการมสวนรวมของรฐบาลอเลกทรอนกส United Nation e-Government Survey คอ รายงานการจดอนดบความพรอมของรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government Readiness) ขององคการสหประชาชาต โดยไดจดท าตวชวดขนมา เรยกวา e-Government Development Index (EGDI) ซงท าการเผยแพรรายงานผลการส ารวจรฐบาลอเลกทรอนกสทวโลกตงแตป ค.ศ. 2003 จนถงปจจบน โดยวตถประสงคของการส ารวจกเพอ ประเมนเปรยบเทยบความสามารถของประเทศสมาชกองคการสหประชาชาตในการน า ICT มาใชเพอใหบรการผ านสอออนไลนแกประชาชน และเพ อ เปนเค รองมอในการ Benchmark ความกาวหนาในการใหบรการ e-Services ของภาครฐ (ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน), 2555) ตวชวด เรยกวา e-Government Development Index (EGDI) ประกอบดวยดชนยอย 3 ดาน คอ 1. Online Service Index ซงตงอยบนพนฐานของ e-Government Model ทแบงระดบของการใหบรการทางออนไลนของ e-Government เปน 4 ขนตอน ประกอบดวย 1.1 Emerging Online Services 1.2 Enhanced Services 1.3 Transactional Services 1.4 Connected Services 2. Telecommunication Infrastructure Index ซงประกอบดวย 5 ตวชวดหลก คอ 2.1 จ านวนผใชอนเทอรเนตตอประชากร 100 คน 2.2 จ านวนผใชโทรศพทบานตอประชากร 100 คน

61

2.3 จ านวนผลงทะเบยนใชงานโทรศพทมอถอตอประชากร 100 คน 2.4 จ านวนผลงทะเบยนใชอนเทอรเนตตอประชากร 100 คน 2.5 จ านวนผลงทะเบยนใชงานอนเทอรเนตความเรวสงตอประชากร 100 คน 3. Human Capital Index ประกอบดวย 3.1 อตราการรหนงสอในผใหญ (Adult Literacy Rate) ใหน าหนก 2/3 3.2 อตราสวนของผทก าลงศกษาอยในโรงเรยน (ระดบประถม มธยม และปรญญาตร) ใหน าหนก 1/3 ซงในการประเมน Online Service Index แบงออกเปน 4 ระดบ ดงน ระดบท 1 Emerging Information Services เปนการใหขอมลแกประชาชนของภาครฐในรปแบบออนไลน รปแบบเวบเพจ หรอเวบไซต ของภาครฐ ทมการเชอมโยงกบทางกระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานตางๆ เชน ทางดานการศกษา สขภาพ สวสดการ สงคมแรงงาน และทางดานการลงทน เปนตน การเชอมโยงขอมลไปยงระดบภมภาคหรอในระดบทองถน โดยมการใหขอมลดานนโยบาย กฎระเบยบ กฎหมาย ขอมลตางๆ เกยวกบการบรการของภาครฐ ประชาชนสามารถเขาถงขอมลทเปนปจจบนตางๆ ของของรฐและสามารถดขอมลเกาได ระดบท 2 Enhance Information Index เปนการเพมประสทธภาพใหขอมลผานทางเวบไซตของภาครฐ โดยจะเปนการสอสารแบบทางเดยวหรอสองทางแบบงายๆ ระหวางรฐบาลกบประชาชน เชน มแบบฟอรมส าคญให ดาวนโหลดส าหรบบรการและแอพพลเคชนของภาครฐ มขอมลทเปนรปแบบของเสยงหรอวดโอ และมหลากหลายภาษาใหเลอก เปนตน แมวาจะมความซบซอนมากขน แตการปฏสมพนธจะยงคงเปนแบบทศทางเดยว คอ ภาครฐยงคงเปนผใหขอมลแกประชาชน ระดบท 3 Transactional Information Services การทประชาชนเขามามสวนรวมกบเวบไซตของภาครฐ โดยเปนการสอสารแบบสองทางกบประชาชน รวมถงการใหขอมลและการรบขอมลจากประชาชนเกยวกบนโยบาย กฎระเบยบตางๆ ของภาครฐ แบบฟอรมบางฟอรมสามารถด าเนนการใหเสรจสมบรณผานทางเวบไซต การท าธรกรรมทไมเกยวของกบการเงน เชน e-Voting การดาวนโหลดและอพโหลดแบบฟอรม การลงทะเบยนเสยภาษ เปนตน นอกจากนควรมความพรอมดานการท าธรกรรมทางดานการเงนดวย ระดบท 4 Connected Information Services เวบไซตจะเปนลกษณะของ Web 2.0 เตมรปแบบ ไมมปญหาในการใหบรการขามหนวยงาน ขามกระทรวง รฐบาลมการกระจายอ านาจหนาทไปสประชาชน โดยลกษณะการใหบรการของภาครฐจะเนนไปทการบรการในชวงวยตางๆ ของประชากร โดยมการแบงกลมบรการตามกลมลกษณะของประชากรได ภาครฐสามารถสรางความมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจในประเดนตางๆ ได

62

คณลกษณะหลกทใชในการตรวจสอบรฐบาลอเลกทรอนกสขององคการสหประชาชาต มรายละเอยด ดงน (ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน), 2555) 1. การเผยแพรขอมลหรอการประชาสมพนธ - มเวบไซตแหงชาตและเวบไซตกระทรวง ประกอบดวย การศกษา การเงน สขภาพ แรงงานและ/หรอบรการทางสงคม เปนตน - มการใหบรการแบบเบดเสรจครบวงจร (พอรทลแหงชาต) - มเวบไซตของผน าประเทศ - มสวนงานทรบผดชอบรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) โดยตรง - มทมาของขอมล (กฎหมาย เอกสารนโยบาย การจดล าดบความส าคฐ อนๆ) - การใหขอมลขาวสารและ/ หรอการปรบปรงเกยวกบนโยบายของรฐบาล - การเขาถงขอมลโปรแกรมของส านกงาน (Back Office Applications) - มผบรหารเทคโนโลยสารสนเทศ (CIO) หรอผน าทท าหนาทในการดแลโครงการรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) ในระดบชาต - ผใหขอมลของรฐทรบผดชอบเกยวกบการใหบรการออนไลน/ การสบคนขอมล - มบญชสวนบคคล/ ประวตของประชาชน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการสอสารระหวางรฐบาลและประชาชน - ขอมลส าหรบประชาชนในการเขาใชงานเวบไซต 2. การเขาถง/ ลกษณะการใชงาน - มคณลกษณะ “การคนหา” - มคณลกษณะ “ตดตอเรา” - มคณลกษณะ “เสยงและวดโอ” - มหลายภาษาพรอมใหบรการ - มการใชเทคโนโลยไรสายเพอสงขอความไปยงโทรศพทมอถอหรออปกรณ - มคณลกษณะของการรกษาความมนคงปลอดภย (ความมนคงปลอดภยของการเชอมโยง) มคณลกษณะของการใชลายชออเลกทรอนกส - วธการช าระเงนออนไลนดวยบตรเครดต บตรเดบต หรอบตรอนๆ - มตวเลอกส าหรบอเมลเขาใชงาน ไมวาจะเปนบรการเกยวกบขาวสารดานตางๆ อยางเปนทางการ หรอเพยงรายการขาง (สามารถคลกเลอกรบขอมลขาวสารได) - มคณลกษณะทชวยใหผพอการสามารถเขาถงขอมลได 3. ความสามารถในการสงมอบบรการ - การใหบรการแบบเบดเสรจครบวงจรส าหรบการบรการออนไลน - สามารถดาวนโหลด/ พมพแบบฟอรมตางๆ

63

- มแบบฟอรมออนไลน - ต าแหนงวางงาน - การท าธรกรรมออนไลน - การแจงเตอนทางอเมล - การใช RSS - มการตงเวลาการตอบสนองจากรฐบาลอเลกทรอนกสหลกจากกดยนแบบฟอรมหรอสงอเมล 4. การเขารวมของประชาชน/ การเชอมโยงถงกน - การมสวนรวมทางดานนโยบายหรอขอความพนธกจ - รายการปฏทนกจกรรมการมสวนรวม - ขอมลเอกสารส าคญเกยวกบกจกรรมการมสวนรวม - มเครองมอการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสเพอใหไดความคดเหนของประชาชน (การส ารวจความคดเหน แบบส ารวจ กระดานขาว กระดานแสดงความคดเหน แชทรม บลอก Web Casting กระดานสนทนา และอนๆ) - การตอบรบของประชาชนเกยวกบยทธศาสตรระดบประเทศ นโยบาย และบรการทางอนเทอรเนต - การเผยแพรผลการตอบรบจากประชาชน - การบนทกการตอบสนองจากรฐบาลตอขอค าถามของประชาชน การสบคนขอมล และการน าเขาขอมล นอกจากดชนตวชวดทงสามทกลาวไปแลวขางตน ดชนทส าคญอกหนงตว คอ e-Participation Index เปนดชนทไดรบความสนใจและน ามาเปนสวนหนงในการจดอนดบการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสของประชาชน (ในงานวจยชนนกไดใหความส าคญและน ามาศกษาวจยในครงน) แมไมไดเปนดชนในการจดอนดบโดยตรง ดชนการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสของประชาชน (e-Participation Index) เปนการประเมนการมสวนรวมทมคณภาพและเปนขอมลทเปนประโยชนในการใหบรการแกประชาชน โดยแบงระดบการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสของประชาชน (e-Participation Index) ออกเปน 3 ระดบ รายละเอยดดงภาพประกอบท 13

64

ภาพประกอบท 13 ระดบของการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสขององคการสหประชาชาต ทมา: ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน), 2555

1. e-Information เปนการสอสารทางเดยว (One-way Communication) จากทางรฐบาล เพอใหขอมลแกภาคประชาชนและภาคธรกจ โดยผานทางเวบไซตของภาครฐ ซงทางภาครฐจะตองจดเตรยมในสวนของการใหขอมลดานนโยบาย กฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ งบประมาณ การบรการ และขอมลอนๆ ทเกยวของ ซงขอมลดงกลาวจะชวยสรางกจกรรมการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสของประชาชน เชน ทางดานนโยบายหรอภารกจ การมสวนรวมในพนทชนบทหรอพนทหางไกล เปนตน ซงวธการปรบปรงหรออพเดตขอมลนน อาจจะผานทางจดหมายขาว Web Forum, Blog, เครอขายชมชน, SMS, e-Mail เปนตน ซงจะมคณลกษณะทเกยวของ เชน โครงสรางภาครฐ (Government Structure) นโยบาย (Policies and Programmes) การตดตอ (Points of Contact) งบประมาณ (Budget) กฎหมายหรอกฎระเบยบทเกยวของ (Laws and Regulations and Other Information of Public Interest) ชมชนการตดตอสอสาร (Community Networks) บลอก (Blogs) เวบฟอรม (Web Forums) การสงขอความสน (Text Messages) ขาว (Newsgroups) อเมล (e-Mail Lists) 2. e-Consultation เปนการสอสารแบบสองทาง (Two-way Communication) ระหวางรฐบาลกบประชาชน โดยการดงภาคประชาชนและภาคธรกจเข ามาใหขอเสนอแนะและความคดเหนเกยวกบประเดนตางๆ ซงรฐบาลจะตองรบทราบขอเสนอแนะจากประชาชนและตอบสนองตอประชาชน นอกจากน e-Consultation ยงเกยวของกบการรายงานผลการจากเจรจากบประชาชน

