ความจรงของชวตความจรงของชวตMeaning ofMeaning of

LifeLifeเรยบเรยงโดย

รศ. โสภา ตสองเมอง รภ.มหาสารคาม ประธาน

อ. สายนต ชาวอบล รภ. นครราชสมา กรรมการ

อ. สมชาย เจรญกจ รภ. กาญจนบร กรรมการผศ. สวทย ทองศรเกต รภ.นครศรธรรมราช

กรรมการอ. บณฑต โชคสวสดธนะกจ รภ.เพชรบรณ

กรรมการอ. วงศกร เพมผล รภ.ธนบร

กรรมการอ. สวรฐ แลสนกลาง รภ.ลำาปาง

กรรมการอ. รชน ปานแร รภ.เทพสตร

กรรมการและเลขานการ

เอกสารประกอบการเรยนการสอนหมวดวชาการศกษาทวไป

รายวชา 1500104 ความจรงของชวตโดยทนสนบสนนของสำานกงานสภาสถาบนราชภฏ

23 เมษายน 2546

คำานำาสถาบนราชภฏเปนสถาบนอดมศกษา เพอการพฒนาทองถน

โดยไดจดหลกสตร ในหมวดวชาการศกษาทวไป ทกำาหนดใหนกศกษาทกคนตองเรยน เพอมงพฒนา และสรางเสรม คณลกษณะความเปนมนษย และพลเมองดแกบณฑตทงหลาย ทงดานกาย จต อารมณและสราง คณภาพชวตใหมความเจรญงอกงามดานปญญา ทกษะและเจตคต มคณธรรม จรยธรรมตลอดจนมความรในดานศลปวทยาการทสรางบคลกลกษณะของผมการศกษา สามารถเปนผนำา ผตามและดำารงชวตในสงคมตามระบอบประชาธปไตย สามารถปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงของสงคมยคโลกาภวฒน ไดอยางมประสทธภาพ

ประกอบกบความเจรญกาวหนาดานเทคโนโลยสารสนเทศ ในยคปจจบนไดมการพฒนาอยางกาวหนา และเหมาะสมกบการใชงาน เพอจดการศกษา และดวยเหตผลแหงการปฏรปการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาปจจบน ทเพมโอกาสทางการศกษาอยางกวางไกล และมงเนนการม สวนรวมของผเรยนเปนจำานวนมาก ดงนน บคลากรทางการศกษาในหมวดวชา การศกษาทวไป จงตองปรบวธการทงทางดานการจดการศกษา กระบวนการเรยนการสอน ใหมประสทธภาพโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศเขามาชวยใหเกดผลสมฤทธดานการศกษาอยางกวางขวาง และบรรลผลตามวตถประสงคของการจดการศกษาในหมวดวชาการศกษาทวไป

ตำาราเลมน เขยนขนตามโครงการจดทำาเอกสารชดวชา และสอประกอบการเรยน

การสอนหมวดวชาการศกษาทวไปของสถาบนราชภฏ เปนตำาราทอาจารยของสถาบนราชภฏ ทวประเทศ มสวนรวมโดยเลอกตวแทนคณาจารย ซง

มความรความเชยวชาญในวชาสาขาของตนเอง ซงมการจดประชม ปฏบตการทสถาบนราชภฏพระนคร โดยใชเงนงบประมาณ ป 2545

คณะผจดทำา

สารบญหนวยท 1 สาระสำาคญแหงความจรงของชวต ความหมายของชวต

1.1 แนวความคด 1

1.2 วตถประสงค 1

1.3 ความรเบองตนเกยวกบชวต กำาเนดและววฒนาการเกยวกบชวต 1

1.4 สาระของชวตตามแนวศาสนธรรม 8

1.4.1 สาระของชวตตามแนวพทธธรรม 8

1.4.2 สาระของชวตตามแนวศาสนาครสต 15

1.4.3 สาระของชวตตามแนวศาสนาอสลาม 17

1.4.4 สาระของชวตตามแนวศาสนาพราหมณ-ฮนด 19

1.4.5 สาระของชวตตามแนวลทธอน ๆ 21

บรรณานกรม 25แบบฝกหด 27

หนวยท 2 ความมงหมาย และคณคาของชวต2.1 แนวความคด

332.2 วตถประสงค

332.3 ความมงหมายและคณคาของชวตมนษย

33

2.4 ความมงหมายและคณคาตามแนวความคดของนกปรชญาเมธกลมตาง ๆ 37

2.5 ความมงหมายและคณคาของชวตตามแนวศาสนาตาง ๆ 49

บรรณานกรม 60

แบบฝกหด 61

หนวยท 3 สภาพปญหาของสงคมไทย ปญหาเกยวกบการดำาเนนชวต และแนวทางการแกปญหา

3.1 แนวความคด 633.2 วตถประสงค 633.3 สภาพของสงคมไทยในอดต

633.4 ปญหาทเกดขนในสงคมไทย สาเหตของปญหาและแนวทางการ

แกปญหา 663.5 สภาพสงคมไทยในยคสงคมขอมลขาวสาร

713.6 การปฏรปสงคมไทย แนวความคดในการแกปญหาอยางม

ระบบ 82บรรณานกรม 91

แบบฝกหด 92

หนวยท 4 การมองความจรงของชวต ดวยหลกศาสนธรรม4.1 แนวความคด

974.2 วตถประสงค

974.3 การมองความจรงของชวต ดวยหลกศาสนธรรม

984.3.1 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาพทธ

984.3.2 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาครสต

1124.3.3 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาอสลาม

1184.3.4 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาพราหมณ

ฮนด – 1224.4 การมองความจรงของชวตตามทศนะของลทธอน ๆ

124บรรณานกรม 126

แบบฝกหด 127หนวย 5 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนธรรม

5.1 แนวความคด 129

5.2 วตถประสงค 129

5.3 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนธรรม 129

5.3.1 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาพทธ 130

5.3.2 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาครสต 149

5.3.3 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม 153

5.3.4 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาพราหมณ - ฮนด 160

5.4 การดำาเนนชวตตามหลกลทธอน ๆ 161

บรรณานกรม 167

แบบฝกหด 168

หนวยท 6 ชวตทมสนตสขและสงคมทมสนตภาพ6.1 แนวความคด

1726.2 วตถประสงค

1726.3 ทศนะแบบองครวมเกยวกบชวต

1726.4 การดำาเนนชวตทเหมาะสมกบสภาพสงคมไทย

1806.5 การสรางความสขในสงคม ชวตทมสนตสขและสงคมทม

สนตภาพ 184บรรณานกรม

194แบบฝกหด

196

สงเขปรายวชารหสวชา 1500104 ค ว า ม จ ร ง ข อ ง ช ว ต (Meaning of Life) 3(3-0)

คำาอธบายรายวชาศกษาความจรงของชวต ความหมายของชวต การดำารง

ชวตในสงคมปจจบนและโลกยควทยาศาสตรและเทคโนโลยสารสนเทศ การนำาเอาความจรงและหลกศาสนธรรมไปประยกตใชในการแกปญหาและพฒนาปญญา ชวตและสงคม การพฒนาคณธรรมและจรยธรรมตามหลกศาสนธรรม ชวตทมสนตสข และสงคมทมสนตภาพ

แนวคด สงคมยควทยาศาสตร และเทคโนโลยสารสนเทศมการ

เปลยนแปลงอยางรวดเรวและซบซอน บคคลมกจะแสวงหาวตถ และสงปรนเปรอนอกตวจนขาดความสมดลระหวางกายและจตใจ กอใหเกดปญหาสวนบคคล ครอบครวและสงคมมากมาย การทำาใหชวตประจำาวนเปนสขและสนตไดอยางแทจรงนน จำาเปนตองพฒนาชวตตามหลกศาสนธรรม ซงเปนมรรควถทจะนำาชวตไปสความสขท แทจรงและเปนปจจยททำาใหเกดสนตสขและสนตภาพแกบคคลและสงคม

จดประสงคเมอศกษารายวชานจบแลว นกศกษาควรมความสามารถในสงตอ

ไปน1. มความเขาใจและสามารถพจารณาความจรงของชวต

ดวยปญญา2. มคณธรรม จรยธรรมตามหลกศาสนาและเสรมสราง

การมวนยในตนเอง

3. สามารถใชหลกศาสนธรรมในการแกปญหาในการดำารงชวตได

4. สามารถดำารงชวตอยางมความสข5. สามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมทดขน

แนวการจดการเรยนการสอน1. บรณาการเนอหาสาระ ใหนกศกษาเหนความสำาคญความ

จรงของชวต สำาหรบการพงพาตนเอง การอยในสงคมและชมชน2. กจกรรมการเรยนการสอน เนนผเรยนเปนศนยกลาง

ผเรยนทำากจกรรมการเรยนร (Learning Activities) และมสวนรวมอยางกระตอรอรน (Active Participation) โดยผานการคด การวเคราะห การแกปญหาการตดสนใจดวยกระบวนการคดอยางมเหตและผล

3. กจกรรมเสรมในรปของการทำาโครงการ หรอการทำารายงานในเรองทเกยวของกบวชาชพและชวตประจำาวน

4. เนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยผานกระบวนการคดวเคราะหแกปญหา

5. ใหผเรยนไดรบประสบการณตรง6. ใหผเรยนทำากจกรรมกลม7. จดบรรยากาศใหกลาคด กลาทำา8. เปนการปลกฝงจตสำานกของการใชความจรงในชวต

กลม "ความจรงของชวต"1. รศ.โสภา ตสองเมอง รภ.มหาสารคามประธาน2. อ. สายนต ชาวอบล รภ. นครราชสมากรรมการ3. อ. สมชาย เจรญกจ รภ. กาญจนบรกรรมการ4. ผศ.สวทย ทองศรเกต รภ .นครศรธรรมราชกรรมการ5. อ. บณฑต โชคสวสดธนะกจ รภ.เพชรบรณกรรมการ6. อ.วงศกร เพมผล รภ.ธนบร กรรมการ7. อ.รชน ปานแร รภ.เทพสตรกรรมการ8. อ.สวรฐ แลสนกลาง รภ.ลำาปางกรรมการและเลขานการ

หนวยท 1สาระสำาคญแหงความจรงของชวต ความหมายของ

ชวต

1.1 แนวความคด1. การศกษาใหร เขาใจ ความหมายของชวตและความจรงของ

ชวตอยางถองแท ยอมทำาใหการพฒนาชวตมความสมบรณ เขาถงเปาหมายอนเปนคณคาของชวต ดงนน ศาสดาและนกปราชญ ตาง ๆ จงศกษาคนควาเร องความจรงของชวตอยางจรงจง จนกลายเปนศาสนธรรมแหงหลกการดำาเนนชวตของมวลมนษย

2. การทมวลมนษยไดศกษาและเขาใจความจรงของชวตตามหลกศาสนธรรมยอมพฒนาชวตใหประสบความสขได

3. ศาสนาพทธ ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาพราหมณ-ฮนด ลทธเตาและลทธเลาจอ มหลกศาสนธรรมทเกยวกบความจรงของชวต กำาเนดของชวต ความหมายของชวต กำาเนดของชวต องคประกอบของชวต เพอใหศาสนกชนและผศรทธาเรยนรปฏบต

1.2 วตถประสงค1. สามารถอธบายความหมายของชวต ลกษณะและทฤษฎ

ของความจรงตามทรรศนะของนกปรชญาได2. สามารถระบกำาเนดชวต และววฒนาการเกยวกบชวตตาม

หลกพทธธรรมและทรรศนะของนกวทยาศาสตรได3. สามารถบอกความหมาย กำาเนดของชวต องคประกอบของ

ชวต กระบวนการของชวต อปมาของชวต ตามหลกพทธธรรมได4. สามารถอธบายความหมายของชวต กำาเนดของชวต และ

การดำาเนนชวต ตามหลกศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาพราหมณ-ฮนด ลทธเลาจอและลทธขงจอได

ความจรงของชวต 1

1.3 ความรเบองตนเกยวกบชวต กำาเนด และววฒนาการเกยวชวต

ความนำาชวตคออะไร ชวตมความสำาคญอยางไร ชวตมความเปนไป

อยางไร และชวตมกำาเนดและววฒนาการอยางไร นบวาเปนเรองสำาคญททกคนควรจะไดศกษาเพราะเปนเรองเกยวกบตวเราเอง ถงแมวาเราจะเรยนรสงอน ๆ อยางมากมาย แตไมรในเรองชวตของตน กนบวาเปนการขาดทนอยางยง เพราะการเรยนรเกยวกบชวตของตนเองจะทำาใหเขาใจขอเทจจรง คณคา ความสำาคญ ความเปนไปและความควรจะเปนแหงชวตของตนไดอยางถกตอง ทงน เพอจะใหนำาความรทไดศกษาไปเปนแนวคดและขอปฏบตใหเกดผลดแกชวตของตนในการดำารงชวตในทกๆ ดาน ไมวาจะเปนในดานวสยทศน ดานคณธรรม จรยธรรม ดานสขภาพอนามย ดานความสมพนธระหวางตนเองกบสงคมและดานความสมพนธระหวางตนเองกบสงคม และดานความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม

พระเทพวสทธเมธ (พทธทาสภกข) ไดกลาวถงชวตในมมมองทแตกตางกนวา เรองของชวตคออะไรน มนกมหลายแงหลายมม “ถามองในแงวตถชวตกมความหมายอยางหนง ถามองในแงจตใจกมความหมายอกอยางหนง ถามองในแงธรรมะสงสด มนกมความหมายอกอยางหนง แตเรากเอาความหมายธรรมดา ๆ นวา ชวตคอความทยงไมตาย ยงมชวตอย นมนคออะไร? ดวยคำาถามตอไปอกวา เพออะไร? เพอทำาอะไร” (ธรรมะสำาหรบคร : 182)

จากการตอบคำาถามเกยวกบชวตตามทรรศนะของทานพทธทาสภกขทำาใหเราทราบ ลกลงไปอกวาชวตมจดหมายปลายทาง มใชแตเพยงสกวามอย เปนอยเทานน ซงจดหมายปลายทางของชวตดงกลาวคอ ความอยรอดซงจะเกดขนไดกตอเมอมการปฏบต หรอเดนตามกฎธรรมชาต ความอยรอดดงกลาว หมายถง การรกษาชวตของตนเองและรวมไปถงการอยรอดของผอนในแวดวงเดยวกนดวย ดงจะ

ความจรงของชวต 2

เหนไดจากพฤตกรรมของสตวทมสญชาตญาณการดแลรกษาเผาพนธของตนใหอยรอดดวยการหาอาหาร และปองกนภยใหแกลกนอยและบรวารของตน ดงนน ความอยรอดจงเปน เปาหมายของชวตในระดบสากลทงในคน สตว และพช

เมอกลาวถงความจรงของชวต อาจมคำาถามวา ความจรงคออะไร? ความจรงคอความไมเทจ ไมหลอกลวง ตรงกบสภาพทมนมอยเปนอยในขณะทพดถง ผรเหนอะไรตามสภาพทมนเปนเรยกวา ผร เหน ตามความเปนจรง คอ ไมเหนผดเพยนบดเบอนไปจากของจรง แตความจรงมหลายระดบ ตงแตระดบพนฐานไปจนถงระดบสงสด ซงตองอาศยสตปญญา และการปฏบตตามกฎเกณฑททานผรทงหลายไดวางแนวทางไวจงจะสามารถเขาถงความจรงได

เมอพดถงความจรง เรามกจะมองไปทลกษณะของความจรงวามรปรางหนาตาเปนอยางไร แตเนองจากความจรงเปนธรรม จงตองอาศยความรเขาไปศกษา และอธบายลกษณะของสงทเรากำาลงพดถงเกยวกบเนอแทของมน ซงสามารถจดเปน 3 ลกษณะดวยกน คอ

1. ขอเทจจรง (Fact) หมายถง ความรเหนสงใดสงหนงโดยประจกษทางประสาทสมผสทงหา ไดแก ตา ห จมก ลน และกาย กลาวคอ ความรเหนเกยวกบสงทมอย ซงอาจจะโดยการเหนรป ไดยนเสยง ชมรส และเอามอหรออวยวะสวนใดสวนหนงสมผสได และความรทไดจากขอเทจจรงน สามารถนำาไปเปนหลกฐานใหเกดความหมายอยางอนตามมาไดดวย

2. ความจรง (Truth) หมายถง สงทเปนสากล กลาวคอ เปนสงทมคณสมบตทสอดคลองกบธรรมชาตของความเปนจรง (Reality) เชน เรารวาสงหนงเปนความจรงจากการพสจนตรวจสอบดวยหลกแหงเหตผล ยกตวอยางเชน คนทกคนตองตาย ใครกตามทเปนคน เขาจะตองตายแนนอนแมวา ในขณะทพดเขายงไมตาย คอความจรงยงไมปรากฏ แตทกคนกยอมรบความจรงรวมกนวา จะตองเปนเชนนนจรง ๆ ในลกษณะทเปนสากลทวไป

ความจรงของชวต 3

3. ความเปนจรง (Reality) หมายถงความจรงสงสด หรอความจรงสมบรณหมายถงธรรมชาตแท ๆ ของสรรพสงตลอดโครงสราง กำาเนด และพฒนาการของสงนน ความจรงสงสดดงกลาวนตองเปนจรงทตายตวแนนอน เปนอมตะ และเปนนรนดร เชน สภาพของจกรวาล สภาพของจตวญญาณ เปนตน

เนองจากความเปนจรงสงสดดงกลาวน อาจไมสามารถรบรดวยประสาทสมผสหรอ เหตผลทมนษยรบรได ดงนน ความเปนจรงสงสดจงเปนเรองถกเถยงกนอยางหาขอยตไดยาก เพราะขนอยกบศรทธา ทรรศนะ หรอพนฐานการศกษาของแตละบคคล

การทจะตดสนใจวาอะไรจรงหรอไม นาเชอถอหรอไม อาจใชทฤษฎวาดวยความจรงเปนเครองมอในการตดสน และทฤษฎวาดวยความจรง ซงเปนทยอมรบกน ดงตอไปน

1. ทฤษฎสหนย (Coherence Theory) คอ ทฤษฎทถอวา การทจะถอวาขอความใดขอความหนงเทจจรงหรอไม ใหดวาขอความนสอดคลองกบขอความอนๆ ทอยในระบบเดยวกนหรอไมถาสอดคลองกน ขอความนนกเปนจรง ถาขดแยงกน ขอความนน กไมเปนจรง กลาวอกนยหนง การทเราจะเชอวา สงทเราเรยนรมาใหมนนไมตรงกน (ขดแยง) หรอไมสอดคลองกบความรเดมกตองถอวาความร ใหมนนไมถกตอง เชน ถามใครพดวา นายแดงตองตายแน เ ราก“ ”ตองยอมรบคำาพดนจรง เพราะความรเดมมอยวา สงมชวตทกชนดตองตาย แดงกตองตายเพราะแดงเปนสงทมชวตดวย แตถามใคร มาพดวา นายแดงไมมทางตายไดเลย เรากคงยอมรบไมได เพราะขอสรป“ ”นนไมตรงกบความรเดมทเรายอมรบกนโดยทวไป เพราะถานายแดงไมตาย นายแดงกคงไมใชสงมชวต เพราะสงมชวตทกชนด ลวนตองตายทงนน ทฤษฎนจงเกยวของกบวธหาความรแบบนรนย (Deduction)

2. ทฤษฎสมนย (Correspondence Theory) คอ ทฤษฎทถอวา การทจะถอวาความรใดเปนความรทถกตองและเปนจรง กตอเมอความรนนตรงกบสงทเกดขนจรง ๆ เชน การทเราจะยอมรบวา

ความจรงของชวต 4

นำาบรสทธเดอดทอณหภม “ 100 องศา กตอเมอเราไดทดลองเอานำา”ไปใสกาตมนำาด และทดลองตมหลาย ๆ ครง ถานำาเดอดตรงทอณหภม 100 องศาจรง เรากยอมรบวาจรง ดงนน สงทจะยนยนวา ความรใดจะถกตองและเปนจรง กคอ การทความรนนตรงกบสงทเกดขนจรง ๆ ทฤษฎนจงเกยวของกบการหาความรแบบอปนย (Induction)

3. ทฤษฎปฏบตนยม (Pragmatism) คอ ทฤษฎทถอวา เกณฑตดสนความจรงวาถกตองและเปนจรง คอ การใชงานได มความสำาเรจ เกดประโยชนในทางปฏบต โดยพจารณาจากความสามารถทจะนำามาใชเปนประโยชนในทางปฏบต ดงนน สงทเปนจรง กคอ สงทมประโยชน นำาไปปฏบตแลวไดผลเปนทนาพอใจ ทฤษฎปฏบตนยมนเกดจากความบกพรองของทงสองทฤษฎแรกขางตน กลาวคอ ทฤษฎสหนยมขอบกพรองตรงทวา ถาความรเดมผดพลาด ความรทเราไดรบมาใหมกจะตองผดพลาดดวย สวนทฤษฎสมนยนน มขอบกพรองตรงทวา ในโลกนโดยความเปนจรงแลวมความเปลยนแปลง และความไมแนนอน ดงนน สงทคดวา ถกตองตรงกบความจรงในขณะนอาจจะไมถกตองตรงกบความจรงในอนาคตกได ดงนน ทฤษฎปฏบตนยมจงถกนำามาใช เพอเปนเครองคนหาความจรงอกทฤษฎหนง

แตโดยขอเทจจรงแลว บรรดาทฤษฎทงสามน ยงไมมทฤษฎใดสมบรณแนนอน ทจะนำาไปใชไดกบทกกรณ หรอทกสถานการณ เพราะทฤษฎแตละทฤษฎลวนมขอจำากดในการนำาไปใช เชน ทฤษฎสหนยใชกบความจรงทางคณตศาสตร สวนทฤษฎสมนยใชเพอตรวจสอบความถกตอง หรอความจรงทางวทยาศาสตร และถายงไมพอใจวธการทงสองนน กใชทฤษฎปฏบตนยม

การไดมาซงความรใดๆ กตาม หากจะใหเปนทเชอถอและยอมรบกนวา เปนจรงตามทร จะตองมระบบในการศกษา สาขาวชาทพยายามนำาเอา ความเปนจรง ออกมาอธบายใหคนทงหลายไดร “ ”ความจรงนเรยกวา ปรชญา (Philosophy) เมอไดความรเปนทแนชดวาเปนความจรง กจดความรนนวาเปนศาสตร (Truth) ถาเปนความจรงระดบประสาทสมผส กจดความรนนวา เปนวทยาศาสตร

ความจรงของชวต 5

(Sciences) ขอบเขตระหวางศาสตรกบวทยาศาสตรนน บางทกเหลอมกนหรอใชแทนกนได แตโดยทวไปวทยาศาสตรหมายถงวทยาศาสตรธรรมชาต สวนคำาวา ศาสตร อาจมองไปทวทยาศาสตรสงคม (Social Sciences)

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดใหแนวคดเกยวกบคนทร ความเปนจรงของชวต วา คนทมความมนใจในชวตของตน จนไม“หวาดหวนพรนพรงแมตอความตาย กเพราะไดดำาเนนชวตของตนอยอยางดทสดและไดใชชวตนนใหเกดคณประโยชนคมคากบการทไดเกดมาแลวชาตหนง เรยกไดวาเปนอยอยางผมชย ประสบความสำาเรจในการดำาเนนชวต” บคคลเชนน คอผทไดเขาถงจดหมายแหงการมชวต

การรจกความจรงของชวต จงเปนความดและมประโยชนสำาหรบตนเองและสงคม กลาวคอ ตนเองกจะปฏบตตนดวยความถกตองและเกดความสข ในขณะเดยวกนสงคมกจะพลอยมความสงบสขไปดวย ในทางตรงกนขามคนทไมไดศกษาและเขาใจความจรงแหงชวตของตนและชวตอนๆแลว อาจกลาวไดวาไดสญเสยคณคาแหงความดทพงจะไดรบในฐานะทเกดมาเปนมนษยและนบวาเปนผตกอยในความประมาทยง เพราะคนทไมเขาใจความจรงของชวต เมอประสบทกขและผดหวงยอมจะเศราโศกเสยใจ มความทอแทใจและหมดหวงในชวต มองไมเหนหนทางในการแกไขปญหาชวตของตน ในทำานองเดยวกนคนทประสบกบความสข ยอมจะลมหลงในชวตปราศจากการควบคมดวยสต อาจเกดโทษทกขภยแกตนและสงคมทงทางตรงและทางออม

โดยแทจรงแลว มนษยทกชวตมสทธทจะดำารงชวตอยอยางสขเกษมสำาราญในปจจบนและในอนาคตได เพยงแตใหมเวลาทจะศกษาเรองราวชวตใหถกตองและลกซง กจะเปนเคลดลบในการดำาเนนชวตไดอยางร นรมยมความสขไดดงทปรารถนา แตนอยคนนกทจะรจกความจรงของชวต เสมอนนกไมเหนฟา ปลาไมเหนนำา เมอไมรจกชวตกไมสามารถพฒนาชวตได ชวตจงมแตความทกขเศราอยร ำาไป คนหาความสขสงบในชวตไมพบนนเอง

ความจรงของชวต 6

ชวตเปนสวนหนงของเอกภพ และโลกเปนผลพวงทเกดขนจากการระเบดคร ง ใหญ ของดวงอาท ตยตามทรรศนะของน กวทยาศาสตร ซ ง เฮราคลตส (HERACLITUS) ชาวกรกโบราณ หรอทนกวทยาศาสตรปจจบนเชอวา เกดจากปรากฏการณครงใหญ ในหวงจกรวาลทรจกกนในนาม บกแบง“ ” (Big Bang) เกดเปนดาวกระจาย ดวงดาวบางดวงยงคงมความรอนสง บางดวงดบสนท บางดวงคอย ๆ เยนตวลง เชน โลกมนษย การทโลกคอย ๆ เยนตวลงกอใหเกดอณหภมทเหมาะสมทำาใหเกดสงมชวตขนมา เร มตงแตสตวเซลลเดยว จนพฒนากลายเปนสตวทมเซลลหลายเซลล (Complex Cells) และพฒนาจากระดบตำาสดสระดบสงสด กลาวคอ จากระดบทไมมชวตขนสระดบการมชวตและการมจตวญญาณ

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525 ไดใหความหมาย ชวต“ ” วามรากศพทมาจากภาษาบาลวา ชวะ“ ” แปลวา อยหรอเปนอย วหาร แปลวา อย “ ” หรอ เปนอย “ ” เชนกน เชนคำาวา พรหมวหาร เปนอยอยางพระพรหม นอกจากนชวตยงหมายถง ความเปนไปดำาเนน เคลอนไหว สด ตรงกนขามกบคำาวา หยด นง ไมเคลอนไหว เหยวแหง ตาย โดยสรป รวมแลว ชวตคอความเปนอย

ชวตในภาษาองกฤษตรงกบคำาวา Life หมายถง กลมสงม ช ว ต ค อ พ ช ส ต ว แ ล ะ ค น (Life : living things collectively, in general; plants, animals, people)

กำาเนดชวตในทศนะของวทยาศาสตรชวต หมายถง สสารรปแบบหนงทพฒนา และววฒนาการจน

ไดรปแบบทสมบรณ และลงตวไปตามเผาพนธของตน เปนรปแบบชวตทแตกตางไปจากรปแบบชวตอน ๆ ชวตเรมตนปฏสนธโดยเชออสจ (Sperm) ของบดาเขาสมดลกของมารดา แลวเคลอนไหวตอไปยงรงไขถงปลายทอนำาไข (Ovum) ปฏสนธแลวเคลอนมาตามทอจนถงมดลกใชเวลา 3-7 วน กเปนไซโกต (Cygote) ไซโกตจะฝงตวในผนงมดลก แลวเจรญ

ความจรงของชวต 7

เปนตวออน (Embryo) 99% ของธาตทประกอบเปนชวตในทางชววทยามเพยง 4 ธาต เทานน คอ

1. ไฮโดรเจน (Hydrogen)2. คารบอน (Carbon)3. ไนโตรเจน (Nytrogen)4. ออกซเจน (Oxygen)

นอกจากนน การกำาเนดชวต กยงมการสบพนธโดยไมตองอาศยเพศของพช และสตวบางชนด เชน การปกชำา การแตกหนอ การแบงเซลลของบกเตร เปนตน

องคประกอบของชวตในทศนะของวทยาศาสตรชวตมนษยประกอบดวยองคประกอบทสำาคญ 8 ระบบ คอ

1. ระบบเคร องห อห มรางกาย (Integumenary System) หมายถง ผวหนงและสงตาง ๆ ทเกดจากผวหนง เชน ผม ขน เลบ ฯลฯ

2. ระบบกลามเนอ (Muscular System) เชน กลามเนอลาย/เรยบ (กระเพาะ/ลำาไส) กลามเนอหวใจ รวมกลามเนอในรางกายมนษย มทงหมด 792 มด

3. ระบบโครงกระดก (Skeletal System) กระดกแกน 80 ชนกระดกระยางค 120 ชน

รวม 206 ชน4. ระบบประสาท (Nervous System) ประสาทสวน

กลาง (สมอง/ไขสมอง) ประสาทสวนปลายประสาทสมผส/สงการ/อตโนมต ความยาวของเสนประสาท เมอนำามาเรยงตอกน ยาว 25,000 กม. (เฉก ชนะสร 2528:4)

5. ร ะ บ บ ไ ห ล เ ว ย น ข อ ง โ ล ห ต แ ล ะ ร ะ บ บ ห า ย ใ จ (Circulatory & Respiratory System) ความยาวของเสนโลหตในรางกายมนษย ถาจบมาเรยงตอกนจะมความยาว 50,000

ความจรงของชวต 8

กม. (เฉก ชนะสร 2528:4 ) โลหตจะมประมาณ 7-8 % ของนำาหนกรางกายหรอประมาณ 5-6 ลตร

6. ระบบทางเดนอาหารและระบบควบคมสารละลายในรางกาย นำามประมาณ 2/3 นำาหนกของรางกาย

7. ระบบขบถาย8. ระบบตอมไรทอ ควบคมการทำางานของอวยวะภายในให

สอดคลองกบความตองการเชน ตอมไพนส อยกลางสมอง ทำาหนาทเกยวกบการเจรญเตบโตของอวยวะสบพนธ ตอมไทรอยด สมองผชายหนกประมาณ 1,380 กรม และสมองผหญงหนกประมาณ 1,250 กรม

ววฒนาการเกยวกบชวตตามหลกพระพทธศาสนาเม ออสจได ผสมกบไขแลว จะม

ววฒนาการตามขนตอน ดงน1. เกดเปนสภาพนำาเมอกใส (กลละ)2. เปลยนจากสภาพนำาใสเปนนำาเมอกขน (อพพทะ)3. เปลยนจากสภาพนำาขนขนเปนชนเนอ (เปส)4. เปลยนจากสภาพชนเนอ (เลก) เปนกอนเนอ (ฆนะ)นกวทยาศาสตรเชอวา มนษยเปนสตวเลยงลกดวยนมใน

ตระกลไพรเมทสประเภทหนง ซงกำาเนดในโลกและมววฒนาการมาตงแต ยคเทอเชยร (Tertiary Period) ประมาณ 65 ลานป ไพรเมทสรนต อๆ มามววฒนาการแยกยอยออกเป น 2 กล ม ค อ พรอสซม (Prosimii) เชน ลงลมและคาง อกกลมหนงคอ แอนโทรพอยดา (Anthropoidea) ไดแก มนษยลง ไมมหางและลงมหาง

แอนโทรพอยดา แบงออกเปน 3 กลมยอย คอ เซบอยดา (Ceboidea) ไ ด แ ก ล ง โ ล ก ใ ห ม เ ซ อ ร โ ค พ ท เ ธ ค อ ย ด า (Ceropithecoidea) ไ ด แ ก ล ง โ ล ก เ ก า แ ล ะ โ ฮ ม น อ ย ด า (Hominoidea) ไดแก สตวคลายมนษย

ความจรงของชวต 9

วสทธ ใบไม กลาววา โฮมนอยตา หรอ สตวคลายมนษย แบงออกเปน 3 วงศ คอ

(1.) วงศ Hylobatidae ไดแก พวกชะน (gibbon) ซงมทงหมด 6 ชนด

(2.) วงศ Pongidae ได แก พวกเกรต เอป (Great Ape) ซ ง ม 3 ส ก ล ค อ อ ร ง อ ต ง (Orangutan) ช ม เ ป น ซ (Chimpanzee) และกอรลลา (Gorilla)

วงศ Hominidae ไดแก พวกโฮมนดส (Hominids) คอ สกลมนษยโดยตรง

ในยคแรก ๆ สตวคลายมนษยทง 3 วงศ ไดววฒนาการมาดวยกน แตไดเรมแยกสายววฒนาการในสมยไมโอซน (Miocene) เมอประมาณ 25-7 ลานปทผานมา

แผนภมแสดงววฒนาการชวตมนษย

อนง เชอกนวาบรรพบรษรวมของสตวคลายมนษยมาจากลงไมมหางเรยกวา โปรคอนซล (Proconsul) ซงอยในกลมมนษย รามาพทธคส (Ramapithecus) ซงลกษณะคลายกบลงไมมหางมากกวา

ความจรงของชวต 10

ไพรเมทส

ลงลม,คาง(Prosi

มนษยลงไมมหางลงมหาง(Anthrop

ลงโลกเกา(Ceboiลงโลกใหม(Cercopithecoidea)

สตวคลายมนษย(Hominoi

สตวกลมชะน

สตวกลมวานร(Pongid

มนษย(Hominidae)

มนษย มชวตอยตงแต 15 ลานปมาแลว และไดสญพนธไปเมอประมาณ 7 ลานปกอน (Lewis 1992 : 662)

หลกฐานจากซากดกดำาบรรพทำาใหทราบวามนษยยคแรกอยในตระกล ออสตราโลพทธคส (Australopithecus) ซงอาศยอยในทวปแอฟรกาประมาณ 2-4 ลานป มลกษณะเดน คอ การเดนดวยเทาและรจกใชเครองมอ และเมอประมาณ 2 ลานป ออสตราโลพทธคส กไดอยรวมกนกบมนษยตระกล โฮโมฮาบลส (Homo Habilis) ซงมลกษณะทาทางและโครงสรางทางสงคมคลายกบมนษยมากขน จากโฮโมฮาบลสกเขาสยคของโฮโมอเรคตส Homo Erectus) ซงมชวตอยประมาณ 160,000 – 200,000 ปมาแลว มนษยยคนมลกษณะเดน คอ การรจกใชกระดกสตวและหนเปนเครองมอ รจกใชไฟ อาศยอยในถำา จากนนก เข าส ย คของมน ษยป จจ บ น เร ยกว า โฮ โมซา เป ยนส (Homo Sapiens) ตวอยางเชน มนษยนแอนเดอรธล (Neandertal Man) ซงมชวตอยประมาณ 75,000 ปมาแลว จนกระทงประมาณ 50,000 ปทผานมา เผาพนธมนษยจงไดววฒนาการเขาสยคมนษยปจจบนอยางแทจรง (Homo Sapiens) โดยมมนษยโคมายอง (Cro Mangon Man) เปนตวอยาง (Lewis 1992:663 ; Mix 1992 : 494)

1.4 สาระของชวตตามแนวศาสนธรรมตามหลกศาสนธรรม ถอวาชวตมความส ำาคญมาก โดย

เฉพาะชวตมนษย เปนชวตทสามารถพฒนาไดมากกวาชวตอน ๆ มนษยมความจำา สตปญญาและวฒนธรรม มนษยเปนอสระในการคดและการกระทำา สามารถเลอกเสนทางเดนของชวตและเปาหมายชวตของตนเองได และมนษยมศรทธาใฝหาความดและความสขเปนพนฐานอยแลว ดงนน ในหลกศาสนธรรมจงไดกลาวถงชวตมนษยตงแตความหมาย กำาเนด องคประกอบ ความมงหมาย คณคา เปาหมาย และการดำาเนนชวตตามหลกศาสนธรรมเพอใหมนษยเขาถงความเปนจรงและความดสงสดเปนชวตทมสนตสข รวมทงสงคมทมสนตภาพ

1.4.1 สาระของชวตตามแนวพทธธรรม

ความจรงของชวต 11

พทธธรรมเปนศาสนธรรมของผร ผตน ผเบกบาน ผใชปญญาเปนประทปสองทางของชวต ผทขาดปญญานำาทางชวตเสมอนดงคนตาบอดเหยยบลงกองไฟทเขาจดไวสอง พทธธรรมสอนใหมนษยหนกลบมามองตนเองทยาววาหนาคบ ประกอบดวยเบญจขนธคอรป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ ซงตกอยภายใตอำานาจควบคมของไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา ชวตของมนษยจงเปนสงทตองฝกฝนตนเองและกสามารถฝกฝนใหดไดตามหลกไตรสกขา 3 ประการ คอ ศล สมาธ และปญญา เพอชวตทมอสระจากโลภะ โทสะ และโมหะ มความผาสกอยางแทจรง

ชวตคออะไรชวต ค อ ธรรมชาตร ปแบบหน งท เป นไปตามกฎของ

ธรรมชาต คอ เกดขน (อปปาทะ) ตงอย (ฐต) และดบไป (ภงคะ) หรอเปนไปตามกฎของไตรลกษณ คอ ไมเทยง (อนจจง) มความพรอง (ทกขง) และไรตวตนทถาวร (อนตตา)

ชวต คอ ปญหา (ทกขง)ชวต คอ ขนธ 5 ตามหลกพทธธรรม ทเปนผลรวมขององค

ประกอบ 5 ตว หรอสงของ 5 ตว หรอ สงของ 5 อยาง มารวมตวกนเขา เรยกตามภาษาธรรมะวา ขนธ 5 (The Five Aggregates)

คำาวา ขนธ แปลวา หมวด หม กอง คาย ชนด ประเภท สง อน เปนคำาภาษาบาล การใชความหมายใดขนอยกบเรองทกลาวถง แตในเรองของชวตนนยมแปล ขนธ 5 วา กอง ไดแก รปขนธ กองรป เวทนาขนธ กองเวทนา สญญาขนธ กองความจำา สงขารขนธ กองปรงแตงใหเกดความคด วญญาณขนธ กองความรแจงในอารมณ เปนตน

รปขนธ กองรปเวทนาขนธ กองเวทนาสญญาขนธ กองสญญาสงขารขนธ กองสงขาร

ความจรงของชวต 12

วญญาณขนธ กองวญญาณกำาเนดของชวต

ชวตแตละชวตจะถอกำาเนดได ตองมองคประกอบหลก 3 ประการ คอ

1. มารดา บดา อยรวมกนฉนทสาม ภรยา (มาตาปตโร จ สนนปาตา)

2. มารดาอยในวยเจรญพนธ (อตน จ)3. มปฏสนธจต (คนธพโพ )

พระพทธเจาไดตรสถงประเภทกำาเนดชวตของสรรพสตวไว 4 ประการ คอ

1. ชลาพชะ สตวกำาเนดในครรภ คอ คลอดออกมาเปนตว เชน คน ชาง มา วว ควาย สนข แมว เปนตน

2. อณฑชะ สตวเกดในไข คอ กำาเนดออกเปนไขกอนแลวจงฟกเปนตว เชน นก เปด ไก จระเข เตา เปนตน

3. สงเสทชะ สตวเก ดในไคล คอ เกดในของช นแฉะหมกหมม เนาเป อย ขยายแพรออกไป เชน หนอนบางชนด เชอไวรส เปนตน

4. โอปปาตกะ สตวเกดผดขน คอ เกดผดขนเตมตวในทนททนใด ไมตองเจรญเตบโตผานวยทารก เมอตายกไมท งซากศพไว เชน เทวดา สตวในอบายภม เวนสตวเดรจฉาน เปนตน (ท.ปา 11/263/242)

องคประกอบของชวต ชวต ประกอบดวยองคประกอบ 5 ประการ เรยกวา ขนธ 5

คอ1) รปขนธ (Coporeality) คอ กองรป หรอสวนท

เป นรปธรรม อนหมายถง รางกายและสงทเก ดจากรางกาย เชน พฤตกรรมและคณสมบตตาง ๆ เชน เสยง ส กลน รส เพศ เปนตน

ความจรงของชวต 13

รปขนธแบงออกเปน 2 สวน ไดแก มหาภตรปหมายถงรปใหญหรอรปหลกและอปทายรป หมายถงรปอาศยหรอรปทแฝงอยในรปใหญนน

(1) มหาภตรป ประกอบดวยธาต 4 ไดแกปฐวธาต ธาตดนอาโปธาต ธาตนำาวาโยธาต ธาตลมเตโชธาต ธาตไฟ

คำาวา ธาต หมายถงสงททรงสภาวะของตน คอ มอยโดยธรรมดาไมมผสรางผบนดาล และมลกษณะเฉพาะตวทพงกำาหนดเปนหลกการไดดงน

ปฐวธาต (The earth-element) คอ ธาตทมลกษณะเขมแขง และจบกนเปนกลมกอนม 18 ประการ ไดแก ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก มาม หวใจ ไต ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม อาหารเกา และมนสมอง

อาโปธาต (The water–element) คอ ธาตทมลกษณะเอบอาบ ซาบซาน เปยกชน มทงหมด 12 ประการ ไดแก นำาด นำาเสมหะ นำาหนอง นำาเลอด นำาเหงอ นำามนขน นำาตา นำามนเหลว นำาลาย นำามก นำาไขขอ และนำามตร

เตโชธาต (The fire-element) คอ ธาตทมลกษณะรอน เผาไหม และอบอน ไดแก ไฟททำาใหกายอบอน ไฟททำาใหรางกายเจรญเตบโต ไฟททำาใหรางกายทรดโทรม ไฟททำาใหรางกายเกดกระวนกระวายและไฟททำาใหอาหารยอยสลาย หรอความรอนอนใดทมอยในกาย

วาโยธาต (The air – element) คอ ธาตทมลกษณะกระพอพด เคลอนไหวไปมาอยเสมอ ไดแก สมพดขนเบองบน ลมพดลงเบองตำา ลมในทอง ลมในไส ลมซานไปตามตวและลมหายใจ

(2) อปทายรป ม 24 อยาง ไดแก

ความจรงของชวต 14

ปสาทรป 5 คอ ตา ห จมก ลน และกายโคจรรป (รปทเปนอารมณของอนทรย) 4 คอ รป เสยง

กลน รสภาวรป (รปทเปนเพศ) 2 คอ ความเปนหญง (อตถภาวะ)

และความเปนชาย (ปรสภาวะ)ชวตร ป 1 หมายถง ชวต (ร ปท เป นชวต) คอ ชว

อนทรยอาหารรป 1 (รปคออาหาร) คอ กวฬงการาหาร (อาหาร

คอคำาขาวทเรากนเขาไป)ปรจเฉทรป1 (รปกำาหนดสถานท ) คออากาศธาต ไดแก

ชองวางทมอากาศในรางกายวญญตรป 2 (การเคลอนไหวเพอใหรความหมาย) คอ

การวญญต (ความเคล อนไหวทางกาย) และวจวญญต (ความเคลอนไหวทางวาจา)

หทยวตถ 1 (ทตงของจต)วการร ป 3 (อาการท ท ำาใหผ ดปกต) คอ ลหตา (ความ

ออน)มทตา(ความเบา)และกมมญตา (ความควรแกการงาน)ลกขณารป 4 (อาการทเปนเครองกำาหนด) คอ อปจย (การ

กอตวหรอเจรญเตบโต) สนตต (ความสบตอ) ชรตา (ความทรดโทรม) และอนจจตา (ความแปรปรวน) เมอรวมธาตทง 4 ซงจดเปนมหาภตรป (รปใหญ) เมอนำามารวมเขากบอปทายรป (รปอาศย 24) แลวกจะเปนรป 28 อยาง รวมรปทงหมดทกลาวมาแลว เรยก รปขนธ

2) เวทนาขนธ (Feeling) คอ กองเวทนา ไดแก สวนทเปนความรสกอนเกดจากการรบรอารมณตาง ๆ แบงออกเปน 3 ไดแก

(1) สขเวทนา รสกดใจ(2) ทกขเวทนา รสกเสยใจ(3) อทกขมสขเวทนา รสกไมเสยใจและไมดใจ หรออเบกขา

เวทนาคอ ความรสกเฉย ๆ

ความจรงของชวต 15

เวทนาดงกลาวยงแบงไดอก 6 ประการตามฐานทเกด คอ(1) จกขสมผสสชาเวทนา เวทนาทเก ดจากการสมผส

ทางตา(2) โสตสมผสสชาเวทนา เวทนาทเก ดจากการสมผส

ทางห(3) ฆานสมผสสชาเวทนา เวทนาทเก ดจากการสมผส

ทางจมก(4) ชวหาสมผสสชาเวทนา เวทนาท เก ดจากการ

สมผสทางลน(5) กายสมผสสชาเวทนา เวทนาทเก ดจากการสมผส

ทางกาย(6) มโนสมผสสชาเวทนา เวทนาทเก ดจากการสมผส

ทางใจ (มโนภาพ)เมอรวมเวทนาทง 3 กบฐานทเกดแหงเวทนาแตละฐาน เชน

จกขสมผสสชาเวทนาทำาใหเกดสข (สขเวทนา) ทำาใหไมเกดทกขและสข (อทกขมสขเวทนา) กจะไดเวทนา 3 อยางในแตละฐาน เมอนำา 3 ไป คณกบฐาน 6 (จกข โสตะ ฆานะ ชวหา กายะ และมโน) กจะเปนเวทนา 18

3) สญญาขนธ (Perception) คอ กองแหงความจำา ในวถชวตของคน ๆ หนง ถาไมมความพการทางสมอง กจะสามารถจดจำาวตถ บคคล และเหตการณ ทผานเขามาทางประสาทสมผสได

สญญาขนธ แบงออกเปน 6 ตามอารมณ (สงทมากระทบ) ไดแก

(1) รปสญญา ความจำารปได คอ สามารถกำาหนดไดวาเปนรปอะไร สอะไร มลกษณะอยางไร เปนคน สตว หรอสงของ

(2) สททสญญา ความจำาเสยงได คอ สามารถกำาหนดไดวาเปนเสยงอะไร เสยงดง เสยงกอง เสยงแหลม ไมวาจะเปนเสยงของคน สตว หรอเสยงดนตร เปนตน

(3) คนธสญญา ความจำากลนได คอ สามารถกำาหนดรวากลนอะไร กลนหอม กลนเหมน หรอกลนดอกไม เปนตน

ความจรงของชวต 16

(4) รสสญญา ความจำารสได คอ สามารถกำาหนดรวา รสอะไร หวาน มน เคม เปรยว อรอย และไมอรอย เปนตน

(5) โผฎฐพพสญญา ความจำาสงทมาสมผสทางกายได คอ สามารถกำาหนดรไดวา สงทสมผสนน มลกษณะออน แขง หยาบ หรอเยน เปนตน

(6) ธมมสญญา ความจำาเร องราวตาง ๆ หรอมโนภาพได คอ สามารถกำาหนดรไดวา สงทเปนอารมณทใจนกถงนน มลกษณะอยางไร งดงาม นาเกลยด เทยง ไมเทยง เปนความดหรอความชว เปนตน

4) สงข า ร ข น ธ (Mental formation) ค อ ก อ งสงขาร หมายถง สวนทเปนความปรงแตงจตใหด ชว หรอเปนกลาง ๆ หรอกลาวอกนยหนง เปนคณสมบตตาง ๆ ของจต มเจตนาเปนตวนำาทปรงแตงจตใหเปนกศลหรออกศล

สงขารขนธแบงออกเปน 3 อยาง คอ(1) ปญญาภสงขาร สภาวะทปรงแตงจตด หรอเปนกศล

หรอกลาวอกนยหนงคอ คดด(2) อปญญาภสงขาร สภาวะปรงแตงจตชว หรอเปนอกศล

หรอกลาวอกนยหนงคอ คดชว(3) อเนญชาภสงขาร สภาวะปรงแตงจตไมดไมชว หรอ

เปนอพยากฤตหรอกลาวอกนยหนงคอ คดไมดไมชว5) วญญาณขนธ (Consciousness) คอ กองแหง

ความร ไดแก ความรแจงอารมณตาง ๆ ทมากระทบเขาทางตา ห จมก ลน กาย ใจ กระทบกบอายตนะภายนอก คอ อารมณตาง ๆ ไดแก รป เสยง กลน รส สงสมผส และมโนภาพ หรอ ธมมารมณ กจะเกดความร ขน เชน เมอตากระทบกบรป โดยมแสงสวางเปนสอกลางกจะเปนความรทางตา ทเรยกวา จกขวญญาณขน

(1) ตา เหนรป เกด จ ก ข วญญาณ (ความรทางตา)

ความจรงของชวต 17

(2) ห ไดยนเสยง เกด โ ส ต ว ญ ญ า ณ (ความรทางห)

(3) จมก ไดกลน เกด ฆ า ณวญญาณ (ความรทางห)

(4) ลน ลมรส เกด ช ว ห าวญญาณ (ความรทางลน)

(5) กาย สมผสกบสงสมผส เกด ก า ยวญญาณ (ความรทางกาย)

(6) ใจคดถง ธมมารมณ (มโนภาพ) เกด ม โ นวญญาณ (ความรทางใจ)

วญญาณม 2 อยาง คอ วญญาณธาต และวญญาณขนธ วญญาณธาต หมายถง ตวร คอ จต สวนวญญาณขนธ หมายถง อาการทจตรอารมณตาง ๆ วญญาณขนธอาจดบไดทง ๆ ทวญญาณธาตยงมอย

คำาวา วญญาณ ในขนธ “ ” 5 น หมายถง วถวญญาณ ซงเปนวญญาณทเกดขนในสงทมชวตและอาศยกายภาพ หากชวตดบ วญญาณดงกลาวกจะตองดบไปดวย และยงมวญญาณอกประเภทหนงเรยกวาปฏสนธวญญาณซงหมายถงจตทเกดในขณะเรมแรกทปฏสนธในครรภมารดา

จต หรอ วญญาณ บางโอกาสใชแทนกนได คอ ใชในความหมายอยางเดยวกน แตวญญาณมกใชกบความรสกทเปนไปโดยรตว สวนจตมกใชกบความรสกทเปนไปโดยไมรตว

จตจต ไดแกจตทดบเปนครงสดทายในขณะใกลจะตาย เปนจตทจะเปนเหตสบตอในปฏสนธชาตตอไป

ปฏสนธจต จตทเกดในขณะแรกทปฏสนธ เปนจตทสบมาจากจตจต

ภวงจต จตทเกดในขณะแรกทปฏสนธ เปนจตทสบมาจากจตจต

ความจรงของชวต 18

ภวงคจต คอ จตทเปนรากฐานของชวต เปนจตทจะใชดำารงชวตอยท ำาหนาทควบคมอวยวะภายใน และควบคมการทำางานภายในระบบของเซลล เมอมอวยวะเกดขนและทำาหนาทแลวจงจะมวถจต หรอวญญาณเกดขน

ขนธ 5 เมอกลาวโดยยอ ไดแก รปและนาม หรอรปธรรม และนามธรรม รปขนธจดเปนรปธรรม สวนเวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ จดเปนนามธรรม

ความจรงของชวต 19

แผนภมท 1 และแผนภม ท 2 ซงแสดงการเชอมโยงกระบวนการของชวต

เบญจขนธ(ขนธ 5)

รป (กาย) นาม (จต)

ปฐว อาโปเตโช วาโย เวทนา สญญาสงขาร วญญาณ

แผนภมท 2คน

รางกาย จต (นาม)

ดน นำา ลม ไฟ รสก จำาได คด ร

คนแตละคนแยกสวนประกอบออกไดเปน 2 สวนใหญ ๆ คอ(1) สวนรปไดแก รางกายซงประกอบดวยอวยวะตางๆ เชน

แขน ขา ศรษะ เปนตน(2) สวนนาม ไดแก จตใจ ซงเปนนามธรรม คอ สงทไม

สามารถจบตองมองเหนได แตสงเกตไดดวยการแสดงพฤตกรรม หรอร โดยอาการทเกดขน

กระบวนการของชวตชวตมนษยยอมเปนไปตามกระบวนการเกดของเบญจขนธ

และเปนไปตามกฎธรรมชาต ไดแก ไตรลกษณ ปฏจจสมปบาท และกฎแหงกรรม การทจตหรอวญญาณ ซงเปนตวรจะไปรบรอารมณภายนอก

ความจรงของชวต 20

ทง 5 คอ รป เสยง กลน รส และโผฎฐพพะ (การสมผส) และสามารถแสดงปฏกรยาสนองตอบไดนน จตจะตองอาศยประสาทสมผสภายในทง 5 คอ ตา ห จมก ลน กาย เปนสอไปรบรอารมณภายนอกดงกลาว อารมณภายนอกและประสาทสมผสภายในรวมกนเปนสวนหนงของกาย จงเหนไดวา จตจะตองอาศยกายเปนทแสดงออก

ความจรงของชวต 21

เมอประสาทสมผสภายในทง 5 คอ ตา ห จมก ลน กาย ไปรบรอารมณภายนอก ทคกนคอ รป เสยง กลน รส โผฎฐพพะ กจะเกดการรแจงทเรยกวา วญญาณ คอ จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆาณวญญาณ ชวหาวญญาณ กายวญญาณ ตามลำาดบ สวนคท 6 คอ มโนวญญาณ ถอวาสำาคญทสด เกดจากการทใจไปรบรอารมณทตอเนองมาจากวญญาณทง 5 ขางตน เมอมองคประกอบ 3 อยางพรอมกน คอ อารมณภายนอก + ประสาทสมผส ภายใน + วญญาณกจะเกดการรบร เรยกวา ผสสะ ผสสะเกดไดทงทางตา ห จมก ลน กาย และใจ

ผสสะจงเปนจดเชอมตอสำาคญทสดระหวางอารมณภายนอกกบนามธรรม (เจตสก) ทจะมตอไปคอ เวทนา สญญา สงขาร ตามกระบวนการดงน

อารมณภายนอก + ประสาทสมผสภายใน + วญญาณ ผสสะ

เวทนา สญญา สงขารตวอยางท 1 เมอสาวสวยเหนผชายคนหนงใสเสอผาสกปรก

กรวาผชายคนนนสตไมคอยด (จกษวญญาณ) เกดความรสกกลว (เวทนา) จำารปรางหนาตาได (สญญา) คดหาวธปองกนเชนวงหน (ส งขาร) ลกษณะเชนนเปนเจตสกฝายลบ

ตวอยางท 2 หนมวยรนคนหนงฟงเพลงสตรงกรวาใครรอง (โสตวญญาณ) ชอบใจเพลงนน (เวทนา) จำาชอเพลงได (สญญา) คดจะหาวธจ ำาเนอเพลงทงหมด เชน ไปซอมวนเทปมาเปดฟง (สงขาร) ลกษณะเชนนเปนเจตสกฝายบวก

เมอไมมความสมพนธระหวางภายนอก (อาตยนะภายนอก) กบประสาทสมผสภายใน (อาตยะภายใน) กระบวนการของเบญจขนธทเปนเจตสกคอ เวทนา สญญา สงขารกจะสนสดลง ดงพทธพจนวา

“เมอไมมตา ไมมรป และจกษวญญาณไมม กไมมผสสะ เมอผสสะไมม เวทนากไมม เมอเวทนาไมม สญญากไมม เมอสญญาณไมม สงขารกไมม.” (ม.ม 12/248/157)

ความจรงของชวต 22

การสนสดของกระบวนการทาง ห จมก ลน กาย และใจกเกดขนไดทำานองเดยวกน

อปมาของชวตนยามความหมายของชวต ผรไดกลาวไวในเชงเปรยบเทยบ

ไวหลายประการ แตจะขอนำามากลาวไว ณ ทนพอเปนตวอยาง ดงน1. ชวต คอ หมอดน เพราะชวตแตกสลายไดงาย ความตาย

เกดขนไดทกเมอทกขณะ เหนหนาอยเมอเชา สายตาย สายอยสบาย บายมวย ฯลฯ มนษยจงตองไมประมาท ระมดระวงรกษาชวตไวใหได

2. ชวตเหมอนโคทเขาจงไปสทฆา โคยงเดนเทาไรกใกลความตายเขาไปทกขณะ มชวตอยแตละวนแตละคน วนคนผานไป ชวตมนษยกใกลจะตายทกขณะ

3. ชวตคอการตอส ชวตมนษยตองตอสความทกข ความลำาบากมากมาย เชน หนาวรอน กเลส ตณหา มานะ ทฏฐ ตงแตปฏสนธจนชพสลาย

4. ชวตคอการเดนทางไกลอนยาวนาน เพราะชวตตองเดนทางมงไปหาความสขทแทความสขชวนรนดรตองใชเวลายาวนาน หลายภพหลายชาตนบไมถวนจงจะพบความสขทแสวงหา

5. ชวตคอละคร ชวตแตละคนกเลนไปตามบทบาทของคน ชวตเหมอนฉากละครทผานไปเปนฉาก ๆ เมอจบฉากแลวกจบสนเชงหนาทและบทบาท ตองโบกมออำาลาโรง ลงมาดเวทอนวางเปลาหรอดผอนเลนบทเวทชวตตอไป

6. ชวตคอการวงไลควาเงา หลายคร งทมนษยวงไลเงาของตวเอง สรางอนาคตไวอยางสวยหรและกวงไลสงทคาดหวงอยางเอาเปนเอาตาย เหนดเหนอยเมอยลาไปตลอดชพ เมอควาตะครบไดกเปนเพยงเงาๆ ทหาแกนแทสาระไมไดเลย

7. ชวตคอฤดกาล ฤดกาลมรอนมหนาวมฝน ชวตกเฉกเชนนน เพราะชวตมความทกข ความสข ความสมหวง ผดหวง มไดมเสย ผสมปนเป ชวตมไดมแตเพยงสงใดสงหนง ชวตมหลายสงหลาย

ความจรงของชวต 23

อยางเพอทำาใหชวตสมบรณ ถาฤดกาลมเพยงฤดฝนอนเยนฉำาเพยงฤดเดยว คงไมเพยงพอทจะทำาใหพชธญญาหารผลตออกผลฉนใด ชวตมนษยกฉนนน

8. ชวตคอนกมวย มนษยถกธรรมชาตกำาหนดใหขนชกบนสงเวยนแหงชวต คตอสคอกเลส ตณหา มานะ ทฏฐ มนษยมทางเลอกอยสองทางคอ นอคคตอส หรอ ถกคตอสนอค ทางรอดของมนษยมอยทางเดยว คอทำาใจใหเขมเขง ขจดความกลวออกไป ขยนอดทน ฝกหดกายวาจาใจ ตอสอยางมสตปญญา จงจะสามารถชนะคตอสคอกเลส ตณหา มานะ ทฏฐ ไดในทสด และจะเปนผชนะอยางแทจรง

1.4.2 สาระของชวตตามแนวศาสนาครสตครสตธรรมเปนคำาสอนขององคศาสดาผอทศตนไถบาปใหแก

มวลมนษย สอนใหมนษยไดประจกษวาชวตไดมาจากพระเจา พระเจาสรางมนษยใหเปนฉายาเงาของพระองคผมความรกมนษยอยางแทจรง ดงนน มนษยจงตองมความรก ความภกดตอพระเจา และมความรกตอเพอนมนษยดวยกน ชาวครสตตองดำาเนนชวตในกรอบของบญญต 10 ประการ เพอเขาถงอาณาจกรของพระเจาอนเปนแดนทมความสขสงบตลอดกาล

ศาสนาครสต (Christianity) มพระเยซครสตเปนศาสดา อบตขนเมอ พ.ศ. 543 เปนศาสนาทสบตอมาจากศาสนายดายของชนชาตยว พระเยซ คอผมาฟ นศาสนาใหมตามคำาทำานายในศาสนาเดมวาจะมเมสสอาห (Messiah) มาอบตขนเพอนำาชาวยวไปสความอยรอด ใหพนจากความทกขยากและเขาถงอาณาจกรของพระเจา

ศาสนาครสตเปนศาสนาใหญศาสนาหนงมคนนบถอมากทวโลก โดยเฉพาะอยางยงในทวปยโรปและอเมรกา ไดเขามาเผยแพรในประเทศไทย ตงแตรชสมยของสมเดจพระนารายณมหาราชแหงกรงศรอยธยา ปจจบนมครสตศาสนกชนในประเทศไทยมากเปนลำาดบท 3 รองลงมาจากพทธศาสนกชนและอสลามกชนตามลำาดบ

คำาวา ครสต “ ” (Christ) มาจากภาษากรกวา Christos ม ความหมายเหมอนกบภาษาฮบรวา “messiak” แปลวา ผไดรบการ“

ความจรงของชวต 24

เจมดวยนำามน หมายความวาไดรบการเลอกสรรจากพระเจาเพอท ำา”หนาททสำาคญทางศาสนา

ศาสนาครสตเปนศาสนาแหงความรก สอนใหมนษยปลกฝงความรกความเมตตาในตน โดยมพระเยซ องคศาสดาทรงปฏบตเปนตวอยาง ดวยเหตน จงกลาวกนวา คำาสงสอนของพระเยซ คอปรชญาแหงความรก คอเร มตนจากการรกพระเจา รกครอบครว รกเพอนบาน และรกมตรสหายของตนเหมอนกบตนเอง ยงไปกวานน ปรชญาแหงคำาสอนทส ำาคญของพระเยซอกประการหนง คอการใหอภย แมขณะทพระองคจะสนพระชนมบนไมกางเขน พระองคกทรงขอใหพระเจาทรงประทานอภยใหแกคนบาปทไดทำารายพระองค ”

คำาสอนสำาคญในศาสนาครสตคำาสอนของพระเยซทเขยนไวในพระคมภรพนธสญญาใหม

(New Testament) ซงสวนใหญเปนคำาสอนในระดบศลธรรม มไดมงเนนในดานอภปรชญา เปนคำาสอนทชกชวนใหคนหนมารกใครเออเฟ อเกอกล และใหอภยซงกนและกน มลกษณะขดแยงกนกบหลกคำาสอนทมอยเดมดงตวอยางเชน

การโตตอบ คำาสอนเดมทวา ตาตอตา ฟนตอฟน พระเยซ“ ”วา อยาตอสคนชว ถาผใดตบแกมขวาของทาน จงหนแกมซายใหเขาตบ

รกศตร คำาสอนเดมมวา จงรกเพอน เกลยดศตร พระเยซวา จงรกศตรและอธษฐานแกผเบยดเบยนขมเหงทานเพอเปนบตรพระเจา เพราะพระองคทรงใหดวงอาทตยสองสวางแกคนด ซงเสมอกนและใหฝนตกแกคนชอบธรรมและอธรรม

เรองการใหทาน พระเยซทรงสอนใหมความรกตอเพอนมนษยดวยการใหทาน มศรทธา ตอพระเจาดวยการภาวนา และมการอดอาหารดวยความเสยสละพระเจาสถตอยในทลบ และทรงเหนการกระทำาและจตใจของมนษย

“เมอทานทำาทานอยาเปาแตรขางหนาเหมอนคนหนาซอใจคด กระทำาในศาลาและทองถนนเพอใหคนสรรเสรญ เราบอกความจรงแก

ความจรงของชวต 25

ทานวา เขาไดรบบำาเหนจของเขาแลว ฝายทานทงหลายททำางาน อยาใหมอซายรซงมอขวากระทำา ” (มธ.6/2/3)

“เมอทานอดอาหาร อยาทำาหนาเศราหมองเหมอนคนหนาซอใจคดดวยเขาทำาหนาทมอมแมม เพอจะใหคนเหนวาเขาถออดอาหาร” (มธ.6/16/18)

“ผใดมสมถะในจตใจ ผนนเปนสข ผใดเศราโศกจะไดรบการปลอบประโลม และเปนสข ผใดมใจออนโยน กระหายความชอบธรรมมใจกรณาใจบรสทธ สรางสนตลวนเปนผมสข”

ขอความทนำามากลาวน ถอจะเปนคำาสอนทสำาคญตอนหนงทพระเยซทรงแสดงบนภเขา ซ งนบวาเปนเทศนาทส ำาคญมาก เพราะเปนการวางแนวจรยธรรมใหแกชาวครสต

หลกคำาสอนสำาคญ ของพระเยซสวนใหญเปนคำาสอนในระดบศลธรรมและการปฏบตในชวตประจำาวนโดยมจดมงหมายสำาคญใหเขาถงพระเจาเคารพพระเจา เพอมชวตนรนดรกบพระเจา ดงนน ผเปนครสตศาสนกชนทด จงตองปฏบตตามคำาสงของพระเจาททรงแสดงไว ในพระคมภรเดมและพระคมภรใหม สวนคำาสอนในระดบปรชญา เปนคำาสอนทนกปรชญากรก ทเปนชาวครสตในยคตอมา เชน ออกสตน (Saint Augustin) และอไควนส (Saint Thomas Aguinas) เปนตน ไดแปลความหมายของคำาสอนโดยนำาเอาหลกปรชญากรกมาประกอบการอธบาย กลาวโดยสรปคำาสอนของพระเยซ คอ เปนคำาสอนทเนนเรองรกครอบครว และรกเพอนมนษยดวยกน โดยไมจ ำากดขอบเขต เชอชาต ศาสนา ภาษา และประเทศ

มนษยคอผทพระเจาสรางในหลกคำาสอนของครสตศาสนาไดกลาวถงธรรมชาตของ

มนษยวา ถาพระเจาทรงตดตอกบมนษยได มนษยยอมสามารถตดตอกบพระเจาไดเชนเดยวกน การตดตอนเปนการตดตอระหวางผทถกสรางกบพระผสรางมนษย เปนผถกสรางพเศษเหนอสงอนใดทงสน การท

ความจรงของชวต 26

มนษยสามารถตดตอกบพระเจาไดนน ถอวาเปนพฒนาการสงสดของมนษย

ศาสนาครสต ถอวาสรรพสงเปนผลงานสรางสรรคของพระเจา มนษยเปนปฏมากรรมชนเอกทพระเจาทรงประทานบนโลก มนษยคแรกคอ อาดม (Adam) และอฟ (Eve) เปนบรรพบรษคแรก ดงขอความในพระครสตธรรมคมภรวา พระเจาตรสวา ใหเราสราง“มนษยตามฉายาตามอยางของเราใหครอบครองฝงปลาในทะเล ฝงนกในอากาศและฝงสตว ใหปกครองแผนดนทวไปและสตวตางๆ ทเลอยคลานบนแผนดน พระเจาจงทรงสรางมนษยขนตามพระฉายาของพระองค ตามพระฉายาของพระเจานน พระองคทรงสรางมนษยขน และไดทรงสรางใหเปนชายและหญง (ปฐม. 1:26,27)

1.4.3 สาระของชวตตามแนวศาสนาอสลามศาสนาอสลาม เกดขนในทวปเอเชยแถบตะวนออกกลาง ดน

แดนแหงชนชาวอาหรบ เปนศาสนาทมคนนบถอมาจำานวน 1 ใน 3 ของโลก อบตขนทประเทศซาอดอาระเบย เมอ พ.ศ. 1113 โดยพระมฮามดเปนศาสดาและไดแพรหลายไปทตะวนออกกลาง เอเชยใต ยโรป อเมรกา และในภมภาคตาง ๆ ทวโลก

คำาวา อสลาม“ ” มาจากศพทภาษาอาหรบวา อสลามะ ซงมาจากศพทเดยวกนกบคำาวา มสลม มาจากคำาวา ซะลมะหรอ ซะละมน แปลวา สนตการนอบนอม การยอมจำานนโดยสนเชง

อสลามจงมความหมายวา การนอบนอมมอบตนตอพระผเปนเจาอลลอฮ แตพระองคเดยวอยางสนเชงหรอความสนต

มสลม เปนคำาทใชเรยกผนบถอศาสนาอสลาม หมายถงผทนอบนอมมอบตนตอพระองค พระองค อลลอฮแตผเดยวอยางสนเชง เพอความสนต (เสาวนย จตหมวด : 17)

คำาวา อลเลาะฮ กด อลลอฮ กด หมายถงพระเจาสงสดในศาสนาอสลามองคเดยวกน เพยงแตการเขยนเปนไปตามสำาเนยงภาษาและรปศพทเดมเทานน บคคลภายนอกศาสนาอสลามมกจะยดรปศพทเดมเปน อลลอฮ เชนเดยวกบคำาวา มฮมมด โมฮมเหมด และมะหะหมด

ความจรงของชวต 27

เปนคำาทใชทวไป และหมายถงพระศาสดาของศาสนาอสลาม พระองคเดยวกน ซงเดมมนามวาอาบคสซม

ทานศาสดามฮมมดเปนชาวอาหรบเผาโกเรช ประสตทนครเมกกะฮ ซาอดอาระเบย เมอวนจนทท 29 สงหาคม ค.ศ. 570 ตรงกบ พ.ศ. 1113 เปนบตรของทานอบดลเลาะห และนางอะมนะฮ บดาไดถงแกกรรมขณะทนางอะมนะฮตงทองได 2 เดอน เมออยในวยเดกทานศาสดามฮมมดเปนคนทเลยงงาย และมความเฉลยวฉลาด เมอทานอายได 6 ขวบ มารดาของทานไดถงแกกรรมลงอก จงกำาพราทงบดามารดาตงแตเดก ตอมาทานอบดลตอลบผเปนปไดนำาไปเลยงไว และอก 2 ป ตอมาปกถงแกกรรมลงอก อบตอลบผเปนลงไดรบไปเลยงไว และไดถายทอดวธการคาขายสนคาในเมองตาง ๆ และในการเดนทางไปคาขายดงกลาวน ไดมนายทนคนสำาคญ คอ นางคอดยะฮ เศรษฐนแมหมาย ซงไดเดนทางไปดวยกน เมอเหนวาทานมฮมมดเปนคนด มความซอสตยขยนและอดทน จงใหความเมตตากรณา จนกระทงในทสดไดกลายเปนความรกและแตงงานกนจนมบตรธดารวมทงสน 7 คน เปนชาย 3 คน และเปนหญง 4 คน ในขณะทแตงงานทานมฮมมดมอาย 25 ป และนาง คอดยะฮ มอาย 40 ป

ศาสนาอสลามเปนศาสนาประเภท เทวนยม (Theism) คอเปนศาสนาทนบถอพระเจาสรางโลก พระเจาสงสดของอสลาม คอ พระอลเลาะฮ พระองคเดยวเทานน

ศาสนธรรมของศาสนาอสลาม ทปรากฎในคม ภรอล-กรอาน เปนโองการมาจากพระเจาจงเปนธรรมนญชวตของชาวมสลม ไมมการแกไขเปลยนแปลงใด ๆ ทงสน เพราะถอวาเปนศาสนธรรมทสมบรณดแลว

กำาเนดชวตมนษยมาจากการสรางของพระอลเลาะห (ซ.ล.) ดงทปรากฎในพระคมภร อล-กรอาน วา “พระองค (อลเลาะห) ทรงสรางชนฟาทงหลายและแผนดนนดวยความจรง และทรงทำาใหสเจา (มนษย) เปนรปรางและทรงทำารปรางสเจาใหดยง (64:3)

ความจรงของชวต 28

“จงกลาวเถด พระองคคอผทรงบงเกดสเจา และทรงทำาใหสเจามห มตา และมหวใจ สวนนอยเทานนทสเจาขอบคณ (67:23)

“อลเลาะห ทรงทำาใหสเจาออกมาจากครรภแมของสเจา เมอสเจายงไมรอะไร และทรงทำาใหสเจามการไดยน การเหน และความรสกนกคด เพอสเจาจะไดขอบคณองคอลเลาะห ” (16:78)

“พระองค คอ ผทรงใหเปนและทรงใหตาย ครนเมอพระองคทรงกำาหนดกจการใด เพยงแตพระองคตรสแกมนวา จงเปน แลวมนกเปนขนมา “(40:68)

“พระองค คอ ผทรงบงเกดมนษยจากนำา และพระองคทรงทำาใหมความสมพนธทางสายเลอด และการแตงงาน และผอภบาลสเจาเปนผทรงอานภาพเสมอ ” (65:54)

จากโองการทกลาวขางตน จะเหนไดวา พระเจาเปนผทรงสราง ทรงอภบาลชวตของมนษยทงมวล

มนษยมล กษณะเดน พเศษจากสงทมชวตทงหลาย แมมนษยจะมลกษณะรวมกบสงทมชวตอน ๆ เชน พช และสตว แตองคประกอบชวตมนษยละเอยดและสลบซบซอนกวาสงมชวตอน ๆ สงทเสรมใหชวตมนษยดเดนเฉพาะในตวเอง เพราะไดรบการ รฮ “ ” จากองคอลเลาะห พระองคนอกจากไดทรงสรางมนษยทางกายภาพแลว ชวตคนยงไดรบ รฮ จากพระองค ตามขอทวา“ ”

“พระองคทรงทำาใหเขาสมบรณและทรงเปา รฮ ของพระองคเขาไปในเขา ” (32 : 9)

อะไรคอ รฮ เสร พงษพศ “ ” (2524 : 126) ไดอธบายไววา เราไมรธรรมชาตของ รฮ ไดอยางถองแท คำาแปลของคำาวา รฮ ท“ ”พบในภาษาไทย คอ วญญาณ แตวญญาณคออะไรมใชปญหาทตอบไดงายนก นกอธบายคมภรอ ล-กรอาน ช ใหเหนวา ความเปนคนทสมบรณประกอบดวย สวนทเปนรางกายและจตใจทสมบรณ รฮ เปนอำานาจทางจตของคน ขอทวา รฮของพระองค บงวาชวตของคนม“คณภาพเหนอกวาชวตของสตวท งหลาย ทานอบลอะฮลา เมาดด ปราชญศาสนาอสลาม ไดอธบายคำาวา รฮ ในโองการนไวอยางกวาง“ ”

ความจรงของชวต 29

ขวางกนความทงรางกายและจตใจ อำานาจ ความรสกและปญญาทองคอลเลาะห ทรงกำาหนดใหคนมเหนอกวาสตวทงหลาย นกปราชญบางทานกลาววา โองการทกลาวมาบงถง ความสมพนธอนเรนลบระหวาง“ธรรมชาตของมนษยกบธรรมชาตของพระเจา คำาวา รฮ ในทนมไดหมายถงวญญาณของสตว แตเปนบางสงทแตกตางจากโลกของสตว คนอยในฐานะเปนผปกครองสงตาง ๆ ทพระเจาทรงสรางขนมา

ศาสนธรรมของศาสนาอสลาม อยในสายธารแหงจรยธรรมระดบเดยวกบศาสนายว ศาสนาครสต ดงนน จงมคำาสอนทกลมกลนกนในหลายประเดน โดยเฉพาะความจงรกภกดตอพระเจา การดำาเนนชวตตามวถทพระเจาทรงบญญตไว ชาวมสลมด ำาเนนชวตตามหลกศรทธา และหลกปฏบต เพอจะไดเขาถงอาณาจกรของพระเจา จดหมายสงสดแหงความสขสงบของชวต

1.4.4 สาระของชวตตามแนวศาสนาพราหมณ-ฮนดศาสนาพราหมณ เปนศาสนาเกาแกของโลก คาดกนวามอาย

มากกวา 4,000 ป ตอมาศาสนาพราหมณไดววฒนาการมาเปนศาสนาฮนด กลาวคอในยคแรก ๆ แนวคดเกยวกบความเชอเร องเทพเจาตาง ๆ ไดมอทธพลตอชวตของชาวอนเดย จนกระทงเรองราวทงหลายในชวตลวนมเทพเจาเขามาเกยวของทงสน และเทพเจาเหลานนกถกผกขาด โดยชาวอารยนชนสง ทเรยกวา วรรณะสง ซงไดแก กษตรยและพราหมณ กษตรยทำาหนาทเปนนกปกครอง พราหมณทำาหนาทเปนผรบทำาพธกรรม คอรบหนาทเปนผสอสารกบเทพเจา ทงสองวรรณะนจดวาเปนชนวรรณะสง แพศยเปนชาวอารยนเชนเดยวกบกษตรยและพราหมณ มหนาทในการประกอบธรกจคาขาย หรอเปนชาวนา ทมนาเปนของตนเอง จดวาเปนชนวรรณะกลาง (ชนชนกลาง) และวรรณะสดทายคอ ศทร มหนาทรบใชคนชนสง เปนกรรมกรแบกหามทำางานหนก จดเปนชนชนตำา ไมสามารถทจะรวมคบหาสมาคม กนอยหลบนอน และรวมกจกรรมตาง ๆ อยางเสมอภาคกบชนชนสงหรอชนชนกลางดงกลาวได เพราะเปนขอหามทางศาสนาคอคมภรพระเวท ซงชาวอารยนเปน

ความจรงของชวต 30

ผสรางขนมา ศทรเปนชาวอนเดยพนเมอง ซงอาศยอยในชมพทวปมากอน กอนทชาวอารยนอพยพเขามาจงเปนอนวาศาสนาพราหมณเปนศาสนาของชาวอารยนและเหตผลทเรยกวาศาสนาพราหมณ เพราะพราหมณผซงมหนาททำาพธกรรมนน ไดมบทบาทในสงคมสงมาก