65

และประกาศผลใหประชาชนทราบ โดยประชาชนสามารถใชเครองมอออนไลนในการมสวนรวม เชน โพลสส ารวจ หองสนทนา บลอก เครอขายสงคมออนไลน กลมขาว และเครองมอโตตอบอนๆ เพอสนบสนนการมสวนรวมของภาคประชาชน นอกจากนน e-Consultation ยงสามารถเรมจากทางภาคประชาชน โดยผานชองทางการรองเรยนออนไลน ซงประชาชนสามารถใชชองทางการรองเรยนนเปนประเดนในการเจรจา เชน ประเดนทางสวสดการเพอใหทางภาครฐน าไปก าหนดนโยบายตอไป โดย e-Consultation จะมคณลกษณะทเกยวของ เชน โพลสออนไลน (Online Polls) การประเมนออนไลน (Online Survey or Feedback Forms) ระบบการสงขอความทนท (Chat Rooms or Instant Messaging) ขอมลการเขาใชเวบของประชาชน รายการการใหบรการ (List Services or Newsgroups) เครองมออนๆ ในการปฏสมพนธกบประชาชน (Other Interactive Tools) 3. e-Decision-Making เปนการสอสารแบบสองทาง (Two-Way Communication) ระหวางรฐกบประชาชน ซงเปนการดงประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจเพอก าหนดนโยบายรวมกน ซงรฐบาลเองจะตองแจงผลจากการตดสนใจบนพนฐานของกระบวนการใหค าปรกษา โดยมคณลกษณะทเกยวของ เชน กระดานสนทนาออนไลน (Online Discussion Forums) คลงของการสนทนาทผานมา (Archive of Past Discussion Forums) เจาหนาททท าหนาทในการตอบสนองขอเรยกรองของประชาชน (Government Officials Respond to Citizen Input) เจาหนาททท าหนาทกลนกรองการใหค าปรกษา (Government Officials Moderate e-Consultation) ขอเรยกรองออนไลน (Online Petitions) การออกเสยงออนไลน (Online Voting) การส ารวจความคดเหนดวยแบบสอบถาม (Real-Time Delphi Survey) ซงเกณฑในการวดการมสวนรวมทางอเลกทรอนกสขององคการสหประชาชาต ประกอบดวย 1. การแสดงใหเหนถงความตงในและขดความสามารถของภาครฐใหการบรการแกประชาชน (จะมงเนนไปท “Supply Side” คอ การจดเตรยมความพรอมเพอใหบรการแกประชาชน) 2. การประเมนคณภาพของเวบไซต ซงจะอยบนพนฐานของการใหบรการทเปนแบบ “ประชาธไตยแบบมสวนรวม” ทมอยในเวบไซตของภาครฐ (เฉพาะเวบไซตของรฐ) 3. การวเคราะหกจกรรมและผลดทได ซงไมเกยวกบผลกระทบในระยะสนและระยะยาวของประชาธปไตยแบบมสวนรวม การประเมนผลรฐบาลอเลกทรอนกส ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2551) ไดสรปแนวคดของ Bertelsmann (2011) ทเสนอการประยกตแนวคดเรอง Balance Scorecard ในการประเมนผล โดยเรยกชอวา Balance e-Government ซงเปนการประเมนมตตางๆ ของรฐบาลอเลกทรอกนกส โดยมปจจยในการประเมนอย 5 ปจจย

66

1. ประโยชน (Benefit) หมายถง คณภาพและปรมาณของการบรการ ตวอยางเกณฑทใชวด ไดแก 1.1 จ านวนบรการทไดด าเนนการแลว 1.2 การตระหนกถง “One-Stop-Stop” คอ การเขาถงทกบรการโดยใชเวบทาเพยงทเดยว 1.3 การบรการใชงายและเปนมตรตอผใช 2. ประสทธภาพ (Efficiency) การปรบปรงดานประสทธภาพการท างาน ไดแก 2.1 มกระบวนการท างาน การสมครใชบรการ โครงสรางระบบ และฐานขอมล 2.2 การวางแผนทางการเงนและทรพยากรทชดเจน 2.3 โครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศ 2.4 คณภาพและขอบเขตการใหการอบรม 3. การมสวนรวม (Participation) การบรการไดรบการออกแบบมาเพอสนบสนนการตดตอสอสารทางการเมอง และการมสวนรวมทางการเมอง ไดแก 3.1 ประชาชนสามารถตดตอบคคลทเกยวของทางอเมลหรอทางเวบ 3.2 ความตองการของผใชไดรบการพจารณา 3.3 ความเหนและขอแนะน าของประชาชนมผลตอกระบวนการตดสนใจ 3.4 ความเปนไปไดในการอภปรายในประเดนสาธารณะ (Chat Room) 4. ความโปรงใส (Transparency) 4.1 ปรมาณสารสนเทศเกยวกบกระบวนการบรหารและกระบวนการดานกฎหมาย (จ านวนการประชมของคณะกรรมการ การแถลงตอสอมวลชน เปนตน) 4.2 การตดตามผลของการสอบถามของประชาชน (Query Process) 5. การจดการกบการเปลยนแปลง 5.1 การพฒนากลยทธ 5.2 การตดตามและควบคม 5.3 การจงใจพนกงาน มาตรฐานเวบไซตของภาครฐ (Government Website Standard) กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (2555) ไดก าหนดมาตรฐานเวบไซตของหนวยงานภาครฐในดานตางๆ ไวดงน 1. เนอหาเวบไซตภาครฐ ขอมลเนอหาในการเผยแพรผานทางเวบไซต เพอใหบรการประชาชน ธรกจเอกชนตลอดจนหนวยงานภาครฐ แบงออกเปน 3 สวน รายละเอยดดงน

67

1.1 ขอมลพนฐาน เพอเผยแพรขอมล ตลอดจนการบรการของหนวยงาน มรายละเอยดดงน

หมวดหมของขอมล (Information Category)

ขอมลแนะน า (Suggested Contents)

1.1.1 ขอมลเกยวกบหนวยงาน - ประวตความเปนมา - วสยทศน พนธกจ - โครงสรางหนวยงาน ผบรหาร อ านาจหนาท - ภารกจและหนาทรบผดชอบของหนวยงาน - ยทธศาสตร แผนปฏบตราชการ - แผนงาน โครงการ และงบประมาณรายจายประจ าป - ค ารบรอง และรายงานผลการปฏบตราชการ - ขอมลการตดตอ ประกอบดวย ทอย เบอรโทรศพท โทรสาร และแผนทตงของหนวยงาน เปนตน - ทอยไปรษณยอเลกทรอนกส (e-Mail Address) ของบคคลภายในหนวยงานท รบผดชอบขอมล เชน ผดแลเวบไซต (Webmaster) เปนตน

1.1.2 ขอมลผบ รหารเทคโนโลยสารสนเทศระดบสง

- รายละเอยดเกยวกบซไอโอ ประกอบดวย ชอ-นามสกล และต าแหนง - ขอมลการตดตอ ประกอบดวย ทอย เบอรโทรศพท โทรสาร ทอยไปรษณยอเลกทรอนกส (e-Mail Address) เปนตน - วสยทศน และนโยบายตางๆ ดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) ไดแก นโยบายการบรหารจดการดาน ICT, นโยบายและมาตรฐานการรษาความมนคงปลอดภยดาน ICT เปนตน - ขาวสารจากซไอโอ - ปฏทนกจกรรมซไอโอ

1.1.3 ขาวประชาสมพนธ - ขาวสารประชาสมพนธทวไป - ขาวสารและประกาศของหนวยงาน เชน ประกาศรบสมครงาน การจดซอจดจาง การจดฝกอบรม เปนตน - ปฏทนกจกรรมของหนวยงาน

1.1.4 เวบลงค - สวนงานภายใน - หนวยงานภายนอกทเกยวของโดยตรง

68

- เวบไซตอนๆ ทนาสนใจ 1.1.5 กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ทเกยวของกบหนวยงาน

- กฎหมาย พระราชบญญต พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศ ระ เบยบ มาตรฐาน คมอ แนวปฏบต และมตคณะรฐมนตรทเกยวของ โดยแสดงทมาของขอมลท น ามาเผยแพร

1.1.6 ขอมลการบรการ - แสดงขอมลการบรการตามภารกจของหนวยงานพรอมค าอธบายขนตอนบรการ โดยจะแสดงขนตอนการใหบรการตางๆ แกประชาชน ทงนควรระบระยะเวลาในแตละขนตอนของการใหบรการนนๆ

1.1.7 แบบฟอรมทดาวนโหลดได - สวนทใหบรการประชาชนส าหรบ Download แบบฟอรมตางๆ ของหนวยงาน

1.1.8 คลงความร - ผลงานวจย บทความ กรณศกษา ขอมลสถตตางๆ ขอมล GIS และ e-Book เปนตน ตลอดจนตองมการอางองถงแหลงทมา (Reference) และวน เวลา ก ากบ เพอประโยชนในการน าขอมลไปใชตอ

1.1.9 ค าถามทพบบอย - สวนทแสดงค าถามและค าตอบทมผนยมสอบถาม 1.1.10 ผงเวบไซต - สวนทแสดงแผนผงเวบไซตทงหมด

1.2 การสรางปฏสมพนธกบผใชบรการ มรายละเอยดดงน หมวดหมของขอมล (Information Category)

ขอมลแนะน า (Suggested Contents)

1.2.1 ถาม-ตอบ - สวนทผใชบรการสามารถสอบถามขอมลหรอขอสงสยมายงหนวยงาน

1.2.2 ระบบสบคนขอมล - สวนท เปนบรการสบคนขอมลทวไป และขอมลภายในหนวยงานได

1.2.3 ชองทางการตดตอสอสารกบผใชบรการ

- ชองทางแจงขาว หรอแจงเตอนผใช เชน SMS, e-Mail เปนตน - ชองทางการตดตอหนวยงานในรปแบบ Social Network เชน เฟซบก, Twitter เปนตน - ชองทางแสดงความคดเหน หรอขอเสนอแนะ เชน e-Mail, Web Board, Blog เปนตน - ชองทางการรบเ รองรองเรยน และตดตามสถานะเรองรองเรยน

1.2.4 แบบส ารวจออนไลน - การส ารวจความพงพอใจการใชบรการเวบไซต

69

- การส ารวจความคดเหนของประชาชน (Online Poll) - การออกเสยงลงคะแนนตางๆ (Online Voting)

1.3 การใหบรการในรปแบบอเลกทรอนกส (e-Service) และเรยนรพฤตกรรมของผใชบรการ มรายละเอยดดงน หมวดหมของขอมล (Information Category)

ขอมลแนะน า (Suggested Contents)

1.3.1 การลงทะเบยนออนไลน - สวนท เปนแบบฟอรมส าหรบบนทกชอผ ใชบรการและรหสผานกอนเขาใชงานระบบ (Login Form) ซงเปนหนงในกระบวนการตรวจสอบและยนยนตวตนของผใชงาน - ระบบตรวจสอบและยนยนตวตนของผใชงาน และสามารถแจงเตอนกรณทชอผใช หรอรหสผานไมถกตอง (Check User name/ Password) - ระบบจดการกรณลมรหสผาน กรณทผใชลมรหสผาน ระบบสามารถด าเนนการสงรหสผานใหใหมได

1.3.2 e-Forms/ Online-Forms - สวนทใหบรการบนทกขอมลลงในแบบฟอรมตางๆ บนหนาเวบไซต โดยไมตอง download เอกสาร และสามารถพมพเอกสารหรอบนทกขอมลในรปแบบอเลกทรอนกสได

1.3.3 ระบบใหบรการในรปแบบอเลกทรอนกส

- ระบบใหบรการในรปแบบอเลกทรอนกสตามภารกจของหนวยงาน

1.3.4 การใหบรการเฉพาะบคคล ในลกษณะทผใชบรการสามารถก าหนดรปแบบสวนตวในการใชบรการเวบไซตได

- มบรการสงขอมลใหผใชบรการเปนรายบคคลส าหรบผลงทะเบยน - ผใชบรการสามารถก าหนดรปแบบขอมลทตองการและจดอนดบเนอหาทสนใจได - มการปรบปรงแฟมขอมลของผลงทะเบยนแบบอตโนมต ตามพฤตกรรมของผใชบรการ - เวบไซตสามารถน าเสนอหวขอขาว/ ขอมล/ บรการ ทผใชบรการเขามาใชงานครงลาสดได (Last Visited) - มการปรบปรงการใหบรการของหนวยงานผานทางเวบไซต จากการวเคราะหพฤตกรรมของผใชบรการ - มระบบรายงานทมการเปลยนแปลงไปตามขอมลทไดจากพฤตกรรมของผใชบรการ และสามารถปรบเปลยนรปแบบรายงานไดตามความตองการ (Dynamic Report)