เมอศาสนาเชนและศาสนาพทธไดอบตขนในอนเดย แนวคดเกยวกบเทพเจาในศาสนาพราหมณดงกลาว ไดถกปรบเปลยนไปและไดกลายมาเปนศาสนาฮนด คอศาสนาของคนทอาศยอยในลมแมนำาสนธ ไดเกดคมภรอปนษท ซงกพฒนามาจากคมภรพระเวทนนเอง โดยมการปรบเปลยนเทพเจาสงสดจากพระอนทรและเทพเจาองคอนๆ แตหากเปนแนวคดแบบปรชญาชนสง โดยมสาระสำาคญวา ชวตของมนษย (รวมทงสตวดวย) มาจากพระพรหม และจะกลบเขาไปอยกบพระพรหมอก แตการทจะกลบเขาไปอยกบพระพรหมไดนน ชวตนนจะตองบรสทธสะอาด ซงจะเกดขนไดโดยการประพฤตปฏบตตามหลกการทก ำาหนดไวในศาสนา ซงมรายละเอยดมากมายและมนษยแตละคน ซงมชวตอยในขณะนเปนชนสวนของพระพรหม พราหมณเกดจากโอษฐของพระพรหม แพศยเกดจากสวนทองของพระพรหม และศทรเกดจากเทาของพระพรหม ทกวรรณะทมชวตอยในขณะนเกดจากพระพรหมเมอเกดมาแลว และตองทำาหนาทตามวรรณะของตน เมอมความบรสทธเพราะการปฏบตหนาท และการทำาความดอยางอน ควบคกนไปจนเกดความบรสทธ ทงทางกายและใจแลว กจะกลบไปอยในรางของพรหม เปนชวตอมตะ ไมตองเวยนวายตายเกดในวฎสสารตอไปอก

ศาสนาพราหมณ แมจะไดววฒนาการมาเปนศาสนาฮนด ซงถอวาเปนศาสนาของคนทวไป แตหลกความเชอและการปฏบตกยงยดหลกการเดมในคมภรพระเวท เพยงแตไดมการเพมเตมโดยแยกแยะเปนลทธตาง ๆ ขนมาใหม ซงกยงพวพนอยกบคมภรพระเวทอยนนเอง เพยงแตเปนการอธบายและเสนอความคดเหนเพมเตมของเหลาเกจอาจารยเจาลทธตาง ๆ ขนมาภายหลง ดงนน จงเรยกรวมกนวาศาสนาพราหมณ-ฮนด

ความจรงของชวต 31

หลกการดำาเนนชวตตามแนวคดศาสนาพราหมณ- ฮนดแนวคดตาง ๆ เกยวกบชวตของศาสนาพราหมณ-ฮนด สรป

ไดดงน1. เรองเทพเจา มการอธบายลกษณะของพระพรหมเพม

จากเดมใหมความชดเจนยงขนวา พระเจาแทจรงมพระพรหมเพยงองคเดยว พรหมเปนสงทอยเทยงแท ไมอาจมองเหนดวยตาโลก และสรรพสงในโลก มใชของจรงลวนเปนมายา เทพเจาทงหลายเปนเพยงสวนยอยของพรหมทมาปรากฏเพยงชวคราวเทานน

2. เรองการเวยนวายตายเกด มคำาอธบายวา การทมนษยตองเวยนวายตายเกดในสภาพตางๆนน เปนเพราะผลของกรรม (กรรมเกา) พระพรหมเปนศนยรวมและเปนตนกำาเนดแหงวญญาณทงปวง สงมชวตทงหมดถอกำาเนดมาจากพรหม วญญาณทกดวงทแยกออกไปจากพรหม อาจเขาสงสถตในรางตาง ๆ เชน เทวดา มนษย สตว หรอพช กไดทกครงทรางเดมแตกดบวญญาณกจะเขาไปอาศยรางใหม เรยกวา ภพ หรอ ชาต หนง ตราบเทาทวญญาณตองเวยนวาย“ ” “ ”ตายเกด ไมวาจะเกดเปนอะไร ตองประสบกบความทกขเรอยไป จนกวาวญญาณนนจะหลดพนจากภาวะแหงการเวยนวายตายเกด คอการบรรลโมกษะวญญาณนนกจะกลบไปอยกบพรหมดงเดม

3. เรองวธการหลดพนจากการเวยนวายตายเกด อธบายวา ผใดยตการกระทำา ผนน ยอมหลดพนจากการเกด

4. เรองวนสนโลก อธบายวา โลกทพรหมสรางขนมอายขย เมอครบกำาหนดอายขย จะมการสรางโลกขนใหม ระยะเวลาตงแตการสรางโลกจนถงการลางโลกเรยกวา กลป หนง“ ” แบงเปน 4 ยค กฤตยค เตรตายค ทวาปยคและกลยค ทง 4 ยค รวมกนเรยกวา มหายค “ ”แตละยคเวลาจะสนลงตามลำาดบเชนกน

5. เรองการศกษา มการกำาหนดการศกษาภาคบงคบ กลาวคอประชาชนทอยในวรรณะพราหมณ กษตรย และแพทยจะตองสงบตร

ความจรงของชวต 32

หลานของตนเขาศกษาในสถานศกษาแหงใดแหงหนงของวรรณะพราหมณ กอนรบเขาศกษานกบวชพราหมณจะประกอบพธเสกเปามนตราและคลองดายมงคลทถอวาศกดสทธ เรยกวา สายธรำา เฉวยงบา“ ”แกเดก พธนเรยกวา ยชโญปวต ผผานพธนแลวถอวาเปนผเกดใหม“ ”เรยกวา ทวช แปลวา ผเกดสองครง“ ”

1.4.5 สาระของชวตตามแนวลทธอนๆ 1.4.5.1 ลทธเตาเจาลทธเตา คอ เลาจอ มชวตอยระหวาง 500-600 ป กอน

ครสตกาล คำาวา เตา แปลวา หนทางหรอวถ กลาวคอ มรรคทจะ“ ”ทำาชวตเขาถงธรรมชาตอนแทจรงของชวต คมภรเตาเรยกวา เตาเตกเกง แบงเปน 2 ภาค ภาคแรก เรยกวา เตาเกง ภาค 2 เรยกวา เตกเกง

กำาเนดสรรพสงตามทศนะของเตาทศนะเกยวกบกำาเนดของสรรพสงตามลทธเตา หรอวถแหงเตา

ไดแกเรอง หยางและหยน ทเปนปรชญาพนฐานของจนโบราณ โดยถอวา สรรพสงทงทมชวต ไมมชวต อากาศธาต หรอแมแตจกรวาลลวนกำาเนดมาจากสวนประกอบของหยาง และหยน เมอหยางและหยนมความสมดลกน ทกสงทกอยางกเกดจะมสนตสข แตเมอหยางและหยนไมสมบรณกน ทกสงกแปรเปลยนถาเปนชวต กถงกาลแตกสลาย แมแตโลกธาตกแตกดบได ดงบทคำาสอนดงน

“ เตาใหกำาเนดแกหนงจากหนงเปนสองจากสองเปนสามจากสามเปนสรรพสงในจกรวาลจกรวาลทถกสรางสรรคประกอบดวยหยางอยหนาหยนอยดานหลงสงหนงขาวสงหนงดำาสงหนงบวกสงหนงลบ

ความจรงของชวต 33

ทงสองสงผสมผสานกนจนกลมกลนเปนหนงเดยว ”

ชวตของมนษยเปนไปตามอำานาจเตาเตาเปนตนกำาเนด และเปนสงทควบคมชวตมนษย ดงนน การ

เรยนรและเขาใจ เตา จงเปนการเรยนรทประเสรฐสดของชวต มนษย“ ”มไดมอสระในตวเอง แตตองตกอยภายใตกฎของเตาอนเปนธรรมชาต บรรดาสงสงสดม 4 อยาง คอ เตา ฟา ดน มนษย สงคมจะเปนอยางไรขนอยกบมนษยมความรแจงเตา และปฏบตตามเตามากนอยเพยงใด เตามลกษณะแหงความออนนอมถอมตน เพราะความออนนอมถอมตน และความออนโยนยอมชนะความแขงกระดาง

เปาหมายสงสดของชวตตามแนวทางศาสนาเตา กคอ การบรรลเตา เพราะเตาเปนคลงเกบรวบรวมสรรพสง เปนมณของสาธชนและเปนทคมครอง รกษาทรชนดวย

การดำาเนนชวตตามวถเตา จรยธรรมอนเปนคำาสอนของเลาจอ แสดงความสงศกดของ

อำานาจสงสด คอ เตา เลาจอ สอนใหมนษยมความสงบ มความเปนธรรม มวถชวตทผสมกลมกลนและเขากนไดกบธรรมชาตทเปนไปทกวถทาง

1.4.5.2 ลทธขงจอเจาลทธขงจอ คอขงจอ มชวตอยระหวาง 500-600 ป กอน

ครสตกาล ขงจอสอนวามนษยเกดมาจากธรรมชาต ธรรมชาตของมนษยคอ ซง (Sing) มนษยเกดมาพรอมความด อยางไรกตามแมทกคนจะมธรรมชาตด แตกมขอแตกตางกนออกไป โดยธรรมชาตทแทจรงของมนษยเหมอนกน แตวธการปฏบตทำาใหมนษยมความหลากหลายและแตกตางกน

ความจรงของชวต 34

ขงจอ มทศนะวา มนษยเปนสตวสงคม คนจะอยคนเดยวไมได คนตองมความสมพนธกบผอนตงแตสองคนขนไป จดเรมตนของคนคอครอบครว ความสมพนธของสงคม ม 5 ระดบ คอ

1. บดามารดากบบตรธดา2. สามกบภรยา3. พกบนอง4. กษตรย ขนนางกบปวงประชา5. คนกบมตรสหายทกระดบจะตองมจรยธรรมตอกน และกน กลาวคอ ความ

กตญญกตเวท ความรก ความซอตรง ความสมานสามคค ความจงรกภกด ความชวยเหลอจนเจอ และเมตตากรณา ทกคนตองทำาหนาทของตนใหสมบรณทสด ทเรยกวา เจยเมย เชน พอแมตองเลยงดบตรธดา ใหการศกษา แนะนำาพรำาสอนบตรธดาตองเคารพตอบแทนพระคณของบดามารดา กษตรยตองทำาหนาทปกครอง บำารงสข บรรเทาทกขปกปกรกษาอาณาเขตแกปวงประชา ปวงประชาจะตองจงรกภกดตอกษตรย ปฏบตตนใหอยในขอบเขตกฎหมายของบานเมอง เปนตน

นอกจากน ลทธขงจอเหนวา การศกษาสำาคญมากทสด ทกคนตองไดรบการศกษาอบรมทานกลาวไววา

เกดมาแลวรตวเปนดทสดศกษาแลวรเปนรองลงมายากจนตองศกษายากจนไมศกษา คนชนดนเลวมาก

ความจรงของชวต 35

สรปเนอหาหนวยท 1ชวตมความสำาคญตอผเปนเจาของชวตและการอยรวมกนใน

สงคม การศกษาถงสาระสำาคญแหงความจรงของชวต ความหมายของชวตตามหลกศาสนธรรม และแนวคดของเจาลทธและนกปรชญา ตาง ๆ เพอใหรและเขาใจ ความหมายของชวต กำาเนดของชวต องคประกอบของชวต วถแหงการดำาเนนชวต แลวนำาไปปฏบตใหเขาถงความจรงของชวตนน นบวามความสำาคญยงตอทกชวต เพราะสามารถพฒนาชวตใหบรรลประโยชนและความสขไดอยางแทจรง

ความจรงของชวต 36

บรรณานกรม

กรต บญเจอ.ปรชญาสำาหรบผเรมเรยน. กรงเทพฯ:ไทยวฒนาพานช, 2531. . หลกความเชอของชาวครสตคาทอลก. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2529กรสดา เฑยรทอง. ศาสนาเปรยบเทยบ. พระนครศรอยธยา : สถาบนราชภฏพระนครศรอยธยา, 2541.เกรยงไกร สวรรณภกด, “การกำาเนดชวตและววฒนาการ สารคด ”16,183 (พ.ศ. 2543): 180คำา พาหอม. พทธศาสน. ยะลา : วทยาลยครยะลา, 2530.------------. และคณะ เอกสารประกอบการสอนวชา 1500104 ความจรงของชวต. พระนครศรอยธยา : สถาบนราชภฏพระนครศรอยธยา, 2542.จนดา จนทรแกว. ศาสนาปจจบน. กรงเทพมหานคร:มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2532.เฉก ธนะศร. ทำาอยางไรชวตจะยนยาวและมความสข. พมพครงท 73 กรงเทพฯ : พบลชชง, 2538.ฉตรกมาลย กบลสงหและคณะ. ความรเบองตนทางศาสนา. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2536.เชาว ชโนรกษและพรรณ ชโนรกษ. ชววทยาเลมท 1. กรงเทพมหานคร : อกษรประเสรฐ, 2514.ชยยค สลยมา นคว, สเราะตนนป เลม 4-5. กรงเทพมหานคร : มฎมะออารฟ, 1967.ดเรก กลสรสวสด, ความหมายของอล-กรอาน. กรงเทพมหานคร : วฒกรการพมพ, 2513.ทองพล บญยมาลก. พทธศาสน. กรงเทพมหานคร : สถาบนราชภฏสวนดสต,2541.

ความจรงของชวต 37

ทองหลอ วงษธรรมา, ปรชญาจน. กรงเทพฯ : สำานกพมพโอเดยนสโตร, 2538.บญเรอง อนทวรรตน. จรยธรรมกบชวต. กรงเทพมหานคร : สำานกงานสภาสถาบนราชภฏ,2537.ประภาศร สหอำาไพ. พนฐานการศกษาทางศาสนาและจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2540.พจนา จนทรนต. วถแหงเตา. กรงเทพมหานคร : เจรญวทยการพมพ, 2541.พระญาณวโรดม (ประยร สนตงกโร). ศาสนาตาง ๆ . กรงเทพมหานคร : มหากฏราชวทยาลย, 2539.พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). การพฒนาทยงยน. กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, 2540.-------------. ธรรมนญชวต พทธจรยธรรมเพอชวตทดงาม กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, 2540.-------------. พทธธรรม. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538.พทธทาสภกข. ปฏจจมปบาทจากพระโอษฐ. พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร : การพมพพระนคร, 2542.พทธทาสภกข. ใครคอใคร. สราษฎรธาน : ธรรมทานมลนธ, 2526.ฟ น ดอกบว. ความรเรองศาสนาทวไป. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร, 2529.---------------. ศาสนาเปรยบเทยบ. นครปฐม : คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2539.ราชบณฑตสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2525. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, 2525.วชรญาณวโรรส, สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยา.. นวโกวาท. พมพครงท 75. กรงเทพมหานคร : มหามกฎราชวทยาลย, 2530.

ความจรงของชวต 38

วจตรวาทการ,หลวง.ทางสในชวต. กรงเทพมหานคร : สามคคสาสน, 2520.วนย วระวฒนานนท.” กำาเนดของโลกและสงมชวต จนทรเกษม ฉบบท” 212

(มค.-กพ.2533) : 1-7.วเชยร ชาบตรบณฑรก โสภาตสองเมองและเมนรตน นาบศย. ความจรงของชวต. กรงเทพฯ : เธรด

เวฟจำากดสนน สขวจนและคณะ, กายวภาคศาสตรและสรรวทยา, พมพครงท 11 กรงเทพมหานคร : อกษร

สมพนธ, 2520.สมคร บราวาศ. ปรชญาพราหมณในสมยพทธกาล. กรงเทพฯ : แพรพทยา, 2516.สมาคมพระครสตธรรมไทย. กรงเทพฯ : พระครสตธรรมคมภร. 2514.สมภพ ชวรฐพฒน. จรยธรรมกบชวต ยะลา : วทยาลยพลศกษายะลา, 2535.สจตรา รณรน. ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : วทยาลยครธนบร ม.ป.ป.สมธ เมธาวทยากล. ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2525สมน อมรววฒน. การพฒนาการเรยนรตามแนวพทธศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช, 2541.เสถยร โกเศศ. ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน, 2531.เสร พงศพศและคณะ. คนในทศนะของพทธศาสนา อสลามและครสตศาสนา กรงเทพมหานคร :

สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา, 2524.

ความจรงของชวต 39

อบดลฮาด. คมอบำาเพญหจญตามแบบของทานนบมฮมมด คอลฯ. กรงเทพมหานคร : มงคลการพมพ, 2522.----------. นมาซของทานปมฮมมด คอลฯ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพและทำาปกเจรญผล, 2520.

ความจรงของชวต 40

แบบฝกหดบทท 1

คำาสง จงเลอกคำาตอบทถกตองทสดเพยงคำาตอบเดยว1. “ชวตคอ ความเปนอย เปนคำานยามของขอใด”

ก. คณสมบตของชวต ข. ความหมายของชวตค. องคประกอบของชวต ง. กำาเนดของชวต

2. เทวดากำาเนดตามขอใดในกำาเนด 4ก. ชลาพชะ ข. อณฑชะค. สงเสทชะ ง. โอปปาตกะ

3. อสจ + ไข + สตวผลงสครรภ (วญญาณ) เปนจดเรมตนแหงการกำาเนดชวตตามหลกใดก. หลกวทยาศาสตร ข. หลกพระพทธศาสนาค. หลกชววทยา ง. หลกการสบพนธ

4. “วนคนผานไป ชนแหงวยกลวงละลบไป ชวตใกลความตายไปทกขณะ เปนการ”อปมาชวตเหมอนขอใดก. หมอดน ข. ฤดกาลค. โคจงไปสทฆา ง. การตอส

5. ขอใดไมใชสงทสงมชวตมเหมอนกนก. เซลล ข. หายใจค. เคลอนไหวได ง. สบพนธ

6. “ดน นำา ลม ไฟ เปนสวนประกอบของชวตในขอใด”ก. รปธรรม ข. นามธรรมค. จตใจ ง. สงขาร

7. ความรสกเสวยอารมณ เปนสข ทกข และเฉยๆ คอไมสข ไมทกข เราเรยกวาอะไรก. เวทนาขนธ ข. สญญาขนธค. สงขารขนธ ง. วญญาณขนธ

8. ชวหาวญญาณคอขอใดก. จมก + กลน ข. ลน + รส

ความจรงของชวต 41

ค. ตา + รป ง. ห + เสยง

ความจรงของชวต 42

9. นายบญทอง สมองด มความจำาเปนเลศ สามารถตอบขอสอบไดทกขอ เขามขนธอะไรดก.สญญาขนธ ข. เวทนาขนธค. วญญาณขนธ ง. สงขารขนธ

10. อนจจง ทกขง อนตตา เปนอะไรของชวตก. คณคา ข. ธรรมดาค. แนวทาง ง. เปาหมาย

11. “ทกสงสรรพลนสลอน On the ground คดๆราวตวเราอยาเมาหลง Everything ทกสงไมยนยง มนกคงหมดสน in one day” มความหมายตรงกบขอใดก. อนจจตา ข. ทกขตาค. อนตตตา ง. สมชวตา

12. “เมอเจามามอะไรมากบเจา เจาจะเอาแตสขสนกไฉนเมอเจามามอเปลาเจาจะเอาอะไร เจากไปมอเปลาเหมอนเจามา”ก. อนจจตา ข. ทกขตาค. อนตตตา ง. สมชวตา

13. ขอใดเปนคณสมบตของสงทมชวตทเหมอนกนก. เคลอนไหวได ข. มความสข ความทกข–ค. มอารมณ ง. มการสบพนธ

14. ขอใดกลาวถงสวนประกอบของชวตไดถกตองทสดก. ดน นำา ลม ไฟ ข. รปธรรม + นามธรรมค. ขนธ 5 ง. ขอ ข. และขอ ค. ถก

15. ความคดปรงแตงจตเราเรยกวาอะไรก. รป ข. เวทนาค.สญญา ง. สงขาร

16. วญญาณในขนธ 5 มเทาไหรก. 6 ข. 5ค. 4 ง. 3

ความจรงของชวต 43

17. นายขเกยจ เบอเรยน ถกอาจารยตกเตอน ไมพอใจ โกรธ เปนอะไรขนธก. วญญาณขนธ ข. สงขารขนธค. สญญาขนธ ง. เวทนาขนธ

18. ชวตเปนอยางไรก. สข ทกข– ข. เกด แก เจบ ตายค. อนจจง ทกขง อนตตา ง. เวยนวายตายเกด

19. “สรรพสงในโลกไมควรยดมนถอมน เพราะไมใชตวไมใชตน ไมควรถอวาเรา วาของเรา วาตวของเรา มความหมายตรงกบขอใด”ก. อนจจตา ข. ทกขตาค.อนตตตา ง. สมานตตตา

20. พระไตรปฎก ภวสตร (อ.ตก.20/517) ไดแสดงสงทสรางชวตขนมาคออะไรก. กเลส กรรม วบาก ข. อวชชา ตณหา อปาทานค. กรรม วญญาณ ตณหา ง. กเลส วญญาณ สงขาร

21. สมทย เปนเหตใหเกดทกข เมอดบสมทยได ยอมเขาถงนโรธคอความดบทกข ในอรยสจ 4 ไดแบงสมทยออกเปน 3 ประการ เรยกวาก. กเลส 3 ข. ตณหา 3ค. อวชชา 3 ง. อปทาน 3

22. ในกฎธรรมดาของชวตมนษยมความแกเมอไรก. พรอมกบความเกด ข. ตงแตอยในทองค. ตงแตคลอดจากครรภมารดา ง. ขอ ก. และขอ ข. ถกตอง

23. ไซโกท คออะไรก. นำาอสจ ข. ไขสกค. วญญาณ ง. ตวออน

24. ความนกคดชวดตางๆ เชน หร โอตตปปะ เรยกวาอะไรก. เวทนา ข. สญญาค. สงขาร ง. วญญาณ

25. ขอใดไมใชคณสมบตของสงมชวต

ความจรงของชวต 44

ก. สงมชวตประกอบขนดวยเซลลมากมาย ข. สงมชวตตองการหายใจ

ค. สงมชวตตองการเจรญเตบโต ง. สงมชวตดำารงอยตลอดกาล26. “ชวตคอการตอส คอขอใด”

ก. นกไมเหนฟา ปลาไมเหนนำาข. ชวตมรอนมหนาว มฝน ชวตมความสข ความทกข ความผดหวง

สมหวงค. ชวตแตกสลายไดงาย ความตายเกดขนไดทกเมอทกขณะง. ชวตตองสกบความทกข ความลำาบากมากมาย เชน หนาว รอน

กเลส ตณหา มานะ ทฎฐ ตงแตปฎสนธจนชพสลาย27. พนฐานของศาสนาครสต คอศาสนาใด

ก. ยดาห ข. ยวค. ฮนด ง. ขอ ก. และ ข. ถก

28. ใครเปนบตรของพระเจาก. ศาสดามฮมมด ข. พระเยซค. โมเสส ง. พระยโฮวา

29. คำาสอนทสำาคญของศาสนาครสตคอขอใดก. ความรก ข. ความทกขค. ความสข ง. พาคนขนสวรรค

30. พระเยซ ประสตเพอภารกจทสำาคญทสดคอขอใดก. สงสอนธรรม ข. ชวยเหลอมนษยค. ไถบาป ง. พาคนขนสวรรค

31. พระเจาสรางคนใหเปนอยางไรก. เปนสงสงศกดทสด ข. เปนสงมชวตค. เปนสงบรสทธ ง. เปนสงทเชอฟงพระเจาทสด

32. ครสตชน อยเพออะไรก. เพอความสขในโลก ข. เพอมความสขในโลกหนา

ความจรงของชวต 45

ค. เพอเขาถงอาณาจกรของพระเจา ง. ขอ ก. ข. และ ค.33. “อยาเปนพยานเทจ ในบญญต “ 10 ประการ ตรงกบศล 5 ขอใด

ก. ขอ 1 ข. ขอ 2ค. ขอ 3 ง. ขอ 4

34. พระเจาของศาสนาอสลามคอขอใดก. ยะโฮวา ข. อลเลาะหค. มฮมมด ง. มาลาอกะ

35. ผนบถอศาสนาอสลาม เราเรยกเขาวาอะไรก. ชาวมสลม ข. ชาวอสลามค. คนแขก ง. คนอาหรบ

36. คมภรของศาสนาอสลามคอขอใดก. ไบเบล ข. อล-กรอานค. ซากาดา ง. กยะมต

37. การไปประกอบพธ ฮจย ทนครเมกกะ จดอยในหลกอะไร“ “ก. หลกศรทธา ข. หลกปฏบตค. หลกปฏญาณ ง. หลกแหงพธกรรม

ความจรงของชวต 46

38. ขอใดไมใชสงทมสลมขอละเวนก. ฆาสตว ข. ลกทรพยค. ประพฤตผดในกาม ง. เลนการพนน

39. พระองคทรงทำาใหเขาสมบรณและทรงเปา รฮของพระองคเจาไปในเขา รฮ คออะไร“ ”ก. ความสามารเรยนร ข. อำานาจทางจตของมนษยค. ความรสก, ปญญา ง. ถกทกขอ

40. ความเชอทวาชวตดำาเนนไปตามแผนทของชวตพระพรหมเขยนไว เรยกวา พรหมลขต เปนความเชอทมาจากศาสนาใด“ ”ก. พทธ ข. ครสตค. อสลาม ง. พราหมณ - ฮนด

41. ศาสนาพราหมณ ฮนดถอวาสรรพสงเกดขนจากการรงสรรค–ของพระพรหม พระพรหมอยในฐานะผสรางพระพรหมสรางมนษยขนมา 4 กลมเรยกวาก. กำาเนด 4 ข. โยคะ 5ค. วรรณะ 4 ง. อาศรม 4

42. พระพราหมทรงสรางพราหมณ ใหท ำาหนาทดานวชาการ เปนทปรกษา และถายทอดองคความรจากคมภรพระเวท อยากทราบวาพระพรหมทรงสรางพราหมณจากอวยวะสวนใดก. พระโอษฐ ข. พระพาหาค. พระโสณ ง. พระบาท

43. ศาสนาพราหมณ-ฮนด ถอวาการบรรลโมกษะ เปนเปาหมายสงสดของฮนดชน การบรรลโมกษะหมายถงอะไรก. การเขาถงอาณาจกรของพระผเปนเจาบนสรวงสวรรคข. การถงภาวะทจตหลดพนจากกเลส หลงจากตายจากโลกนไปแลวค. การไปเกดเปนพรหมง. การทอาตมนหรอชวาตมต รวมเปนหนงเดยวกบพรหมมนหรอปร

มาตมน44. เตายดมนในอะไร

ความจรงของชวต 47

ก. ความจรง ข. ความดค. ความงาม ง. ความออนนอมถอมตน

45. สงสดสดของเตาม 4 อยาง คอก. ดน นำา ลม ไฟ ข. ดน นำา ลม ฟาค. ดน นำา ลม มนษย ง. ดน ฟา มนษย เตา

ความจรงของชวต 48

46. “เตา แปลวาอะไร”ก. หนทางหรอวถชวตหรอมรรคทจะทำาใหชวตเขาถงธรรมชาตอน

แทจรงข. เตาเกง ค. เตกเกงง. หยางและหยน

47. ขงจอ สอนใหพนองมคณธรรมใดตอกนก. รก ซอตรง ข. สมานสามคคค. ชวยเหลอจนเจอ ง. เมตตา กรณา

48. ขงจอ สอนในเรองเปาหมายชวตอยางไรก. เชอโลกหนามากกวาโลกน ข. เชอโลกนมากกวาโลกหนาค. เชอพระเจามากกวาตนเอง ง. เชอบรรพบรษมากกวา

พระเจา49. ขงจอสอนใหดำาเนนชวตอยางไร

ก. ใหดำาเนนชวตตามหลกจรยธรรมทางกายข. ใหดำาเนนชวตตามหลกจรยธรรมทางใจค. ใหดำาเนนชวตตามหลกจรยธรรมทางกายและใจง. ไมมความรกไมมขอบเขต และกระทำาในสงทถกทควร

50. ลทธเตาเนนการบำาเพญพรต ลทธขงจอเนนอะไรก. การดำารงตนเองอยในสงคม ข. การสมมาคารวะค. การครองเรอน ง. ไมมขอถก

ความจรงของชวต 49

หนวยท 2ความมงหมายและคณคาของชวต

2.1 แนวความคดมนษยประกอบกจกรรมตาง ๆ เพอใหไดมาซงปจจยอนเปนเครอง

มอทำาใหชวตไดรบความสข ซงเปนคณคาทสำาคญยงของชวต ปรชญาเมธไดเสนอประเภทของความสขหลายประการ เพอใหเปน ทางเลอกของแตละบคคลตามความตองการ โดยมชอเรยกตางกน กลาวคอ สขนยม ปญญานยม วมตนยม อตถภาวะนยม และมนษยนยม ขณะเดยวกน ความสขทแทจรงตามทศนะของหลกศาสนธรรมตาง ๆ นนคอความสงบดวยการดบสนกเลส หรอการภกดตอพระเจา บางลทธถอวาการเขาถงความสขคอ การเขาถงธรรมชาต อนแทจรงของชวต

2.2 วตถประสงค1. อธบายคณคาของความเปนมนษยทสมบรณได2. เรยนรและเขาใจวธการคดและการตดสนใจตอการประเมน

คณคาแบบตาง ๆ3. ทราบและเขาใจความมงหมายของชวตแบบตาง ๆ4. เขาใจความมงหมายของชวตตามหลกศาสนาทตนนบถอ และ

สามารถใชหลกศาสนธรรมในการปฏบตตนเพอเขาถงจดมงหมายของศาสนานนได

2.3 ความมงหมายและคณคาของชวตมนษยความนำาในสมยดกดำาบรรพ เมอมนษยไดคำาตอบเกยวกบโลก และจกรวาล

แลว สงหนงทเกดขนตามมา กคอการหนมามองหาคณคาของตวเอง แลวกถามตวเองดวยความสงสยวา ฉนคออะไร ตวฉนประกอบดวยอะไรบาง ฉนเกดขนมาไดอยางไร เกดมาเพออะไร ทำาไมฉนจงตองตาย ตายแลวฉนยงมอยหรอไม มอยอยางไร เปนตน เมอเกดความสงสย กคนหาคำาตอบ เมอไมมคำาตอบสำาเรจรปไวให และไมสามารถจะได

ความจรงของชวต 50

คำาตอบทถกตองโดยวธอน กหนเขาจนตนาการบาง การคาดคะเนบาง การอนมานจากหลกฐานเทาท มบาง ในทสดกได ค ำาตอบเกยวกบธรรมชาตแหงชวตของตนเอง และของบคคลอน และสตวอน ๆ

โดยความเปนจรงแลวชวตมนษยโดยทวไป ยอมตองการความสำาเรจในหนาทการงาน เกยรตยศ ชอเสยง การเปนทยอมรบในสงคม ความปลอดภย ในชวต และทรพยสน การมครอบครวทอบอน ความสขสบาย สงเหลาน ถอเปนความมงหมายของชวต เพราะพฤตกรรมตางๆ ทเกดขน กเพอใหบรรลสงดงกลาวมาเหลาน เชน ขณะน เรามาเรยนหนงสอเพออะไร เพอใหไดวชาความร ไดวชาความรเพออะไร เพอใหมงานทำา มงานทำาเพออะไร เพอใหไดเงนใช ไดเงนใชเพออะไร เพอนำามาแลกเปลยนปจจย 4 คออาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค ถามตอไปวา มปจจย 4 เพออะไร ตอบวา เพอความสข ความสขเพออะไร กจะไมมคำาตอบตอไปอก นนกหมายความวา ความสขเปนความมงหมายของชวตหรอสงทดทสดของชวตเปนความสำาเรจของชวต

ดงนน ความมงหมายของชวตหรอสงทดทสดของชวต จงไดแกความสขของชวต และขณะเดยวกนการกระทำาอนใดอนหนงของมนษย ยอมมเปาหมาย(Ends)ของการกระทำา เมอเราไดบรรลสงนนแลว เรามความพงพอใจทสด สงนนถอเปนเปาหมายทมคาสำาหรบเรา ดงนน คณคาของชวต จงหมายถงการดำาเนนชวตอยางถกตอง เหมาะสม เพอบรรลความมงหมายหรอเปาหมายทเราตงไว

สรปไดวา คณคาของชวต คอการดำาเนนชวตใหบรรลเปาหมายนน ๆ คณคาจงเปนสงทควรมใครกตาม ทสามารถบรรลตามเปาหมายของชวตได กแสดงใหเหนวา บคคลนน ไดใชชวตอยางมคณคา

คณคาพนฐานทางจรยธรรมชวตมนษย ถาไมมลกษณะพเศษบางประการคงไมแตกตางจาก

สตว ทมความตองการอาหาร ตองการขบถาย ตองการหลบภย ตองการสบเผาพนธของตวเอง แตเพราะชวตมนษยมลกษณะบางอยางททำาใหแตกตางจากสตว สงนนกคอ คณคาพนฐานและคณคาพนฐานท

ความจรงของชวต 51

วานน กคอ ลกษณะทพงประสงค หรอลกษณะทควรจะเปน “ (Ought to be) หรอลกษณะทพงปรารถนา ลกษณะดงกลาวนน อาจแบงเปนประเภทไดดงนคอ

(ก) ความด (ข) ความงาม(ค) ความมเหตผล

คณคาพนฐานทง 3 ประการน คอคณสมบตพนฐานของชวตมนษย ทจะนำามาพจารณาในรายละเอยดของความมงหมายและคณคาของชวต ดงน

(ก) ความด คอการกระทำาทมคณคา ความดถอเปนคณคาอยางหน ง ท เก ยวก บความประพฤตของมนษยวา ควรจะเป นอยางไร พฤตกรรมของมนษย ทจะตองไดรบการประเมนคาวา ด-ชว ควร-ไมควรอยางไร กรยาการแสดงออกของมนษย เราจะไมถอวา เปนเพยงสงทเรยกวา พฤตกรรม เทานน เพราะสตวอน ๆกมพฤตกรรมเหมอนกนไมวาจะเปน การกนอย การหลบนอน การขบถายและการสบพนธ แตมนษยไดพฒนาตวเองเขาสพฤตกรรมทสงกวา เขาสการตดสนพฤตกรรมทตองไดรบการประเมนคณคา ทเรยกวา จรยะ ตวอยางเชน มนษยมพฤตกรรมในการกนเหมอนกบสตวตาง ๆ ทตองใชมอ(ขาหนา) ฉกจบอาหารเขาปาก การใชฟนแทะ ขบกด เคยว แตมนษยจะพฒนาพฤตกรรมนเขาสจรยะของการกน ซงจะตองไดการประเมนคณคา นนคอแมวามนษยจะใชมอ(ขาหนา)ในการจบ ฉก อาหาร แตกจะใชในลกษณะทตางจากสตวอน ๆ และมนษยยงตองการแสวงหาค ำาตอบวา การแสดงพฤตกรรมธรรมดา ตามธรรมชาตทเรยกวาดไดนน ควรเปนอยางไร

นอกจากน มนษยยงมความเปนอยทสมพนธกบมนษยคนอน ๆ ในสงคม การกระทำาตางๆ ทมนษยควรจะปฏบตตอกนควรเปนอยางไร มนษยจงพยายามทจะแสวงหาหลกแหงความประพฤต เพอใหสามารถนำามาประเมนคา และยงไปกวานน มนษยยงตองการแสวงหาสงทดใหแกตวเองและสงคมในฐานะทเปนอดมคตหรอเปนเปาหมายสงสด (summum bonum) วาคออะไรและควรเปนอยางไร อกดวย

ความจรงของชวต 52

(ข) ความงามหรอคณคาทางความรสกมนษยรบรโลกภายนอกดวยประสาทสมผสและมปฏกรยาตอโลกภายนอกนนแตกตางจากสงมชวตอนเพราะการรบรของมนษยไมใชเปนเพยงแตปฏกรยาเทานน มนษยยงประเมนคาปฏกรยาอนนนออกมาเปนคาความรสกวางาม นาอศจรรย ความกลมกลนในความหลากหลายและอน ๆ มนษยตองการแสวงหาสงทเรยกวางาม และหลกในการประเมนคาความรสกตอ สงนน ๆและเรยกวา คณคาสนทรยะ

ถาปราศจากซงสงทเรยกวาความรสกนแลว ชวตมนษยกคงเหมอนสตวอน ๆ การสรางสรรค สงตาง ๆ กจะไมสามารถเกดขนได แตเพราะวาความรสกทมนษยมตอธรรมชาตรอบๆ ตวเองและ การแสวงหาสงทจะทำาใหเกดความรสกสนทรยะน ทำาใหมนษยเกดความตองการแสวงหาและสรางสรรคสงตาง ๆ ใหเกดขน งานศลปะตาง ๆ ทเกดขน จงมสาเหตจากการแสวงหาในดานความรสกและหลกในการประเมนคณคาความรสกของมนษยนเอง

(ค) ความมเหตผล ไดแก ความคดทมลกษณะเชอมโยงสงหนงไ ป ส อ กส ง ห น ง เ ป น ล ก ษ ณ ะ ข อ ง พ เ ศ ษ อ ย า ง ห น ง ข อ ง ม น ษ ย ปรากฏการณธรรมชาตตาง ๆ ทเกดขนรอบ ๆ ตว ซงมนษยไมตองการเพยงแคการยอมรบดวยศรทธาและความหวาดกลว แตมนษยยงตองการแสวงหาความจรงทมอยในธรรมชาตนน และคำาตอบทได กตองยนยนสงทเชอถอนนได มนษยจงแสวงหาวธการทจะมายนยนคำาอธบายปรากฏการณนน ๆ ซงการทจะยนยนวาคำาตอบดงกลาวเปนจรงอยางไรนน มนษยกเร มจากการเชอมโยงสงทมนษยรด อยแลว ไปยนยนปรากฏการณทตองการคำาตอบใหม นกปรชญาสมยกรกโบราณ เชน อรสโตเตล ไดพยายามทจะนยามความหมายของคำาวามนษยวา เ“ปนสตวทมความคด มเหตผล เพอจะอธบายวาคณคาทมนษยมแตก“ตางจากสงทสตวอน ๆ ม คอกระบวนการทางความคด การนยามนไดอาศยการอางถงคณสมบตทวไปของมนษยคอความเปนสตว และโยงไปถงคณสมบตเฉพาะททำาใหมนษยแตกตางจากสตวชนดอน การคดเชอมโยงนเอง ถอเปนวธการอธบายปรากฏการณทเกดขนรอบๆ ตว ของมนษย ซง

ความจรงของชวต 53

เรยกกนวากระบวนการใหเหตและผลและการใหเหตผลจะมคณคา กตอเมอความสมพนธระหวางสงทอางใหเปนเหตกบผลทเกดขนนนเปนสงทมความสมพนธกนอยางแทจรง การใหเหตผลนนกจะถกประเมนคาวาเปนสงท มเหตผลหรอสมเหตสมผล

ขอแตกตางระหวางคณคากบขอเทจจรงเร องของพฤตกรรมทเกยวกบความด - ชว ซงเปนคณคาจากท

กลาวมานน จะมความชดเจนยงขน ถามการเปรยบเทยบคณคากบ ” ขอเทจจรง โดยพจารณาจากตารางดงตอไปน“

หมวด ก หมวด ข1. แดงใสเสอสดำา2. โตะตวทำาจากไมสก3. กฎหมายรฐธรรมนญไทยฉบบท

16 อ อ ก เ ม อ 11 ต ล า ค ม 2540

1. แดงเปนคนด2. โตะตวนสวยมาก3. กฎหมายรฐธรรมนญฉบบน ม

ความยตธรรม

จะพบวา ขอความในหมวด ก. แมจะมการพดถงเรองทแตกตางกน คอการพดถงคน วตถเครองใชและขอตกลงรวมกนของปวงประชาชน แตกพดในขอบเขตเดยวกน คอ พดถง ขอเทจจรง เกยวกบสงเหลานน” ” เชน ลกษณะทเปนมาแลว กำาลงเปนอย สวนขอความในหมวด ข. พดถงคณคาของสงทปรากฏในหมวด ก. ในลกษณะทพงประสงคทควรจะเปน นาพงปรารถนา เชน ความด ความสวยงาม ความยตธรรม ดงตวอยางของขอความประโยคหมวด ข. คอ แดงเปนคนด โตะนสวย กฎหมายฉบบนยตธรรม คำาวา สวย เปนลกษณะทแสดงถงคาทางสนทรยะของโตะ คำาวา ด เปนสงทพงปรารถนา ถอเปนคาทางจรยะของ

ความจรงของชวต 54

แดง คำาวา ยตธรรม กถอเปนสงทควรม ในสงคม ถอเปนคณคาทางสงคม ทงหมดนคอขอแตกตางจากสงทเปนขอเทจจรง

คณคาภายนอกและคณคาภายในป จจ บ น เม อกล า วถ งล กษณะหร อทฤษฎ คณค า (Value

Theory)โดยมากจะใชในความหมายของคณสมบตและกระบวนการ กลาวคอการคนหาคำาตอบทเปนพนฐานสำาคญวาอะไรคอธรรมชาตของคณคา คณคานน เปนคณสมบต หรอความสมพนธ ถากลาวตามแนวคดทปรชญาและศาสนา ตลอดถงลทธความเชอตางๆ ไดใหไวนน กมขอแตกตางกนในรายละเอยดมากมาย และการพดถงคณคาของสงหนงสงใดดงกลาวนน กจะเปนการพดถงลกษณะทพงประสงค หรอลกษณะทนาพงปรารถนาของสงนน แตคณคาทางจรยศาสตรนนจะเปนการพดถงการประเมนคาหรอการตคาของการกระท ำาหรอความประพฤตของมนษยดวย ดงนน คณคาในทางจรยศาสตร จงแบงลกษณะออกเปน 2 ประเภท คอ

1. คณคาภายนอก ( Extrinsic Value ) หมายถง สงทมค าเปนเพยงเคร องมอ หรอหนทางทจะน ำาไปสเป าหมายไดอยางมประสทธภาพหรอใหไดมาซงสงอน ๆ ทมคากวา และมคาเปนเปาหมายสดทาย เชน เงนถอวา เงนเปนสงทมคณคานอกตว เพราะเราตองการเงน เอาไวซ อสงของตาง ๆ ทเราตองการ เชน อาหาร ทอยอาศย เสอผา ยารกษาโรค เปนตน และเราตองการสงเหลาน เพอใหไดมาซงสงอนอกทหนง ซ งเราถอวา มนเปนเปาหมายสดทายทเราเรยกวา

ความสข ดงนน เงนจงเปนสงทมคณคานอกตว เพราะเปนเพยง“ “เครองมอใหไดมาซงความสข คาของเงน จงอยทความสข ไมใชอยทตวเงน โดยนยน จงไดขอสรปวา คาทสง ๆ หนง หรอการกระทำาหนง มอยกเพราะวาสงนน ๆ หรอการกระทำานนๆสามารถนำาไปสสงอน ๆ ไดอก

2. คณคาภายใน (Intrinsic Value) หมายถง คาของสง ๆ หนงมอยภายในตวของมนเอง โดยไมตองอาศยสงอน มาประกอบ หรอไมไดเปนเครองมอ หรอแนวทางแลกเปลยน ใหไดมาซงสงอน หรอคณคาทเรยก

ความจรงของชวต 55

วา ความดนน เปนเปาหมายสดทายทอยภายในตวมนเอง เชน เพลงเปนสงทมคณคาในตวเอง เพราะเมอฟงแลวมความไพเราะ เกดความซาบซง สนกสนาน แตเมอตองมการซอเคร องเลนเทป ซอเทปเพลง หรอการเขาไปฟงคอนเสรต กตองมการใชเงน เงนจงกลายเปนสงทเปนคณคาในฐานะทเปนเครองมอ หรอสะพานไปสสงทมคณคาอน ในทนกคอ ความซาบซง ความไพเราะ

จากการแบงคณคา ทง 2 ประการดงกลาว กทำาใหเกดปญหาวา สงทมคาในตวเอง หรอสงท เปนเปาหมายสดทายแหงความตองการนน มหรอไมวาสงหนงๆ อาจเปนไดทง 2 สถานภาพ คอเปนทงคณคานอกตว และคณคาในตวของมนเอง เชน ความร บางคนอาจแสวงหาความรเพอความร ในแงน ความรจะเปนสงทมคาภายในตวเอง แตบางคนอาจแสวงหาความร เพอนำาไปประกอบอาชพ หรอเพอเปนเครองมอ ในการกระทำาตาง ๆ ในแงนความร จงเปนสงทมคาภายนอกตว เมอเปนอยางนนแลว จะมเกณฑอะไรมาตดสนประเดนเหลาน จะกลาวถงในหวขอการประเมนคณคาตอไป

2.4 ความมงหมายและคณคาของชวตตามแนวคดนกปรชญาเมธกลมตาง ๆ

เร องอดมคตของชวต ซงเปรยบเสมอนเปาหมายชวต ทมนษยตองมน เปนปญหาถกเถยงโตแยงกนมานานวา มนษยเกดมามความมงหมายอะไร อะไรคอความดสงสด ทมนษยเราควรแสวงหาและยดถอ ประเดนปญหาดงกลาวนถอวา มความสำาคญยง เพราะการไดทราบคำาตอบวา ความดสงสด หรอสงทประเสรฐทสดทเราควรแสวงหาและยดถอคออะไร จะทำาใหเราทราบตอไปวา อะไรคอเปาหมายของชวตและเราควรจะทำาอะไร และทำาอยางไร ในชวตประจำาวน เพอจะไดนำาไปส ความดสงสดทเปน“คณคาของชวต “ ประเดนเหลาน นกปรชญากลมตาง ๆ ไดใหคำาอธบายความมงหมายของชวตทหลากหลาย และอาจแบงออกเปน 4 กลมไดดงน

2.4.1. สขนยม ( Hedonism ) : ความสขเปนส งทด ทสด

ความจรงของชวต 56

ตอคำาถามทวา อะไรคอความดสงสดสำาหรบมนษย กลมสขนยมนมความเหนวา การกระทำาทกอยางของมนษย มจดมงหมายปลายทางอยทความสขและหลกเลยงความเจบปวด ชวตของมนษยตงแตเกดจนตายเราตองทำาอะไรตาง ๆ มากมาย ถาหากจะถามวาเราทำาสงนน เพออะไรหรอทำาไปทำาไม คำาตอบ สดทายทเราจะไดคอ เพอความสขและเปนคำาตอบทถาหากถามตอไปอกวาเราตองการความสขเพออะไร ? คำาตอบทได ก ค อตองการความสขเพอความสขทมากขน ถาสงนน ๆ ไมสามารถนำาพาไปสความสขได หรอ กลบนำาไปสความทกขจะเรยกวา เปนสงทดไมได กลาวคอหากทำาไปแลวนำาไปสความสขความสบาย มนษยจะกระทำา แตถาหากนำาไปสความทกข ความเดอดรอน มนษยกจะหลกเลยงไมกระทำา ดงนน ความสข จงเปนสงทดทสด และเปนเปาหมายสดทายของชวตมนษยทกคน แตสงทตองทำาความเขาใจ กคอวาอะไร คอความสข และความสขนนมสภาวะเปนอยางไร ?

ประเดนดงกลาวขางตน ไดมการอธบายจากปรชญากลมวตถนยมวา ความสขคอการทมนษยสามารถสนองความตองการของตนเองใหมากพอกบความตองการ และมนษยจะเขาถงความสขได กตอเมอมสงทสนองความตองการอยางเพยงพอเทานน ตราบใดทความตองการของมนษยไมไดรบการตอบสนอง ความสขกจะไมเกดขน แตถาความตองการของมนษยไดรบการตอบสนอง จนกระทงเกดความเพลดเพลน ความสขกจะเกดขน

ลกษณะการใหความหมายของความสขวา คอการสนองตอความตองการดวยวตถดงกลาวน ไดมขอขดแยงจากนกปรชญาตางๆ แตโดยภาพรวมกยงใหนำาหนกของเปาหมายของชวต คอความสข เพราะการแสวงหาความสขสบาย และการหนความทกข เปนสญชาตญาณของมนษยและสตว ลทธสขนยมนแบงเปน 2 กลม คอ

1. ปจเจกสขนยม ( Egoistic Hedonism) กลมนมความเหนวา เปาหมายสงสดของชวตมนษยคอ การมงแสวงหาความสขใหแกตนเองมากทสดเทาทจะมากได ความสขของตนเองจงเปนสงทสำาคญมากกวาความสขของคนอน เพราะไมมความสขใดจะมคณคาและ

ความจรงของชวต 57

ประเสรฐยงไปกวาความสขสวนตว ถาจะทำาเพอผอนบาง กคำานวณแลววา จะมผลตอบแทนทจะกลบมาแกตนเองดวย จะไมมการลงทนแบบสญเปลา นกปจเจกสขนยมทสำาคญ เชน

อรสตปปส (Aristippus ; 435-366 BC. ) ปราชญชาวกรกแหงสำานกไซเรเนอค(Cyrenaicism) มความเหนวาความสข คอความพงพอใจทางผสสะ (Pleasure of Senses) โดยมหลกการแสวงหาความสขวา คนฉลาดยอมรจกแสวงหาความพงพอใจใหมากทสด ในทกโอกาสใหเตมท แมจะมอะไรเกดขนกตาม

แนวคดเชนน อยบนพนฐานของโลกทศนแบบวตถนยมทมองวา สงแทจรงมเพยงวตถ มนษยเปนเพยงรางกาย กายเปนสงสำาคญสงสด การตอบสนองและการปรนเปรอความตองการทางกายดวยวตถ เปนสงประเสรฐสงสด

เอปควรส (Epicurus 341 – 270 กอนค.ศ.) นกปรชญากรกเหนวา มนษยควรแสวงหาสงท เรยกวาความสข ไมมสงใดสำาหรบมนษยมากไปกวานอกแลว ชวตของมนษยมการแตกดบเหมอนสสารอน ๆ ไมมโลกหนาทมนษยจะไดรบการพจารณาความด หรอความชว มนษยเมอเสยชวต รางกายกเนาเป อยผผงไป ดงนน จงไมตองไปสนใจโลกหนา แตจงสนใจในขณะทยงมชวตอย และควรแสวงหาความสขใหแกตนเองใหมากทสดเทาทจะมากได

แมเอปควรส จะเปนสขนยมในแงทถ อวา ความสขและความสำาราญเทานน ทเปนสงประเสรฐสงสดของชวต แตเขากไมไดสอนใหมวเมาในความสข แตกลบสอนใหด ำาเนนสายกลาง ใหถอสนโดษไมทะเยอทะยาน ชวตทประเสรฐ คอชวตทมความเปนอยงายๆ และสงบ

2. สขนยมสากล กลมนมไดถอวา ความสขของตวเอง ม ความสำาคญเหนอกวาผอน แตถอวาทก ๆ คน มศกดศรเทาเทยมกนหรอมความสำาคญเทากน และกตองการความสขและแสวงหาความสขดวยกนทกคน ความสขทเกดขนไมวา จะเกดขนกบใคร กเปนสงทดทง

ความจรงของชวต 58

นน แตความสขทมปรมาณมาก ยอมมคามากกวาและความสขทเกดขนแกคนจำานวนมาก ยงมคามากกวาความสขทเกดขนแกคนเพยงคนเดยวนกสขนยมสากล เชน มลล (John Stuart Mill ; 1806-1873 ) มทศนะวาการกระทำาใดๆ จะเปนการกระทำาทดกตอเมอการกระทำานน ๆ ไดกอใหเกดความสข (Happiness) แกคนสวนใหญ ผใดกระทำาการทสอดคลองกบ หลกมหสข คอความสขทมากทสดสำาหรบคนจำานวน“มากทสด ผน นคอจะถกเรยกวา คนด ควรคาแกการยกยอง“ “ “สรรเสรญ มลลไดใชกฎ “Jesus of Nazareth“ ซงหมายความวา จ“งทำากบผอนอยางททานตองการใหผอนทำากบทาน และจงรกเพอนบานเหมอนกบททานรกตวเอง “

ดงนน กลมนจงมขอสรปวา การกระทำาของมนษยทกคน ควรมงไปยงความสขในปรมาณมากทสดของสวนรวม ซงหมายถงตวเรา และผอนดวย ความสขทเกดขนจากการกระทำาของเราไมวา จะกอใหเกดความสขแกตวเรา หรอแกผอน ยอมมคาหรอเปนสงทดเทากน เปาหมายของนกคดกลมน มงใหเกดความเปนอยทด หรอความสงบสขของสงคม ฉะนน เมอจะกระทำาอะไร อยางใด อยางหนง นกคดกลมนจงเสนอใหพจารณาวา จะกอใหเกดความสขใหแกสงคม หรอมนษยชาต หรอไม

โดยสรป ตามความคดของนกปรชญาสขนยมกลมตาง ๆ ทกลาวมาทำาใหทราบวา ความมงหมาย ของชวตทมนษยควรแสวงหานนคอความสขแตการอธบายวาความสขทเกดจากการหาวตถมาปอนใหแกความตองการกเปนประเดนทตองพนจพจารณา เพราะไมทราบวาความตองการนน ขนาดไหนถงจะเพยงพอ และทสำาคญกระบวนการในการแสวงหาความสข กลอแหลมตอความเปนอยของมนษยอยมาก แมวาจะมแนวความคดทกลาวถงเรองการแสวงหาความสขวา จะตองไมกระทบไปเบยดเบยนผอนแตจะแนใจไดอยางไร เพราะตราบใดทการสนองความตองการของมนษยยงไมเพยงพอ การแสวงหาวตถเพอสนองความตองการนน จะเปนอยางไรการไมยอมรบความดความชว เพยงแตพดถงการอยอยางไมกาวกายผอน จะสามารถควบคมพฤตกรรม การแสวงหาความ

ความจรงของชวต 59

สขทตองการการตอบสนองอยางไมเพยงพอไดหรอไม สงเหลาน เปนประเดนทผศกษาตองคดหาคำาตอบตอไป

2.4.2. อสขนยม ( Non - Hedonism ) : ความสขไมใชสงทดทสด

มปรชญากลมหนงทเหนวา สงทมนษยควรจะแสวงหาในฐานะทมนเปนความมงหมายของชวตนน ควรจะเปนสงทอยเหนอกวาวตถทงมวล ดงนน ความสขจงไมใชสงทดทสด เพราะความสขเปนสงทตองอาศยวตถในการตอบสนองตอความตองการ และมนษยกไมอาจทราบไดวา ความตองการจะเพยงพอ ณ จดใด สงทมนษยควรจะแสวงหาจงเปนสงทจะสมมตเรยกรวม ๆ กนวา อสขนยม

อสขนยม ไมใชสงตรงขามกบสขหรอทเรยกวาทกข แตเปนการใชคำาเพอใหเกดการแยงกนในความหมายในลกษณะของความมงหมายของชวตทไมตองอาศยวตถ แนวคดทพดถงอสขนยมนไดแก

(ก) ปญญานยม ปรชญากลมนเหนวา ปญญาหรอความรเปนสงทดทสด สาระสำาคญของมนษยคอปญญาหรอความร ปญญาในทนหมายถง ความสามารถในการใชเหตผล เพอแสวงหาความจรง หรอสจธรรม ฉะนน มนษยผเขาใจสาระของตนเอง จะตองทำาใหตนเองมคา มความหมายเพมขน ดวยการเพมปญญาใหพอกพนและเจรญงอกงามอยเสมอ

กลมปญญานยมมทศนะทขดแยงกบลทธสขนยมวา ถาจดหมายปลายทางชวตมนษยอยท ความสขแลว มนษยกมค าเสมอกบสตว เพราะสตวกแสวงหาความสข แตดวยความสามารถในการใชเหตผลเพอแสวงหาความจรงนนเอง ทเปนคณสมบตทำาใหมนษยตางจากสตว กลมปญญานยมไดแบงความสข 2 ระดบคอ

1. ความเพลดเพลน ( Pleasure ) ความสขระดบการรบร เกยวกบโลกภายนอก เชน การรบรในรสอาหาร ความพอใจทางประสาทสมผส การรบรในระดบน ทำาใหมนษยแสวงหาความสขสำาราญไดมากขน แตถามนษยคำานงแตความสขสำาราญดง

ความจรงของชวต 60

กลาว มนษยกบสตวกไมแตกตางกน เพราะสตวชนดตางๆ กมความสามารถทจะมไดเชนกน

2. ความสขทเกดจากกจกรรมทางปญญา (Happiness) เปนความสขทเปนผลจากการปฏบตคณธรรมของบคคล ซ งมความสมพนธกบคณธรรมในแงทวา เปนผลจากการรบรจากวญญาณสวนทมเหตผลอนเปนกจกรรมทางปญญา คนทกคนมแนวโนมทจะทำาความด แตขาดความร คอไมรวา อะไรด อะไรไมด ความรจงเปนสงสำาคญ และความรในทนหมายถง การรจกตนเอง ( Know thyself ) ในฐานะทเปนมนษย ถาเราเขาใจธรรมชาตของมนษยอยางแทจรง มนษยกจะเขาใจและเขาถงสจธรรมชวตวา ควรทำาอะไรในฐานะทเปนมนษย และถามนษยมวญญาณเปนอสระจากรางกาย จะทำาใหมนษยเขาถงโลกแหงความจรง ดงนน ในทศนะของกลมปญญานยมแลว จงเหนวา มนษยควรหลกเลยงหรอเกยวของใหนอยกบความสขทางกาย เพราะไมมอะไรจะดและมคาสำาหรบมนษยยงไปกวา การแสวงหาความร เพอเพมพนปญญาและใชปญญาไตรตรองเพอแสวงหาหลกในการดำารงชวต

(ข) วมตนยม กลมวมตนยมเหนวา ความสงบของจตและความหลดพนจากความตองการเปนสงทดทสดของชวต นกคดกลมนมความเหนคลายกบกลมปญญานยมทเหนวามนษยมสารตถะทสำาคญคอจตและไมเหนดวยวา ความสขทเกดจากวตถแบบสขนยมจะเปนสงทเปนความมงหมายทดของชวต นกปรชญากลมทกลาวถงความมงหมายแบบน คอ

กลมไชนก (Cynic) เป นกล มปรชญากรกโบราณทเหนวา คณคาอนแทจรงของชวตอยทการดำาเนนชวตอยางงาย ๆ เพราะการดำาเนนชวตงาย ๆ จะไดใชเวลาแสวงหาสจจะธรรม มนษยควรจะใชสงทไมจำาเปนในการดำาเนนชวตใหนอยทสดเทาทจะนอยได กลมนจะปฏเสธความเจรญรงเรองทางวตถ เพราะความเจรญทางวตถทำาใหมนษยเสย

ความจรงของชวต 61

คณคาของการดำาเนนชวตแบบงาย ๆ มนษยจะตองหลกหางจากสงคมและความเจรญทางวตถทงมวล

กลมสโตอก (Stoic) เปนกลมนกปรชญากรกโบราณทเหนวา จกรวาลดำารงอยและด ำาเน นไปตามกฎเกณฑท ตายตว กฎเกณฑธรรมชาตน มเหตผลทเขาใจได มนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต การกระทำาของมนษย จงควรมเหตผลทคลอยตามธรรมชาต ถามนษยตงมนอยในเหตผล เขาจะเขาใจพฤตกรรรมของมนษยวา อะไรเปนสาเหต ใหกระทำาอยางนน เหมอนทเขาใจสาเหตของปรากฏการณธรรมชาตและเมอเขาใจกจะวางเฉยได ปลอยวางได กลมสโตอกน มทศนะวา คณคาทแทจรงอนเปนความมงหมายของชวตคอ อสรภาพ ซงหมายถงความสงบใจ เกดจากการระงบความอยาก มใชสมอยาก ความอยากของมนษยจะระงบได เมอไมมการผกพนกบสงนอกตวเพราะสงเหลานนอยนอกเหนออำานาจการควบคมของมนษย ดงนน มนษยควรเอาชนะใจตนเอง โดยการฝกคณธรรม 3 ประการคอ

1. ความอดทน เมอพบกบความยากลำาบาก2. ความอดกลน เมอพบกบสงเยายวนใจ 3. ความยตธรรม เมอสมาคมกบผอน

จงเหนไดวา สาระทสำาคญของกลมสโตอก กคอการเปนอยอยางเขาใจชวตของตนเอง ใหรกสงบ แตกไมไดหมายถง การไมรบผดชอบตอสงคม หรอ การหนไปจากสงคม แนวคดของเอปคเตตส อาจทำาใหเกดความชดเจนในประเดนนได คอ

“ถาทานเลกชนชมกบเสอผาใหมทานจะไมโกรธขโมยถาทานเลกชนชมกบความงามของภรรยาทานจะไมโกรธชายช จงรวาขโมยกบชไมสามารถทำาอะไรไดกบสงททานเปนเจาของจรง ๆ จะทำาไดกบสงทเปนของผอนและสงทอยพนอำานาจของทานเทานน ถาทานละวางมนเสย โอกาสททานจะโกรธใครกมไมได แตถาทานยงชนชมกบสงเหลานอย ท านควรโกรธต ว เองมากวาท จ ะ โกรธขโมยและช ”(วทย ว ศทเวทย:2540)

ความจรงของชวต 62

กลาวโดยสรป ความเหนของกลมวมตนยม ถอวา ความสงบใจมคามากกวา ความสขทเกดจากการไดสนองความอยาก วธหาความพอใจม 2 วธค อ พยายามหาสงท ไมใหเพมปรมาณขนอก กบลดสงท ตองการลง วธการนจะทำาใหใจสงบไดงาย เพราะอยในอำานาจของมนษยทจะกระทำาได

2.4.3. อ ต ถ ภ า ว ะ น ย ม ( Existentialism ) : จ งแสวงหาตนเอง

ยโรปในศตวรรษท 17 มนกปรชญากลมหนงเหนวา ความเจรญกาวหนาดานวทยาศาสตรทำาใหมนษยสญเสยความเปนตวเองคอ มนษยไมมอสรเสรภาพ สงคมอนสลบซบซอนในปจจบนมนษยตองแสดงหลายบทบาทเพราะบางคนอยในสถานภาพหรอฐานะหลายอยางในเวลาเดยวกน พฤตกรรมตาง ๆ ทแสดงออกไปในแตละวนนน เปนความจำาเปนทตองทำาตามสถานภาพ ฐานะ หรอตำาแหนงทดำารงอย บางทแมไมตองการจะทำา แตจำาตองทำาทงทนาเบอหนายและไมอยากทำา ตองไปในสถานททไมอยากไป โดยไมมโอกาสเลอก

มนษยจงสญเสยความเปนตวของตวเองไป เพราะความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทำาใหมการประดษฐคดคนสงตาง ๆ ทอำานวยความสะดวกสบายและความสขแกมนษย แตแทจรงแลวสงตาง ๆ เหลานน กไดทำาลายความเปนมนษยลงไปดวยในขณะเดยวกน เพราะมนษยไดใหคาความสำาคญแกวตถ หรอบางครงกลดคาของเองเสมอกบวตถสงของทเขามอย เชน คนทซอรถมาใหม ๆ นน ถาเขาเหนเดกเอาตะปมาขดรถของตนเอง กจะรสกเจบปวด เหมอนกบตนเองถกตะปขด พฤตกรรมดงกลาวมหมายความวา มนษยไดนำาตวเองเขาไปเปนสวนหนงกบรถ ซงมผลคอเกดความเจบปวดไปดวย ดงนน การเขาใจตนเองและแสวงหาตนเอง จงเปนสงทชาวอตถภาวะนยม ขอใหมนษยกลบมาใหความตระหนกถงสาระทแทจรงของมนษย ซงกคอเสรภาพ

มนษยมอสระทเลอกกระทำาสงตาง ๆ ทเขารสกอยากจะทำา กลมนกคดอตถภาวะนยม โดยไมมสงใดมาบงคบ เชน ทหารถกขาศกจบได

ความจรงของชวต 63

และทรมานใหบอกความลบ คนโดยทวไปเชอวา ทหารทถกจบไปไมมเสรภาพ แตกลมนกคดอตถภาวะนยม เชอวา สถานการณเชนนนเปนเพยงขอมล สวนการ ตดสนใจทงหมดวาจะทำาอยางไรนน กคงอยกบทหารคนนน เขามสทธทจะเลอกระหวางบอกหรอไมบอก ในกรณนสถานการณ อยใน“มอ ของทหารคนนนทจะตดสนใจเลอก ประวตศาสตรไดบนทกไววา ใน”บางกรณ ทหารบางคนตดสนใจไมบอกและถกทรมานจนตาย

เสรภาพของมนษย คอธาตแทของมนษย แตมนษยมกอางเหตผลในการเลอกกระทำาวาถกบงคบเพอตองการหลกเลยงความรบผดชอบ ถากอนหนทถกพายพดตกกลงลงจากภเขาไปทบคนขางลาง หากพดไดมนคงพดเพอใหพนจากความผดวา เสยใจดวย ฉนชวยไมได เพราะ“พายผลกดนลงมา คนทวไปอยากเปนกอนหนมากกวาเปนคน นน”เปนการลดฐานะความเปนมนษย ทงนเพราะมนษยขาดความจรงใจ และหลอกตนเอง ซงมผลทำาใหความเปนมนษยหายไป มนษยจะกลบคอสตวเองได กตอเมอมความจรงใจ ถามตนเองวา มความรสกอยางไร อยากทำาอะไร แลวจงทำาตามความรสกนน ซงเทากบวามนษยไดบรรลความมงหมายของชวตแลว หลงจากนน อะไรเกดขน จงยอมรบ อยาโยนความรบผดชอบ ใหผอน โลกเปนของมนษยทจะตกแตงสรางสรรคอยางไรกได

ยง พอล ซารตร นกปรชญาฝรงเศสในศตวรรษท 20 เปนนกคดคนสำาคญของกลมน ไดมทศนะวา มนษยนนขาดความเขาใจตนเอง และขาดอสรภาพ เขากลาววา

“มนษยมใชอะไรอนนอกจากผลตผลทเขาสรางขนใหแกตวเอง นนคอหลกขอแรกของ เอกซสเทนเชยลลสม ค ำากลาวนมได…หมายความวาเปนอน นอกจากวา มนษยมศกดศรทยงใหญกวากอนหนหรอโตะ หมายความวามนษยมอยกอนแลว กลาวคอเรมแรกกมมนษยกอนแลว เขากหมนไปสอนาคต เขาเปนสงทรสำานกตวเองและวาดภาพตวเองในอนาคตได มนษยคอแบบแผนทรสกตวตลอดเวลา เขาไมใชตะไครนำา ขยะ หรอดอกไม ไมมอะไรทอยกอนแบบแผนอนน ไมมอะไรในสวรรค มนษยจะตองเปนสงทเขาเองวาดใหเปน…”(Sartre 1969:192)

ความจรงของชวต 64

นกคดกลมนโดยสรปแลว มทศนะการมองจดมงหมายของชวตวา อยทการใหแตละคนมความเปนตวของตวเอง มเสรภาพในการเลอกตามความรสกทอยากจะทำา แตเสรภาพอนนกตองอย ภายใตความรบผดชอบ ไมลดคณคาของคนลงเปนวตถ ไมหลอกตวเองวา ททำาอะไรลงไปเพราะสงนนสงนแตใหตระหนกวา เปนเพราะการเลอกอยางเสรของตนเอง

2.4.4. มนษยนยม (Humanism) : จงยอมรบความเปนจรงของชวต

ปรชญากลมนมทศนะวา มนษยควรแสวงหาคณคา และความหมายของตวเองใหรอบดาน เพอทำาความเขาใจถงความจรง และความร เพราะมนษยเปนศนยกลางของทกสง ไมวาจะเปนความร ความจรง ความด ความงาม ตลอดจนคณคาอน ๆ ทมนษยไดเปนผสราง ผรกษา ผทำาลายและเปนผรบผดชอบทงชวตตนเองและโลกทงโลก ดงนน กลมมนษยนยมจงมแนวคดวา ความดสงสดทควรแสงหาและยดถอเปนอดมคตของชวตนน มมากมายหลายสง ไมวาจะเปนความสขกาย ความสบายใจ ปญญาความร ความหลดพน การไดพกผอนและการไดชนชมศลปะ การมเพอน การไดรบการยอมรบจากสงคมตางๆ เหลาน ลวนแตเปนสงทดงามและมคณคาสำาหรบมนษยทงสน

โดยแทจรงแลวทศนะของกลมมนษยนยมน กคอการสงเคราะหแนวคดของปรชญากลมตาง ๆ ทกลาวมาเขาดวยกน เนนการมองใหรอบดานไมใชเนนไปจดใดจดหนง ความคดของพวกสขนยมเปนมองโลกแคบไป การเขาใจวาความสขความอภรมยทางผสสะนน เปนสงสงสดเปนสง ทผดเพราะมนษยไดววฒนาการเลยจากความสขทตองสนองดวยวตถเหมอนสตวแลว แตการมองวามนษยควรจะมความมงหมายอยทความสงบ และความหลดพนทางจตของกลมอสขนยม กไมถกอกเพราะพนฐานของชวตจะอยไดกดวยวตถ จะใหคนตองละท งวตถ

ความจรงของชวต 65

เสยทเดยวกไมได ตองตอบสนองความตองการ แตตองควบคมใหพอเหมาะ สวนการเสนอใหคำานงถงเฉพาะเสรภาพตามความรสกแบบพวกอตถภาวะนยมกไมได มนษยไมสามารถทจะมความรสกอยางไรกตองทำาอยางนนไดเสมอไป เพราะไมเชนนนกอยรวมกนไมได

มนษยนยมเชอวา คนเราววฒนาการมาจากสตว แตคนกบสตวตางกนโดยคณภาพ มนษยไดมาจนถงระดบหนงทสามารถลมรสสงตาง ๆ ได หลายส ง ไมวาจะเป นอาหาร เคร องด ม มความช นชมกบประสบการณบางอยางทสตวอนไมม เชน ศาสนา ศลธรรม ศลปะ การผจญภย การใชสตปญญา ความร เปนตน สงเหลานมคาในตวเอง ไมมอะไรฐานะสงสดกวากน คนทมชวตทสมบรณ คอคนทพอใจในสงตาง ๆ เหลาน และแสวงหาสงตางๆ ไดอยางเหมาะสมกลมกลน ไมมความขดแยงหรอมกนอยทสด สงคมทสมบรณ คอสงคมทสนองความตองการของสงเหลนอยางทวถง และเปดโอกาสใหมนษยแสวงหา ชนชมกบสงเหลานไดตามความพอใจของแตละคน

2.4.5 เกณฑการตดสนคณคาทางจรยธรรม ( Moral Judgement)

ปญหาทสำาคญอยางหนนง ในทางจรยธรรม คอปญหาเรองเกณฑทจะนำามาใชในการตดสนพฤตกรรม หรอการกระทำาอยางหนงวา ผด - ถก ด - ชว ควร - ไมควร เมอมคน ๆ หนงกระทำาสงใด สงหนงลงไป ตามอดมคต หรอเปาหมายชวตทนกคดทางปรชญาตางๆ นำาเสนอนน เราจะใชหลกการอะไรมาตดสนวา การกระทำาของเขาถก หรอผด และมเหตผลเชนไร ท ใชหลกการนน ๆ มาตดสน หรอเม อเราตกอยในสถานการณทตองตดสนใจทำาอยางหนงอยางใดลงไป เรามเกณฑอะไรทจะชวา ควรทำาอยางน ไมควรทำาอยางนน ประเดนดงกลาวนในทางจรยธรรม ไดแบงลกษณะของเกณฑการตดสนไว ดงน

1) อตวสยนยม (Subjectivism) หมายถง แนวคดการประเมนคณคาชวต ทขนอยกบบคคล บคคลเปนเกณฑในการตดสนทางจรยธรรม มากกวาหลกการ ทางศลธรรม จารต ประเพณ หรอหลกกฎหมายทวางเอาไว โซฟสต (sophist) ซงเปนกลมปรชญาชาวกรก

ความจรงของชวต 66

โดยเฉพาะโปรทากอรส(Protagras ) ถงกบกลาววา มนษยเปน”มาตรการวดทกสง หมายความวา ความด ความชว เปนเรองของแตละ”คน แตละคนเปนศนยกลางของแตละสงทตนเองเขาไปเกยวของ คนจะเปนผประเมนสงตาง ๆ และการประเมนนนกเอาความคดความรสกของคน ๆ นนเปนมาตรฐาน การประเมนคาสงตาง ๆ จงออกมาไมเหมอนกน เชน การจะตดสนวาอะไรด-ชว กขนอยกบคนนนวาจะมองอยางไร มนขนอยกบความคด ความรสกของบคคลทตดสน ซงมภมหลงความเชอทแตกตางกนไป

ดงนน จงไมมความจรงทตายตวใหมนษยแสวงหา ธรรมะคอสงทใหประโยชนแกตนเอง ความด คอความสำาเรจในการแขงขน ชวตทประเสรฐไมใชชวตทตงอยในความสตยและรกษาธรรม สงทถกคอ สงทพาเราไปสสงทชอบสงทผดคอ สงทเปนอปสรรคขดขวาง ฉะนน คณคาทาง จรยธรรม จงหมายถง การแสดงออกถงความรสกทางอารมณของบคคลแตละคน

2) ปรวสยนยม(Objectivism) หมายถง แนวคดทตดสนคณคา โดยยดเอาความถก-ความผด ขนอยทหลกการ คณคาจงมในตวเอง ไมไดขนอยกบสงใด แตเปนสงทมอยดวยตวของมนเอง แมวาจะสมพนธกบสงอนอยางไร กยงคงสภาพอยเชนเดม โดยนยน คาทางจรยธรรม คอ ความด- ความชว ความผด ความถก จงมลกษณะท–คงทแนนอนตายตว เกณฑในการตดสน จงคงทแนนอนตายตว เชน การกระทำาอยางหนงมคาทวดไดวา ด แมวาคนทงสงคมจะบอกวา การกระทำานนไมด กมไดกระทบกระเทอนกบคณคาความดของมน เพราะความดไมไดขนอยกบความคดมนษย แตมนมอยดวยตวของมนเอง

3) สมพทธนยม(relativism) หมายถง แนวความคดทเหนวาการประเมนคณคาสงใดสงหนง จะเปนอยางไร ไมไดเปนดวยตนเอง แตจะไปสมพนธกบสงอน เชนนำาธรรมดา ในแกว เมอนำาไปตงไฟ จะกลายเปนนำาเดอด แตเมอนำาไปใสในตเยน จะกลายเปนนำาเยน หรอนำาไปใสในชองแชแขง จะกลายเปนนำาแขง ฉะนน นำานนจะเปนอยางไร ขนอยกบสภาพแวดลอมทนำาเขาไปสมพนธ

ความจรงของชวต 67

ดงนน การประเมนคณคาของชวตในทศนะน จงตองใหความสำาคญกบสถานการณทเขาไปเกยวของกบการประเมน ซงจะหมายถงองคประกอบตาง ๆ เชน สถานท เวลา ศาสนา สงคม สงแวดลอม รวมถงบคคลและกฎเกณฑดวย ซงสงเหลานจะทำาใหคณคาเปลยนไป เรองเดยวกนอาจเปนไปไดทงดและชว เพราะการตดสนดหรอชวถก หรอผด ขนอยกบเงอนไข และปจจยหลายอยาง เกณฑทใชในการตดสนจงมความหลากหลาย คณคาจงมลกษณะสมพทธกบบคคลหรอกฎเกณฑ ตาง ๆ

4) ลทธมโนธรรมสมบรณ ( Absolutism ) จงทำาตามจตสำานก

มโนธรรมคอ สำานกททกคนมโดยธรรมชาตในฐานะทเปนมนษย เปนความสำานกในจตใจททำาใหเราตดสนไดวา อะไรผดอะไรถกมโนธรรมสมบรณถอวา มโนธรรมมลกษณะเปนวตถวสย (Objective) มากกวา อตวสย (Subjective) “อตวสย มความหมายคลายกบ สมพทธ” “ ” คอ ความดไมใชคณสมบตตายตวของการกระทำา แตขนอยกบบคคลและสงคม สวนวตถวสยมความหมายคลายกบสมบรณ ด ชว ถก ผด เปนลกษณะจรง ๆ ทมอยในวตถ ถอเปนคณสมบตของการกระทำา เชน การขโมย การขโมยเปนความผดจรง ๆ ไมวาใครจะชขาดเปนอยางไร การขโมยกยงคงเปนความผดอย แตถาเปนแงอตวสย การขโมยอาจจะไมผดกได ขนอยกบบคคลผตดสนชขาดคอ ตวบคคล

ลทธมโนธรรมเหนวา มโนธรรมเปนเกณฑทแนนอนตายตวในการตดสนถกผด และถอวามโนธรรม เปนลกษณะหรออนทรยพเศษทตดตวมนษยมาตงแตเกด แตคนโดยทวไปเหนวามโนธรรมนาจะเปนสงทไดรบการอบรมปลกฝงจนเปนนสยทสามารถนำามาตดสนการกระทำาไดทนท แมบางครงจะอธบายไมไดวาถกผดเพราะเหตใด

5) ประโยชนนยม (Utillitarianism) จงทำาประโยชนใหมหาชน

ประโยชนนยมคำานงถงผลทเกดขนจากการกระทำามากกวาเจตนาหรอแรงจงใจใหเกดการกระทำา การกระทำาทดคอการกระทำาทกอใหเกด

ความจรงของชวต 68

ประโยชนความสดมากทสด แกคนจำานวนมากทสดเรยกวา หลก มห“สข”

ลทธสขนยมถอวาความสขเปนสงทดทสดของมนษย เมอความสขเปนสงทดทสด การกระทำาทนำาไปสความสขยอมถก ฉะนน ความดกบความสขเปนสงเดยวกน ดงนน สำาหรบประโยชนนยมการกระทำาถกคอ การกระทำาทกอใหเกดมหสข คอเกดความสขในปรมาณสงสด การแสวงหาความสขจงควรมหลกคราว ๆ เพอคำานวณปรมาณความสข ดงน

1. การคำานวณปรมาณความสขทเกดขนจากการกระทำาใด ๆ อยามองผลทจะเกดขนในระยะสนตองมองผลในระยะยาวดวย

2. การกระทำาบางอยางกอใหเกดทงความสข และความทกข ในการคำานวณตองเอาความทกขมาหกออกจากความสขดวยเพอจะไดเปรยบเทยบผลลพธทเกดขนในบางกรณเราไมมโอกาสจะพจารณาวาอะไรดกวาอะไรแตตองพจารณาวาอะไรเลวนอยกวาอะไรในบรรดาการกระทำาเราตองเลอกการกระทำาทเลวนอยกวา โดยนำาเวลามาพจารณาดวย

3. การคำานวณหลกมหสขนน ตองคำานงถงวา ความสขนนไมใชความสขของผกระทำา แตตองกระจายไปสคนจำานวนมากทสดดวย

4. การคำานวณปรมาณความสข ใหนบตวเองเขาไปดวย ตวเองเปนหนวยหนงของสงคมมสทธจะไดรบความสขเชนเดยวกบบคคลอน สำาหรบประโยชนนยม คณธรรมหรอความเสยสละไมมคาในตวเอง ความเสยสละจะมคาตอเมอมผลประโยชนเกดจากการกระทำานน

5. การคำานวณปรมาณความสข บางครงตองมความรวดเรวฉบพลนในการตดสนใจ

ประโยชนนยมจงเหนวา จารตประเพณศาสนาและกฎหมายทปฏบตในสงคมมประโยชน คอนำาความสขมาใหแกคนทว ๆ ไป จารตประเพณ ศาสนา และกฎหมายจงเปนสงทควรปฏบต แตประโยชนนยมไมถอวาจารตประเพณ ศาสนา และกฎหมายเปนตวชขาดการกระทำา แตไมไดหมายความวาสงเหลานไรสาระเพราะเมอเวลาผานไปจารตประเพณศาสนาและกฎหมายอาจจะลาสมย ปฏบตแลวไมกอใหเกด

ความจรงของชวต 69

ความสข ประโยชนนยมจงเสนอใหมการลมเลกประเพณเกา และใหปฏบตตามประเพณใหมนน ซงทศนะของประโยชนนยม ทมงคำานงถงผลประโยชนความสขมากทสดแกคนจำานวนมากดงกลาวน ไดถกขดแยงและตอตานจากคนในสมยเดยวกนวาเปนคนนอกคอก คนวตถาร หรอคนลามกอนาจาร เชน การเสนอใหคมกำาเนด หรอทดลองอยกนกอนการสมรส เปนตน แตเมอเวลาผานไปจารตประเพณกเปลยนแปลงไปตามขอเสนอดงกลาวเชนกน

6) ลทธของคานท จงทำาตามหนาทคานท (Immanuel Kant 1724 – 1804) นกปรชญาชาว

เยอรมน คานทมความเหนวา การกระทำาทดหรอการกระทำาทถกคอการกระทำาทเกดจากเจตนาด เจตนาด ของคานทไมใช ความ“ ” “ปรารถนาด ตามความเขาใจของคนทวไป เพราะความปรารถนาดของ”คนทวไปเปนความรสกทางอารมณ การกระทำาทเกดจากเจตนาด คอการกระทำาตามหนาท หลกการ เหตผล หรอกฎหมาย คำาวา เจตนาด เปนหลกทสำาคญสำาหรบการประเมนคาทางจรยธรรมของความประพฤต เมอตดสนใจทำาสงทดลงไปความดกเกดขนทนท ไมจำาเปนตองรอดวา ผล จะเปนเชนไร เพราะความด เปนสงทมคาอยแลวในตวของมนเอง “ “ (Intrinsic value) ไมจำาเปนตองใชสงอนใดมารบประกน ทำาด ยอม“ด ในตวมนเอง ไมตองรอใหใครมาเหน หรอยกยองสรรเสรญ ทำาชว “ “ยอมชว เชนกน โดยไมตองใหใครมากลาวตเตยน หรอมาลงโทษ “

ลกษณะการกระทำาด คอการกระทำาทเกดจากเจตนาด ในทศนะของคานท นนมดงน

1. การกระทำาทอสระจากความรสกทงทเปนบวกและลบ เพราะการกระทำาทเกดจากความรสก

มาเปนแรงจงใจใหกระทำาความดนน ยงไมถอวา มคาทางจรยธรรม แมจะใหผลเปนความด นายกยอง เชน การใหเงนแกขอทาน เพราะความสงสาร เปนแรงจงใจของ การให ในตวของมนเองจะปราศจากคา” “ เพราะเมอไมมความสงสาร เปนแรงจงใจแลว การกระทำาความดกจะไม

ความจรงของชวต 70

เกดขน ซงหมายความวา ความด จะเปนเรองของความรสก ซงไมนาจะถกตอง

2. การกระทำาตามหลกการ ทำาตามหนาท ตามหลกเหตผล โดยไมคำานงถง หรอคาดหวงใน

ผลทจะเกดขนเปนประโยชนหรอเปนโทษแกตนเอง หรอผอน เชน การเปนนกศกษา ยอมมหนาท ส ำาคญ คอ การศกษาเลาเรยน คนควาหาความร นกศกษาผทตระหนก หรอมส ำานกในหนาท (Sense of duty) ยอมจะมาเรยนหนงสอสมำาเสมอดวยสำานกทวา นนคอหนาทจงถอไดวา เปนนกศกษาทด กระทำาด ถกตอง เหมาะสม แตหากนกศกษามาเรยนสมำาเสมอไมขาด แตดวยเหตผลทแตกตางกน เชน กลวการเชคชอ หรอกลววา เวลาเรยนไมถง 80% แลวจะหมดสทธสอบ ลกษณะดงกลาวนไมถอวา เปนนกศกษาทด ทำาตามหลกการหรอทำาตามหนาท เพราะมาเรยนโดยคาดหวงผลทจะเกดตามมามากกวา ความตงใจจรงทบรสทธ

3. การกระทำาตามกฎศลธรรมเปนลกษณะของการกระทำาทจงใจใหเปนหลกสากล ไมไดเปน

หลกทจะมการยกเวน หรอใหอภสทธเฉพาะผหนงผใด เชน การกระทำาสงใดทกระทำาลงไปแลว ตนเองพอใจ กยอมรบได การกระทำาสงเดยวกนนน แตโดยผอน กตองมการยอมรบไดไมมการคดคานดวยเชนกน

ความจรงของชวต 71

การกระทำาตามกฎศลธรรม จงมลกษณะเปนคำาสงเดดขาด หรอกฎทไมมขอแมใด ๆ หรอ

อยางไมมเงอนไข ไมมเปาหมายใด ๆ แตเปนกฎสากล คอ ใชไดแกคนทกคน ในฐานะทเปนคน ไมวาจะเปนชนชาตใด อยในสงแวดลอมอยางไรและอยในรปทวา จง ทำาอยางน เพราะอยางนถก จงซอสตยเพราะความซอสตยเปนของด

7) เกณฑการวนจฉยคณคาตามหลกการพทธศาสนาเนองจากพทธศาสนา เปนกรรมวาทและกรยาวาท ความด ความ

ชว หรอสงทด หรอไมด ตามหลกพทธศาสนา จงเกยวของสมพนธกบการกระทำาเสมอไป ไมมสงด หรอไมด โดยตวของมนเอง เชน พชทมนษยเรยกวาสมนไพรบางชนด โดยตวของมนเอง ไมจดวา ด หรอไมด มน จะเปนสงดหรอไมด ตามความหมายของมนษย กตอเมอมนมาสมพนธเกยวของกบการกระทำาหรอพฤตกรรมของเทานน มนจงเปนสงด เมอมนษยนำามาใชเปนยารกษาโรค และจะเปนสงไมด กตอเมอมนษยนำามาใชเปนยาพษทำารายผอน

ประเดนดงกลาวขางตน ปญหาสำาคญจงอยทการทจะตดสนใจใหเกดความชดเจนวา การกระทำาใด คอการกระทำาทด และการกระทำาใด คอการกระทำาชว ในพทธศาสนาไดมหลกการสำาหรบการตดสนชขาดการกระทำาตางๆ โดยมชอเรยกวา อธปไตย 3 ประการดงน

1.อตตาธปไตยเกณฑการพจารณา ทถอเอาความคดเหนของตนเองเปนทตงมากกวา ความคดเหนของผอน

นนกคอวธการตดสน โดยถอเอาตนหรอเฉพาะทตนสนใจเปนใหญ ฉะนน การตดสนตามหลกอตตาธปไตยน จงอาจมทงผลด และผลเสย เพราะอคตสวนบคคลอาจทำาใหการตดสนการกระทำาตางๆ ทถกตองตามหลกศลธรรมและสอดคลองตามหลกสากลนยม แปรผนกลบกลายเปนผดไปได การตดสนแบบอตตาธปไตยน พทธศาสนาไมยอมรบวาเปนเกณฑทถกตอง

2.โลกาธปไตย

ความจรงของชวต 72

เกณฑการตดสน ทถอเอาความคดของคนอนๆ เปนตวตดสนความผดถกของการกระทำาตางๆ หรออาศยความนยมของสงคมมาเปนหลก และเมอเปนอยางนนแลวเกณฑการตดสนพฤตกรรมของบ ค ค ล ย อ ม ข น อ ย ก บ ก ฎ เ ก ณ ฑ ห ร อ ต อ ง ม ค ว า ม ส อ ด ค ล อ งขนบธรรมเนยมประเพณตาง ๆ ในสงคม อยางไรกตามโลกาธปไตย กยงไมถอวาเปนกฎเกณฑการตดสนทถก เพราะสงใดทสงคมหนงกำาหนด หรอยอมรบวา ด หรอถกตอง สงคมอนอาจไมยอมรบกได เชน ประเพณการลาสตวเปนกฬาททางตะวนตกถอวาด แตอาจไมสอดคลองกบคานยมของตะวนออกทถอหลกการไมเบยดเบยนสตว เปนตน ในพทธศาสนา กไมไดปฏเสธเกณฑเหลานทงหมด ตราบเทาทการตดสนทเกดขนไมไปขดแยงกบความชอบธรรม

3. ธรรมาธปไตยเกณฑ หรอหลกการทขนอยกบเหตผล และความชอบธรรม พทธศาสนาถอวา หลกเกณฑ

แบบธรรมาธปไตยน เปนหลกเกณฑการตดสนชว ด ผดถก ชอบดวยเหตผล เพราะวา การกระทำาด ตามหลกธรรมาธปไตยทถอความถกตองเปนใหญน จะไมยดขอมลของตนเอง หรอความนยมของสงคมเปนหลกแตจะถอแรงจงใจภายในคอกศลธรรมอนมอโลภะ อโทสะ อโมหะ เปนมลเหตของการกระทำาด ตามหลกการนจงไมสนใจตอคำาสรรเสรญ หรอคำาตเตยนใด ๆ แตเปนการกระทำาตามความชอบธรรม

ในองคตรนกาย เกสปตตสตร ทร จกกนวากาลามสตรนน พระพทธองคไดตรสกบชาวกา

ลามะผสงสยในคำาสอนของศาสนาจารยตางๆ โดยไมรวา จะเชอถอใครด พระพทธองคไดใหหลกการเพอการพจารณาตดสน ซงขอความดงกลาวมดงน

“ดกอนชนชาวกาลามะ เมอใดทานทงหลาย พงรดวยตนเองวา ธรรมเหลานเปนอกศล

ความจรงของชวต 73

ธรรมเหลานมโทษ ธรรมเหลานผรตเตยน ธรรมเหลานใครประพฤตปฏบตใหมากแลว ยอมเปนไปเพอสงทไมเปนประโยชน เพอความทกข เมอนน ทานทงหลายควรละธรรมเหลานนเสย”

”ดกอนชนชาวกาลามะเมอใดทานทงหลายพงรดวยตนเองวาธรรมเหลานเปนกศล ธรรม เหลานไมมโทษ

ธรรมเหลานผรสรรเสรญ ธรรมเหลานใครประพฤตปฏบตใหมากแลวยอมเปนไปเพอสงทเปนประโยชนเพอความสข เมอนนทานทงหลายควรเขาถงธรรมเหลานน”

ตามหลกการน ทำาใหไดขอสรปวา พฤตกรรมทจะจดเปนสงทมคณคาหรอเปนความชอบธรรมนนจะตองประกอบดวยลกษณะ คอ

1. เปนการกระทำาทเปนกศล2. เปนการกระทำาทไมเบยดเบยนตนเองและผอน3. เปนการกระทำาทบณฑตยอมรบและสรรเสรญ4. เปนการกระทำาทเมอกระทำาใหมากแลว ยอมเปนไป เพอ

ประโยชน เพอความสข เกณฑการตดสนในพทธศาสนา จงอยทความสอดคลองกบหลก 4 ประการดงกลาวน และถอวาเปนการกระทำาทถกตอง สวนการกระทำาทตรงกนขาม ถอวา เปนการกระทำาทไมถกตอง ดงนน การกระทำาทถอตามหลกธรรมาธปไตย จงเปนหลกการทส ำาคญในวน จฉยในพทธศาสนา

2.4.6 คณคาทางจรยกบการเลอกคณคาของชวตจากการเสนอเกณฑการตดสนคณคาของชวต ตามทศนะของ

ปรชญา และศาสนาตาง ๆ ดงกลาวมานน พอสรปไดวา ถาคณคาทางจรยะ หมายถง การประเมนคณคาความประพฤตวา ตรงกบมาตรการจรยะทตนเองถออยมากนอยเพยงใดแลว การกระทำาอยางเดยวกน ยอมมคณคาทางจรยะตางกนแลวแตบคคลและแลวแตกรณ บางคนกถอวาคณคาทางจรยะของตนเปนปรนย คณคาทเพงเลงถงศกดศรความเปนมนษย ความประพฤตใดทรกษา หรอสงเสรมศกดศรแหงความเปนมนษยยอมม

ความจรงของชวต 74

คณคาเปน ปรนย เพราะนาจะเปนคณคาสำาหรบมนษยทกคนในทกยคทกสมย บางคนกถอวา คณคาทางจรยะของตนเปนอตนย คณคาทกำาหนดศกดศรความเปนมนษยในรายละเอยดปลกยอย

แตโดยความเปนจรงแลว ในสงคมยอมมทงในแงอตนยและปรนยผสมกน มทงการประเมนคณคาทประกอบดวยทรรศนะทกวางลกตาง ๆ กนนน และกถอวาเปนคณคาสำาหรบสงคม หรอเฉพาะตวกได เชน ในฐานะทเปนคนไทยมการเทดทนสถาบน ชาต ศาสนา พระมหากษตรย และ ประชาธปไตย ความประพฤตทมงรกษาหรอสงเสรมสถาบนทง 4 น กถอวา มคณคาอตนยสำาหรบสงคมไทย ชาตอนกจะถอเอาคณคาในสงคมแตกตางไปจากสงคมไทย เพราะเปนเร องของเสรภาพประจำาชาต ทำานองเดยวกนสงทไมถอวาเหมาะสมกบสงคมไทย กจะไมถอวา มคณคาในสงคม สวนคณคาอตนยเฉพาะตว ไดแก การขยายคณคา สำาหรบสงคมออกไปอก เชนการมอดมการณในการสงเสรม การประนประนอมและการรวมมอระหวางศาสนาและลทธตางๆ ในสงคมไทยภายใตระบอบประชาธปไตยโดยม พระมหากษตรย เปนประมข การสอนและการเรยนทมงไปสเปาหมายน กถอวามคณคาอตนยเฉพาะตวและกเคารพ คณคา อตนยเฉพาะตวของคนอนๆ ทมงสงเสรมศาสนาใดศาสนาหนงโดยเฉพาะ โดยทไมกาวกายสทธของศาสนาอนๆ ดงนเปนตน รวมความวาคณคาทางจรยะควรพจารณาทงในดานปรนยและในดานอตนยระดบตาง ๆ ของแตละบคคล จะไดผลดในทางปฏบตกโดยการเลอกคณคาทางจรยะ แมคณคาทางจรยะของแตละบคคลจะมแง แตกตางกนไปในสวนทเปนอตนยแตอยางนอยในสงคมทกระดบกมแงอตนยรวมกบปรนยทเปนคณคารวมของทกคนอยในการเลอกคณคา โดยอาจกำาหนดกฏเกณฑในการเลอกคณคาของชวตไดดงน

1) ถาจำาเปนตองเลอกระหวาง 2 คณคา ใหเลอกคณคาทสงกวา ถาจำาเปนตองยอมใหเกดความเสอมเสยขน ใหเลอก

ความเสอมเสยทเบาทสด2)ถาสงอนเทากนใหเลอกคณคาภายใน (intrinsic value) ยง

กวาคณคาภายนอก(extrinsic value)

ความจรงของชวต 75

คณคาภายในไดแก คณคาทตรงกบเปาหมายโดยตรง คณคาภายนอกไดแก คณคาทเปนเพยงวถไปส เปาหมาย เชน ใหเลอกชวยเหลอคนจน ยงกวาสอนใหคนอนชวยเหลอคนจน ทวา ถาสงอนเทากน นน“ ”หมายความวา บางครงการเดนทางออมอาจจะไดผลในระยะยาวมากกวา เรากจะเลอกเดนทางออมได ทงนโดยชงดผลเสยทงสองทาง เชน ถาเราชวยเหลอคนจนโดยตรงเราอาจจะชวยไดนอย เราจงหาวธชกชวนใหคนอนชอบชวยเหลอคนจนกนมาก ๆ เชนนในระยะยาวคนจนจะไดรบความชวยเหลอมากกวาทเราจะไปชวยคนเดยวโดยตรงดงนเปนตน

3) ถาสงอนเทากน ใหเลอกคณคาทใหผลนานทสด เชน เลอกการศกษาจรยธรรมดวยเหตผล ยงกวาทองจำาไปปฏบตเปนสำาคญ

2.5. ความมงหมายและคณคาของชวตตามแนวศาสนาตาง ๆในชวตของคนเรา ดคลายๆกบมเปาหมายอย 2 ประการ คอ

เปาหมายชนโลกยะ และ เปาหมายชนโลกตตระ สำาหรบเปาหมายชนโลกยะนน แทบทกคนรด โดยมตองใหศาสนามาแนะนำา สงสอนมากนก เพราะคนสวนใหญตางกทราบถงความตองการมความร ความสามารถ ตองการมงานอาชพทำาทเปนหลกฐาน และมรายไดด ตองการมทอยอาศยทสะดวกสบาย ตองการปจจยตาง ๆ มาบำารงและบำาเรอชวตอยางเพยงพอ ตองการมชวตอยอยางอบอน ในบรรยากาศแหงไมตรจต มตรภาพ จากเพอนรวมงานและเพอนบาน มคชวตเพยบพรอมไปดวยคณสมบตทถกใจ มลกหลานสบสกลทฉลาดและมคณธรรม ตองการมอสรเสรในการแสดงออก เปนตน เปาหมายเหลาน ทกคนพยายามแสวงหาอยแลว ศาสนาสวนใหญ จงไมคอยสนใจมากนก สงทศาสนาสนใจ กคอเปาหมายสงสด และเปนขนสดทายของชวตจรง ๆ เปาหมายชนดน ศาสนาตาง ๆ สอนไวอยางชดเจนและมลกษณะสำาคญ ๆ คลายคลงกน คอ

1. มลกษณะเปนเปาหมายสงสดของชวต ไมมเปาหมายใดสงไปกวานน เปนเปาหมายสดทาย เปนอดมคตสงสดในชวต

2. มลกษณะเปนความสขอนประเสรฐไมมสขใดในโลกแหงโลกยะจะเทยมเทา และมลกษณะเปนนรนดร อยเหนอกาลเวลา

ความจรงของชวต 76

ลกษณะรวมของเปาหมายการประพฤตสงสดหรอเปาหมายสงสดของชวต ตามทศนะของศาสนาตาง ๆ ทขางตนมา ถากลาวถงในรายละเอยดแลวกมประเดนทแตกตางทสำาคญ กคอเรองของสถานภาพของเปาหมาย ซงพอจะประมวลลงเปนประเภทใหญ ๆ ได 4 ประเภท ดงตอไปน

2.5.1. ศาสนาพทธในพทธศาสนา คำาวา นพพาน ซงเปนความรแจง ความสขสงสด

ความสงบแหงจตทปราศจากความกงวล ความดบไมเหลอแหงสงทเปนทงความดและความชว ถอเปนสถานภาพทสำาคญ และการทคนจะเขาถงนนมใชเรองงายแตเปาหมายของชวตพทธศาสนาจงเสนอตางระดบตามความสามารถและความใฝรของแตละบคคลพทธศาสนายอมรบเรองความแตกตางระหวางบคคลในเรอง กรรม (การกระทำา) บญ (ความด) และ กศล (ปญญา) โดยแบงระดบออกเปนประเภทตาม หลกบคคล 4 คอ

1. อคฆฏตญญ หมายถง คนทบคลทมความสามรถจะร และเขาถงความจรงสงสด (Ultimate Reality) และบรรลถงเปาหมายสงสด (Summum Bonum) ไดอยางรวดเรวและถกตอง มความขยนสง มความตงใจสงทจะแสวงหาความร และไดเกบสะสมขอมลไวแลวอยางเพยงพอเพยงแตยงไมสามารถจดการกบขอมลทมอยอยางไรจงจะเหมาะสมเมอไดยนหวขอเรองทยกขนมาพดกสามารถทราบรายละเอยดและมองเหนปญหา และแนวทางทจะตองแกไขไดทนทโดยไมตองใชแรงจงใจและเวลามาก (คนททงฉลาดและขยน)

2. วปจตญญ หมายถง คนทมความสามารถทจะรสงทไดฟงไดศกษามาคอนขางเรว แตขเกยจแสวงหา จงสามารถรไดเมอหาขอมลมาเพมเตม และสงเกตทดลองเพมเตมเพยงเลกนอย อาศยแรงจงใจและการทาทายกจะสามารถเขาใจได(คนทฉลาดแตขเกยจ)

3. เนยยะ หมายถง คนทมความสามารถทจะรสงทไดฟงไดศกษาชา แตเปนคนทมความใฝรคนทมความความขยน ยนดรบฟงเหตผลทช แจงอยางละเอยด กวาจะเขาใจสงตาง ๆ ทพดถงตองอาศย สง

ความจรงของชวต 77

ลอ(stimulate) และสงเรา (arouse) มาก จงจะใหความสนใจ ทงยงตองใหลองผดลองถกหลายครง (คนทไมคอยฉลาดแตขยน)

4. ปทะปรมะ หมายถง คนทไมสามารถทจะใหเหตผลอะไรไดเลยแยกแยะขอมลทไดรบมาไมไดและกไมพยายามทจะทำาดวย เปนคนทขเกยจสงและใฝรตำา (ทงขเกยจและโง)

บคคล 4 ประเภทนกจะมความพอใจในเปาหมายในชวตตางกน ทงนกข นอยก บตวเขาเองไมมใครจะไปบงคบใหเขาเปนได ในพทธศาสนาจงเหนวาเปนสงทเปนไปไมไดทจะทำาใหทกคนบรรลนพพาน แมแนวคดเรองพระโพธสตวทชวยใหสรรพสตวขามพนหวงแหงวฏฏะ กยงมขอยกเวนสำาหรบบคคลอยางนอย 5 ประเภท คอ คนทฆาแม(มาตฆาต) คนทฆาพอ(ปตฆาต) คนทฆาผททรงศลธรรมคอพระอรหนตเปนตน (อรหนตฆาต) คนททำารายพระพทธเจา(โลหตตปบาท) คนทท ำา ใ ห ห ม ค ณ ะ ส ง ฆ ต อ ง แ ต ก แ ย ก เ ก ด ค ว า ม ข ด แ ย ง แ ล ะสงคราม(สงฆเภท) และคนอกประเภทหนงทพระโพธสตวไมสามารถนำาไปสนพพานได คอ คนทไมยอมไป ไมยอมรบฟงหรอคนดอ(พาโล)

ดงนน พทธศาสนาจงเสนอเปาหมายของชวตไวตางระดบตามความสามารถเหลานน

1. เปาหมายคอความสข2. เปาหมายคอความหลดพน

เปาหมายคอความสข เปาหมายของชวตในหากมองในแงของความสข พทธศาสนาไดจดใหมนษยเลอกได 2 ระดบตามหลกสข 2 ประการ คอ

1. โลกยสข ความสขของโลก หมายถง เปนความสขของมนษยทจะพงมพงไดจากความดความงามตามแบบทชาวโลกสมมตกนขนมา เปนความสขทเปนความพอใจทตองอาศยเหยอลอ(stimulate)ทเปนวตถและกามคณ (สามสสข- ความสขทอาศยเหยอลอ sensual happiness) ความสขประเภทนมนษยสามารถเสพ(enjoyable)ได 2 ทาง คอ

ความจรงของชวต 78

(1) ความสขทางกาย-กายกสข ความสขทเกดจากความไมมโรคภยและการเบยดเบยนกน โดยสรปพระพทธศาสนาจดความสขลกษณะนวาเปน สขของคฤหสถ 4 คอ

(ก) อตถสข ความสขทเกดจากการมทรพยทหามาไดดวยสจรต(ข) โภคสขความสขทเกดจากการใชจายทรพยทอยในการเลยง

ชพและบำาเพญประโยชน(ค) อนณสข ความสขทเกดจากการไมเปนหนหรอไมเปนทาส ไม

ตดคางใคร เปนไทในการประกอบการงานและการใชทรพย(ง) อนวชชสข ความสขทเกดจากความประพฤตทไมเปนโทษ ไม

เบยดเบยนใครทงทางกาย วาจาและใจ(2) ความสขทางใจ เจตสกสข เปนความสขททเกดจากความ–

พอใจ ดใจ ทไดทำาหรอไดรบสงใดสงหนง เชน ความสขทเกดจากการไดใหทาน การไดใหความรกกบใครสกคน ดงมคำากลาววา ไมเปนไรถง“แมฉนจะตายไปโดยทไมมคนรกฉน แตฉนกยงมคนทฉนรก กเปน”ความสขทมนษยใฝหาและใฝใหความสขทเกดจากการไดรบคำายกยองสรรเสรญ เกยรตยศ ชอเสยง ตำาแหนง ฯลฯ สงเหลาน มใชวตถแตกเปนเหยอลอททำาใหมนษยเกดความสข

2. โลกตตรสข เปนความสขชนสงทมนษยสามารถจะไดรบจากความประพฤตทเปนจรยธรรมสงสด และเขาถงสงทเปนความจรงสงสด ความสขชนดนมใชหมายความวาตองรอหลงตายจงจะไดรบ หรอจะไดรบจากการดลบนดาลจากเทพเจาแตเปนความสขทสามารถไดรบในโลกนในชวตเดยวน หากมนษยสามารถฝกตนเองไดกสามารถทจะดมดำา(impress) ทมนไดชอวาโลกตตร กเปนเพราะวา มนเปนความสขทไมตองอาศยเหยอลอ(stimulate) และสงเรา (arouse) (นรามสสข-สขทไมองอาศยเหยอลอ–spiritaul happiness) ความสขประเภทนกสามารถดมดำา (impress) ได 2 ทาง คอ

(1) ความสขทางกาย หมายถง ความสขทเกดจากจรยธรรมทเปนความไมประมาทในธรรม 6 ประการ คอ

1. การไมพดราย กจะมแตคำาพดทออนหวานมประโยชน

ความจรงของชวต 79

2. การไมทำาราย กจะมแตความสงบสขปลอดภย3. การสำารวมระวงในปาฏโมกขคอ เวนขอทหามและทำาตามขอทอนญาต

กจะมแตความเปนระเบยบเรยบรอย4. การรจกประมาณในการบรโภคปจจย 4 กจะมแตความเพยง

พอของทรพยยาการทมอยอยางจำากด5. หมนสำารวมจตใหตระหนกในความไมประมาท6. อยในททมความสงด สงบ ปลอดภย เพอทจะไดตรตรองถง

สงทควร-ไมควร , ด-ชว, จรง- ไมจรง, ถก-ผด(2) ความสขทางใจ คอ ความสขทเกดจากภายในใจ ทจตได

ดมดำากบความสงบและความจรงสงสด หมายถง ความสขทเกดจากฌาน สมาบต ทเปนปต(ความอมใจ) และปสสทธ(ความสงบเยน)

2.เปาหมายคอความหลดพนความมงหมายสงสดสำาหรบวถบพทธธรรมคอความเปนผทพน

จากระบบวฎฏะ หรอเรยกอนยหนงวาการบรรลธรรม ซงมระดบตาง ๆ 4 ระดบตามความสามารถของปจเจกบคคล

(1) โสดาปตตผล เปนผทมความเหนถกตองตามภาวะทเปนจรงของตวตนมนษย(สกกายะทฏฐ) ไมมความลงเลสงสยในการทำากรรมดและผลของกรรมนน(วจกจฉา) และเปนผทมศลธรรมและรวาการมศลเปนสงททำาใหเกดความดงามมใชเกดความศกดสทธ(สลพพตปรามาส)

(2) สกทาคามผลเปนผมคณสมบตดงกลาวขางตน และสามารถเหนโทษของการประพฤตทมความอยากอยางไมมทสนสด(ราคะ) ความโกรธ (โทสะ) และความหลงมวเมาอยในสงหรอวตถทเปนเหตทำาใหเกดความลมหลง(โมหะ) จงพยายามลดละใหเบาลงไดบาง

(3) อนาคามผล เปนผลทมคณสมบตตามขางตนทกประการและตดสงทเปนเหตทำาใหเกดความตดใจหลงใหล (กามราคะ) และไมมจตใจทจะมความขดเคองไมพอใจ (ปฏฆะ) กบปรากฏการณเกดขน

(4) อรหตผล เปนผทรแจงในสงทเปนจรงอยางทมนเปน กำาจดความไมร (อวชชา)ออกจากใจไดหมดจด ไมมความคดฟงซานวาดฝน(อทธจจะ) ไมมความยดถอสำาคญตนเอง(มานะ) ไมมความพอใจใน

ความจรงของชวต 80

รปธรรมอนประณต(รปภพ) และตดใจในสงทมใชรป(อรปภพ)อกตอไป ซงเรยกภาวะอยางนวา นพพาน นนเอง

ความจรงของชวต 81

นพพานการพดถงนพพานของเปนเรองทสบสนและยงยากคงอาศยเพยง

การศกษาตามบนทกทางศาสนาและการศกษาจากนกปราชญทางพทธศาสนาทไดอธบายไวเปนแนวทาง พระธรรมปฎกไดสรปการพดถงนพพานในพระไตรปฎกและคมภรทางพทธศาสนาวามการพดถง 4 แบบ (พระธรรมปฎก .2536.)

1. แบบปฏเสธ หมายถง การละ การกำาจด การจบสนของทกข 2. แบบไวพจน หมายถง การใชคำาทแสดงคณลกษณะตาง ๆ

มาพดถงนพพาน เชน ความงาม ความปราณต ความบรสทธ ความสงบ ความสข ดงสภาษตวา นพพานง ปรมง สขง แปลวา นพพาน“ ”เปนสขอยางยง

3. แบบอปมา หมายถงการเปรยบเทยบนพพานกบสงทมนษยเหนวาดทสด เปนทปรารถนา เชน นพพานคอฝงโนนทตรงขามกบโลก นพพานคอเมองแกว นพพานคอถำาทองทหลบภย เปนตน

4. แบบบรรยายภาวะของนพพานโดยตรง เปนประเดนปญหาทเปนทถเถยงของผศกษาอยางปรชญาวานพพานมภาวะอยางไร พระธรรมปฏกทานไดยกตวอยางการบรรยายภาวะของนพพานจากพระสตรและอรรถกถามาประกอบหลายเรอง เชน

“มอยนะ ภกษทงหลาย อายตนะทไมมปฐวไมมอาโปไมมเตโชไมมว า โย ไมม อ ากาสาน ญจายตนะ ไมม วญญาณ ญจายตนะ ไมม อกญจญญายตนะ ไมมเนวสญญานาสญญายตนะ ไมมโลกน ไมม ปรโลก ไมมดวงจนทรและดวงอาทตยทงสองอยาง เราไมกลาวอายตนะนนวา เปนการมา การไป การหยด การจต การอบต อายตนะนนไมมทตงอย(แตก) ไมเคลอนไป ทงไมตองมเคร องยดหนวง นนแหละ คอทจบสนของทกข ” (พระธรรมปฎก:2536)

นอกจากนพระธรรมปฏกทานไดประมวลคำาตาง ๆ ในคมภรพทธศาสนาทกลาวถงนพพานไว 88 คำา (พระธรรมปฎก : 2536.หนา 148-151) เชน

อกณหอสกะ ไมดำาไมขาว ไมบญไมบาป

ความจรงของชวต 82

อกตะ ไมมใครสรางอกญจนะ ไมมอะไรคางในใจ,ไรกงวลอมตะ ไมตายอสสรยะ เกษมนโรธ ความดบทกขวสทธ ความบรสทธสนต ความสงบนจจะ เทยงแทววฏฏ พนจากวฏฏ

นอกจากการพดถงนพพาน โดยยดตวอกษรจากคมภรเปนหลกของพระธรรมปฎกแลวยงมการอธบายนพพาน ตามความหมายโดยอรรถอกมาก ทนาสนใจมากคอ ทานอาจารยพทธทาสภกขกลาววานพพานเปนความวาง หมายถง เปนภาวะทมใชตวตน วางจากความหมายแหงความเปนตวตน ไมสามารถจบตองยดถอเอาเปนตวเปนตนของเราได ความหมายโดยนยนคงพบไดจากภาษตวา นพพานง ปรมง“ สญญง แปลวา นพพานเปนความวางอยางยง”

แสง จนทรงาม ไดประมวลสรปความหมายของนพพานไว 7 ประการ (แสง จนทรงาม :2512) คอ

1. มทนมมทโน ธรรมททำาความมวเมาในกเลสตณหาใหหมดสนไป

2. ปปาสวนโย ธรรมทกำาจดความกระหายในกามคณ3. อาลยสมคฆาโต ธรรมทท ำาในมนษยถอนความอาลยใน

กามคณอยางสนเชง4. วฏฏปจเฉโท ธรรมทตดเสยซงวฏฏะในภพทง 35. ตณหกขโย ความสนแหงตณหา6. วราโค ความสนความยนดพอใจในอารมณตาง ๆ7. นโรโธ สภาพทดบทกขและเหตแหงทกข

ความจรงของชวต 83

นพพาน 2 นพพานนนมเพยงอยางเดยว แตมการจดตามลกษณะของผทได

บรรลได 2 ประเภท คอ1. สอปาทเสสนพพาน นพพานทยงมเบญจขนธเหลอ หมายถง

ผทบรรลนพพานยงคงมเบญจขนธทตองเกยวของกบโลกอย ตามความเขาใจโดยทวไปหมายถงนพพานของพระอรหนตทยงมชวตอย ซงทานกยงตองมความแก ความเจบ ความเสอมโทรมทางเบญจขนธอย แตภาวะจตของทาหมดสนกเลสทงปวง ซงเร องนมคำาอธบายถงภาวะของผบรรลนพพานไววา

(1) ภาวะดานปญญา จะรเหนตามสงทมนเปนจรงตามธรรมชาต รเหนตามสมมตบญญตและภาษา หมดมจฉาทฏฐ หมดสงสยเกยวกบชวตและโลกนโลกหนา อยเหนอศรทธา

(2) ภาวะดานจต จะเปนผไมสะดงหวาดหวนตอความเปนความตาย เปนอสระ ไมตดโลก อยเหนอความหวง

(3) ภาวะดานความประพฤตเปนผทสนกรรม เลกการกระทำาดวยตณหา การกระทำาใด ๆเปนเพยงกรยาและหนาท ไมใชทำาเพอตนแตทำาเพอผอน ดำาเนนชวตดวยปญญาและกรณา

2. อนปาทเสสนพพาน นพพานทไมมเบญจขนธเหลอ ตามความหมายทวไปกคอการนพพานของพระอรหนตเมอสนชวต ททงกเลสซงทานไดดบไปตอนเมอยงมชวตอยและเบญจขนธของทานกดบไปดวยแตกสลาย

ความจรงของชวต 84

ความหมายและลกษณะของนพพานดงกลาวรายละเอยดพอสมควรขางตน คงพอทำาใหเราไดเขาใจในบนทกเอกสารเกยวกบนพพานไดบาง อยางไรกตามรวมความวาพทธศาสนาเชอวาภาวะทแยงกบทกขเปนสงทมอย สำาหรบชาวพทธแลวผทไดปฏบต และบรรลถงภาวะตางๆ ดงกลาวแลวถอวาสำาเรจความมงหมายและคณคาของชวต เปนชวตทสมบรณ

2.5.2. ศาสนาครสตศาสนาครสตพอจะถอเปนศาสนาพนองกน เพราะใชพระคมภรรวม

กนตางแตในรายละเอยด และศาสนาครสตไดถอเอาพระคมภรใหมเปนหลกในสวนหลกปฏบต การพดถงความมงหมายอะไรทมนษยทมนษยควรแสแสวงหาศาสนาทงสองกมทศนะเหมอนกนวา เมอพระเปนเจาไดสรางมนษยขนมาดวยฉายาของพระองค ใหมนษยเปนใหญเหนอธรรมชาตทงมวลดวยพระกรณา แตมนษยไดทำาความบาปเอาไวจนเกนทจะมชวตอยยางสงบ และมเสรภาพไดการแสวงหาเสรภาพจากความบาปนเทานนเปนทางรอดของมนษยและมนษยตองแสวงหาการกลบไปอยรวมกบพระเปนเจา

เสรภาพคอสงทมนษยควรแสวงหาเสรภาพ หมายถงเสรภาพของพระครสต ซงเปนความรอดจาก

บาปกำาเนดดวยพระกรณาของพระเปนเจา หรบชาวครสตการไถบาปเพอพบกบเสรภาพเปนสงทมความหมาย เพราะเมอพระเปนเจาได สรางมนษยมาไดใหมนษยมเสรภาพ แตมนษยใชเสรภาพในทางทผด ผลกคอความเปนทาส สญเสยอสรภาพ แมดวยพระกรณาของพระเปนเจาตองสงพระบตรคอพระเยซลงมาเพอไถบาปโดยยอมถกตรงกางเขนเพอในมนษยไดรบอสระภาพอกครงหนงในฐานะของการเปนบตรพระเจาอยางสมบรณพระบญญตกลาววา

“ขาแตพระบดา มใชตามทขาพเจาปรารถนาแตตามนำาพระทยของพระองค ” (มต.26/39)

“ขาแตพระบดา นำาพระทยจงเปนไปเถด ” (ลก.22/42)

ความจรงของชวต 85

ความบาปทส ำาคญคอความเปนทาสตอการสนองตณหาตาง ๆ การแสวงหาสงมาสนองความตองการ ไมวาจะเปนวตถทชาวครสตประณามวาเปนเรองทางเนอหนงทตำาทราม และแมแตการรบใชสงอนแมแตพระเจากทำาใหมนษยเปนทาส เพยงแตการเปนทาสพระเจาเปนหนทางทถกตอง ชาวครสตถอวาตนเองไดรบการไถ และแสดงตวออกมาวาเปนผมสทธในอสรภาพทพระครสตไดนำามาพระบญญตกลาววา

“ทานทงหลายไมรหรอวา ถาทานยอมรบใชฟงคำาของผใด ทานกเปนทาสของผททานเชอฟงนน คอเปนทาสของบาปซงนำาไปสความตาย หรอเปนทาสของการเชอฟง ซงนำาไปสความชอบธรรมกตาม จงขอบคณพระเจา เพราะวาเมอกอนนทานเปนทาสของบาป ” (โรม.6/16-18)

ความจรงของชวต 86

สวรรคดนแดนของพระเจาการไถบาปและการไดมาซง เสรภาพเปนสงทมนษยควรแสวงหา

แตศรสตธรรมกเหนวาสงทควรแสวงหาทดขนไปอกคอ จงแสวงหาพระเจา เพราะพระเจาตรสวา เราคอหนทาง เราคอความจรงและชวต“ ”

จงเปนผบรบรณเหมอนพระบดาเจาในสวรรค“ ”(มต.5/48) ความสมบรณของคนจงเปนเหมอนพระเจา มคำากลาทวา ทานเปนพระเจา“ ” ซงเปนการฑอถงความเชอมโยงไปถงความเชอเร องพระเจาสรางโลกและมนษย แสดงถงความเปนหนงเดยวของพระเจากบมนษย และนนเปนจดหมายของชวต

2.5.3. ศาสนาอสลามศาสนาอสลามเปนศาสนาเทวนยมทนบถอพระเจาองคเดยว ท

พระองคทรงเปนสงทงมวลทงจดกำาเนดและเปาหมายของชวต สำาหรบมสลมไมมเปาหมายอนใดนอกจากอลเลาะหทควรแสวงหาสำาหรบมนษย

จดมงหมายของมนษยคอความสงบอสลาม แปลวา สนตหรอความปลอดภย ดงนน เปาหมายท

มนษยพงแสวงหาในอสลามกคอสนตความสงบ และการไปถงดนแดนสวรรคดวยการอภบาลของอลเลาะห สลามจะถอความภกดตออลเลาะหเปนความสงบสงสด อสลามกไมเหนดวยกบมนษยทตองการเพยงแคตอบสนองความตองการทางวตถ เพราะการแสวงหาความสขดวยวตถเปนสงทหยาบ เพราะวตถเปนแตเพยงสงทอลเลาะหประทานใหมาเพอใช แททจรงแลวมนษยไมมอำานาจอะไร สงทเรามขนอยกบอลเลาะหทงสน เราอาจจะคดวาเรามอำานาจแตแททจรงแลวเราไมมอำานาจอะไร อลเลาะหอาจใหอำานาจอนจำากดจนทำาใหเราหลงวาเรามอำานาจ โองการกลาววา

“สเจาจะปฏเสธอลเลาะหไดไฉน เมอสเจาปราศจากชวตแลวพระองคทรงใหสเจามชวตแลวพระองคทรงใหสเจาตาย แลวพระองคทรงใหสเจามชวตอก แลวสเจาจะถกนำากลบไปสพระองค ” (2:28)

ความจรงของชวต 87

“แททจรงชวตนนใฝทางชว เวนแตผอภบาลของฉนทรงเมตตา แททจรงผอภบาลของฉนเปนผทรงอภย ผทรงเมตตาเสมอ” (12:53)"และไดทรงโปรดอยาใหฉนถกใหเปนทอปยศในวนทพวกเขาถกใหฟ น วนซง ทรพยสมบตจะ’ ไมอำานวยคณใด ๆและลก ๆกไมดวย เวนแต ผไดมายงอลเลาะหดวยดวงใจทผองแผว ” (26:87-89)

ดนแดนสวรรคหรอดนแดนของอลเลาะหนอกจากนมสลมเชอวามชวตนกบชวตหลงความตาย ไมมชวตแต

เพยงในโลกนอยางเดยว การแสวงหาความมงหมายในชวตจงไมใชเพยงแตในโลกน แตชวตหลงความตายยงตองมอก ตามทศนะของอสลามชวตม พฒนาการ 4 ชวง คอ

1. ชวตในครรภ2. ชวตในโลกน(ดน ยา)3. ชวตในโลกบรซค) เปนโลกหลงการตายกอนฟ นขนในวน

พพากษา ในดนแดนนชวตจะสามารถยอนร ำาลกถงอดต และรสภาพตวเองในโลกอนาคต ผททำาความชวจะอยากกลบมาเพอทำาความด

4.ชวตในโลกหนา เปนชวตในวนฟ นคนขนมา(กยามะฮ)มสลมเหนวา หลงจากกยามะฮโลกน และบรซคกสลายไปทกชวต

จะปรากฏตอหนา อลเลาะหเพอตดสน ดงนนดนแดนของอลเลาะหจงเปนเปาหมายของชวตอนหนงทอสลามใหความสำาคญ โองการกลาววา

“จงสวงหาทสำานกแหงปรโลกดวยปจจยทอลเลาะหไดทรงประทานแกสเจา และจงอยาลมสวนของเจาแหงโลกน และจงปฏบตตอดผอน เชนทอลเลาะหทรงปฏบตดตอเจา และจงอยากอความเสยหาย ณ แผนดนแทจรงอลเลาะหมไดทรงรกผกอความเสยหาย“ (28:77)“โอชวตทสงบแลวเอย จงกลบมายงผอภบาลของสเจา ดวยความยนดและเปนทปต ดงนน จงเขามาอยในปวงบาวของฉนเถด และจงเขามาในสวนสวรรคของฉนเถด”(89:27-30)

ความจรงของชวต 88

2.5.4. ศาสนาพราหมณ - ฮนดหลกศาสนาและปรชญาอนเดยโดยทวไปเหนวาสงทมนษยควร

แสวงหาคอ ความหลดพนจากความทกขและการเกดแตลกษณะความหลดพนทกลาวถงแตกตางกนในรายละเอยด

ฮนดเปนศาสนาใหญเกาแกและสลบซบซอน ตามหลกปรชญาพระเวทของอนเด ยนน ได กลาวถ งความมงหมายของชวตไว 4 ประการเรยกวาปโยชนง 4 คอ

1. อรรถะ ทรพย หมายถงความมงหมายของชวตค อการแสวงหาทรพย

2. กามะ กามคณ หมายถงความมงหมายของชวตคอการแสวงหาความสขจากการเสพกาม

3. ธรรมะ ความเขาใจสภาวะของชวตและความมคณธรรม4. โมกษะ ความหลดพนจากทกขในสองประการแรกนนถอวาเปนสงทหยาบ และตำาเพราะเปนสง

ทงตองอาศยวตถเปนสงสนอง ฮนดจงไมพดงเร องนมากนก พวกจารวาก ซงเปนสำานกปรชญาอนเดยฝายวตถนยมจะเนนเรองน สวนฮนดจะสอนในสองประการหลง

ธรรมะการแสวงหาธรรมะคอการแสวงหาความเขาใจในชวตและการทำา

ตนใหเปนคนมคณธรรม ฮนดเหนวาการหาวตถมาสนองตอความตองการทางรางกายเปนเร องตำา มนษยรจกการควบคมความตองการทางเนอหนง การแสวงหาธรรมก เพอใหเกดความเขาใจชวตทแทจรงและสรางคณธรรม จนกระทงชวตเขาสเปาหมายในระดบสงตอไป

โมกษะในฮนดเชอวาการหลดพนหรอโมกษะ หมายถง อตตาทหมด

เครองรอยรด และกลบเขาไปรวมเปนหนงเดยวกบพรหมมนหรอปรมาตมน

พรหมนหรอปรมาตมน

ความจรงของชวต 89

สงทมนษยควรแสวงหาขนสงขนไปคอ พรหมมนหรอปรมาตมน ซงเปนภาวะทเทยงแทและบรสทธ ไมมมลทนดวยกเลส ตามคมภรอปนษทกลาววา สงทงปวงมาจากพรหมนและเมอสลายกกลบเขาสพรหมนอก

ความจรงของชวต 90

บทสรปเนอหาหนวยท 2

การพดถงคณคาของชวตเปนเรองทเปนปญหาทตองการการศกษาอยางถองแท เพราะคณคาของความเปนมนษยพดถงนน เปนเรองนามธรรมทไมสามารถนำามาหาปรมาตรใดๆ ได เราจงกำาหนดเอาคณสมบตของมนษยบางอยางทแตกตางจากสตว คอความมจรยะ ความมสนทรยะ และความมความคดมเหตผล เปนคณสมบตทจะนำามาประเมน เปนพนฐานจากการศกษาถงความมงหมาย และคณคาของชวตจากทกลาวมาเราจะเหนวา การเกดขนมาเปนมนษยนน มความมงหมายบางอยาง ไมใชเปนการเกดขนมาลอยๆ แมแตเมธกลมวตถนยมเองกยงเหนวา ชวตมนษยจะตองแสวงหาความมงหมายใหกบตวเอง แมวาจะเปนเรองของการตอบสนองความตองการของมนษยดานวตถ ซงถกวจารณ และคดคานจากเมธกลมอนๆ ทเหนวามนษยนาจะมความมงหมายทดกวาและละเอยดกวาความสขทางวตถ และหลกธรรมในศาสนาตางๆ ไดกไดชถงความมงหมายของชวตสำาหรบศาสนกใหไดแสวงหาแนวทางทควรสำาหรบมนษยเองโดยสรปไดคอ

1. การมชวตอยดวยศรทธาในพระเจาอยในความดตายแลวไปอยในสวรรคกบพระเจาชวนรนดร ทศนะแบบนเปนของครสตศาสนา

2. การมชวตอยด วยศรทธาในพระเจาอยในความด ตายแลววญญาณไปอยในสวรรค ชวนรนดร แตสวรรคนนยงมลกษณะเปนรปธรรมอยมาก พระคมภรองกรอานไดพรรณนาสภาพชวตในสวรรคไววา แทจรง ผมศรทธาจะไดไปอยในสวนสขสำาราญ เสวยสขจากสงท“พระเจาประทานให เพราะวา พระผเปนเจา จะชวยเขาใหรอดพนจากความทกขทรมานในนรก ”

“ จงกนและดมตามสบาย เพราะสงทสเจาไดกระทำาแลวเถด”เขาจะไดนอนบนเกาอนวมเปนแถว แลวเราจะใหเขาแตงงานกบ

สาวผมนยนตาโต

ความจรงของชวต 91

ผมความเชอและลกหลานกเชอตาม เราจะใหลกหลานของเขาไดพบกบเขา และเราจะไมตองโกงเขา เพราะการงานของเขาเปนอนขาด ทกคนไดรบคำาประกนวา จะไดสงทเขาควรจะได และเราจะยนผลไม และเนอชนดทเขาชอบใหเขา พวกเขาจะไดสงถวยทไมมทงของเสยหายและบาปตอๆกนไปจนทว และพวกเดกรบใช จะแวดลอมเขาประดจไขมกทถกซอนไว เปาหมายสงสดตามทศนะนเปนของศาสนาอสลาม

3. การมชวตอยดวยศรทธา ความด และความรในธรรมชาตอนแทจรงของตนวา เปนหนงกบปรมาตมน หรอวญญาณสากล เมอตายลงวญญาณอมตะอนบรสทธจะเขารวมเปนหนงกบปรมาตมน พนจากการเวยนวายตายเกดและความทกขทงปวง เปาหมายสงสดแบบน เปนของศาสนาฮนด

4. การมชวตอยดวยการเวนจากความชวทงปวง การกระทำาความด และการชำาระจตของตนใหสะอาดสงบ สวาง สงบเมอชวตสนสดลง กเปนอนสนสดกระแสชวต ไมมการเกด แก เจบ ตาย อกตอไป เปาหมายสงสดแบบน เปนของพทธศาสนา

ความจรงของชวต 92

บรรณานกรม

ฟ น ดอกบว. ปวงปรชญาจน. (กรงเทพฯ: สยาม, พมพครงท 2 , 2542)เมนรตน นวะบศย. ความจรงของชวต. (นครราชสมา: สถาบนราชภฏนคราชสมา, 2543)วศน อนทสระ. จรยศาสตร. (กรงเทพฯ: บรรณกจ , พมพครงท 4, 2544).วทย วศทเวทย.ปรชญาทวไป( กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน, พมพครงท 14, 2540)วเชยร ชาบตรบณทรก และคนอน. ความจรงของชวต.( กรงเทพฯ: เธรดเวฟ เอดดเคชน, 2542)เสร พงศพศ และคนอน. คนในทศนะของศาสนาพทธ อสลาม และครสตศาสนา.

( กรงเทพฯ: ศกษตสยาม, 2524)แสง จนทรงาม. พทธศาสนวทยา. (กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช จำากด, พมพครงท 3, 2531)อ ด ศ ก ด ท อ ง บ ญ . ป ร ช ญ า อ น เ ด ย ร ว ม ส ม ย .( ก ร ง เ ท พ ฯ : ราชบณฑตยสถาน, 2532)กรต บญเจอ. จรยศาสตร . ( กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช จำากด, 2528 )เดอน คำาด . พทธปรชญา (กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2534)

ความจรงของชวต 93

แบบฝกหด

คำาสง จงเลอกคำาตอบทถกตองทสดเพยงคำาตอบเดยว1. ความมงหมายของชวตไดแกขอใด ?

ก. ความพงพอใจของบคคล ข. ความสะดวกสบายค. สงทดทสดของชวต ง. สงทมคาตอชวต

2. คำาวา คณคา คออะไรก. สงทมคาและคณสมบตพรอมในตวเองข. เครองมอทำาความดค. สงทมประโยชนง. พฤตกรรมทางจต ทสมบรณ

3. ขอใดแสดงถงลกษณะของคณคาก. บานหลงนทำาดวยไมสกทอง ?ข. ทองคำาหนก 1 บาท มคาเทากบ

4,500 บาทค. กหลาบดอกน สวยมาก ง. ลำาไย สอบวชาความจรงของชวต

ได A4. เปาหมายของชวตตามทศนะของอตถภาวนยมคอะไร ?

ก. ความรและการปลอยวางทางใจ ข. การยอมรบความเปนจรงชวต

ค. ความสข ง. อสระภาพทอยภายใตความรบผดชอบ A5. คณคาทเปนเพยงวถไปสเปาหมายของชวต หมายถงอะไร?

ความจรงของชวต 94

ก. ความสข ข. คณคาทเปนเครองมอค. คณคาภายใน ง. สงทมคาในตวเอง

6. เปาหมายสงสดของการทำาความด ตามหลกการของศาสนาครสต - อสลาม คออะไร ?

ก. นพพาน ข. อยในสวรรคกบพระผเปนเจาค. เกดใหมในโลกมนษย ง. เวยนตายเกดเรอยไป

7. ความมงหมายของศาสนาพทธ ?ก. ความรกในพระเจาและเพอนมนษย ข. สนตภาพของมนษยชาตค. การบรรลโมกษะ ง. การชำาระจตใหบรสทธ

8. ความมงหมายของศาสนาครสต ?ก. ความรกในพระเจาและเพอนมนษย ข. สนตภาพของมนษยชาตค. การบรรลโมกษะ ง. การชำาระจตใหบรสทธ

9. ความมงหมายของศาสนาอสลาม ?ก. ความรกในพระเจาและเพอนมนษย ข. สนตภาพของมนษยชาตค. การบรรลโมกษะ ง. การชำาระจตใหบรสทธ

10. ความมงหมายของศาสนาพราหมณ ?ก. ความรกในพระเจาและเพอนมนษย ข. สนตภาพของมนษยชาตค. การบรรลโมกษะ ง. การชำาระจตใหบรสทธ

ความจรงของชวต 95

หนวยท 3สภาพปญหาของสงคมไทย ปญหาเกยวกบการดำาเนนชวตและแนวทางการแกปญหา

3.1 แนวความคด1. การเจรญรงเรองของสงคมหนง และสามารถดำารงสภาวะอยได

นาน สงคมนนจะตองมหลกสำาคญของสงคม ซงทำาหนาทคอยคำาจนสงคมนนใหคงอย

2. ปญหาตาง ๆ ทเกดขนในสงคมใหญ ยอมมความสลบซบซอนและมความสมพนธ การเขาใจปญหาอยางละเอยดยอมสามารถชวยใหหาวธการแกปญหา หรอยตปญหาทเกดขนได

3. การเปลยนแปลงยคของสงคม จากยคหนงไปเปนอกยคหนง เปนการเปลยนแปลงทสงผลกระทบอยางใหญหลวงไปยงองคประกอบของสงคมนนทกสวน การทำาความเขาใจสภาพการเปลยนแปลงและผลกระทบทเกดขนทำาใหบคคลสามารถเผชญกบปญหาทกอยางทเกดขนได

4. การแกปญหาสงคมทมความสลบซบซอนจะตองมวธการดำาเนนการพรอมกนทงระบบ

3.2 วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 3 จบแลวนกศกษามความสามารถในสงตอไปน1. สามารถสรปองคประกอบทมความสำาคญของสงคมไทยในอดต

ไดอยางถกตอง2. สามารถบอกปญหาทเกดขนในสงคมไดอยางถกตอง พรอมทง

กำาหนดวธการแกปญหาแตละเรองได

ความจรงของชวต 96

3. สามารถบอกจดเดนของสงทเกดขน และทคาดหมายวาจะเกดขนของสงคมไทยในยคสงคมขอมลขาวสาร หรอยคโลกาภวฒนไดอยางถกตอง

4. สามารถอธบายยทธวธการแกปญหาของสงคมไทยอยางมระบบไดอยางถกตอง

3.3 สภาพของสงคมไทยในอดตความนำานกประวตศาสตร นกเดนทาง พอคาชาตตาง ๆ เรยก

ประเทศไทยวา สยาม“ ” แปลวา เขยว“ ” เพราะความอดมสมบรณดวยพชพนธธญญาหาร กอนทจะชอวา สยาม“ ” ประเทศไทยมชอวา สวรรณภ“ม ” และเปนทนาสนใจของประเทศตาง ๆ ทจะเดนทางผจญภยและเผชญโชค ประเทศไทยเปนประเทศทอดมสมบรณดวยปจจย 4 ซงเกอกลในการดำารงชวตเปนอยางสะดวก และมการตงชมชนแลวพฒนามาเปนเมอง ราชอาณาจกรและมการตดตอกบแหลงอารยธรรมอน สภาพของสงคมไทยในอดต กลาวโดยจำาแนกรายละเอยดเปนดาน ๆ ดงน

1. พนท ดนฟา อากาศ ดนแดนสวรรณภมทเปนประเทศไทยอยปจจบนน เคยเปนทอดมสมบรณดวยทรพยากรธรรมชาต เหมาะแกการดำาเนนชวต

2. จำานวนประชากรไมหนาแนน ไมตองแกงแยงทอยอาศยและททำามาหากน

3. การดำาเนนชวตของชนชาวไทยในอดต ดวยพนททอดมสมบรณของแผนดนสยาม คนไทยดำาเนนชวตอยดวยอาชพเกษตรกรรม ปลกพช เลยงสตว จบสตว ตามฤดกาล

4. ศาสนาและความเชอ สงคมไทยมหลกธรรมของพทธศาสนาในการดำาเนนชวตอยอยางเรยบงายไมมความละโมบไมเบยดเบยน การแตงกายและทอยอาศย วรรณกรรมตาง ๆ สบตอกนมาจนเปนวฒนธรรมไทยในแบบชาวพทธ

ความจรงของชวต 97

5. ประเพณและวฒนธรรม อยบนฐานสองฐานสำาคญคอ สอดคลองกบสภาพภมอากาศและฐานของศรทธา ซงมคำาสอนทางพทธศาสนาเปนหลก

6. การศกษา ดวยความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต การศกษา คอการอานออกเขยนได โดยมพระเปนครผสอน สถานทศกษากคอ วดกบวง

3.3.1 ลกษณะความเปนไทยคนไทยไมวาจะเกดในดนแดนสวนใด จะอยในอาณาจกร หรอ

นอกอาณาจกรจะมความรสก มความคดมพฤตกรรมทมคณลกษณะทคลายกน ลกษณะทเดนของความเปนไทยทชดเจนทสด คอความยดหยนในการปรบตว และมอำานาจในการดงดดวฒนธรรมอนจนกระทงสามารถผสมกลมกลน เขามาสความเปนไทย ความสามารถในการปรบตว และการประสานประโยชนอนยงใหญ ทมอยในหวใจและนสยใจคอของคนไทย ลกษณะความเปนไทยทโดดเดนแสดงความเปนไทย เชน การประพฤตปฏบตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณทดงาม ทอยอาศย การรบประทานอาหาร การแตงงาน

ม.ร.ว คกฤทธ ปราโมช ไดกลาวเปรยบเทยบคณลกษณะของคนไทยไววา คนไทยเสมอนกบนำาอยในภาชนะใดยอมปรบรปรางไปตามภาชนะนน ทองฟามสอะไร นำากมสตามนน ดเสมอนหนงไมเปนตวของตวเอง แตไมวาจะเปลยนรปแบบไปอยางไรกตาม คณลกษณะความเปนนำาจะยงอยตลอดไป นคอศกยภาพ และความสามารถในการปรบตว และการประสานประโยชนอนยงใหญทมอยในหวใจ และนสยใจคอของคนไทย

3.3.2 สถาบนศาสนาระพทธศาสนาเปนสถาบนหลก ทมความสำาคญตอสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบนองคประกอบหลกท

สำาคญของสถาบนศาสนา คอ ศาสนบคคล ศาสนวตถ ศาสนพธและศาสนธรรม องคประกอบเหลานทำาใหพระพทธศาสนา โดยเฉพาะวดไดมกจกรรมทางสงคม การดำาเนนชวตและเศรษฐกจ สถาบนทางศาสนาจง

ความจรงของชวต 98

มความหมายสำาคญอยางยงในฐานะเปนเคร องมอสรางสนตสขและ สนตภาพตอสงคม

สงคมไทยมความผกพนกบสถาบนศาสนาแตกตางกบชาตอนในโลก เอกลกษณทพเศษของคนไทย คอการเออเฟอตอศาสนาทกศาสนา และใหอสรภาพแกประชาชนในการนบถอ ยอมใหศาสนา ตางๆ ดำารงอยในสงคมไทย โดยไมมความขดแยงในเรองศาสนา สามารถอยรวมกนในสงคมไทย โดยอาจจะสรปไดดงน

1. สงคมไทยยอมรบพระพทธศาสนา เปนศาสนาสำาคญประจำาชาต แตในขณะเดยวกน

ยอมใหศาสนาสำาคญตาง ๆ ตงอยในประเทศได เชน ศาสนาฮนด ครสต อสลาม เปนตน และยงเปนบอเกดขนบธรรมเนยมประเพณ กฎเกณฑ กฎหมาย คานยม วถชวตของสงคมไทย

2. พระพทธศาสนาเปนสถาบนสำาคญ ทใหเปนศนยรวมจตของคนไทยอยางแนนแฟน

เปนเสมอนพลงผกพนคนในชาตเขาดวยกน ใหดำารงชวตรวมกนโดยมความขดแยงนอยทสดและเปนกลไกทชวยขจดปดเปาความขดแยงและสรางความสงบในสงคม

3. มความสามารถในการทจะนำาเอาพระพทธศาสนา มาเปนพนฐานของชวตและทำาน

บำารงศาสนานใหมนคงอยไดจนกลายเปนศนยกลาง การนำาเอาพระธรรมวนยมาปฏบตเปนการเสรมสรางสถาบนสงฆใหถงพรอมทงในดานองคการ และการปฏบตสบตอพระพทธศาสนา การสรางความสมพนธระหวางองคการตาง ๆ ของสถาบนพระพทธศาสนาเขากบชวตของประชาชน โดยเฉพาะความสมพนธระหวางวดกบชาวบาน

4. สงคมไทยยอมรบสงทมคณคาของศาสนาอน มาใชผสมผสานกบหลกพระพทธศาสนา

อยางไมขดเขนอาท พธการของศาสนาพราหมณ เชน การขนบานใหม การมศาลพระภม เปนตน หรอลทธขงจอ ไดแก การยกยองบรรพบรษ การแสดงความกตญญกตเวทตอผมพระคณ เปนตน

ความจรงของชวต 99

5. การแตงงานกบคนตางศาสนาได ถอเปนลกษณะพเศษ เพราะสถาบนครอบครวนเปนพนฐานสำาคญของสถาบนสงคม และเปนความผกพนอยางใกลชดระหวางบคคล การนบถอศาสนาอนไมเปนอปสรรคการอยรวมกนในครอบครว

จากการทกลาวมาน แสดงใหเหนถงความสำาคญของสงคมไทย กบสถาบนพระพทธศาสนา ซงมผลใหประเทศไทยมปรากฏการณทางสงคมเปนทนาศกษาเปนอยางมาก แตทสำาคญกคอ คณคาทไดรบจากทศนคตอนกวางขวางของสงคมไทยตอศาสนาทชวยใหเกดความมนคงและการพฒนาภายในประเทศ รวมทงอาจจะเปนพนฐานสำาคญของการพฒนาทางการเมองดวย

3.3.3 สถาบนพระมหากษตรยสถาบนพระมหากษตรยเปนสถาบนทมควบคกบประเทศไทยมา

ตงแตอดตจนกระทงถงปจจบน สถาบนพระมหากษตรยเปนศนยรวมความสามคคของคนในชาตเปนเอกลกษณทมความสำาคญยงสำาหรบความเปนชาตไทย และสำาหรบความเปนไทยทกคน พระมหากษตรยทกพระองค ไดอทศพระวรกายกอบกเอกราชใหประเทศไทยเปนเอกราชและเปนปกแผนและขจดทกขบำารงสขแกประชาชนมาจนทกวนน

3.3.4 สถาบนครอบครวและสงคมสถาบนครอบครวเปนสถาบนหลกของสงคม สงคมไทยในอดต

เปนสงคมเกษตรกรรมขนาดเลก สมาชกในครอบครวและชมชนมความผกพนอยางเหนยวแนน เดกและเยาวชนไดเรยนรเร องการประกอบอาชพและวธการปฏบตตาง ๆ จากผใหญ กจกรรมทางดานการเกษตรของไทยตองพงพาอาศยกน รวมมอกน เชน การลงแขกดำานา เกยวขาวจนทำาใหเกดความอบอนผกพน ซงความรสกสวนนไดพฒนาเปนระบบเครอญาตและระบบอปถมภ ซงถอไดวาเปนระบบทสำาคญยงของสงคมไทยในอดต

ปจจบนสงคมไดเปลยนแปลงไปครอบครวไทยจงมววฒนาการมการเปลยนแปลงใหเขากบการเปลยนแปลงของสงคมและสงแวดลอม

ความจรงของชวต 100

แตยงคงเอกลกษณและลกษณะของสงคมไทย โดยอาจสรปลกษณะของสงคมไทยโดยทวไป ไดดงน

1. เปนครอบครวเดยว หรอครอบครวขนาดเลก (Nuclear Family) การสมรสแบบสาม

และภรยาอยางละหนงคน (Monogamy) ทำาใหเกดความอบอนและมนคงในจตใจมความผกพนทางอารมณและความรกอยางแนนแฟน มความสามคคกลมเกลยวกน บตรเหนวาบดามารดาเปนบคคลสำาคญในชวตของเขา

2. ชายเปนใหญกวาหญง3. เคารพเชอฟงตามลำาดบอาวโส (seniority)4. ความผกพนทางสายโลหต5. มความรวมมอกนระหวางสมาชก6. เดกไดรบความรกความอบอน3.3.5 ภมปญญาทางสงคมและวฒนธรรมคนไทยในอดตไดมการสบทอดวฒนธรรมตอๆกนมากบชนรนหลง

ภมปญญาทางสงคมและวฒนธรรมไดเปนตนทนทางสงคมทมคณคา เปนหลกของสงคมในอดตและสามารถเปนปจจยทเสรมสรางเศรษฐกจตอไปในอนาคตได เชน อาชพของชาวบาน ศลปวตถ และศลปกรรมอาหารไทย สมนไพรไทย และทางการแพทยแผนไทย สงของเครองใชแบบชาวบานในแตละพนททไดประดษฐสงของเครองใชขนมาตามความจำาเปน ซงทแสดงถงความเปนพลวตในสงคมไทย

สงคมไทยในอดตมหลกใหญของสงคม คอ ลกษณะความเปนไทย สถาบนศาสนา สถาบนพระมหากษตรย สถาบนครอบครวของสงคม ภมปญญาทางสงคมและวฒนธรรมสงเหลาน เปนปจจยสำาคญหลกในการสรางเอกลกษณของชาตไทย

3.4 ปญหาทเกดขนในสงคมไทย สาเหตของปญหา และแนวทางแกปญหา

ปญหาสงคมไทย หมายถงสถานการณทสรางความเดอดรอนใหแกคนในสงคมเปนจำานวนมากพอสมควร สงคมไทยในปจจบนอยใน

ความจรงของชวต 101

ชวงระยะเปลยนแปลง (Transitional Society) เปนการเปลยนจากสงคมเกษตรกรรมหรอสงคมประเพณไปสสงคมอตสาหกรรม (Industrial Society) หรอสงคมสมยใหม (Modern Society) จงเปนชวงทเกดปญหาสงคมตาง ๆ เปนจำานวนมาก ทงในสงคมเมองและสงคมชนบท เปนปญหาทเกดขนทงในระดบปจเจกบคคล และสวนรวม

ปญหาสงคมทเกดขนในสงคมไทย ไดแก ปญหาวยรน ปญหาความยากจน ปญหาการวางงาน ปญหาคอรปชน ปญหาประชากร ปญหาวยรน ปญหาครอบครว ปญหาการใชแรงงานเดก ปญหาโสเภณ ปญหาอาชญากรรม ปญหาสลม ปญหายาเสพตด ปญหามลภาวะ ปญหาการจราจร ปญหาสมองไหล ปญหาทางการเมอง เปนตน ปญหาเหลานสามารถศกษาไดจากหลายทฤษฎหรอหลายวธการ ดงน

3.4.1 การเกดสงคมวตถนยมคานยมในวตถ เปนผลทเกดมาจากการใชแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตตงแต พ.ศ. 2504 จนถงปสนสดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 พ.ศ. 2539 สงคมไทยมงพฒนาประเทศมาเปนอตสาหกรรมใหเทคโนโลยจากตางประเทศหลงไหลเขามาในประเทศพรอมๆกบสงอำานวยความสะดวกตาง ๆ มากมาย ทำาใหชวตความเปนอยของคนไทยเกดการเปลยนแปลงไป ทำาใหเกดการขยายตวดานอาชพของคนไทยทตองอาศยเทคโนโลยเปนพนฐานการดำาเนนชวต และวธคดของคนไทย ทกอใหเกดความโลภ เบยดเบยนกน เอารดเอาเปรยบกน

นอกจากน คนไทยยงมคานยมการใฝบรโภคมากกวาการผลตเปนพนฐานมาแตเดม จงกอใหเกดสงคมวตถนยมแผกระจายไปทวประเทศตงแตสงคมชนสง หรอคนรำารวยแผขยายไปยงชนชนกลางถงสงคมชนบท ทำาใหเกดภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ เกดภาวะหนสน ภาวะการวางงาน ขยายตวออกไปอยางกวางขวางและสงผลกระทบเรองอนๆ อกนานปการ

3.4.2 ปญหาการทำาลายสภาพแวดลอม

ความจรงของชวต 102

ปญหาการทำาลายสภาพแวดลอมเปนสงทเกดขนทวโลก ทงในประเทศเสรนยมและสงคมนยม นบวาเปนภาวะวกฤตทวโลก สาเหตการเปลยนแปลงดานสภาพแวดลอม อาจสรปไดดงน

1)การบกรกเขาไปทำามาหากนของชาวบาน รวมทงผทมอำานาจและมอทธพลในระดบตาง ๆ ทงในสวนทเปนพนทปาและปาชายเลน ทำาใหเกดการทำาลายแหลงตนนำาลำาธาร ปาสงวน รวมทงอทยานแหงชาตอยางกวางขวาง

2)การปลอยของเสยจากโรงงานอตสาหกรรม รวมทงสงสกปรกจากบานเรอนของประชาชนทปลอยทงลงในแมนำาลำาคลอง ทำาใหเกดการทำาลายทรพยากร และสงแวดลอมทางนำาและอากาศ โรงงานอตสาหกรรมทอยรอบ ๆ กรงเทพฯและเมองใหญและพนทใกลเคยงปลอยกาซคารบอนไดออกไซดและซลเฟอรไดออกไซดจากปลองโรงงานเมอกาซคารบอนไดออกไซดมมากขน ทำาใหเกดผลเปนปฏกรยาเรอนกระจก (Green house effect) ทำาใหเกดเปนฉากหรอกำาแพงปองกนมใหความรอนแผรงสออกไป มผลทำาใหอณหภมของโลกรอนขน และกาซซลเฟอรไดออกไซดทำาใหสขภาพทรดโทรม

3) อปนสยและความคด ความคดแคบ ๆ และความคดตน ๆ ทำาใหเปาหมายของการคดอยทความงาย ความสะดวกสบาย ความไมร ความโลภจงกอใหเกดการทำาลายแหลงนำา การบกรกทำาลายปา เปนตนกำาเนดปญหาขน

3.4.3 การดำาเนนชวตและวฒนธรรมถกทำาลายสงคมไทยสมยกอนเปนสงคมของหมบานเกษตรกรรมขนาดเลก

เปนสงคมทพงพาอาศยธรรมชาตเปนหลก จงมความเคารพธรรมชาต การทำามาหากน โดยทวถชวตประจำาวนตองพงพาอาศยผนดน แมนำา ฝนฟา ความผกพนตอธรรมชาตใหเกดความรก ความหวงแหน จงใหเกดมแมพระธรณ แมพระคงคา แมพระโพสพ พญาแถนเจาปา ซงเปนสญลกษณของผใหทกสงทกอยางแกคนในชมชน และคนไทยไดสรางความร ภมปญญาขนมาจากการสะสมประสบการณตอเนองกนมาเปนระยะเวลา

ความจรงของชวต 103

นาน วถชวตทเกยวพนกบเรองตาง ๆ เหลานทำาใหชมชน สงคม ใชชวตรวมกนดวยความรก ใหความนบถอกน เออเฟ อเผอแผกน โดยมคนสงวยทำาหนาทเปนตวเชอมโยงความสมพนธและไมมการสะสมวตถขาวของหรอความรำารวยทเกดจากการเบยดเบยนสงคมและสภาพแวดลอม เมอใดทมความขดแยงเกดขน กจะไดรบการจดการตามวถชวตแบบชาวบาน สงคมของคนไทยในสมยกอน จงเปนสงคมทเป ยมไปดวยความรกและมตรไมตร

อทธพลจากตางประเทศ ทำาใหเกดการเปลยนแปลงจากสงคมเกษตรกรรม เปนสงคมอตสาหกรรม และการหลงไหลของวตถ ทำาใหคนไทยเปลยนวถชวตจาก การทำามาหากน “ ” เปน การทำามาหาเงน“ ” เพอจะไดมอำานาจในการครอบครองวตถ คนจงตองละทงถนกำาเนดของตนเดนทางเขาไปแสวงโชคในเมองใหญ ผลทตามมากคอผสงวย และผเยาวตองถกทอดทงใหอยกบบาน ทำาใหเกดความวาเหว ภมปญญาของทองถนซงเคยมอยมากมายในชมชน กคอย ๆ หมดความสำาคญลงเนองจากการมการนำาเทคโนโลยสมยใหมเขามาใชสนองความโลภ และความตองการทางดานวตถแทนทการสรางกระบวนการเรยนร และกระบวนการสรางจตสำานกอยางมสวนรวมของชมชนตามแบบของภมปญญาทองถน

การสญเสยภมปญญาทองถน จงเปนการสญเสยสวนทเปนจตวญญาณของชมชน จงนำาไปสการสญเสยเรองอนๆ อกมากมาย เชน การสญเสยวฒนธรรมอนดงามของชมชน สญความมนใจในการพงตนเอง นำาไปสการทำาลายทรพยากรอนเปนพนฐานของการผลต เชน ทำาลายดน ทำาลายปาไม ทำาลายตนนำา ลำาธาร ทำาลายสภาพแวดลอม ชวตทเคยอบอนดวยความรก สงคมทเคยเปนปกแผนมพลงอยางเขมแขง บดน เกดการลมสลาย (Social Disintegration) มาเปนสงคมแบบตวใครตวมน ทงถนฐานไปทำามาหากนในเมองใหญ ทำาใหเกดปญหาตาง ๆ ทางสงคมตามมาอกมากมาย และอาจจะรนแรงขนเปนวกฤตการณทางสงคมไทยในอนาคต

3.4.4 ปญหาทางดานการศกษา

ความจรงของชวต 104

การศกษาของไทยแตกอน เดกไทยไดศกษาวชาชพตาง ๆ จากพอแม จากสงคมและจากวด เดกไดเรยนรวฒนธรรมจากกนอย การประพฤตปฏบตตนโดยตลอดตงแตวยทารกจนกระทงเจรญเตบโตเปนหนมเปนสาว พอ แม ลกตองอยดวยกน ทำางานดวยกน มเวลาใชชวตรวมกน จงเปนการศกษาโดยธรรมชาตเพอสบตออาชพจากครอบครวชมชน และธรรมชาตแวดลอม

ใน พ.ศ. 2541 ประเทศไทยเรมการศกษาแผนใหม ไดแยกเดกออกมาจากระบบชวตและธรรมชาต มาอยในหองเรยนเพอ เรยน“หนงสอ” ทำาใหเยาวชนไมมความสามารถในเรองอาชพ ไมเขาใจชวตและสงคม ยงศกษามากขนกยงแยกตวไปจากสงคม ระบบการศกษาแผนใหมไมสงเสรมใหคนทำางานเปน คดเปน มคณธรรม จรยธรรมอยางทควรจะเปน ไมเขาใจชวต ทำาใหคนเปลยนเปนคนหวสง หยบหยง ดถกการทำางานหนก ซงเปนผลจากการเปลยนแปลงคานยมทางการศกษา เพอใหเปนเจาคนนายคน การศกษายงไมพฒนาศกยภาพของความเปนมนษย และเปนไปเพอคนในสงคมเขามามสวนรวมในการจดการศกษาและกระบวนการเรยนการสอน