70

2. การบรณาการเชอมโยงขอมลระหวางหนวยงานภาครฐ (Government Data Exchange) การบรณาการเชอมโยงขอมลระหวางหนวยงานภาครฐ เพอน าไปสการสรางระบบธรกรรมอเลกทรอนกสทสามารถใหบรการรวมแบบเบดเสรจ ณ จดเดยว (One-Stop-Service) ประกอบดวย - มแอพพลเคชนทเรยกใชบรการจากแอพพลเคชนของหนวยงานอนๆ - มแอพพลเคชนใหบรการกบแอพพลเคชนภายในหนวยงาน - มแอพพลเคชนใหบรการกบแอพพลเคชนของหนวยงานอนๆ - การใชบรการระบบอเลกทรอนกสตางๆ ควรมความสามารถในการลอกอนเขาสระบบโดยใช Username, Password เพยงครงเดยว (Single sign-on) 3. การรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศ การใหบรการผานเวบไซตภาครฐ จ าเปนตองมการรกษาความมนคงปลอดภยสารสนเทศ เพอปองกนมใหเวบไซตถกคกคามจากผไมหวงด หรอผทไมมสทธในการเขาถงขอมล และเปนการสรางความมนใจใหกบผใชบรการเวบไซต ตลอดจนการสรางเวบไซตใหเปนทนาเชอถอ และมความมนคงปลอดภยในการเขามาใชงาน ประกอบดวย - มการตรวจสอบความถกตองครบถวนของขอมล รวมทงเงอนไขทจ าเปนของขอมลทผใชงานบนทกในแบบฟอรมกอนสงขอมล - มการเขารหสขอมล (Encryption) เพอเพมความปลอดภยในการสอสารหรอสงขอมลผานเครอขายอนเทอรเนต เชน การใช Secure Sockets Layers (SSL) (http) เปนตน - มการระบและยนยนตวบคคล (Authentication) โดยใหเลอกใชเทคโนโลยการยนยนตวตนทเหมาะสม 4. คณลกษณะทควรม

หมวดหมของขอมล (Information Category)

ขอมลแนะน า (Suggested Contents)

4.1 การแสดงผล - ม ก ารแสดงผลอย างนอย 2 ภาษา คอ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ - สามารถเพมหรอลดขนาดตวอกษรได

4.2 การน าเสนอขอมล - มการใชงาน Really Simple Syndication (RSS) เพอน าเสนอขอมลขาวสารของหนวยงาน - มการน าเสนอเนอหาในรปแบบของเสยงและวดโอ

4.3 เครองมอสนบสนนการใชงาน

- มระบบ Navigation ทชดเจน งายตอการเขาใจ - มเครองมอในการแนะน าการใชงาน (Help) ไดแก Tool tips, Pop-up, Help เปนตน

71

- มค าแนะน าเวบไซตหรอค าอธบาย Content ตางๆ ของเวบไซต เพอแนะน าการใชงานเวบไซตแกประชาชน

4.4 เครองมอส าหรบเกบขอมลการเยยมชมเวบไซต

- ม เครองมอส าหรบเกบขอมล การเยยมชมเวบไซตของผใชบรการ เชน จ านวนครง จ านวนหนา ความสนใจ ระยะเวลา เปนตน ท งน เพ อใหหนวยงานมขอมลในการว เคราะหพฤตกรรมการเยยมชมเวบไซต (Web Behavior)

4.5 การตงชอไฟลและ ไดเรคทอร

- ควรก าหนดวธการตงชอทสอความหมาย เขาใจตรงกน สน กระชบ และไมเกดความสบสน ซงจะชวยให Search Engine ใหคาความส าคญของเวบไซตสงสด หากค าส าคญพบเปนชอไฟลและชอไดเรคทอรโดยตรง

4.6 สวนลางของเวบไซต - ทกๆ หนา ควรจะแสดงขอมลตางๆ ในสวนลางของเวบไซต ดงตอไปน

เมนหลกในรปแบบขอความ ขอมลตดตอหนวยงาน ไดแก ชอและทอย หมายเลข

โทรศพท หมายเลขโทรสาร และทอย ไปรษณยอเลกทรอนกส

เสนเชอมกลบไปยงหนาหลกของเวบไซต ค าสงวนลขสทธ (Copyright) การปฏเสธความรบผดชอบ (Disclaimer) การประกาศนโยบาย ประกอบดวย

นโยบายเวบไซต (Website Policy) นโยบายการค มครองข อมลส วนบคคล

(Privacy Policy) นโยบายการรกษาความมนคงปลอดภยของ

เวบไซต (Website Security Policy) 4.7 เสนเชอม - ตองมความพรอมใชเสมอ 4.8 ขอก าหนดตามมาตรฐาน - เวบไซตควรสอดคลองกบขอก าหนดขององคการมาตรฐาน

เวลด ไวด เวบ (Word Wide Web Consortium: W3C) คณะรเรมด าเนนการท าเวบเขาถงและใชประโยชนได (Web Accessibility Initiative: WAI) ตามขอก าหนดการท าใหเนอหาเวบสามารถเขาถงและใชประโยชนได รน 2.0 (Web Content Accessibility Guidelines 2.0 : WCAG 2.0) ในเกณฑความส าเรจ ระดบ เอ (A)

72

ส าหรบประเทศไทย ส านกงานปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร โดยส านกงานสงเสรมและพฒนาการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ไดมการจดท ารปแบบการพฒนาเวบไซตใหเปนเวบไซตททกคนสามารถเขาถงไดและเกณฑมาตรฐานฉบบภาษาไทยขน ภายใตชอ “Thai Web Content Accessibility Guidelines 2010 (TWCAG 2010)” - เวบไซตควรสอดคลองกบขอก าหนดของ W3C ส าหรบ Hyper Text Markup Language (HTML) อยางนอยระดบ 4.01 (HTML 4.01/XHTML 1.0) - หากเวบไซตใช Cascading Style Sheets (CSS) ควรสอดคลองกบขอก าหนดของ W3C ส าหรบ CSS ระดบ 1

5. ระดบการพฒนาการใหบรการของเวบไซตภาครฐ การก าหนดมาตรฐานเวบไซตของภาครฐ ไดก าหนดระดบการพฒนาการใหบรการของเวบไซตภาครฐเอาไว 4 ระดบ ซงสอดคลองกบระดบการใหบรการออนไลน (Online Service) ขององคการสหประชาชาต (UN) ดงภาพประกอบท 14

ภาพประกอบท 14 ระดบการพฒนาเวบไซตการใหบรการของเวบไซตภาครฐ (Phases of Development)

ทมา: ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน), 2555

73

Emerging Information Services เปนระดบของเวบไซตทใหบรการเผยแพรขอมลขาวสารแกประชาชนในรปแบบออนไลน โยทขอมลขาวสารเหลานนตองมความถกตอง มคณคาตอการใชงาน และทนสมย โดยประชาชนสามารถเขาถงขอมลทเปนปจจบนตางๆ ของภาครฐ และสามารถดขอมลยอนหลงได Enhance Information Services เปนระดบของเวบไซตทสามารถสรางปฏสมพนธกบประชาชน โดยจะเปนการสอสารแบบทางเดยวหรอสองทางแบบงายๆ ระหวางภาครฐกบประชาชน เพอเพมชองทางใหประชาชนสามารถตดตอกบหนวยงานภาครฐ และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการแสดงความคดเหน และสามารถฝากขอความ ปญหา ขอสงสย ขอเรยกรองตางๆ ผานทางเวบไซต สามารถตดตามผลในเวลาทเหมาะสมได Transaction Information Services เปนระดบของเวบไซตทสามารถด าเนนธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดโดยสมบรณในตวเอง เชนเดยวกบรานคาอเลกทรอนกสทสามารถด าเนนกจกรรมซอขาย และช าระเงน ตลอดจนสงสนคาไดในการท าธรกรรมเดยว ในกรณของหนวยงานภาครฐ การตองใหบรการทประชาชนสามารถด าเนนการโดยเสมอนกบตดตอสวนราชการตามปกต เชน การช าระภาษ Online การจายคาปรบจราจร เปนตน โดยการด าเนนการนจะเปนการลดขนตอนทประชาชนตองเดนทางไปท าธรกรรมดวยตนเอง Connected Information Services เปนระดบของเวบไซตทมการบรณาการแนวราบของงานบรการ (Collaboration) ระหวางเวบไซตของหนวยงานภาครฐ เพอพฒนาระบบใหมหนาตางเดยวเบดเสรจ (Single Window) ส าหรบการใหบรการประชาชนสามารถตดตอไดทคลกเดยวในการรบบรการจากหลายหนวยงาน ตลอดจนสามารถสรางความมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจในประเดนตางๆ ได Intelligence นอกจากการพฒนาการใหบรการเวบไซตภาครฐทง 4 ระดบแลวนน หนวยงานภาครฐยงสามารถพฒนาเวบไซตใหสามารถเรยนรพฤตกรรมของประชาชนทมาใชบรการในลกษณะของ Web Intelligence โดยทประชาชนสามารถเลอกรปแบบขอมล หรอบรการทตรเองตองการได (Personalized e-Services) หรอขอมลทหนวยงานสรรหามาเพอใหประชาชนในกลมทสนใจเรองเดยวกนทราบ จากการส ารวจการพฒนาเวบไซตเพอการบรการของภาครฐ โดยศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต (NECTEC) ในป 2548 พบวา หนวยงานภาครฐของไทยสวนใหญมการใหบรการในระดบ 1 และ 2 มสวนนอยทมการท าธรกรรมในระดบ 3 สวนในระดบ 4 และ 5 ยงไมปรากฎ (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2551)

74

สรป รฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) คอ กระบวนการทรฐบาลน ามาใชปฏรปภาครฐโดยการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเครองมอในการสนบสนนหนวยงานภาครฐใหมการท างานอยางมประสทธภาพและประสทธผลมากยงขน สงเส รมใหประชาชนมการเขาถงบรการของภาครฐและสารสนเทศมากขน สรางความโปรงใสในการด าเนนการของภาครฐ และท าใหหนวยงานของรฐรบผดชอบตอประชาชนมากขน แนวคดเรองรฐบาลเปด (Open Government) “Open Government” หมายถง รฐบาลทมการบรหารปกครองอยางเปดเผย หรอเรยกสนๆ วา “รฐบาลเปด” มนยของการบรหารราชการทเนนความโปรงใส เปดเผย และเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมและสรางความรวมมอกบทกภาคสวน ซงรฐบาลเปดไดใหความส าคญอย 3 ประการ ดงน (มน อรดดลเชษฐ, 2554) 1. รฐบาลตองโปรงใส เพอเสรมสรางความนาเชอถอ และชวยใหประชาชนไดรบทราบวารฐบาลก าลงท าอะไร ขอมลขาวสารของรฐบาลกลางถอเปนทรพยสนของชาต คณะรฐบาลจะเปดเผยขอมลอยางรวดเรวในรปแบบทประชาชนจะเขาถงและน าไปใชไดงาย ทงนตองอยภายใตกรอบของกฎหมายและนโยบายของประเทศ ภาครฐจะตองจดหาเทคโนโลยใหมๆ เพอน าเสนอขอมลเกยวกบการด าเนนงานและการตดสนใจผานระบบ Online ใหสาธารณชนเขาถงไดอยางทนทวงท พรอมกนนตองจดหาขอมลยอนกลบจากประชาชน เพอระบขอมลทเปนประโยชนตอประชาชนอยางแทจรง 2. รฐบาลตองเปดใหมสวนรวมเพอชวยเพมประสทธภาพการบรหารจดการภาครฐ และเพมคณภาพการตดวสนใจ เนองจากองคความรใหมๆ เกดขนไดตลอดเวลาและกระจายอยทวไปในสงคม หากเจาหนาทของรฐเขาถงองคความรทมอยจะเกดประโยชนมาก ดงนน หนวยงานภาครฐจะตองเพมโอกาสและแนวทางใหประชาชนมสวนรวมในการก าหนดนโยบาย การออกกฎหมาย กฎกระทรวง และกฎระเบยบอนๆ ทมผลตอประชาชนโดยตรง รฐบาลตองหามาตรการชกชวนใหประชาชนออกความคดเหนเกยวกบความมสวนรวมเพอบงเกดผลอยางเปนรปธรรม 3. รฐบาลตองรวมมอท างานกบทกภาคสวน ทงภายในหนวยงานของภาครฐเองและรวมมอกบหนวยงานภายนอก เชน องคกรอสระ และธรกจ ความรวมมอรวมใจจะท าใหประชาชนมสวนรวมในกจการของรฐบาล รฐบาลจะตองรจกใชประโยชนจากเทคโนโลยเพอใหเกดความรวมมอกบภาคประชาชนอยางจรงจง ซงรฐบาลของประธานาธบดบารค โอบามา กไดใหความส าคญกบการพฒนาระบบราชการโดยเนนทง 3 ประการนเชนกน หลงจากไดรบการสนบสนนจนประสบความส าเรจในป 2009 โดยการใชกลยทธหาเสยงทางอนเทอรเนต ซงรวมถงการใชบรการทางสอสงคมออนไลน (Social Network) โดยเรมจากการใหความส าคญถงการใชบรการทางสอสงคมออนไลนในรฐบาล

75

Ines Mergel (2012) ไดสรปการใชสอสงคมในการสนบสนนการท างานของหนวยงานภาครฐแบบ Open Government ซงประกอบไปดวย 3 มตหลก คอ ความโปรงใส (Transparency) การมสวนรวม (Participation) และการรวมมอกน (Collaborative) ดงภาพประกอบท 15

ภาพประกอบท 15 How social media use may support an agency mission ทมา: Ines Mergal, 2012

สรป รฐบาลเปด หรอ Open Government คอ รฐบาลทมการบรหารราชการทเนนความโปรงใส เปดเผย และเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมและสรางความรวมมอกบทกภาคสวน

แนวคดเรองสอสงคม (Social Media) เครอขายทางสงคม (Social Network) และ เฟซบก

สอสงคม (Social Media) เครอขายทางสงคม (Social Network) ความหมายของสอสงคม (Social Media)และเครอขายทางสงคม (Social Network) Skoler (2009) อธบายวา “สอสงคม” (Social Media) เปนเรองของการแบงปน การรบฟงและตอบโตกบผอน ซงการแบงปนขอมลนท าใหมการแลกเปลยนประสบการณ ความร และการรบฟงความคดเหนของผอน Joosten (2012) ผอ านวยการศนยเทคโนโลยเพอการเรยนรแหง The University of Wisconsin – Milwaukee ประเทศสหรฐอเมรกา ไดกลาววา “สอสงคม” หรอ “Social Media” เปนสอททกๆ คน หรอแตละบคคลสามารถทจะแลกเปลยนประสบการณไดทกสงทกอยาง ทกสถานท

76

และทกเวลาทจะสามารถสอสารไดถงกน (Everybody and anybody can share anything anywhere anytime.) ตามความหมายของกรอบนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารระยะ พ.ศ. 2554-2563 ของประเทศไทย ICT2020 (กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, 2554) ใหนยามศพทค าวา “Social Media” หมายถง สงคมออนไลนทมผใชเปนผสอสาร หรอเขยนเลาเนอหา เรองราว ประสบการณ บทความ รปภาพ และวดโอ ทผใชเขยนขนเอง ท าขนเอง หรอพบเจอจากสออนๆ แลวน ามาแบงปนใหกบผอนทอยในเครอขายของตนผานทางเวบไซต Social Network ทใหบรการบนโลกออนไลน ปจจบน การสอสารแบบนจะท าผานทาง Internet และโทรศพทมอถอเทานน เนอหาของ Social Media มหลายรปแบบ เชน กระดานความคดเหน (Discussion Boards), เวบบลอก (Weblogs), วก (Wikis), Podcasts, รปภาพ และวดโอ สวนเทคโนโลยทรองรบเนอหาเหลานกรวมถง เวบบลอก (Weblogs), เวบไซตแชรรปภาพ, เวบไซตแชรวดโอ, เวบบอรด, อเมล, เวบไซตแชรเพลง, Instant Messaging, Tool ทใหบรการ Voice over IP เปนตน Boyd & Ellison (2007) นยามค าวา “เวบไซตเครอขายสงคมออนไลน (Social Network Sites: SNS) คอ เวบไซตทใหปจเจกบคคลไดกระท าสงตาง ดงน 1. สรางขอมลสวนตวบนพนทสาธารณะหรอกงสาธารณะภายในระบบทมขอบเขต 2. เชอมตอรายการตางๆ ของผใชทยอมใหมการแบงปนขอมลไปยงบคคลตางๆ ทตดตอสอสารกน 3. สามารถเขาชมและกดขวางรายการเชอมตอของบคคลอนภายในระบบไดธรรมชาต และการตงชอของการเชอมตอเหลานนมความหลากหลาย ศรพร พงศวญญ (2546) ใหค าก าจดความของบรการ “Social Network” เอาไว หมายถง บรการผานเวบไซตท เปนจดเชอมโยงระหวางบคคลทมเครอขายสงคมของตวเองผานระบบอนเทอรเนต (Internet) รวมทงเชอมโยงบรการตางๆ เขาดวยกน เชน เมสเซนเจอร เวบบอรด บลอก เปนตน โดยเวบไซตเหลานจะมพนทใหผคนเขามารจกกน มการใหพนทบรการ เครองมอตางๆ เพออ านวยความสะดวกในการสรางเครอขาย สรางเนอหาตามความสนใจของผใช โดยเชอมเครอขายสงคมและเครอขายมตรภาพเขาดวยกน ดวยการแชรรป แชรไฟล ซงเราจะเรยกเวบไซตเหลานวา SNS หรอ Social Network Sites คอ บรการ Social Network อยในรปของเทคโนโลยแบบหนงทสามารถชวยใหเกดปฏสมพนธระหวางกนในเครอขาย ภไท เมฆกระจาย (2554, หนา 1) อธบายวา “Social Network) คอ การสรางเครอขายทางสงคมหรอชมชนออนไลน (Online Communities) โดยด าเนนการผานทางเวบไซต ภควต รกศร (2553) อธบายวา “สงคมเครอขาย” หรอ “Social Networking” หรอ “Social Media” คอ สงคมหรอการรวมตวกนเพอสรางความสมพนธของกลมคนรปแบบหนงทปรากฎตว

77

บนโลกออนไลนหรอทางอนเทอรเนต เรยกวา “ชมชนออนไลน” (Community Online) ซงมลกษณะเปนสงคมเสมอน (Virtual Community) สงคมประเภทนจะเปนการใหผคนสามารถท าความรจก แลกเปลยนความคดเหน แบงปนประสบการณรวมกน และเชอมโยงกนในทศทางใดทศทางหนง โดยมการขยายตวผานการตดตอสอสารกนเปนเครอขาย (Network) เชน เวบไซต Hi5, เฟซบก, MySpace, YouTube, Twitter เปนตน องคประกอบของสอสงคม (Social Media) ภเษก ชยนรนดร (2553) ไดแยกองคประกอบของสอสงคม Social Media หรอสอสงคม เอาไว ดงน 1. เปนสอทแพรกระจายดวยปฏสมพนธเชงสงคม 2. เปนสอทเปลยนแปลงสอเดมทแพรกระจายขาวสารแบบทางเดยว (One – to – Many) เปนรปแบบการสนทนาทสามารถมผเขารวมไดหลายๆ คน (Many – to – Many) เมอมสภาพการเปนสอสงคม สงทส าคญคอ กาสนทนาทเกดขนเปนการรวมกลมคยในเรองทสนใจรวมกน หรอวพากษวจารณสนคาหรอบรการตางๆ โดยทไมมใครเขามาควบคมเนอหาของการสนทนา แมกระทงตวผผลตเนอหาเอง เพราะผทไดรบสารมสทธทจะเขารวมในรปแบบของการเพมเตมความคดเหน หรอแมกระทงเขาไปแกไขเนอหานนไดดวยตนเอง (อยางเชนกรณ Wikipedia เปนตน) 3. เปนสอทเปลยนผคนจากผบรโภคเนอหาเปนผผลตเนอหา รปแบบของ Social Networking ภไท เมฆกระจาย (2554) ไดแบงรปแบบของ Social Network ออกเปน 2 รปแบบ คอ 1. Social Network แบบปด (Internal Social Network: ISN) คอ การจ ากดบคคลหรอกลมคนในวงแคบ ใชไดเฉพาะกลมคนในองคกร หรอการไดรบค าเชญชวน (Invite) จงจะสามารถใชงานได 2. Social Network แบบเปด (External Social Network: ESN) คอ การททกคนสามารถทจะเขารวมเปนสมาชก นอกจากนยงเปนเครอขายแบบทวไปขนาดใหญ เชน Hi5 Multiply หรอ เฟซบก ประเภทของเครอขายสงคมออนไลน (Social Networking Sites: SNS) ศรพร พงศวญญ (2546) แบงประเภทของ Social Network ออกเปน 7 ประเภท ตามลกษณะของจดประสงคการใชงาน 1. Identity Network ประเภทเผยแพรตนเอง สงคมเครอขายประเภทนใชส าหรบใหผเขาใชงานไดมพนทในการสรางตวตนขนมาบนเวบไซต และสามารถทจะเผยแพรเรองราวของตนผานทางอนเตอรเนต สามารถทจะสรางกลมเพอนขนมาไดอยางมากมายไมมทสนสด มการแสดงตวตนและภาพลกษณของตนเอง แลกเปลยนพดคยเรองราวไดงาย และตอเนองอยางไมจ ากด เชน เฟซบก, MySpace, hi5 เปนตน

78

2. Creative Network ประเภทเผยแพรผลงาน ละน าเสนอผลงานของตวเองไดในรปแบบของวดโอ ภาพ หรอเสยงเพลง เชน Youtube, Flickr, Multiple เปนตน 3. Interested Network ประเภทความสนใจตรงกน เปนเวบไซตทใชบนทกการเชอมโยงท URL ใดๆ ในเบราวเซอร โดยมจดประสงคเพอการจดจ าต าแหนงของหนานนๆ โดยเกบคาคนหนาไวในเครองผใช เปรยบเทยบเหมอนการสอดทคนหนงสอในหนาทอานคางไว โดยเกบขอมลบนเวบเพอสะดวกในการใชคนหนาออนไลน (Online Bookmark) และเชอมโยงระหวางคนหนาของผใช แตละบคคล ซงจะชวยใหผอานเกดความสนใจและอยากตดตามเขามาใชเวบไซตเหลานนอกทหนง 4. Collaboration Network ประเภทรวมท างาน เปนลกษณะของเวบไซตทมการท างานรวมกนหรอมการอนญาตใหผใชงานใชงานรวมกน เชน Wikipedia, Google Maps เปนตน 5. Game/Virtual Reality Network ประเภทโลกเสมอนจรง สามารถสรางตวละครสมมตใหเปนตวเราเองขนมาได ใชชวตอยในชมชนเสมอน (Virtual Community) สามารถซอขายทดน และหารายไดจากการท ากจกรรมตางๆได เชน zheza.com เปนตน 6. Peer to Peer Network ประเภทเชอมตอกนระหวางเครองผใชเขาดวยกนเองโดยตรงจงท าใหเกดการสอสารหรอแบงปนขอมลตางๆไดอยางรวดเรว และตรงถงผใชทนท ซงผใหบรการทางสงคมเครอขายประเภทนไดแก Skype BitTorrent เปนตน 7. Professional Network ประเภทเครอขายเพอประกอบอาชพ เปนการน าประโยชนของบรการ Social Network มาใชในการเผยแพรประวตผลงาน หรอ Resume ของตน โดยสามารถสรางเครอขายกบเพอนรวมงาน เจานาย หรอคนรจก นอกจากน บรษททตองการคนมารวมงาน กสามารถเขามาหาจากประวตทอยในสงคมเครอขายนได ซงผใหบรการสงคมเครอขายประเภทน ไดแก Linkedin.com เปนตน อทธพล ปรตประสงค (2552) ไดแบงประเภทของเครอขายสงคมออนไลนในอนเทอรเนตยค 2.0 โดยพจารณาจากเปาหมายของการเขาเปนสมาชกในเครอขายสงคมออนไลน แบงออกเปน 5 กลมใหญ ดงน 1. Identity Network คอ การแสดงตวตนและภาพลกษณของตนเอง รวมถงผลงานของตนเอง เชน hi5, เฟซบก, Youtube เปนตน 2. Interested Network คอ การรวมตวกนโดยอาศย “ความสนใจ” ตรงกน เชน Digg.com, del.icio.us เปนตน 3. Collaboration Network คอ กลมเครอขายทรวมกน “ท างาน” เชน Wikipedia, Google เปนตน 4. Gaming/ Virtual Reality หรอโลกเสมอนจรง ซงเปนลกษณะทมการสวมบทบาทของผเลนในชวตจรงกบตวละครในเกม เสมอนวาผเลนมชวตอยในเกมและชมชนทสรางขนและสามารถท ากจกรรมตางๆได