ปญหาดานการศกษาจากพระบรมราโชวาท ตงแต พ.ศ.2512 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวกทรงเหนปญหา อนเกดจากการจดการศกษาแลวทรงกลาววา พลเมองบางสวนเสอมทรามลงเหตตองมาจากการศกษาดวยอยางแนนอนและเมอวนท 3 ตลาคม 2532 ทรงมพระราชดำารส ในพธทลเกลาถวายปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกดของมหาวทยาลยรามคำาแหง มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลยศลปากร ฯลฯ ณ ศาลาดสดาลย ความวา

“มหาวทยาลยมงจะสอนนกศกษาใหเปนคนเกง เชน ในดานวชาการ ความคดรเรม ความกลาหาญ ในความกระตอรอรนทจะกาวหนา การสอนคนใหเกงนดจะเหนวาด แตถามองใหถถวนแลว อาจจะทำาใหเกดบกพรองในตวบคคลไดไมนอยทสำาคญ ” ปญหาทางดานการศกษาเราสามารถสรปไดวา มความบกพรองดงตอไปน คอ

1. บกพรองในความคดพจารณาทรอบคอบ และกวางไกล

ความจรงของชวต 105

2. บกพรองในความนบถอและเกรงใจผอนเพราะถอวาเปนเลศ เปนเหตใหเยอหยงมองขามความสำาคญของบคคลอนและมกกอใหเกดความขดแยงทำาลายไมตรภาพตลอดจนความสามคคระหวางกน

3. บกพรองในความมธยสถพอเหมาะพอด ในการกระทำาทงปวง เพราะมงหนาแตทำาตวใหเดนใหกาวหนา เปนเหตใหเหนแกตวเอารดเอาเปรยบ

4. บกพรองในจรยธรรมความรจกผดชอบชวด เพราะมงแตจะแสวงหาประโยชนเฉพาะตวใหเพมพนขน เปนเหตใหทำาความผด ความชวทจรตไดโดยไมรสกสะดงสะเทอน

จากพระราชดำารสของในหลวงรวมความไดวาการศกษามสวนใหพลเมองเสอมทรามลง เพราะใหการศกษากนดวยความเรงรอนและมงใหแกนเชงวชาการกจะทำาใหบกพรองผดพลาดในเชงจรยธรรม

สรปวา คณภาพของประชากรทดอยอยทกวนน คอ เสอมทรามทงความประพฤตและจตใจเหตหนง ทสำาคญคอ การจดการศกษาทเรงรอน ถายทอดแตความรเชงวชาการ โดยขาดกระบวนการคณธรรม เปนการศกษาเสรมเรา ปลกกระตนความโลภใหมโอกาสมเครองมอใชสนองความโลภไดสะดวกมากขน ถอเปนความผดพลาดของการจดการศกษา เพราะไมสามารถพฒนามนษยไดตามเปาหมายของการศกษา การศกษาทลมเหลวสงผลเปนความเสยหายของประเทศชาต เพราะประเทศชาตกจะประกอบดวยประชากรทเสอมทรามอยในสงคมใด ตำาแหนงหนาทการงานใด กอความเสอมทรามตอหนาท การงาน วงการนน เปนแบบอยางและแผขยายความเสอมทรามออกไปในสงคม และสงตอไปสชนรนตอๆ ไป การศกษาทผดพลาดจงเปนการทำาลายตน

3.4.5 ปญหาทเกดขนกบระบบเศรษฐกจอาชพเกษตรกรรมเปนระบบเศรษฐกจแบบพงตนเอง มเปาหมาย

ทำาเพออยเพอกนหรอทเรยกวา ทำามาหากน“ ” โดยไมมงทำาเพอขายหรอ ทำามาหาเงน“ ” แตเมอสงคมไทยเปลยนมาเปนระบบเศรษฐกจแบบตะวนตกหรอเศรษฐกจแบบใหม ซงเปนการทำาเพอขาย จงทำาใหเกดการเปลยนแปลงแบบแผนของเกษตรกรรม และปญหาหลาย

ความจรงของชวต 106

อยางตามมาทางภาคเกษตรกรรม จากวกฤตทางเศรษฐกจเมอ พ.ศ. 2540 เปนปญหาเศรษฐกจทมสาเหตมาจากความเหลอมลำาความไมสมดลในกระบวนการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมอนยาวนานกวา 40 ป โดยรฐใหความสำาคญดานการพฒนาอตสาหกรรมมากกวาเกษตรกรรม หรอในสวนของเมองมากกวาชนบท ทำาใหเกดความแตกตางรายไดระหวางเมองกบชนบท ทำาใหเกดการเคลอนยายแรงงานจากภาคเกษตรกรรมมาเปนอตสาหกรรม

นอกจากน ความผดพลาดในการดำาเนนนโยบายดานการเงนผดพลาด คอเมอมการใชมาตรการหลก 3 ประการในการดงเงนเขาประเทศ คอรกษานโยบายอตราแลกเปลยนคงทหรอนโยบายคงคา เงนบาท นโยบายดงอตราดอกเบยใหสงและนโยบายเปดเสรทางการเงนเพอใหเดนทางเขาออกโดยเสร นโยบายนไมมมาตรการควบคมดแลอยางเพยงพอทำาใหเกดการกยมลงทนอยางมเงอนงำา มการใชจายอยางฟมเฟอยในทกๆ ภาคเศรษฐกจ ทำาใหเกดการเฟอของราคาและมลคาของทกๆ อยาง เชน ราคาหน ทดนตกรามบานชอง เงนเดอน สนคาอปโภคและบรการชนสง ราคาและมลคาพงพรวดอยางไมเคยปรากฏมากอน จงเรยกปรากฏการณนวา เศรษฐกจฟองสบ“ ” ทำาใหประเทศไทยตกอยในภาวะหนสน เงนทนสำารองระหวางประเทศซงอยในความดแลของธนาคารแหงระเทศไทยนอยกวาสภาพทปรากฏมาอยมาก คาเงนบาทไดลดตำากวาสภาพทปรากฏมาอยมาก จงเปนการเปดโอกาสใหนกคาเงนตางชาตไดเขาโจมตคาเงนบาท ทำาใหประเทศไทยตองสญเสยเงนทนสำารองไปอกจำานวนมาก ประเทศไทยกไมสามารถปกปองคาของเงนบาทไวไดตองกเงนจากกองทนแลกเปลยน 1 ดอลลาร ตอ 40 บาท เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2541) ขณะเดยวกนกเกดการสญเสยความไววางใจจากเจาหนตางประเทศและนกลงทนตางชาตลดการลงทน จงสงผลกระทบตอเศรษฐกจไทยอยางมหาศาล ปญหาเศรษฐกจในภาคเกษตรกรรม กเกดวกฤตการณแบบตะวนตกทมการกระตนใหเกดกเลส และความโลภทงสน จนนกวชาการบางคนเรยกเหตการณครงนวาเปนการเสยกรงครงท 3

ความจรงของชวต 107

3.4.6 ปญหาการขาดเสถยรภาพในสงคมน.พ.ประเวศ วะส (2536 : 22-23) กลาวถงระบบของสงคม

ไทยในสมยโบราณวา ครอบครวและชมชนมอำานาจมาก ทกคนรจกกนทงหมด รวาใครเปนใคร ใครทำาอะไรซงรจกกนทงหมดในครอบครวและในชมชน วดกเปนสวนหนงของชมชน ครอบครวชมชนและบคคลมการตรวจสอบซงกนและกนได จงทำาใหบคคลในสงคมอยรวมกนดวยความสข

ประเทศไทยไดชอวามการปกครองในระบอบประชาธปไตยแตอำานาจอธปไตยมไดเปนของประชาชนอยางแทจรง เพราะกลมธรกจเอกชนทมฐานะรำารวยมหาศาลไดเขามอำานาจบทบาททางการเมองแทนประชาชน ประกอบกบระบบของรฐเปนระบบรวมศนยอำานาจ ทำาใหเกดการใชอำานาจเพอผลประโยชน กอใหเกดความเสอมทางศลธรรมแกประเทศชาตบานเมองอยางไมเคยเกดขนมากอน นบเปนการเปลยนแปลงโครงสรางอำานาจในสงคม ทำาใหอำานาจของสถาบนครอบครวและสถาบนชมชนลดลง โดยอำานาจรฐ (รฐานภาพ) กบอำานาจเงน (ธนานภาพ) เขามามอำานาจแทนททำาใหเกดการเปลยนแปลงและมความขดแยงในสงคมมากขน เพราะไมสมดลกนระหวางการเมอง รฐธรกจเอกชนและประชาชน

ก ข

ภาพทง 2 แสดงถงโครงสรางอำานาจของสงคมในปจจบนทไมสมดล หรอขาดเสถยรภาพ และเปนตนเหตของความขดแยงและความรนแรง (ก) จะตองเปลยนเปนสงคมทสมดลหรอมเสถยรภาพหรอ

ความจรงของชวต 108

ธรกจเอกชน

รฐ

การเมอง

ธรกจเอกช

น การเมอง

ประชาชน

รฐประชาชน

สงคมทมความสรางสรรค (ข) จากประเวศ วะส 2533 : 6-7 ทมา : ความจรงของชวต : 122

โครงสรางของสงคมในปจจบน(ภาพ ก) แตเดมภาครฐเปนผมอำานาจเบดเสรจและเปนผใชอำานาจทางการเมอง แตหลงจากนนภาคธรกจเอกชนเตบโตและมอำานาจมากกำาลงเขาไปใชอำานาจทางการเมองแทนภาครฐ สวนภาคประชาชนนนไมมอำานาจหรอมสทธมเสยงอะไร เมอภาคธรกจเอกชนมเงนมหาศาลกสามารถสรางระบบธนาธปไตยขนมาแทน

สภาพทเกดขนในสงคม กคอ แมประชาชนจะออกเสยงเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย ผทไดรบการเลอกตงกไมไดเปนตวแทนของราษฎรทเขาใจเหนใจและปกปองสทธประโยชนแตจะเปนตวแทนของธรกจเอกชน รกษาผลประโยชนใหกบกลมธรกจเอกชนสงคมทไมความสมดลลกษณะน กอใหเกดปญหาในดานตางๆ เชน ความรนแรง ความยากจน อาชญากรรม ความขดแยงตาง ๆ ตลอดจนการทำาลายสภาพแวดลอม และทำาลายศลธรรม

อำานาจรฐและอำานาจเงนมลกษณะรวมศนยทรนแรงมาก จงดงดดกจกรรมตางๆ ทางสงคมเขาหาอำานาจทรวมศนย อนไดแก เศรษฐกจ การเมอง การศกษา ศาสนา วฒนธรรม ขอมลขายสาร การใชทรพยากรและกระบวนการยตธรรม กจกรรมทางสงคมเหลานควรเปนไปอยางถกตองและเปนประโยชนตอสงคมทงหมด สภาพทอำานาจในสงคมไมสมดล กลาวคออำานาจรฐและอำานาจเงน เงนมอำานาจเหนอสงคม กจกรรมตาง ๆดงกลาวจงถกดดเขาหาอำานาจทรวมศนย ไมสามารถจะสรางความถกตองใหกบสงคมไดอกตอไป ความเสอมทางศลธรรมจงเกดขน

3.5 สภาพสงคมไทยในยคสงคมขอมลขาวสารสงคมโลกปจจบนเปนสงคมขอมล หมายถง การแพรกระจาย

ขาวสารหรอการตดตอ สอสารตาง ๆ เปนไปอยางรวดเรว แมอยในสถานทหางไกลกน โดยเฉพาะการตดตอสอสารผานเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) ลกษณะของสงคมขาวสารขอมลนน กอใหเกดการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมอยาง

ความจรงของชวต 109

รวดเรว เพราะการตดตอสอสารทนเหตการณ มผลกระทบตอคานยมการบรโภคขาวสารขอมลในยคปจจบนผมความรจากขาวสารขอมลทมปรมาณมาก ทนสมย และเหมาะสม เปนผมโอกาสมากกวาในการแขงขน ทางธรกจและการดำารงชวตในสงคม อยางไรกตาม การบรโภคขาวสารขอมลอยางเกนความจำาเปน อาจนำามาซงภาวะ ขอมลลนสมอง ซง“ ”สรางความเครยดถงขนความผดปกตทางจตใจได

ยคสงคมขอมลขาวสารหรอยคโลกาภวตนเปนยคทเครองมอทใชในการสอสารมการพฒนาอยางรวดเรว และมประสทธภาพสง หากใครไดครอบครองเทคโนโลยสารสนเทศมากเพยงใด ยอมไดเปรยบในทางสงคมสงกวาพวกททครอบครองสงเหลานในสดสวนทนอยกวา คนโดยทวไปเชอวาสงครามรปแบบใหมในโลกทจะเกดขนปจจบน และอนาคตทมสวนนากลวเชนเดยวกบสงครามใหญๆ ทผานมาคอ สงครามทเกดจากการใชเทคโนโลยสารสนเทศนนเอง

3.5.1 ความเปนมาของสงคมยคขาวสารการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมปจจบน เปนการ

เปลยนแปลงจากยคอตสาหกรรมมาเปนยคขอมลทเรยกวายคโลกาภวตน

คำาวา โลกาภวตน“ ” เปนศพทบญญตมาจากศพทภาษาองกฤษวา “Globalization” โลกาภวฒน มาจากคำาวา โลก“ ” กบ อภวตน“ ” ซงมความหมายวา การแผถงกนทวโลก“ ” หรอ การแพรหลายทว“โลก ซงมความหมายวาการทเทคโนโลยทางดานสอสารเจรญกาวหนา ”ทำาใหการรบรขาวสารสามารถแผถงกนทวโลก อลวน ทอฟเฟเลอร (Alvin Joffeler) ไดแตงหนงสอคลนลกท 3 (The Third Wave) ขนเมอ พ.ศ. 2523 กลาวถงการเปลยนแปลงอารยธรรมของโลกเปรยบคลนยกษจำานวน 3 ลก เกดขนในระยะเวลาทตางกน คอ

การเกดขนของคลนลกแรก เรมตนจากการทมนษยเปลยนวถชวตจากเรรอนอยไมเปนทเปนการสรางชมชนทอยอาศย และสรางสงคมเกษตรกรรมขนมากอนเมอราวประมาณหนงหมนปเศษมาแลว

ความจรงของชวต 110

การเกดคลนลกทสองเกดขนแมอ เจมส วตต (James Watt. 1736-1819) วศวกรนกประดษฐชาวสกอตแลนต ไดสรางเครองจกรไอนำาขนมาใชงานเปนเครองแรกในป พ.ศ. 2339 ทำาใหมนษยเปลยนวถชวตจากสงคมเกษตรกรรมมาเปนสงคมอตสาหกรรม

การเกดคลนลกทสาม เรมตนจากการทสหภาพโซเวยตสงดาวเทยม สปตมก (Sputmik) ขนสอวกาศเปนครงแรกเมอป พ.ศ. 2500 ซงถอกนวาเปนจดเรมตนของการเปลยนแปลงทางอารยธรรมทสำาคญของมนษยอกครงหนง คอการเปลยนแปลงทางดานการสงขอมลขาวสาร ซงปจจบนเรากำาลงอยในยคของคลนลกทสามทเรยกวายคโลกาภวฒน หรอยคเทคโนโลยสารสนเทศหรอยคขอมลขาวสาร (Information Society)

พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต 2541 : 10-11) ไดกลาวถงสงคมไทยปจจบนไววาในประเทศไทยแรงงานสวนใหญอยในภาคเกษตรกรรมในพ.ศ. 2538 มอตราสวนแรงงานไทยดงน แรงงานรอยละ 57 อยในภาคเกษตรกรรม รอยละ 15 อยในภาคอตสาหกรรมและรอยละ 28 อยในภาคบรการ ซงรวมภาคขอมลขาวสารในสวนนดวย

เมอพจารณาจากจำานวนแรงงานภาคเกษตรกรรมทมมากเปนอนดบหนง สงคมไทยกเปนสงคมเกษตรกรรม แตรายไดสวนใหญของประเทศมาจากสนคาออกทอยในภาคอตสาหกรรมดงทเคยตงเปาหมายวาไทยจะเปนนคสคอ ประเทศอตสาหกรรมใหม กลาวไดวาสงคมไทยเปนสงคมเกษตรอตสาหกรรม แตสงคมไทยสวนหนงกอยในภาคขอมลขาวสาร สงคมไทยไดรบประโยชนจากเทคโนโลยสารสนเทศ หรอขอมลขาวสาร เนองจากสงคมไทยมคนกระจายอยทงสามภาค ดงนน วถชวต ความเชอ การประพฤตปฏบต จงนาจะอยในสภาพทคอนขางสบสน สภาพของสงคมไทยในยคสงคมขอมลขาวสารหรอสงคมยคโลกาภวตน ซงสอดคลองกบคำาวา อนจจง ในพระพทธศาสนาคอ สรรพสงทงหลาย“ ”ลวนเปลยนแปลง สงคมไทยกมการเปลยนแปลงพฒนาตวเองไปเรอย ๆ ภายใตกฎไตรลกษณ

ความจรงของชวต 111

3.5.2 ความเปนมาของสงคมโลกาภวฒน (Globalization)

ในสมยกอน สงคมทหางไกลมลกษณะแยกกนอยเปนกระจกทางวฒนธรรม ไมมการเกยวของ หรอปฏสมพนธตอกน ผลกระทบตาง ๆ จงไมมผลตอกน แตละสงคมหรอชมชนอยหางไกลกน การตดตอถงกนจงตองอาศยสงบอกเหตจากธรรมชาตบางอยางเปนสอในการสอสารจากแดนไกล เชน ในบางทองถนเมออการองผดปกตกตความวามอกามาแจงขาว เมอมลมพดวบใหญผานกงไม หรอผเสอตวใหญบนเขามาในบาน กแปลความหมายวามเหตการณบางอยางเกดขนกบบคคลทตนคนเคย เมอเกบสถตเหตการณเหลานไวหลาย ๆ ครงกคอย ๆ เปลยนความเชอและสะสมเปนวฒนธรรม

ในยคโลกาภวตนจะมการใชเทคโนโลยสมยใหมเพมมากขน เชน คอมพวเตอร เครองใชไฟฟา โทรทศน และการสอสารผานดาวเทยม โดยเฉพาะคอมพวเตอรเขามามบทบาทในการจดระบบขอมล บนทกขอมลและเผยแพรขอมลขาวสารทางธรกจ วชาการ และดานอน ๆ มการเชอมโยงถงกนทวโลก ทำาใหสงคมเปนโลกเดยวกน มผลทำาใหมนษยมโลกทศนกวางขน ทำาใหเกดการพรอมกนทวโลก จงเปนโอกาสใหมนษยไดปฏบตการเรยนร (Learning Revolution) ความเชอตาง ๆ ทลาสมยและไมมเหตผลจะคอย ๆ หายไป มนษยสามารถกำาหนดรไดวาเหตการณทเกดขน ณ จดใดจดหนงในโลกสามารถ สงผลกระทบถงคนทงโลกได มนษยทวโลกจะเกดความรสกวาทกคนคอ สวนหนงของโลก (We are the world) มใชประชากรของชมชนหรอของรฐเทานน แตเปนประชากรของโลกดวย

3.5.3 ความเปลยนแปลงในสงคมในยคโลกาภวตน การเปลยนแปลงในยคโลกาภวตน มการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว มนษยในสงคมใหมจะตองมการปรบตวใหม ซงอาจมปญหาไมสามารถปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของโลกสมยใหมไดทำาใหมนษยเกดความเครยดอาจจะสรางปญหาหรอกอใหเกดความรนแรงขนเมอใดกได

ความจรงของชวต 112

สงคมสมยใหมมการหลงไหลเขามาของวฒนธรรม ตนแบบทางวฒนธรรม(Modeling) ทผานสอตางๆ เขามา สวนใหญมาจากทวปยโรป อเมรกา กลมชนทสามารถรบสอตาง ๆ ได ทำาใหเกดการรบวฒนธรรมทางดานการแตงกาย การแสดง วฒนธรรมดานศลปะ ดนตร นนทนาการ และดานบนเทงตาง ๆ ตลอดจนความสมพนธระหวางเพศและวธการดำาเนนชวต ดงนนวยรนและเยาวชนจงเปนผเรมตนทำาใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบของวฒนธรรมในสงคมยคใหม

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจทถงจดวกฤต เปดชองทางใหชาวตางชาตเขามาทำามาหากนและอาศยอยในประเทศไทยมากขน การอยรวมกนของคนหลายเชอชาตทำาใหสงคมเกดการเปลยนแปลงเปนสงคมใหม มวฒนธรรมในแบบผสมผสาน (Multi Cultures) การอยรวมกนในสงคมดวยดจะตองคนหาจดรวมทางวฒนธรรม (Core Cultures) ซงจะกอใหเกดความขดแยงในสงคมทวความรนแรงเพมมากขน อนเปนผลมาจากการปะทะกนระหวางวฒนธรรม อำานาจนยม กบวฒนธรรมเสรประชาธปไตย ขบวนการประชาชนระหวางประเทศ เชน ขบวนการเสรภาพ ขบวนการอนรกษธรรมชาต ฯลฯ

การเปลยนแปลงดานวฒนธรรมการเรยนร การศกษาแบบยโรปและอเมรกามอทธพลตอการจดการศกษาของประเทศไทย ตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมาอยางตอเนอง เมอสอการเรยนรเกดการพฒนาอยางรวดเรว จนสามารถสรางเครอขายเชอมโยงกนไดทวโลก แหลงความรใหญจากตะวนตกเปนแหลงความรทมความสมบรณและมความหลากหลายมากทสดกจะยงมอทธพลตอคนไทยมากยงขน ความรตาง ๆ ทงทสงคมไทยยอมรบและปฏเสธจะแพรเขามาตามระบบการสอสารสมยใหมทยากตอการควบคม และสดทายจะสงผลกระทบตอสงคมทางดานวฒนธรรมการเรยนรสงผลใหเกดการเปลยนแปลงระบบการจดการศกษา หรอมการปฏรปตามไปดวย การเรยนรในสงคมขอมลขาวสาร ผเรยนอาจจะไมมความจำาเปนตองมาเขาชนเรยน ไมตองเรยนตามอาย ตามลำาดบชน ไมตองมครสอน หรอบทบาทของครทมความสมพนธกบผเรยน คอ สายใยการเรยนรและ

ความจรงของชวต 113

สายใยวฒนธรรมแหงการชวยเหลอเกอกลกนระหวางผใหญกบเดกจะตองเปลยนเปนผอำานวยความสะดวกแทน และเดกอาจจะไมตองเรยนวชาอยางหลากหลายเหมอนสมยปจจบน แตเรยนเพอความจำาเปนเฉพาะอยางเทานน ดงนน หลกสตรในสงคม ขอมลขาวสารจะตองเปนการเรยนรตลอดชวต (A long life learning) เนองจากความร ขาวสารมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนน คนยคใหมจะตองมความสามารถในการจดการกบตวเอง (Self managing people) และจะตองสามารถคดในเชงวเคราะห (Critical thinking) เพอใชประโยชนในการเลอกขอมลขาวสารทเปนประโยชนสำาหรบตนเองและสงคม และเพอการปรบตวไดอยางมคณภาพในสงคมสมยใหม

ความเปนสากลของภาษาตางๆ โดยปกตสงคมนานาชาตไดใชภาษาองกฤษเปนภาษาสากลกนอยแลว คนไทยทวๆ ไปตางกตระหนกในคณคาของภาษาองกฤษมาโดยตลอด ในยคของขอมลขาวสารภาษาองกฤษจะยงมความสำาคญเพมมากขนอก เครองอเลคโทรนกสสวนใหญใชภาษาองกฤษเปนสอกลางในการเรยนรและกระบวนการทำางานกยงใชภาษาองกฤษเปนตวสงงานขอมลขาวสารทางโทรทศน ตลอดจนการสรางเครอขายความสมพนธในดานตาง ๆ ระหวางประเทศกยงใชภาษาองกฤษเปนสอกลาง

การขยายตวทางดานเศรษฐกจ และอตสาหกรรมของประเทศไทยไปยงตางประเทศ และการสงเสรมให ตางประเทศมาลงทนในประเทศไทย โดยเฉพาะประเทศสาธารณรฐประชาชนจนประเทศญปน กอใหเกดการแลกเปลยนบคลากรกนระหวางองคกรทางธรกจและอตสาหกรรมทำาใหเกดการเรยนรภาษาซงกนและกน โดยเฉพาะภาษาทเรมมบทบาทในโลกคอภาษาจน และภาษาญปน เปนตน

ภาษาประเทศ เพอนบานของประเทศไทยจะมความสมพนธเพมมากขน เพราะประเทศเพอนบาน เชน ประเทศเมยนมา ลาว เขมร มาเลเซย มพรมแดนตดตอกบประเทศไทยจงมการตดตอเลอนไหล ระหวางบคคลในกลมอาเซยนดวยกนมากขน และความสมพนธทดตอกนอาจพฒนาไป

ความจรงของชวต 114

ถงขนบานพเมองนองกน และใชเงนตราสกลเดยวกน เหมอนกบทกลมประเทศยโรปปฏบตกนอยในขณะน

การเปลยนแปลงวธคดและการควบคมทางสงคม วธการคดของคนไทยเปนแบบเกาคอ คดใกล คดแคบ และคดตน โดยมศนยกลางการคดเพอตนเอง ทำาใหการคดและการกระทำาอยในขอบเขตจำากด วสยทศนของคนไทยจงแคบ และยดตดอยกบตวเองรายการโทรทศนและธรกจโฆษณาทมการควบคมในขอบเขตจำากดเปนตวกระตน และชกนำาใหเกดพฤตกรรมการบรโภคในสงคมอยางกวางขวาง มการเลยนแบบคนทร ำารวยและมอำานาจในสงคม ป 2540 ดงกลาวแลว การเปลยนวธคดตองอาศยการปฏรปการศกษาและใชกระบวนการการคดตามหลกพระพทธศาสนา

การเปลยนแปลงในระบบการเมองการปกครองในยคสงคมขาวสาร เทคโนโลยทางดานการสอสารจะเปนเครองมอในการควบคมพฤตกรรมของนกการเมอง สอมวลชน เชน โทรทศน หนงสอพมพ จะมสวนชวยในการตรวจสอบกลม และองคกรทางสงคมจะสงเสรมการทำางานของสอมวลชน ทำาใหบทบาทของนกการเมองถกตองยงขน

รฐธรรมนญฉบบปจจบน สงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองมากยงขน คอมการเปลยนแปลงรปแบบประชาธปไตยแบบมผแทนราษฎร ปรบเปลยนมาเปนประชาธปไตยแบบมสวนรวม ประชาชนรเรมเสนอกฎหมายตางๆ รเรมกระบวนการถอดถอนผดำารงตำาแหนงสาธารณะ ฝายการเมอง ฝายประจำา รวมทงบคลากร ซงจะทำาใหการปฏบตงานสาธารณะจะมความโปรงใสมากขน

ประชาชนจะเรยกรอง ใหมการกระจายอำานาจในการปกครองทองถนมากขนมการกระจายความสมบรณกระจายทรพยากร และใหความสำาคญในการสรางผลประโยชนรวมกน ประชาธปไตยใหมจะปรบแนวคดจากเศรษฐกจแบบแขงขนเสร มาเปนแบบเศรษฐกจการตลาดทมงประโยชนสวนรวม ๆ (Social Marketing Economy) โดยไมถอวาเปนการแทรกแซงของรฐ แตถอวาเปนการอดหนนจนเจอซงกนและกน (Subsidization) ธระกจอตสาหกรรมตองพยายามสรางงานพฒนาฝมอแรงงานปรบปรงคณภาพสนคา โดยทตองอาศยความรวมมอจาก

ความจรงของชวต 115

ทกฝาย และลกจางจะมสวนรวมในการบรหารและเปนเจาของธรกจมากขน

การปฏรปการศกษาเยาวชนจะไดรบการปลกฝงเรองกระบวนการคดใหม ทำาใหคดถกตอง คดกวาง คดไกล และคดลกและเปลยนความคดจากยดถอตนเองเปนศนยกลางเปนการคดโดยมศนยกลางอยทสภาพแวดลอมและสงคม

กระบวนการคดตามหลกพระพทธศาสนา เชน โยนโสมนสการ(Good Internal Factor) ซงมเปาหมายอยทสงเสรมใหคนมความคดทเปนอสระและมอำานาจเหนอกเลส เปนการสงเสรมสงคมใหเกดความเขมแขง เปนการขยายกรอบของความคดใหกวางขวางออกไป มความคดถกตองทำาใหมองเหนคณคาแท คณคาแทของสงตาง ๆ ประกอบกบการตระหนกถงความเสยหายทางเศรษฐกจทเกดขน โยนโสมนสการเปนตวหยดความจำาเปนไวทความพอดจรงๆ มความเฉลยวฉลาดในการเลอกบรโภคขอมลขาวสารสามารถควบคมตนเองได เปนการขยายขอบเขตของสตมยปญญา และจนตยมปญญาใหกวางออกไป

วธและการควบคมทางสงคมจะประสบผลตามความมงหมาย จะตองมกฎหมายควบคมสอทางโทรทศนและทางธรกจทงหลาย กฎหมายควบคมสภาพแวดลอมและสงคมตองเกดขน ซงการควบคมภายใน และการควบคมภายนอกจะชวยสงเสรมใหบคคลในสงคมเปลยนความคด และพฤตกรรมตางๆ ใหมเปนบรโภคนอย มกนอย สนโดษและอนรกษนยม

การเปลยนแปลงดานความยตธรรม และการตดสนคด ความคดดานนจะตองเปลยนไปสหลกของความชอบธรรมมากกวาความถกตองตามตวบทกฎหมาย ความยตธรรมม 3 แบบ คอความยตธรรมทมการกระจายอยางทวถง (Distributive) ความยตธรรมทมงแกไขความไมชอบธรรม (Corrective) และความยตธรรมทถกตองตามกระบวนการ (Procedural) ความยตธรรมทง 2 สวนจะตองมการดำาเนนการอยางถกตองเหมาะสม เรองการตดสนคดความจะตองเปลยนไปจากเดม เชน โทษปรบตองคำานงถงสดสวนรายไดของผถกปรบ โทษจำาคกตอง

ความจรงของชวต 116

เปลยนเปนการใหบรการทางสงคม เจาหนาทของรฐตองมไวเพอบรการประชนชนมากกวาจบผดและเอาโทษประชาชน

ทกครงทมการเปลยนแปลงใดๆ เกดขนในสงคม ยอมกอใหเกดผลกระทบมากบางนอยบางกบบคคลในสงคม ดงนน ผลกระทบจงเปนเรองใหญ จำาเปนตองมการเตรยมการตงรบการเปลยนแปลงอยางมสต ใชปญญาจากหลายฝายและจะตองมการวางแผนแกปญหาสงคมอยางมระบบถกตองและสขม สงคมจะไดรบประโยชนจากการเปลยนแปลงอยางสมบรณ

3.5.4 การดำาเนนชวตและปญหาสงคมไทยปจจบนสงคมไทยซงเปนสมาชกของสงคมโลก ในยคปจจบนกตกอยใน

กระแสการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรมอยางรวดเรวเชนเดยวกบสงคมอน ๆ หากมองดวยความเปนกลางสภาพของสงคมภายใตความเปลยนแปลงอยางรวดเรว มทงสงทดและไมดในตวเอง แตเปนทยอมรบกนวาในปจจบนสงคมตางๆ สวนหนงอยในภาวะแงลบหรอสภาวะอนไมพงปรารถนาซงเรยกวาเปนสงคมทปญหา หรอ ปญหาสงคม “ ” (Social Problem)

ปญหาสงคมไทยปจจบนการเปลยนแปลงทางสงคม และวฒนธรรมไทยในระยะ 50 ปหลง

ทงดานสงคมการปกครอง การศกษา เศรษฐกจ และเทคโนโลย ลวนมผลกระทบตอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมและคานยมของไทย ซงกลาวไดวาผลกระทบของการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทำาใหเกดการปรบตวไมทนกนทางวฒนธรรม (Cultural Lag) และมาซงปญหาตาง ๆ ของสงคม

ปญหาสงคมไทยในดานตาง ๆ ไดแก ปญหาการหยาราง ปญหาวยรน ปญหาผสงอาย ปญหาฆาตวตาย ปญหาอาชญากรรม ปญหายาเสพตด ปญหาโสเภณ เปนตน แตละปญหาสะทอนสภาพของสงคมไทยไดโดยสรปดงน

1. ปญหาทเกยวกบครอบครว

ความจรงของชวต 117

1.1 ปญหาการหยาราง การหยาราง (Divorce) หมายถงการสนสดของชวตแตงงานของคสมรส การหยารางเปนปญหาทงตอคสมรสและลก ปญหาของคสมรสทหยาราง ไดแก การถกตำาหน หรอการไมยอมรบจากสงคม เพอนรวมงาน ญาตพนอง เพราะมองวาขาดความอดทน ไมรจกการปรบตว ไมรจกความยดหยน (Flexibility) หรอความอะลมอลวย ปญหาดานเศรษฐกจคอการตองแยกครอบครวตองมคาใชจาย เชน คาทพก คาอาหารเพมขน บางครงคสมรสไมมงานทำากตกเปนภาระทางเศรษฐกจของสงคมอกดานหนงดวย ปญหาดานการปรบสภาพการดำาเนนชวต ความเหงาและความทกขใจการหยารางยอมทำาใหวถการดำาเนนชวตเปลยนแปลงจากทเคยมคสมรสเคยมคคดมเพอนรวมตดสนใจ ตองเหลอแตตนเองตดสนใจคนเดยว นำามาซงความเครยด ความเหงาวาเหว และความทกขใจ สวนปญหาสำาหรบเดก ไดแก เดกอาจกลายเปนผมปญหาอนๆ ตอสงคม เชน เปนเดกเกเร ตดยาเสพตด โสเภณ อาชญากร ฯลฯ นอกจากน แมวาเดกจะสามารถเตบโตเปนผสมาชกทอยไดในสงคมกตาม ในแงจตวทยาผทเตบโตจากครอบครวทพอแมหยาราง จะเปนผทมแนวโนมการตดสนปญหาตาง ๆ ดวยความรนแรง

1.2 ปญหาเดกวยรน ชวงชวตวยรนคอ ชวงชวตแหงการเปลยนแปลงทสำาคญยง วยรนเปนวยแหงความแปลกแยก (Alienation) ระหวางความเปนเดกกบความเปนผใหญ เดกวยรนตองการบรโภคประสบการณแบบผใหญ ตองการเรยนรชวตแบบผใหญ ตองการใหผอนยอมรบความเปนผใหญ ของตนเอง สรระของวยรนคอวยเจรญพนธ ซงเปนการยนยนถงการสนสดของวยเดก หากแมวาวยรนจะมความพรอมทางกายเทาเทยมผใหญ แตภาวะทางประสบการณในการดำาเนนชวต และการคดยงมขอจำากดอย ดงนน การตดสนใจของวยรนจงมแนวโนมทจะผดพลาดไดงายเนองจากยงขาดประสบการณตอ การ“มชวตอยในสงคม องคประกอบสำาคญของปญหาคอ เพอน เดกวย” “ ”รนมกมพฤตกรรมเขากลมกบเพอนและมแนวโนมทจะเชอเพอน หรอเพอนมอทธพลทางความคดมากกวาพอแมและครอาจารย

ความจรงของชวต 118

ปญหาของเดกวยรน ไดแกปญหาการหนโรงเรยน การมวสมเสพยาเสพตดการยกพวกทำารายรางกาย ฯลฯ ผลกระทบจากปญหาวยรน คอครอบครวตองรบผดชอบเพมขน อาจตองเสยทงเวลา และทรพยสนเพอแกปญหาของเดก เดกบางคนอาจถงขนสญเสยอนาคตทจะเตบโตเปนผใหญทดในสงคม และนำามาซงภาระและปญหาอน ๆ ทงทางสงคมและเศรษฐกจ

1.3 ปญหาผสงอาย ปญหาของผสงอายสวนมากคอปญหาความเสอมโทรมของรางกายและจตใจ รางกายนนเสอมโทรมตามธรรมชาต สวนมากมกมปญหาเกยวกบความเจบปวย สวนปญหาจตใจอาจเกดจากหลายทาง เชน ความรสกดอยคณคาเนองจากความวางจากการทำางาน (เกษยณอายหรอทำางานไมไหว) ลกหลานไมดแล ความเงยบเหงา เปนตน ผลจากปญหาของผสงอายไดแก ปญหาในการดแลทงผสงอายทวไปและผสงอายทเจบปวย ซงหากไมมลกหลานดแล กกลายเปนปญหาภาระของสงคม

2. ปญหาทเกยวของกบเศรษฐกจ ไดแก2.1 ปญหาคอรรปชน การคอรรปชน (Corruption) หมาย

ถง การทจรตในหนาทการงานเพอใหไดมาซงผลประโยชนแกตนเองหรอพวกพอง โดยมชอบดวยกฎหมายหรอศลธรรม คำาศพทภาษาไทย ทใกลเคยงกบคำาวาคอรรปชน คอ ฉอราษฎรบงหลวง การคอรรปชนทเปน“ ”ปญหาทางสงคมอยางเหนไดชดเจน ไดแก การคอรรปชนในระบบราชการ เชน การรบสนบน การใชเวลาและทรพยสนของรฐ เพอประโยชนสวนตว การคอรรปชนทางเศรษฐกจ เชน การทนกการเมองใชอำานาจอยางไมชอบธรรม และการซอเสยงในการเลอกตง เปนตน

ปญหาการคอรรปชนในสงคมไทย ทเหนไดชดเจนและมผลกระทบโดยตรงตอประชาชนทวไป อยางกวางขวางคอปญหาเรองสนบท หรอคานำารอนนำาชาหรอเงนใตโตะ ซงหมายถงการใชทรพยสน หรอสนบนใหแกขาราชการเพอใหการตดตองานตางๆ กบทางราชการ ไดรบการอำานวยความสะดวกเปนกรณพเศษ เชนทำาใหการตดตอเสรจสนในเวลารวดเรวขน

ความจรงของชวต 119

การคอรรปชนทมกระทบตอรฐและประเทศชาตสวนรวม คอปญหาเกยวกบการรบสนบนในการจดซอจดจางหรอทเรยกวาการรบคาคอมมสชน

การคอรรปชนนำามาซงผลเสยตางๆ ไดแก ขาดความไววางใจจากตางประเทศ ประเทศตาง ๆ ไมตองการตดตอทงทางการเมองและเศรษฐกจกบประเทศทเตมไปดวยการคอรรปชน เมอขาดการตดตอกบตางประเทศ โอกาสทจะพฒนาเศรษฐกจและสงคมกลดลง การคอรรปชนในระบบราชการ นำามาซงผลกระทบตอการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน หรอประโยชนอนประชาชนพงไดจากรฐ แตถกเบยดบงไปจากงบประมาณแผนดนดวยการคอรรปชน นอกจากนการคอรรปชนยงเปน ภาพสะทอนของคณธรรมและ จรยธรรมของสงคมอกดวย

2.2 ปญหาโสเภณ คำาวา โสเภณ มความหมายตามรากศพทวา หญงงาม สวนความหมายทใชในปจจบนหมายถง หญงผคาประเวณ “ ”

หรอใหบรการทางเพศ คำาวาโสเภณตดมาจากคำาวา นครโสเภณ“ ” แปลวา หญงงามแหงเมอง(หรอหญงงามเมอง) อยางไรกตาม ในสงคมปจจบนมการคาประเวณโดย ผชายเปนผใหบรการทางเพศ เรยกวาโสเภณชาย ดงนน คำาวาโสเภณทใชในปจจบนจงมไดมความหมายตามรากศพทซงหมายถงเฉพาะเพศหญงเทานนแตใชในความหมายโดยรวมถงเรองเกยวกบการคาประเวณ หรอผใหบรการทางเพศ ในทนคงกลาวถงปญหาตามขอมลทนกวชาการไดศกษาไว คอกลาวถงหญงผใหบรการทางเพศมากกวาชายใหบรการ

ปญหาการคาประเวณเปนปญหาทมการถกเถยงวาเปนปญหาสงคม หรอไมเคยมผเสนอวาการคาประเวณเปนกจกรรมทมมาแตโบราณ มวตถประสงคเพอลดปญหาชสาว และการคาประเวณไมนาจะสรางปญหาใด ๆ มการกลาวดวยวาเปนอาชพทชวยแกปญหาสงคมไดอกทางหนงดวย แมในสงคมไทยเองกเคยมการถกเถยงกนเมอไมนานมาน วาในเมอไมสามารถแกปญหาโสเภณได กนาจะอนญาตใหมการประกอบอาชพโสเภณไดอยางถกตองตามกฎหมาย ปญหาเกยวกบเรองนเกยวของกบเรองของสทธสวนบคคล เนองจากผประกอบการคาประเวณ นน สวนหนงมาจากการถกบงคบหรอการหลอกลวง แตกม

ความจรงของชวต 120

อยไมนอยทสมครใจจะประกอบอาชพนดวยตนเองอาจเพราะเหนเปนเรองธรรมดา เรองธรรมชาต

อยางไรกตาม ในสงคมไทยปจจบน หญงโสเภณสวนมากอยในสภาพทถกบงคบมากกวาสมครใจ สภาพบงคบนนสวนมากมาจากความยากจนของครอบครว พอแมไมสามารถใหเรยนหนงสอเพอประกอบอาชพไดเมอหมดสนหนทาง กจำาเปนตองยนยอมใหลกไปประกอบอาชพดงกลาวในเรองน เคยมกรณตวอยางหนงวา เจาของรานอาหารกบลกคาประจำาในรานอาหารแหงหนงสนทนากน โดยกลาวถงพนกงานเสรฟสาวคนหนงเปนทำานองวามาจากตางจงหวดทหางไกล พดภาษากนแทบไมรเรอง ทำางานกไมด สอนยาก จงคดจะสงกลบ แตพอแมของเดกไมยอมรบคน บอกแตวาขอเงนหาพนบาทกจะยกให จะเอาไปทำาอะไรกแลวแต เปนภาพสะทอนของสภาพบงคบจากสภาวะเศรษฐกจของครอบครว นอกจากนสภาพทหญงคาประเวณถกบงคบอยางชดเจนอกประการคอ การถกหลอกมาขายและถกบงคบใหคาประเวณ

ผลกระทบจากปญหาโสเภณ ไดแก ปญหาเกยวกบจรยธรรมและศลธรรมของสงคม ปญหาเกยวกบคณคาและศกดศรของมนษย ปญหาสทธสตร ปญหาเกยวกบสขภาพโดยเฉพาะความเสยงจากกามโรค ปญหาดานเศรษฐกจคอรฐตองจดสรรงบประมาณ เพอรณรงคควบคมตอตานและปราบปราม ปญหาดานสงคมและการเมองคอภาพพจนของประเทศชาตเสอมเสย นำามาซงความเสอมเสยศกดศร ของหญงไทย เปนตน

3. ปญหาทเกยวของกบความรนแรง ไดแก3.1 ปญหาอาชญากรรม ปญหาอาชญากรรมเปนปญหาสำาคญ

โดยความหมายทวไป ปญหาอาชญากรรมมความหมายกวาง ๆ วาเปนสภาพการณทกอใหเกดผลกระทบในแงลบตอสงคม หรอนำาไปสปญหาอน ๆ ของสงคม การกระทำาความผดทจดเปนอาชญากรรมมหลายอยาง เชน การทำาใหผอนถงแกความตาย การทำารายรางกาย การปลนทรพย-ชงทรพย การวางเพลง และการกระทำาผดทางเพศ เปนตน

ความจรงของชวต 121

ผลกระทบของปญหาอาชญากรรมในสงคมจงมลกษณะกวางการกระทำาทเปนอาชญากรรมมหลายอยาง ผลกระทบทเกดขนจงมทงผลกระทบทางเศรษฐกจ สงคม คานยม และจรยธรรม

3.2 ปญหาการฆาตวตาย ปญหาการฆาตวตาย (Suicide) เปนปรากฏการณทบางคนสงสยวาไมนาเปนปญหาของสงคม เนองจากปจเจกบคคลยอมมสทธในชวต และรางกายของตนเอง การยกเลก หรอทำาลายสงทเปนของตน ยอมเปนไปตามกฎเกณฑของสทธมนษยชนดงกลาวอยางไรกตาม ในแงของศาสนาถอวาการฆาตวตายเปนการกระทำาไมถกตอง โดยเฉพาะคำาสอนของศาสนาทเปนศาสนาสากล เชน ศาสนาพทธ ศาสนาครสต และศาสนาอสลามนน เหนวาการฆาตวตายเปนการกระทำาทผดหรอเปนบาป เนองจากมเจตนาไมดในการทจะทำารายตนเอง(วภวตณหา) หรอมเจตนาทจะขดพระประสงคของพระผเปนเจา (พระองคเปนผสรางและผตดสน มนษยไมมสทธทำาลายสงทพระองคไมทรงอนญาต) และเมอมองในแงของสงคมปจจบน การฆาตวตายยอมมผลกระทบตอสวนอน ๆ ซงเปนองคประกอบและโครงสรางของสงคม เชน การตายของบคคลยอมนำามาซงความเศราโศกเสยใจของผใกลชด นำามาซงปญหาทางเศรษฐกจ คอ อยางนอยตองมคาใชจายในงานศพ นำามาซงปญหาทางเศรษฐกจ ในกรณทหวหนาครอบครวฆาตวตาย สมาชกทเหลอของครอบครวจะสญเสยผนำา และเกดความรสกวาเหวผดหวง ขาดกำาลงใจ เกดความลงเลในการตดสนปญหาชวตและนำามาซงปญหาตาง ๆ ของตนเองและสงคม

เปนทนาสงเกตวาศาสนาสากล คอศาสนาพทธ ศาสนาครสตและศาสนาอสลาม ไมเหนดวยกบการฆาตวตายหากกรณทมการฆาตวตายหม หรอการฆาตวตายเปนจำานวนมากพรอมกน สวนมากเกดจากความคลงไคลในลทธนกายใหมทางศาสนา เชน แนวคดทเหนวา ความสข คอการไดกลบไปสอาณาจกรสวรรค หรอดนแดนแหงความสขหรอแนวทางกคอ การทำาลายรางกายอนเปนเครองผกมดจตวญญาณจากสขภาวะ หรอวมตตสข (เชน ดนแดนสวรรค) นำามาซ งวธการปฏบตคอการ

ความจรงของชวต 122

ทำาลายรางกาย หรอการฆาตวตาย เพอใหจตวญญาณไดมอสรภาพในการบรรลถงภาวะดงกลาว เปนตน

ในสงคมไทย ไมปรากฏปญหาลกษณะนอยางชดเจน แตจากการศกษาพบวาในสงคมไทยกมอตราสวนการฆาตวตายเพมมากขน ซงอาจมสาเหตตางๆ ไดแกปญหาความเครยดจากสภาพสงคมเศรษฐกจ การเสพยาเสพตด และอาการผดปกตทางจตเปนตน

3.3 ปญหายาเสพตด ยาเสพตดมหลายชนด และสามารถจำาแนกประเภทไดหลายวธ แตโดยสรปแลวสงทเปนยาเสพตดมลกษณะรวมกน คอเมอเสพแลวมผลตอระบบประสาท เมอเสพตดตอกนระยะหนงจะเกดความตองการทจะเสพตอ จนผเสพไมสามารถควบคมตนเอง หากเสพตดตอในระยะเวลาหนงจะเกดผลตอความเสอมโทรมของรางกาย และจตใจ ยาเสพตดบางชนดกอผลกระทบอยางชดเจนตอสงคมและผดกฎหมายอยางรายแรง เชน เฮโรอน ยาบา ยาอ ฯลฯ ยาเสพตดบางชนดไมกอใหเกดผล อยางชดเจน และสามารถจำาหนายไดโดยถกตองตามกฎหมาย เชน สรา บหร ยากลอมประสาทบางชนด เปนตน

ยาเสพตดประเภททกอผลกระทบอยางรนแรงจนเปนปญหาสงคมเหนไดวาเปนยาเสพตดทเมอเสพแลวจะตดอยางรวดเรว มอาการขาดสต มการคลมคลง และมแนวโนมทผเสพจะสรางปญหาอาชญากรรมอน ๆ อยางชดเจน เชน ยาบา ยาอ สวนยาเสพตดประเภทถกตองตามกฎหมายกมใชสงดงามแตอยางใด สราเปนสงเสพตดททำาใหขาดสตและนำามาซงการกระทำาผดอน ๆ และกลาวไดวาการเสพสราเปนการขดตอหลกศลธรรมทางศาสนาหลกของคนไทยคอศาสนาพทธ (ผดศลขอท 5) สำาหรบบหรเปนปญหาสงคมอยางชดเจน เพราะการสบบหรยอมสรางความเดอดรอนแกผอยใกล ทงโดยทางตรง คอบางคนเกดอาการมนเมาเกดความรำาคาญเมอไดกลนควนบหร ทงโดยทางออม คอผอยใกลหรอผรบควนบหรตองไดรบสารพษจากควนบหรทผอนสบดวยปจจบนจงมการรณรงคตอตานการสบบหร และมการกำาหนดวนงดสบบหรสากล (วนท 31 เมษายนของทกป)

ความจรงของชวต 123

ปญหายาเสพตด จงเปนปญหาทสรางผลกระทบตอสงคม ทงโดยตรงโดยออม ประเทศทมการคายาเสพตดคอนขางมากกลายเปนประเทศทเสอมเสยและไมเปนทตองการคบหาสมาคมของ ประเทศอน ดงนน ปญหายาเสพตดจงสรางผลกระทบ และเปนปจจยของปญหาสงคมอน ๆ อกมากมาย

4. ปญหาเชงปรชญาปญหาเชงปรชญา หมายถงปญหาสงคมทเกยวของกบจรยธรรม

หรอปญหาทยงมการถกเถยงกนเกยวกบสาเหตและวธการแกปญหา ปญหาทเหนไดคอนขางชดเจนวาเปนปญหาเชงปรชญาไดแก

4.1 ปญหาเกยวกบสทธ โดยเฉพาะปญหาเกยวกบการละเมดสทธ ยกตวอยาง เชน กรณทมผสมครสอบคดเลอกเขาเรยนในสถานศกษาแหงหนงได รองเรยนใหมการเปดเผยคะแนนสอบคดเลอก เพราะถอวาประชาชนมสทธทจะรบรขาวสารขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบตนเอง ตามทรฐธรรมนญบญญตหากสถานศกษานน ไมเปดเผยคะแนน อาจกลายเปนผมความผด แตหากสถานศกษาเปดเผยคะแนน ซงจำาเปนตองเปดเผยคะแนนของผสมครสอบทกคนเพอเปรยบเทยบคะแนนทสอบไดกบสอบตก อาจมผสมครบางคนรองเรยนวาสถาบนนน ละเมดสทธของตน เพราะถอวาคะแนนสอบเปนความลบซงไมควรเปดเผยตอสาธารณะ ผสอบไดคะแนนนอยอาจมความรสกวาเปนการประจานใหไดรบความอบอาย

กรณตวอยางเรองตอมาสมมตนกศกษาหญงของสถานศกษาระดบอดมศกษาหลายแหงในประเทศไทยชนชมการแตงกายตามสมยนยม เมอถงชวงเวลาหนง ทวงการเครองแตงกายนยมสวมกระโปรงสน ปรากฏวา นกศกษาหญงสวนหนงหรอสวนมากกแตงกายตามสมยนยม นน สถานศกษาบางแหงเหนวาการแตงกายดงกลาวไมเหมาะสมกบความเปนนกศกษา จงออกประกาศเตอนเรองระเบยบการแตงกาย (เชน ตองสวมกระโปรงทมความยาววดจากหวเขาลงไปไมนอยกวานว) พรอมทงยำาเตอนวาหากนกศกษาฝาฝน จะมการลงโทษอยางจรงจง

ความจรงของชวต 124

ปรากฏวานกศกษาสวนหนงทงชายและหญง ไมเหนดวยกบการลงโทษหากจะมขน เพราะเหนวาการแตงกายเปนสทธสวนบคคล เหนวาหากแมแตเรองการแตงกายยงตองถกกฎเกณฑกำาหนดแลว จะพดกนทำาไมถงคำาวา สทธมนษยชน “ ” (Human Right) โดยนกศกษากลมนอาจกลาวอางถงแนวปฏบตของนกศกษาอดมศกษาในนานาอารยประเทศ ทปราศจากขอจำากดดงกลาวบางคนอาจกลาวอางตามหลกเหตผลวา การแตงกายมใชเครองสงเสรมหรออปสรรคของการศกษาและการเรยนร เครองแบบเปนสงจำาเปนสำาหรบหนวยงานบางอยาง เขน ทหาร ตำารวจ เปนตน เพราะอาชพเหลานจำาเปนตองพรอมทจะแสดงตนเองและแสดงความพรอมในความมระเบยบวนย หรอบางคนอาจโยงความสมพนธวาในหนวยงานการศกษา เชน ในมหาวทยาลยไมเหนวา อาจารยผสอนจะตองแตงเครองแบบ เพราะเครองแบบของอาจารยไมมสวนเกยวของกบประสทธภาพและประสทธผลของการเรยนการสอนแตอยางใด เปนตน

ในขณะทนกศกษาอกสวนหนงกบอาจารยอกสวนหนง เหนวาการแตงเครองแบบนกศกษาตามระเบยบ เปนการแสดงความมวฒนธรรม เปนการแสดงออกซงความภาคภมใจของสถาบน เปนความมระเบยบเรยบรอย ฯลฯ บางคนเหนวา หากเพยงระเบยบเร องเล กน อย นกศกษายงปฏบตไมได เมอจบไปทำางานแลวจะรจกยอมรบระเบยบของสงคมไดอยางไร กลาวอกอยางกคอสถานศกษามใชเพยงใหความรเทานน แตยงมหนาทปลกฝงความมระเบยบวนยแกนกศกษา เพอจบออกไปเปนผมวนยของสงคม

ปญหาลกษณะน อาจมคำาตอบในสงคมทคนเคยกบเรองของสทธมนษยชนแตในสงคมทเพงหนมาใหความสนใจเรองน ยงมรายละเอยดบางอยางใหเปนทถกเถยงกนอยบาง ดงทอาจเหนไดในสงคมไทยปจจบน

2) ปญหากฎเกณฑกบความควรจะเปน ปญหานมลกษณะทคลายกบปญหาเกยวกบสทธ คอ ยงมการถกเถยงกนไดถงความถกตอง หรอควรจะเปนเชนปญหาดงท สมภาร พรมทา (2541 : 58-

ความจรงของชวต 125

61) ไดนำามาใชเปนตวอยางการพจารณาประกอบการเรยนการสอนวชาปรชญาเบองตน หรอปรชญาทวไปโดยสรปดงน

อาจารยของมหาวทยาลยแหงหนงตองประสบปญหาเกยวกบการประเมนผลการเรยนของนกศกษาคนหนง เนองจากวานกศกษามเกรดเฉลยตำา และหากวชาของอาจารยคนนไดเกรดตำากวา B นกศกษาจะตองถกรไทร หรอใหพนสภาพนกศกษา (เปนกรณทอาจารยคนนใหอกษร I หรอรอพจารณาไวกอนในขณะเกรดอน ๆ และเกรดเฉลยประกาศออกมาแลว) นกศกษาไดไปหาอาจารยเพอขอเกรด B เมออาจารยคนนไดฟง กเกดความไมพอใจมากเพราะมความรสกเหมอนนกศกษาดหมนศกดศรและความเปนคร แตเมอไดรบทราบรายละเอยดและตรวจสอบจากบญชรายชอ รวมทงพฤตกรรมดานอน ๆ ในขณะทเรยนแลวกเชอไดวานกศกษาคนน เปนคนตงใจเรยน ชวยเหลอกจกรรมและอยในระเบยบวนยของสถาบนฯเสมอมา อาจารยผสอนจงยอมพจารณาผลการประเมนของนกศกษาคนนโดยละเอยด ในทสดพบวานกศกษาทำาคะแนนไดเพยงเกรด C เทานนอาจารยคนนควรทำาอยางไร

(1) ทำาตามกฎเกณฑของสถานศกษา และกฎเกณฑทางวชาการทกำาหนด คอใหเกรด C อาจารยจะมความรสกสบายใจทไดปฏบตหนาทตามกฎของหนวยงาน หรอมความรสกวาไดกระทำาสงทถกตองตามท

กฎเกณฑของสงคม ไดกำาหนดไว โดยถอวากฎเกณฑเปนสงสำาคญ“ ”ยงทตองปฏบตตามโดยไมมการละเวนแกใครและสถานการณใด เพราะหากมการยกเวนเกดขนหนงคร งกตองมคร งทสอง สาม และสตอไปเร อย ๆ ซ งหาเปนอยางนนแลวกฎเกณฑทตงไวกหามคณคาความหมายใดไม

(2) มองจากมมกลบวาผลจากการใหเกรด C นกศกษาตองพนสภาพอาจตองเสยอนาคต และอาจกลายเปนบคคลทสรางปญหาอนๆ แกสงคม เชน อาจกลายเปนวยรนทหนเขาหาความชวรายตาง ๆ อนนำามาซงปญหาสำาคญอน ๆ เชนปญหายาเสพตด โสเภณ โรคเอดส หรออน ๆ และกยงเปนการสรางปญหาตาง ๆ แกครอบครวอกดวย อาจารยคนนจง

ความจรงของชวต 126

มอบหมายใหนกศกษาคนควาและทำา รายงานเพมเตมเพอทำาคะแนนเพมใหถงเกณฑของเกรด B ซงการกระทำานหากพจารณาในแงของกฎเกณฑแลวอาจถอวาละเมดกฎ อาจถอเปนการเลอกปฏบต และหากมกรณการรองเรยนเกดขน อาจารยคนนอาจถงขน ถกสอบสวนทางวนย กเปนได

ปญหาดงกลาวเปนปญหาทใกลตวของอาจารยอดมศกษาสวนมากซงคงสรางความยงยากในการตดสนปญหาลกษณะนไมมากกนอยความพอดระหวางกฎเกณฑกบการยดหยนตามความควรจะเปนเปนเรองละเอยดออนทมนษยทกคนตองเคยประสบไมนอยกวาหนงครงในชวต ปญหาสงคมไทยในเชงปรชญาและจรยธรรมมหลายลกษณะปญหา ในบทเรยนนยกตวอยางเพยงบางเรองเปนลกษณะกรณ ตวอยาง แตจะเหนไดวาปญหาลกษณะนกมผล

3.6 การปฏรปสงคมไทย แนวความคดในการแกปญหาอยางมระบบ

จากการศกษาสภาพของสงคมไทย และสภาพของสงคมไทยยคขอมลขาวสารทำาใหสรปไดวา สงคมไทยตองเผชญปญหาทงปญหาสงคมทมมาแตเดมกบปญหาใหมทกำาลงเผชญอยและปญหาทจะตามมา เนองจากการเปลยนแปลงเขาสยคของขอมลขาวสารหรอยคโลกาภวฒน ซงปญหาดงกลาวเปนปญหาใหญมาก คนไทยทก ๆ สวนของสงคมจะตองเขามามสวนชวยกน คอ ชวยกนทำา ไมวาจะเปนระบบราชการ การเมอง ธรกจ ภาควชาการ องคกรพฒนาเอกชน สอมวลชน และประชาชนทงหลายจะตองรวมมอรวมใจอยางจรงจง จงจะชวยทำาใหสงคมอยรอดได

ประเวศ วะส (2541 : 16-17) ไดใหแนวคดในการปฏรปสงคมอยางรวดเรว เพอเตรยมตวเผชญหนากบวกฤตการณทกำาลงจะเกดขน โดยมเรองสำาคญทจะตองกระทำาอย 7 เรองคอ

3.6.1 การสรางคณคาและสรางจตสำานกใหม คอ สามารถรวมกนทำาในลกษณะของกระบวนการประชาคมได และการรวมกนคดกนทำาจะตองเกดขนอยางตอเนองตลอดไป ไมวาระบบตาง ๆ จะ

ความจรงของชวต 127

เปลยนแปลงไปอยางไร กระบวนการประชาคมจะตองทำาหนาทของตนเองตอไปได โดยจะตองสรางความเขาใจ สรางจตสำานกของการอยรวมกนในสงคมใหญทเกยวกบสงคมโลก สรางจตสำานกของความเปนมนษย สามารถจดระบบความเปนอยรวมกนในสงคมใหยกระดบจตใจและวญญาณของมนษยในสงคมใหสงขน จนสามารถสรางความสมดลของสงคมและสงแวดลอมขนมาได

3.6.2 สรางเศรษฐกจพอเพยง และประชาคม เศรษฐกจพอเพยงเปนเศรษฐกจทเชอมโยง กายใจ ครอบครว ชมชน สงแวดลอมและวฒนธรรมเขาดวยกน เพอใหเกดความพอเพยงและสามารถพงตนเองได คนจะตองอยในครอบครวทอบอน ปลอดภย ชมชนจะตองมความเขมแขง สามารถอนรกษ สรางเสรมสงแวดลอม ตระหนกในคณคาของวฒนธรรม เพอใหฐานรากของสงคมมความมนคง

ประชาสงคมเปนการปฏรปสงคม เปลยนจากการใชอำานาจเปนการพฒนาศกยภาพทมอยในตนเอง กอใหเกดพลงในทางสรางสรรค สามารถสงเสรมสตปญญาทงในสวนบคคล และสรางจตสำานกทถกตองมากยงขน ขณะเดยวกนสงคมกมความเขมแขงยงขนดวย

ปฎรประบบเศรษฐกจมหภาคและการเงน ระบบเศรษฐกจของประเทศจะตองสมพนธเชอมโยงกบระบบเศรษฐกจและระบบเงนตราของโลกจำาเปนตองปฏรประบบเศรษฐกจมหภาคและการเงนใหเกดความถกตอง โดยตองใชมาตรการทางกฎหมาย วงกรอบ กตกา กลไก เพอใหบคคลในระบบเศรษฐกจ และการเงนระบบน มการเปลยนแปลงจตสำานกและเกดพฤตกรรมใหม

3.6.4 ปฏรประบบการเมองและระบบราชการของรฐ ระบบการเมองจะตองมการเปลยนแปลง เพอใหอำานาจทางการเมองเปนของสถาบนชมชนและประชาชนอยางแทจรง การเมองจะตองแยกออกจากระบบราชการและจะตองไมเปดโอกาสใหกลมผลประโยชน หรอกลมอำานาจอนๆ เขาไปใชอำานาจทางการเมองได ระบบราชการจะตองเปลยนจากรวมศนยอำานาจเปนการกระจายอำานาจใหมความคลองตว ยดหยน มจตสำานก ใน

ความจรงของชวต 128

การทำางานเพอสงคมและมความบรสทธ โปรงใส สามารถใหสงคมทำาการตรวจสอบได (Social Accountability)

3.6.5 ปฏรปการศกษา การศกษาจะตองสรางคนใหคดเปน คดกวาง คดไกล คดลก คดอยางถกตอง และคดโดยยดเอาสงคมและสภาพแวดลอมเปนศนยกลาง การศกษาจะตองทำาใหเกดการเขาใจ เหนคณคาของความด ความงาม และคณคาของความเปนมนษย ส ำาหรบกระบวนการเรยนร ผเรยนจะตองเรยนรวถชวตของสงคม เรยนรดวยการปฏบต เรยนรโดยการมปฏสมพนธรวมทกขรวมสข และมสวนรวมในกจกรรมสรางประโยชนแกสงคม สำาหรบทางดานวธการการจดการศกษานน จะตองเปดโอกาสใหสงคมมสทธเสรภาพ มบทบาทเขามาจดการศกษา และปฏรปการเรยนรสามารถเกดขนในทางสรางสรรค และแกปญหาตาง ๆ ไดจรง

ความจรงของชวต 129

3.6.6 ปฏรปสอเพอสงคม จะตองกำาหนดเปาหมายใหชดเจน สอทางสงคมจะตองชวยเสรมพฒนาคณภาพชวตและสงคมดวยการขยายขอบขายความรตาง ๆ ใหกวางขวาง ลกซง และถกตอง มการตงองคการอสระขนมาดแล ควบคมการใชสอทงหลายทงวทย โทรทศน หนงสอพมพ ภาพยนตร เครอขายคอมพวเตอร เพอใหเกดประโยชนตอสงคมมากทสด

3.6.7 ปฏรปกฎหมาย จะตองมการรวมกลมกนทำางานระหวาง นกกฎหมาย นกรฐศาสตร นกสงคมศาสตร ผปฏบตงานดานกฎหมาย และตลอดจนประชาชนจะตองชวยกนพจารณาตรวจสอบความรตาง ๆ ทางดานกฎหมาย และสามารถสงเคราะหใหเปนขอเสนอทปฏรปกฎหมายใหมความกาวหนา ทนสมย ทนตอการเปลยนแปลงทางสงคม ทงน เพอใหกฎหมายไดชวยสรางความถกตองความเปนธรรม ความเสมอภาค ความรบผดชอบ และความยตธรรมไดอยางแทจรง

การดำาเนนการดงกลาวหากเปนการสรางธรรมรฐ (Good Governance) สามารถแกปญหาไดพรอมกนทงระบบเทากบการทำาใหสงคมไทยมความเขมแขงในทกดาน ทงคณคา และจตสำานกทางปญญา ทางสงคม ทางการเมอง ทางวฒนธรรมและทางเศรษฐกจ มสมรรถนะ มความโปรงใส ทกคนสามารถใชชวตรวมกนอยางมสข มความเอออาทรตอกน

แนวทางการแกปญหาชวตและสงคมจากทกลาวมาทงหมดน จะเหนไดวาสงคมโลกและสงคมไทย

ปจจบนมปญหาตางๆ หลายประการ สาเหตสำาคญของปญหาตาง ๆ คอการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม องคกรมอทธพลตอสงคม และโดยเฉพาะวฒนธรรมไทยอยางลกซง คอสถาบนศาสนาพทธเนองจากนอกจากเปนสถาบนศาสนาแลวศาสนาพทธ ยงเปนพนฐานทางวฒนธรรมและความเปนไทย ดงนน แนวทางแกปญหาสงคมทเปนไปไดอยางชดเจนประการหนง คอ การใหความสำาคญตอการพฒนาสถาบนศาสนาพทธในดานตางๆ

ความจรงของชวต 130

การใหการศกษาวชาพระพทธศาสนาศาสนาพทธเปนศาสนาหลกของสงคมไทย ในอดตเคยมบทบาท

สำาคญยงตอระบบการศกษาของไทย ซงการศกษากคอพนฐานของวฒนธรรม ในอดตนน แมจะมไดมการกำาหนดวชาพระพทธศาสนาเปนหลกสตรวชาแตเนองจากพระภกษเปนผทำาหนาทครของสงคมมาโดยตลอดเนอหาของวชาพระพทธศาสนาจงสอดแทรกอยในระบบการศกษาไทยมาเนนนานเชนกน ปจจบนสถาบนศาสนาไดลดบทบาท และความสำาคญในการใหการศกษาแกสงคม เพราะการศกษาแผนใหมเมอไมนานมาน มการกำาหนดระบบการศกษาทชดเจนเปนรายวชาตางๆ และเนองจากสงคมโลกปจจบนมการตดตอสอสารและการเปลยนแปลงอยางรวดเรวมาก เยาวชนจำาเปนตองเรยนรเรองตาง ๆ จงถกพฒนาขนมากและวชาพระพทธศาสนาถกกำาหนดใหมการเรยนการสอนนอยลงเรอย ๆ

เปนทนาสงเกตวา สถาบนการศกษาระดบอดมศกษาในสงคมไทยปจจบนทใหการศกษาวชาเอกพระพทธศาสนาในระดบอดมศกษามเพยง 3 สถาบน คอ มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณมหาวทยาลย และสถาบนราชภฏ สำาหรบสองสถาบนแรกเปนมหาวทยาลยซงรบสมครนกศกษาทเปนพระภกษสามเณรเทานน (ปจจบนมแนวโนมทจะรบสมครประชาชนเขาเรยนแตกยงไมไดด ำาเนนการ) สวนสถาบนราชภฎกเพงพฒนาหลกสตรครศาสตรบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา (Bachelor of Education in Buddhism) เพอผลตครสอนวชาพระพทธศาสนาโดยตรงเมอป พ.ศ. 2541 นเอง

จะเหนไดวาจำานวนบณฑตสาขาวชาพระพทธศาสนา ทจะเขารบราชการคร หรอเปนกำาลงสำาคญในการพฒนาสถาบนศาสนาพทธนน ม อยไมมาก มหาวทยาลยพระพทธศาสนาทงสองมหาวทยาลย ตางผลตบณฑตไดปละไมกรอยคน เพราะขอจำากดเกยวกบคณสมบตของผเขาศกษา และองคประกอบอน ๆ ทางการบรหาร บณฑตสวนหนงอาจลาสกขาเพอประกอบอาชพตาง ๆ แตสวนหนงกยงคงอยในสมณเพศ

ความจรงของชวต 131

กลาวไดวาเมอบณฑต หรอผทจะทำาหนาทเปนครสอนวชาพระพทธศาสนา ในระบบการศกษาพนฐาน คอประถมศกษาและมธยมศกษามจำานวนไมเพยงพอ การวางรากฐานความรวชาพระพทธศาสนาจงขาดความตอเนอง และกลายเปนประเดนสำาคญทเปนจะถกแบงแยกทางวฒนธรรม ทงทวฒนธรรมดงเดมของคนไทยนนมรากฐานจากศาสนาพทธมาโดยตลอด

จดแบงแยกทางวฒนธรรมน กอใหเกดความแปลกแยกภายในสงคม โดยเฉพาะสถาบนครอบครว ในปจจบนจะเหนไดวา ผทมวยตางกนประมาณ 10 ป จะมโลกทศน (World View) ทแตกตางกนจนแทบจะพดกนไมเขาใจ พอแมผเลยงดลกตองใชความพยายามเปนพเศษทจะทำาความเขาใจวาคนรนใหมคดอะไรอย

จากปรากฏการณน เหนไดวาสถาบนศาสนาพทธ ตองไดรบการพฒนาใหกลบมามความสำาคญ ถงแมไมเทาเดมในอดต แตกตองเพมมากกวาทเปนอยในปจจบนและพนฐานของการพฒนากคอ การใหการศกษาวชาการดานพระพทธศาสนาอยางเจาะลกถงขนเปนวชาเอกในระดบอดมศกษา ทงปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก แกประภกษสามเณรและประชาชนทวไป ซงในปจจบนในสงคมไทย มนกวชาการทางศาสนาพทธระดบปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก อยอยางจำานวนมาก ขอจำากดดงกลาวหมายถง ปรมาณของผเชยวชาญทางดานวชาการนดวย หากมหาวทยาลยพระพทธศาสนาทงสองแหง ยงมขอจำากดในการรบนกศกษา เชน ตองเปนพระภกษสามเณรทสอบไดเปรยญธรรม (ภาษาบาล) ไมนอยกวา 4-5 ประโยค และไมรบประชาชนเขาเรยนอยเชนน จำานวนของผทรงความร และคณวฒในวชาการทางพระพทธศาสนา กคงยากทเพมปรมาณขน

ในดานของสถาบนราชภฏ และสถาบนอดมศกษาอนทโดยธรรมชาตแลวเมอจะผลตบณฑตสาขาใดกตองพจารณาดวยวาบณฑตของสถาบนจะมงานทำาหรอไม ปญหากคอแมสถาบนราชภฎจะเปดสอนวชาเอกพระพทธศาสนาแลวกตาม แตโดยขอเทจจรง กหาผสมครเขาเรยนไดยากมาก เพราะเยาวชนเองรวมทงผปกครองกเกรงวาจบปรญญาตรวชาเอกนจะไมมงานทำา การแกปญหานเหนไดชดเจนวา หาก

ความจรงของชวต 132

หนวยงานของรฐสงเสรมการกำาหนดคณวฒสาขานใหเปนทแพรหลาย และถอเปนสาขาวชาขาดแคลนเปนทตองการอยางยงของสงคม เชน วชาแพทย วชาวศวกรรมศาสตร หรอวทยาการคอมพวเตอรแลว กคงมผสนใจศกษาวชาการดานพระพทธศาสนาเพมขน

นอกจากน เทาทเปนขอเทจจรงในสงคมไทย บณฑตคอครสอนนกเรยนประถมศกษา มธยมศกษา มหาบณฑตและดษฎบณฑตเปนผสอนระดบอดมศกษาตามลำาดบ กลาวถงสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาเอง กมเปาหมายการผลต บณฑตทเปนสากลวา เปนผม“ความรคคณธรรม แตในระบบการศกษาระดบอดมศกษาของไทย ”ยกเวนมหาวทยาลยพระพทธศาสนา ยงไมมหลกสตรการผลตครมหาบณฑต และดษฏบณฑตสาขาวชาเอกทจะสงเสรม คณธรรม ตาม“ ”แบบของความเปนไทย คอ วชาเอกพระพทธศาสนา แมแตหลกสตรเดยวปจจบนมหลกสตรทใกลเคยงในระดบปรญญาโท และปรญญาเอกของมหาวทยาลยหลายแหง เชน หลกสตรวชาเอกปรชญา วชาเอกศาสนาเปรยบเทยบ เปนตน แตกมใชวชาเอกพระพทธศาสนาโดยตรง

ปรากฏการณน แสดงวาสงคมวฒนธรรมใด ๆ มพนฐานสำาคญจากศาสนาสงคมไทยทมปญหาอยในปจจบน มแนวทางแกปญหาโดยนยยะสำาคญ คอ การใหความสำาคญและหนมาพฒนาระบบ การศกษาไทย โดยเฉพาะการศกษาเพอพฒนาทางจตใจ คอการสงเสรมการศกษาวชาการทางดานพระพทธศาสนานนเอง พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต) พระภกษนกปราชญทางวชาการพระพทธศาสนาเคยกลาวถงเรองน และเปนการสะทองถงความคดอนลกซงของ พระคณทานวา ยอดคนจงมา“เปนคร ยอดครจงเปนครสอนวชาพระพทธศาสนา”

การสงเสรมการเผยแผศาสนาอยางเหมาะสมแมวาศาสนาพทธจะเปนศาสนาหลกของสงคมไทย และมความ

สำาคญตอวฒนธรรมและความเปนไทยมาชานาน แตในสงคมไทยปจจบนมประชาชนไมนอยทนบถอศาสนาอน ๆ เชน ศาสนาครสต และศาสนาอสลาม ซงทงสองศาสนาดงกลาว เปนศาสนาสากลทมผคนนบถอและศรทธาอยทวโลก และโดยหลกการของการศกษาวชาศาสนา

ความจรงของชวต 133

สากลแลว กลาวไดวาศาสนาทกศาสนาสอนใหคนเปน คนด หรอ“ ” ลดละความเหนแกตว ดงนน เร องของศาสนาจงเปนเร องเฉพาะ“ ”

บคคล เชน นางสาวเรณ เปนพทธมามกะ แตจ ำาไมไดวาเบญจศล-เบญจธรรม คออะไรบาง นายประพาส เปนอสลามกชน แตมนสยดมสราเปนประจำา หรอนายนตธรรมเปนครสตศา-สนกชนแตไมเคยหยดงานในวนอาทตย

เมอพจารณาวา นางสาวเรณ นายประพาส และนายนตธรรม ซงเปนศาสนกของศาสนาท แตกตางกนแลว ในแงของปรมตถ หรอเปาหมายสงสดของแตละศาสนา เชน พระนพพาน พระเจา หรออาณาจกรสวรรค ทงสามคนดเหมอนวาคงหางไกลจากเปาหมายดงกลาว แตหากพจารณาจากหลกสากลของศาสนาคอ สอนใหคนเปนคนด คงยงตดสนจากขอมลทมอยนวา พวกเขาเปนคนนอกศาสนาไมได แมแตในศาสนาเดยวกน ยกตวอยางเชนศาสนาพทธนน มเนอหาของคำาสอน ทสามารถตอบสนองความตองการของศาสนกไดหลายประการ ดงท แสง จนทรงาม (2531:14-15) กลาวไวโดยสรปวา พทธศาสนกทตองการบรรลสจธรรมชนสง และเขาถงพระนพพาน ซงถอเปนประสบการณทางจตชนสง สามารถศกษาและฝกปฏบตใหเขาถงแกนแทของศาสนา ดวยการฝกสมาธพทธศาสนกทสนใจ คำาสอนของพระพทธเจาในแงวชาการ หรอความเปนเหตผล อาจศกษาหลกคำาสอนโดยวเคราะหในเชงปรชญาหรอวทยาศาสตร เชน ศกษาความเปนเหตและผลของอรยสจ 4 ศกษาสภาวธรรมของสรรพสงจากไตรลกษณ ปฏจจสมปบาท พทธศาสนกทตองหลกคำาสอนมาใชในชวตประจำาวน สามารถนำาหลกจรยธรรมชองศาสนาพทธ เชน พรหมวหาร 4 อทธบาท 4 สงคหวตถ 4 ฯลฯ มาใช พทธศาสนกทตองการสงยดเหนยวจตใจ เชน สงศกดสทธตางๆ ในปจจบนกมศาสนาพทธในลกษณะทเปนศาสนาพนบาน มการผสมผสานกบศาสนาอนทนบถอเทพเจาและสงศกดสทธตางๆ ดงทพบเหนโดยทวไป พทธศาสนกหรอศาสนกชนอน ๆ ทสนใจศาสนาพทธในฐานะทมความสำาคญตอสงคมไทย อาจศกษาบทบาท และความสำาคญในฐานะสถาบนทางสงคมทมความสมพนธเกยวของกบประวตศาสตรของสงคมไทย

ความจรงของชวต 134

หรอเปนการศกษาศาสนาพทธในเชงสงคมศาสตร เชน พทธศาสนากบการศกษาไทย พทธศาสนากบสงคมไทย พทธศาสนากบการเปลยนแปลงทางการเมองและสงคม การเปลยนแปลงบทบาทของพระในชมชน เปนตน

การวเคราะหความสำาคญของศาสนา ในฐานะสงสนองความตองการของศาสนก ในลกษณะน ทำาใหเกดแนวคดเกยวกบการเผยแผศาสนาอยางเหมาะสมนนกคอ การใชวธการในการเผยแผใหตรงกบความตองการของแตละชมชน สงคม หรอแมแตปจเจกบคคล แนวความคดนควรไดรบการสนบสนนใหผทำาหนาทเผยแผศาสนา ไมวาจะเปนนกบวช ฆราวาสทเปนครอาจารย หรอแมแตประชาชนทวไปทเกยวของ ใหมความตระหนกวาคนทเราจะสอนนนเขาตองการรอะไรหรอเขาตองการอะไรจากศาสนา เมอรเปาหมายของผรบแลว จงหาวธการหรอกลยทธในการถายทอดความรทเหมาะสมตามความตองการนน ๆ

มกรณตวอยางดงน มชายคนหนงเปนพทธศาสนกชนตามทบรรพบรษนบถอเขาศรทธาศาสนาพทธตามทครอบครว และสงคมไดขดเกลามาประกอบดวยความรพนฐานตามทมในหลกสตรการศกษา เมอเขาสำาเรจปรญญาโททางวทยาศาสตร และรบราชการเปนอาจารยในมหาวทยาลยไดประมาณ 2 ป เขาตดสนใจอปสมบท พอใหเปนไปตามขนบธรรมเนยมประเพณไทยและ เพอความสขสบายใจของ ผใหญในครอบครว ดวยกศลจต และศรทธาทตงมนอนเกดจากความรสกซาบซงในพธกรรมของการอปสมบท เขามงมนศกษาพระธรรมคำาสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาอยางเตมความสามารถ เพอประโยชนในการทำานบำารง และสบทอดพระศาสนาใหเจรญยงยนสบไป

เจาอาวาสไดมอบหมายใหผชวยเจาอาวาสทำาหนาทเปนพเลยง คอใหเปนผถายทอดความรทางศาสนา ทงพทธประวต พระธรรมวนย ศาสนพธ และพทธศาสนสภาษต ตามหลกสตรธรรมศกษาตร ใหแกเขาและพระภกษอก 5-6 รปทเพงอปสมบทในพรรษาเดยวกน ทานผชวยเจาอาวาสทานนเปนผมความช ำานาญอยางยงในการเผยแผศาสนาทม ลกษณะเปนศาสนาพนบาน คอนยมกลาวถงสงศกดสทธ ดวงชะตา การ

ความจรงของชวต 135

ทำานาย และอทธปาฏหารยต าง ๆ ค ำาสอนของผชวยเจาอาวาสจงประกอบไปดวยเร องเหนอสมผส ศาสนาภตผ และเร องทอธบายไมชดเจน ชวงแรก ๆ อาจารยวทยาศาสตรคนนรบฟงดวยความตนใจ เพราะไมเคยนกหรอคดมากอนวาจะมความเชอในเร องแบบน นานวนเขาเขาพบวาเขาไมสามารถอธบายคำาสอนของหลวงพดวยวธของเขาได

เขาอยจนครบพรรษา เมอรบอานสงสกฐนแลวกลาสกขา สำาหรบเพอนพระนวกะทอปสมบทพรอมกนนนมหลวงตาสองรปขอเปนพระภกษอยในวนตอไป หลวงนาขอสกไปทำาไรไถนาตามเดม สวนหลวงนองนกธรกจอกองคทอยเกอบไมไดครบพรรษา ยกโทรศพทมอถอทนททพนจากสงฆาฏ แลวไดยนแวว ๆ โดยไมเจตนาวารบมารบเรว ๆ นะจะ…

อาจารยคนน ไดอปสมบทเปนพระภกษแลวตามประเพณ ไดแสดงความกตญญตอผใหญในครอบครว ไดศกษาหลกธรรมคำาสอนของศาสนา เมอลาสกขาแลวเขากกลบมารบราชการตามปกต เหมอนชายไทยในวยอนสมควรตามทรบรกน แตมเร องหนงทเขาแตกตางไปจากเดม คอเขาเปลยนไปนบถอศาสนาอนอยางเปนทางการ

การถายทอดหลกธรรมทางศาสนา จงจ ำาเปนอยางยงทตองพจารณาวาผรบเปนใคร และตองการอะไรจากคำาสอนของศาสนานน ๆ การถายทอดโดยไมคำานงถงผรบ อาจเปนสาเหตใหเกดกรณทไมพงประสงคตามทกลาวมา

หลกศาสนธรรมเพอชวตและสงคม ศาสนาสากลทงศาสนาพทธ ศาสนาครสต และศาสนาอสลาม

ลวนสอนใหคนเปนคนด หรอลดละความเหนแกตว จากขอเทจจรงนพจารณาไดวา จดประสงคสำาคญประการหนงของศาสนากคอเสนอแนวทางเพอการใชชวตอยรวมกนในสงคม การทใครจะเปน คนด “ ” ไดนน มใชตนเองเปน ผกำาหนดการกระทำาทถกตดสนวาดหรอไม เปนการกระทำาทมผลกระทบตอผอนหากมคนอยคนเดยว ในโลก การกระทำาทกอยางของเขายอมไมสามารถตดสนความดชวได การลดละความเหนแก“ตว กมความหมายในตนเอง” วาใหรจกเหนแกผอน ซงกคอแนวทางหลกในการดำารงชวตอยรวมกบผอนในสงคมนนเอง

ความจรงของชวต 136

ศาสนาครสตมหลกธรรมสำาคญยง 2 ประการ คอความศรทธาตอพระเจาและความรกตอมวลมนษย ศาสนาอสลามกสรางกฎเกณฑเพอความสขสงบของสงคม ศาสนาพทธมหลกธรรมทสามารถนำามาใชในการดำารงชวตและอยรวมในสงคมโดยตรงหลายประการ เชน สงคหวตถ 4 พรหมวหาร 4 ทศ 6 เปนตน หรอพจารณางายๆ แคเบญจศล-เบญจธรรม ทพทธศา-สนกชนคนเคย สมมตวาสมาชกทกคนในสงคมหนงถอมนตอเบญจศล-เบญจธรรม สงคมนน ยอมเปนสงคมทสขสงบและนาอยเปนอยางยง

แนวคดเชงปรชญาเกยวกบชวตและสงคมทไดรบความสนใจในปจจบน ไดแก แนวคดทเสนอความสมพนธระหวางมนษยกบสรรพสง หรอการทำาความเขาใจตอชวตและสรรพสงแบบองครวม (Holistic Approach) คอการมองโลกในแงความสมพนธระหวางการกระทำากบผลกระทบหรอกฎแหงกรรม หรอกฎแหงความเปนเหตและผล นกปราชญยคปจจบนหลายคนเหนวา มนษยแตละคนเปนสมาชกหรอสวนประกอบของสรรพสง ดงนน การกระทำาใด ๆ กตามของปจเจกบคคลแมดเหมอนวาจะไมเกยวของกบผอน แตโดยขอเทจจรงการกระทำาทกอยางมผลกระทบไมมากกนอยตอผอน สงคม ธรรมชาต สงแวดลอมและสรรพสงดงทกลาวเปนสำานวนวา เดดดอกไมสะเทอนถงดวงดาว“ ”

นกศกษาหวหนาในสถาบนราชภฎคนหนง มความนอยเนอตำาใจ หรอคบของใจในสถานภาพ และความแตกตางเมอเปรยบเทยบกบนสตนกศกษาของสถานศกษาบางแหง เขาระบายออกโดยการกลาววา สถาบนของเขาเปนสถาบนทไมไดเรองผบรหารกไมด ระบบงานกไมด อาจารยกไมด ฯลฯ แตไมวาคำากลาวของนกศกษาคนน จะมรายละเอยดทตรวจสอบไดมากนอยเพยงใดกตาม เขาลมขอเทจจรงของหนงวา เขาเปนสมาชกคนหนง หรอเปนหนงในองคประกอบของความเปนสถาบนราชภฏ หากสถาบนทเขาสงกดอยไมไดเรอง ตวเขาซงเปนสมาชกของสถาบนจะเปนคนอยางไร ?