79

5. Professional Network คอ การใชงานในอาชพ Boyd and Ellison (2007 อางใน ภเษก ชยนรนดร, 2553) ยงไดใหลกษณะรวมของ Social Network ไวใน Journal of Computer – Mediated Communication Volume 13 ในป 2007 เอาไว ดงน 1.การสราง Profile ซงอาจจะเปดเผยตอสาธารณะทงหมด หรอเฉพาะคนทไดรบอนญาต โดยปกต เมอเราสมครสมาชกของ Social Network แหงหนงแลว จะตองกรอกขอมลตางๆ ของเราลงไป เชน อาย ทอย ความสนใจ และอนๆ รวมไปถงการน ารปภาพขนไปไวใน Profile ดวย 2.เมอเขาเปนสมาชกแลว ผใชสามารถท าการเชอมโยงกบคนอนๆ ซงอาจจะเรยกวา “Contacts” หรอ “Fan” ตามแต Social Network ทตนเปนสมาชก 3.รายชอของเพอนๆ ทมการแลกเปลยนเพอเชอมตอระหวางกนนนจะถกแสดงใหคนอนๆ ไดเหน และหากผเขาชมเปนสมาชกของ Social Network นนดวย กสามารถท าการเชอมตอกบเพอนของเพอน ท าใหเกดการเชอมโยงออกไปเปนโครงขายทมลกษณะเปนใยแมงมม 4.การเปดใหผทเขามาสามารถแสดงความคดเหนหรอวจารณในหนา Profile นน หรอมชองทางใหสงขอความเปนการสวนตว ลกษณะทง 4 ประการขางตน มใน Social Network แทบทกแหง ทมลกษณะของการเชอมโยงกนไปมาแลวเกดเปนสงคมขน ศรพร พงศวญญ (2546) ไดแบง ลกษณะโดยธรรมชาตของบรการ Social Network เอาไว 6 ประการ ดงน 1. Instant คอ ความเปนปจจบนและตอบสนองไดทนท สามารถตอบสนองประชาชนไดทนท สงทน ามาตองทนสมยและทนเหตการณจงจะสามารถจงใจใหประชาชนเขามามสวนรวมและเพมจ านวนมากขนดวย 2. Interactive เปนลกษณะของการสอสารสองทางไปมาตลอดเวลา เปนการสอสารแบบสองทางทตองมปฏกรยาระหวางตวหนวยงานและประชาชนอยางสม าเสมอ 3. Individualization สามารถตอบสนองไดถงในระดบบคคล หมายถง เปนกจกรรมทสามารถใหประชาชนเลอกได และเปนการสอสารระดบตวตอตวหรอระดบบคคล 4. Insight สามารถตอบโจทยความตองการของประชาชนได นอกจากนกจกรรมทเจาของหนวยงานน ามาสรางสรรคในบรการ Social Network ตองมาจากความเขาใจ Insight ของประชาชน ทผานการวเคราะหถงแรงจงใจและความตองการทแทจรงของประชาชนกอนทจะท ากจกรรม จงจะสามารถสรางความสมพนธกบประชาชนใหประชาชนกลบเขามาตดตอกบหนวยงานอกครงและอยางสม าเสมอ 5. Invisible ตองท าใหไมเหนเปนการโฆษณาของหนวยงานทชดเจนเกนไป ประการทส าคญประการหนงคอ หากมการสงเสรมการตลาดไมวาจะเปนการโฆษณา หรอการสงเสรมการขาย

80

ลด แลก แจก แถม เพอกระตนยอดขาย ตองท าให Invisible กลาวคอ ตองท าใหเนยน ไมใหรสกวาเปนการยดเยยดหรอพยายามขายมากเกนไป 6. Integration ตอมความสอดคลองกบสนคา/ บรการ จรง การใชบรการ Social Network ตองมการ Integration กบหนวยงานทมอยจรงและเปนไปในทางทศทางเดยวกน ไมขดแยงทงลกษณะของสวนทจบตองได เชน ลกษณะการตกแตงหนวยงาน และสวนทจบตองไมได เชน บคลกภาพ หรอ Mood and Tone ตองเปนไปในทศทางเดยวกนเพอไมใหประชาชนเกดความสบสน ศรพร พงศวญญ (2546) ไดสรปวา หนวยงานภาครฐจะน าบรการ Social Network มาใช ดงน 1. Update new fact to public. รจกใชบรการ Social Network ในการอพเดตขอเทจจรงใหมๆ เมอปญหาได รบการคลคลาย ความจรงเ รองแบบนอาจจะใช เวบไซต เพอใชในประชาสมพนธกได แตเรองทเปนขาวดนน โดยพฤตกรรมคนสวนใหญจะไมเขาเวบไซต หากไมมปญหาหรอตองการขอมลเพราะฉะนนการใชวธ Push ขอมลจงเปนวธทนาสนใจและเปนอกทางเลอกทสามารถกระจายขอมลขาวสารไปยงประชาชนไดอยางรวดเรว 2. Motivating people to participate in discussions to find a solution together ท าใหเกดการมสวนรวม เปนการดงใหผทก าลงมปญหาเขามาพดคยและหาทางออกรวมกน ประชาชนทประสบปญหาเกยวกบหนวยงานมกตองการระบายใหผมหนาทรบผดชอบฟง ซงผฟงทดควรตองเขาใจความเปนมาเปนไป ตลอดจนสามารถถายทอดแนวทางแกไขทด าเนนการดวย หนวยงานภาครฐจงควรเปดโอกาสการสอสารกบประชาชนทมปญหาและคดสรรบคลากรทจะตอบปญหาของผบรโภคอยางเหมาะสมดวย 3. Create a centralized hub to the problem ใชเปนทรวมศนย เพอรวมศนยของปญหาไวใหจดการไดสะดวกขน เพอรวบรวมขอรองเรยนตางๆ ไมวาอยในรปวดโอ ภาพ หรอขอความไวในทเดยวกน ชวยใหหนวยงานสามารถจดการปญหาไดอยางสะดวกครอบคลมยงขน หากประชาการทราบวามเครอขาย (Community) นเกดขน จะมหนวยงานทเกยวของเขามาดแล ตอบปญหา และใหด าเนนการแกไขปญหาอยางรวดเรว 4. be prepared before the crisis happens. Both in terms of personnel and channels of communication online เปนชองทางหนงทชวยใหหนวยงานเตรยมตวกอนเกดวกฤตจะเกดขน ทงในแงของบคลากรและชองทางการสอสาร Online แมวาวกฤตอาจเกดขนไดอยางไมทนตงตว แตการเตรยมการลวงหนา จะชวยใหหนวยงานสามารถแกไขสถานการณไดอยางทนทวงทและมประสทธภาพ ดงนนหนวยงานจงไมควรรรอทจะพฒนาชองทาง Online หรอบคลากรไวกอนลวงหนา เพราะเมอวกฤตเกดขนแลว การรเรมพฒนาสงเหลานอาจใชเวลามากและท า ใหปญหา บานปลายไดกวาทควรจะเปน 5. Social Network Service can access much easier with lower cost การทจะเขาถงบรการ

81

Social Network Service ตางๆ ท าไดงายขนเรอยๆ ในตนทนทถกลง เมอเทยบกบสงทไดรบ (ROI-Return on Investment) ไมวาจะเปนตวของหนวยงานเอง หรอตวของกลมเปาหมาย ทม Life Style ทเออตอการเขาถงการใชบรการ Social Network Services ประกอบกบมอถอทราคาถกลง แตเทคโนโลยกลบพฒนาดขนเรวกวา ท าใหประชาชนมโอกาสในการเขาถง Social Network ไดมากขน สรป สอสงคม คอ เครองมอทท าใหทกคนสามารถแบงปนหรอแลกเปลยนขอมล ความร และประสบการณ รวมไปถงการรบฟงและตอบโตผอน เปนการสอสารแบบสองทางทสามารถท าไดทกทและทกเวลา ซงมหลายประเภทใหเลอกใชตามแตจดประสงคของผใชงานนนๆ เฟซบก เฟซบก คอ เวบเครอขายสงคม (Social Network) เวบหนงทเปดใหบคคลไดสมครเปนสมาชกไดฟร และสมาชกเหลานสามารถรวมแบงปนความคดเหน ความรสก ขอมล ขาวสาร รปภาพ วดโอ เปนตน ซงเปนวธการน าเสนอไลฟสไตลของตนเองอยางหนง (ฐตกานต น ธอทย, 2556) เฟซบก กอตงขนและพฒนาโดย Mark Zuckerburg และเพอนอก 2 คน คอ Chris Hughes และ Dustin Moskovitz นกศกษามหาวทยาลยฮารวารด เมอป ค.ศ. 2004 ในชอเดมวา www.theเฟซบก.com โดยมจดประสงคเพอใชเปนสมดบนทกรายชอของนกศกษาทงหมดในมหาวทยาลย และเวบไซต www.theเฟซบก.com น ไดรบความนยมอยางมากจนกลายมาเปน www.เฟซบก.com ในปจจบน เฟซบก จดวาเปนสงคมออนไลนทมเครองมอและลกเลนมากมายทชวยใหผใชงานตดตอสอสารกนไดอยางมประสทธภาพ สะดวก รวดเรว และสนกสนาน ไมวาจะเปนผใชงานแบบสวนตว หรอใชงานในเชงธรกจ ซงสามารถใชงาน เฟซบก ไดจากทงเครองคอมพวเตอรสวนบคคลและจากโทรศพทมอถอ โดยเขาจาก m.เฟซบก.com ซงเปนชองทางทสะดวกและรวดเรวในการเขาถงขอมลขาวสารทอพเดตตลอดเวลา และนอกจากน ในปจจบน โทรศพทประเภทสมารทโฟน ทง iPhone, Blackberry หรอโทรศพททใชระบบปฏบตการ Android กมแอพพลเคชน เฟซบก ทสามารถดาวนโหลดมาใชงานไดอยางสะดวกสบายอกดวย ความนยมของ เฟซบก เฟซบก ซงเปนเวบเครอขายสงคมออนไลนทเปนดาวรงพงแรงในระยะเวลารวดเรวมผคนจากทวทกมมโลกลงทะเบยนเปนสมาชกและใชบรการทกวน โดยเฉพาะในตางประเทศจากสถตเดอนมกราคม พ.ศ. 2555 มผใช เฟซบก รวมทงสน 979,879,380 คน (ขอมลจาก www.checkเฟซบก.com) ส าหรบประเทศไทย จากผลส ารวจพบวา มคนไทยใช เฟซบก มากขน 13,276,200 คน (ขอมลเดอนมกราคม พ.ศ. 2555) โดยแบงเปนผหญง 6,857,680 คน และเปนผชาย 3,360,860 คน ชวงอายทเลน เฟซบก มากทสด คอ ชวง 18-24 ป (จ านวน 4,513,700 คน) ตามมาดวยชวงอาย 25-34 ป

82

(จ านวน 3,800,080 คน) (ฐตกานต นธอทย, 2556) ประเภทของ เฟซบก เฟซบก เปดโอกาสใหสมาชกสามารถสรางสงคมเครอขายไดหลายประเภท ดงน 1. บญช เฟซบก (Profile Account) ถาผใชตองการจะเขารวมสงคมเครอขายกบทาง เฟซบก สามารถสมครเพอมบญชกบทาง เฟซบก กอน (เหมอนการสมครเปนสมาชกเพอใชบรการ) นบเปนขนตอนแรกในการกาวเขาส เฟซบก ซงจะเรยกบญชนวา บญชสวนบคคล (Profile Account) ปจจบน เฟซบก ไดปรบเปลยนหนาตาของ Profile Account เปนรปแบบใหม ซงเรยกวา “Timeline” ซงจะมหนาตาแตกตางจาก เฟซบก Pages อยางชดเจน 2. กลม (Group) ส าหรบกลมใน เฟซบก สามารถเปรยบไดกบสภากาแฟ หรอ Community ซงจะเปนทส าหรบกลมคนทมความชอบ หรอความสนใจในสงเดยวกนมาแลกเปลยนขอมล หรอความคดเหนซงกนและกน สวนใหญจะมจ านวนสมาชกไมมากนก คอนขางอยในวงจ ากด เชน กลมของโรงเรยน/ มหาวทยาลย หรอกลมของรนทจบการศกษา กลมของสมาชก หรอเครอญาต/ ตระกล กลมของบคคลทชอชอบกลองถายภาพรน เปนตน ซงผทตองการเปนสมาชกของกลมจะตอง “ถกเชญ” จากผทสรางกลม หรอผทดแลกลม (Admin) และจะตองไดรบ “การยอมรบเขากลม” กอน จงจะเขารวมกจกรรม หรอไดรบขอมลขาวสารของกลมนนๆ ได 3. เพจ (Page) ในสวนของ “เพจ” (Page) นน แตเดมเรยกวา “แฟนเพจ” (Fan Page) เปนพนทในการโปรโมทธรกจ สนคา บคคล หรอองคกร ไดโดยไมมคาใชจาย คลายๆ กบการสราง “แฟนคลบ” ซงหนาตางของ Page จะมลกษณะไมคอยแตกตางจากหนาของบญชบคคลเทาไรนก ขอดของ Page คอ จะมความ “เปด” มากกวา “กลม” เนอจากทกคนทเหน Page นนๆ สามารถคลกทปม Like ทอยดานบนของ Page เพอเขารวมเปน Fans หรอสมาชกของ Page นนไดทนท โดยทไมตองรอการตอบรบจากผดแล Page ดงนน เมอผใชคลก Like เรยบรอยแลว กสามารถเขารวมกจกรรมตางๆ และรบขาวสารจาก Page ไดเลย นอกเหนอจากน Page ไมมการจ ากดจ านวน Fans ผลกระทบกบสอปจจบน ตงแต เฟซบก เรมเขามามอทธพลใน Social Network (สอสงคม) และในชวตประจ าวน และท าใหสออนๆ เชน หนงสอพมพ นตยสาร วารสาร ฯลฯ ถกท าใหมความส าคญนอยลง มการตพมพในปรมาณทลดลง โฆษณาตามโทรทศนและวทยเรมไมเปนทสนใจมากเหมอนเมอกอน เพราะคนสวนใหญหนมาเสพสอตางๆ บน เฟซบก มากขน เพราะ งาย สะดวก และรวดเรว ไมวาจะเปนการดโฆษณาจากคลปวดโอ การอานขอความ การดรปภาพโฆษณาโปรโมทสนคาและบรการตางๆ การดภาพถายกจกรรม (Event) ของบรษท/ องคกรทจดตงขน เปนตน

83

ตวอยางแบรนดทมชอเสยงทใช เฟซบก ในการสอสารกบผบรโภค ปจจบน สนคาและบรการทมชอเสยงและเปนทรจกทวโลกสวนใหญใช เฟซบก Page ในการสอสารกบผบรโภคซงเปนกลมเปาหมายของพวกเขา ไมวาจะเปน Starbucks, Coca-Cola, Pepsi, KFC, McDonald, M&M, Hershey’s, Louis Vuitton, Sony, LG, Samsung, Muji เปนตน บางแบรนดมผชนชอบ Page ของเขามากกวา 10 ลานคน ส าหรบสนคาและบรการของไทยกมการสราง เฟซบก Page เชนกน อาท การบนไทย, บางกอก แอรเวยส, มลนธสายธารแหงความหวง, โออช, อชตน, กนกบรรณสาร, ซเอด, นายอนทร, ส านกพมพซมพลฟาย, บานทองทราย เปนตน โดยการใช เฟซบก Page เปนสอในการแจงขาวสาร ขอมลของผลตภณฑใหม ขาวสารการเปดสาขาใหม ขาวกจกรรม การเลนเกม หรอการประกวดชงรางวล การโหวต หรอแมแตการบรจาคเพอชวยเหลอสงคม เปนตน สรป เฟซบก คอ เวบเครอขายสงคมออนไลนทเปนทนยมในขณะน ลกษณะการใชงานแบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1) บญช เฟซบก (Profile Account) 2) กลม (Group) 3) เพจ (Page) ตวอยางการใชสอสงคมในตางประเทศ

จากการศกษาของกรมอเลกทรอนกสและเทคโนโลยสารสนเทศ กระทรวงการสอสารและเทคโนโลยสารสนเทศ ประเทศอนเดย (Department of Electronics and Information Technology, Ministry of Communication and Information Technology, Government of India, 2011) ไดสรปการใชสอทางสงคมโดยหนวยงานภาครฐ เอาไววา สอสงคมไดมการน ามาใชโดยหนวยงานภาครฐหลากหลายองคกรดวยกน เพอท าใหผทมสวนรวมไดมสวนในการกระจายขอมลสารสนเทศออกไป และมการมองหาขอมลตางๆ ทจะน ามาใชในกระบวนการสรางนโยบาย การคดเลอก การจดเตรยมการเขาถงบรการ การใหความรกบผทมสวนรวม และไดอธบายเกยวกบการใชสอทางสงคม จากรฐบาลตางๆ ทวโลก และบางตวอยางจากอนเดยทไดเปนตวอยางในการแสดงใหเหนถงความหลากหลายในการใชสอทางสงคมโดยหนวยงานภาครฐ จากการพจารณาประเทศตางๆ ทวโลก หนวยงานภาครฐทงในระดบกลาง ภมภาค และทองถน ไดมการใชแพลทฟอรมของสอทางสงคมในการมปฏสมพนธกบผทมสวนไดสวนเสย ในขณะทหนวยงานรฐบาลในทองถนจ านวนมากรวมถงส านกนายกเทศมนตรของเมองตางๆ ในประเทศสหรฐอเมรกาไดมการใชสอทางสงคมส าหรบกระบวนการสรางสงคม การคดเลอก และหนวยงานของรฐและของประเทศ ซงไดมการใชสอทางสงคมส าหรบการคนหาความเหนของผเชยวชาญ หรอสรางและมผลกระทบตอความเหนของสาธารณชนได พบวา หลายองคกรในระดบของประเทศไดมการใชแพลทฟอรมดงกลาวนในการตรวจสอบปฏกรยาของสาธารณชนทมตอมาตรการทางดานนโยบาย ตวอยางของประเทศตางๆ ทน าสอสงคมมาใช ไดแก

84

ประเทศสหรฐอเมรกา หลายๆ หนวยงานของรฐบาลทงในระดบรฐและระดบประเทศไดมสวนรวมกบผทมสวนไดสวนเสยโดยการใชสอทางสงคม ตวอยางของการใชสอทางสงคม ไดแก - หนา เฟซบก ของท าเนยบรฐบาล และโปรไฟลใน Twitter ของท าเนยบรฐบาล WhiteHouse.gov - เพจ เฟซบก ของแผนกตางๆ ของรฐ - หนาเพจ เฟซบก ของแผนกทอยอาศยและการพฒนาเมองของประเทศสหรฐอเมรกา - หนาเพจเฟสบคของกองทพทหารของสหรฐอเมรกา ซงโดยรวมแลวมความเกยวของกบการจดตงแพลทฟอรมทมการสรางโดยองคกรของเอกชน ซงรฐบาลของสหรฐอเมรกาไดมการสรางแพลทฟอรมของตวเองขนมา โดยเวบไซตเครอขายทางดานสงคมเรยกวา GovLoop.com ไดถกสรางขนมาภายในแผนกรกษาความปลอดภยของประเทศ เพอแบงปนประสบการณและแนวทางปฏบตทดทสดรวมกน ประเทศออสเตรเลย คณะกรรมการทใหบรการกบสาธารณชนในป 2008 ไดมการประกาศโครงรางทองคกรตางๆ จะตองน ามาใชในการวางแผนการใชสอออนไลน รวมไปถงการใชบลอก ซงหมายถง การสอสารระหวางลกคา ผทมสวนรวม และรฐบาลกลางไดมการจดตงรปแบบของ Government 2.0 Taskforce โดยมการพจารณาไปยงการรายงานและการท างานทไดเกยวของกบการเปดเผยการท างานของรฐบาลและการสงเสรมการมสวนรวมแบบออนไลน นอกจากนแลวยงไดเกยวของกบการจดหากองทนและแรงจงใจทส าคญ และแสดงวธการของการน าเอา government 2.0 objectives มาใชงาน ซง TaskForce ไดมการจดตงแนวทางในการปฏบตและเครองมอตางๆ ทมการจดเตรยมแนวทางไปยงหนวยงานรฐบาลของออสเตรเลยในการยกระดบเครองมอของ Web 2.0 โดยรวมแลวส านกงานบรหารจดการทางดานสารสนเทศของรฐบาลในออสเตรเลย ( AGIMO ) ทามกลางขอมลตางๆ พบวา มความเกยวของกบการแสดงรายงานการใชงานสอสงคมของรฐบาลในออสเตรเลยเอาไว ประเทศนวซแลนด รฐบาลของนวซแลนดไดมการใชสอสงคมในการใหค าปรกษาในเรองหวขอตางๆ รวมถงการใหค าปรกษาไปยงชองทางออนไลนตางๆ ทน ามาใชเพอท าใหมประสบการณของการรบบรการทดมากขนและเพมความรวดเรวในเชงของกลยทธ ซงรฐบาลของนวซแลนดไดมการจ าลองในเรองของการอภปรายออนไลนทมการสนบสนนขอมลระหวางป 2010 ในการทดสอบแนวทางตางๆ ทเกยวของกบการจดเตรยมขอมลออนไลนไปยงผเชยวชาญและสาธารณชนเกยวกบการปรบปรงเรองของการใหค าปรกษา ทงนมความเกยวของกบเวบไซตทน ามาใชในฐานะทเปนเครองมอในการเรยนร รวมถงการไดเหนแนวทางปฏบตทดทสดจากการใชกลยทธแบบตางๆ ซงใน

85

เดอนพฤศจกายนป 2011 กลยทธของ ICT ของรฐบาลไดมการรบรองแนวทางการใชงานของโซเชยลมเดย รวมถงแนวทางในการใชงานและคมอในการใชงานระดบสง ประเทศองกฤษ การใหบรการของรฐบาลไดเกดขนภายในส านกงานนายกรฐมนตรของรฐบาลองกฤษในการเปลยนแปลงรปแบบการใหบรการแบบดจตอลของรฐบาล ทงนไดมการท างานกบโครงการตางๆ เพอใหเกดความมนใจถงทศทางการน ามาใชงานและการบรการทจะปรบปรงประสบการณการใชงานแบบดจตอลของประชากรและภาคธรกจ ซงไดแก Directgov, Digital Engagement Blog, Assisted Digital เปนตน ประเทศอนเดย รฐบาลอนเดยในน าสอสงคมมาใชแบบจ ากด แตอยางไรกตามหลายองคกรกไดดมการพฒนาโดยการเขารวมการใชสอทางสงคม ตวอยางเชน ส านกนายกรฐมนตร ( Prime Minister’s Office ) ไดมการใชกลยทธอยางโซเชยลมเดยตงแตเดอนมกราคมป 2012 และ PMO ไดมการใช Twiter, เฟซบก และ Youtube ในฐานะทเปนแพลทฟอรมส าหรบการเขารวม หรอใชในสถานต ารวจ เชน Delhi Traffic Police ไดมการเขารวมใช Faceboook และ Twitter เพอท าใหมการเขาถงประเดนตางๆไดงายมากขน หรอแผนกต ารวจของ Indore (หรอ Indore Police Department) ทไดมการใช Blog Twitter ในรปแบบออนไลนผานทางโทรศพทมอถอ แผนทของ google ซงไดแสดงต าแหนงสถานต ารวจ และแผนทส าหรบการตดตามอาชญากรรมในพนท และแผนกต ารวจของ Maharashtra (หรอ Maharashtra Police Department) ไดมการใชระบบในการตดตามโดยใชงานรวมกบ SMS ทเรยกวา “Turant Chovis” ซงเปนการรบเรองรองเรยนตางๆ และมการตอบสนองผานการสง SMS กลบภายในเวลา 24 ชวโมง และแกปญหาทรองเรยนมาภายใน 30 วน งานวจยทเกยวของ

ชชน ทรงศล (2545) ท าการวจยเรองรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government): ศกษาเปรยบเทยบแนวทางปฏบตทดเลศ (Best Practices) ของประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศออสเตรเลย และประเทศสงคโปร โดยมวตถประสงคเพอศกษาและคนควาแนวทางปฎบตทเปนชนเลศ ซงท าใหประเทศชนน าประสบความส าเรจในการจดท ารฐบาลอเลกทรอนกส และเพอสรางฐานขอมลแนวทางหรอวธปฏบตทดเลศในการจดท ารฐบาลอเลกทรอนกสเพอเปนขอมลพนฐานส าหรบพฒนารฐบาลอเลกทรอกนกสของไทยตอไป จากผลการศกษาพบวา มตดานเทคโนโลยและ มตดานคนในการจดท ารฐบาลอเลกทรอนกสใหประสบความส าเรจได จ าเปนจะตองมความพรอมสองดาน การพฒนาเทคโนโลยและคนไปพรอมๆ กน จงเปนปจจยส าคญหลกทน าเขาไปสการเปนผน าของโลกในการจดท ารฐบาลอเลกทรอนกส