คำาตอบตามหลกตรรกวทยาหรอความสมเหตสมผลและความเปนจรงกคอ เขายอมเปนคนไมไดเรองเชนเดยวกน ตามกฎแหงความ

ความจรงของชวต 137

เหลอมลำาระหวางญตต (Law of Opposition of Proposition) วาดวยคาความจรงทแตกตางของญตต หรอหนวยความคดทมคณสมบตแตกตางกนเชงปรมาณหรอทเรยกวากฎแหงการแยงกน(Subalturn) ขอหนงกลาววา หากญตตทเปนสวนรวมเปนจรง ญตตทเปนสมาชก“ของมนยอมตองจรง เชน หากขอความวา” นกทกตวไมเปนแมว “ ”เปนจรง ขอความวา นกบางตวไมเปนแมว ยอมเปนจรงเชน“ ”เดยวกน

กฎความเปนเหตและผลขอน เปนกฎเกณฑทสอดคลองสมพนธกบแนวคดเกยวกบความสมพนธระหวางปจเจกบคคลกบชวตและสรรพสงอยางชดเจน

ความจรงของชวต 138

สรปเนอหาหนวยท 3การดำารงชวตของมนษยยอมตองอยรวมกบผอน ไมมมนษยคน

ใดอยไดถาไมมสงคมและจะมสงคมไมไดหากไมมมนษย โลกปจจบนประสบปญหาตาง ๆ มากมายเทาทรบทราบกน เชน ปญหาครอบครว ปญหาเศรษฐกจ ปญหาอาชญากรรม ยาเสพตด โสเภณ ฯลฯ แตเมอพจารณาจากหลกการทวาปญหาสงคมยอมเกดจากสมาชกในสงคมเอง การแกปญหากตองแกทสมาชกของสงคม หรอปจเจกบคคลหรอ ตวของเราแตละคน นนเอง

ความจรงของชวต 139

บรรณานกรม

กรสดา เทยนทอง. ศาสนาเปรยบเทยบ. พระนครศรอยธยา : สำานกพมพสถาบนราชภฏ

พระนครศรอยธยา, 2537.คำา พาหอม และคณะ. ความจรงของชวต. พระนครศรอยธยา : สำานกพมพสถาบน

ราชภฎพระนครศรอยธยา, 2540.คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. พระพทธศาสนาและโลกในพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร

: โรงพมพสยามรฐ, 2520.ประเวศ วะส. แนวคดและยทธศาสตรสงคมสมานภาพและวชชา. กรงเทพมหานคร :

มลนธโกมลคมทอง, 2536.----------หลกพระพทธศาสนาโดยยอ. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงกรฟฯ, 2534.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525. กรงเทพมหานคร : ราชบณฑตยสถาน, 2540.พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง. เลมท 11, 13, 14, 18, 21, 22, 23, 25 และ 28.

พมพคร งท 4. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, 2525.พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). การพฒนาจรยธรรม. พมพครงท 5. มลนธพทธธรรม,

กรงเทพมหานคร : 2540.-------. การพฒนาตน. กรงเทพมหานคร : เนตกลการพมพ, 2528.-------. ธ ร ร ม น ญ ช ว ต . พ ม พ ฉ บ บ ป ร บ ป ร ง เ พ ม เ ต ม ใ ห ม . กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

ความจรงของชวต 140

กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ, 2540.พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). ธรรมนญชวต : พทธจรยธรรมเพอชวตทดงาม. กรงเทพ-มหานคร :

โรงพมพกธรรมก, 2541.-------. (ป .อ . ปย ต โต ). พทธธรร ม . พมพคร งท 6. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538.-------. การศกษาเพอสนตภาพ. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : สำานกพมพมลนธ พทธธรรม, 2538.วเชยร ชาบตรบณฑรกและคณะ. ความจรงของชวต. โครงการพฒนาสอการศกษาเพอ สงเสรมการเรยน

ร ด ว ย ต น เ อ ง (ก ล ม ส ถ า บ น ร า ช ภ ฎ ต ะ ว น อ อ ก เ ฉ ย งเหนอ)กรงเทพมหานคร : บรษทคอมฟอรม จำากด, 2542.แสงอรณ โปรงธระ. ความจรงของชวต. สถาบนราชภฏธนบร . พมพครงท 2

กรงเทพมหานคร : อมรนทรการพมพ : 2544. แสงอรณ โปรงธระ. พทธศาสน. กรงเทพมหานคร : ฝายเอกสารตำารา สำานกสงเสรม

วชาการ สถาบนราชภฏธนบร, 2539.แสง จนทรงาม. พทธศาสนวทยา. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : บรรณาคาร, 2521.------. จรยธรรมกบชวต. พมพคร งท 4. กรงเทพมหานคร : สถาบนราชภฎธนบร, 2540.

ความจรงของชวต 141

แบบฝกหด

จงบรรยายคำาถามตอไปน1. สงคมไทยยงยนมาถงปจจบนนเปนเพราะเหตใด ใหตอบเปน

ขอ2. สงคมไทยปจจบนเปลยนแปลงไปจากเดม เพราะเหตใด3. นกศกษามแนวทางในการแกปญหาสงคมปจจบนอยางไร

(อธบาย)4. สงคมยคขาวสารขอมล มอทธพลตอการดำาเนนชวตในปจจบน

อยางไร จงอธบายทงผลดและผลเสย 5. มผกลาววา วธแกปญหาของสงคมไทยแบบงายๆคอ ผชาย

ใหบวชเปนพระ เปนหญงใหเปนโสเภณ ทานเหนดวยกบคำากลาวนหรอไมอยางไร จงอธบายและหาเหตผลมาประกอบ

6. ปญหาทกปญหายอมมทางแกไข จงใชหลกศาสนธรรมทนกศกษานบถออยเพอการแกปญหามาด

คำาสง ขอสอบแบบปรนย 20 ขอ เลอกทถกตองเพยงขอเดยว1. ขอใดเปนลกษณะเดนของความเปนไทยทสดชดเจนทสดคอ

ก. การรจกสรางวฒนธรรมเปนของตวเองข. ความยดหยนในการปรบตวค. ความอดมสมบรณธรรมชาตง. ความไมหนาแนนของประชากรจ. การยดถอพทธศาสนาเปนศาสนาในการดำาเนนชวต

2. สถาบนใดในสงคมไทยในอดตไดชอวาเปนทรวมกจกรรมของชมชนก. สถาบนครอบครว ข.สถาบนการศกษา ค. สถาบนศาสนา ง.สถาบนพระมหากษตรย จ.สถาบนการปกครอง

ความจรงของชวต 142

ความจรงของชวต 143

3. สถาบนใดในสงคมไทยในอดตทเปนเครองมอในการสรางสนตภาพสงคม ก. สถาบนครอบครว ข. สถาบนการศกษา ค. สถาบนศาสนาง. สถาบนพระมหากษตรย จ. สถาบนการปกครอง

4. สถาบนใดในสงคมททำาหนาทในการถายทอดวชาชพแกเยาวชนในสงคมไทยในอดต ก. สถาบนครอบครว ข. สถาบนการศกษา ค. สถาบนศาสนา ง. สถาบนพระมหากษตรย จ. สถาบนการปกครอง

5. ความดอยคณภาพของประชากรไทยทกวนนนาจะมสาเหตมาจากความผดพลาดทางดานใดมากทสดก. ดานเศรษฐกจ ข. ดานการศกษา ค. ดานการปกครอง ง. ดานสงแวดลอม จ. ดานครอบครว

6. คานยมทางดานวตถ หรอบรโภคนยม มสาเหตมาจากการเปลยนแปลงสงคมดานใดก. การเปลยนแปลงทางดานสงแวดลอม ข. การเปลยนแปลงทางสงคม ค. การเปลยนแปลงทางดานการปกครองง. การเปลยนแปลงทางดานการศกษาจ. การเปลยนแปลงทางดานความเชอ

7. ความเจรญทางดานเทคโนโลยสารสนเทศกอใหเกดปญหาใดตามมา

ความจรงของชวต 144

ก. การปรบตวไมทนกบการเปลยนแปลงของประชาชน ข. การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม ค. การเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจง. การเปลยนแปลงทางดานสงแวดลอมจ. การเปลยนแปลงทางดานการศกษา

ความจรงของชวต 145

8. ขอใดเปนสาเหตจากการจดการศกษาทผดพลาดก. ขาดความคดทรอบคอบและลกซงของผเรยนข. ความเหนแกตวผเรยนค. การขาดความรบผดชอบชวดของผเรยนง. การมจตสำานกทดของผเรยนตอสงคมจ. ก,ข และค.ถกตอง

9. การจกการศกษาทควรจะเปนอยางไรก. มงเนนทงวชาการ และความประพฤตแกผเรยนข.ใหชมชนมสวนรวมในการจดการศกษา ค. มงเนนความเปนเลศทางดานวชาการ ง. มงเนนใหผศกษาเปนเจาคนนายคนจ. ก และ ข ถก

10. วธทจะแกปญหาการขาดเสถยรภาพในสงคมควรปฏบตเชนใดก. การกระจายอำานาจใหสมดลกนทกสวนข.การรวมศนยอำานาจไวสวนใดสวนหนงของสงคมค. การใหเอกชนมอำานาจมากขนง. ใหรฐมอำานาจเหนอกวาทกสวนของสงคม จ. ใหอำานาจรฐ และธรกจเอกชนมอำานาจกวาประชาชน

11. ขอใดใหความหมายของคำาวา สงคมขอมล ไดถกตองสมบรณ ” ”ก. การบรโภคขาวสารขอมล ข.การตดตอสอสารทนเหตการณ ค. สงครามรปแบบเทคโนโลยง. การตดตอสอสารเชงธรกจจ. การตดตอสอสารเปนไปอยางรวดเรว

12. ศพทภาษาองกฤษวา Globalization ตรองกบภาษาไทยวาอยางไรก. โลกาวตน ข.โลกาภวฒน ค. โลกานวตร

ความจรงของชวต 146

ง. โลกานวฎฎจ. โลกาภรกษ

13. ความเปลยนแปลงทางเทคโนโลย มผลดตอมนษยโลกอยางไร ก. ทำาใหมนษยมโลกทศนกวางขน ข.ทำาใหมนษยเปนคนดมากขน ค. ทำาใหมนษยเปนสวนหนงของโลก ง. ทำาใหมนษยสามารถรเหตการณทเกดขนอยางรวดเรว จ. ทำาใหมนษยเปนคนทนสมยมากขน

14. ผลกระทบทเกดจากการใชเทคโนโลย ตอชวตของคนไทยโดยตรงคอขอใด ก. ประโยชนนยม ข.เหตผลนยม ค. ปจเจกสขนยมง. บรโภคนยมจ. ถกหมดทกขอ

15. กระบวนการคดใหมทำาใหม นกศกษาตองคดถกตอง คดกวาง คดไกล และคดลกซง ตรงกบ

หลกธรรมทางพทธศาสนาขอใดก. สตมยปญญา ข.จนตามยปญญา ค. โยนโสมนสการ ง. ภาวนามยปญญา

จ. ปรโตโฆสะ16. สงใดทมอทธพลตอการดำาเนนชวต และกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมในปจจบนมาก ทสด

ก. สงคม

ความจรงของชวต 147

ข. การศกษาค. เศรษฐกจ ง. การเมองจ. สอมวลชน

17. ปญหาตางๆ ของสงคมไทย เชน การหยาราง วยรน ผสงอาย ฆาตวตาย ยาเสพตด เปนตน

มสาเหตสวนใหญมาจากอะไรก. เพราะมความคดตางกน ข.เพราะมรสนยมตางกน ค. เพราะมระบบการศกษาตางกน ง. เพราะมจตสำานกตางกนจ. เพระมความตองการตางกน

18. วธการแกไขปญหาทไดผลดทสด ทานคดวาควรแกทอะไรเปนอนดบแรก

ก. เหตการณข.เหตผลค. ตวเองง.การศกษาจ. สงคม

19. ขอใดกลาวเกยวกบคำาสอนของทกศาสนาไดถกตองก. สอนใหคนเปนคนดข.สอนใหคนยดมนในบคคล

ความจรงของชวต 148

ค. สอนใหคนเปนคนสมบรณแบบง. สอนใหคนเปนคนมคณคาจ. สอนใหคนรความจรงของชวต

20. มนษย สงคม และศาสนา ตางพงพาอาศยกนและกน คำาวาพงพา หมายถง พงพาสวนใด

ก. กาย วาจา ใจข.ปญญา และคณธรรมค. คน เงน และวตถ ง. สมองและอปกรณจ. อวยวะและเทคโนโลย

ความจรงของชวต 149

หนวยท 4การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนธรรม

4.1 แนวความคด1. ชวตตามหลกพทธธรรมดำาเนนไปตามเหตปจจย มสขมทกข

คลกเคลากนไปแตกใหมสตสมปชญญะตงอยในความไมประมาทเมอเผชญความทกขกพจารณาแกไขไปตามเหต ตามปจจย เมอมความสขกไมหลงมวเมาเพราะเมอความสขเปลยนไปความทกขกจะเกดขนมาอก

2. ชวตในทศนะครสตถอวา เปนสงทถกสรางจากพระเจา เมอมนษยใชเสรภาพเลอกตดสนใจกระทำาบาป พระเจากยงทรงเมตตาสงพระบตรเขามาไถบาปใหแกมนษย ดงนน มนษยผตกอยในบาปจะตองสำานกในพระคณของพระองค ตองสำานกผดถงสงทตวเองไดกระทำาไป เพอจะไดรบการชวยใหรอดเขาสอาณาจกรแหงสวรรคของพระองค

3. ชวตในทศนะอสลามกเกดมาจากพระเจาเปนผสราง มรางกายและจตใจ แตโลกในปจจบน (ดนยา) เปนมายาไมจรงยงยน มนษยทมจตใจออนแอทเลอกกระทำาผด และผปฏบตดมจตใจเขมแขงยดมนในพระองคตางกจะไดรบผลตอบแทนในวนสนโลก

4. ชวตในทศนะของศาสนาพราหมณ ฮนด ชวตของมนษยเกด–จากพรหมมนหรอปรมาตมนซงเปนวญญาณสากล อวชชาทำาใหมนษยไมสามารถเขาถงสจธรรมซงเปนแกนแทของชวต จงเวยนวายตามเกดในสงสารวฏจนกวาจะทำาลายอวชชาอนเปนรากเหงาของความชวทงหลายลงได

5. ชวตในลทธเตา และ ขงจอ เกดมาจากธรรมชาต คอพลงของความเปนคคอ พลงหยาง และหยน ขงจอเนนการประพฤตปฏบตตนใหเกดประโยชนแกครอบครว และสงคมตามจารตประเพณทสบเนองกนมาตงแตโบราณ สวนเลาจอในลทธเตาจะเนนใหชวตมความสงบสข โดยปฏบตตนใหสอดคลองกบธรรมชาตทยงใหญคอเตา

ความจรงของชวต 150

4.2 วตถประสงค1. อธบายถงเหตปจจยททำาใหเกดความทกขและวธการดบทกขใน

พระพทธศาสนาได2. อธบายความเปนปจจยซงกนและกนในหลกปฏจจสมปบาทของ

พระพทธศาสนาได3. อธบายกรรมและผลแหงกรรมตามกฎแหงกรรมในพระพทธ

ศาสนาได4. อธบายวธการมองความจรงของชวตตามหลกธรรมในศาสนาครสต

อสลาม พรหมณ ฮนด– และลทธอนๆ ได

ความจรงของชวต 151

4.3 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนธรรม4.3.1 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาพทธ

ชวตมนษยตางดนรนไปตามแรงผลกดนของกเลสและตณหา เมอตวเองประสบกบความผดพลาดไมสมหวงกเกดความทกข เมอประสบความสำาเรจสมหวงกมความสขตงอยในความประมาท ขาดความรอบคอบ พอความสขเปลยนแปลงไปกเกดความทกขขนมาอก หลกพทธธรรมเปนหลกธรรมทชวยใหเราไดมองชวตและเขาใจชวตอยางรเทาทนตามสภาพความเปนจรง เขาใจชวตอยางมสตสมปชญญะใชปญญาแกไขปญหาทตวเองกำาลงเผชญอยางมเหตผลสมพนธภาพระหวางเหตปจจยททำาใหเกดความทกข ความสข และขบวนการแกไขปญหาชวต (อรยสจ 4 )

ความจรงของชวตตามแนวอรยสจ 4อรยสจ 4 คอความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ เปนหลกธรรม

ทแสดงใหเหนความทกขและวธการแกไขปญหาความทกขทมเหตผลอยางชดเจน อรยสจ 4 ไดแก

1) ทกขสจ (Suffering)ความจรงคอความทกข ไดแก ความไมสบายกาย ไมสบายใจ ซง

เรยกวาทกขเวทนากลาวโดยประเภทม 10 ประเภท(1) นพทธทกข คอทกขทเกดขนประจำา ไดแก ความไมสบาย

กายไมสบายใจ อนเกดจากสภาพแวดลอมตาง ๆ เชน อากาศหนาว อากาศรอนและสงรบกวนอน ๆ ปวดอจจาระ ปวดปสสาวะ การนงนาน ๆ นอนนานๆ และยนนาน ๆ โดยไมไดเปลยนอรยาบถ ลวนทำาใหเกดทกขทงสน

(2) พยาธทกข คอทกขอนเกดจากความปวยไข ความไมปกตทางรายกายอนเกดจากโรคภยไขเจบตางๆ

(3) สภาวทกข คอทกอนเกดจากสภาพการณตาง ๆ เชน การเกด การแก การเจบ และการตาย ซงเปนสงทหลกเลยงไมได ชวตทกชวตจะตองเผชญหนากบปญหาเหลาน

ความจรงของชวต 152

(4) สนตาปทกข คอทกขทเกดจากความเรารอนภายใน คอกเลสตณหาและราคะเผาไหมจตใจครกรนอยภายใน ตองดนรนขวนขวายเพอใหไดมาซงสงตองการและผละออกไป ซงสงทไมพงปรารถนาตามอำานาจของกเลส

(5) ปกณณกทกข คอทกขเลก ๆ นอย ๆ ทจรมา เชน ความโศกเศราเสยใจอนเกดจาก

ความคดถงและเสยดายในสงของทหวงแหน(6) อาชวทกข คอ ทกขเกดจากการทำามาหากน ตองตอสอดทน

ขยนและเสยงตอภยนตรายตาง ๆ ตองตนเชานอนดก เพอหาอาหารและทรพยสนมาเลยงตนเองและครอบครว

(7) วปากทกข คอ ทกขทเกดจากผลแหงกรรมชว ทตนไดประกอบมา เชน ถกลงโทษทณฑ หรอเสยสทธ เสยชอเสยง และเสยสขภาพจต เปนตน

(8) สหคตทกข คอ ทกขไปตามหรอทกขตดตามไดแกทกขลาภ (ทกขเกดจาการไดมา) เชน ไดรบตำาแหนงหนาทเกยรตยศ ทรพยสน เงนทอง และอน ๆ ตองใชความระมดระวงเพอรกษามนไวใหอยกบตนนานเทานาน และหมนประคบประคองเอาใจใสอยเสมอ จงเปนเหตใหเกดทกขยากลำาบากตามมา

(9) ววาทมลทกข คอทกขเกดจากการถกเถยงโตแยง และเปนศตรกนเกดการจองเวรลางผลาญกน ทกขประเภทนจะเกดขนเสมอในสงคมใหญ ๆ แมบางคนจะถอสนตสงบ กาย วาจา แตอกฝายกจะหาเร องใสรายปายสและซบซบนนทาตามกเลสของมนษย

(10) ทกขขนธ คอทกขทเกดขนเพราะมขนธ 5 คอ ชวต ตองประคบประคอง ประคบประหงม เอาใจใสตอขนธ นนกคอ ทกขเกดจากการบรหารขนธ 5 นนเอง เชน ตอนลางหนา แปรงฟน ทาแปง แตงตวเมอมความเจบปวยกตองพยาบาลรกษาใหหายเปนตน

อนง ทกขในอรยสจกบทกขในขนธ 5 มความหมายกวางแคบกวาก น ทกขในขนธ 5 หมายถงสภาวะท ทนอยไม ได จ ำาจะต อง

ความจรงของชวต 153

เปลยนแปลงไป สวนทกขในอรยสจ หมายถง ทกขเวทนา คอความเจบปวดซงเกดขนกบสงมชวตเทานน

2) ทกขสมทยสจ (The cause of suffering)ไดแก ความจรงคอเหตใหเกดทกข ไดแก ตณหาความทะยาน

อยากม 3 อยางคอ กามตณหา (อยากได) ภวตณหา (อยากเปนหรออยากใหเปน อยากใหอย) และวภวตณหา (อยากไมเปน อยากใหผานพนไป)

(1) กามตณหา คอความอยากใน รป เสยง กลน รส และสงสมผสอนนาปรารถนา นาชอบใจตองดนรนขวนขวายเพอใหไดมาซงสงทตองการ

(2) ภวตณหา คอความอยากเปนอยางนน อยากเปนอยางนทตนยงไมเปน เพราะเมอไดเปนแลวกอยากใหสงทนาใครนาพอใจอยในสภาพเดมโดยไมเปลยนแปลงเปนอยางอน

(3) วภวตณหา คอความอยากไมเปนหรออยากไมใหเปนอยางทมนเปนอย อยากใหมนผานพนไป กลาวโดยสรปกคอ เกดความเบอหนายในสภาพทเปนอยอยากใหมการเปลยนแปลงเกดขน

ตณหานเองเปนตวกอใหเกดทกข ยงมตณหาความทะยานอยากมากเทาไร ความทกขกยงเพมประมาณขนเปนเงาตามตว

3) ทกขนโรธสจ (The Cessation Suffering) ความจรง คอความดบทกข ไดแก ดบตณหาทง 3 ดง

กลาว เมอตณหาดบแลวสภาพจตกจะเกดความสะอาด (บรสทธ) สวาง (ปญญา) และสงบ (สนต) ขนและเกดความหลดพนปลอดโปรงและมอสระ นนกคอจตเขาถงนพพาน คอสภาพทจตพนทกขอนเกดจากอำานาจกเลส การเดนทางแหงชวตไดบรรลถงเปาหมายอนสงสดแลว

ความจรงของชวต 154

มศพททมความหมายอยางเดยวกบคำาวานโรธนเปนจำานวนมาก เชน

วราคะ (สนความกำาหนด)วมตต (หลดพน)วโมกข (หลดพน)พทธ (ตรสร, รแจง)อรหนต (สนกเลส, หางไกลกเลส)นพพาน (กเลสสน)อนตตา (ไมมตวตน)

4) ทกขนโรธคามนปฏปทา (The way to the cessation of suffering)

ทางนำาไปสความดบทกข บางทเรยกวา มชฌมาปฏปทา ซงแปลวาทางสายกลาง ไดแก อรยมรรคมองค 8 หรอเรยกตามภาษาวชาการวา อฏฐงคกมรรค“ ”

อรยสจทง 4 ประการนจดเปนปรมตถสจจะ เพราะเปนความจรงทมอยจรง ๆ อนเปนสจธรรม ทพระพทธองคไดตรสร ซงเปนศนยกลางแหงหวขอธรรมทงหลาย

ชวตทเปนสขชวตของมนษยนน มสวนประกอบทสำาคญอย 2 สวนคอ

รางกาย และจตใจหรอเรยกอกอยางหนงวา รปกบนาม สวนทเปนรปกคอรางกายทกสวนตงแตปลายผมจนถงปลายเทา สวนทเปนนามไดแกจตใจทเปนผทำาหนาทคด จดจำาเรองราวตาง ๆ รวมถงการปรงแตงเรองราวตาง ๆ ใหเปนไปในทางทดหรอไมด ในหลกการของพทธศาสนาไดกลาวถง ความสขทจะมไดนน 2 ประการ คอ

1. กายกสข (Bodily Happiness) หมายถง ความสขทางกาย ไดแก การไดรบประทานอาหาร อากาศทเหมาะสม ไมหนาวหรอรอนเกนไป การมสขภาพรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ เปนตน

ความจรงของชวต 155

2. เจตสกสข (Mental Happiness) หมายถง ความสขทางใจ ไดแก การทจตใจเบกบาน รสกมความสข อาท การประสบความสำาเรจในการศกษาเลาเรยน หนาทการงาน รวมถงความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสนตางๆ

นอกจากนน พทธศาสนายงมคำาสอนเกยวกบการใชชวตประจำาวน ซงจำาเปนจะตองมหลกการในการดำารงชวตไว โดยไดเสนอหลกเร องความสขของคฤหสถ หรอความสขของชาวบานทต องพยายามประพฤตปฏบต ซงจะนำามาใหครอบครวมความสข ดงน

1. อตถสข (Bliss of ownership) คอ ความสขอนเกดจากการมทรพย โดยการแสวงหาทรพยสนเงนทองมาไดจากการประกอบอาชพทสจรต มความภมใจ เอบอมวาตนไดทรพยสนมาดวยความขยนหมนเพยรและโดยชอบธรรม

2. โภคสข (Bliss of enjoyment) คอ ความสขทเกดจากการไดใชจายทรพยสนเงนทองของตนเอง ไปในการทถกตอง ไมใชจายสรยสรายเกนไป อาทเชน การใชจายในการซออาหารเลยงชวตตามสมควร หรอใชจายเพอเครองนงหม ทอยอาศย หรอปจจยสงของอน ๆ ตามสมควร ไมทำาใหตนเองและผอนตองเดอดรอน

3. อนณสข (Bliss of debtlessness) คอ ความสขทเกดจากการไมเปนหนสนกบใคร หรอสถาบนใดอนจะกอใหเกดความเดอดรอนแกตนเอง และครอบครวตลอดจากสงคมตามมา

4. อ น ว ช ช ส ข (Bliss of blamelessness) ค อ ความสขอนเกดจากพฤตกรรมของตนเองทไมสรางความเดอดรอนใหแกบคคลใดบคคลหนงหรอแกสงคม ไมเปนความเสยหายทงในแงสวนตนหรอสวนอน ๆ มความประพฤตเรยบรอยทงกาย วาจาและใจ

พระพทธศาสนามทศนะวา ความสขเปนภาพมายา เปนเพยงสภาพทเกดขนชวคราว แลว ดบไป ความสขทแทจรงนน ตองเปนความสงบของจตใจทปราศจากกเลส เครองเศราหมอง อนไดแก ความโลภ ความโกรธ และความหลง และควรมจตใจทมพลงแหงความหวงรวมทงความฉลาดรอบคอบในการมองการณไกล อนจะทำาใหมชวตทมความสข

ความจรงของชวต 156

ความตองการ (ตณหาและฉนทะ) ทเปนพลงแหงชวตและเปนมลเหตแหงการเกดการดบของความทกข

ชวตทเกดขนมาในโลกนไมวาจะเปนชวตของมนษยหรอสตวเดรจฉาน ยอมมความตองการทแตกตางกนไปไมเหมอนกน สงจำาเปนทเปนความตองการขนพนฐานของทก ๆ ชวตอาจกลาวไดวาเปนความตองการปจจยขนพนฐานในการดำารงชวตใหอยรอดนนไดแก อาหาร ท อยอาศย ยารกษาโรค เปนตน

อยางไรกตามเมอมนษยมความหลากหลายกนมากขน ไมวาจะเปนความหลากหลายทางวฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง แมแตการศาสนา กยอมมปญหาตามมา ในการทมนษยจะเลอกดำารงชวตใหมความสขไดในกรอบความคดหรอความเชอของตนเอง สงนนกตองมหลกการทเปนเครองยดเหนยว หรอมแนวทางอนเปนหลกปฏบต เพอใหตนเองและสงคมไดเขาใจไปในทางเดยวกน โดยเฉพาะอยางยงในพระพทธศาสนา ไดมค ำาอธบายเกยวกบคำาวา ตณหา อนหมายถง ความทะยานอยาก ไวดงน

ตณหา คอ ความทะยานอยาก มลกษณะ 3 ประการดงตอไปน

1. กามตณหา หมายถง ความอยากในกาม เปนสงทนาใคร นาปรารถนา ในรป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ

พระธรรมปฏก ป.อ. ปยตโต (2538 : 525) ไดอธบายใหความหมายของคำาวา ตณหา ไวดงตอไปน“ ”

ตณหา หมายถง ความอยาก ความรานรน ความทะยานอยาก คอ อยากได อยากเอา อยากเปน อยากไมเปน ตองการเสพ โดยมเหตปจจยคออวชชา ความไมรในสภาพทเกดขนตามความจรงเช อมโยงสมพนธไปถงเวทนา และตณหา ไดแก ความรสกอยากได อยากด อยากม อยากเปน เปนเหตปจจยนำาไปสความทะยานอยาก อนเปนเหตใหเกดความทกขความเดอดรอนทงกายและใจ รวมถงสภาพสงคม สงแวดลอม

ความจรงของชวต 157

ลกษณะทวไปของ ตณหา ก ค อ“ ” มอ ตตา ตวตนเป นศนยกลางอาจจะกลาวไดวา มความเหนแกตวในระดบททำาใหสงคมตองเดอดรอน โดยไมไดคดพจารณาถงสงคมสวนรวมวาจะมสงใดทจะตามมา อนกอใหเกดความไมสขสงบเกดขน มงทจะแสวงหาความสขใหตนมากทสดเทาทจะเปนไปได โดยไมค ำานงถงความเดอดรอนของผอนเปนตน

ในสวนทเปนอาการหรอพฤตกรรมทแสดงออกกคอ ความกระวนกระวาย ทงในสวนของรางกายและจตใจ มความเรารอน ชอบใจในสงใดกมความอยากได อยากเอาในสงนนๆ โดยกระบวนการควบคมทางดานจตใจไมสามารถใหสตหรอบงคบในการกระทำานนๆ ได สภาพจตใจมความคดฟงซาน ไมเปนสมาธ

สวนวธการแกไขหรอปฏบตเพอใหรเทาทน ตณหา คอ“ ” การมสต เกดทไหน ใหพยายามดบหรอไมใหเกดในขณะนน โดยการควบคมดวยการใชปญญา คดพจารณาทงในแงของผลกระทบทจะตามมาอนจะเกดขนในอนาคต

นอกจากแนวคดดงกลาวแลว ยงมนกวชาการทไดใหความหมายของคำาวา ตณหา ใน“ ” ความหมายของการควบคม และไมไดรบความควบคมโดยศลธรรมดงตอไปน (วศน อนทสระ 2527 : 43) ดงน

1. ต ณ ห า ท ไ ม ไ ด ร บ ก า ร ค ว บ ค ม โ ด ย ศ ล ธ ร ร ม (Uncontrol-led Craving) ไดแกความทะยานอยากในความอยากได อยากม อยากเปนอยางแรงกลาจนไมอาจยบยงใหอยในขอบเขตของศลธรรม ตองประพฤตกระทำาความชว ประพฤตผดกฎหมายและศลธรรม เพราะตณหาเปนตนเหต เชน การฆากนตาย การประพฤตผดในประเวณ การขมขนผหญง การคาขายยาเสพตด การคอรปชนทงโดยระบบและไมใชระบบ ยงสงคมมความเจรญดานเทคโนโลยมากขนเทาใด ทงในแงของขาวสาร หรอการประชาสมพนธ ตณหาลกษณะนย งทำาความเดอดรอนใหแกตนเองและสงคมมากยงขนเทานน

2. ตณหาทไดรบการควบคมโดยศลธรรมแลว (Control-Craving) ความทะยานของบคคลทเผาลนตนเองอยางเดยว ไมใหผ

ความจรงของชวต 158

อนหรอสงคมเดอดรอน สมปชญญะทจะอยในกรอบของศลธรรมและกฎหมาย รจกอดกลน อดทนในเรองของเพศ ในเรองทผดทงศลธรรมและกฎหมาย ไมยอมลวงละเมดศลธรรม ประเพณ ความอนจะทำาใหสวนรวมตองไดรบความเดอดรอน

สงทเปนหลกของชวตทสำาคญอกประการหนงกคอ ฉนทะ“ ” อนไดแก ความพอใจ ความชอบใจ ความยนด ความตองการ เปนไดทงสงทเปนกศล และอกศล ซงมรายละเอยดจะอธบายไดดงน (พระธรรมปฏก ป.อ.ปยตโต 2538 : 525)

ฉนทะ หมายถง ความยนด ความพอใจ ความใฝรก ใฝในธรรม ใฝด ใฝสจจะ หรอความตองการในธรรม เปนสภาพทดงาม มความพากเพยรพยายาม ความอดทนเปนสงทเกอหนนใหเกดคณภาพชวตทดงาม

ลกษณะของ ฉนทะ ไดแก การเหนแกประโยชนสวนรวม“ ”เปนทตง เกดความรความเขาใจในสงตาง ๆ ตามความเปนจรง เหนคณคาของเพอนมนษยและสงแวดลอมโดยมปญญาเปนตวควบคมการกระทำาตาง ๆ ผลของฉนทะกคอ จะไดรบความสข สงบเยน เกดความชนชมในความดงามของตนเองและผอน มจตใจสงบตงมนในคณงามความดของตนทไดกระทำาไปแลว สงผลทำาใหสขภาพรางกายและจตใจเบกบาน อมเอบไปดวยสงทเปนกศลสายโซแหงการเกดและดบของความทกขและสข (ปฏจจสมปบาท)

ช ว ต ม น ษ ย ก บ ป ฏ จ จ ส ม ป บ า ท (Dependent Origination)

ปฏจจสมปบาท (Dependent Origination) แปลวา การอาศยซงกนและกนเกดขนของสรรพสง สงทงหลายไมมเบองตนและเบองปลาย มแตลกษณะเปนวฏฏะอาศยซงกนและกนเปนลกโซ ปฏจจสมปบาทมชอเรยกอกอยางหนงวา ปจจยการ แปลวา สงทงหลายเปนปจจยแกกนและกน และเรยกวาอทปปจจยตา แปลวา ความมปจจยเปนเชนนนเอง คำาทง 3 มความเปนแนวเดยวกนวา สงทงหลาย

ความจรงของชวต 159

อาศยซงกนและกนเกดขน ทกสงเปนปจจยของกนและกน ไมมอะไรเปนจดเรมตนหรอเกดขนอยางลอย ๆ

ความสำาคญของปฏจจสมปบาทมปรากฏตามพทธดำารสทวา“ผใดเหนปฏจจสมปบาท ผนนยอมเหนธรรมผใดเหนธรรม ผนนยอมเหนปฏจจสมปบาท(ม.ม. 12/346/254)เมอพระพทธเจาตรสรใหม ๆ ขณะททรงประทบบนบนลงกไต

ตนโพธพฤกษตลอดสามราตร พระพทธองคทรงพจารณาปฏจจสมปบาททงอนโลมและปฏโลมและทรงรำาพงวาจะสงสอนธรรมทตรสรนแกเวไนยสตวหรอไม ตอเมอไดทรงพจารณาวา บคคลม 4 จำาพวก บางคนเปนอจฉรยะ บางคนฉลาด บางคนมสตปญญาปานกลาง บางคนโง เมอทรงทราบเชนนจงไดตดสนพระทยทจะ สงสอนเวไนยสตวตอไป (ว. มหา. 4 / 1 / 1- 2)

ปฏจจสมปบาท ชวยถอนความสงสยของชาวโลกเร องกระบวนการของชวต เมอบคคลรวาชวตประกอบดวยขนธ 5 คอ รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ และรตอไปวาขนธ 5 ยอมเปนไปตามไตรลกษณ คอ ไมเทยง เปนทกขและไมมตวตน ถงจดน ปฏจจสมปบาทกจะใหคำาตอบวาชวตมนษยทไมมตวตนนนมการสบตอกนดจลกโซตามเหตปจจยตาง ๆ

หลกปฏจจสมปบาท ปฏจจสมปบาททประพทธองคทรงแสดงมสองนยดวยกน ไดแก หลกสากล และหลกประยกต ทง 2 นย แบงออกเปนสองสวน คอ สวนแรกแสดงการเกด (สมทย วาร) สวนหลกแสดงการดบ (นโรธวาร)

(1) หลกสากล ปฏจจสมปบาททเปนหลกสากลมงอธบายกระบวนการเกด และการดบของสรรพสงทงมชวตและไมมชวต

เมอสงนม สงนจงม (อมสมง สต อทง โหต)กระบวน

ความจรงของชวต 160

เพราะสงนเกดขน สงนจงเกดขน (อมสสปปาทา อทง อปปชชต) การเกด

เมอสงนไมม สงนจงไมม (อมสมง อสต อทง น โหต)กระบวนเพราะสงนดบไป สงนจงดบไปดวย (อมสส นโรธา อทง นรชฌ

ต) การดบหลกสากลบอกแตเพยงกวางๆ วาถามสงใดสงหนงเกดขน

จะตองมปจจยสนบสนนใหเกดแตไมไดบงชอปจจยนนวาเปนอะไร อนง ไมมการบงวาปจจยนนเปนจดตน เพระพระพทธศาสนาเปนอเทวนยม จงไมมการกลาวปฐมกร

(2) หลกประยกต ปฏจจสมปบาททเปนหลกประยกตมงแสดงกระบวนการความเปนเหตปจจยของชวต โดยเฉพาะอยางยงชวตมนษยทงกระบวนการเกดและการดบ

1) ความหมายของปฏจจสมปบาท 12 ประการ ตามทปรากฏในบาลมดงน

1. อวชชา (Ignorance) ความไมร ความไมเขาใจตอกระบวนการของชวต

2.สงขาร (Volitional Activities) ความค ดปร งแตง คดทจะทำาสงใดสงหนง

3.วญญาณ (Consciousness) การร แจงอารมณตางๆ ทเกดขนทาง ตา ห จมก

ลน กาย และใจ4.นามรป (Mind and Body) องคประกอบของ

มนษยทมทงรปและนาม5.สฬายตนะ (Six Bases) อวยวะสำาหรบตดตอภายใน

6 ประการ และวยวะสำาหรบตดตอภายนอก 6 ประการ

ความจรงของชวต 161

6.ผสสะ (Contact) การปะทะสงสรรคกนระหวางอายตนะภายในและอายตนะ ภายนอก

7.เวทนา (Feeling) ความรสกทงชอบ ไมชอบ และกลางๆ

8.ตณหา (Craving)ความอยากทเกดจากเวทนา อยากมชวต อยากทำาลายชวต เปนตน

9.อปาทาน (Attachment) ความยดมนความผกพนในอารมณตาง ๆ

10. ภพ (Process of Becoming) กระบวนการเกดทแสดงออกมาตามอำานาจของกเลส

11. ชาต (Birth) การเกดทสมบรณอาจจะเกดในแงเปนตวตนทแทหรอตวตนในความรสก

12. ชรา มรณะ (Decay and Death) การแปรสภาพของชวตทเปนไปในทางเสอม

( 2) วฏจกรของปฏจจสมปบาททง 12 ขอสามารถแสดงใหเหนวฏจกร ดงนแผนภมแสดงวฏจกรของปฏจจสมปบาท

การแปลความปฏจจสมปบาท มการแปลความปฏจจสมปบาทออกเปนนยสำาคญ 2 ประการ คอ การแปลความแบบขามภพขามชาต และการแปลความตามกระแสจต การแปลความทงสองประการน กตองอาศยขอมลตามทปรากฏในพระไตรปฏกและอรรถกถาเปนหลกเชนกน

(1) การแปลความแบบขามภพขามชาต การแปลความหมายปฏจจสมปบาทแบบขามภพขามชาตเปนการตความ หรออธบายความตามทพระอรรถกถาจารยไดกลาวไวและเปนการตความทสอดคลองกบหลกคำาสอนของศาสนาพราหมณทวาดวยการเกดขนของวญญาณ (Soul)

ความจรงของชวต 162

ความสมพนธขององคปฏจจสมปบาท ตามนยนตองใชเวลา 3 ชาตเปนอยางนอยคอ อดต ปจจบน และอนาคต ดงแผนภมตอไปน

กเลส อวชชาเหต อดตชาต

กรรม สงขาร

วบาก

วญญาณ

ผลป จ จ บ นชาต

นามรปสฬายตนะผสสะเวทนา

กเลสตณหาอปาทาน เหต

กรรม ภพ

วบากชาตชรา มรณะ

ผลอ น า ค ตชาต

กระบวนการปฏจจสมปบาท แบบเขาภพขามชาต ดงนในอดตชาตบคคลมกเลส เรยกวา อวชชา คอความไมร เพระ

ความไมรบคคลจงไดกระทำากรรม เรยกวา สงขาร คอเจตนาความตงใจ กระบวนการทงหมดนเปนเหตในอดตชาต

อวชชา (กเลส) และสงขาร (กรรม) ซงเปนเหตในอดตชาตยอมกอใหเกดวบากหรอผลกรรม ไดแก วญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะ และเวทนา ในชาตปจจบน

วบาก หรอผลกรรมในชาตปจจบนยอมกอใหเกดกเลสในชาตปจจบน คอตณหาและอปาทาน ตณหาและอปาทานเปนเหตใหมการกระทำากรรมในชาตปจจบนเชนกน กเลส (ตณหา, อปาทาน) และกรรม (ภพ) ซงเปนเหตในชาตปจจบนยอมกอใหเกดบากหรอผลกรรมไดแก ชาต ชรา มรณะ ฯลฯ ในชาตหนาและชาตตอๆ ไป

ความจรงของชวต 163

ความเปนเหตเปนผลของกระบวนการชวตกจะดำาเนนตอไปอยางไมสนสดอยางน

(2) การแปลความตามกระแสจต การแปลความแบบนจะมงการเกดดบของจตทกขณะ ในทกเสยววนาทจตของมนษยจะเกดขน ตงอย ดบไป ตามกระบวนการแหงปฏจจสมปบาท นบครงไมถวน ปฏจจสมปบาทจงคอ เปนเหตเปนผลตอกน เปนดจวงลอแหงชวตในทกขณะจต ดงตวอยางตอไปน

1) อวชชากบสงขาร หมายถงวา เพราะความหลงผด (อวชชา) บคคลกจะเกดความมงมนอยางไมสนสด (สงขาร) ขณะเดยวกนความมงมนอยางไมสนสดยอมกอใหเกดความหลงผดไดเหมอนเดกวยรงตดยาเสพตด เพราะไมรจงเสพ ยงเสพกยงหลงและเขาใจผด

2) สงขารกบวญญาณ หมายถงวาความตงใจ (สงขาร) เปนเหตใหเกดการรแจง 6 ทางมจกษวญญาณ เปนตน ในขณะเดยวกนเมอเกดการรแจงกยอมกอใหเกดความตงใจขน เหมอนอยางวยรนตงใจฟงเพลงใดกจะเขาใจเพลงนนเรว และเมอเขาใจเรวกคดหาวธจำาเนอเพลงใหได

3) วญญาณกบนามรป ประการแรก วญญาณเปนเหต“ใหเกดนาม คอวญญาณเปนทตงของเวทนา สญญา และสงขาร และ”คำาวา วญญาณเปนเหตใหเกดรป หมายถงวา ถาไมมจตวญญาณ“ ” ชวตทประกอบดวยอวยวะตางๆ กจะเกดขนไมได ในทางกลบกนนามรปยอมกอใหเกดวญญาณ อนงวญญาณ (จต) และเจตสกตองอาศยรางกาย (รป) เปนทแสดงออกเหมอนคนงอยขคนตาบอด

4) นามรปกบสฬายตนะ หมายถงวา กายกบจตเปนองคประกอบของมนษยซงเปนทอยอาศยของอายตนะภายใน 6 ประการ ไดแก ตา ห จมก ลน กาย และใจ (สมอง) ขณะเดยวกนถาอายตนะเหลานสมบรณ การรบรความรสก (เวทนา) ความจำา (สญญา) ความคด (สงขาร) พรอมทงสวนประกอบของรางกาย (รป) อนๆ กจะดดวย

ความจรงของชวต 164

5) สฬายตนะกบผสสะ หมายความวา เมออายตนะภายใน 6 ไปกระทบกบอารมณภายนอก 6 กจะเกดการรแจง (วญญาณ) เมอมวญญาณกจะเกดการรบร (ผสสะ) ทางตา ฯลฯ ตอไป ในทางกลบกนการรบร (ผสสะ) ยอมกอใหเกดการรแจง (วญญาณ) อยางเชน ชายหนงเหนคนเดนมากรวาเปนผหญง (จกษวญญาณ)เมอเพงดกรวาผหญงคนนนใสเสอผาสแดง

6) ผสสะกบเวทนา ผสสะเปนเหตใหเกดเวทนา หมายถงวา เมอมการปะทะกนระหวางอายตนะภายในกนอารมณภายนอกกจะเกดเวทนาคอ ความรสกตาง ๆ ในทางกลบกนความรสก (เวทนา) ยอมกอใหเกดการรบร (ผสสะ) เพมขน ตวอยางเชน นกกฬาเลนฟตบอลกจะรสกชอบ เมอชอบ กอยากเลนมากขน (อยากสมผสมากขน)

7) เวทนากบตณหา เวทนาเปนเหตใหเกดตณหา หมายความวาเมอรสกชอบสงใด กอยากไดสงนน ในทางกลบกนเมออายกไดสงใดเรากหวงจะไดรบความสขจากสงนน ตวอยางเชน ผหญงเหนชดสวย ๆ กอยากไดเมอซอมาใสกหวงวาจะไดรบคำาชม เปนตน

8) ตณหากบอปาทาน ตณหาเปนเหตใหเกดอปาทาน เชน เมอบคคลมความปรารถนา มความใฝฝนทจะไดรบเสอผาสวยๆ เขากจะครนคดผกพนอยกบเนอผานน ในทางกลบกนเมอคดผกพน (อปาทาน) เขากคดจะซอเพมขน (ตณหา)

9) อปาทานกบภพ คำาวา ภพ ในทนหมายเฉพาะ กรรม“ ”ภพ คอเจตนาความตงใจ ตรงกบคำาวา สงขาร เพราะมงเฉพาะ“ ”กระบวนการของจต อปาทานเปนเหตใหเกดภพ หมายความวา เมอบคคลยดมนสงใดกยอมมจตจดจอตอสงนน ในทางตรงกนขามผทมใจจดจอสงใดกจะยดมนตอสงนน

10) ภพกบชาต ชาต หมายถง ความรสกวามตวตนอยางสมบรณในทกขณะจต ภพเปนเหตใหเกดชาต หมายความวา เมอบคคลมเจตนา มความตงใจจะทำาสงใดสงหนงเขายอมมความรสกตวอยางเตมท ในทางกลบกนเม อเขามความรสกวาเป นตวกของก (อหงการ มมงการ) อยางเตมทกจะมความตงใจ (ภพ) เกดขน

ความจรงของชวต 165

11) ชาตกบชราและมรณะ เมอมชาตกยอมมความชราคอความแกทกขณะจต หมายถง การคลายความรวาเปนเขาเปนเราลง และในทสดกจะถงความตาย คอ ไมมความรสกวาเปนเรา แตมเยอใยของกเลส ทจะกอเชอใหกระแสจตเกดและดบตอไป

สภาพความเปนจรงตามธรรมชาต (ไตรวฏ)ชวตมนษยกบวฏฏะ 3

วฏฏะ 3 หมายถง องคแหงปฏจจสมปบาททแสดงวงจรแหงชวต (The Wheel of Life) 3 ประการ คอ กเลส กรรม และวบากโดยมงเนนกระแสจตในชวตปจจบน ดงแผนภมตอไปน

ตามแผนภม มความหมายวา เมอมนษยมกเลส คอ อวชชา ตณหา และอปาทาน มนษยกจะมความคด มเจตนาทจะทำาสงใดสงหนงเรยกวา การทำากรรม (สงขาร ภพ) มนษยกระทำากรรมในขณะทจตเจอดวยกเลส

เมอการกระทำา (ทเจอดวยกเลส) ดำาเนนไปเร อย ๆ กจะไดร บ ผ ล ข อ ง ก ร ร ม น น เ ร ย ก ว า ว บ า ก ผ ล เ บ อ ง ต น ท ส ำา ค ญ ค อ วญญาณ(Consciousness) คอ ความรแจง ความรสกวามตว มตน เมอวญญาณไดพฒนาอยางเตมทกจะเกดกระบวนการวบาก ดงน

วญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะเวทนา

ชาต ชรา มรณะ โสกะ ฯลฯจดทวญญาณคอ ความรสกวาเปนตวตนเจรญเตมทเรยก

วา ชาต ตอจากนนวถชวตกจะเปลยนเปน ชรา มรณะ ตอไป เมอชวตเปลยนไปแตมนษยยอมรบไมไดกจะเกดความเศราโศก ความคร ำาครวญ รวมเรยกวาเปนความทกข ความทกขอนนเม อรวมตวกนอยาง ชดเจน (กเลส) กจะเกดการกระทำา (กรรม) และไดรบผล (วบาก) วนเวยนอยอยางน จงเรยกวา วฏฏะ และ สอดคลองกบบาลวา ทกขา ชาต ปนปปน แปลวา การเกดบอย ๆ เปนทกข

ความจรงของชวต 166

มพระพทธดำารสมากมายทยนยนวา ความรสกเปนตวตนเกดจากกระแสจตทประกอบดวยเจตนา ดงตวอยางตอไปน

“ภกษทงหลาย บคคลจงใจ กำาหนดจดจอ ครนคดถงสงใด สงนนยอม

เปนอารมณเพอใหวญญาณดำารงอย เมออารมณมอย วญญาณกมทอาศย

เมอวญญาณตงมนแลว เมอวญญาณเจรญขนแลว การบงเกดในภพใหม

ตอไปจงม เมอบงเกดใหมตอไปมอย ชาต ชรา มรณะ โสกะ

ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส จงมตอไป ความเกดขนแหงทกข

ทงสน ยอมมไดอยางน (สง. น. 16 / 145 / 63)

ความจรงของชวต 167

ชวตมนษยกบกฎแหงกรรมกฎแหงกรรมเปนทงกฎสากลตามธรรมชาต และเมอนำามาใช

กรรมมนษยกจะเปนกฎศลธรรมความหมายของกรรม คำาวา กรรม มาจากภาษาสงสก“ ”

ฤตวา กรมน ตรงกบภาษาบาลวา กมม แปลวา การกระทำา เปน“ ” “ ”คำากลาง ๆ ไมดไมชว ถาเปนฝายดเรยกวา กรรมด ถาเปนฝายชวเรยกวา กรรมชว ตามความหมายเดมนน กรรมมลกษณะเปนเหต

อยางไรกตาม คนทวไปมกเขาใจผดวากรรมเปนผล คอ เป นสงทเก ดขนแลวในปจจบนไมสามารถแกไขได ถ าจะแกไขหรอเปลยนแปลงกตองอาศยอำานาจภายนอกเชน ตองอาศยเทพเจา นอกจากนค ำาวา กรรม ยงถกตความวาเปนพฤตกรรม“ ” และคณลกษณะของความชวทตดตวมนษยมา ดงคำาพรำาบนของบคคลทวไปวา เปนกรรมเหลอเกดทเกดมาจนเปนกรรมของเราทตองทำางานหนก“ ”

องคประกอบของกรรม การกระทำาทจดวาเปนกรรมอยางสมบรณจะตองมองคประกอบดงตอไปน

1) กเลส หมายถง สงเราทมากระตนจตใหกระทำาสงตางๆ เชน ความโลภ ความโกรธ และความหลง เปนตน การกระท ำาทปราศจากกเลสไมถอวาเปนกรรม

2) เจตนา หมายถง ความตงใจ ความจงใจ ความมงมน อนเนองมาจากกเลส เชน เกดความโลภคดอยากไดรถจกรยานยนตสกคน กจะเกดความมงมนจะตองหามาใหไดโดยวธการใดวธการหนง

3) การเคลอนไหว หมายถง การกระทำา การแสดงออกทางกาย วาจา และใจตามเจตนา เชน เมอคดอยากไดรถจกรยานยนต กไดออกไปซอหรอขโมยรถของคนอน

4) ผลสำาเรจ หมายถง การกระทำาทบรรลเปาประสงคขนสดทาย เชนบคคลคดจะไดรถจกรยานยนต ไมมเงนจะซอรถจงไดไปขโมยรถของคนอน แตถาไมสามารถขโมยรถไดเพราะเจาของเฝาอย กจกรรมจงไมเกดผลสำาเรจ

ความจรงของชวต 168

บรรดาองคประกอบเหลาน องคประกอบทส ำาคญคอ กเลสและเจตนา การเคลอนไหวและผลสำาเรจเปนเพยงองคประกอบตอเนอง การกระทำากรรมทไมประกอบดวยกเลส ถงแมจะมเจตนากไมถอวาเปนกรรม เปนแตเพยงกรยา ผลทเกดจากกรยาเรยกวา ปฏกรยา

ประเภทของกรรม กรรมสามารถแบงออกไดเปนหลายประเภทตามวตถประสงคของการแบง วธการแบงซงเปนทยอมรบกนไดแก แบงตามเจตนา แบงตามวบากหรอการใหผล และแบงตามนยแหงอรรถกถา

(1) แบงตามเจตนา การแบงกรรมตามเจตนา หมายถง การแบงตามคณภาพ ตามมลเหตทชกจงใหกระทำากรรม ม 3 ชนด คอ

1) อกศลกรรม หมายถง กรรมทไมด กรรมชว การกระทำาทเปนบาป เรยกอกอยางหนงวา อกศลกรรมบถ 10 แยกออกไปตามทวารทง 3 ไดแก ทางกาย ทางวาจา และทางใจ

กายกรรม การกระทำาทางกาย ม 3 อยาง คอ1. ปาณาตบาต การฆาสตวตดชวต การเบยดเบยนสตว2. อทนนาทาน การถอเอาสงของทผอนไมไดให3. กาเมส มจฉาจาร ประพฤตผดคครองของคนอน

วจกรรม การกระทำาทางวาจา ม 4 อยาง คอ1. มสาวาท การพดเทจ พดปด พดไมจรง2. ปสณวาจา การพดสอเสยด พดยยงใหเกดความ

แตกแยก3. ผรสวาท การพดคำาหยาบ คำาทเสยดแทงห4. สมผปปลาปะ การพดคำาเพอเจอ คำาทหาประโยชน

มได

มโนกรรม การกระทำาทางใจ ม 3 อยาง คอ1. อภชฌา โลภอยากไดสงของทบคคลอนครอบครอง2. พยาบาท คดปองรายคนอน คดเบยดเบยนคนอน

ความจรงของชวต 169

3. มจฉาทฐ เปนผดจากทำานองคลองธรรม เหนผดเปนชอบ

2)กศลกรรม หมายถง กรรมด การกระทำาทฉลาด การกระทำาทเปนบญ เรยกอกอยางหนงวา กศลกรรมบถ 10 แยกออกตามทวารทง 3 ไดแก ทางกาย ทางวาจา และทางใจ

กายกรรม การกระทำาทางกาย ม 3 อยาง คอ1. ปาณาตปาตา เวรมณ มเจตนาเวนจากการฆา

สตว2. อทนนาทานา เวรมณ มเจตนาเวนจากการลกทรพย3. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ ม เจตนาเว นจากการ

ประพฤตผดในกาม

วจกรรม การกระทำาทางวาจา 4 อยาง คอ1. มสาวาทา เวรมณ เจตนาเวนจากการพดเทจ2. ปสณวาจาย เวรมณ เจตนาเวนจากการพดคำาสอ

เสยด3. ผรสวาจา เวรมณ เจตนาเวนจากการพดคำาหยาบ4. สมผปปลาปา เวรมณ เจตนาเวนจากการพดเพอเจอ

มโนกรรม การกระทำาทางใจ ม 3 อยาง คอ1. อนภชฌา ไมโลภอยากไดสงของทผอนครอบครอง2. อพยาบาท ไมคดปองรายคนอน3. สมมาทฐ เหนชอบตามทำานองคลองธรรม

3) อพยากตกรรม หมายถง กรรมทกลาง ๆ ไดแก การกระทำาทไมสามารถจดไดวาดหรอชวเปนการกระทำาทเกดจากอพยากฤตเจตนา คอ เจตนาทเปนกลางไมไดจดเปนฝายกศลหรออกศล มกเปนการกระทำาทเปนไปตามหลกชววทยา เชน ความตองการของรายกายตามปกต การรบประทานอาหารเมอหว การดมนำาเมอกระหาย การนอนพก

ความจรงของชวต 170

ผอนเมอรางกายออนเพลย การเปลยนอรยาบถ จากเดนเปนนง จากนงเปนเดน เปนตน

(2) แบงตามวบากหรอการใหผล กรรมสามารถแบงตามคณภาพของวบากหรอการใหผลตามทกลาวไวในพระสตร (ม. ม. 13 / 88 / 66) ม 4 ชนด คอ

1) กรรมดำา มวบากดำา หมายถง การกระทำาทเปนกายทจรต วจทจรต และมโนทจรต เชน การฆาสตว การพดเทจ และการคดอยากไดสงของ ๆ คนอน เปนตน วบากหรอผลทเกดจากกรรมดำากตองดำาไปดวย เชน มอายส น เพ อนไมเช อถ อ และเก ดความกระวนกระวายใจ ไมมสมาธ

2) กรรมขาว มวบากขาว หมายถง การกระทำาทเปนกายสจรต วจสจรต และมโนสจรต เชน การมเมตตาตอสตว การพความจรง การไมโลภอยากสงของ ๆ บคคลอน ผลทเกดจากกรรมขาวกจะขาวไปดวย เชน มอายยน ไมโดนเบยดเบยน เปนทเชอถอของสงคมและมจตสงบ เพราะไมคดอยากไดสงตาง ๆ โดยมชอบ

3) กรรมทงดำาทงขาว มวบากทงดำาทงขาว หมายถง การกระทำาทคลกเคลากนไประหวางทจรตและสจรต ทงทางกาย ทางวาจา และทางใจ เชน บางชวงเวลาบคคลไดฆาสตวตดชวต บางชวงเวลากมใจเอนดสตว เลยงดสตว ฯลฯ ชวงเวลาทตดตอกนนน จงเปนทงกรรมดำาและกรรมขาว วบากหรอผลกจะเปนทงดำาและขาว

การกระทำากรรมทางไตรทวาร ทงทเปนอกศลกรรม กศลกรรม กรรมดำา กรรมขาว กรรมทงดำาและขาว และกรรมทงไมดำาไมขาวนนถอวามโนธรรมสำาคญทสด เพราะมโนกรรมยอมผลกดนใหเกดกายกรรมและวจกรรม ดงขอความในพระสตรวา

“ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา มใจประเสรฐทสด สำาเรจแลวดวยใจ หากบคคลมใจประทษรายแลวจะพดกตาม จะทำากตาม ทกขยอมตดตามเขาไปเหมอนลอเกวยนทหมนตามรอยเทาโคไปฉะนน”

“ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา มใจประเสรฐทสด สำาเรจแลวดวยใจ หากบคคลใดมใจผองใสแลว จะพดกตาม จะทำากตาม สขยอม

ความจรงของชวต 171

ตดตามบคคลนนเหมอนอยางเงาทตดตามตวเขาไปฉะนน ” (ข. ธ. 25 / 11 / 11)

กรรม 12 การแบงกรรมออกเปน 12 หวขอ จะปรากฏในคมภรอรรถกถา วสทธมรรค ซงพระพทธโฆษาจารยไดแตงไว คมภรนเปนทเชอถอของผศกษาพระพทธศาสนาอยางมาก จะเปนรองกเพยงแตพระไตรปฏก เทานน

กรรม 12 มดงน (มหามกฏราชวทยาลย 2536 : 30)(1) แบงตามเวลาทใหผล ม 4 ชนด คอ

1) ทฏฐธรรมเวทนยกรรม หมายถง กรรมทใหผลในชาตปจจบน กรรมทใหผลในชาตน กรรมชนดนเปนกรรมหนก

2) อปปชชเวทนยกรรม หมายถง กรรมทใหผลในชาตหนา ในภพหนาเปนกรรมเบาทบคคลไดทำาไวและไดสงสมไวในจต ถาไมมโอกาสใหผลในชาตนกจะใหผลในชาตหนา

3) อปราปรเวทนยกรรม หมายถง กรรมทจะใหผลในชาตตอ ๆ ไป คอ กรรมเบาทไมสามารถใหผลไดในชาตนและชาตหนา แตกรรมอนนนกจะตดตวบคคลไปเมอสบโอกาสกจะใหผลทนท

4) อโหสกรรม หมายถง กรรมทไมมผล คอ กรรมทไมมโอกาสใหผลเพราะลวงเลยเวลาไปแลว เปรยบเสมอนเมลดพนธพชทไมมเชอ ไมมยาง ไมสามารถนำาไปเพาะไดอก

(2) แบงตามหนาท กรรมแบงตามหนาทได 4 ชนด คอ1) ชนกกรรม หมายถง กรรมทกอใหเกดแตงใหเกดในท

ตาง ๆ คอ ทงกรรมดและกรรมชวยอมสงผลใหเกดในทตางกน กรรมชนดนเมอไดผลกดนใหบคคลไปเกดในภพใหมแลว กจะหมดหนาท

2) อปตถมภกกรรม หมายถง กรรมทสนบสนนหรอกรรมอมช คอกรรมทชวยอมชกรรมดใหกอผลดยง ๆ ขนไป และชวยซำาเตมกรรมชวใหกอผลชวยงขนเชนกน

3) อปปฬกกรรม หมายถงกรรมบบคนมลกษณะปฏปกษตอชนกรรมและอปตถมภกกรรม เชน เมอชนกกรรม ชวยสงบคคลผทำาความดใหเกดในภพด และอปปตถมถกกรรมชวยหนนใหบคคลนนไป

ความจรงของชวต 172

เกดในทดยง ๆ ขนไปแตอปปฬกกรรมมาบบคนไมใหบคคลผนนไปเกดสถานทดเทาทควร ขณะเดยวกนดานกรรมชว แทนทจะไดรบผลชวอยางรนแรง แตอปปฬกกรรม กลบมาบบคนใหผลชวนนออนตวลงได

4) อปฆาตกรรม หมายถง กรรมตดรอน คอกรรมทเขาไปเปลยนแปลงผลของกรรมดและกรรมชวใหสนสดลง ทำาใหไมไดรบผลของกรรมตามทคาดหวง เชน ภกษสงฆผท ำาความดนานปการ เปนทยกยองของพทธศาสนกชน แตถาไปเสพเมถนเพยงคร งเดยวกถอวาขาดจากความเปนภกษ ขาราชการทไดรบตำาแหนงสงขนแตตองมาเสยชวตอยางกะทนหน (3) แบงตามระดบการใหผล ระดบการใหผลหนก เบา แบงได– 4 ชนด คอ

1)ครกรรม หมายถง กรรมหนก เปนกรรมทใหผลทนท ทงฝายดและฝายชว ครกรรม

ฝายด ไดแก สมาบต 8 ประการ ครกรรมฝายชว ไดแก อนนตร ยกรรม 5 ประการ ซงถอวาเปนกรรมทหนกทสด ทงตอตวผทำาเองและการลงโทษจากสงคม ไดแก

1. มาตฆาต ฆามารดา2. ปตฆาต ฆาบดา3. อรหนตฆาต ฆาพระอรหนต4. โลหตปบาท ทำารายพระพทธเจาจนพระโลหตพงขน5. สงฆเภท ยยงสงฆใหแตกแยกความสามคคกน

2) พหลกรรมหรออาจณณกรรม หมายถง กรรมททำามากหรอทำาบอยๆ จนตดเปนนสย กรรมชนดนจะใหผลรนแรงตอจากครกรรม แตผลกรรมมลกษณะตอเนอง พหลกรรมฝายด เชน บคคลผบรจาคโลหตเปนการกศล เมอเขาทำาบอยๆ กจะเกดความเอบอมใจ มจตเมตตา รคณคาชวตของผอน ฝายชว เชน บคคลทชอบเลนการพนน กจะเกดมนสยเปนคนหยบโหยง สำารวย ไมสงาน เพราะตดนสยการไดเงนมางาย ๆ

ความจรงของชวต 173

3) อาสนนกรรม หมายถง กรรมจวนเจยนหรอกรรมเวลาใกลจะตาย คอ กรรมทบคคลระลกไดหรอกระทำาเมอใกลจะสนลมหายใจ กรรมชนดนจะใหผลทนททนใดในระยะสน ๆ ถาไมมครกรรมและพหลกรรม อาสนนกรรมกจะใหผลกอน

เราเคยไดยนเรองราวของคนทเลยงไกชน หรอคนทชอบทรมานสตว เมอใกลจะตายจะแสดงอาการเหมอนไก หรอแสดงอาการเหมอนลงแลวแตกรณ ทเปนเชนนอาจจะเปนเพราะวาเมอเขามสภาพรางกายปกต กจะขมความรสกวาไดทำากรรมไวในจตใตสำานกตอเมอไมสบายจงแสดงความรสกออกมา คตทางพระพทธศาสนาจงใหบคคลผใกลจะตายไดทำาความดโดยการภาวนาวา พทโธ เปนตน“ ”

4) กตตตากรรม หมายถง กรรมทสกแตวาทำา คอ กรรมททำาโดยขาดเจตนา ทำาโดยไมรตว กรรมชนดนจะเบาและใหผลชากวากรรม 3 ชนดทกลาวมาแลว กรรมนจะใหผลเมอไมมกรรมอน

การกระทำาบางอยางแมขาดเจตนาแตกทำาใหผอนเปนสข หรอเปนทกขได เศษอาหารบนโตะอาจจะระงบความหวของผยากไรได คนทขบรถดวยความระมดระวงกมโอกาสไปชนเดกทวงตดหนาได

สรป หลกกรรมเปนทงกฎจกรวาล กฎแหงสงคม และกฎแหงศลธรรม กลาวเฉพาะกฎศลธรรมกจะเกยวของกบมนษยทเปนปจเจกชนมากทสด เมอบคคลเชอวาความดความชวเปนสงมจรงบคคลกจะเชอในเร องกฎแหงกรรม เมอพดเร องกรรมกมกจะโยงกบเวลาในอดตชาตมาสปจจบนชาต และตอไปยงอนาคตชาตและโยงถงการเกดใหมของมนษยดวย เพราะบคคลททำากรรมในอดตยอมมาเกดเพอรบผลกรรม (วบาก) ในปจจบน ทำากรรม (เหต) ในปจจบน กจะตองไปเกดเพอรบผลกรรม (วบาก) ในอนาคตดวย

พระพทธศาสนาไมปฏเสธกรรมในอดตชาต แตพระพทธศาสนาใหความสำาคญตอกรรม ในปจจบนชาต คอชวงทชวตหนงของมนษยดำารงอย หากบคคล ๆ หนงขณะน (พ.ศ.2545) อาย 35 ป เมอชวงอาย 1 – 34 ป เขาไดฝกหดทำาการคา ฝกหดทำาบญช ฝก

ความจรงของชวต 174

ใชเคร องคอมพวเตอร ฝกหลกการขาย ฯลฯ กเช อแนวาในอนาคตตงแตอาย 36 ป เปนตนไป บคคลผนนกจะเปนนกธรกจกรรมตามหลกพระพทธศาสนาจงเปนเหตเปนผลกนในชาตปจจบนนเอง

4.3.2 การมองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาครสตครสตศาสนาเปนศาสนาประเภทเอกเทวนยม คอเปนศาสนา

นบถอพระเจาองคเดยว เรยกวา พระยะโฮวา ดงนน หลกคำาสอนใด ๆ ในครสตศาสนาไมวาเกยวของสมพนธกบสรรพสงและมนษยกจะโยงไปถงพระเจา โดยเฉพาะอยางยงพระเจาตามศาสนศาสตรวาดวยตรเอกานภาพ (Trinity) หมายถงพระเจาใน 3 ลกษณะ หรอ 3 บคคล คอพระบดา พระบตร และพระจตหรอพระวญญาณบรสทธ

4.3.2.1 มนษยมสภาพจตออนแอจากประวตศาสตรครสตศาสนา ดงทปรากฏในคมภรไบเบล

เราทราบมาแลววาพระเจาไดทรงสรางมนษยคแรกคออาดม และอฟ และใหอาศยอยในสวนเอเดนพรอมทงสงไมใหเกบผลไมตองหามทมอยในสวนนน แตบรรพบรษของมนษยมสภาพจตออนแอทนตอสงยวยวนไมไหวจงไดเกบกนผลไมแหงความสำานกดและชวทพระเจาไดทรงหามไว จากการกนผลไมดงกลาวทำาใหมนษยมกเลสตณหา มความตองการทางเพศ กอใหเกดความทกขทรมานซงเปนบาปกำาเนดของมนษยชาต ดงโองการวา