86

บญถง นนตะกานตรง (2546) ศกษาปจจยทมอทธพลตอความส าเรจในการน านโยบายไปปฏบต ศกษากรณ บตรประชาชนอเลกทรอนกส (Smar Card) วตถประสงคของการศกษาเปนการศกษาถงปญหาและอปสรรค แนวโนมผลกระทบทจะเกดขน รวมทงเพอประเมนวเคราะหศกษาปจจยทมอทธพลตอความส าเรจในการน านโยบายไปสการปฎบต ผลการศกษาพบวา โครงการอยภายใตการรบผชอบของกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร และส านกทะเบยนกลาง กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ซงยงอยในขนตอนแรกของการจดหาและจดท าบตรสามารทการด และไดท าการทดลองดวยโครงการน ารองไปเมอวนท 1 เดอน เมษายน พ.ศ. 2547 และขณะนไดอยระหวางการท าบตรใหกบประชาชน 3 จงหวดชายแดนภาคใต แตอยางไรกตามการจดหาบตรงวดแรกยงไมส าเรจตามแผน ปญหาและอปสรรคของโครงการพบวา ปญหาของการเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลยคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศทรวดเรว ปญหากฎระเบยบทางราชการในการจดซอจดหาทเขมงวด เปนสาเหตหนงของความลาชาในการท างาน ปญหาดานนโยบายทไมมความชดเจน การก าหนดแผนงานไมชดเจน ขาดการประเมนโครงการตามระยะตางๆ และความไมเปนเอกภาพของหนวยงานทรบผดชอบ ตลอดจนมการเมองแทรกแซงตลอดเวลาท าใหโครงการเกดความลาชา ปญหาความพรอมของทรพยากร เชน คอมพวเตอรและอปกรณตอพวง โปรแกรมการท างาน การเชอมโยงระบบการท างานระหวางหนวยงาน ระดบความรความสามารถและความพรอมของผปฎบตงาน เปนตน แนวโนมผลกระทบทเกดขนกบปรชาชน จากการศกษากลมตวอยางสวนใหญมความวตกมากเกยวกบการละเมดสทธสวนบคคล ขอมลสวนตวทจะน าไปบนทกไวในบตร เพราะการเรยกใชขอมลทยงไมมขอบเขต และขอจ ากดของเจาหนาทผปฎบตงาน การดอยการประชาสมพนธใหประชาชนทราบอยางชดเจนท าใหประชาชนเกดความหวาดระแวงถงความปลอดภยของขอมล ซงเปนสาเหตของการละเมดสทธสวนบคคลและเกดการตอตานในทสด จะเกดอาชญากรคอมพวเตอร การโจรกรรมขอมล การท าลายระบบ การท าลายระบบ สรางภารกจใหมๆ แกรฐและผเกยวของในการปองกน ปราบปราม และลงโทษ ปจจยทมอทธพลตอความส าเรจในการเปลยนแปลงนโยบายไปสการปฎบตพบวา เทคโนโลยมอทธพลตอความส าเรจของโครงการเปนอนดบตนๆ เพราะเปนโครงสรางทเนนเรองเทคโนโลย ตงแตเรมก าหนดคณสมบตของบตร ชนดและความจของไมโครชพทบนทกขอมลทบนทกขอมล การวางระบบและโปรแกรมการท างาน การดแลและการบ ารงรกษาอปกรณ ตลอดถงวธการน ามาใชงานโดยหนวยงานและประชาชน ซงจะสรางความเชอมนใหแกประชาชน การก าหนดนโยบานและการประชาสมพนธใหผทมสวนเกยวเขาใจและท าใหเกดความรวมมอ ความเพยงพอของทรพยากรทงในดานงบประมาณและบคลากร เปนปจจยทส าคยทมอทธพลเชนกน ขอเสนอแนะ รฐบาลความออกกฎหมายเพอรบรองสทธสวนบคลใหสอดรบกบการออกบตรประชาชนอเลกทรอนกส (Smart Card) เพอปกปองสทธและสรางความมนใจใหแกปะชาชน เมอเกดการละเมดจะมแนวทางในการปฎบต และยงไปกวานนรฐบาลความใหประชาชนมสวนรวมใน

87

การรบรนโยบายในทกๆ ดานกอนทจะน านโยบายมาใช เพอใหเกดการมสวนรวมในการตดสนใจ ซงจะเปนผลดตอการสรางความรวมมอและท าใหโครงการประสบความส าเรจได ณฏฐลกษณ ศรมชย (2547) ศกษาปจจยทสงผลตอการมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสนของนกศกษาผใหญ ศนยการศกษานอกโรงเรยน กรงเทพมหานคร โดยมวตถประสงคเพอ (1) ศกษาระดบการมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสนของนกศกษาผใหญ ศนยการศกษานอกโรงเรยน กรงเทพมหานคร (2) ศกษาปจจยทสงผลตอการมสวนรวมในการเ รยนวชาชพหลกสตรระยะสนของนกศกษาผ ใหญ ศนยการศกษานอกโรง เ รยนกรงเทพมหานคร และ (3) ศกษาปจจยทรวมอธบายความแปรปรวนของการมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสน กลมตวอยางเปนนกศกษาผใหญวชาชพหลกสตรระยะสน ศนยการศกษานอกโรงเรยนกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา นกศกษาผใหญมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสน ดานการส ารวจปญหา ดานการวางแผน ดานการด าเนนงานและดานการประเมนผลอยในระดบปานกลาง ([Mean] = 2.95) 2. ปจจยทสงผลตอการมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสนทระดบความมนยส าคญทางสถต .01 ม 2 ตวแปร ไดแก สภาพแวดลอมของสถานศกษา และสาขาวชาชพ สวนปจจยทสงผลตอการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสนทระดบความมนยส าคญทางสถต .05 มเพยง 1 ตวแปร ไดแก ระดบการศกษา 3. ปจจยทรวมอธบายความแปรปรวนของการมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสนโดยการวเคราะหถดถอยพหคณแบบเพมตวแปรเปนขน (Stepwise method) พบตวแปร 2 ตวทไดรบการคดเลอกและสามารถรวมอธบายความแปรปรวนการมสวนรวมในการเรยนวชาชพหลกสตรระยะสนของนกศกษาผใหญไดรอยละ 19.40 ไดแก สภาพแวดลอมของสถานศกษา และสาขาวชาชพ เรวต แสงสรยงค (2547) ท าการวจยเรองการบรการอเลกทรอนกส: ตวแบบส าหรบการใหบรการสาธารณะของไทย ในการศกษาครงนด าเนนตามแนวคดการจดการภาครฐแนวใหมทสนบสนนใหมการน าเอาความรของภาคเอกชนมาใชในการบรหารงานภาครฐ โดยอาศยปรชญาการวจยตามแนวคดสจนยม คอ สรางตวแบบการบรการอเลกทรอนกสส าหรบสาธารณะไทยทเนนความสมพนธกบประชาชน จากการเรยนรแนวคดการบรหารงานของภาคเอกชนทงสวนทเปนทฤษฎและประสบการณจรง แลวน าไปทดสอบกบประชาชนทเขาใชบรการอเลกทรอนกสผานเวบไซตของหนวยงานราชการ วธการศกษาใชการผสมผสานการวจยเชงทฤษฎ การสมภาษณประสบการณความส าเรจการบรหารงานของเอกชน และการวจยบนอนเตอรเนต จากการส ารวจขอมลผใชบรการอเลกทรอนกสผานทางเวบไซดหนวยงานภาครฐ 3 กลมกระทรวง ไดกลมตวอยาง จ านวน 1807 คน ส าหรบใชทดสอบตวแบบจ าลองสมมตฐานกบขอมลเชงประจกษ ดวยโปรแกรม AMOS 5.0 (Analysis of Moment Structures) เพอวเคราะหหาความสมพนธเชงสาเหตของตวแปรองคประกอบภายในตวแบบสมการโครงสรางทท าใหเกดการบรการทสรางความสมพนธกบประชาชน ผลการศกษาพบวา แนวคดการบรหารบรการอเลกทรอนกสเชงทฤษฎของภาคเอกชนม

88

ความสอดคลองกบประสบการณจากความส าเรจการบรหารงานของผบรหารเวบไซตภาคเอกชนคอ เนนการบรหารทสนองความตองการของลกคา หรอบรหารความสมพนธกบลกคา การทดสอบแบบจ าลองสมมตฐานทพฒนามาจากทฤษฎและประสบการณของเอกชนมความสอดคลองและกลมกลนกบขอมลเชงประจกษ ผลการวเคราะหความสมพนธเชงสาเหตของตวแบบอธบายวา การบรหารอเลกทรอนกสส าหรบใหบรการสาธารณะไทยทท าใหเกดการใหบรการทเรยกวา การบรการทสรางความสมพนธกบประชาชน ไดรบอทธพลรวมและอทธพลทางตรงมาจากปจจยดานคณภาพบรการอเลกทรอนกสมากทสด และไดรบอทธพลทางออมจากปจจยเหตดานความเหลอมล าในการเขาถงสารสนเทศและความรมากทสด กนษฐ ศรสวรรณ (2548) ท าการวจยเรองการประสานงานของผบรหารสารสนเทศของภาครฐ (Chief Information Officer: CIO) เพอไปสการเปนรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government) มวตถประสงคเพอวเคราะหรปแบบการประสานงานทเหมาะสมกบ CIO ในการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอใหเกดความคมคามากทสด ลดความซ าซอน ผศกษาไดพฒนากรอบความคดในการศกษาโดยอาศยการหาค าตอบในผลการศกษาตามประเดนทไดก าหนดไวดงน ประเดนทหนงการวางแผนและงบประมาณ ประเดนทสองการจดและการปรบองคกร ประเดนทสามการพฒนาบคลากรภาครฐดานเทคโนโลยสารสนเทศ ประเดนทสการพฒนาการบรหารภาครฐ และประเดนสดทายการพฒนาบรการภาครฐ แหลงขอมลทางอนเตอรเนต และก ารสมภาษณผบรหารสารสนเทศภาครฐ (CIO) และผเกยวของกบงาน CIO พบวา ปจจบนไดมเครอขายการท างานของ CIO เกดขน เชน การจดท าวารสาร CIO ไดรบขอมลและความรตางๆ สมาคม CIO เปนการรวมตวของ CIO เพอก าหนดแนวทางในการขบเคลอน ICT ไปในทศทางเดยวกน แตทงนในทางปฎบตแลวการสรางเครอขาย CIO ยงไมสามารถประสานงานในดานขอมลท าใหการบรหารและการบรการของภาครฐซ งย งขาดความเชองโยงและเกดความซ าซอนในการท างานอยบ าง ซงถอไดวาเปนโจทยส าคญวาการสรางใหเกดเครอขาย CIO ภาครฐจ าเปนตองอาศยรปแบบการประสานงานเพอใชงาน CIO บรรลเปาหมายการสรางให เกดรฐบาลอเลกทรอนกส หรอ e-Government วราวธ แสงอราม (2552) ศกษาเรองอนเตอรเนตกบการมสวนรวมทางการเมองของนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยมวตถประสงคเพอศกษาการมสวนรวมทางการเมองของนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลยจากการรบรขาวสารทางการเมองจากอนเตอรเนต และหาความสมพนธระหวางการมสวนรวมทางการเมองของนสตกบปจจยการรบรขาวสารทางการเมองจากอนเตอรเนต ผลการศกษาพบวา อนเตอรเนตเปนเพยง “เครองมอ” และ “ชองทาง” ในการเขาถงขอมลขาวสาร แตมไดเปนเครองมอส าคญตอการมสวนรวมทางการเมอง โดยมเวบไซตเปนเครองมอทสามารถเขาถงบคคลไดมากทสด อกทงยงพบวา อนเตอรเนตเปนชองทางในการสอสารทางการเมองและถอวาเปนเครองมออยางหนงทน าไปสการมสวนรวมทางการเมองและการเคลอนไหวทางการเมอง