“เพราะเหตทเจากนผลไมทเราหามแผนดนจงตองถกสาปเพราะตว

เจาจะตองหากนบนแผนดนดวยความทกขลำาบากจนตลอดชวต

(ปฐมกาล 3 : 17 – 18)1) การกระทำาทกอยางเกดจากใจ ความออนแอ หรอกเลส

ตณหาของมนษยเกดจากใจของมนษยเองทแสดงออกมาดวยการกระทำาบาป ดงทพระเยซครสตทรงสอนไววา

“วาจาอนชวรายนนยอมออกมาจากจตใจอนชว และทำาใหผกลาว

ความจรงของชวต 175

วาจานนเปนมลทน เพราะความคดชวทกอยาง การกออาชญากรรม

การล วงเก นภรรยาหรอสามของคนอ น การประกอบกามวตถาร การลก

ทรพย การพดเทจ ตลอดจนการพดใหรายปายสผอน ลวนแตออกมา

จากจตใจทงสน ” (มทธว 15 : 17 – 19)2) ชวตทตกลงในบาป หากเราไดศกษาคำาสอนของครสต

ศาสนากจะเหนไดวาครสตชนมความตระหนกถงบาปทบรรพบรษคอ อาดมและอฟไดกระทำาไวน นเปนบาปทหนก และรายแรงมากซ งไดตดตามตวมนษยชาตมาจนกระทงปจจบน เปนแนวโนม หรอธรรมชาตของมนษยทผลกดนใหมนษยทำาบาปในชาตปจจบนดวย นกศาสนศาสตรบางคนกลาววา ความบาปเกดขนเพราะการกระทำาอยางเสรของอาดม และการกระทำาอยางเสรของมนษยในโลกน

คำาวา บาป หมายถง ความบกพรองในการรกษากฎ“ ” “แหงศลธรรมของพระเจา ไมวาทางการประพฤต ทางอปนสย หรอสภาพความเปนอยของพวกเรา ” (ทเซน 2543 : 23) “บาป ค”อ การปฏเสธความรกทพระเจาหยบยนให และการกระทำาทฝาฝนนำา“พระทยของพระเจา ” (กรต บญเจอ 2530 : 74) “บาป เปนการ”ละเมดกฎของพนธสญญา และดงนนจงเปนการกระทำาททำาผดตอผใหพนธสญญา คอพระเปนเจาเอง (ปอล ตราปกก 2537 : 144)

3) การอภยบาป เมอมนษยไดทำาบาปแลว สงแรกทมนษยจะตองกระทำาคอการสำานกผดตอบาปทไดระทำาไว โดยการกลบไปหาพระเจาตามเดม ตอจากนมนษยกจะตองทำาตามขนตอนไปส การคนดและการใหอภย มดงตอไปน

(1) พจารณาบาป แนนอนวา สงแรกทตองทำา คอ มนษยตองยอมรบวาไดกระทำาผดจรงๆ และไดทำาบาป การพจารณามโนธรรมอยางสมำาเสมอจะทำาใหมนษยร ความผดบาปของตน การพจารณา

ความจรงของชวต 176

มโนธรรมเปนการประเมนชวตของคน ๆ หนงในแสงสวางแหงกระแส เรยกของพระเปนเจาทมตอเขา

(2) แสดงความทกขถงบาป การยอมรบวาตนไดกระทำาบาปนนยงไมเพยงพอสำาหรบการคนด และการรบการอภย มนษยยงตองแสดงความทกขสำาหรบบาปทเขาไดกระทำาดวย

(3) ความตงใจทจะเปลยนแปลง ความรสกเสยใจในบาปทไดกระทำาตองนำาไปสการเกลยดชงบาปอยางจรงจงทำาใหเกดความปรารถนาอยางแรงกลาท จะชดเชยบาป และความปรารถนาท จะเปลยนแปลงชวต การเปลยนแปลงนเกดขนเมอมนษยวางแนวทางชวตใหตรงกบนำาพระทยของพระเปนเจา

(4) ศลอภยบาป เมอไดเตรยมตวดงกลาวแลว มนษยอาจกลบไปหาพระเปนเจาและไดรบความรกจากการใหอภยของพระองค ทจรงพระเปนเจาทรงพรอมรบการกลบมาของมนษยแตละคนในทกขนตอน แตพระเปนเจาทรงไดอภยแกมนษย โดยใชสญลกษณทเปนไปดวยพธในศลอภยบาป โดยศลอภยบาปมนษยไดกลบคนดกบพระเปนเจา และสงคมครสตชนอกครงหนง (ปอล ตราปกก 2537 : 146)

4.3.2.2 ชวตมนษยกบความศรทธาความศรทธา หมายถง ความเชอ ความไววางใจอยาง

ไมมขอกงขาใด ๆ ความแนใจความหวงในสงทยงไมเหนความเชอฟงโดยปราศจากขอแมใด ๆ รวมทงความซอสตย ความมนคง ความแนวแน ความยดมน ความจงรกภกด และการถวายตวตอพระผเปนเจา

ความเชอเปนรากฐานความสมพนธทถกตองของมนษยทมตอพระเปนเจา เพราะเปนการสนองตอความรกของพระเปนเจา

เมอมนษยมสภาพจตออนแอ และมแนวโนมทจะหลงผดไดงายมาตงแตบรรพบรษของมนษยชาต และความออนแอของมนษยปจจบน ผลจากความออนแอของมนษยกคอ การทำาบาป ทงบาปกำาเนดและบาปสวนตว ดงนน เพอพฒนาชวตมนษยใหเขมแขงขนทงดานรางกายและจตวญญาณ ครสตชนจะตองสรางเกราะไวปองกนและพฒนาตนเองคอศรทธา

ความจรงของชวต 177

ศรทธาตามหลกของครสตศาสนามหวขอทสำาคญ คอ1) ศรทธาตอพระเจาสงสดองคเดยว พระเจาสงสดคอ

พระยะโฮวา พระองคทรงเปนผใหกำาเนดชวตมนษย และสรรพสงในโลก ทรงสรางโลกและสรรพสงในโลก รวมทงมนษยภายใน 6 วน วนท 7 ทรงหยดสราง ใหถ อเป นวนหยดพกผอน และเป นวนศกดสทธ พระองคทรงเผยสจธรรมของพระองคใหมนษยร ทรงประทานพระบตรใหมากอบกโลก มาไถบาปแทนมนษย และสงพระจตของพระองคใหมาปลอบโยนมนษย และเพอนำาทางมนษยไปหาพระองคผทศรทธาตอพระเจายอมไดรบการปกปองจากพระเจา ดงโองการวา

“เพราะความศรทธาอนมงคงของเรานเอง พระเจาจงไดทรงนำาเรา

เขาสพระคณทเราพงพงไดอยน และทำาใหเราชนชมยนดในความหวงทจะไดรบสงาราศร จากพระองค ” (โรม 5 : 2)

2) ศรทธาตอตรเอกานภาพ (Trinity) ตรเอกานภาพ หมายถง ความเชอวาพระเจาทรงม 3 ภาคในองคเดยวกน คอ พระบดา (The Father) พระบตร (The Son) และพระจต หรอพระวญญาณบรสทธ (The Holy Spirit)

(1) พระบดา หมายถง พระเจาผสถตอยในสวรรค ผทรงสรางโลกสรรพสง และมนษย และทรงรกมนษยมากกวาสงมชวตอนๆ เชน บดารกบตร ในพระครสตธรรมใหม พระเยซครสต ทรงกลาวถงพระเจาในฐานะพระบดาอยบอยครง เชน

“ในพวกทานมใครบางทจะเอากอนหนใหบตรเมอเขาขอขนมปง

หรอใหงเมอบตรขอปลา เหตฉะนนถาทานทงหลายเองผเปนคนบาปยงร

จกใหของดแกบตรของตน ยงกวานนสกเทาใด พระบดาของทานผทรง

ความจรงของชวต 178

สถตในสวรรคจะประทานของดแกผ ท ขอตอพระองค” (มทธว 7 : 9 – 11)

(2) พระบตร หมายถง พระเยซครสตซงมฐานะเปนพระบตรของพระเจาผเสดจมาในโลกเพอไถบาปแกมนษยผหลงผดใหกลบคนไปหาพระเจาได พระเยซครสตทรงมธรรมชาตแทจรงเปนพระเจา แตเมอทรงบงเกดเปนมนษยกทรงทรมานเชนมนษยทงหลาย ทรงสนพระชนมบนไมกางเขนเพอไถบาปแทนมนษย และทรงฟ นขนจากความตายเชนพระเจา (ผอยเหนอความตาย) กำาเนดของพระเยซครสตในฐานะพระบตรของพระเจา มปรากฏอยในพระครสตธรรมใหมวา

“พระวาทะไดทรงบงเกดเปนมนษยและทรงอยทานกลางเราบรบรณดวยพระคณและความจรง เราทงหลายไดเหนพระสรของพระองค คอ พระสรอนสมกบพระบตรองคเดยวของพระบดา และ ไ” “มมใครเคยเหนพระเจาเลย พระบตรองคเดยวผทรงสถตอยในพระทรวงของพระบดา พระองคไดทรงสำาแดงพระเจาแลว

(2) พระจตหรอพระวญญาณบรสทธ หมายถง พลงอำานาจของพระเจาอนเปนพลงแหงความรกทเชอมพระบดากบพระบตรเขาดวยกน และเปนพลงอำานาจของพระเจาททรงแสดงตอมนษยเพอดลบนดาลใหมนษยกลบใจมาประพฤตปฏบตตามแนวทางของพระเจา พระครสตธรรมใหม ไดกลาวถงพระวญญาณบรสทธ อยกลายตอน เชน ตอนทฑตสวรรคไดแจงใหมารยทราบวานางจะตงครรภดวยอำานาจของพระเจา ดงบทสนทนาตอนหนงวา

ฝายมารย (มาเรย) ทลฑตสวรรคนนวา เหตการณนน“จะเปนไปอยางไร

ได เพราะขาพเจายงหาไดรวมกบชายไม ”ทตสวรรคจงตอบนางวา พระวญญาณบรสทธจะเสดจ“

ลงมาบนเธอเพราะฤทธเดชของผสงสดจะปกปองเธอ เหตฉะนน บตร

ทเกดมานน

ความจรงของชวต 179

จะไดเรยกวาวสทธ และเรยกวาพระบตรของพระเจา” (ลกา 1 : 34 – 35)

หลงจากทพระเยซทรงฟ นคนพระชนมและเสดจขนสสวรรคแลว พระวญญาณบรสทธยงคงมบทบาทอยในโลกน เพอชวยเหลอมวลมนษยและนำาทางมนษยใหประจกษในอำานาจของพระเจา

3) ศรทธาตอการไถบาปของพระเยซครสต บรรดา 3 ภาค หรอ 3 ลกษณะของพระเจาคอ พระบดา พระบตร และพระจต นน แมวาครสตชนจะมศรทธาเทากนกจรง แตดเหมอนวาพระบตรคอพระเยซครสตจะไดรบการกลาวงถงมากทสด โดยเฉพาะอยางยงในคมภรไบเบลภาคพนธสญญาใหม

ครสตชนทกคนรด วาตนเองเปนหนบญคณพระเยซครสต เพราะพระเยซครสตยอมสละชพของพระองคเพอไถบาปของมนษยทกคน โดยการยอมถกตรงดวยไมกางเขน ดงนน ครสตชนทกคนจงมความเชอตอปฏปทาของพระเยซครสตโดยไมมขอกงขาใดๆ

การเชอเรองการไถบาปของพระเยซครสต และปฏบตตามแนวคำาสอนของพระองคยอมกอใหเกดประโยชนอเนกอนนต ขอยกตวอยาง ดงน

(1) เปนทางแหงความรอด ดงโองการวา“เราคอทางนน (ทางรอด) เปนองคธรรมแหงความจรง

และเปนชวต ไมมผใดสามารถไปถงพระบดาได นอกจากจะอาศยวถทางของเรา

เทานน ดงทานทงหลายรจกเรา ทานทงหลายกรจกพระบดาของเราเชนเดยวกน”

(ยอหน 14 : 6 – 8)(2) เปนทางแหงความบรสทธ ผเชอเร องการไถบาปของ

พระเยซจะเปนผบรสทธดาน วญญาณ ดงโองการวา“…พระเจาทรงจดสรรวถทางใหม เพอชวยเราใหรอดพน

โดยการสงพระบตรของพระองคใหลงมาบงเกดเปนมนษยเชน

ความจรงของชวต 180

เดยวกบเราทงหลาย และยอมสละพระชนมชพของพระองคเพอเปนเครองสกการะบชา ซงจะทำาลายลางอำานาจของบาปทครอบงำาชวตของเราใหสญสนไป”(3) การอธษฐาน หมายถงการสนทนากบพระเจาโดยตรง คอ

นงทำาสมาธตงจตรำาลกถงพระเจาเปนวธการแสดงออกถงศรทธาทมตอพระเยซครสต ตวอยางคำาอธษฐานดวยความศรทธา เชน

“ขาแตพระเยซครสตเจา ขาพเจาปรารถนาทจะรจกพระองคเปนสวนตว ขอบคณพระองคททรงสนพระชนมบนไมกางเขน เพราะความผดบาปของขาพเจาขาพเจาขอเปดประตชวตตอนรบพระองคเปนพระผชวยใหรอด และเปนองคพระผเปนเจาของขาพเจา ขอบพระคณพระองคททรงโปรดยกโทษความผดบาปใหขาพเจาและประทานชวตนรนดรแกขาพเจา โปรดครอบครองบลลงกชวตของขาพเจา และนำาขาพเจาใหดำาเนนชวต ตามพระประสงคของพระองคเถ ด อาเมน ” (Thailand Campus Crusade for Christ 2544 : 11)

4) ศรทธาตอวนพพากษา คอการเชอวามนษยททำาความด หรอความชวในโลกนอาจจะไดรบความยตธรรมหรอไมไดรบความยตธรรมกไดเพราะมนษยดวยกนมสตปญญาจำากด อาจจะตดสนขอคดตางๆ ผดพลาดได อยางไรกตามมนษยทกคนจะไดรบคำาพพากษาจากพระเจาดวย ความยตธรรมยงตามความเปนจรงในวนพพากษา คอวนสนโลก วนทวญญาณทกดวงจะไดไปเฝาพระเจาผท ำาความดจะไดเขาไปสอาณาจกรพระเจาผท ำาความช วจะลงนครก มโองการทยนยนวนพพากษา เชน

“เราขอบอกแกพวกเจาวา ในวนพพากษา พวกเจาจะตองรบโทษในถอยคำาอนไร

สาระของพวกเจาทกคำาเพราะวาจาเปนเคร องกำาหนดอนาคตของพวกเจา วาจะไดรบ

การปลดปลอยหรอถกปรบโทษ”(มทธว 12 : 36 – 37)

ความจรงของชวต 181

“ความปรารถนาอนสงสดของเรา ไมวาเราจะอยในโลกนหรอละโลกนไปอยกบ

พระองคในสวรรคกตาม เราจะกระทำาทกสงทกอยางใหเปนไปตามประประสงค

ของพระองคด วยวาเราทกคนจะตองอยต อหนาพระบลลงกของพระครสต ซงแตละ

คนจะไดรบผลความด ความชวตามทไดกระทำาไวขณะทยงมชวตอยน”

4.3.2.3 คำาสอนของครสตศาสนาทเปนอดมการณครสตชนทจะพฒนาชวตตนเองใหสมบรณ ดงเชนผถาม

พระเยซครสตวา บท“ บญญตใดสำาคญทสด พระเยซครสตตอบวา จงรก” “พระเจาผเปนนายของทานอยางหมดดวงใจ หมดวญญาณ และหมดจตใจ” จงรกเพอนบานเหมอนรกตนเอง และทสำาคญทสดคอจงรกศตรของทาน ” (มทธว 5 : 4)

ความรกสามารถแยกออกไดเปน 2 นย คอ1) ความรกระหวางมนษยกบพระเจา ในครสตธรรมใหม

ไดสอนเรองหลกของความรกโดยใหพระเยซครสตเปนสญลกษณของ ความรกสงสดทพระเจาทรงมตอมนษย เหนไดจากการทพระเยซครสตทรงยอมสนพระชนมบนไมกางเขน เพอใหผมศรทธาในพระองคจะไดพนจากความผดบาป เพอไถบาปทงมวลของมนษย

2) ความรกระหวางมนษยกบมนษย ความรกตามทศนะของครสตศาสนาสามารถพจารณาไดใน 3 ลกษณะ คอ

(1)ความรกดวยอารมณ (Sensible love) เปนความรสกอยากไดมาชมเชย

(2)ความรกดวยเหตผล (Rational love) เปนการยกยองสงทเราเราใจวามความด

(3)ความร กด วยศร ทธา (Supernatural love) เปนการยกยองสงทเราเขาใจวาม

ความจรงของชวต 182

ความเหนอธรรมชาตความรกประเภทท 3 ถอวาเปนความรกแท ตามทศนะของ

พระเยซครสตมนษยทกคนเปนบตรของพระเจา พระองคทรงสรางมาดวยความรกและหวงด มนษยทกคนมสทธจะไดรบชวตนรนดรในสภาพเหนอธรรมชาต

กระบวนการของชวตตามหลกครสศาสนายอมมความสมพนธกบพระเจาอยตลอดเวลาจากสมมตฐานหรอมลบทของครสตศาสนาทวามนษยทกคนเปนผมบาป ทงบาปกำาเนดจากบรรพบรษและบาปทมนษยไดทำาในชาตน ดงนน เพอฝกชวตทงกายและจตวญญาณใหเขมแขงมนษยจะตองมทพง ทพงสำาคญของครสตชนกคอ การมศรทธาตอพระเจาในแงมมตางๆ ศรทธายอมเปนพนฐานของการปฏบตทถกตองตอพระเจา เปนพนฐานของการพนบาป เปนพนฐานของความรก และทสำาคญทสดคอนำาไปสความรอด เปนทนาสงเกตวาครสตชนนกายโรมนคาทอลกจะใหความสำาคญตอพรของพระเจา (The God’s Grace) และอสรภาพของมนษย ขณะทครสตชนนกายโปรเตสแตนทจะใหความสำาคญตอพรของพระเจาอยางเดยว จงถอวาทกคนรอดไดดวยศรทธา (Salvation by Faith)

ความจรงของชวต 183

4.3.3 การมองความจรงของชวตดวยศาสนาอสลามศาสนาอสลามเปนศาสนาประเภทเทวนยมเชนเดยวกบ

ศาสนาครสต หลกยดของศาสนาประเภทเทวนยมคอพระเจา ดงนน หลกการใดเกยวกบมนษยทมตอตนเอง มตอเพอน มตอสงคม และมตอโลกหนากจะโยงสมพนธกบพระเจาตลอดเวลา

4.3.1 ชวตโลกนเปนเพยงมายาพฒนาการของชวตมนษยตามหลกศาสนาอสลามม 4

ขน คอ ชวตในครรภ ชวตในโลกน (ดน ยา) ชวตในโลกบรซคหรอโลกหลงการตายกอนฟ นขน และชวตในโลกหนาหรอชวตในวนฟ นขน (กยามะฮ)

ศาสนาอสลามถอวาทารกทเกดมาใหม ๆ นน เปนมนษยทลกษณะสากลรวมกนประการหนงคอ ความบรสทธ เพราะพระเจาได“ ”ยกโทษใหมนษยกอนแลว กอนทมนษยจะมาเกดในโลกน ความบรสทธ ความรบผดขอบและเจตจำานงเสร เปนศกยภาพทจะนำามนษยสเปาหมายสงสดเสมอกนคอ การมชวตอยในสวรรค บรรพบรษของมนษยคออาดม ไดรบการยกโทษจากพระองคอลลอฮดงโองการวา ภายหลง“อาดมไดเรยนรคำาวงวอนจากพระเจาของเรา แลวพระองคอภยโทษแกเขา แทจรงพระองคคอผทรงอภยโทษ ผทรงเมตตาเสมอ ” (2 : 37)

อยางไรกตาม แมวามนษยแรกเกดจะบรสทธแตมนษยอาจจะทำาบาปหรอมบาปไดเมอมนษยมอายมากขน มความรบผดชอบชวดแลวจงใจฝาฝนโองการของอลลอฮหรอปฏปทาของทานนบมฮมมด ชวงชวตวยทรบผดชอบชวดในชวงทสองของกาลเวลาคอชวตในโลกน (ดนยา) เปนชวงทสำาคญทสดเพราะเปนชวงทมนษยสามารถทำาความดหรอความชว หากมนษยทำาความดมนษยกจะเขาไปสสวรรค หากทำาความชวกจะลงนรก มนษยจะขนสสวรรคหรอลงนรกในชวงท 3 และท 4 ของชวต คอชวตหลงการตายและชวตในวนฟ นขน เพอรบผลพระทำาทไดกระทำาไวในชาตน เราอาจจะกลาวไดอกนยหนงวา อนาคตของคนในโลกบรซค และในโลกหนาจะดจะเลวเปนสข หรอทกขเปนผลจากความประพฤตของเขาในโลกน ชวตในโลกนจงไมใชชวตทสมบรณเปนชวตท

ความจรงของชวต 184

เตรยมมนษย เพอความสมบรณในโลกหนาชวตในโลกนเปนเพยงมายาหรอหลอกลวง ดงโองการวา แตละชวตนนจะไดลมรส“ แหงความตาย และแทจรงทพวกเจาจะไดรบรางวลของพวกเจาโดยครบถวนนน คอวนปรโลก และผใดทถก

ใหห างไปจากไฟนรก และถกให เขาสวรรค แล วไซร แนนอนเขากชนะแลว และ

ชวตความเปนอยแหงโลกนนน มใชอะไรอนนอกจากสงอำานวยความสะดวกแหงการหลอกลวงเทานน ” (3 : 185)

ความจรงของชวต 185

ชวตมนษย 3 ระดบศาสนาอสลามถอวาจตหรอหวใจ (กอลบ) เปนสวนสำาคญทสด

เปนสวนทควบคมพฤตกรรมมนษย ดงททานศาสดามฮมมดไดทรงกลาวไววา พงรไวเถดวาในรางกายของคนนน มเนออยกอนหนง“ หากกอนเนอนนด อวยวะสวนอนกพลอยดไปดวย หากกอนเนอนนเสยอวยวะสวนอนกจะพลอยเสยไปดวย กอนเนอนนคอหวใจ ” (เสร พงศพศ 2524 : 138)

จตมนษยม 3 ระดบ คอ จตทมบาป (กอลบ-นอะษม) จตทสำานกผด (กอลบนมนบ) และจตทผองแผว (กอนบนสะลม) จากระดบจตนชวตมนษกจะแสดงพฤตกรรมออกมาเปน 3 ระดบ เชนเดยวกนคอ

1) ชวตทใฝทางชว (นพซนอมมาเราะฮ) หมายถง บคคลทมจตใฝบาปเขากจะดำาเนนชวตในทางชวราย ประพฤตตนผดหลกศาสนา มพฤตกรรมทจะปฏบตตามทางของมารดงโองการวา

“แทจรงจตใจนนถกครอบงำาดวยความชว นอกจากทพระเจาของฉนทรงเมตตา แทจรงพระเจาของฉนเปนผทรงอภย ผทรงเมตตาเสมอ ” (12 : 53)

2) ชวตทตำาหนตนเอง (นฟซนเลาวามะฮ) หมายถง ชวตของบคคลทมจตสำานกบาป รสกตววาผดหลงทไดกระทำาช วไปแลว บคคลเชนนถอเปนผทเร มสำานกตนเองและหาวธไถถอนความผดทไดกระทำาไป ดงโองการวา

“ขาขอสาบานตอชวตทประณามตนเอง มนษยคดหรอวาเรามาไมรวบรวมกระดกของเขากระนนหรอแนนอนทเดยวเราสามารถทจะทำาใหปลายนวมอของเขาอยในสภาพทสมบรณ ” (75:2-4)

“พวกเจาทงหลายจงขออภยโทษตอพระผอภบาลของพวกเจา แลวจงสำานกผดตอพระองคเสย ” (11 : 3)

การสำานกผด และตำาหนการกระทำาของตนเองเปนขนตอนสำาคญของการพฒนาชวตทงทางดานจตใจและพฤตกรรม คมภรอล-กรอานและอล-ฮะหษ จงไดกำาหนดประเภทและวธการสำานกผดไวดงน

ความจรงของชวต 186

“หากความผดนน เกดขนระหวางบาวกบอลลอฮโดยไมเกยวสทธของมนษยสภาพเชนนมกฎเกณฑอยสามประการ คอ

(1) จะตองถอนตวออกจากความชว(2) จะตองรสกเสยใจตอการกระทำาความชวนน(3) จะตองตงใจอยางแนวแนวาจะไมกลบไปทำาความชวนนอกถากระทำาประการหนงประการใดจากทงสามนนบกพรองไป ก

ถอวาการสำานกผดนนใชไมไดหากวาความผดนนของเกยวกบสทธของมนษยกมกฎเกณฑ

อยสประการ คอ สามประการดงกลาวขางตนและประการทส คอ จะตองทำาใหหมดมลทนจากสทธของเจาของเสยกอน กลาวคอถาหากวาความผดนนเกยวกบทรพยสน หรอยในประเภทเดยวกนกจะตองนำาไปคนเจาของเสยกอนหากเปนโทษของการใสรายหรอยในประเภทเดยวกน กใหสารภาพผดและขอความยนยอมจากเขาเสยกอน หากเปนการนนทากขอใหเขายกโทษใหเสยกอน (อมามนะวะวย 2541 1: 47)

3) ชวตทสงบ (นปซนมฏมะอนนะฮ) หมายถง ชวตของบคคลทมจตผองแผว ชวตทไดทำาความดในโลกนอยางเตมทแลว มนใจวาสงทตนทำาในโลกน จะหนนนำาใหตนมชวตถาวรในปรโลก อยอยางสงบในสวนสวรรคของพระเจา ดงโองการวา

“โอชวตทสงบแลวเอย ขอจงกลบมายงพระเจาของเจาดวยความยนดและเปนทปตเถด แลวจะเขามาอยในสวนสวรรคของขาเถด” ( 89 : 27-30)

ในหะดษเศาะฮห (ขอ 2448) ไดกลาวถงวญญาณทดไววา ชาวฟาจะพากนกลาววา วญญาณทดไดมาจากแผนดนแลว อลลอฮได“

ประทานความสนตสขกบวญญาณกบวญญาณนแลวรวมทงรางซ งวญญาณใชเปนทพก ตอจากนน วญญาณกจะไปอยตอหนาพระผเปนเจาของเขา ซงทรงอานภาพและเกรยงไกรยง ตอจากนน อลลอฮดำารสวา พวกทานจงนำาไปทเขตสดทาย”

ความจรงของชวต 187

ชวตมนษย 3 ระดบดงกลาวสามารถพฒนาใหสงขนเร อยๆ ตามระดบจตคอ ชวตทใฝทางชวซงประกอบดวยจตทมบาป สามารถพฒนาขนไปเปนชวตทตำาหนตนเอง ซ งประกอบดวยจตทส ำานกผด สดทายชวตทตำาหนหรอประฌามตนเองสามารถพฒนาไปเปนชวตทสงบซงประกอบดวยจตทผองแผว อยางไรกด บคคลจะฝกจตและดำาเนนชวตอยางนไดกดวยศรทธาตอองคอลลอฮปฏบตตนตามโองการของพระองคและปฏปทาของทานศาสดานบมฮมมด

ชวตมนษยตามกฎกำาหนดสภาวะกฎกำาหนดสภาวะ (Predestination) หมายถ ง กฎท

พระเจากำาหนดไวลวงหนาหากเกยวกบมนษยกหมายถงทกสงทกอยางทองคอลลอฮกำาหนดใหมนษยแตละคน มนษยจงเปนผทพระเจาสราง (Creature) พรอมทงคณสมบตตดตวมาทกอยาง

มนร มฮ มมด (อางในดลมนรรจน บากา 2524 : 84) กลาววา กฎการกำาหนดสภาวะของอลลอฮมสามประเภท ประเภทแรกเปนการกำาหนดสภาวะทแนนอนตายตวไมมผใดจะเปลยนแปลงไดนอกจากอลลอฮ ทกสงทกอยางตองดำาเนนไปตามพระประสงคของพระองค เชน การโคจรของดวงอาทตย ดวงจนทร และดวงดาวตางๆ ทมอยในสากลจกรวาล การเกด การตาย ของสงมชวต ดงทกลาวไวในอล-ก รอานวา ดวงอาทตยโคจรตามวถของมนและ ดวงจนทรเราไดกำาหนด“จกราศใหกบมน … (36 :38-40) และ พระองคทรงรถงสงทอยใน“…มดลกนนไมมความเกยวพนกบมนษย เชน ถนกำาเนดของมนษย เป นตน และประเภททสาม เปนการก ำาหนดสภาวะทสามารถแกไขเปลยนแปลงไดดวยการกำาหนดสภาวะอกประการหนง เชน ความหวจะแกดวยการรบประทานอาหาร ความกระหาย แกดวยการดมนำา

เรองการกำาหนดสภาวะของอลลอฮ ทำาใหนกปราชญมสลมเกดความคดท แตกตางกนไปเกยวกบกจการงานของมนษยวา มนษยมความคดหรอการกระทำาอยางอสระ หรอวาตองอยภายใตการควบคมขอ

ความจรงของชวต 188

งอลลอฮโดยสนเชง สำาหรบเรองนมคำาตอบของ นกปราชญมสลมหลายกลมหลายคณะดวยกน แตผเขยนจะกลาวเฉพาะกลมทสำาคญสามกลมดงน.

1) กลมญะบะรยะฮ (Jabariah) หรอจารตนยม มสลมกล มน ส วนหน ง เป นชาวอาหรบท ม ความเช อ เร อง โชคเคราะห (Fatalism) ตามบรรพบรษ เมอชาวอาหรบเหลานหนมานบถอศาสนาอสลามกยงมความเชออยางนอย กลาวกนวาพวกราชวงศอมยยะฮกชอบทจะถอลทธนเพราะมนชวยแกตวใหพวกเขาเมอทำาความผดได คนเหลานจงถอวา มนษยนนชวยตวเองไมไดเอาเลย ดงนน จงไมอาจรบผดชอบตอการกระทำาของเขาได (อมรอน มะลลม 2539 : 135)

อาจเปนเพราะความเชอดงเดมดงกลาวมสลมกลมน เปนผทยดถอคณลกษณะของพระองคเปนเจา (Attributionist) คอถอวาพระเจาเปนผกำาหนดทกสงทกอยาง ปรากฏการณทเกดขนแกสภาพแวดลอม ระบบนเวศวทยา โรคระบาด อทกภย วาตภย ทพภกขภย ฯลฯ ทกอยางเปนไปตามเจตจำานงของพระเจา ประการสำาคญทสดคอ แมการกระทำาผดของมนษยเองกเพราะพระเจาดลใจเขา เชน การขโมยสงของบางสงบางอยาง กมใชเขาเจตนาจะขโมยแตเพราะพระเจากำาหนดวถชวตเขาใหเปนอยางนน มนษยคลายกบหนงตลงทถกผกเชอก กสดแทแตเจาของจะกระชากลากไปทางไหน

โองการทมสลมนอางบอย เชน“จงกลาวเถด (มฮมมด) วา สงทอยในชนฟาและแผนดนนน

เปนของใคร จงกลาวเถด (มฮมมด) วาเปนของอลลอฮ …” (6 : 12)“พวกเจามไดฆาพวกเขา แตทวาอลลอฮตางหากททรงฆาพวกเขา

และเจามได ขวางหรอกขณะทเจาขวาง แตทวาอลลอฮตางหากทขวาง …” (8 : 17)

“ไมมเคราะหกรรมอนใดเกดขนในแผนดนน และไมมแมแตในตวของพวกเจาเอง เวนแตไมมไวในบนทกกอนทเราจะบงเกดมนขนมา แทจรงนนมนเปนการงายสำาหรบอลลอฮ ” (57 : 22)

2) กลมมอตะซละฮ (Mutazilah) หรอมสลมนกเหตผล (Rationalists) มสลมกลมนถอวาพระเจาไดสรางมนษยพรอมทงให

ความจรงของชวต 189

สตปญญา ใหเจตจำานงเสรมาแลวมนษยจงมอสระอยางเตมททจะใชเหตผล ใชสตปญญาของตนเองเพอพจารณาสงตาง ๆ พระเจาจะไมเกยวของอกตอไป อยางไรกดพระเจากยงเปนเจานายสงสด เพราะพระเจาเปนผประทานความสามารถใหแกมนษยและมนษยตองรบผดชอบตอสงทตนกระทำาทงดและชว ทงถกและผด

โองการทมสลมนกเหตผลยกมาอาง เชน“อลลอฮมไดทรงเปลยนแปลงความกรณาใด ๆ ทพระองคทรง

ประทานแกกลมชนหนงกลมชนใดจนกวาพวกเขาจะไดเปลยนแปลงสงทอยในตวของพวกเขาเอง …” (8 : 53)

“….แทจรงอลลอฮจะมทรงเปลยนแปลงสภาพของชนกลมใด จนกวาพวกเขาจะเปลยนแปลงสภาพของพวกเขาเอง …” (13 : 11)

“ไมมผแบกภาระคนใดทแบกภาระของผอนได และมนษยจะไมไดอะไร นอกจากสงทเขาไดขวนขวายเอาไว ” (53 : 38-39)

3) กลมอล-อชอะรยะฮ (Al-Ash’ ariah) หรอกลมมสลมทมความคดกลาง ๆ มสลมกลมนยอมรบทงอำานาจของพระผเปนเจาและเจตจำานงเสรอนจำากดของมนษย ขณะทนกคดกลมจารตนยม (ญะบะรยะฮ) ถอวา การกระทำาทกอยางของมนษยถกกำาหนดมากอนแลวโดยพระผเปนเจาและมนษยไมมเสรภาพในการกระทำาใดๆ มนษยเปนเพยงเครองมออยในพระหตถของพระผทรงอานภาพผบงคบใหเขาทำาตามทพระองคกำาหนดไวใหแลว สวนนกคดสำานกเหตผล (มอตะซละฮ) ก ถอวามนษยมอสระทจะทำาการใด ๆ แตตองรบผดชอบตอทกสงทเขาทำาไปสำาหรบนกคดสำานกอชอะรยฮนมความคดกงกลางระหวางทศนะของสองสำานกดงกลาวคอ เชอมนวาพระผเปนเจาไดทรงกำาหนดการกระทำาของมนษยไวกอน อยางไรกตามมนษยยอมมอำานาจอยบางซงอำานาจนทำาใหเขาสามารถกระทำาตามทพระผเปนเจากำาหนดใหสำาเรจไปได คอยอมรบทงวจารณหรอการเผยแสดงของ (วะหย) และเหตผล ดงนน มนษยบางคนฉลาด บางคนโงและบางคนมความคดความอานปานกลาง นเปนตกดร คอการกำาหนดสภาวะของอลลอฮซงอยเหนอการควบคมของมนษย ขณะเดยวกนการกระทำาของมนษย จงขนอยกบ

ความจรงของชวต 190

สภาพแวดลอมหลายประการ นอกจากนนสภาวะของแตละคนกแตกตางกน

ในตอนแรกผนำาของนกคดกลมนคอ อล-อชอะร (Al – Ash’ Ari) กเปนนกคดเหตผลในกลมมอตะซละฮ เชนกน แตเมอเขาไดรบความฝนจากศาสดาอมมดสงครง ดงนน เขาจงไดละทงแนวเหตผลโดยสนเชง และจำากดตวเองอยกบการศกษาหะดษ และบทอรรถาธบายพระมหาคมภร กรอาน ดวยเกรงวาอล-อชอะรจะเปนคนสดโตง ทานศาสดามฮมมด ไดทรงเขาฝนครงทสามและทรงตรสวา

“ฉนไมไดส งใหท านเลกถกเถยงดวยเหตผล เพยงแตใหท านสนบสนนหะดษทแทจรง ดวยเหตนอล-อชอะร จงหาวธการใหมซงอาจเรยกไดวาเปนวธใชเหตผลสนบสนนหะดษ หมายถงการใชหะดษเปนหลกและเหตผลเปนหลกรอง ” (อมรอน มะลลม 2539 : 57)

ชวตมนษยตามหลกศาสนาอสลาม ดำาเนนไปตามขนตอนทองคอลลอฮไดกำาหนดไวแลวตาม กฎแหงการกำาหนดสภาวะ อลลอฮไดสรางมนษย และไดสรางสภาวะตางๆ ทมนษยจำาเปนตองใชตองอาศยและไดประทานความคดอสระแกมนษย อยางไรกตาม การตความเรองกฎกำาหนดสภาวะของพระเจามแตกตางกนไป พวกหนงตความวาพระเจากำาหนดทกอยางมนษยไมตองรบผดชอบอะไรทงสน กลมหนงบอกวาพระเจาไดสรางทกอยางและพระเจากหมดหนาท มนษยสามารถใชความคดอสระทพระเจาประทานใหในทกเรอง อกกลมหนงวาตองมความพอดกนระหวางการทำาตามบญชาของพระเจากบการใชเหตผลของมนษยเอง

4.3.4 มองความจรงของชวตดวยหลกศาสนาพราหมณ – ฮนด

ศาสนาพราหมณ-ฮนด เปนศาสนาทเกาแกของโลก ไดกลาวถงชวตในแงมมตางๆ มากมาย นบตงแตกำาเนดของชวต จวบจนกระทงความสนสดของชวตอยางสนเชง โดยใหทศนะเกยวกบชวตตงแตระดบธรรมดาทสดจนกระทงเปนเรองทละเอยดลกซง ยากแกความเขาใจ

ความจรงของชวต 191

ตามทศนะของพระเวทซงเปนคมภรในศาสนาพราหมณ ไดกลาวถงตนกำาเนดของชวตวามาจากพระพรหม กลาวคอพระพรหมเปนผสรางโลกดงนน ชวตทกชวตเปนชนสวนของพระพรหม เมอแยกตวออกจากพระพรหมแลวระเหเรรอนไปในภพชาตตาง ๆ กระทำาดบางชวบาง ตองรบใชกรรมดกรรมชวจนกวาจะกลายเปนผบรสทธหมดกรรมจงจะกลบเขาไปอยกบพระพรหมอก

คำาวา พรหม หากมองในแงทเปนรปธรรม ไดแก ความเจรญเตบโตหรอการเกดขนของชวตทเปนตวตน เรยกวา โกศะ ไดแก เปลอกทหอหมชวตไวประกอบดวยเปลอกชนตาง ๆ ดงน (ทองหลอ วงษธรรมดา 2541 : 364)

1. อนนมยโกศะ ชนทเรยกวาเปนรางกายหรอวตถ2. ปราณมยโกศะ ชนทเปนชวตหรอลมปราณ (ลมหายใจ)3. มโนมยโกศะ ชนทเปนจตหรอวญญาณ4. วญญาณมยโกศะ ชนทเปนสมปชญญะ (ความรตว)5. อานนทมยโกศะ ชนนรามสสข ซงเปนชนสงสดทง 5 ประการน คอ เปลอกทหอหมชวตไว อนเปนการสำาแดงออก

มาจากพรหมใน 4 สถานะ ดงน1. วศวะ คอสถานะทกำาลงตนอยหมายถง ชวตประจำาวนทวไป

ของมนษยทเคลอนไหวไปมาเพอประกอบกจกรรมอยางใดอยางหนง เชน การพดคย การกน การเลน หรอการเดนทาง ฯลฯ

2. ไตซส คอสถานแหงการฝน อนเปนกจกรรมของชวตขณะทไมหลบสนทจตวญญาณยงไมไดยตกรรมอยางสมบรณ จงเกดการฝนประเภทตาง ๆ ขนมา ซงจรงบางเทจบางตามประเภทแหงความฝน

3. ปราชญะ คอสถานะแหงการนอนหลบสนท ปราศจากการฝน ซงเกดจากการพกผอน โดยหยดกจกรรมทกอยางในรปความฝน เปนการพกผอนอยางเตมท และมสตสมปชญญะสมบรณยอมจะไมฝน

4. ตรยะ คอสถานะของอาตมนทมความเปนหนงเดยวกบพรหม ซงถอวาเปนสถานะทสงสด

ความจรงของชวต 192

ชวตตามทศนะของพราหมณ-ฮนด ทกลาวไวในคมภรอปนษท ซงเปนคมภรททำาใหศาสนาพราหมณพฒนามาเปนฮนด หากพจารณาถงสภาวะทเปนอยจะเหนวาชวตจะอยในสถานะทง 4 ดงกลาวน คอ ตน หลบ หลบสนท และกลบเขาไปอยกบพรหมหรอภาวะสมบรณ

วฏจกรแหงชวตศาสนาพราหมณ-ฮนด ไดกลาวถงวฏจกรแหงชวต คอการ

เวยนวายตายเกดในภพชาตตางๆ ทเรยกวา สงสารวฏ โดยเรมตนชวตแยกออกมาจากพรหมเรยกวา อาตมน (วญญาณเฉพาะหนวย) วญญาณของพรหมดงเดมเรยกวา พรหมนหรอปรมาตมน ไดแก ปฐมวญญาณ หรอวญญาณสากล การออกมาจากปฐมวญญาณของอาตมน (วญญาณเฉพาะหนวยหรอวญญาณยอย) เปรยบเหมอนประกายไฟเลก ๆ จำานวนมากมายแตกกระจายออกมาจากดวงไฟใหญมหมา หรอเปรยบเหมอนหยดน ำาท งหลายทกระเซนออกมาจากมหาสมทรอนกวางใหญ เชนเดยวกบวญญาณของสรรพสตวทออกมาจากพรหม เขาไปสงสถตอยในรางสตวนอยใหญ นานเทาทพรหมลขตกำาหนด คอจะยากดมจนกเปนไปตามพรหมลขต เชน ชาตนเปนมนษย ชาตหนาเปนเทวดา และชาตตอไปเปนสตว หรอแมกระทงเปนพชกเปนไปได การเวยนเกดเวยนตายอยอยางนเรยกวาสงสารวฏ การตายกคอการเปลยนรางชวคราว แตวญญาณทเปนตวอาตมนไมตายเมออาตมนไดทองเทยวไปในสงสารวฏ จนกระทงเกดความรแจงเหนจรงขนมาวาตนเองเปนสวนหนงของพรหม เกดความบรสทธและความบนเทงใจ (อานนทะ) ตามมา แตเพราะการอาศยรางตาง ๆ ทผานมา ทำาดบาง ทำาชวบาง พระพรหมจงทรงพพากษาใหรบใชกรรม จนกวาจะบรรลโมกษะ คอพนจากกรรมและหลดพนจากทกขทงปวง แลวกลบเขาไปอยกบปฐมวญญาณตามเดมโดยไมตองเวยนวายตายเกดอกตอไป

หากวเคราะหตามแนวคดของพราหมณ-ฮนด เปรยบเทยบกบหลกการทางพระพทธศาสนา จงเหนไดวาในเบองตนจะไปในแนวทางทตางกน กลาวคอ ศาสนาพราหมณ-ฮนด จงยดพรหมลขตเปนทตง คน

ความจรงของชวต 193

จะยากดมจน จะมโชควาสนาหรอผดหวงและสำาเรจ จะเปนไปตามทพรหมลขตหรอพระพรหมกำาหนดไวการทกทายลกษณะ การดลายมอ ฤกษงามยามด หรอสะเดาะเคราะหเขญจงเปนคตของพราหมณ-ฮนด ในขณะทพระพทธศาสนาไมใหสนใจ แตใหหนมามองทการกระท ำาของตนเองทเรยกวา กรรม คอ การกระทำาใหฝากชวตไวกบตนเอง โดยยดตนเองเปนศนยกลาง ความดความชวหรอโชคชะตาวาสนาอยทตนเองเปนผสราง ดงโคลงโลกนตบทหนงวา

อยาโทษไททานทาว เทวาอยาโทษสถานภผา ยานกวางอยาโทษหมวงษา คณาญาตโทษแตกรรมเองสราง สงใหเปนเอง

เมอคตพราหมณและคตพทธเดนทางมาพบกนเขา สงคมไทยรบเอาทงคตพราหมณและคตพทธมาเปนวฒนธรรมของตน จงเขาทำานองปากวาเปนพทธแตใจเปนพราหมณ และปลอบใจตนเองวาพทธชวยพราหมณเสรมเพมพลงชวต

แตอยางไรกดในบททายทงพราหมณ และพทธมาบรรจบกนทการบรรลพราหมณเรยกวา บรรลโมกษะ (ความหลดพน) พทธเรยกวา นพพาน (ความสนกเลส) ทง 2 คตตางกนเปนความบรสทธดวยกน แตอยกนคนละจดพราหมณ - ฮนดกลบไปอยกบพระเจา (วญญาณอมตะ) สวนพทธไปสความอสระและ สนความเปนตวตนอยางสนเชง

4.4การมองความจรงของชวตตามทศนะของลทธอนๆ 4.4.1 การมองความจรงของชวตตามทศนะลทธเตา

ตามทศนะของเลาจอ มนษยเกดจากพลงธรรมชาตทเปนคคอ พลงหยนและหยางซงเปนพลงธรรมชาตทกำาเนดมาจากเตา เตาจงเปนธรรมชาตทยงใหญใหกำาเนดสรรพสง จากหนงกกลายเปนสอง จากสองกเกดสรรพสงขน มนษยเกดมาแลวจะตองปฏบตตนใหสอดคลองกบเตา คอถอสนโดษ ละทงความโลภ โกรธ หลง ดำารงตนอยกบธรรมชาตทเงยบสงบ ผทดำารงชวตไมสอดคลองกบเตา ยอมกอใหเกดผลคอความ

ความจรงของชวต 194

ทกข คนดตองเปนคนทรจกปฏบตตนตามเตาเหมอนอยางทเสถยร โพธนนทะ (2544 : 97) กลาวไววา “สาธชนรจกนำาเตาทมอยมาใชเปนประโยชนแตทรชนนนทงทตนกมเตาแตกลมเตาเสยสน จงประพฤตตนเปนทรชนไดและทงทประพฤตชวอยางนน เตากยงคงเปนทพงของเขาอย เพราะเตาเปนบอเกดของสงทงหลาย สงทงหลายกตงอยในเตานนเอง”

4.4.2 การมองความจรงของชวตตามทศนะของขงจอขงจอยอมรบจารตประเพณโบราณทปฏบตสบเนองกนมา

ทานสนบสนนใหคนจนทกคนในสมยนนปฏบตตามจารตประเพณ เพราะจารตประเพณมผลตอจตใจเมอทกคนเกดความเลอมใสกจะยอมปฏบตตามโดยมตองมการบงคบใดๆ ชวตและสงคมกจะมความสข ดงทานขงจอจงใหรกษาประเพณตางๆ ไวไมใหทำาลาย ทานจะกลาวอยเสมอวาทานไมใชเปนผสรางความรข นมาใหม แตทานน ำาเอาความรเก ามาปรบปรงขนใชใหม ผทเขาใจในจารตประเพณไดดกจะตองทำาการศกษา คนจะเปนคนดหรอชวกอยทการอบรม เรยนร ดงนน หลกคำาสอนของทาน

ความจรงของชวต 195

บรรณานกรม

การศาสนา, กรม . พระไตรปฏกภาษาไทย ฉบบหลวง เลมท 4-25 พมพครงท4

กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา, 2525กรต บญเจอ , หลกปฏบตของชาวครสตคาทอลก กรงเทพมหานคร ; ไทยวฒนพาณช ,2530คำา พาหอมและคณะ ความจรงของชวต พระนครศรอยธยา : สถาบนราชภฏ พระนครศรอยธยา, 2542.คลมนรรจนจ บากา . การศกษาวเคราะหเปรยบเทยบความเชอทางศาสนาและผลกระทบท

มตอลกษณะสงคม เศรษฐกจและแนวการดำาเนนชวตของชาวพทธและชาว

มสลมในชนบท : ศกษาเฉพาะกรณอำาเภอสไหงปาด จงหวดนราธวาส

กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล , 2524.ทเซน เฮนร แคลเรนซ . ศาสนศาสตรระบบ . กรงเทพมหานคร : กนกบรรณสาร , 2543.บญญต ชำานาญกจ . กระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร .นครสวรรค ; คณะครศาสตร

สถาบนราชภฎนครสวรรค , 2542.ปอล ตราปกก . ทางสพระเจาของขาพเจา . กรงเทพมหานคร ; สำานกพระอครสงฆราช , 2537.มหามกฏราชวทยาลย วสทธมรรคแปล ภาค 3 กรงเทพมหานคร มหามกฏราฃวทยาลย, 2536.พระธรรม ป ฎ ก (ป .อ . ป ย ต โ ต ) . พจ นาน ก ร มพทธ ศา สต ร กรงเทพมหานคร ; มหาวทยาลยมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย , 2543.

ความจรงของชวต 196

วเชยร ชาบตรบณฑรก, โสภา ตสองเมอง และเมนรตน นวบศย .ความจรงของชวต. กรงเทพมหานคร : เธรดเวฟเอดดเคชนจำากด , 2542.

ส ม า ค ม น ก เ ร ย น เ ก า อ า ห ร บ . พ ร ะ ม ห า ค ม ภ ร อ ล ก ร อ า น . กรงเทพมหานคร ; ศนยกษตรยฟะฮด

เพอการพมพอลกรอาน 2544.สวฒนก นยมคา . ทฤษฏและทางปฏบต .กรงเทพมหานคร ; บรษท เจเนอรล บคส เซนเตอร จำากด , 2531.เสถยร โพธนนทะ . เมธตะวนออก . กรงเทพมหานคร ; สรางสรรคบคส , 2544.เสร พงศพศ . ศาสนาครสต . กรงเทพมหานคร ; มหาวทยาลยธรรมศาสตร , 2531.เสร พงศพศและคณะ . คนในทศนะของพทธศาสนา : อสลามและครสตศาสนา

กรงเทพมหานคร . สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา , 2524.Edwards, Paul, The Encyclopedia of Philosophy, New York : The Macmillan Co., Inc., 1967.The New Encyclopaedia of Britannica Vol 23 Chicago Encyclopaedia Britannica. Inc, 1994.Stokes, Michael C, Heraclilus of Ephesus” in The Encyclopedia of Philosophy Vol.3

New York : Macmillan Co., lnc., 1967.Tha and Campus Crusade for Christ Who is Jesus ? , Bangkok. 2001.

ความจรงของชวต 197

แบบฝกหด

ตอนท 1 ใหตอบปญหาตอไปนและอธบายอยางละเอยด1. ทานคดวาชวตเมอประสบกบความทกขควรพจารณาแกไข

อยางไรตามพทธธรรม ?2. “ความสขในพระพทธศาสนามอะไรบาง ?3. ปฏจจสมปบาทกลาวถงความทกขมสาเหตจากอะไร ?4. นกศกษามความเชอเรองกฎแหงกรรมหรอไม เพราะเหตใด ?5. ทำาไมในศาสนาครสตจงกลาววามนษยมสภาพจตทออนแอ ?6. ครสตศาสนกชนจะตองมความศรทธาตออะไรบาง ?7. จต 3 ระดบ ในศาสนาอสลามสงผลใหชวตมลกษณะอยางไร

?8. ชวตในศาสนาอสลามอยภายใตกฎกำาหนดสภาวะของพระเจา

อยางไร ?

ตอนท2 ใหเหลอคำาตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว1. คำาตอบในขอใดคอสมทยในอรยสจ 4 ?

ก. ทกขข. ตณหาค. นพพานง. ไตรสกขา

2. คำาตอบขอใดมความหมายอยางเดยวกบคำาวา นโรธ “ ” ?ก. อตตาข. อาตมนค. พรหมนง. วมต

3. “อตถสข ในสขของคฤหสถของศาสนาพทธ หมายถง ความ”สขอยางไร ?

ก. ความสขจากการไดใชจายทรพยข. ความสขจากการไมไดเปนหน

ความจรงของชวต 198

ค. ความสขจากการมทรพยง. ความสขทเกดจากไมไดกระทำาชว

4. ปฏจจสมปบาทมลกษณะเปนวงกลม เมอจะอธบายถงสาเหตของความทกข โดยทวไปจะเรมตนอธบายจากคำาตอบขอใด

ก. อวชชา ค. สงขารข. เวทนา ง. ตณหา

ความจรงของชวต 199

5. เปนองคประกอบของกรรมทสำาคญทสด คอ ขอใด ?ก. รางกายข. เจตนาค. ผลของกรรมง. ความทกข

6. กรรมทจะเปนตวสงใหเราไปเกดในภพใหมไดแกกรรมประเภทใด ?

ก. ชนกกรรมข. อปถมภกกรรมค. กตตตากรรมง. อาสนนกรรม

7. คำาตอบในขอใดไมใชตรเอกานภาพของศาสนาครสต ?ก. พระแมมาเรยข. พระบตรค. พระจตง. พระบดา

8. “พระบตร ในศาสนาครสตหมายถงใคร ” ?ก. พระเยซครสตข. พระแมมาเรยค. พระยะโฮวาหง. อาดม

9. สวนสำาคญทควบคมพฤตกรรมของมนษยในศาสนาอสลาม คออะไร

ก. บดา มารดาข. เทวทตค. กฎแหงกรรมง. จตหรอหวใจ (กอลบ)

10. ใครคอผกำาเนดกฎสภาวะในศาสนาอสลาม ?ก. เทวทต

ความจรงของชวต 200

ข. อบราฮมค. พระมฮมมดง. พระเจา

ความจรงของชวต 201

หนวยท 5การดำาเนนชวตตามหลกศาสนธรรม

5.1 แนวความคดศาสนาตางๆ มแหล งก ำาเน ดท แตกตางก นทางด านสภาพ

ภมศาสตร ขนบธรรมเนยม วฒนธรรม ภมหลง เหลาน ยอมมสวนททำาใหหลกคำาสอน ในศาสนาแตกตางกนบาง อยางไรกตาม คำาสอนในทกศาสนามงใหผเชอถอหรอผปฏบตไดประพฤตตนเปนคนด ชวยใหสงคม มความสขและกอใหเกดสนตสขในทสด ดงนน หากศาสนกชนไดประพฤตตามหลกศาสนาอยางแทจรง กเชอไดวา ยอมผลกดนใหองคาพยพอนๆของโลก มความสงบสขได เพราะทกอยาง ยอมเรมจากมนษย

5.2 วตถประสงคเมอศกษาหนวยท 5 จบแลวนกศกษามความสามารถเรยนร

สงตอไปน คอ1. สามารถเขาใจหลกคำาสอนพระพทธศาสนา และนำาไป

ปฏบตได2. สามารถเขาใจหลกค ำาสอนครสตศาสนาและน ำาไป

ปฏบตได3. สามารถเขาใจหลกคำาสอนศาสนาอสลาม และนำาไป

ปฏบตได4. สามารถเขาใจหลกคำาสอนพราหมณ-ฮนดศาสนา และ

นำาไปปฏบตได5. สามารถเขาใจหลกคำาสอนศาสนารวมสมย และนำาไป

ปฏบตได

ความจรงของชวต 202

5.3 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนธรรมความนำา

เราไดเรยนรมาแลววาชวตมนษยตามหลกศาสนาตาง ๆ นน เกดขนมาไดอยางไรและมธรรมชาตเปนอยางไรบาง โดยทวไปแลวตามหลกศาสนาทเปนเทวนยม เชน ศาสนาพราหมณ ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาซก และศาสนาบาไฮ เปนตน จะกลาวถงพระเจาวาเปนผสรางโลกและสรรพสงในโลกรวมทงมนษยดวย ดงนน ชวตมนษยจงมองคประกอบตางๆ ทพระเจากำาหนดไวแลว กระบวนการชวตยอมดำาเนนไปตามบญชาของพระเจา ขณะทศาสนาซงไมไดยดเรองพระเจาเปนหลก เชน ศาสนาพทธ ศาสนาขงจอ และศาสนาเตา เปนตน ศาสนาเหลานจะกลาวถงการดำาเนนชวตในแงววฒนาการแตกไมไดใหความสำาคญมากนก ศาสนาประเภทอเทวนยมจะใหความสำาคญตอชวตปจจบน ลกษณะคำาสอนจงมงเนนศกยภาพของมนษยเปนสำาคญ

อยางไรกด ไมวาชวตจะถอกำาเนดมาอยางไร และมธรรมชาตเปนอยางไรกตาม ชวตมนษยผปฏบตตามหลกศาสนาธรรมชาตทด หลกธรรมคำาสอนในทกศาสนาสอนใหทกคนคดด พดดและทำาด ไมมหลกคำาสอนในศาสนาใดทสอนใหมนษยทำาชวทงทางกาย วาจา และใจ คมภรในทกศาสนาเชน พระไตรปฎกของพระพทธศาสนา คมภรเหลานลวนบรรจคำาสอนทเปนประโยชนตอทกคน หากผสนใจไดอานอยางละเอยดแลวกจะรท นทวาหลกค ำาสอนยอมเปนไปเพอประโยชนตอมนษยชาตทงหมด

5.3.1 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาพทธหลกธรรมในพระพทธศาสนาเหมาะกบ ผปฏบตตามระดบของ

บคคลดงกลาวมาแลวคอ ธรรมบางขอเหมาะกบประโยชน ปจจบนบางขอเหมาะกบอดมการณในอนาคต บางขอเหมาะกบประโยชนสงสดคอพระนพพาน หลกธรรมทกระดบยอมเปนตามหลกมชฌมาปฏปทา คอแนวปฏบตทเปนสายกลาง

1. ธรรมสำาหรบประโยชนปจจบน (ทฎฐธมมกตถประโยชน)

ความจรงของชวต 203

หลกธรรมขอนหมายถง หลกธรรมทจะเปนประโยชนตอชวตในปจจบนดานการพฒนาตน ดานการปกครอง และดานเศรษฐกจ เปนตน การทพระพทธศาสนาไดกลาวถงหลกธรรมเพอชวตปจจบนกแสดงวา พระพทธศาสนาไมปฏเสธวตถซงเปนองคประกอบเบองตนของชวต

1.1 หลกธรรมสำาหรบการพฒนาตนเองการทจะพฒนาจตใจของตนเองใหมความเขมแขง มทกษะ

ชวตพรอมทจะตอสกบอปสรรคตาง ๆ บคคลตองมธรรมตอไปน1.1.1 ธรรมเปนโลกบาล หมายถง ธรรมทรกษาโลกมนษย

รกษาชวตมนษยไมใหลมสลาย มดงน (1) หร ความละอายตอบาป คอ การทไมคดจะทำาชวทงในท

ลบ และทแจงดวยจตสำานกทเปนมโนธรรมวาสงชวนน ถาตนทำาลงไปแลว แมผอนจะไมรแตตนเองกร

(2) โอตตปปะ ความเกรงกลวตอบาป คอ การเกรงกลวตอผลทจะเกดขนจากการกระทำาชว ดวยจตสำานกทวาหากตนกระทำาชวแลว ผลรายทจะเกดแกตนเองและผอน

หรและโอตตปปะ เรยกอกชอหนงวา เทวธรรม เพราะเปนธรรมทชวยใหมนษยมจตใจสงขนจนเปนเทวดา

1.1.2 ธรรมมอปการะมาก หมายถง หลกธรรมทจะชวยสงเสรมบคคลไมใหประมาท มดงน

(1) สต ความระลกได หมายถง การมความรสกตว หรอมความจำาไดหมายร กอนทจะทำา กอนทจะพด และกอนทจะคด บคคลผมสตสมบรณยอมสามารถวางแผนทจะทำา จะพด และจะคดสงตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ

(2) สมปชญญะ ความรตว หมายถง การรตวขณะทท ำา ขณะทพด และขณะทคด รตววาสงทตนเองทำา พด คด นน เปนประโยชนแกตนเอง และผอนหรอไม

1.1.3 ธรรมอนทำาใหงาม คำาพงเพยทวา "ไกงามเพราะขน คนงามเพราะแตง" สงทมาตกแตงใหคนงามเชน เคร องสำาอางวาเปน

ความจรงของชวต 204

ลกษณะ "งามภายนอก" ธรรมะยอมตกแตงบคคลให "งามภายใน คองามนำาใจ ธรรมอนทำาใหงามมดงน“

(1) ขนต ความอดทน หมายถง ความอดทนดานตาง ๆ1) อดทนตออำานาจกเลส เชน อดทนตอสงสวยงามทยวย2) อดทนตอหนาทการงาน เชน อดทนตอความเหนแยง

ของผอน3) อดทนตอทกขเวทนา เชน การปวดเมอย โรคภย ไขเจบ

เปนตน4) อดทนตอความยากลำาบากในการประกอบอาชพ การ

ทำามาหากน(2) โสรจจะ ความเสงยม หมายถง การยอมรบตอสภาพท

เก ดข นด วยความยมแยมแจมใส ค อ ยนหยดตออปสรรคตาง ๆ พจารณาสงทเกดขนตามความเปนจรง

1.1.4 สปปรสธรรม 7 หมายถง ธรรมะอนเปนเครองหมายของคนด คำาวา "คนด" หมายถง คนทดทงสวนตนและดทงในแงทตองไปปฏสมพนธกบบคคลอน สปปรสธรรมมดงน

(1) ธมมญญตา ความเปนผรจกเหต คอ การเปนผมองปรากฏการณตาง ๆ อยางมหลกการ ตามหลกพระพทธศาสนาทวา ธรรมชาตทกอยางเกดจากเหต

(2) อตถญญตา ความเปนผรจกผล คอ เปนผพจารณาไดวาทกสงทกอยางยอมมเหตแลวกตองมผล เชน เมอทำางานแลวกรวาผลทไดมสาเหตมาจากอะไร

(3) อตตญญตา ความเปนผรจกตน คอ การประเมนความสามารถและโอกาสของตนเอง แลวทำางานใหเตมทตามความสามารถและโอกาสทตนม

ความจรงของชวต 205

(4) มตตญญตา ความเปนผรจกประมาณในการบรโภค หมายถง การรจกใชจายเงนทองใหพอเหมาะกบรายไดทตนเองม ไมท ำาตนเปนคนประเภท "รายไดตำาแตรสนยมสง"

(5) กาลญญตา ความเปนผรจกกาล คอ รจกกาลเทศะในการทำางาน รจกบรหารเวลาใหเกดประโยชนสงสด รวาเวลาไหนควรทำางาน เวลาไหนควรพกผอน

(6) ปรสญญตา ความเปนผร จกชมชน คอ การศกษาพฤตกรรมของชมชนใหแจมชด เชน เร องความเชอ เร องศาสนา และเรองอน ๆ

(7) ปคคลปโรปรญญตา ความเปนผรจกเลอกบคคล คอ การใชบคคลใหเหมาะกบตำาแหนงหนาทการงาน ดงคำาพงเพยทวา "จงวางตวบคคลทเหมาะสม สำาหรบงานทเหมาะสม และในเวลาทเหมาะสม (Put the right man on the right job of the right time)

1.2 หลกธรรมสำาหรบการพฒนาครอบครวคำาวา "ครอบครว" หมายถง กล มคนตงแตสองคนหรอ

มากกวานนซงเกยวพนทางสายโลหต การสมรส หรอการรบเอาไวเปนบตรบญธรรมและอาศยอยรวมกน บคคลเหลานอาจจะอยรวมกนแบบครอบครวเดยว คอ มเฉพาะบดามารดา และบตรหรอแบบครอบครวขยายคอ นอกจากบดา มารดา และบตรแลว กยงม ป ยา ตา ยาย และ พ ปา นา อา รวมอยดวย

เมอบคคลอยรวมกนตงแต 2 คนขนไป กอาจจะมเร องทะเลาะเบาะแวง มความเขาใจผดตอกน จงจ ำาเปนตองมหลกธรรมสำาหรบยดเหนยวนำาใจตอกนไว

1.2.1 บคคลหาไดยาก 2 อยาง เพชรนลจนดา แกวแหวน และเงนทอง ทวาหาไดยากนน กยงไมยากเทาบคคล เพราะบคคลมจตใจทยากจะหยงถง ยากทจะเขาใจ จงเปนสงทเขาใจยากทสด บคคลหาไดยาก มดงน

ความจรงของชวต 206

(1) บพพการ หมายถงบคคลผทำาอปการะกอน โดยเฉพาะอยางยงบดามารดาเปนบพพการของบตร ตงแตรวาตนเองตงครรภ มารดากจะถนอมบตรในครรภจนกวาจะคลอด

สวนบดากจะคอยชวยอำานวยความสะดวก เพอใหบตรคลอดมาอยางปลอดภย เมอคลอดแลวมารดา บดา กเฝาเลยงดจนกระทงบรรลนตภาวะ บดามารดาจงไดชอวาเปนพรหมของบตร

(2) กตญญกตเวท หมายถง บคคลผรอปการะททานทำาแลวและตอบแทนอปการะนน โดยเฉพาะอยางยงบตรยอมไดรบอปการะจากบดามารดา ตงแตเลกจนโต บตรจงควรรส ำานกบญคณของบดามารดา ตงแตเลกจนโต บตรจงควรรสกสำานกบญคณของบดามารดาทมตอตน และหาโอกาสตอบแทนบญคณเมอบดามารดาแกชรา เปนตน

1.2.2 สมชวธรรม 4 หมายถง ธรรมเปนเครองดำารงชวตทเสมอกน คสมรสทจะอยก นไดนานและอยดวยกนอยางราบร นและมความสขนนจะตองมเจตคตบางอยางเสมอกน คอ

(1) สมสทธา มศรทธาเสมอกน หมายถง มศรทธาหรอความเชอตอสงตาง ๆ คลายกนเชน นบถอศาสนาเดยวกน มวฒนธรรมประเพณคลายกน

(2) สมสลา มศลเสมอกน หมายถง มความประพฤต มแนวทางในวถชวตประจำาวนสอดคลองกน

(3) สมจาคา มจาคะเสมอกน หมายถง การมจตเสยสละทรพยสมบต เสยเวลาตอสวนรวมทคลายคลงกน และพรอมทจะเสยสละความเหนของตนเองเพอพบคนละครงทาง

(4) สมปญญา มปญญาเสมอกน หมายถง การมความคดอาน มระดบการศกษาทใกลเคยงกน ถงแมวาจะไมเทาเทยมกน สามารถพดจากนเขาใจไดทนท

1.2.3 สขของคฤหสถ 4 หมายถง สขทจ ำาเปนสำาหรบผครองเรอน สขอนชอบธรรมทผครองเรอนควรทำาชวตครองเรอนจะมความสขไดจะตองมองคประกอบอยางนอย 4 ประการ คอ

ความจรงของชวต 207

(1) อตถสข สขทเกดจากความมทรพย ทรพยสนเงนทอง เรอกสวนไรนา เปนโลกยสมบตเบองตน ทจะชวยสรางความมนใจ และความมนคงแกผครองเรอนทำาใหเกดความภมใจ ความอมเอมใจ และความสขใจ

(2) โภคสข สขเกดจากการใชจายทรพย หมายถง ความภมใจ ความเอบอมใจ ทตนเองไดใชจายทรพยทมอยใหเกดประโยชนแกตนเองและผอน

(3) อนณสข สขทเกดจากความไมเปนหน พระพทธองคตรสวา การเปนหนเปนทกขในโลก ฉะนนบคคลไมมหนจะรสกโลงสบาย

(4) อนวชชสข สขจากการประกอบการงานทไมมโทษ หมายถง การงดเวนการทกอใหเกดโทษ 5 อยาง คอ คาขายอาวธ คาขายยาพษ คาขายของหนภาษ คาขายสตวเปนสำาหรบฆาเปนอาหาร และคาขายมนษย อนวชชสข สขกวาสขขออน ๆ

1.3 หลกธรรมสำาหรบการพฒนาสงคมสงคม หมายถง การรวมกลมของปจเจกชนโดยมเปาหมาย

รวมกน มวถชวตรวมกน มการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม มภาษาสำาหรบสอสารตอกน ความสมพนธดงกลาวไมไดมเฉพาะกลมของตนเองเทานนแตยงหมายถงความสมพนธระหวางกนของบคคลในกลมอน ๆ ดวย เมอมนษยในสงคมมความสมพนธกบดานตาง ๆ จำาเปนตองมธรรมะเปนสอกลางชวยตรงใหบคคลในสงคมอยกนไดอยางสงบสข

1.3.1 สงคหวตถ 4 หมายถง หลกธรรมเคร องยดเหนยว เกอกลกนไดแก หลกธรรมทชวยสรางความสมพนธทางใจของหมชนในสงคมใหอยรวมกน

(1) ทาน การให หมายถง บรจาคสงของของตนทมอยใหแกผอนบางเทาทสามารถจะใหได สงคมมนษยอยไดเพราะการใหและการรบ

(2) ปยวาจา เจรจาดวยถอยคำาออนหวาน หมายถง การพดจาดวยถอยคำาไพเราะ ร นห ไมใชค ำาหยาบหรอคำากระดาง ดงทกว

ความจรงของชวต 208

สนทรภ กลาววา อนออยตาลหวานลนแลวสนซาก แตลมปาก หวานห“ไมรหาย ”

(3) อตถจรยา การประพฤตสงทเปนประโยชนตอกน หมายถง ความเอาใจใสเปนภาระธระในกจการงานสงคม ไมน งดดาย ทำาทกอยางทจะทำาใหสงคมไดรบประโยชนทงทางกำาลงกาย กำาลงทรพย และกำาลงความคด

(4) สมานตตตา ความเปนผมตนเสมอ หมายถง การวางตนเสมอตนเสมอปลายเขากบคนทกชนชน ทงระดบทสงกวาตนและระดบทตำากวาตน

1.3.2 ทศ 6 หมายถง บคคลในสงคมทเกยวของสมพนธกนในแงมมตาง ๆ ตามบทบาทและหนาทของแตละคน การรบทบาทของตนเอง ชวยใหอยดวยกนอยางสงบสข

(1) ปรตถมทศ ทศเบองหนา คอ ทศตะวนออก ไดแก บดามารดา ถอวาเปนผมอปการะกอน

(2) ทกขณทศ ทศเบองขวา คอ ทศใต ไดแก ครอาจารยผเปนทกขไณยบคคล บคคลควรแกการเคารพบชา

(3) ปจฉมทศ ทศเบองหลง คอ ทศตะวนตก ไดแกบตรภรรยา หมายถง ผทคอยชวยเหลออยเบองหลง

(4) อตตรทศ ทศเบองซาย คอ ทศเหนอ ไดแก มตรสหาย หมายถง ผทคอยชวยเหลอ คอยปกปองภยตาง ๆ

(5) เหฏฐมทศ ทศเบองตำา คอ ทศเบองลาง ไดแก บาว หมายถง คนรบใชและคนงาน ผอยใตปกครอง

(6) อปรมทศ ทศเบองบน ไดแก สมณพราหมณ หรอนกสอนศาสนาทวไป

1.4 หลกธรรมสำาหรบการปกครองมนษยเปนสตวสงคมทออนแอ ไมสามารถดำารงตนอยไดอยาง

โดดเดยว จะตองอาศยอยรวมกบคนอน จะตองพงพาซงกนและกน เมอมนษยอยรวมกนเปนจำานวนมากกอาจจะทะเลาะกนบาง แยงชงสมบตกนบาง ขโมยทรพยสนกนบาง จงตองมผปกครองทำาหนาทระงบขอ

ความจรงของชวต 209

พพาท และตดสนขอขดแยงใหเกดความเปนธรรมแกทกฝายทอยใตการปกครอง

ธรรมะในพระพทธศาสนา เปนเกณฑหรอหลกการพนฐานทจะชวยใหผปกครองและผอยใตปกครองอยดวยกนอยางมความสข

1.4.1 พรหมวหาร 4 เปนหลกธรรมของผจตใจประเสรฐ คอ บคคลทจะบงคบบญชาผอนและผอยใตบงคบบญชาจะตองมคณธรรมตอกน

(1) เมตตา ความรกใคร ปรารถนาจะใหผอนเปนสข เมตตาเปนธรรมสำาหรบบคคลทเสมอกน ไดแก การปฏบตตอกนระหวางมตรกบมตร ระหวางเพอนกบเพอน

(2) กรณา ความสงสาร คดจะชวยเหลอใหผอนพนทกข หมายถง การลงมอทำา ลงมอชวยเหลอบคคลอนผตกทกขไดยากจรง ๆ กรณาจงเปนภาคปฏบตทสบเนองมาจากเมตตา

(3) มทตา ความพลอยยนด เมอผอนไดด หมายถง การไมมจตคดรษยาผอน เมอผอนไดรบตำาแหนงสงขน แสดงความยนดตอผททำางานดวยความซอสตย

(4) อเบกขา ความวางเฉย ไมดใจไมเสยใจเมอประสบกบเหตสดวสย หมายถง การมจตใจมนคงไมหวนไหวตามสงตาง ๆ ทเกดขน มจตมนคง ยดความถกตองความยตธรรม

1.4.2 ฆราวาสธรรม 4 แปลวา ธรรมของผครองเรอน หมายถง คณธรรมของบคคลในสงคมทงทอยในฐานะของผปกครองและผอยใตการปกครองม 4 ประการ คอ

(1) สจจะ หมายถง การมความซอสตยตอกน มความจรงใจตอกน คนทอยดวยกนและทำางานดวยกนจะตองไววางใจตอกนในทกระดบ

(2) ทมะ หมายถง การขมใจของตนเอง คอ ในการทำางานดวยกนนนยอมมขอขดแยงกน มทศนะทไมตรงกน บคคลจงตองมใจกวาง ยอมรบเหตผลของบคคลอนได

ความจรงของชวต 210

(3) ขนต หมายถง ความอดทนทงทางกาย วาจา และทางใจ กายตองทนตอความทกขยากลำาบาก วาจาตองอดทนตอคำานนทาวารายของคนอน และใจตองอดทนตอกเลสทมายวย

(4) จาคะ หมายถง การสละสงทควรสละทงภายนอกและภายใน เชน การสละทรพยสนเงนทองทตนเองพอจะมใหแกผอนบาง สละความคดดอรน ความอจฉารษยา เปนตน

1.5 หลกธรรมสำาหรบการพฒนาเศรษฐกจหลกวชาทวาดวยเศรษฐกจ คอ เศรษฐศาสตร ปรชญาศาสตร

หมายถง การจดสรรทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจ ำากดใหเกดประโยชนทสงสด ไดแก การแบงปนผลประโยชนกน ชวตจะเปนสขไดกตอเมอมนษยรจกเสยสละ ไมคดจะตกตวงเอาผลประโยชนฝายเดยว หลกธรรมในพระพทธศาสนามงสนองผลประโยชนทางเศรษฐกจทงระดบจลภาคและมหภาค โดยมงระบบเศรษฐกจทมคณธรรม

1.5.1 ทฎฐธมมก ตถประโยชน ท ฎฐธมมก ตถะ แปลวา ประโยชนแหงธรรมทจะพงเหนได หมายถง ธรรมทจะกอใหเกดประโยชนตอการดำารงชวตในปจจบน ธรรมทชวยใหผปฏบตมความเปนอยดขน มทรพยสมบตเพมขนอยางทนตาเหน ม 4 ประการ คอ

(1) อฎฐานสมปทา การถงพรอมดวยความหมน คอ การทำางานทกอยางดวยความขยนหมนเพยร ฟนฝาอปสรรคทกอยาง ไมมวแตอางเหตตาง ๆ ไมผลดวนประกนพรง

(2) อารกขสมปทา การถงพรอมดวยการรกษา เงนทองทหามาได ถาไมรจกรกษากจะไมอยกบตน ผทรจกรกษาทรพยสนเงนทองยอมสรางฐานะของตนได ดงสภาษตวา "มสลงพงบรรจบใหครบบาท"

(3) กลยาณมตตตา ความเปนผมเพอนทด การอยในสงคมกตองมเพอน แตเพอนกมหลายประเภท บางคนกดบางคนกไมด เพอนกนหางาย เพอนตายหายาก ดงสภาษตวา

เพอนกนสนทรพยแลว แหนงหนหาไดหลายหมนม มากไดเพอนตายถายแทนช วาอาตม

ความจรงของชวต 211

หายากฝากผไข ยากแทจกหา(4) สมชวตา ความเปนผเลยงชวตอยางเหมาะสม คอ ชวต

ทกชวตจะอยไดอยางราบรน สะดวกสบาย เจาของชวตจะตองรจกประคบประคองใหด ใชจายใหพอเหมาะแกฐานะและเหมาะสมแกสงจำาเปน หาใหมาก จายใหนอย ทเหลอเกบไวเพอชวยเหลอสงคม

ทฎฐธมมกตถประโยชนไดชอวา เปนหวใจเศรษฐ เพอชวยความจำาจงนยมเรยกตวยอวา " อ อา กะ สะ "

1.5.2 อทธบาท 4 "อทธ" หรอ " ฤทธ" หมายถงสงททำาใหสำาเรจ ฉะนนอทธบาทไดแก ธรรมททำาใหสำาเรจนนเอง ความสำาเรจดานเศรษฐกจเร มจาก "คน" เมอบคคลหรอปจเจกชนทประสบความสำาเรจในชวตสวนตนมารวมกน กทำาใหเศรษฐกจสวนรวมดไปดวย อทธบาท 4 ดงน

(1) ฉนทะ ความพอใจ คอ การเลอกงานทตนถนดและชอบทจะทำาเปนเบองตนกอน อยางไรกตาม งานบางอยางอาจจะไมเปนทพอใจในเบองตน แตเมอคำานงถงอรรถประโยชนทจะเกดขนในอนาคต บคคลกตองสรางความพอใจใหเกดขน

(2) วรยะ ความเพยรพยายาม คอ การมงมนทจะทำางานใหสำาเรจตามจดประสงคทวางไว ในการทำางานนน เมอทำาไปสกระยะหนงกจะเกดความรสกยากลำาบาก หรอมอปสรรคเกดขนได จงตองมความเพยร มความอดทน คดถงผลทจะไดรบเมอประสบความสำาเรจ

(3) จตตะ ความเอาใจฝกใฝ คอ การทำางานดวยความตงใจ มสมาธในการทำางาน ขณะทำางานไมคดฟงซาน เชน พนกงานธรการทพมพหนงสอราชการ ถาเมอจตใจไมมสมาธเมอนนการพมพเอกสารกจะผดพลาดทนท

(4) วมงสา การพจารณาไตรตรอง ค อ การใชป ญญาพจารณางานใหถถวนรอบคอบ วางแผนการทำางานใหดและมระบบ ปญญาเปนเครองวดความกาวหนาดานตาง ๆ

ความจรงของชวต 212

1.5.3 กลจรฏฐตธรรม คอ ธรรมทชวยใหตระกลดำารงอยไดนาน ไดแก หลกการทจะทำาใหวงศสกลมนคง มเศรษฐกจดยง ๆ ขนไป หลกธรรมขอนม 4 ประการ คอ

ความจรงของชวต 213

(1) นฎฐคเวสนา ของหาย ของหมด รจกหามาไว(2) ชณณปฏสงขรณา รจกซอมแซมของเกา ของชำารด(3) ปรมตปานโภชนา รจกประมาณในการกนการใช(4) อธปจจสลวนตสถาปนา ตงผมศลเปนแมบานพอเรอน

2. ธรรมสำาหรบประโยชนในอนาคต (สมปรายกตถประโยชน)ประโยชนทจะพงมจะพงเกดในโอกาสตอไป คอ พลงจต พลง

สมาธทแสดงศรทธาแสดงความหวงและความมงมนทจะมผลตอการปฏบตในอนาคต คำาวาอนาคตอาจจะหมายถงชาตนหรอชาตหนากได

2.1 สมปทา 4สมปทา 4 หมายถง การถงพรอม พระพทธศาสนาไดกลาว

ถงสมปทาไว 4 ประการ คอ2.1.1 สทธาสมปทา ถงพรอมศรทธา ม 4 ประการ คอ(1) ตถาคตโพธสทธา คอ เชอในการตรสรของพระพทธเจา

ความหมายกคอ การเชอในศกยภาพของมนษยวาสามารถบรรลธรรมสงสดดวยตนเองได เพราะพทธองคเปนมนษยธรรมดาคนหนง เชอวามนษยทกคนมพทธภาวะ (Buddhahood)

(2) กมมสทธา เชอในการกระทำาซงเปนเหตวายอมกอใหผลแนนอน บคคลหวานพชชนดใดไดรบผลชนดนน (ยาทสง วปเต พชง ตาทสง ลภเต ผลง)

(3) วปากสทธา เชอในผลกรรมทจะเกดขนทงตนเอง บคคลอน และสงคม

(4) กมมสสกตาสทธา เชอวากรรมทตนเองกระทำายอมใหผล เพราะบคคลมกรรมเปนกำาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงพาอาศย ทำาดยอมไดด ทำาชวยอมไดชว

2.2.2 สลสมปทา ถงพรอมดวยศล คอ การเปนผมกายและวาจาปกต ศลจะมกลาวละเอยดในไตรสกขา

2.2.3 จาคสมปทา ถงพรอมดวยการเสยสละ พรอมทจะสลดความเหนแกต ว และการไมยดต ดในวตถ ด งจะกลาวละเอยดในอรยมรรคมองค 8 ขอท 2 คอ สมมาสงกปปะ

ความจรงของชวต 214

2.2.4 ปญญาสมปทา ถงพรอมดวยปญญา จะมกลาวละเอยดในไตรสกขา

2.2 เกณฑสำาหรบพจารณาศรทธา 10 ประการเพอปองกนมใหหลงผดหรอเชอดวยความงมงาย พระพทธ

องคไดตรสถงเกณฑประกอบศรทธา 10 ประการ ไวในกาลามสตร ดงน2.2.1 อยาปลงใจเชอเพราะไดฟงตามกนมา2.2.2 อยาปลงเชอเพราะยดถอสบ ๆ กนมา2.2.3 อยาปลงใจเชอเพราะขาวลอ2.2.4 อยาปลงใจเชอเพราะการอางตำารา2.2.5 อยางปลงใจเชอเพราะเดาเอาเอง2.2.6 อยาปลงใจเชอเพราะคาดคะเนเอาเอง2.2.7 อยาปลงใจเชอเพราะตรกเอาตามอาการ2.2.8 อยาปลงใจเชอเพราะตรงกบความคดเหนของตน2.2.9 อยาจงใจเชอเพราะเหนวาผพดเปนคนนาเชอถอได2.2.10 อยาปลงใจเชอเพราะเหนวาผพดเปนครของเรา

ตอเมอใดบคคลรจกดวยตนเองวาสงนเปนกศล สงนมประโยชนเปนไปเพอความสขทงตนเองและสวนรวม กพงสมาทานสงนน (อง.ตก./20/505/179)

3. หลกธรรมสำาหรบประโยชนสงสด (ปรมตถประโยชน)หลกธรรมทจะนำาสจดหมายสงสดทางพระพทธศาสนาคอ พระ

นพพาน หลกธรรมเหลานจะประมวลอยในอรยสจส ซ งเปนธรรมทพระพทธองคตรสรโดยตรง ดงนน ในปรมตถประโยชนยอมรวมเอาประโยชนปจจบน และประโยชนในอนาคตไวดวยแลว เพราะบคคลจะเขาถงจดสงสดไดกจะตองเรมปฏบตไปตามลำาดบ

3.1 อรยสจ 4อรยสจ 4 หมายถง ความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ คอ

3.1.1 ทกข หมายถง ความขดแยง ความไมสมบรณซงเปนธรรมชาตอยางหนงหากนำา

ความจรงของชวต 215

มาใชกบมนษยกหมายความถงความคบแคนใจ ความเหยวใจ ปรารถนาสงใดกไมไดหวงทกขมลกษณะเปนผล

3.1.2 สมทย เหตใหเกดทกข หมายถง สาเหตททำาใหปญหาตาง ๆ เกดขน ดงนน

สมทย จงเปนเหตแหงทกขเรยกวา ตณหา คอความอยาก ม 3 ประการ ดงน

(1) กามตณหา หมายถง ความอยาก ความปรารถนา คดเสาะแสวงหาวตถมาตอบสนองความตองการของตนเองใหมากทสด เมอไมไดดงหวงกเกดทกข

(2) ภวตณหา ความอยากทจะเปนโนนเปนนจตใจไมสงบ และหมายถงความอยากทจะมชวตอยตลอดไป

(3) วภวตณหา ความอยากทจะไมตองการเปนอะไรทงนน เปนการปฏเสธความรบผดชอบ สดทายเปนความอยากทจะทำาลายชวตทงตนเองและของผอน

3.1.3 นโรธ ความดบทกขเปนอดมการณของมนษย เมอมนษยรวาทกขเกดขนจรงและรวาทกขเกดจากอะไร มนษยจงไดตงความหวงใหทกขสนไป นโรธจงเปนผล

3.1.4 มรรค หมายถง วถทางทจะน ำาไปสการดบทกข มรรค เปนแนวทางปฏบตสำาคญทสดทจะนำาไปสจดหมายสงสดของชวต มรรคจงเปนเหต

3.2 การประยกตใชอรยสจ 4 ในชวตประจำาวนหากเราไดพจารณาอรยสจสเชงระบบกจะเหนไดวา เปนหลก

ธรรมทเปนเหตเปนผลในชวตจรงนนเอง อนง ผเขยนมความเหนวาการทพระพทธองคแสดงผล (ทกข) กอนกเพราะอรยสจสเปนหลกปฏบตจงตองแสดงใหผฟงหรอผศกษาไดเหนสงทเปนรปธรรมกอน หลงจากนนจงสาวไปหาเหต เชนถาหากวาเราตองการสงสอนเยาวชนใหเหนโทษของโรคภมคมกนบกพรอง (เอดส) และยอมรบทจะหาวธปองกนเราสามารถใชกระบวนการตามหลกอรยสจสไดดงน

ความจรงของชวต 216

ลำาดบท 1 ใหเยาวชนไดดภาพของคนทเปนเอดสเตมขน ยงถาไดดบคคลทไดตดโรคเอดสจรง ๆ กยงด เมอเยาวชนไดดคนทเปนเอดสเปนโรคทรายแรงจรง ขนท 1 นเปนการเสนอผล (ทกข)

ลำาดบท 2 ชแนะใหเหนวาคนทตดโรคเอดสดงกลาวเกดจากสาเหตอะไรบาง สวนใหญแลว จะเกดจากการมเพศสมพนธ เกดจากการใชเขมฉดยาเสพตดรวมกน และเกดจากการถายเลอดใหกนเปนตน ขนนเปนการคนหาสาเหต ( สมทย )

ลำาดบท 3 ชแนะใหเหนโทษของโรคเอดส และหวงใหทกคนไดปลอดภยจากโรครายน ลำาดบท 3 จงเปนการเสนอจดมงหมายของชวตซงเปนผลทคาดหวง (นโรธ)

ลำาดบท 4 เสนอแนะวธปองกน เพอใหบรรลความคาดหวงคอ การปราศจากโรคเอดสมคณภาพชวตทด เชนไมส ำาสอนทางเพศ รจกปองกนเมอมเพศสมพนธ ถอคตวา " ไมมถงยางอนามย ไมมเพศสมพนธ" (No Condom No Sex) ขนท 4 จงเปนเหต (มรรค)

สรปความวาเมอเยาวชนเหนคนตดโรคเอดสกจะเกดความกลว กอยากจะรตอไปวาเกดจากอะไร และเชอแนวาทกคนไมอยากเปนเชนนน อยางไรกตามเพศสมพนธกเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษย ดงนนกตองหาวธปองกนใหดทสด

3.3 อรยมรรคมองค 8อรยมรรคมองค 8 หมายถงทางอนประเสรฐ 8 ประการเปน

ทางสายกลาง (มชฌมาปฏปทา) ไมสดโตง คอ ไมหยอนเกนไป เปนแนวปฏบตสำาคญยงทจะนำาไปสจดมงหมายสงสดของชวต ประกอบดวยองคดงตอไปน

3.3.1 สมมาทฐ มความเหนชอบ หมายถง การมความเขาใจถกตองตอหลกคำาสอนในพระพทธศาสนาทสำาคญ คอ การเขาใจวาชวตเกดขนไดอยางไร เขาใจเบญจขนธซงเปนองคประกอบของชวต เขาใจเรองไตรลกษณ และเขาใจเรองกฎแหงกรรม

3.3.2 สมมาสงกปปะ มความดำารชอบ หมายถง มความคดทจะประกอบกจการงานทจะกอใหเกดประโยชนและความสขแกตนเอง

ความจรงของชวต 217

สงคม และสงแวดลอม สดทายคอการไมยดมนวตถ สมมาสงกปปะจำาแนกออกได 3 ประการ คอ

(1) เนกขมมสงกปปะ ความดำารออกจากกาม หมายการมความคดอานเบองตนพรอมทจะถอนตนออกจากวตถ ไมยดมนในวตถ ใชวตถแตเปนเครองมอเพอสงทดกวา

(2) อพยาปาทสงกปปะ ดำารในความไมพยาบาท หมายถงการไมผกใจเจบในเรองตาง ๆ ทผานเขามาสในชวตแมจะเปนเรองทเลวราย เปนคนมเมตตา ปรารถนาใหผอนเปนสข

(3) อวหงสาสงกปปะ ดำารในความไมเบยดเบยน คอ ไมคดทจะทำารายผใดไมใชความรนแรงในการแกไขปญหา มความกรณาคอ คดทจะชวยผอน เปนตน

อรยมรรค 2 ขอ สมมาทฐและสมมาสงกปปะเปนปญญา3.3.3 สมมาวาจา เจรจาชอบ การพดจาไพเราะและจรงใจ

พดดวยจตใจแจมใส และมเมตตา มสตปญญาคมทกขณะทพด องคประกอบเชงปฏเสธและเชงบวกดงน

(1) มเจตนาเวนจากการพดเทจ มงพดเฉพาะเรองจรง (2) มเจตนาเวนจากการพดสอเสยด มงพดใหเกดความ

รกและสามคค (3) มเจตนาเวนจากการพดคำาหยาบ มงพดคำาไพเราะทง

ภาษาและนำาเสยง (4) มเจตนาเวนจากการพดเพอเจอ มงพดเฉพาะสงทกอ

ใหเกดประโยชน3.3.4 สมมากมกนตะ ทำาการงานชอบ หมายถง การใช

กำาลงกายประกอบการงานสจรตโดยยดหลก 3 ประการ คอ (1) มเจตนาเวนจากการฆาสตว ฝกเปนคนมเมตตากรณา (2) มเจตนาเวนจากการลกทรพย มงประกอบอาชพสจรต (3) มเจตนาเวนจากการประพฤตผดในกาม ยนดเฉพาะค

ครองตนเอง

ความจรงของชวต 218

3.3.5 สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ หมายถง การประกอบอาชพทสจรต อาชพบางอยางเปนงานทสจรต เชน อาชพทหาร ตำารวจ เปนตน แตอาชพบางอยางเปนอาชพทจรตอยแลว เชน การคายาเสพตด การคาขายอาวธสำาหรบการประหตประหารกน การคาขายสตวมชวตทจะถกนำาไปฆา การคาขายนำาเมาและสงเสพตดทกชนด การคาขายยาพษ และการคาขายมนษย เปนตน พระพทธศาสนากลาวถงมจฉาวณชชา อาชพทจรตทไมควรประกอบ 5 ประการ ไดแก

(1) การคาขายอาวธสำาหรบประหตประหารกน(2) การคาขายสตวมชวตทเขานำาไปฆา(3) การคาขายนำาเมาและสงเสพตดทกชนด(4) การคาขายยาพษ(5) การคาขายมนษย

อรยมรรค 3 ขอ คอ สมมาวาจา สมมากมมนตะ และสมมาอาชวะ เปนศล

3.3.6 สมมาวายามะ เพยรพยายามชอบ หมายถงความพากเพยรทางใจ การมใจมงมนทจะทำาสงทดและ ลด ละ เลก สงชว ม 4 ประการเรยกวา ปธาน 4 คอ

(1) สงวรปธาน เพยรเฝาระวงจตไมใหเกดอกศลเกดขน เชน เฝาระวงจตไมเกดผกพยาบาท ไมคดโลภอยากไดสงของจากบคคลอน เปนตน

(2) ปหานปธาน เพยรพยายามจตใจใหละสงช วทเกดขนภายในจตใจใหหมดไปอยางเชน ขณะนเราเปนคนขโกรธใครพดอะไรไมถกกโกรธ กพยายามลดความโกรธลง

(3) ภาวนาปธาน เพยรพยายามสงสมกศลคอสงดใหเพมขน เชน ฝกเปนคนมจตเมตตา ฝกแสดงความยนดกบผทไดด

(4) อนรกขนาปธาน เพยรพยายามรกษากศล คอ สงดทเกดขนแลวไมใหเสอม บคคลทซอสตยสจรต กตองฝกยดมนในความสจรตตลอดไป

ความจรงของชวต 219

3.3.7 สมมาสต ตงใจชอบ หมายถง การมความรสกตวอยเสมอขณะททำา พดและคด มความจำาทแมนยำา รเทาทนพฤตกรรมของจต ใน 4 ลกษณะคอ

(1) กายานปสสนา การเฝาพจารณาความเปลยนแปลงของรางกายตามเปนจรง

(2) เวทนานปสสนา การเฝาพจารณาองคประกอบของจต (เจตสก) เชน ความรสกชอบ ไมชอบ เปนตน

(3) จตตานปสสนา การเฝาตดตามกระแสจต จตมนษยยอมกวดแกวง ดนรนไมหยดนง มอาการเหมอนลง จงตองเฝาตดตามและควบคมตลอดเวลา

(4) ธมมานปสสนา เฝาตดตามสงธรรมชาตทงมชวต และไมมชวตวายอมเปนไปตามโลกธรรม 8 และเปนไปตามกฎธรรมชาต

3.3.8 สมมาสมาธ มความตงใจชอบ หมายถง ความมงมนทจะทำางานใหสำาเรจมจตใจจดจอตองาน บคคลทสามารถนงทำางานตดตอกนไดหลายชวโมงและสามารถนงทำางานทใดกไดแสดงวาบคคลนนเปนผมสมาธสง การเกดขนของสมาธอาจแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ

(1) สมาธโดยธรรมชาต หมายถง สมาธทมอยในตวบคคล ตดตวบคคลมาตงแตกำาเนด นกเรยนบางคนหลงจากเลกเรยนแลวมาชวยพอแมขายของ ขณะทวางกจะทำาการบานบนทกภายในรานขายของนนเอง บคคลเชนนนบวาเปนผมสมาธด

(2) สมาธทเกดจากการฝก จตมนษยสามารถฝกใหมสมาธเพมขนเรอย ๆ ไดโดยการฝกเพงสงตางๆ ใหจดจอตอสงนนๆ เปนเวลานาน ขณะทเพงกควบคมจตไมใหกวดแกวง เรยกวา "การเพง" เชน การเพงดพระพทธรป เปนตน

อรยมรรค 3 ขอสดทายคอ สมมาวายามะ สมมาสตและสมมาสมาธ เปนสมาธ

3.4 ไตรสกขา ไตรสกขา คอ ขอทควรศกษาและปฏบต 3 ประการ ไดแก ศล

สมาธ ปญญา พระพทธศาสนาไดวางลำาดบการดำาเนนชวตเปนตอน

ความจรงของชวต 220

อยางด คอ ปรยต ศกษาหาความรในพระไตรปฎกเพอรทฤษฎทถกตอง ปฏบต การเจรญภาวนาโดยมทฤษฎทถกตองรองรบและปฏเวธ ผลทเกดจากการปฏบต ไตรสกขาเปนขนปฏบตมองคประกอบ 3 ประการ ดงน

3.4.1 ศล แปลวา "ปกต" หรอ "ขอปฏบตทท ำาใหบคคลเปนปกต"

ศลทแปลวา "ปกต" หมายถงวาบคคลทมศลหรอปฏบตตามศลกเปนบคคลปกตอยแลว เชน การไมฆาสตว การมเมตตาตอสตว การไมหยบฉวยทรพยสมบตของบคคลอน

ศลทแปลวา "ขอปฏบตททำาบคคลใหปกต" หมายความวาในบางครงบางเวลาบคคลอาจจะถกกเลสครอบงำา เหนผดเปนชอบ จงตองมขอศลเหลานกจะชวยกระตนผหลงผดใหรสกตววาตนเองผดปกตแลวนะ จะไดหนกลบมาสเสนทางปกตทางปกตเรวขน

(1) เบญจศล คอ ศล 5 ขอ เรยกอกอยางหนงวา นจศล เพราะเปนศลทมอยประจำาโลก เปนหลกมนษยธรรมทมพรอมกบมนษย เมอพระพทธองคทรงอบตขนกทรงนำานจศลเหลานมาแสดงใหแพร หลายยงขน เบญจศล 5 ขอ คอ

1) ปาณาตปาตา เวรมณ เจตนางดเวนจากการฆาสตว ศลขอนมจดมงหมายเพอปองกนไมใหมนษยเบยดเบยนซงกนและกน แมการฆาสตวเดรจฉานกผดศล เพราะสตวกยอมมสทธทจะมชวตอยเชนกน องคประกอบแหงการละเมดศลขอทหนง ดงน

1. สตวมชวต2. รวาสตวมชวต3. จตคดจะฆา4. มความพยายาม5. สตวตายดวยความพยายามนน

2) อทนนาทานา เวรมณ เจตนางดเวนจากการลกทรพย ศลขอนมงใหบคคลเคารพสทธซงกนและกน สงของทกอยางเจาของ

ความจรงของชวต 221

ยอมหวงแหน ในสงคมใดมการลกขโมยกน กจะไมมเวลาทำามาหากน องคประกอบแหงการละเมดศลขอทสอง มดงน

1. สงของนนผอนหวงแหน2. รวาเขาหวงแหน3. จตคดจะลก4. มความพยายาม5. ลกของไดดวยความพยายามนน

3) กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เจตนางดเวนจากการพดเทจ ศลขอนมจดประสงคทจะใหมนษยมความซอสตยตอกน ไววางใจกน ไมมความหวาดระแวงตอกน องคประกอบแหงการละเมดศลขอทส มดงน

1. สตรหรอบรษนน เปนบคคลทไมควรลวงละเมด2. จตคดจะเสพ3. มความพยายามในการเสพ4. ยงมรรคหรออวยวะสบพนธใหถงกน

4) มสาวาทา เวรมณ เจตนางดเวน จากการพดเทจ ศลขอนมจดประสงคทจะใหมนษยมความซอสตยตอกน ไววางใจกน ไมมความหวาดระแวงตอกน องคประกอบแหงการละเมดศลขอนมดงน

1. เรองไมจรง2. จตคดจะกลาวใหคลาดเคลอน3. มความพยายามทจะกลาวใหคลาดเคลอนตามทจตคด4. ผอนเขาใจเนอความทพดนน

5) สราเมรยมชชปมาทฎฐานา เวรมณ เจตนางดเวนจากการเสพของมนเมา ศลขอนมจดประสงคใหมนษยเปนคนมสตรอบคอบ เพราะคนทดมของมนเมายอมเปนบคคลขาดสต ตงอยในความประมาท องคประกอบแหงการละเมดศลขอทหา มดงน

ความจรงของชวต 222

1. สงนนเปนของมนเมา2. จตคดจะดม3. มความพยายามทจะดม4. กลนใหลวงลำาคอไป

(2) วธการรกษาศล การรกษาศล คอ การแสดงเจตนางดเวน เจตนาทจะไมละเมด ขอบญญตทจะทำาใหความเปนปกตของชวตเสยไป เรยกวา "วรต" หรอ "เวรมณ" ม 3 ประการ คอ

1) สมปตตวรต หมายถง เจตนาทไมละเมดศลเมอประจวบเขากบเหตการณทจะทำาใหศลขาดได เชน เดนเขาไปในรานอาหารเพอนสนท 4 - 5 คน กำาลงรวมวงดมสรากนและชวนใหเราดมดวย ถาเรามจตทจะแนวแนทจะรกษาศลขอท 5 กปฏเสธไป

2) สมาทานวรต หมายถง การสมาทานรบศลเปนขอ ๆ ดวยการเปลงวาจาวา จะไมละเมดศลทตนเปลงวาจาสมาทานศลแลวการสมาทานศลแบงออกเปน ปจเจกสมาทาน หมายถง การสมาทานศลเปนขอ ๆ แยกออกไปดงทผรบศลจากพระสงฆจะตองอาราธนากอนวา วสง วสง ซงแปลวา เฉพาะขอ อชเฌกสมาทาน หมายถง การสมาทานศลรวมกนทงหมด เชน ศล 5 ถาสมาทานรวมกน เมออาราธนาศลไมตองกลาวคำาวา "วสง วสง"

3) สมจเฉทวรต หมายถง เจตนางดเวนทจะลวงละเมดศลโดยเดดขาดเพราะความเปนผมศลตามปกตอยแลว ไดแก คณลกษณะของพระอรหนต

3.4.2 สมาธ สมาธแปลวา ความตงมน สภาพจตทมนคง ไมวอกแวกหรอออนไหวไปตามอารมณทเขามากระทบทางอายตนะทง 6 จตมนคงเหมอนกอนหนศลาทอยทามกลางมหาสมทรยอมไมหวนไหวตอคลนลมทพดกระหนำาอยตลอดเวลา

1) ขณกสมาธ สมาธชวขณะ หมายถง จตทมสมาธอยช วคร จตมนษยสามารถจดจอสงใดสงหนงไดสกระยะหนง แลวกกวดแกวงไปตามอารมณภายนอกทเขามากระทบ ขณกสมาธเปนสมาธทตงอยไมไดนาน

ความจรงของชวต 223

2) อปจารสมาธ สมาธเฉยด ๆ หรอจวนเจยนจะแนวแน หมายถง จตทตงมนและกำาจดนวรณ 5 ไดแลว นวรณคอ เครองกางกนจตใจไมใหเปนสมาธ เชน ความงวงนอนเปนตน

3) อปปนาสมาธ สมาธแนวแน หมายถง สภาพจตทสงบนง ไมหวนไหวไปตามอารมณตางๆ เปนสมาธระดบสง เชน มเสยงมากระทบหกจะไมไดยน เปนสมาธขนฌานสมาบต

(2) ประโยชนของสมาธ การฝกจตใหเปนสมาธยอมกอใหเกดประโยชนทงตอตนและผอนหลายประการคอ

1. ประโยชนทางดานบคลกภาพ บคคลผมสมาธมนคงจะเปนคนทมบ คลกภาพด มความอดทน เยอกเยน สขมรอบคอบ ม บคลกภาพนาเกรงขาม รวมกบวามพลงพเศษอยในตว มจตทประกอบไปดวยพลงแหงความมเมตตา ฯลฯ

2 ประโยชนในชวตประจำาวน สมาธชวยใหมสขภาพจต และสขภาพกายทดเสรม ประสทธภาพในการทำางาน ทำาใหผลงานกออกมาด ผลงานประณต ทงงานของตนและงานของสงคมสวนรวมยนระยะเวลาในการทำางาน ไดชนงานมากขน

3. ประโยชนตามหลกศาสนา ในพระสตรมการกลาวถงประโยชนของสมาธไวหลายประการ คอ สมาธชวยใหอยเปนสขในปจจบน ผมสมาธยอมเปนผทมจตใจสงบ สมาธทำาใหสตสมปชญญะสมบรณ จตทสมาธจะมความจำาเปนเลศ กำาหนดกระแสจตขณะททำา พด และคดได สมาธททำาใหเกดการรแจงดวยญาณวเศษ เชน มหทพย ตาทพย เปนตน สมาธชวยทำาลายอาสวะใหหมดไป ผมสมาธสงสดกจะมปญญาตดตามมา เมอมปญหารแจงเหนจรงกสามารถตดสนกเลสได (อง จตก. 21/41/44)

3.4.3 ปญญา แปลวา ความรอบรหรอรอบคอบ หมายถง ความรสงสดทเกดจากการปฏบต ไดแก การรการเขาใจสงตาง ๆ ตามความเปนจรง ไมถกกเลสมาปดบงจต

(1) ความสำาคญของปญญา พระพทธศาสนาเกดในยคอปนษทซงเปนยคกลางของศาสนาพราหมณ ความคดรวมของนกคดทกสำานกในยคนกคอการใชปญญาหรอเหตผลปญญาเปนวธแสวงหาความ

ความจรงของชวต 224

ร (Way of Knowledge) ทด ทสด พระพทธศาสนาเองกยกยองปญญาวาเปนธรรมอนประเสรฐกวาธรรมทงหลาย

(2) ระดบของปญญา ปญญาม 2 ระดบ คอ 1) โลกยปญญา หมายถง ปญญาระดบโลก ไดแก ความร

ดานตาง ๆ ขนธรรมดาไปจนถงความรระดบฌานสมาบต เชน หทพย ตาทพย รใจคนอน และแสดงอทธฤทธได แตความรระดบฌานกเปนโลกยะจงเสอมได

2) โลกตรปญญา ปญญาทเหนอโลก หมายถง ปญญาของพระอรหนตผ ส นก เลส ไดแก ป ญญาอนเป นองคตรสร ด งท พระพทธองคไดตรสไวในปฐมเทศนา คอธรรมจกรกปปะวตนสตร ดวงตาไดเกดแลว ญาณไดเกดแลว และแสงสวางไดเกดแลว

3) แหลงกำาเนดของปญญา ปญญาทเกดจากภายนอก (ปรโต โฆสะ) และเกดจากภายใน (โยนโสมนสการ) ผสมกนแลวเปนแหลงความร 3 ประการ คอ

1) สตมยปญญา คอ ความรอบรท เกดจากการฟง การสมมนา ฯลฯ

2) จนตามยปญญา คอความรอบรทเกดจากคดหาเหตผล3) ภาวนามยปญญา คอ ความรอบรทเกดจากการบำาเพญ

เพยรและถอวาเปนปญญาสงสด อรยบคคลตองผานความรขนน จงจะสำาเรจอรหตเปนพระอรหนตได

(4) ประโยชนของปญญา ปญญายอมกอใหเกดประโยชนทง 3 สถานะ คอ ประโยชนปจจบน ประโยชนอนาคต และประโยชนสงสด คอ นพพาน ปญญาจงมลกษณะเปนทงเหตและผล

1) ประโยชนป จจบน ผ ท จะท ำาหน าท การงานใหเจรญกาวหนา มโภคทรพยมากกตองมอทธบาท 4 คอ (ฉนทะ) ความพอใจ (วรยะ) ความเพยร (จตตะ) ความตงใจ และสดทายตองม (วมงสา) ใชปญญาสอดสองหนาทการงาน

ความจรงของชวต 225

2) ประโยชนในอนาคต ไมวาอนาคตคอปถด ๆ ไปหรออนาคตคอชาตหนาผทจะประสบผลสำาเรจในอนาคตไดจะตองม "ปญญาสมปทา" คอ ความถงพรอมดวยปญญา

3) ปรมตถประโยชน ปญญาเปนองคแหงมรรค หรอ ไตรสกขาทจะชวยใหผปฏบตธรรมไดบรรลนโรธหรอนพพาน อนเปนผลสงสดในพระพทธศาสนา

(5) ปญญากบวฏฏะ 3ในบทท 4 ไดกลาวถงปฎจจสมปบาทวา สามารถแสดงให

เหนเปนวงกลมของกเลส กรรม วบาก ตามกระแสจตมนษย ดงน

กราฟวงกลม

1) กระบวนการเกด ชวตมนษยมปจจยเกอหนนโยงกนเปนลกโซ ไมมจดเรมตน ดงนน กเลส กรรม วบาก จงเปนเหตและผล ซงกนและกน บคคลมกเลสยอมกระทำากรรมผกระทำากรรมยอมไดรบผลกรรม ผไดรบผลกรรมทกระทำาดวยเจตนายอมกอเชอเปนกเลสตอไป วนเวยนอยางนไมสนสด ลกษณะทงหมดนเปนฝายเกด (สมทยวาร) หากเปนเชนนตลอดไปชวต (จต) มนษยกจะเกดไมมสนสด จงตองมวธตดวงจรของวฏฏะ 3 ใหหมดสน

2) กระบวนการดบ หลกธรรมทจะใชตดวงจรของวฎฎะ 3 ไดกคอ ปญญาในเมอวงจรชวตเปนรปทรงกลมเหมอนกำาไลมอ เราจะใชเครองมอ (ปญญา) ตดทจดใดกได คอ จะตดกเลส ตดทกรรม หรอตดทวบากกไดทงนน อยางไรกด ในทางปฏบตพระพทธองคจะใชปญญาตดจดทสงเกตไดงายคอ จดเชอมระหวางผสสะกบเวทนา เมอบคคลกำาหนดไดวา "เหนกสกวาเหน" "ไดยนสกวาไดยน" "ดมกลนสกวาดมกลน"

ความจรงของชวต 226

วญญาณ

"ลมรสสกวาลมรส" "สมผสกวาสมผส" "รบรอารมณกสกวาอารมณ" คอมสตและปญญากำากบใหหยดอยเพยงแคนนไมตอกระแสไปยงเวทนา กระแสจตตามกฎปฏจจสมปบาททเปนฝายดบ (นโรธวาร) มดงน

เมอเวทนาดบ ตณหากดบเมอตณหาดบ อปาทานกดบเมออปาทานดบ ภพกดบเมอภพดบ ชาตกดบเมอชาตดบ ชรา, มรณะ (และอาการตอเนอง) กดบเมอชรา มรณะดบอวชชากดบเมออวชาดบ สงขารกดบเมอสงขารดบ วญญาณกดบเมอวญญาณดบ นามรปกดบเมอนามรป สฬายตนะกดบเมอสฬายตนะดบ ผสสะกดบเมอผสสะดบ ก เป นอ นส นสดวงจรของก เลส

กรรม วบากบคคลผหมดกเลสเมอกระทำาสงใดกจะเรยกวา กรยา (ไมเรยกวา

กรรมอกตอไป) ผลทเกดจากการกระทำาเรยกวา ปฏกรยา (ไมเรยกวาวบากอกตอไป) กคอ พฤตกรรมของพระอรหนตนนเอง

3.5 นพพานนพพานเปนอดมคตหรอจดหมายสงสดในพระพทธศาสนาท

พทธศาสนกชนทกคนตองการเขาไปถง ตามแนวค ำาส งสอนของพระพทธศาสนาโดยเฉพาะอยางยง ในนกายเถรวาทถอวา บคคลจะบรรลนพพานไดดวยความพยายามของตนเอง

3.5.1 ความหมายของนพพาน นพพาน มความหมายตามรปศพทและตามคณลกษณะดงน

(1) ความหมายตามรปศพท คำาวา "นพพาน" เปนภาษาบาล ตรงกบภาษาสนสกฤตวา "นรวาน" มรากศพทดงน

ความจรงของชวต 227

1) น + วน น แปลวา ออกไป วน แปลวา ปา ฉะนน คำาวา "นพพาน" หรอ "นรวาน" จงแปลวา สถานททไมมปาปกคลม คอ ไมมราคะ โทสะ โมหะ อนเปนกเลสมาปกคลม

2) น + วาน น แปลวา ไมม วาน แปลวา ตณหาเครองรอยรด ฉะนน "นพพาน" จงแปลวา สภาพจตทไมมตณหามารอยรดไว

(2) ความหมายตามคณลกษณะ เราสามารถนำาพระพทธพจนทพระพทธองคตรสไวในคมภรตาง ๆ มาวเคราะหความหมายไดดงน

1) นพพาน คอ ความรแจง ไมมใครชได ไมมทสด แจมใสโดยประการทงปวง ดน นำา ไฟ และลม ยอมไมไดตงอยในธรรมชาตน (ท.ส. 9/350/329)

2) นพพาน คอ ภาวะทเหนไมไดดวยจกษวญญาณ ไมมทสด ไมเกดไมเสอม มรศมในททงปวง (ม.ม.) 12/554/241)

3) นพพาน คอ ความวาง ดงทพระพทธองคไดตรสไววา"ดน นำา ไฟ และลม ยอมไมหยงลงในนพพานธาตใด ในนพพาน

ธาตนน ดาวทงหลายยอมไมสวาง พระอาทตยยอมไมปรากฏพระจนทรยอมไมสวาง ความมดยอมไมม"(ข.อ. 25/49/60)

จากความหมายตามรปศพทและตามคณลกษณะ จงสรปไดวา นพพานเปนภาวะแหงจตทไมมกเลสตณหา ไมมการยดมนในขนธ 5 (ขนธวมต) และเปนภาวะแหงจตทบรสทธตลอดเวลา ไมขนอยกบกาลเวลา (กาลวมต)

3.5.2 ระดบของนพพาน นพพานสามารถแบงออกไดเปนระดบตาง ๆ ตามภาวะแหงจตทหลดพนจากกเลสดงน

(1) นพพานชวคราว (โลกยนพพาน) มชอเรยกตาง ๆเชน เรยกวา วกขมภนนพพาน เพราะอำานาจฌานสมาบตทขมกเลสไว เรยกวา ตทงคนพพาน เพราะจตตงมนอยในอารมณอนเปนกศล

(2) นพพานถาวร (โลกตรนพพาน) มชอเรยกตาง ๆ เชน เรยก สมจเฉทนพพาน เพราะตดกเลสไดอยางสนเชง เรยกวา ปฏ

ความจรงของชวต 228

ปสสทธนพพาน เพราะกเลสไมมอยในจตและเรยกวา นสสรณนพพาน เพราะจตบรสทธ จตไมเปนทพกพงของกเลสตอไป

3.5.3 ประเภทของนพพาน โลกตรนพพานแบงออกตามคณลกษณะเปน 2 ชนด คอ

(1) สอปาทเสสนพพาน หมายถง ภาวะแหงจตทหลดพนจากกเลส แตตวบคคลยงมชวตอย ไดแก พระอรหนตสาวกทงหลายนนเอง

(2) อนปาทเลสนพพาน หมายถง ภาวะแหงจตทหลดพนจากกเลส และตวบคคลไดส นชวตไปแลว ได แก พระอรยสาวกในประวตศาสตร เชน พระสารบตร พระโมคคลลาน พระอานนท และพระมหากสสปะ เปนตน

4. มงคลชวต 38 ประการมงคลชวตเปนหลกธรรมสำาหรบการดำาเนนชวต 3 ขนตอน คอ

ชวตทเร มตนเพอกอใหเกดประโยชนปจจบนชวตทมงพฒนาจตเพอใหเก ดประโยชนในอนาคต และชวตทม งตรงตอพระนพพานซ งเป นประโยชนสงสด

4.1 มงคลชวตเพอการเรมตนทดมงคลชวตขอ 1 ถง 18 เปนธรรมสำาหรบการเรมตนชวตทถก

ตอง เปนองคประกอบของศลขอ 1 ไมคบคนพาล (อเสวนา จ. พาลานง) คนพาลคอคนชว

มปญญาทราม มลกษณะคดสงชว พดสงชว และทำาสงชวขอ 2 คบบณฑต (ปณฑตานญจ เสวนา) บณฑต หมายถง ผม

ปญญา ผเปนนกปราชญ ผมปกตคดด พดด และทำาสงดขอ 3 บชาบคคลทควรบชา (ปชา จ ปชนยานง) คอ การกลาว

ยกยอง เชดช สกการะปชนยบคคลดวยอามสคอสงของและดวยการปฏบตตามคำาสงสอนของทาน

ขอ 4 อยในถนทเหมาะสม (ปฏรปเทสวาโส จ) ไดแก การอยในสถานททมสภาพแวดลอมด ทำามาหากนสะดวกและเราตองทำาทอยของเราใหเปนปฏรปเทศ

ความจรงของชวต 229

ขอ 5 มบญทกระทำาไวกอน (ปพเพ จ กตปญญตา) บญ คอ อาการของจตทผองใส บรสทธ เอบอมบญ ทสำาคญทสดกคอการกระทำาในชวงตนของชวตปจจบนนนเอง

ขอ 6 ตงตนไวชอบ (อตตสมมา ปณธ ) หมายถง การมกายสจรต วาจาสจรต และมโนสจรต จตทตงไวถกตองแลวยอมนำาความเจรญมาใหยงเสยกวาพอแมพนองจะทำาใหเสยอก

ขอ 7 คงแกเรยน (พาหสจจญจ) คอการศกษาอยางสมำาเสมอโดยการเรยนรจากคนอน (ปรโตโฆสะ) และการนำาสงทไดศกษามาพจารณาดวยตนเอง (โยนโสมนสการ)

ขอ 8 มศลปะ(สปปญจ)คอการสรางผลงานดานอาชพตามความถนดและความชอบของตนเอง

ขอ 9 มวนยทฝกฝนด (วนโย จ สสกขโต) วนยคอระเบยบ ขอบงคบทชวยผปฏบตด ำาเนนชวตในทางพเศษ ทางทแจง และทางทเกอกลตอบคคลอน

ขอ 10 วาจาเปนสภาษต (สภาสตา จ ยา วาจา) วาจาดคอ คำาพดทประกอบดวย องค 5 คอ พดถกกาลเทศะ พดจรง พดสภาพ พดสงมประโยชน และพดดวยเมตตา

ขอ 11 บำารงมารดาบดา (มาตาปตอปฏฐานง) บตรพงบำารงมารดาบดาดวยองค 5 คอ เลยงดทาน ชวยทำาการงาน ดำารงวงศตระกล ทำาตวเปนทายาททด และทำาบญอทศใหเมอทานลวงลบไปแลว

ขอ 12 สงเคราะหบตร (ปตตสส สงคโห) มารดาบดาพงชวยเหลอบตรดวยองค 5 คอ ปกปองจากความชว ปลกยงไวในทางด ใหการศกษา หาคครองทดให และมอบทรพยใหในเวลาอนควร

ขอ 13 สงเคราะหภรรยา (ทารสส สงคโห) สามในฐานะหวหนาครอบครวพงสงเคราะหภรรยาดวยสถานะ 5 คอ ยกยอง ไมดหมน ไมนอกใจ มอบความเปนใหญในครอบครวใหและมอบเครองแตงตวใหในโอกาสสำาคญ

ความจรงของชวต 230

ขอ 14 ทำางานไมคงคาง (อนากลา จ กมมนตา) คอการทำางานโดยยดหลกอทธบาท 4 ไดแก เตมใจทำา (ฉนทะ) แขงใจทำา (วรยะ) ตงใจทำา (จตตะ) และเขาใจทำา (วมงสา)

ขอ 15 บรจาคทาน (ทานญจ) การใหทานเชนวตถทาน ธรรมทาน และอภยทานเปนตน ทานจะมอานสงสมากกตอเมอประกอบดวยองค 3 คอ วตถบรสทธ เจตนาบรสทธ และบคคลผรบทานบรสทธ

ขอ 16 ประพฤตธรรม (ธมมจรยา) ธรรมทควรประพฤตตองเปนไปเพอพฒนาตนเอง พฒนาครอบครว พฒนาเศรษฐกจและพฒนาสงคม พฒนาการเมองปกครอง เปนตน

ขอ 17 การสงเคราะหญาต (ญาตกานญจ สงคโห) บคคลพงสงเคราะหญาตสายโลหต และญาตธรรม ดวยการใหปนสงของ พดจาดวยด ชวยเหลอการงาน วางตนเปนเพอนทด

ขอ 18 ทำาการงานทไมโทษ (อนวชชาน กมมาน) หมายถง การงดเวนจากงานทมโทษสำาคญ ๆ เชน เวนจากการขายอาวธ เวนจากการขายมนษย เวนจากการขายยาพษ เปนตน

4.2 มงคลชวตเพอพฒนาจตมงคลชวตขอ 19 ถง 30 เปนลำาดบของการพฒนาจต เปน

องคประกอบของสมาธขอ 19 งดเวนจากบาป (อารต วรต ปาปา) บาปคอสงชวททำาให

กาย วาจา และใจเศราหมอง บาปเปนเรองเฉพาะบคคล ความบรสทธและไมบรสทธเปนเรองเฉพาะตน

ขอ 20 สำารวจจากการดมนำาเมา (มชชปานา จ สญญโม) การดมนำาเมาทำาใหเสยทรพย กอการทะเลาะววาท เกดโรค เสยชอเสยง ไมรจกละอาย และบนทอนสตปญญา

ขอ 21 ไมประมาทในธรรมทงหลาย (อปปมาโท จ ธมเมส) ความประมาทคอความเลนเลอ ความไมมสต บคคลไมพงประมาทในสถานะตาง ๆ คอ ไมประมาทเรองเวลา ไมประมาทเรองการงาน ไมประมาทในวย ไมประมาทในการศกษาและไมประมาทในธรรม

ความจรงของชวต 231

ขอ 22 มความเคารพ (คารโว จ) การแสดงความเคารพตอผทควรเคารพสามารถทำาไดโดยการกมลงกราบ การประณมมอไหว การลกขนตอนรบ และการแสดงกรยาทาทาง ออนนอม ผไหวคนอนยอมไดรบการไหวตอบ

ขอ 23 มความถ อมตน (นวาโต จ) คอการมก รยาท าทางออนนอมไมลดตวลงเกนไปและไมถอตวจนเกนงาม มจตใจประกอบดวยเมตตา กรณา มทตา และอเบกขา

ขอ 24 มความสนโดษ (สนตฎฐ จ) คอมความยนดตอสงทตนมอย ยนดตอสงทตนหามาได และยนดตอศกยภาพทตนม

ขอ 25 มความกตญญ (กตญญตา) ความกตญญคอการรบญคณทบคคลอนไดกระทำาใหเรา บคคลพงแสดงความกตญญแกบคคล สตวอน และสภาพแวดลอมทวไป

ขอ 26 ฟงธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสสวนง) การฟงธรรมในโอกาสอนเหมาะสมยอมไดอานสงสสำาคญ คอ ไดทบทวนและเพมเตมความร ไดขจดความสงสยและปรบเจตคตของตนเอง ทำาใหจตเปนสมาธ และถาฟงดวยดยอมกอใหเกดปญญา

ขอ 27 มความอดทน (ขนต จ) หมายถงลกษณะจตทมความเขมแขงตอสงทมากระทบ ไดแก ความยากลำาบาก ความเหนดเหนอย ความเจบใจ และกเลส เปนตน

ขอ 28 เปนคนวางาย (โสวจสสตา) ผวางายยอมมคณสมบตอยางนอย 3 ประการ คอ รบคำาสอนดวยด ทำาตามคำาสอนดวยด และรบรคณของผสอนดวยด

ขอ 29 เหนสมณะ (สมณานญ จ ทสสนง) สมณะคอผมกายสงบ วาจาสงบ และใจสงบ บคคลผเหนสมณะผมคณสมบตดงกลาวยอมเกดความเอบอมใจตลอดเวลา

ขอ 30 สนทนาธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสากจฉา) การสนทนาธรรม คอ การพดคยกน แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน เวลาทเหมาะสมกบการสนทนาธรรม เชน เวลาทเงยบสงบไมมเสยงรบกวน เวลาทรางกายปลอดโปรง เปนตน

ความจรงของชวต 232

4.3 มงคลชวตทมงตรงตอพระนพพานมงคลชวตขอ 31 ถง 38 เปนขอปฏบต เพอจดมงหมาย

สงสด เปนองคประกอบของปญญาขอ 31 บำาเพญตบะ (ตโป จ) “ ตบะ แปลวา รอน การ” “ ”

บำาเพญตบะจงเปนวธทำาจตใหเปนสมาธเพอเผาผลาญกเลสใหหมดสนไปขอ 32 ประพฤตพรหมจรรย (พรหมจรยญจ) คอ การ

ประพฤตประเสรฐ 3 ขนตอน ไดแก การรกษาศลอยางเครงครด การบำาเพญสมาธอยางแนวแน และการมปญญาความคดทถกตอง

ขอ 33 เหนอรยสจ (อรยสจจาน ทสสนง) ไดแก การเหนอรยสจส คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ครบกระบวนการเหมอนคนไขเหนยาแลวรวา นคอยา ยานควรกน ยานเราไดกนแลว

ขอ 34 ทำาพระนพพานใหแจง (นพพาน สจฉกรยา) นพพาน แปลวา สงบ เยน หรอดบ คอการทจตไมมกเลสยอมสงบเยน จตอาจสงบเยนชวคราว (ตทงคนพพาน) สงบเยนเพราะขมไว (วกขมภนนพพาน) หรอจตทสงบเยนถาวร (สมจเฉทนพพาน)

ขอ 35 จตไมหวนไหวในโลกธรรม (ผฎฐสส โลกธมเมห จตตง ยสส น กมปต)

ขอ 36 จตไมเศราโศก (อโสกง)ขอ 37 จตปราศจากธล (วรชง)ขอ 38 จตเกษม (เขมง)5.3.2 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาครสต

ดงททราบกนแลววา ศาสนาครสตนนววฒนาการมาจากศาสนายวหรอยดาย หลกคำาสอนในศาสนาทง 2 สอดคลองกนสวนมาก อยางไรกตาม คำาสอนทเปนจดเดนในครสตศาสนากคอ ความรก ดง“ ”ปรากฏเปนคำาสอนลกษณะตาง ๆ

1. บญญต 10 ประการบญญต 10 ประการเปนคำาสอนในคมภรภาคพนธสญญาเดมทชาว

ครสตทกคนตองเชอฟงและปฏบตตาม

ความจรงของชวต 233

ขอ 1. อยามพระเจาอนใดนอกเหนอจากเราขอ 2. อยาทำารปเคารพสำาหรบตนเปนรปสงใดขอ 3. อยาออกนามพระเจาของเจาอยางไมสมควรขอ 4. จงระลกถงวนสะบาโต (Sabbath) ถอเปนวนบรสทธขอ 5. จงเคารพบดามารดาของเจาเพอเจาจะไดมอายยนนานบน

แผนดนบญญต 5 ประการแรกนมงความสมพนธระหวางมนษยกบ

พระเจาและบคคลใกลชด ขอ 6 อยาฆามนษยขอ 7 อยาลวงประเวณสามภรรยาผอนขอ 8 อยาลกทรพยขอ 9 อยาเปนพยานเทจใสรายเพอนบานขอ 10 อยาโลภครวเรอนของเพอนบาน อยาโลภภรรยาสามของ

เพอนบาน หรอสงใด ๆ ซง เปนของเพอนบาน

บญญต 5 ประการหลงนมงความสมพนธระหวางบคคลกบสงคมมนษยภายนอก(อพยพ 20: 1 – 17)

2. พธศลศกดสทธ 7 ประการศลศกดสทธ (Sacraments) เปนพธกรรมทเชอวาพระเยซ

ครสตทรงกำาหนดขนเพอหวงผลทจะเกดขนในตวผรบ ศลศกดสทธจะตองมองคประกอบ 3 ประการ คอ ผโปรดศล (Conferer) ผรบศล (Receiver) และการปฏบตตอกน (External Sign) ชาวคาทอลกและชาวกรกออรทอดอกซ ยอมรบศลศกดสทธทง 7 ประการ แตชาวโปรเตสแตนตยอมรบพธกรรม 2 ประการแรกเทานน

2.1 พธลางบาปหรอศลจมพธลางบาป (Baptism) เปนพธเพอลางบาปกำาเนดท

ต ดตวมน ษยมาก และเพ อแสดงตนเป นชาวครสต โดยใชน ำา เป นสญลกษณ ผรบศลจะมอายเทาไรกไดแตตองมความรความเขาใจค ำาสอนและพธกรรมในศาสนาครสตระดบหนง

ความจรงของชวต 234

ในนกายโรมนคาทอลกผประกอบพธจะจมมอลงในภาชนะทใสนำาและยกมอวางบนศรษะหรอพรมนำาบนศรษะของผทเขาพธ สดทายกเทนำาทงหมดลงบนศรษะของผรบศล แตในนกายโปรเตสแตนตทงผประกอบพธและผรบศลลงไปยนในนำาทเตรยมไว ตอจากนนผประกอบพธจะกดศรษะของผรบศลลงในนำาใหมดศรษะจงเรยกวา ศลจม

2.2 พธมหาสนทหรอพธมหาสนทศกดสทธพธมหาสนท (Holy Communion) เปนพธร ำาลกถง

การรบประทานอาหารมอสดทายของพระเยซครสตกบสาวก 12 คน กอนทพระองคจะถกตรงดวยไมกางเขน และเพอร ำาลกถงพระดำารสครงสดทายขณะทพระองคหยบชนขนมปงแลวตรสวา จงรบไปกนใหทวกน“เถด นคอกายของเรา และทรงสงถวยเหลาองนแกสาวกพลางตรสวา”

จงรบไปดมใหทวกนเถด นคอโลหตของเรา โลหตแหงพนธสญญาใหม“ ซงจะหลงออกเพอทานและมนษยทงหลาย จงกระทำาดงตอไปเพอร ำาลกถงเราเถด ขนมปงจงเปนสญลกษณแทนพระกายของพระเยซครสต” เหลาองนแทนพระโลหตของพระองค

2.3 ศลอภยบาปหรอศลสารภาพบาปพธศลอภยบาป (Confession) เป นพธท ชาวครสต

คาทอลกเชอวา พระเยซครสตทรงกำาหนดขนเพอแสดงถงนำาพระทยของพระเจาวา ทรงพรอมทจะอภยความผดพลาดของมนษย หากมนษยสำานกผดและปฏบตตามเงอนไขตอไปน

2.3.1 มบาปทตนไดทำาไว แตไมรวมบาปกำาเนด 2.3.2 มความสำานกและมความปรารถนาจะไดรบ

การอภยบาป 2.3.3 มความพรอมทจะชดใชโทษบาป

(Penance) เพอถายถอนการกระทำาบาปของตนเอง2.3.4 มความตงใจท จะสารภาพบาปก บผมอ ำานาจ

โปรดปรานคอผไดรบศลอนกรมตงแตขนบาทหลวงขนไปและเมอโอกาสอำานวยตองทำาจรง ๆ

ความจรงของชวต 235

สวนการพนโทษบาป (purification from sin) จะสมบรณกตอเมอไดกระทำาการชดใชโทษบาปจนหมดสนแลวเทานน หากในชวชวตนกยงชดใชโทษบาปไมหมดสน หลงความตายจะไมตกนรก แตกยงไมไดขนสวรรคทนท จะตองชดใชบาปตอไปในแดนชำาระ (purgatory) จนหมดสน

2.4 พธศลกำาลงพ ธ ศ ล ก ำา ล ง (Confirmation) เ ป น พ ธ ท แ ส ด ง ถ ง

สมพนธภาพระหวางมนษยกบพระเจา แสดงความมนคงดานจตใจและการรบพระจตมาไวในตน เพอยนยนวาผเขาพธจะปฏบตตนเปนชาวครสตอยางแทจรง ดงนนผทเขารบศลนจะตองอยในวนทรเหตรผลมอายประมาณ 9-14 ป

2.5 พธศลบวชหรอศลอนกรมพธศลบวช (Holy Orders) เปนลำาดบพธแตงตงบคคลทได

รบการคดเลอกใหมตำาแหนงและหนาทเฉพาะในครสตจก ครสตชนเชอวาบางคนจะไดรบการเลอกจากพระเจาใหทำาหนาทพระสงฆ เรยกวาบคคลเหลานมกระแสเรยกพเศษ ผทมกระแสเรยกเมอไดรบการอบรมจนแนวแนวาพรอมทจะรบใชครสตจกร กจะไดรบศลบวชหรอศลอนกรม

ทเรยกวา อนกรม กเพราะมลำาดบขนทจะตองไตเตาตาม“ ”ลำาดบ ผทอยในลำาดบทสงกวายอมมอำานาจและศกดศรสงกวา ซงจะเรมตงแตการบวชเปนสงฆนกรพระสงฆ และถาไดรบเลอกเปน ผน ำาพระสงฆกจะไดศลตอไปอกเรยกวา การอภเศกพระสงฆราช สดทายกคอการอภเศกพระสนตะปาปา (Pope) ซงเปนผน ำาสงสดของครสตจกรคาทอลก

2.6 พธศลสมรส (Matrimony) หรอพธสมรส เปนพธกรรมทจดข นเพ อยนยนถ งความรกของพระเจาท มต อมนษย พระเจาทรงประสงคใหมนษยมความสข มครอบครวและมทายาทสบตอไป ชายหญงทจะแตงงานกนจะตองกลาวคำามนสญญาวาจะดำาเนนชวต

ความจรงของชวต 236

เปนสามและภรรยาของกนและกนตอหนาบาทหลวงผเปนประทานในพธ และตอหนาผรวมพธทมาเปนพยาน

2.7 พธเจมคนไข (Anointing of the Sick) เปนพธเจมนำามะกอกทมอและฝาเทาของคนไข เพอใหคนไขมก ำาลงใจเขมแขงขน เกดความรสกตววาตนเองไดลดบาปลง ไดรบพรจากพระเจาและหายปวยไขในทสด หรอถาหากเสยชวตกจะไดไปอยกบพระเจา

เขาใจวาพธนเนองมาจากปฏปทาของพระเยซครสตทไดทรงรกษาคนปวยไขใหหายไดดวยอำานาจศกดสทธของพระองคดงปรากฏในคมภรหลายแหงดวยกน

3. หลกคำาสอนทวไปในศาสนาครสตอดมการณของศาสนาครสตตองการใหครสตชนไดรบใชพระเจา

ดวยการปฏบตตอผยากไรดวยความรกและเมตตา มใชการสวดภาวนาเพยงอยางเดยว หากสงเกตใหดจะเหนไดวา อดมการณของศาสนาครสตไดปรากฏบนไมกางเขนแลว

3.1 มนษยกบพระเจาและสงคมความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจาและมนษยกบสงคมจงเปน

เหมอนภาพสญลกษณไมกางเขน

ตามสญลกษณน หมายความวาหากเราเร มตนจากมนษย มนษยจะมความสมพนธกบพระเจาโดยตรง 1 สวน มความสมพนธกบสงคมดานตาง ๆ 2 สวน อยางไรกตาม การทำาประโยชนตาง ๆ ตอสงคมกเพอสนองพระประสงค (The will) ของพระเจาความรกนนเอง

ดงจะเหนไดจากคำาสอนพระเยซครสตดงตอไปน3.1.1 ความรก พระเยซไดตรสเรองความรกไววา จงรก“

ศตรของทานและอธษฐาน เพอผทขมเหงเบยดเบยนทาน ถาทานรก

ความจรงของชวต 237

พระเจา

สงคม มนษย สงคม

เฉพาะผทรกทานเทานน ทานจะหวงบำาเหนจรางวลจากพระเจาไดอยางไร เพราะคนชวเลวทรามกกระทำาเชนนเหมอนกน ” (มทธว 5 : 53-46)

3.1.2 การชวยเหลอผอน มนษยตองกระทำาดวยอดมการณไมใชเพยง เพอเอาหนา ดงพระดำารสวา เมอทานทำาทานจงอยารองอวด“อางผอน เม อทานใหความชวยเหลอเกอกลคนหนงคนใดกจงอยาแพรงพรายใหผอนรเสมอนหนง ไมยอมใหมอซายรถงกจการทมอขวากระทำา”(มทธว 6: 2-3)

3.1.3 การใหอภยซงกนและกน พระเยซไดตรสวา ถาทาน“ยกโทษใหแกผกระทำาผดตอทาน พระบดาของทานผซ งอยในสรวงสวรรคกจะยกโทษใหแกทานดวย แตถาทานไมยอมยกโทษใหแกเขา พระองคกจะไมทรงโปรดยกโทษใหแกทานเชนเดยวกน “ (มทธว 6 : 14-15)

นอกจากนในคมภรพนธสญญาใหมจะมค ำาสอนทแสดงความสมพนธระหวางพระเจา มนษย และสงคมอกมากมาย

3.2 หลกคำาสอนสวนบคคลครสตชนทกคนควรปฏบตพระบญญตของพระเยซครสต เชน

3.2.1 ครสตชนพงเดนตามกระแสเรยกของพระเจา3.2.2 ครสตชนพงพฒนาความเชอและความรกตลอด

เวลา3.2.3 ครสตชนและคนควรเปนเหมอนพระเยซทรงมชวต

ทามกลางมวลมนษย3.2.4 ชวตครสตชนมพระจตพระเจาสถต มแสงสวางและ

ประทานกำาลงทงกายและใจ3.2.5 ครสตชนจะเชอพระจตเจากตองเชอพระศาสนจกร

ดวย3.2.6 ครสตชนทมความรกแกกลาบางแลว พงยอมรบผ

รเรมเขารวมงาน3.2.7 ครสตชนทเขาใจแนวทางของพระศาสนาจกรพอสมควรแลวพงกลาคดกลาทำา

ความจรงของชวต 238

เพอสรางสรรคความด3.2.8 ผท รกพระเจาจรงพงขวนขวายสน ำาพระทยของ

พระองค3.3 ชวตครสตชนในครอบครว

3.3.1 สวดภาวนาทกวน ถาทำาพรอมกนทกคนไดยงด3.3.2 พอแมเปนครคนแรกของลก ๆ3.3.3 เมอลกเรมอานหนงสอออก พอแมพงหาหนงสอทด

ฝกใหลกรกการอาน3.3.4 เมอลกมความคดเองไดบางแลว พงชวยลกใหร

ทศทางชวต3.3.5 เมอลกเขาสวยรน ควรมเวลาคลกคลกบลกพอ

สมควร3.3.6 พอแมมหนาทตองดแลใหลกไดเรยนคำาสอนอยาง

เหมาะสม

ความจรงของชวต 239

3.4 ชวตครสตชนกบเพอนมนษย3.4.1 งานเปนสนามแสดงความรกเยยงครสตชน3.4.2 ครสตชนพงเปนตวอยางแหงความยตธรรมและ

ความซอสตยสจรต3.4.3 หากการงานกาวหนาจนเหลอกนเหลอใชครสตชน

มหนาทตองบรจาค3.4.4 ครสตชนตองสนใจปญหาของโลกและปญหา

การบานการเมอง3.4.5 ครสตชนพงเคารพสทธและหนาทของทกคน3.4.6 ครสตชนพงเคารพความคดเหน ความเชอ และ

รสนยมของแตละบคคล3.4.7 ครสตชนพงสมพนธกบศาสนกทกศาสนา ดวยความเคารพตอความเชอของกนและกน3.4.8 ครสตชนควรใชเวลาวางเพอสงคมสงเคราะหยง

กวาเพอความสนกสนานทสนเปลองไรประโยชน (กรต บญเจอ 2530 : 157-165)

5.3.3 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาอสลามตามหลกศาสนาอสลามถอวาจตมนษยม 3 ระดบ คอ จตทม

บาป จตทสำานกผด และจตทผองแผว เมอบคคลมสภาพจตเปนอยางไร การดำาเนนชวตกจะสอดคลองกบสภาพจต ชวตมนษยจงม 3 ระดบเชนกน คอ ชวตทใฝทางชว ชวตทตำาหนตนเอง และชวตทสงบ มนษยสามารถยกระดบจตและดำาเนนชวตใหสงขนไดหากเขาไดปฏบตตามหลกคำาสอนพระเจาซงมหลกสำาคญ 3 ประการ คอ หลกศรทธา หลกปฏบต และหลกคณธรรมหรอจรยธรรม

1. หลกศรทธา (Al-Iman)หลกศรทธา หมายถง หลกการวาดวยความเชอ ความไววางใจ

ทบคคลมตอสงทตนเคารพบชา หลกศรทธาในศาสนาอสลามม 6 ประการคอ

1.1 ศรทธาในองคอลลอฮ

ความจรงของชวต 240

มสลมทกคนเชอวาอลลอฮมจรง ทกคนตองเชอตอเอกภาพ (เตาฮด) ของพระองค ดงโองการในคมภรอล-กรอาน วา ไมมพระเจาองคใด“เท ยงแทนอกจากองคอลลอฮ ” (3 : 62) พระองคมคณลกษณะมากมาย เชน พระองคทรงมดงเดมและอยตอไปไมสนสด “ ” (57 : 3) “แทจรงอลลอฮทรงมพลงอำานาจเหนอทกสง ” (2 : 20) ฯลฯ

1.2 ศรทธาในบรรดามะลาอกะฮมะลาอกะฮ คอ ฑตผรบใช ของอลลอฮ เปนสอกลางระหวาง“ ”

พระเจากบองคศาสดา มสภาพความเปนอยนอกประสบการณของมนษย ไมมเพศ ไมหลบ ไมกน ไมนอน มะลาอกะฮ ทสำาคญคอ

1.2.1 ยบรล (Jibril) มหนาทน ำาโองการพระเจามาเผยแสดงแกองคศาสดา

1.2.2 มกาเอล (Mikail) มหนาทนำาโชคลาภตาง ๆ มาใหแกมวลมนษย

1.2.3 อสราเอล (Israil) มหนาทเปาสงขในวนสนโลก1.2.4 มาเลกหรอซาบานยะฮ (Malik or Zabaniyah)

มหนาทรกษาดแลนรก1.2.5 รอกบ อาตด – (Ragib - Atid) มหนาทคอยบนทก

ความดความชว1.3 ศรทธาในบรรดาคมภรศกดสทธมสลมเชอวาพระเจาไดประทานคมภรศกดสทธแกองคศาสดาตาง

ๆ ดงน1.3.1 ประทานคมภรเกาแกองคศาสดาอบรอฮม (อบราฮม) แตคมภรไดสาบสญไปนานแลว1.3.2 ประทานคมภรเตารอฮ (Torah) แกศาสดามซา

(โมเสส) 1.3.3 ประทานคมภรซาบรณ (Zaboor’) แกศาสดาดาวด

(เดวด)1.3.4 ประทานคมภรอน ญล – (Injeal or Gospel) แก

ศาสดาอซา (เยซ)

ความจรงของชวต 241

1.3.5 ประทานคมภ รอ ล - กรอาน (Al - Quran) แกศาสดามฮมมด อล-กรอานไดรบ การยกยองวาเปนคมภรสมบรณทสด เปนคมภรสดทายทมสลมทกคนเชอถอมากทสด

1.4 ศรทธาในบรรดาองคศาสดาองคศาสดาหรอ นบ (Nabi) หมายถงผทอลลอฮทรงแตงตง

ใหนำาคำาสอนของพระองคมาเผยแพรแกมนษย นบทส ำาคญม 25 องค เชน นฮ (โนอาห) อบรอฮม (อบราฮม) ดาวด (เดวด) สไลมาน (โซโลมอน) มซา (โมเสส) อซา (เยซ) เปนตน และองคสดทายคอ นบมฮมมด

มสลมทกคนตองมศรทธาอนสมบรณตอนบมฮมมดวา1.4.1 ทานเปนศาสดาทแทจรงของพระเจา1.4.2 คำาสอนของทานเปนคำาสอนทสมบรณ ปราศจากขอ

ผดและบกพรอง1.4.3 ทานเปนศาสดาองคสดทาย หลงจากทานแลวจะไมม

ศาสดาองคใดอก ตราบจนกระทงวนตดสน และจะไมมบคคลใดจะเกดขนและสมควรจะไดรบศรทธาจากมสลมไดอก (วสสลาม 2529 : 34)

1.5 ศรทธาในชวตปรโลกชวตปรโลก หมายถง ชวตหลงความตายซงแบงออกเปน 2

ชวง คอ ชวงแรก ขณะทโลกยงไมสลายวญญาณของมนษยกจะไปอยในโลกแหงบรซค (Barzakh) เพอรอคำาพพากษาจากพระเจา ชวงทสอง เม อโลกดบสลายแลววญญาณมนษยทกคนกจะฟ นข นเพ อรบค ำาพพากษาจากพระเจาตามผลกรรมทกระทำาไวในโลกนอยางยตธรรมยง

1.6 ศรทธาในกฎกำาหนดสภาวะกฎกำาหนดสภาวะ หมายถง ทกสงทกอยางทพระเจาสรางขน

พระเจาเปนผกำาหนดวถทางของทกสงในโลกน เปนผพพากษาการกระทำาของมนษยทกอยาง เปนทพงสดทายของมสลมทกคน

1.6.1 โองการวาดวยการสราง เชน(1) “แทจรงทก ๆ สงนนเราไดสรางมนตามกฎกำาหนดสภาวะ”

ความจรงของชวต 242

(2) “พระองคคอผสรางสเจาจากดนและกำาหนดวาระชวตสเจา”

1.6.2 โองการวาดวยการนำาและคำาพพากษา เชน (1) “ และดวงตะวนโคจรไปตามวถ ท ได ก ำาหนดไว

สำาหรบมน นนคอ พระกำาหนดแหงพระผทรงอำานาจ ผทรงรอบร ” (36 : 38)

(2) “อลลอฮทรงใหพวกทานเปนและทรงใหพวกทานตายแลวทรงรวบรวมพวกทานในวนฟ นขนซงไมมการคลางแคลงในนน แตวามนษยสวนมากไมร ” (45 : 26) ฯลฯ

2. หลกปฏบต (Al - Islam) หลกปฏบตเปนวธการแสดงออกถงหลกศรทธา 6 ประการ ท

กลาวมาแลว มสลมทกคนตองปฏบตศาสนกจเพอยนยนวาตนเองเปนมสลมทแทจรง การปฏบต ศาสนกจมจดมงหมาย 3 ประการ คอ ประการแรก เพอแสดงออกถงศรทธาอนแนนแฟนและมนคงตอองคอลลอฮ ประการทสอง เพอฝกตนเองใหรอดพนจากสงชวรายและตงอยในความด และประการสดทาย เพอกอประโยชนตอบคคลอน ตอสงคม ตอสภาพแวดลอมและตอมนษยชาต

หลกปฏบตม 5 ประการ คอ2.1 การปฏญาณตน (Shahadah - Confession)

มสลมตองแสดงออกถงศรทธาดวยการปฏญาณตนวา“ขาพเจาขอปฏญาณตนวาไมมพระเจาอนใดนอกจากอง

คอลลอฮ และขาพเจาขอปฏญาณตนวานบมฮมมดเปนศาสนฑตของอลลอฮ” ( ฮชชะดอนลา อลาฮะอลลลลอฮ วะอชฮะดอนนะ มฮมมะดรรอสลลลอฮ) (จอหนสน 2537 : 51)

2.2 การละหมาด (Shalah - Prayer)คำาวา ละหมาด เปนคำาทชาวไทยมสลมเรยกเพยนมาจาก“ ”

ภาษาเปอรเซยวา นมาซ “ ” (Namaz) ซงตรงกบภาษาอาหรบวา เศาะ“ลาฮ หมายถง การปฏบตตนเพอแสดงความคารวะตอพระเจา”

ความจรงของชวต 243

2.2.1 การละหมาดวนละ 5 เวลา มสลมทกคนตองทำาละหมาดวนละ 5 เวลา คอ

(1) ละหมาดศบห เวลารงอรณ ป ร ะ ม า ณ 05.00 – 06.00 น.

(2) ละหมาดซฮร เวลาบาย ประมาณ 12.30 – 14.00 น.

(3) ละหมาดอศร เวลาเยน ประมาณ 16.00 – 17.00 น.

(4) ละหมาดมฆรบ เวลาพลบคำา ประมาณ 18.30 – 19.00 น.

(5) ละหมาดอชาอ เวลากลางคน ประมาณ 20.00 – 21.00 น.