89

จตตา กตตเสถยรนนท (2553) ศกษาเรองปจจยทมผลตอประสทธภาพการประสานงานภาครฐดวยระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ศกษากรณ ระบบสารสนเทศการประชมคณะรฐมนตรแบบอเลกทรอนกส ผลการศกษาพบวา ปจจยทมผลตอประสทธภาพการประสานงานภาครฐดวยระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ประกอบดวย (1) ความรความเขาใจ ทศนคต พฤตกรรม และระดบการศกษาของผใชระบบ (2) ความสะดวกในการท างานผานระบบ ประโยชน และความสามารถของระบบ (3) การวางแผนการน าระบบมาใช กลยทธในการผลกดน และการบรหารจดการของเจาของระบบ และ (4) การสนบสนนจากผบรหารในการน าระบบมาใช การใหความรวมมอของสวนราชการ กฎ ระเบยบ และโครงสรางของงสวนราชการ และจากการศกษาท าใหเหนวา หากน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการประสานงานภาครฐไดอยางมประสทธภาพควรม (1) จดใหมการใหความรความเขาใจแกผใชงานระบบ ทงความรความเขาใจเกยวกบประโยชนทผเกยวของในระบบจะไดรบจากการใชระบบดงกลาว และความรความเขาใจเกยวกบทศนคตและพฤตกรรมทถกตองเหมาะสมทมตอระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (2) ปรบปรงคณภาพของระบบ เพอใหผใชมความสะดวกในการท างานมากขน ซงคณภาพของตวระบบจะมผลตอความรสกของผใชระบบทจะเหนดวยหรอไมเหนดวยกบระบบ น าไปสทศนคตทมผลตอระบบและความรวมมอในการรวมผลกดนใหระบบเกดขน (3) วางแผนการน าระบบมาใชใหเหมาะสมสอดคลองกบการท างาน และ (4) ผลกดนใหมการใชระบบโดย “ผน า” ใหความส าคญและสวนราชการตางๆ ใหอยางจรงจง โดยเฉพาะอยางยงหากผน ามการน าระบบดงกลาวมาใชเปนเครองมอในการบรหารงานจะท าใหการใชงานอยางจรงจงโดยเจาหนาทผปฏบตจะด าเนนไปโดยอตโนมต สกลศร ศรสารคาม (2554) ท าการวจยเรองสงคม (Social Media) กบการเปลยนแปลงกระบวนการสอขาว โดยศกษารปแบบของการใชสอสงคม 3 ประเภท ไดแก ทวตเตอร เฟซบค และบลอกของผสอขาวและบรรณาธการขาวในประเทศไทยเพอวเคราะหบทบาทของสอสงคมทมผลตอการเปลยนแปลงกระบวนการสอขาว ศกษาประเดนหลก 3 ประการ คอ รปแบบการใชสอสงคมในกระบวนการสอขาว การเปลยนแปลงบทบาทของผสอขาวและบรรณาธการ และความสมพนธกบผบรโภคขาว จากการศกษาพบวา รปแบบของการใชสอสงคมในกระบวนการสอขาวมความโดดเดนในเรองการใชเพอความรวดเรวโดยน ามาใชเพอการรายงานขาวใหทนตอเหตการณและจากสถานทเกดเหตการณ ซงสอสงคมถกน าไปใชทงในกระบวนการหาขาว (News Gathering) และเผยแพรขาว (Distribution) ทมเครอขายของขอมลเพมมากขน มแหลงขาวใหมเพมมากขน นอกจากนนผสอขาวและบรรณาธการขาวเรมมการใชสอสงคมนอกเหนอจากแคความเรว อาท การแสดงความเหน สรางปฏสมพนธกบผรบสาร สรางเครอขายชมชนออนไลนของตวเอง รวมถงน าเสนอผลงานใหเปนทรจก แตยงมความถนอยกวาการใชเพอรายงานดวยความเรว ยงคงตองมการพฒนารปแบบของการใชในมตลกและการใชงานในลกษณะอนๆ เพมเตม การน าสอสงคมมาใชใน

90

กระบวนการสอขาวท าใหเกดการเปลยนแปลงของกระบวนการสอขาวใน 3 เรองหลก คอ ประการแรกรปแบบการสอขาวทมชองทางเพมขน ประเดนขาวทมาจากหลายทาง มมตหลากหลายมากขนกวาเดม ประการทสองบทบาทของผสอขาวทตองท าหนาทเปนนายทวารขาวสารในการคดกรองขอมลและการตดสนใจเลอกขาวทจะเผยแพรผานสอสงคมดวยตวเองน าไปสค าถามเรองความรอบคอบและจรยธรรม จรรยาบรรณทตองเนนหนกมากขนในกรท างานในขณะทกองบรรณาธการตองปรบตวหาบทบาทเสรมนอกเหนอจากเดมทเปนอยเพอรองรบโมเดลการสอขาวแบบใหมทขาวไมไดตดสนทกองบรรณาธการเทานนอกตอไป ประการสดทายคอความสมพนธกบผรบสารทเปลยนไปสการสอสารสองทางแบบเรยลไทม น าไปสการแลกเปลยนขอมล การรวมกนท างานในกระบวนการขาว ซงเปนการเปดมมมองใหมของการท าขาวสความหลากหลายทตางจากกระบวนการสอขาวแบบดงเดม Guo & Lu (2005) วจยเรอง Effectiveness of E-Government Online Services in Australia และใหความเหนวา e-Government เปนเหมอนการแหกกฏหรออปสรรคในเรองระยะทางและเวลา และเปนการแสดงศกยภาพของรฐบาลทงทางดานขอมล การบรการ และการตดตอสอสารกบประชาชนและภาคธรกจ ออสเตรเลยไดรบการยกยองใหเปนหนงในผน ารฐบาลระดบนานาชาต การปกครองของรฐบาลออสเตรเลยทง 3 ระดบ (สหพนธรฐ มลรฐ และทองถน) มการใชงาน e-Government เพมขนเรอยๆ ภายในระยะเวลาไมกปของการด าเนนการ e-Government ในออสเตรเลย เปนการยากทจะประเมนการใชงานในปจจบน และส ารวจประสทธผลทางกลยทธส าหรบระยะตอไปของ e-Government การศกษานมจดประสงคเพอหาปจจยทมผลกระทบตอประสทธผล e-Government ของออสเตรเลย การศกษาน เปนการเกบขอมลจากแบบสอบถามจากผใช e-Government ทงภายในและภายนอก และวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานทตงขน ผลการวจยแสดงใหเหนวา จากทศนคตของผใชงาน คณภาพของเวบไซตและคณภาพของขอมลสงผลตอประสทธผล e-Government มากกวา คณภาพของระบบ Williams (2006) ศกษาเรอง On and Off the’ Net Scales for Social in an Online Era โดยมเปาหมายเพอพฒนามาตรวดการเกดทนทางสงคมทงในบรบทของออนไลนและออฟไลน ผลจากการศกษาไดมาตรวดทนทางสงคมทมชอวา Internet Social Capita Scales” ISCS จานวน 10 ตวชวด ในลกษณะของมาตรวดคขนาน (Parallel) ซงเปนการวดทนทางสงคมทงออนไลนและออฟไลนไปพรอมๆ กน Best & Krueger (2006) ศกษาเรอง Online Interaction and Social Capital-Distinguishing Between New and Existing Ties โดยมวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธของ Online Social Interaction กบตวชวดทนทางสงคม ผลการศกษาพบวา ตวชวดทนทางสงคมทง 3 ตวซงประกอบดวย ความไววางใจ (Trust) การแลกเปลยน (Reciprocity) และความซอสตย (Integrity) มความสมพนธเชงบวกกบคสอสารทรจกผานออนไลน (New Online Relations) และ Online Social

91

Interaction ไมสราง Strong Connection เพยงแตชวยขยายเครอขายละสรางความไววางใจในออนไลน (ทนทางสงคม) Ellison, Steinfield and Lampe (2007) ศกษาเรอง The Benefits of เฟซบก “Friends:” Social Capital and College Students’ Use of Online Social Network Sites เปนการศกษาการใช เฟซบก ในประเดนของรปแบบ (Formation) การรกษาทนทางสงคม (Maintain of social capital) รวมถงความผกพน และความเชอมโยงของทนทางสงคม (Bonding and Bridging social capital) การวจยนเปนการวจยเชงส ารวจ เกบขอมลดวยแบบสอบถามออนไลน โดยมกลมตวอยางเปนนกเรยนมธยมของมหาวทยาลยมชแกน ท าการวเคราะหขอมลโดยใชสถต Regression analyses ส าหรบประเดนทใชในการวดผล ประกอบดวย (1) การใชประโยชนจาก เฟซบก (Usage) การวดสภาพทางจตวทยา (Psychological Well-being) และ การวดความสมพนธของทนทางสงคม (Social Capital) ซงในแตละมาตรวดนนจะแตกตางไปตามประเดนการวด ซงจะสอดคลองกบทฤษฎทเกยวของ ผลจากการวจยพบวา การใช เฟซบก สามารถสรางความสมพนธทแขงแกรงของทนทางสงคม 3 ประการคอ ความเชอมโยง (Bridging) ความผกพน (Bonding) และการรกษาความสมพนธ (Maintain social capital) นอกจากนน การใชประโยชนจาก เฟซบก มผลตอคณภาพชวตคอ ชวยใหผทใชนนเกดความยอมรบนบถอตนเอง (Self-esteem) และรสกพงพอใจตอชวตทดขน (Life satisfaction) Norshidah (2008) ศกษาเรองการวดความส าเรจของรฐอเลกทรอนกสทน ามาใชในหนวยงานราชการในประเทศมาเลเซยเพอวดความส าเรจของรฐอเลกทรอนกสของหนวยงานราชการในประเทศมาเลเซย ดวยการสมภาษณขาราชการทท างานในหนวยงานนนๆ โดยใชตนแบบการวดความส าเรจ 4 ดาน ดงน ดานแรก คอ ค านงถง ความพงพอใจของผใช (Usersatisfaction) ดานทสอง คอ ค านงถงคณภาพของระบบรฐอเลกทรอนกส (System Quality) ทมตอการน ามาใชประโยชนความพรอมในการใชงาน ความนาเชอถอการประยกตใช และเวลาทใชในการตอบสนอง ดานทสาม คอ ค านงถงคณภาพของขอมล ( Information Quality) ดานการใชงานของรฐอเลกทรอนกสทมตอความเปนสวนตว ความสมบรณตรงประเดนเขาใจงาย และปลอดภย ดานทส คอ ค านงถงคณภาพดานความสามารถดานการบรการ (Service Quality) สามารถตอบสนองความตองการของประชาชน การใหบรการจากรฐวสาหกจทดแลระบบดานเทคโนโลยสารสนเทศ หรอระบบอนเทอรเนตทใหบรการ ผลการศกษาพบวา ผใชงานมความพงพอใจในการใชงานรฐอเลกทรอนกส และระบบทใชอยมคณภาพในการท างาน Zhijin Zhong (2009) ศกษาเรอง The Effects of MMORPG Play on Online and Offline Social Capital โดยท าการศกษา ศกษาผลกระทบของเกมส MMORPG ทมตอการเกดทนทางสงคมทงในบรบทของออนไลนและออฟไลน และศกษาผลกระทบของทนทางสงคมออนไลนทมตอทนทางสงคมออนไลน พบวา ทนทางสงคมออนไลนไมมความสมพนธกบทนทางสงคมออฟไลน และ

92

การมสวนรวมในการเลนเกมส (Collective) มผลตอทนทางสงคมออนไลน แตไมสรางผลกระทบตอทนทางสงคมออฟไลน ยกเวน Offline Civic engagement Reddick (2009) ศกษาเรอง Factors that Explain the Perceived Effectiveness of e-Government: A Survey of United States City Government Information Technology Directors โดยศกษาเกยวกบการตรวจสอบการรบรประสทธผลของ e-Government ผานการส ารวจของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศการปกครองสวนทองถนประเทศสหรฐอเมรกา จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ e-Government สวนใหญจะเปนคณสมบตดานเนอหาและการเขาถง การศกษาครงนจะเปนการตรวจสอบการรบรประสทธผลของของ e-Government ผานมมมองของคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศการปกครองสวนทองถนทมความรดานประสทธผลของ e-Government โดยกลมประชากรเปนประชาชนทใชและมความเขาใจในประสทธผลของ e-Government ผลการวเคราะหปจจยทเกยวของประสทธผลของ e-Government อธบายไดจากปจจยดานบรหารจดการ ดานความปลอดภยและความเปนสวนตว และดานความรวมมอของการปกครองสวนทองถน จากการวเคราะหการถดถอย ของทง 3 ปจจยชใหเหนวา ปจจยดานการบรหารจดการและดานความรวมมอของการปกครองสวนทองถนสงผลตอประสทธผลของ e-Government สวนปจจยดานความปลอดภยและความเปนสวนตวไมสงผลกระทบตอประสทธผลของ e-Government อยางมนยส าคญ และผลของการวจยเชงคณภาพยนยนวา ปจจยดานการบรหารจดการและดานความรวมมอของการปกครองสวนทองถนเปนปจจยส าคญทสงผลตอการยอมรบ e-Government