2.2.2 บทบงคบสำาหรบการละหมาด มสลมทกคนตองกลาวบทสรรเสรญพระเจาดวยซเราะฮ อล ฟาตฮะฮ – 7 โองการคอ

(1) ดวยพระนามของอลลอฮผทรงกรณาปราณ ผทรงเมตตาเสมอ

(2) การสรรเสรญทงหลายนน เปนสทธของอลลอฮผเปนเจาแหงสากลโลก

(3) ผทรงกรณาปราน ผทรงเมตตาเสมอ(4) ผทรงอภสทธแหงวนตอบแทน(5) เฉพาะพระองคเทานนทขาพระองคเคารพอบาตะฮ

และเฉพาะพระองคเทานนทพวกขาพระองคขอความชวยเหลอ(6) ขอพระองคทรงแนะนำาพวกขาพระองคซ งทางอน

เทยงตรง(7) (คอ) ทางของบรรดาผทพระองคไดทรงโปรดปราน

แกพวกเขา มใชทางของพวกทถกกรวและมใชทางของพวกทหลงผด (1 : 1-7)

2.2.3 ประโยชนของการละหมาด ประโยชนสำาคญทไดจากการละหมาด คอ

ความจรงของชวต 244

(1) ไดสรางความสมพนธใกลชดกบพระเจา(2) ไดชำาระจตใจของตนใหบรสทธ(3) ไดตระหนกถงความเสมอภาค ภราดรภาพระหวาง

มนษยทกชนชน(4) ไดฝกนสยทดงามทงทางกาย วาจา และใจ(5) ผททำาละหมาดประจำาจะไดขนสวรรคในวนปรโลก (70

: 34-35)2.3 การทำาชะกาต (Zakat – Alms - Giving)

คำาวา ชะกาต หมายถง ทรพยสนจ ำานวนหนงทอ ลลอฮ“ ”กำาหนดใหจายแกผมสทธ และหมายถงการใหทาน การบรจาคทรพย ผบรจาคทานตามบทบญญตของอลลอฮยอมจะเปนผมจตใจบรสทธ เพราะมนษยมความหวงแหนตอทรพยสมบตทไดมา หากไดบรจาคใหผอนไปบางกยอมขจดความโลภไปได การทำาชะกาตจงชวยใหมนษยมความใจกวางและไดทำาประโยชนตอสวนรวม

2.3.1 บคคลผมสทธรบชะกาต 8 จำาพวก คอ(1) คนยากจน คอคนทขาดแคลนทนทรพยเพอการ

ยงชพ(2) คนอนาถา คอคนไมมทพง ไรญาตขาดมตร(3) เจาหนาททางศาสนา ผททำาหนาทรวบรวมและแจก

จายชะกาต(4) ผเร มนบถอศาสนา ซงเปนคนยากจน หรอถกตดขาด

จากกองมรดก(5) ทาสและเชลย หมายถงการบรจาคทานเปนคาไถทาส

และเชลย(6) ผมหนสนลนพนตว คอผทมหนสนเกดขนโดยสดวสย(7) ผปฏบต ศาสนกจ หมายถงผท ปฏบต ภารกจเพอ

ปกปองและเผยแพรศาสนา และผททำาประโยชนตอสวนรวม เชน สรางมสยด สรางโรงเรยน ฯลฯ

(8) ผเดนทาง ผเดนทางยอมมคาใชจายมาก

ความจรงของชวต 245

2.3.2 ประเภทของชะกาต ชะกาตแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) ชะกาตมาล เปนชะกาตเกยวกบทรพยทมสลมตองทำาเมอครบรอบป ดเรก กลสรสวสด (2539 : 480) ไดยกตวอยางใหเหน ดงน

“ผมรายไดครบหนงปเมอมเงนทองเหลอเกนการใชจายตามอตภาพแลว ตองจายรอยละสองครงจากยอดเงนตนแกบยตลมาล คอองคการทมหนาทตรวจสอบ เกบและแจกจายชะกาต เชน นาย ก. มเงนเดอน เดอน ละ 15,000 บาท นาย ก. มครอบครวใชจายเดอนละ 10,000 บาท นาย ก. ตองจายชะกาตจากเงนตน 180,000 บาท เปนเงนปละ 4,500 บาท แกบยตลมาล”

(2) ชะกาตพตเราะฮ เปนชะกาตสวนบคคลทมสลมตองออกหรอจายเนองในโอกาสสนสดการถอศลอดหรอวนอดลฟตร กำาหนดใหจายแกบคคล 2 ประเภทแรก คอคนยากจนและคนอนาถา

2.4 การถอศลอด (Siyam - Fasting)การถอศลอด คอการงดเวนจากการกน จากการดม จากการม

เพศสมพนธและการงดจากการกระทำาทกชนดทกอใหเกดกเลสตณหา เชน การเตนรำา ขบรอง ในชวงเวลารงอรณไปจนกระทงตะวนลบขอบฟา ศาสนบญญตกำาหนดใหมสลมถอศลอดทกวนเปนเวลาหนงเดอนในเดอนรอมฎอน (Ramadan) คอเดอน 9 ของศาสนาอสลามนบตามจนทรคต

ม ส ล ม ช า ย ห ญ ง ท บ ร ร ล ศ า ส น ภ า ว ะ (อ า ย 15 ป ) ม สตสมปชญญะบรบรณ ไมวกลจรต มสภาพรางกายสมบรณสามารถถอศลอดไดตลอดวน และสตรทปราศจากประจำาเดอน บคคลเหลานไดรบอนญาตใหถอศลอดตามศาสนบญญต

2.4.1 บคคลทไดรบการยกเวนไมตองถอศลอด(1) บคคลทอยในวยชราภาพ จนไมสามารถถอศลอดได(2) หญงมครรภ ซงเกรงจะเกดอนตรายแกมารดาและ

ทารก

ความจรงของชวต 246

(3) แมลกออนทกำาลงใหนมบตรและแพทยวนจฉยวาจะเปนอนตราย

(4) คนปวยทไมมหวงจะรกษาใหหายได(5) บคคลท แพศลอด คอ ไมสบายทกครงทถอศลอด“ ”(6) บคคลททำางานหนก เชน กรรมการในเหมองแร ฯลฯ

ทงนขนอยกบความศรทธาและตวเขาเองดวย

2.4.2 ผทเสยศลอด(1) กนดมโดยเจตนา (2) มเพศสมพนธในระหวางถอศลอด(3) มประจำาเดอน/คลอดบตร(4) เสยสต เปนลมหรอเปนบา(5) เจตนาใหนำาอสจออกมา(6) สนสภาพจากการเปนมสลม

2.4.3 การถอศลอดใช หมายถงการถอศลอดทดแทนวนทขาดและหมายถงการใหสงของชดเชย

(1) บคคลทง 6 ประเภทขางตน ไดรบการยกเวนไมตองถอศลอด แตตองชดใชดวยการใหอาหารแกคนยากจนขดสน มปรมาณและคณภาพเทากบทตนบรโภคในแตละวน (จะใหมากกวานกได) (2 : 184-185) หรอจะตคาใหเปนเงนกได

(2) ผใดทเกดปวยหรออยในระหวางการเดนทาง และสตรทมรอบเดอนไดรบการยกเวนไมตองถอศลอด แตตองถอศลอดใชเทากบจำานวนวนทขาด จะถอใชในเดอนใดกแลวแตสะดวก (2 : 184, 185) แตตองกอนจะถงรอมฏอนอกปหนง หากผานรอบปไปแลวเขาจะตองเสยคาปรบและถอใชดวย

ความจรงของชวต 247

2.4.4 ประโยชนของการถอศลอด การถอศลอดมประโยชนมากมาย เชน

(1) การถอศลอดทำาใหศรทธาของมนษยทมตอพระเจาแกกลาขน มนษยสามารถควบคมอารมณขณะทกำาลงทำาละหมาดเพอขอพรจากพระเจา

(2) การถอศลอดทำาใหมนษยมจตบรสทธข น รจกตดกเลส ไมคดแตเร องความสขทางเนอหนง ฝกตนใหเปนคนมความอดทน

(3) การถอศลอดกอใหเกดมนษยธรรมในจตของมนษยมากขน ใหรซงวาคนท หวโหยมความรสกเปนอยางไร การถอศลอดเปนวธปฏบตจรงโดยใชตนเองเปนเครองทดลอง

(4) การถ อศ ลอดเป นรากฐานของความเสมอภาค เอกภาพ และภราดรภาพ กอใหเกดความรก ความสามคค และความเหนอกเหนใจตอกน

2.5 การบำาเพญฮจญ (Hajj - Pilgrimage) การบำาเพญฮจญ คอการเดนทางไปจารกแสดงบญ ณ บยตลา

เลาะฮ (บานของอลลอฮ) ซงมชอเรยกอยางหนงวา อล กะฮบะฮ “ – (Al - Kabah) ในนครเมกกะ ประเทศซาอดอาระเบย เทศกาลฮจญเร มตงแตวนท 8 ถงวนท 12 ของเดอน 12 แหงอจญเราะฮศกราช หลงจากนนผแสวงบญมกจะเดนทางไปเมองมาดนะฮเพอเยยมเยอนและนมสการมสยดนะบะวย

ศาสนบญญตไมไดบงคบใหมสลมทกคนตองเดนทางไปประกอบพธฮจญ ผทไปไดจะตองมทรพยสนเพอใหจายทงไปและกลบอยางเพยงพอ มสขภาพสมบรณ อดทนตอความยากลำาบากได และสำาคญทสดจะตองมศรทธา มเจตนาแนวแน (นยะฮ) ผมคณสมบตพรอมควรไปอยางนอยหนงครงในชวต หากไมมความสามารถทจะไปกไมถอวาเปนความผด

การบำาเพญฮจญยอมกอใหเกดประโยชนหลายประการ เชน

ความจรงของชวต 248

2.5.1 แสดงถงเอกภาพของพระเจา การทมสลมทกชาตทกภาษาไดเดนทางไปทำาพธอจญพรอมกน แสดงใหเหนถงศรทธาทมตอพระเจา และแสดงถงเอกภาพของพระเจาทมตอมนษยดงโองการวา “…และสทธของอลลอฮทมตอมนษยนน คอการมงสบานหลงนน …” (3 : 7)

2.5.2 ชวยจรรโลงศาสนา การทคนจำานวนมากไดไปรวมกนและทำากจกรรมทางศาสนารวมกน ทำาใหกจกรรมทางศาสนามความหมาย เปนภาพพจนทดตอชมชนคนรนหลง นบเปนวธประกาศศาสนาทดทสดประการหนง

3. หลกคณธรรมหรอจรยธรรม (Al – Ihsan - Virture)หลกคณธรรมหรออฮซาน หมายถงหลกความด ความประเสรฐ

การกระทำาทกอใหเกดความงาม เกดบญและเกดรางวล คณธรรมอาจเกดจากการ กระทำาตามสงด หรอ งดเวนสงชว กได “ ” “ ” หลกคณธรรมนบเปนสวนหนงของหลกจรยธรรม (Code of Ethics) ซงสามารถแบงไดเปน 5 ประเภท คอ

3.1 หะลาล (Halal) หรอวะยบ (Wajib) หมายถง ศาสนบญญตทมสลมทกคนตองทำาตาม ตองปฏบตตาม ผปฏบตตามจะไดบญกศลและไดรบรางวล ดงคำากลาวทวา หะลาล คอ สงทอลลอฮได“อนมตใหเปนสงทถกตองในคมภรของพระองค ” (ยซป กอรฎอว 2539 : 33)

ตวอยางหะลาล เชน การถอศลอดเปนเวลาหนงเดอน การทำาละหมาดวนละ 5 เวลา การทำาชะกาต และการมความกตญญตอพอแม เปนตน

3.2 ซนนะฮ (Sunnah) คอแนวปฏบตทบงชวาผทกระทำาความดเพมเตมจากขอบญญตในพระคมภรจะไดรบรางวล ไดรบบญกศลเพมขน สวนผทงดเวนไมปฏบตนอกเหนอไปจากศาสนบญญต คอปฏบตตนตามขอกำาหนดในพระคมภรเทานน กไมมโทษไมเปนบาปแตประการใด เชน การถอศลอดเกนหนงเดอน การทำาละหมาดมากกวา 5 เวลาตอวน เปนตน

ความจรงของชวต 249

3.3 ม บ ะ ฮ (Mubah) ห ม า ย ถ ง ห ล ก ค ณ ธ ร ร ม ห ร อจรยธรรมทเปนกลาง เปนไปตามกฎธรรมชาต จะทำาหรองดเวนกไมเปนคณหรอโทษ เชน การกนอาหาร การขบถาย การดมนำา การนอนพกผอน เปนตน ทกอยางยอมเปนไปตามเงอนไขของรางกาย

3.4 มกรฮ (Makruh) มแนวปฏบตตรงขามกบซนนะฮ คอ ถางดเวนไดกเปนความดมรางวล แตถาทำากไมมโทษ ไมถกตำาหน เชน การรบประทานอาหารรสจด การมเพศสมพนธ เปนตน

3.5 หะรอม (Haram) คอขอหามโดยเดดขาด การฝาฝนถอวาขดตอบญญตขององคอลลอฮ ผฝาฝนจะไดรบโทษจากอลลอฮในโลกหนาเชนเดยวกบโทษทางกฎหมายทไดรบในโลกนดวย (ยซฟ กอรฎอว 2539 : 33)

ขอหามในศาสนาอสลามมหลายประการ เชน(1) หามตงภาค (ซรก) ตอพระผเปนเจาทงทางกาย วาจา ใจ เชน

หามบชารปถาย รปปน เปนตน(2) หามชาย หญง ทอยในภาวะจะแตงงานกนไดมความ–

สมพนธกนเกนขอบเขต(3) หามบรโภคและขายอาหารทผดศาสนบญญต เชน เลอด

หม เหลา (4) หามในเรองของดอกเบย(5) หามเสยงโชคและการพนนทกชนด เชน มา ลอตเตอร หวย

ใตดน บนดน ไพ ไฮโล ฯลฯ(6) หามประกอบอาชพทไมสจรตและผดหลกศาสนา เชน

ผลตและขายเหลา ตงอาบอบ นวด สถานเรงรมยตาง ๆ บาร ไนตคลบ การเปนหญงบรการ ฯลฯ

(7) หามคมกำาเนดโดยไมมความจำาเปนตอสขภาพ(8) หามฆาตวเอง ฆาลกในทอง(9) หามฆาผอน หรอฆาสตวโดยเจตนาอยางไรเหตผล

ความจรงของชวต 250

(10) หามแตงกายโดยเปดเผยสงทพงสงวน หรอแตงกายผดเพศ ผชายหามสวมใสผาไหมและใชทองเปนเคร องประดบ สวนผหญงตองปกคลมใหมดชด ฯลฯ(เสาวนย จตหมวด 2522 : 399)

การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาอสลามคอการมศรทธา 6 ประการ การปฏบตตนเพอยนยนถงศรทธาทตนมอย สดทายกคอการปฏบตตามหลกคณธรรมและจรยธรรมทเกยวโยงกบการปฏบตตนตอพระเจา ตอตนเอง ตอคครอง ตอครอบครว และตอสงคมสวนรวม ทงนเพอยกระดบจตของตนจากจตทมบาปใหเปนจตทส ำานกตนเอง และสงขนเปนจตผองแผวในทสด

ความจรงของชวต 251

5.3.4 การดำาเนนชวตตามหลกศาสนาพราหมณ-ฮนดศาสนาพราหมณ-ฮนด เป นศาสนาประเภทพหเทวนยม

นบถอเทพเจาหลายองค มววฒนาการมาเปนเวลานาน จงไมมการกลาวถงองคศาสดาชดเจน หลกคำาสอนในศาสนาพราหมณ-ฮนดมอทธพลตอศาสนกชนผนบถอศาสนาอน ๆ เกอบทกศาสนา อนง หลกคำาสอนในศาสนาจะเนนกระบวนการทเปนระบบตงแตระดบตำาจนถงระดบสงเชนเดยวกบศาสนาตะวนออกทวไป

1. อาศรม 4 คำาวา อาศรม หมายถง ขนตอนการดำาเนนชวตม “ ” 4 ประการ

ไดแก1.1 พรหมจาร (อายประมาณ 8-25 ป) เปนขนตอน

แรกของชวต พรหมจาร แปลวาผประพฤตประเสรฐ ผประพฤตตน“ ”อยางพรหม หมายถงผทอยในวยศกษาเลาเรยน

1.2 คฤหสถ (อายประมาณ 26-45 ป) คำาวา คฤหสถ“ ” แปลวาผครองเรอน หมายถงชวงอายของผทจะตองทำามาหากนสรางฐานะครอบครวใหมนคง

1.3 วนปรสถ (อายประมาณ 46-65 ป) คำาวา วนปรสถ“ ” แปลวาผอยในปา หมายถงผท มฐานะทางเศรษฐกจมนคง กมงท ำาประโยชนตอสวนรวมตอไป

1.4 สนยาส (อายประมาณ 66 ปขนไป) คอนกบวชผสละทรพยสมบตทกอยาง มงบำาเพญธรรมเพอเขาถงโมกษะโดยตรง

2. จดมงหมายของชวต 4 ประการหลกธรรม ซงเปนจดหมายของชวตจะสอดคลองกบอาศรม 4

หมายถงหลกธรรมทผด ำาเนนชวตตามอาศรม 4 พงประพฤตปฏบต ไดแก

2.1 อรรถ สงทเปนสาระ สงทเปนประโยชนทางดานเศรษฐกจ การปกครอง ฯลฯ ซงเกดจากการบำาเพญประโยชนตอสวนรวม

2.2 กาม ความภาคภมใจทเกดจากการมครอบครวอบอน มฐานะทางเศรษฐกจดนนเอง

ความจรงของชวต 252

2.3 ธรรมะ หลกศลธรรมหรอระเบยบความประพฤตเพอสนตสขในสงคม

2.4 โมกษะ ความหลดพน เปนเปาหมายสงสดทนกบวชพงมงหวงโดยตรง

3. วธปฏบตเพอเขาถงโมกษะปถชนผมความมงมนทจะเขาถงโมกษะหรอความหลดพนเพอ

ใหวญญาณของตนเองไปรวมกบวญญาณสากล (พรหมน) จะตองปฏบตโดยวธใดวธหนงตาม จรต ของตนเองดงตอไปน“ ”

3.1 กรรม-มรรค คอการกระทำาทไมหวงผล การกระทำาเพอละทงกรรมด และกรรมชว ละทงบญและบาป ไดแกการกระทำาตามหนาท

3.2 ชญาณ-มรรค ค อการใชสต ป ญญา ใชความร เพ อพจารณาสงตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงรางกายมนษยใหรเหนตามความเปนจรง

3.3 ภกด-มรรค คอการมศรทธาเชอมนตอสงทตนเคารพบชาพรอมทจะมอบหมายถวายชวตตอสงนน

3.4 ราช-มรรค คอการทำาใจใหเกดความปตยนด ทำาใหใจเกดความพอใจในสงทตนไดกระทำาไปแลว ดงทเรยกกนวา ทำาบญใหได“บญ”5.4 การดำาเนนชวตตามหลกลทธอนๆ

5.4.1 ลทธขงจอ (Confucianism)ลทธขงจอ เปนลทธทตงขนตามชอขององคศาสดาคอ ขงจอ

ขงจอเกดเมอ 8 ป กอน พ.ศ.551 (กอน ค.ศ.) ในแควนหล ปจจบนอยในมณฑลชานตง ประเทศจน บรรพบรษของขงจอสบมาจากยน ขงจอเปนผใฝหาความร เมออาย 22 ปเขาไดรบการยกยองใหเปนปราชญผรอบร อาย 51 ป ไดรบแตงตงเปนผวาการเมองจงตง อาย 55 ป ไดรบแตงตงใหรกษาการตำาแหนงประธานมนตรแควนหล ขงจอไดรบใชประเทศชาตเปนเวลานาน บนปลายของชวตทานไดอทศตนเพอการศกษาดานตาง ๆ อยางจรงจงและไดถงอนจกรรมเมออาย 72 ป

ความจรงของชวต 253

ศาสนาขงจอมอทธพลตอชาวจนมากทสด ทงในรปพธกรรมและวตรปฏวตประจำาวน เมอชาวจนไดอพยพไปอยในประเทศตาง ๆ กไดนำาเอาหลกคำาสอนของศาสนาไปประพฤตปฏบตดวย หลกคำาสอนในลทธขงจอจะมงประโยชนในปจจบน (ทฏฐธมมกตถประโยชน) เชน

1. หลกคณธรรม 5 ประการขงจอไดวางหลกคณธรรมซงถอวาเปนมนษยธรรมสำาหรบทกคน

ได 5 ประการคอ1.1 ความสภาพออนโยน ผสภาพออนโยนจะไมตำาตอย1.2 ความไมเหนแกตว ผไมเหนแกตวจะชนะใจมหาชน1.3 ศรทธาทดงาม ผมศรทธาทดประชาชนกจะเชอถอ1.4 ความขยน ผขยนจะบรรลจดประสงคทวางไว1.5 ความเมตตากรณา ผทมเมตตากรณาจะไดรบบรการ

จากประชาชน2. หลกมนษยสมพนธ 5 ประการ

ขงจอไดวางหลกความสมพนธระหวางบคคลในสงคมไว 5 กลม บคคลเหลานควรนำาหลกคณธรรม 5 ประการมาปฏบตตอกนใหเหมาะสม คอ

2.1 ความสมพนธ ร ะหว างผ ปกครองบ าน เม องก บประชาราษฎร

2.2 ความสมพนธระหวางบดามารดากบบตรธดา2.3 ความสมพนธระหวางสามกบภรรยา2.4 ความสมพนธระหวางวงศาคณาญาต2.5 ความสมพนธระหวางมตรสหาย(ราชบญฑตยสถาน 2542 : 94-95)

3. กระบวนทศนของขงจอดานตาง ๆเสถยร โพธนนทะ (2536 : 75-90) ไดกลาวถงกระบวน

ทศนคอวธคด และวธสอนของขงจอทพอจะเปนกรณตวอยาง เชน3.1 วธการศกษาเลาเรยน ขงจอช วามนษยตองเรยนร

ตลอดชวต

ความจรงของชวต 254

(1) “ในจำานวน 3 คนทเดนดวยกน ตองมคนทสามารถเปนครฉนได จงเลอกเอาแตจดดของเขามาปฏบต สวนจดทเสยจงเวนเสย”

(2) “อนตวเรานนยามปรารถนาจะศกษาเลาเรยนอะไรสกเรองหนงกถงกบลมกนอาหาร มความเพลดเพลนในวทยาการนน จนลมความทกข ตลอดทงยงลมความชรา ซงกำาลงกรายเขามาอกดวย”

3.2 อดมคตในการดำาเนนชวต วธการทเปนอดมคตในการดำาเนนชวต คอ

(1) “สงใดทตนเองไมปรารถนากอยาทำาสงนนแกผอน”(2) “คณธรรม 3 ประการ ได แก สต ป ญญาความร

มนษยธรรมและความองอาจ เปนคณธรรมสงสด3.3 อดมคตทางการเมอง แนวคดทางการเมองสามารถยอ

ลงเปน 2 ขอ คอ(1) การปฏบตตนใหถกตองกบฐานะชอเสยงทตนมอยเปน

อย(2) การปกครองโดยนตธรรมเนยม

5.4.2. ลทธเตา (Taoism)คำาวา เตา แปลวา ธรรมชาต หมายถง มรรควธหรอ“ ” “ ”

กระบวนการทจะนำาไปสสงซงเปนอมตะ ไมมเบองตน ไมมทามกลาง ไมมทสด สรรพสงทงหลายเกดขนและดบไปในเตา ศาสนาเตาเกดขนเมอเลาจอสนชวตแลวประมาณ 100 ป

1. ประวตเลาจอเล าจ อเก ดเม อประมาณ 604 ปก อนครสตศ กราช ก อน

พทธศกราชประมาณ 61 ป ทรฐฌอหรอโฮนาน ทางภาคกลางของประเทศจน เลาจอมอายแกกวาขงจอประมาณ 50 ป เขาไดเขารบราชการจนเปนบรรณารกษใหญในสมยราชวงศโจว ซงปกครองแผนดนจนระหวางป 1122-256 ปกอนครสตศกราช ในปลายรชสมยของราชวงศโจว เขาไดลาออกจากราชการและไดใชควายเปนพาหนะเดนทางไปสพรมแดนดานตะวนตก กอนออกจากพรมแดนนายดานไดขอรองใหเลาจอบนทกคำาสอนของตนไวเปนอนสรณแกชนรน เขาจงไดบนทกคำาสอน

ความจรงของชวต 255

ลงในคมภรเตา เตอ จง (Tao Te Ching) มขอความ ทงหมดประมาณ 5,500 คำา แบงเปนบทได 81 บท

2. ลกษณะคำาสอนทวไปลทธเตาเปนลทธทสอนใหมนษยมความยบยงชงใจ ใหทกคน

ปฏบตตามกฎธรรมชาต ใหทกคนใชชวตอยางเรยบงาย เพราะเชอวาธรรมชาตมกฎเกณฑในตวธรรมชาตเองอยแลว ลาจอไมตองการใหมนษยใชสตปญญาประดษฐคดคนสงทผดธรรมชาต ไมตองการใหมนษยออกกฎระเบยบตาง ๆ เพราะผดกฎธรรมชาต หลกคำาสอนเชนนจงแยงกบหลกคำาสอนของขงจอทเนนการปฏบตตามนตธรรมเนยม ความคดของเลาจอจงเปนเสรนยม

ความจรงของชวต 256

3. ความยงใหญ 3 ประการของลทธเตาความยงใหญ 3 ประการทเลาจอไดสอนไว คอ

3.1 สาระ (Essence) หรอรากฐานเดม (ชง) หมายถง ฟาหรอสวรรค ถามองในดานบคลาธษฐานกเปนเทยน เปา ชน (Tien – Pao - Chun) หมายถงพระเปนเจาหรอมหาเทพทอยเหนอฟาและดน

3.2 พลงชวต (Vital Force) หรอพลง (จ) แหงสตปญญาสามารถแสดงเปนบคลาธษฐาน เรยกวา วซเทยนชน (Wu – Shih Tien Chun) หรอหลงเปาชน (Ling pao - Chun) ทรงเปนจอมแหงปญญา แยกออกเปนพลงหยาง-หยน

3.3 วญญาณ (Spirit) เม อแสดงเปนบคลาธษฐาน เรยกวา ฟาน ซง เทยนชน – (Fan – hsing – Tion Chun)หรอเฉน เปา ชน (Shen – Pao chun)หมายถง เจาแหงวญญาณทงปวง

(เสถยร พนธรงษ2542 : 225, ราชบณฑตยสถาน 2542 : 308)

4. ปรชญาชวต 4 ประการ4.1 จอใจ รจกตวของตวเองใหถกตอง4.2 จอเซง ชนะตวของตวเองได4.3 จอจก มความรจกพอดวยตวเอง ไมทะเยอทะยาน4.4 จอเตา มเตาเปนอดมคต (เสถยร โพธนนทะ 2536 : 123)

5. อำานาจยงใหญ 4 ประการในโลกนมชวตยงใหญอย 4 ประการคอ

5.1 มนษย เดนไปตามทางของโลก (แผนดน)5.2 โลก เดนไปตามทางสวรรค (แผนฟา)5.3 สวรรค เดนไปตามทางของเตา (มรรควถ)5.4 เตา เดนไปตามทางของเตาเอง (เตา เตอ จง : 25)

5.4.3 ลทธชนโต (Shintoism)

ความจรงของชวต 257

ลทธชนโตเปนลทธประจ ำาชาตของชาวญปน คำาวา ชนโต“ ” แปลวา วถของเทพเจา (Way of gods) หมายถง การบชาเทพเจา คำาสอนของเทพเจา หรอศาสนาของเทพเจา ลทธชนโตไมมองคศาสดาหลกคำาสอนทสำาคญในลทธชนโต

1. หลกปฏบตเบองตนชาวญปนทกคนตองมความเคารพนบถอและปฏบตตน 5

ประการ คอ1.1 การนบถอเทพเจาในฐานะเปนผสรางโลก1.2 การบชาธรรมชาตเพราะเปนพนฐานทสะอาดงาม1.3 การบชาผกลาหาญ เพราะผกลาหาญเปนผเทดทนชาต1.4 การบชาบรรพบรษ เพราะบรรพบรษสบเชอสายมาจาก

เทพเจา1.5 การบชาองคจกรพรรด เพราะพระองคเปนผสบเชอสาย

มาจากดวงอาทตย(เดอน คำาด 2541 : 115)

2. หลกจรยธรรมลทธชนโตไดบญญตหลกจรยธรรมไว 10 ประการ ดงน

2.1 อยาลวงละเมดนำาพระทยของเทพเจา2.2 อยาลมความผกพนอนดตอบรรพบรษ2.3 อยาลวงละเมดบทบญญตแหงรฐ2.4 อยาลมความกรณาอนลกซงของเทพเจา2.5 อยาลมวาโลกเปนครอบครวอนเดยวกน2.6 อยาลมขอบเขตจำากดของตวทานเอง2.7 ถาใครมาโกรธอยาโกรธตอบ2.8 อยาเกยจครานในกจการของตน2.9 อยาเปนคนตเตยนคำาสอน2.10 อยาหลงละเมดในคำาสอนของชาวตางชาต

(เสถยร พนธรงษ 2542 : 282)3. หลกปฏบตเพอความดสงสด

ความจรงของชวต 258

ผนบถอลทธชนโตทกคนตองดำาเนนชวตตามหลกปฏบตเพอความดสงสด 4 ประการคอ

3.1 ใหมความคดเบกบาน3.2 ใหมความคดทบรสทธสะอาด3.3 ใหมความคดถกตอง3.4 ใหมความคดเทยงตรง

(เสถยร พนธรงษ 2542 : 286)

5.4.4 ลทธสข (Sikkhism)ลทธสขเปนลทธประเภทเอกเทวนยม เกดขนเมอ พ.ศ.2012

(ค.ศ.1469) ในประเทศอนเดย องคศาสดาผสบตอศาสนามทงสน 10 องค โดยมครนานก เปนศาสดาองคแรก มชวตอยระหวาง พ.ศ.2012-2082 (ค.ศ.1469-1539) และมคร โควนทซงหเป นศาสดาองค สดทาย มชวตอยระหวาง พ.ศ.2209-2251 (ค.ศ.1666-1708)

องค ศาสดาคร นาน กก อต งศาสนาสข เพ อสรางความปรองดอง ความสามคคระหวางชาวฮนดและชาวมสลมในประเทศอนเดย โดยนำาหลกคำาสอนในสองศาสนาเขามารวมเขาดวยกน อยางไรกตามในชวงหลกศาสนาสขไดแยกตวออกจากศาสนาฮนดและศาสนาอสลามอยางชดเจน

ความจรงของชวต 259

1. อดมการณของลทธคมภรลทธสข เรยกวา ครนถสาหบ ไดกลาวถงคำาสอนทเปนหลก“ ”

อดมการณไว 4 ประการ คอ1.1 ความสามคค1.2 ความเสมอภาค1.3 ความศรทธาตอพระผเปนเจา1.4 ความจงรกภกดตอครทง 10 องค

(เดอน คำาด 2541 : 96 ; เสถยร พนธรงษ 2542 : 193)

2. จตรศลหมายถง บญญตซงเปนขอหาม 4 ประการคอ

2.1 หามตดผมหรอขลบหนวด2.2 หามเสพยาเสพตดทกชนด เชน สรา บหร2.3 หามผดประเวณ2.4 หามรบประทานเนอสตวทถกฆาโดยวธ กฑฑา คอ“ ”

ถกฆาในพธกรรม(เดอน คำาด 2541 : 97)

3. บญญต 5 ประการผทจะบรรลชวตนรนดร จะตองปฏบตตน 5 ขน คอ

3.1 ธรมขณฑ หมวดแหงธรรมคอหนาท ความยตธรรม3.2 ชญาณขนฑ หมวดแหงปญญา ความรอบร3.3 สรมขณฑ หมวดแหงความหรรษา (มหาปต)3.4 กรมขณฑ หมวดแหงกำาลงจตไมหวนไหว3.5 สตยขณฑ หมวดแหงความจรง คอความเปนเอกภาพ

กบพระเจา(เดอน คำาด 2541 : 92 ; เสถยร พนธรงษ2542 : 203)

4. สญลกษณ 5 ก.

ความจรงของชวต 260

ผนบถอลทธสขทกคนจะตองเขาพธขาลสา (Khalsaa) เสยกอนโดยการดมนำาอมฤตและถอสญลกษณ 5 ก. คอ

4.1 เกศ ไวผมไมตดเลยตลอดชวต4.2 กงฆา พกหวขนาดเลก4.3 กฉา นงกางเกงขาสน4.4 กรา สรวมกำาไรมอทำาดวยเหลก4.5 กรปาน มดาบหรอกรชประจำาตว

5.4.5 ลทธบาไฮ (Baha - ism)ลทธบาไฮ ถอกำาเนดขนทประเทศเปอรเซย (อหราน) เมอตอน

กลางครสตศตวรรษท 19 บคคลสำาคญทสดของลทธบาไฮ มอย 3 ทานดวยกนคอ พระบอบ (นามเดมคอ ทานซยด อาล มฮมมด) มชวตอยระหวาง พ.ศ.2362-2393 (ค.ศ.1819 – 1850) ถดมาคอ พระบาฮาอลลาห (นามเดมคอ มรซา ฮเซน อาล)มชวตอยระหวาง พ.ศ.2360-2435 (ค.ศ.1817-1892) และทานสดทายคอ พระอบดลบาฮา (นามเดมคอ ทานอบบาส เอฟ เฟนด) มชวตอยระหวาง พ.ศ.2387-2464 (ค.ศ.1844-1921)

ลทธบาไฮมจดประสงคทจะนำาหลกคำาสอน ทเปนสากลในทกศาสนามารวมอยดวยกน ดงจะเหนไดจากหลกคำาสอนในลทธนจะเนนเรองสนตภาพ ภราดรภาพ และความเสมอภาคในสงคม

หลกคำาสอนทสำาคญ มดงน1. ความเปนเอกภาพของมนษยชาต2. ความหลดพนจากอคตทงปวง3. ความเสมอภาคระหวางเพศ4. ใหมสนตภาพแหงโลก5. ใหมภาษาสากล6. ความเปนธรรมทางการเมอง7. ความเปนธรรมทางดานเศรษฐกจ

ความจรงของชวต 261

8. เหนคณคาของงาน9. การศกษาและพฒนาตนเอง10. ความเจรญทางดานวตถและจตใจ

(Smith 2538 : 3-8)

ความจรงของชวต 262

บรรณานกรม

การศาสนา, กรม. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบหลวง เลมท 4 – 25. กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา, 2525.กรต บญเจอ. หลกปฏบตของชาวครสตคาทอลก. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2539.จอหนสน เดนส. นบมฮมมด ศาสนฑตของอลลอฮ. กรงเทพมหานคร : สำานกพมพอสลามค-อะเคเดม, 2537.ดเรก กลสรสวสด. “อสลามในสงคมไทย ” ความเชอและศาสนาในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2539.เด อน ค ำาด . ศาสนศาสตร . กร ง เทพมหานคร : ส ำาน กพมพ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2541.ประยงค สวรรณบปผา. คมภรเตา เตอ จรง. กรงเทพมหานคร : บรษทบรพาสาสน จำากด, 2539.ยซฟ กอรฎอว. หะลาลและหะรอมในอสลาม. กรงเทพมหานคร : ศนยหนงสออสลาม, 2539.ร า ช บ ณ ฑ ต ย ส ถ า น . ศ พ ท ศ า ส น า ส า ก ล อ ง ก ฤ ษ -ไ ท ย . กรงเทพมหานคร : ราชบณฑตยสถาน, 2542.วสสลาม (นามแฝง). หลกการศรทธา. กรงเทพมหานคร : สายสมพนธ, 2529.ส ม า ค ม น ก เ ร ย น เ ก า อ า ห ร บ . พ ร ะ ม ห า ค ม ภ ร อ ล ก ร อ า น . กรงเทพมหานคร : ศนยกษตรยฟะฮด เพอการ

พมพอลกรอาน, 2544.เสถยร โพธนนทะ. เมธตะวนออก. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : สำานกพมพ ก.ไก, 2536.เสถ ยร พ นธร งษ . ศาสนา เปร ยบเท ยบ . พมพคร งท 8. กรงเทพมหานคร : สำานกพมพสขภาพใจ, 2542.

ความจรงของชวต 263

องคการอมตธรรมเพอชวต. พระครสตธรรมคมภร ภาคพนธสญญาใหม. กรงเทพมหานคร :

องคการอมตธรรมเพอชวต, 2544Smith, Dr. P. ศาสนาบาไฮ. กรงเทพมหานคร : สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล, 2528. (เอกสารประกอบคำาบรรยาย)

ความจรงของชวต 264

แบบฝกหดบทท 5

คำาสง จงเลอกคำาตอบทถกตองเพยงขอเดยว1. อะไรคอลกษณะรวมของทกศาสนา

ก. มงสอนมนษยใหปฏบตตามคมภรไบเบลข. มงสอนมนษยใหปฏบตตามคมภรอลกรอานค. มงสอนมนษยใหปฏบตตามพระไตรปฏกง. มงสอนมนษยใหประพฤตดประพฤตชอบจ. มงสอนมนษยใหฝกจตไปรวมกบปรมาตมน

2. หลกธรรมทชวยใหมนษยมจตใจสงขนเปนเทวดา คออะไรก. หร โอตตปปะข.ขนต โสรจจะค. บพพการ กตญญกตเวท–ง.พรหมวหาร 4จ. อทธบาท 4

3. “ไกงามเพราะขน คนงามเพราะแตง แตบคคลจะงามไดเพราะม”ธรรมอะไรก. หร โอตตปปะข.ขนต โสรจจะค. บพพการ กตญญกตเวท–ง.พรหมวหาร 4จ.อทธบาท 4

4. แนวปฏบตของบคคลคใดมกไมสอดคลองกนจงชอวาบคคลหาไดยากก. ขนต โสรจจะ–ข.หร โอตตปปะ–ค. บพพการ กตญญกตเวท–ง.อตถญญตา ธมมญญตา–จ.ทาน ปยวาจา–

ความจรงของชวต 265

5. ความสขอยางไหน ไดชอวาสำาคญทสดก. สขเกดจากการมทรพยข.สขเกดจากการใชจายทรพยค. สขเกดจากการทำางานไมมโทษง.สขเกดจากการไมเปนหนจ.สขเกดจากการไดบรการสงคม

6. ธรรมขอใดมงเนนความสมพนธระหวางบคคลในครอบครวก. อทธบาท 4ข.พรหมวหาร 4ค. สงคหวตถ 4ง.ฆราวาสธรรม 4จ.กลจรฏฐตธรรม 4

7. หากตองการใหความเชอ (ศรทธา) ไมผดทางและเปนไปในทางทเหมาะสมจะตองยดหลกอะไรก. ไตรสกขาข.ศล สมาธ ปญญาค. กาลามสตรง.สมปทา 4จ.สทธา 4

8. อรยสจ 4 มกระบวนการทเกยวเนองอยางไรบางก. ทกขเปนผล สมทยเปนเหต–ข. ทกขเปนเหต สมทยเปนผล–ค. มรรคเปนเหต สมทยเปนผล–ง. นโรธเปนผล มรรคเปนผล–จ. สมทยเปนเหตและผล

9. ขอใดไมใชองคประกอบของศล 5 ขอท 1ก. สตวมชวตข. รวาสตวมชวตค. จตคดจะฆา

ความจรงของชวต 266

ง. มความพยายามจ. สตวไมตายดวยความพยายามนน

10. ขณะทนกศกษาเดนผานรานอาหารแหงหนงเหนเพอน 3-4 คนกำาลงดมเหลากนและไดชวนใหนกศกษารวมวงดวย แตไดปฏเสธไปพฤตกรรมของนกศกษาอยางนเรยกวาอะไรก. ปตตวรต ข. สมาทานวรต ค. ปจเจกสมาทาน ง. อชเฌกสมทาน จ. สมจเฉทวรต

11. บคคลจะเปนเศรษฐมงมทรพยสนเงนทอง ตองมองคประกอบอะไรบางก. ถงพรอมดวยความหมนข.ถงพรอมดวยการรกษาทรพยค. คบเพอนทดง.ความเปนผเลยงชวตอยางเหมาะสมจ.ถกทกขอ

12. ตามหลกพระพทธศาสนาหลกธรรมขอใดทผปฏบตตองใชจดเร มตนและจดสดทายก. ศลข.สมาธค. ปญญาง.วมตจ.ถกทกขอ

13. ขอใดแสดงถงศกยภาพของมนษยอยางชดเจนก. การไมคบคนพาลข.การคบเฉพาะบณฑตค. การบชาผทควรบชา

ความจรงของชวต 267

ง.การทำาทอยของเราใหเปนปฏรปเทศจ.การมบญทำาไวแตปางกอน

14. บญญต 10 ประการขอใดแสดงความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจาก. จงนบถอวนสะบาโต ถอเปนบรสทธข.อยาฆามนษยค. จงนบถอบดามารดาง.อยาลวงประเวณชาย-หญงจ.อยาเปนพยานเทจ

ความจรงของชวต 268

15. ขอใด ไมบงคบ ในคำาสอนศาสนาอสลามก. การทำาซะกาตข.การถอศลอดค. การทำาละหมาดวนละ 5 เวลาง.การปฏญาณตนตอองคอลลอฮจ.การเดนจารก แสวงบญ ณ เมองเมกกะ

ความจรงของชวต 269

หนวยท 6ชวตทมสนตสข และสงคมทมสนตภาพ

6.1 แนวความคดสนตสข คอ ความสขทางกายทไมมความเดอดรอนดานตาง ๆ

และความสขทางใจทไมตกเปนทาสของกเลสตณหา สนตภาพกคอ สภาวะทหลดพนจากการตกเปนทาสของความตองการทงทางกายและทางใจ ชวตทมสนตสข จะสามารถสรางสงคมทมสนตภาพได วธการทดทสดกคอ มนษยทกคนจะตองเขาใจ และเหนความสำาคญขององครวมเกยวกบชวต ซงจะทำาใหมนษยสามารถสรางความสมพนธอนดตอเพอนมนษยดวยกน และเอออาทรไปถงสตวโลกทวไปดวย

6.2 วตถประสงค1.สามารถเขาใจ และอธบายความหมายของคำาวา สนตสข และ

สนตภาพได2.สามารถเขาใจ และอธบายความหมายของทศนะเกยวกบ

องครวมของชวตได3.สามารถยกตวอยางการดำาเนนชวตทมสนตสข และสงคมท

มสนตภาพได4.สามารถอธบายลกษณะของสงคมไทยในแงของชวตทม

สนตสข และสงคมทมสนตภาพได5.สามารถพจารณาชมชนทตนเองอย และวจารณได วาม

สนตสข และสนตภาพเพยงใด6.สามารถอธบายความหมายของคำาวา เศรษฐกจพอเพยง

และเศรษฐกจชมชนได7.สามารถนำาหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจำาวนได8.สามารถแนะนำาใหชมชนทตนเองอยใชหลกเศรษฐกจชมชน

ได

ความจรงของชวต 270

6.3 ทศนะแบบองครวมเกยวกบชวตความนำา

ความเปนอยของมนษยในโลกยคโลกาภวตนน ความเจรญทางวตถเปนสำาคญ ดวยความคดวาวตถยงเจรญมนษยยงมความสขขน ความสขแบบนเปนความสขทางกายทเกดจากประสาทสมผสทงหา มนษยจงตองพยายามแสวงหาวตถมาปรนเปรอความตองการทางกายเพมขน ตองไขวควาโดยไมคำานงวาวตถเหลานนจะไดมาดวยวธใด จะสรางความทกขความเดอดรอนใหแกใครบาง ทกคนแสดงความเหนแกตวโดยไมละอายใจ ทำาลายทรพยากรธรรมชาต เบยดเบยนสรรพสตว เอารดเอาเปรยบกนเอง เพยงเพอใหตวเองอยรอดและมความสข ไมสนใจความสมพนธระหวางสตวโลกหรอแมแตมนษยดวยกน ไมมความหวงใย แมแตสายเลอดเดยวกนเขนฆาประหตประหารกนได เพราะตองการแยงทรพยสมบตกน มนษยลมคดไปวาถาทกคนตางกทำาลายผอนเพอตวเองอยรอด สกวนหนงกจะไมมใครอยรอดได เพราะโดยความเปนจรงมนษย และสตวทงหลายมศตรรวมกนทคอยทำาลายลางอยแลวกคอภยพบตตางๆ ดงนน มนษยจงควรหนหนาเขาหากนเพอจรรโลงทกชวตใหมสนตสข และสรางสนตภาพในสงคม

ระบบการศกษา วธคดของคนสวนมาก ในสงคมปจจบนไดถกอทธพลของระบบการผลตแบบอตสาหกรรม เขามาครอบงำาจนสงผลถงวธคดการมองปญหาและการแกปญหาแบบแยกสวน ในระบบการผลตแบบอตสาหกรรมเขาจะมการแบงแยกหนาทเปนสวนๆ เฉพาะสวน แลวคอยนำาแตละสวนมารวมกน คนทมหนาททำาเฉพาะชนสวนนนกจะเชยวชาญ มความรเฉพาะสวนนน แตไมสามารถจะมความรความเชยวชาญครบทงขบวนการวธการผลตแบบอตสาหกรรมกมสวนดคอมผชำานาญเฉพาะ และทำาใหอตราการผลตสงกวา วธการทจะใหคนๆ หนง ตองทำาทกอยางตลอดขบวนการ เชน จะผลตรถยนตสกคน กจะมฝายผลตชนสวน โครงสรางเครองยนต แลวจงมาสสายพานของฝายประกอบชนสวนตางๆ เขาดวยกน หนาทใครกทำาไปเฉพาะสวนม

ความจรงของชวต 271

ความชำานาญเฉพาะสวน วธการนจะทำาใหไดผลผลตมากและรวดเรว แตกมขอเสยคอไมสามารถรไดทำาไดทงขบวนการ

ดวยเหตนจงมการกลบมามองวา การทจะใหมนษยเขาใจมนษย จะตองใหมนษยไดเขาใจ เหนภาพรวม เขาใจโครงสรางองคประกอบโดยรวมเสยกอน แลวจงไปดในรายละเอยดปลกยอย มใชเนนแตสวนปลกยอย รเฉพาะจดแตไมเขาใจภาพรวม จงไมสามารถแกปญหาของมนษย และปญหาของสงคมได แนวทางการมองสรรพสงแบบองครวม (Holistic Approach) จงเกดขนเพอใหมนษยไดเขาใจความสมพนธเกยวโยง เกอหนนกนของสรรพสงในธรรมชาต เชน ปามผลตอสตว ปามผลตอสภาพภมอากาศ ฤดกาลมผลตอพฤตกรรม วถชวตของมนษย มนษยคนหนงถามพฤตกรรมทผดปกต ผดศล กอาจมผลกระทบไปถงมนษยคนอนๆ เพอชใหเหนความสมพนธระหวางสรรพสงกบชวต ชวตกบธรรมชาตและชวตกบชวต ดงนน การแกปญหาของชวต หรอการหลอหลอมบคลกพฤตกรรมทพงปรารถนาของคน จะตองอาศยความเขาใจถงเหตปจจย และมองภาพรวมของสรรพสง และชวตแบบองครวม

“องครวม (Holistic) มาจากคำาเดมในภาษากรก คอ holos มความหมายวา รวมหรอทงหมด (whole) อธบายวาความเปนจรงทงหมดของสงใด ยอมมคณสมบตสำาคญเฉพาะตนซงไมสามารถเขาใจไดโดยการแยกสงนน ออกเปนสวนยอย ๆ แลวศกษาจากคณสมบตของสวนยอย ๆ นน แมจะเอาคณสมบตของสวนยอยๆ มารวมกน กไมสามารถเทยบความหมายหรอความสำาคญกบคณสมบตขององครวมหรอสวนทเกดขนจากการทำาหนาทรวมกนขององคประกอบยอยทงหลายได”

พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต 2540 : 31) ไดอธบายความหมายของ องครวม“ ” ไวในลกษณะเดยวกนโดยมจดเนนทผลทเกดขนจากการสรางความสมพนธทพอเหมาะพอดขององคประกอบหรอปจจยตางๆ จนทำาใหเกดสภาวะทด ดงขอความทวา

ความจรงของชวต 272

“องครวมกคอการประชมเขาของปจจยหรอองคประกอบตางๆ องคประกอบเหลานตางกสมพนธซงกนและกนเมอสมพนธกนพอดกจะทำาใหทกอยางเปนไปดวยด”

เสยงจากเครองดนตรแตละชนเมอบรรเลงแยกกน จะมคณคาไมเทาเทยมกบการบรรเลงพรอมกนทงวง

คณสมบตและคณคาของตนไมแตละตนในปา เมอนำามารวมกนยอมมคณคาหรอกอใหเกดอรรถประโยชนไมเทากบคณคาของปาทงปา

คณคาของธาตคารบอน ออกซเจน และไฮโดรเจน ทแยกออกเปนสวนๆ จะมไมเทากบคณคาภายหลงจากทธาตเหลานมพนธะทางเคมตอกน ซงอาจเกดเปนเซลลโลส แปงและนำาตาล หรอสารประกอบอนๆ กได

เมอมองละเอยดลงไปถงความเปนมนษย จะเหนวารปรางหรอองคาพยพของมนษยเกดขนไดเนองจากการมพนธะตอกนระหวางเซลลชนดตาง ๆ ของรางกายทรวมกนทำางานเปนระบบ กอใหเกดเปนอวยวะตาง ๆ ทสามารถทำางานประสานสมพนธเชอมโยงกนอยได สามารถรกษาสภาพและสรางสมรรถภาพในการท ำาหนาทต าง ๆ ได อยางสมบรณและมนษยเองกตองมพนธะเกยวโยงกบสรรพสงตางๆ รอบตวทงใกลและไกลทเรยกกนวาธรรมชาต หรอสภาพแวดลอม

ก า ร ม พ น ธ ะ เ ก ย ว โ ย ง เ ช อ ม ต อ ก น ข อ ง ส ร ร พ ส ง (Connectedness) ทำาให เก ดการท ำาหน าท สอดคล องประสานสมพนธกนเปนระบบ จากองคประกอบยอยไปสองคประกอบใหญ จากระบบยอยไปสระบบรวมโดยพนธะเกยวโยงจะเร มตนตงแตโครงสรางยอยคออนภาค(particle)โปรตอน นวตรอน อเลคตรอน ทำาใหเกดเปนองครวมคอธาต จากธาตสรางพนธะตอกนเปนสารประกอบ เปนเซลล เปนเนอเยอ เปนอวยวะ เปนรางกาย เปนสงคม เปนสรรพสงในธรรมชาต เปนทองฟา เปนทะเล มหาสมทร เปนโลกตลอดจนเปนระบบจกรวาลซงทกสวนมความสมพนธเกยวโยงกนโดยตลอด

ความจรงของชวต 273

ดงนน เมอพจารณาอยางละเอยดแลวจะเหนไดวา ความเปนองครวมของสงทงหลายนน เกดขนดวยลกษณะสำาคญคอ สรรพสงทงหลายมความสมพนธเชอมโยงกนทงในระบบยอยและระบบใหญ โดยทความสมพนธนนเกดขนในลกษณะของการเคลอนไหว และผลจากการเชอมโยงสมพนธกน ทำาใหสงทเปนระบบหรอองครวมนนมคณสมบตแตกตางไปจากคณสมบตยอยของแตละองคประกอบ มารวมกน

ทศนะแบบองครวมตามแนวคดตางๆ1. ทศนะแบบองครวมตามแนวคดตะวนตก

ทศนะแบบองครวมในทางวทยาการของโลกตะวนตกนนไดปรากฏขนคร งแรกในหลกวชาทางจตวทยา คอมนกจตวทยากลมหนงทเรยกกนวา กลมจตวทยา เกสตลท (Gestalt Psychology) ไดเกดขนในประเทศเยอรมนในราวป ค.ศ. 1912 นกจตวทยาทเปนผนำาของกลมนม แมกซ เวรทไฮเมอร(Max Werthimer, 1880-1943) และมผรวมงานคอ เครท คอฟกา (Kurt Koffka,1886-1941) วลฟแกง เคอเลอร (Wolfkang Kohler, 1887-1959) ภายหลงบคคลเหลานไดอพยพไปอยในประเทศอเมรกา แลวชวยกนกอตงกลมจตวทยาเกลตลทขนในอเมรกาอกครงหนง

แนวความคดทสำาคญของนกจตวทยาในกลมนกคอ มนษยมการมองเหนหรอการรบร สรรพสงตางๆ เชน ธรรมชาต วตถ บคคล พฤตกรรม ฯลฯ ในลกษณะขององครวม คำาวา Gestalt เปนภาษาเยอรมน แปลวา โครงรปแหงการรวมหนวย ซงมสาระส ำาคญของ“ ”ความคดวา สวนรวม หรอองครวมมคามากกวา หรอยงใหญกวาผลรวมของสวนยอยตาง ๆ ทมารวมกน (The whole is greater than the sum of its parts) เชน ความเปนบานมคามากกวาการรวมกนของสวนยอยๆ ของเสา หนาตาง หลงคาหอง และประต เปนตน (Kalat 1990 : 165)

นกจตวทยากลมนใหความสำาคญในเรองของการรบรและการเรยนรของมนษยวาลวนแตเกดขนในลกษณะขององครวม (The Whole) ทง

ความจรงของชวต 274

สน เชน ปา เรามองเหนวาเปนปาดวยเหตวาเรามไดมองตนไมแตละตนทมาอยรวมกนแบบแยกเปนสวนๆแตเรารบรปาทงปาโดยพจารณาลกษณะรวมของพนทและองคประกอบในลกษณะของความเปนหนงเดยว คอความเปนปา ดงนน คณคาของความเปนปาจงมมากกวาคณคาของตนไมแตละตนมารวมกนตามทไดกลาวมาแลวในตอนตน

ในเรองการเรยนรของมนษยกเชนเดยวกน โดยธรรมชาต มนษยมไดเรยนรสงตาง ๆ แยกเปนสวนๆ แตการเรยนรจะเกดขนเมอมนษยไดพจารณารบร และแปลความหมายของสถานการณตางๆ โดยใชมวลประสบการณเปนฐาน จนเกดการเขาใจอยางแจมแจงหรอการหยงเหน (Insight) ขนมาในใจเสยกอน การเรยนรจงจะเกดขน ดงนนกระบวนการเรยนรจงเปนกระบวนการแกปญหา โดยใชประสบการณ เชอมโยงกบการคดหรอปญหา ซงเปนหลกของการแกปญหาทงในทางวทยาศาสตรและศลปศาสตร สงผลใหเกดการคนพบศลปวทยาการตางๆ ในโลกมากมาย

2. ทศนะแบบองครวมตามแนวคดตะวนออกทศนะแบบองครวมตามแนวปรชญาตะวนออกมปรากฏใหเหนทง

โดยทางตรงและโดยทางออม จนสามารถกลาวไดวา เปนหลกส ำาคญอยางหนงของความคดตามแนวปรชญาตะวนออก ซงทศนะแบบองครวมไดปรากฏใหเหนอยางชดเจนจากคำาสอนในศาสนาพราหมณจากหลกของลทธเตาและพระพทธศาสนา

ในศาสนาของซกโลกตะวนออกไดกลาวอยเสมอถงสจจะสงสดอนไมอาจแบงแยกไดซงปรากฏการณแสดงอยทสรรพสง และสงทงหลายลวนเปนสวนประกอบของมน เปนสงเดยวกนแตมชอเรยกแตกตางกนตามลทธคอ ฮนด เรยกวา พรหมน ลทธเตา เรยกวา เตา และเนองจากสจจะนจะอยเหนอแนวคดและการแบงแยกทงมวล ชาวพทธจงเรยกสจจะนวา ตถตา หรอความเปนเชนนนเอง

ความจรงของชวต 275

มคำาสอนสำาคญในคมภรพระเวทวาสรรพสงในโลกนเปนหนงเดยวกน คอ พรหมน เมอมนษยและสรรพสตวทงหลายลวนมธาตแทเปนพรหมนดวยกน จงควรมความรก มความสามคค ไมเบยดเบยนตอกน

พระพรหมตามคตของศาสนาพราหมณกลาววาทรงถอกำาเนดมาจากฟองไข และทรงเปนผสรางโลกทงสามและสรรพสงทงหลาย ทรงแบงภาคสถตอยในมนษยและสตวทงปวง (มนต ทองชช 2530 : 41)

ชาวจนตงแตสมยโบราณมความเชอวามปรมตถสจจะ ซงเปนทรวมและทมาของสรรพสง และเหตการณทงหลายทเราสงเกตได มคำาอยสามคำา คอ สมบรณ รวมทกสง และ ทงหมด คำาเหลาน“ ”“ ” “ ” ตางกน แตสจจะซงแฝงอยในนนเหมอนกน คอมงหมายถงสง ๆ เดยว พวกเขาเรยกสจจะนวา เตา ซงมความหมายวา ทาง มนเปนวถทางหรอ“ ”กระบวนการของจกรวาล กฎเกณฑ ของธรรมชาต วถทางของมนษยของสงคมมนษย และหนทางชวตทถกตองทางศลธรรม

ลกษณะธรรมชาตของเตาคอธรรมชาตแหงการหมนวนของการเคลอนไหวเปลยนแปลงไมรจบ พฒนาการทกอยางในธรรมชาต ไมวาในทางกายภาพหรอสภาพการณของมนษยลวนแตแสดงแบบแผนแหงการหมนไปและหมนกลบแบบแผนแหงการยดขยายและหดตวในการอธบายสภาวะการหมนไปและหมนกลบน คอ การกำาหนด โครงสรางของขวทตรงกนขามกน 2 ขว คอ หยาง (Yang) และ หยน (Yin) หยางมความเขมแขง ความสวาง ความมเหตผล ความเคลอนไหว สวนหยน มความออนโยน ความมด ความมปญญา ความสงบเยนสองขวนจะผลดกนหมนไปสจดสงสด

หยางและหยน จงเปนการอธบายความเปนองครวมหรอเอกภาพของสรรพสง ในลกษณะของการเลอนไหลหมนวนขององคประกอบสองอยางทมลกษณะตรงกนขามเพอไปสสภาวะดลยภาพซงสามารถใชหลกเกณฑขอนอธบายสภาวะของสงตางๆ ทเกดขนไดทงหมด ไมวาสภาวะนนจะเปนเรองของวตถ บคคล สงคม เหตการณ จนถงเรองของจกรวาล

ความจรงของชวต 276

ในทางพระพทธศาสนาทศนะแบบองครวมปรากฏอยในกระบวนการคด โยนโสมนสการ แบบหนงทเรยกวา วธคดแบบสบ“ ”สาวเหตปจจยหรออทปปจจยตา โดยมหลกการวา เมอสงนม สงนจง“ม เพราะสงนเกดขน สงนจงเกดขน เมอสงนไมม สงนจงไมมเพราะสงนดบ สงนจงดบ”

วธคดแบบสาวเหตปจจย เปนการคดเพอใหมองเหนถง ตนเคา หรอถงราก (Radicle) ของสงตางๆ เพอการดบทกขจากสงทเปนตนเหตจรง ๆและอกนยหนงกคอ การสรางความเขาใจวาสรรพสงตาง ๆมความสมพนธเกยวโยงกน โดยแตละสวนสามารถเปนปจจยกระทบใหเกดสงอน ๆ ตอไปเรอย ๆ ไมมอะไรทดำารงสภาพอยโดด ๆ โดยไมมความเกยวของสมพนธกบสงอนๆ

ทานพทธทาสภกข (2521 : 39-40) ไดเปรยบเทยบลกษณะความสมพนธ แบบองครวมในรปของ สหกรณ โดยการกลาววา

จกรวาลคอสโมส (cosmos) ทงหมดมนอยกนอยางสหกรณ ระหวางดวงอาทตย ดวงดาว ดวงอะไรตางๆ จกรวาลทงหมดมนอยกนอยางสหกรณ มนเนองกนและกน สมพนธกนและกน มนจงอยได คอในโลกเดยวกน มนกมการอยแบบสหกรณ มนษยกบสตวเดรจฉาน กบตนไม กบแผนดน มนอยกนอยางประสานงานกนแบบสหกรณ มอ ตน แขน ขา มนทำางานแบบสหกรณ ชวตจงรอดได ” (พทธทาสภกข 2521 : 39-40)

นอกจากนพทธทาสภกข ยงไดอธบายโลกทศนแบบองครวมไวในไกวลยธรรม โดยใชคำาวา ไกวลย แทนคำาวางองครวมดงน“ ”

“ไกวลย กคอเปนอนเดยวกนทงหมด ทงโดยเวลา และทงโดยเนอทหรอภมประเทศถามความเปนอนเดยวกนทงหมดกเรยกวาไกวลยไดทงสนหรอความทมนเปนอยางนนกเรยกไกวลยตา”(พทธทาสภกข 2523 : 237)

ดงนน จงกลาวไดวาตามปรชญาแหงพทธศาสนานนไมมอะไรในจกรวาลทดำารงสภาวะอยไดโดยอสระหรอมอยดำารงอยไดดวยตวของตวเอง ทกๆ สวนมความสมพนธเกยวโยงกบสงอนอยเสมอ จงสามารถ

ความจรงของชวต 277

กลาวไดวาโลกทศนของพทธปรชญาจงเปนโลกทศนแบบองครวมอยางแทจรง

จากทศนะแบบองครวมตามทกลาวมาแลว มนษยควรนำามาประยกตใชในการดำาเนนชวตเพอแกไขสถานการณทเปนอยในปจจบน คอ ความเปนอยแบบตวใครตวมน ซงในทสดกจะเกดความหายนะขนในสงคมหรอในโลกใหเปลยนเปนสถานการณแบบรเขารเรา เพอการองอาศยซงกนและกน เพอใหเกดดลยภาพขนในสงคม ในโลก และอาจจะกวางออกไปถงในจกรวาลในอนาคต มนษยควรคำานงถงความสมพนธระหวางมนษยดวยกนเอง ระหวางสงคมตอสงคม และระหวางมนษยกบธรรมชาตดวย

6.3.1 ความสมพนธระหวางมนษย สงคม และธรรมชาตจากความคดในเรองจกรวาล โลก และชวต และทศนะแบบองครวม ทำาให

ไดขอสรปวา สรรพสง ทงหลายมความสมพนธเชอมโยงกนเปนระบบจากอนภาคจนถงสสารจากโลกจนถงจกรวาล ตามแนวคดของหลกปรชญาตะวนออก ซงประกอบดวย ศาสนาฮนด พระพทธศาสนา และลทธเตา ตามทไดกลาวมาแลว

เมอพจารณาในระบบยอยลงมาจากจกรวาลคอเรองของโลกเรากสามารถมองเหนไดอยางประจกษชดวา สรรพสงทงหลายมความสมพนธเกยวโยงกนในระบบองครวมเชนเดยวกน กลาวคอ สรรพสงทงหลายดำารงสภาวะอยในลกษณะของความกลมกลนประสานสอดคลองกนเปนอนหนงอนเดยวกน ในทามกลางความหลากหลาย สรรพสงตางๆ ตององอาศยซงกนและกน โดยมมนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต มใชธรรมชาตและสงแวดลอมเปนสวนหนงของมนษยตามทเคยคดและเขาใจกนมาแตกอน มนษยจงตองทำาตวใหเปนสวนหนงของโลกธรรมชาต เพราะเมอใดกตามทปรากฏวาสงมชวตหนง ทำาตวใหแปลกแยกไปจากธรรมชาต จะพบวาสงมชวตนนจะไมสามารถดำารงชวตอยตอไปได

มนษยในปจจบน นอกจากจะทำาตวแปลกแยกไปจากธรรมชาตแลวยงเปนตวการทำาลาย สภาพแวดลอมอยางมากมายสงแวดลอมทสำาคญของมนษยมอย 3 ประเภทใหญๆ ไดแก

ความจรงของชวต 278

1. สงแวดลอมทางกายภาพ ไดแก สงไมมชวต เชน แรธาต ดน นำา อากาศรอน อากาศหนาว ทะเลทราย ภเขา ปาไม แมน ำา ลำาคลอง เปนตน

2. สงแวดลอมทางชวภาพ ไดแก สงทมชวต เชน ตนไม สตว เช อโรค สงเหลานมความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายภาพ ดงตวอยางคอ ตนตะบองเพชรขนในทะเลทราย เชอมาเลเรยมในเขตรอน ไมมในเขตหนาว เปนตน

3. สงแวดลอมทางสงคม เปนสงแวดลอมทเกดขนจากมนษย เชน ประชากร เศรษฐกจ การเมอง การปกครอง การศกษา วฒนธรรม และเทคโนโลย เปนตน

ในระบบขององครวมสงแวดลอมทงสามชนดของมนษยจะตองดำารงอยในลกษณะประสานสมพนธ สอดคลองกลมกลนกน เพอใหเกดภาวะดลยภาพ สงทเกดขนในระยะเวลาทผานมาจนถงปจจบน จากยควฒนธรรมวตถนยมทสงเสรมใหมนษยบรโภคจนเกนขอบเขต ทำาใหมนษยสรางปรชญาในการดำาเนนชวต ระบบเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง ระบบการศกษา รวมทงเทคโนโลยตางๆ ในลกษณะทเปนการทำาลายสงแวดลอมทางกายภาพ และสงแวดลอมทางชวภาพอยางมากมายในรปแบบทไมเคยปรากฏมากอน

นอกจากนวฒนธรรมวตถนยม ซงเกดขนจากการสงเสรมพฒนาดานวตถ และการสงเสรมดานการเสพในยคสมยทผานมาทำาใหความตองการของมนษยขยายตวออกไปอยางไรขอบเขตซงนอกจาก ทำาใหมนษยปจจบนทำาลายสภาพแวดลอมทางดานกายภาพและชวภาพมากยงขนแลว ยงทำาลายขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมอนดงามของชมชน ตลอดจนภมปญญาของทองถนใหสญสลายไปดวย

เมอใดทมการทำาลายธรรมชาตตกตวงเอาผลประโยชนจากธรรมชาต เพอตอบสนองความตองการ อนไรขอบเขตของตน มนษยกไมคำานงถงวาจะเปนการทำาลายระบบความสมพนธระหวางสรรพสงในระบบธรรมชาต ซงจะมผลใหระบบยอยตางๆ เชน ระบบนเวศตองหยดชะงก ระบบวฒนธรรมและภมปญญาดงเดมเสอมสลาย เมอระบบยอยหลาย

ความจรงของชวต 279

ระบบถกทำาลายในทสดกจะนำาไปสความหายนะของโลก และสดทายกเปนการทำาลายชาตพนธมนษยเองเหมอนดงในนทานอสปเรองนายพรานกบแมเนอ ซงมสาระสำาคญวา

แมเนอตวหนงหนจากการลาของนายพรานเขาไปซอนตวอยในดงเถาวลยอนหนาทบเมอนายพรานผานไป แมเนอคดวาตนเองปลอดภย กกดกนเถาวลยอนเปนทหลบภยนนเสย จนเถาวลยโปรง เมอนายพรานเดนยอนกลบมาจงมองเหนแมเนอ และไดใชหนาไมฆาแมเนอตาย เรองนเปนเรองโศกนาฏกรรมทเกดขนจากการทำาลายสงทคอยปกปองคมภยใหกบตนเอง

ธรรมชาต อนประกอบดวย ผนดน ปา ภเขา ทะเล แมนำา อากาศ และสรรพสงทงหลาย ทำาหนาท เปนระบบคมกนภยใหกบมนษย เชนเดยวกบเถาวลยทคมครองปองกนภยใหกบแมเนอในนทานอสป ขณะนเรากำาลงทำาลายสภาพแวดลอมทำาลายธรรมชาตกนอยทกวน สงแวดลอมทางสงคมทมนษยสรางขนกยงเปนตวสงเสรมเรงใหเกดการทำาลายวฒนธรรม และภมปญญาดงเดมทมอยดวย ถาไมมการแกไข กนอยางรวดเรวและอยางถกตอง และมการกระทำาอยางเปนระบบพรอมเพรยงกนทงโลกแลว อนตรายอยางใหญหลวงกจะเกดขนกบสงคมมนษยในไมชา

6.3.2 การพฒนาทยงยน พทธวธแกปญหา มนษย สงคม และธรรมชาต

พทธศาสนาเปนศาสนาทมหลกการมงทจะสรางปญญาใหแกมนษย และหวงใหมนษยใชปญญาแกไขปญหาชวต และปญหาของโลก และมงใหมนษยมดวงจตทเปนอสระอยางแทจรง สามารถดำาเนนชวตในลกษณะเอออาทรตอมนษย สงคมและธรรมชาต นอกจากนพระพทธศาสนายงมหลกการใหมนษยสรางความรกความกตญญตอธรรมชาตและพนฐานจรยธรรมมจดเนนเรองการสรางความรก ความเมตตา ตอสตวทงหลาย รวมถงตนไม ลำาธารทกสรรพสงจนสรางความเมตตาตอธรรมชาตแกสาวกอยางครบถวน

ความจรงของชวต 280

1. การเปลยนแปลงความคดในการมองธรรมชาตของมนษยในเบองแรกมนษยจะตองเปลยนวธการคดในการมองธรรมชาต

ของมนษย 5 เร องใหถกตองเสยกอน โดยใชหลกสจธรรมในพทธศาสนาเปนแนวทางดงตอไปน

1.1 ในเรองของศกยภาพจะตองมองวา มนษยสามารถพฒนาตนในระบบเหตปจจยธรรมชาตใหประโยชนของทงสองฝายประสานกลมกลนกน

1.2 ในเรองของอสรภาพ จดมงหมายของพระพทธศาสนากคอ พฒนาปญญาใหคนมอสรภาพหมายถง สามารถจะมความสข

1.3 ในเร องของความสข มนษยสามารถมความสขได ดวยตนเองมากขน โดยความสงบสขนนขนตอธรรมชาต ขนตอวตถ หรอสงภายนอกนอยลง

1.4 ภาวะของมนษย ตามธรรมชาตคนยอมมความแตกตางกนหลากหลาย ทงแนวตงและแนวนอน แนวตง คออยในระดบพฒนาไมเทากน และแนวนอนคอมความถนด อธยาศย ความสนใจไมเหมอนกน พระพทธศาสนา มองมนษยสตวทงหลายแตกตางกนทงหมดและยอมรบความแตกตางหลากหลายเหลานน

จดเนนของพระพทธศาสนากคอ การพฒนามนษยตามแนวตงตามศกยภาพของตนเอง โดยพทธศาสนา ใหความสำาคญในการพฒนามนษยตามศกยภาพของตนเอง แมวามนษยไมสามารถพฒนาศกยภาพเทากน แตกสามารถจะอยรวมกนดวยความเกอกลและเตมเตมใหแกกนและกนได

1.5 ความสมพนธหรอฐานะเชงปฏบตการตองเปลยนความคดใหมวา มนษยมใชผกระทำา ผพชต หรอผครอบงำาธรรมชาตแตมนษยมฐานะเปนอยรวมกบสงแวดลอมจะตองใชปญญาหรอศกยภาพทพฒนาแลวนน มาใชเปนเครองดำารงรกษาสงเสรมความสมพนธกบสงแวดลอม ใหเกอกลสงผลดยงขน เพอใหเกดผลดดวยกนทงระบบ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ไดชประเดนสำาคญใหเหนวา การพฒนาในระบบเดมนน เปนการพฒนาทไมสามารถจะทำาสำาเรจได เนองจากม

ความจรงของชวต 281

ความขดแยงระหวางความตองการทางเศรษฐกจ กบความตองการทางนเวศและทรพยากรมนอย ทำาใหเกดจดตบตน เกดการทำาลายทรพยากร และนำาไปสความขดแยงตางๆ ในสงคมและสงผลกระทบตางๆ ตอระบบใหญหรอสวนรวมอยางไมมทสนสด

วธการแกไขคอตองเพมศกยภาพทางปญญา ใหแกมนษยใหถงขนมความสามารถทจะววฒน หรอเกดความคดในลกษณะมอสรภาพ ซงเปนปจจยสำาคญทจะทำาใหเกดความสมดลยระหวางความตองการวตถกบการอนรกษระบบนเวศและสภาพแวดลอม เมอมนษยมการพฒนาศกยภาพหรอความสามารถทจะววฒนจนถงขนมความคดทเปนนายเหนอความตองการหรอกเลสของตนเองกจะมวธการดำาเนนชวตทสอดคลองกลมกลนกบธรรมชาตมากขนมนษยจะเปนผปกปองคมครองและจดความสมดลใหกบระบบนเวศและธรรมชาตดวยตนเอง ผลทเกดขนจะเปนความสขเกดขนกบสงคมพรอมกนดวย

แตเนองจากความสามารถในการพฒนาของมนษยมไมเทากนขณะทมนษยพวกหนงมจตใจทพฒนา ไปถงขนมอสรภาพ แตมนษยอกพวกหนงยงมความตองการความสขจากวตถอยางเตมท จงมความจำาเปน ทจะตองมกตกา หรอกฎเกณฑของสงคมสรางขนมาเปนกรอบเพอใหเขารจกยบยงไมสามารถทสนองความตองการอยางไมมขอบเขต สำาหรบชวตจำาเปนตองมกฎหมายหรอกฎเกณฑทางศลธรรมเปนตวควบคม

เมอบคคลสามารถปรบเปลยนทศนะการมองมนษยจนเขาใจตรงกนแลว กตองมากำาหนดยทธศาสตร ในการพฒนามนษย เพอไปสการมอสรภาพดานความคดและขณะเดยวกนกตองดำาเนนการสรางกตกาทางสงคมทรดกม เหมาะสมขนมา เปนกรอบควบคมพฤตกรรมของมนษยอกกลมหนงไปพรอมๆ กน

การแกปญหาตองดำาเนนไปเปนระบบและเปนกระบวนการและเปนการแกปญหาแบบทสมยใหมเขาเรยกวาบรณาการและเปนองครวม โดยมองคประกอบทประสานกนครบถวนและสมพนธกนถกตองพอด ตลอดทงองครวมถงจะทำาใหเกดภาวะสมดล หรอดลยภาพได

ความจรงของชวต 282

วธแกปญหาในขนตอไปคอการกำาหนดยทธศาสตรในการพฒนาคนดวยการปรบเปลยนทศนะหรอทาทตอธรรมชาต พฤตกรรมทางเศรษฐกจ และการใหวทยาศาสตรและเทคโนโลยทางสรางสรรค ดงตอไปน

1. มอง ธรรมชาตเปนสงรนรมยทำาใหมนษยมความสขกบธรรมชาต2. มองเหนพชพนธ มนษย สตวทงหลายในธรรมชาตเปนเพอนรวม

กฎอนเดยวกนดงนนตองมเมตตา มไมตรตอกน3. มองธรรมชาตเปนสภาพแวดลอมทมคณคาเกอกลตอการพฒนา

ตนของมนษยเราจะเหนไดวาพระพทธศาสนา ไดแสดงใหเหนในความสขทมนษย

อยกบธรรมชาตโดยปกตมนษยทงหลายจะมความรก ความผกพนตอสงทใหความสขแกตนเอง ดงนน เมอมนษยคนพบวา ธรรมชาตเปนผใหความสขแกตวเรา ความรก ความผกพนในธรรมชาตจงเกดขนเอง วธการตองหดตองสอนตงแตเปนเดกเลก ๆ เนองจากเดกมจตใจออนโยน รบคำาสอนตาง ๆ ไดงาย

ดานพฤตกรรมทางเศรษฐกจ มนษยตองมทาททถกตองตอพฤตกรรมทางเศรษฐกจ หลกพทธศาสนาทเปนจดเรมตนขอน คอความรจกพอด ในการบรโภคหรอทเรยกวา มตตญญตา วธการคอ หดฝก“ ”ใชปญญาใหรจกแยกแยะระหวางคณคาแทกบคณคาเทยม เพราะมนษยเมอสมผสกบสงแวดลอม เชน วตถ สงของ สถานท บคคล ฯลฯ เกดความตองการเรอย ๆ ไมมขอบเขต ถารจกใชปญญาแยกแยะความตองการทมคณคาแทกบคณคาเทยม จะทำาใหเกดความมธยสถ ไมฟงเฟอ ลดความตองการลงจนถงพอด

มนษยควรใชวทยาศาสตร และเทคโนโลยในการสรางสรรค การรจกพอดในการบรโภคมความหมายไปถงการสรางสรรควทยาศาสตร และเทคโนโลยในทศทางใหม เพอสนองทาทตอธรรมชาต และพฤตกรรมทางเศรษฐกจอยางทกลาวมาแลว มนษยตองรจกเลอกใช

ความจรงของชวต 283

เทคโนโลยทสอดคลองกบ วฒนธรรมและสงแวดลอม เลอกวถชวตเกนพอด อยพอด จงจะกอใหเกดการพฒนาทตอเนองยงยน

6.4 การดำาเนนชวตทเหมาะสมกบสภาพสงคมไทยสงคมไทยในระยะทผานมาไดถกกระแสของบรโภคนยมและ

วตถนยมเขามามอทธพลสภาพความเปนอย และวถชวตของคนไทยอยางมาก ทำาใหพฤตกรรมของคนไทยเปลยนไปจากสภาพทคอยเปนคอยไป เปนสภาพทรบเรง เวลาเปนเงนเปนทอง จากวฒนธรรมทมความเออเฟ อชวยเหลอเจอจนกนเปนชวตทเหนแกตว แกงแยง แขงขนจากการวดความเปนมนษยทศลธรรมความดงาม เปนการวดความเปนคนทมอำานาจ ลาภ ยศ ความรำารวย ตำาแหนงในสงคม วถของคนไทย ไดเปลยนไปดวยอทธพล ของวฒนธรรมตะวนตกทแผขยายเขามาพรอมกบระบบการศกษา ระบบอตสาหกรรมและเทคโนโลย

คนไทยปจจบนวดคนทวตถ และความสามารถในการเปนผบรโภค คนมงมดวยทรพยคนทมอนจะกน คนอยดกนด สงเหลานลวนสะทอนถงคานยมของอทธพลการบรโภคนยมคนไทยแขงขนกนมวตถ ทอำานวยความสะดวกไปจนถงขนเสพสขจนเกนความพอด ทำาใหชวตไทย ๆ ทเคยอยอยางมความสข เพราะมความพอด พอเหมาะ และพอเพยง กลายเปนสภาพชวตทมความทกขเพราะความฟงเฟอ ไมเหมาะสมและไมรจกพอ (ขาดแคลน)

ดวยเหตน จงทำาใหคนรสกวาความสขไดหายไปจากชวต ทง ๆ ทสงคมปจจบน ปจจยส ทงอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค มไดขาดแคลนหรอลดนอยลงไปกวาในอดตเลย

เพราะวาคนในปจจบนถกอำานาจของโลภะ โทสะ และโมหะ ครอบงำาจนสญเสยความเขาใจในความจรงในชวตไมรวาเกดมาทำาไมเกดมา เพออะไร จงเกดมาหลงทางในการดำาเนนชวต ชวตจงเตมไปดวยความทกขดนรน เดอดรอน สงคมโดยรวมจงเตมไปดวยการตอส เอารดเอาเปรยบ และกอปญหาซงสงผลกระทบตอสนตภาพในสงคม และสนตสขในจตใจของคน

ความจรงของชวต 284

ดงนน มนษยผเกดมาไดยากแสนยาก ควรตระหนกในคณคาของชวตและชวตทไดเกดมาใหเกดสาระประโยชนทงตอตนเอง และตอสวนรวม ใหมากทสด ควรไดหยดไตรตรอง ทบทวนบทบาท พฤตกรรม ของตนทผานมาดวยสต และวจารณญาณ ปรบปรง เปลยนแปลงวถชวตของตนเองเสยใหม

จากการมชวตอยางทาสมชวตอยอยางหวโหย แรนแคน ตองวงไลไขวควาแสวงหากอบโกยอยางไมรจกอม ไมรจกพอจนไมรวนเวลา และตอบแทน ชดเชยความทกขของตนเอง โดยการแสวงหาวตถ ลาภ ยศ สรรเสรญ ซงไมใชความสขทแทถาวร มาบำารงปรนเปรอตนเอง และบตรบรวาร แตในทางตรงกนขามมนษยควรจะไดมาทบทวนชวต เขาใจชวตเสยใหมเปลยนวถการดำาเนนชวตปรชญาชวต จากการบรโภคนยมเปนการดำารงชวตอยอยางมดลยภาพ มอสรเสรในตน ไมวงตามโลก แตอยเหนอโลก ดวยสตปญญาและวจารณญาณของตนเอง

ความคดทจะทำาใหทกคนในสงคม ร ำารวยดวยวตถ มอยมกนอยางฟงเฟอเหลอเฟอ และผลาญลาทรพยากรธรรมชาตอยางไมร จกเสยดาย การบกเบกขยายการผลต การกอสรางใหยงใหญมหมาทงทางดานทนและการแผขยายอยางไรขอบเขตไรขดจำากด ไดสรางหนสน และความทกขใหกบผคนในสงคมอยางถวนหนาอยางทไดเหนกนในชวงเวลาทผานมาปรากฏการณ หรอวกฤตการณนนาจะเปนบทเรยนทด ทชให เหนภยกระแสวฒนธรรมบรโภคนยม

การรจกตงสตกอนจะเดนตอไปดวยการนำาเอาพทธธรรมมาเปนแนวทางในการดำาเนนชวต ตามคำาสอนของจอมปราชญของโลก เชน การรจกยนด พอใจในสงทตนม (ความสนโดษ) การรจกคณคาของสรรพสง และใชอยางรคา ประโยชนสงสด ประหยดสด การหนมาศกษาแนวทาง เศรษฐกจแบบพอเพยงและเศรษฐกจชมชน นาจะเปนแนวทางทจะนำาสนตสขสวนบคคล และสนตภาพสวนสงคมคนมาสสงคมไทยไดในไมชา หากทกคนไดเรมไตรตรองและลงมอตงแตวนน

ความจรงของชวต 285

เศรษฐกจแบบพอเพยงเศรษฐกจแบบพอเพยงเปนพระราชดำารสของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ซงพระราชทานใหแกพสกนกรชาวไทยเมอวนท 4 ธนวาคม พ.ศ. 2540 ในวโรกาสวนเฉลม พระชนมพรรษา เพอเปนแนวทางในการดำาเนนชวตทามกลางภาวะวกฤตเศรษฐกจในปจจบน

เศรษฐกจแบบพอเพยงตามพระราชดำารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว แสดงออกในรปของ ทฤษฏใหม ซงเปนทฤษฏทเกยว“ ”กบการบรหารจดการแหลงนำาและทดนเพอการเกษตรสำาหรบเกษตรกรรายยอย ทมทดนขนาดเลก ใหเกดประโยชนสงสด พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดทรงทดลองพฒนาพนทตามแนวทฤษฏใหมเปนครงแรก ในปพทธศกราช 2532 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหมลนธชยพฒนาดำาเนนการจดทำาเปนโครงการสวนพระองคขนในพนทบรเวณวดมงคลชยพฒนา ทงทตำาบลหวยบงและตำาบลเขาดนพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดสระบร และประสบผลสำาเรจ เปนอยางด ซงในภาวะวกฤตในปจจบนการพฒนาพนทเกษตรตามแนวพระราชดำาร ทฤษฏ“ใหม ไดขยายขอบเขตออกไปอยางกวางขวาง ไมเพยงแตในประเทศ”เทานน แมในตางประเทศเชน สาธารณรฐประชาชนจน กไดสงคณะเขามาศกษาดงาน เพอนำาไปเปนแนวทางการปฏบตในประเทศของตนเอง

นายแพทยประเวศ วะส แสดงทศนะเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงไววา

เศรษฐกจพอเพยงนนบางคนเขาใจผดคดวาเปนการดงสงคมไทยไปเปนสงคมลาหลง ไมคาขายตดตอกบใคร แตจรงๆ แลวเศรษฐกจพอเพยง คอความพยายามผลตทกอยางทบรโภคใหทกคนพอเพยง เหลอกนำามาจำาหนายทำาใหมความมนคง

เศรษฐกจพอเพยง อธบายตามทฤษฏใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงรบสงเรองนมานาน 27 ป แตคนไทยกไมร มวแตหลงระเรงไปกบฟองสบ

ความจรงของชวต 286

ทฤษฎใหมตามทในหลวงทรงรบสง หมายถง 3 ขนตอน ขนแรก พยายามใหทกครอบครวมการผลตทพอเพยงกบความตองการของตนเอง มกน มใช ทกคนสบาย ขนท2 ใหเกดการรวมตวของชมชน เปนธรกจชมชน จะทำาใหฐานขางลางมความมนคง เพราะทผานมาทางเศรษฐกจมหภาคเอาแตหลงอยกบฟองสบ ซงไปทำาลายฐานลางหรอเศรษฐกจระดบจลภาพ ซงออนแอและกยบลง ดวยเหตนเศรษฐกจพอเพยงจงควรเกดขน เพอสรางความเขมแขง ใหกบชมชน ขนท 3 ใหมบรษทขนาดใหญมาเชอมกบชมชน จะไดสามารถสงสนคาเขาเมอง สงสนคาออก ทำาใหชมชนเขมแขงขน

ทง 3 ขนตอนจะเชอมโยงกนทำาใหเกดความมนคงพอเพยง ทนคำาวา พอเพยง กขยายความตอไปอกหลาย ๆ อยาง เชน จตใจพอเพยง ถาจตใจพอเพยงเรากใหคนอนได คนมเงนรอยลานถายงไมพอเพยงกยงจนอยอยางนนแลวกใหคนอนไมเปน ถารจกพอเพยงกใหคนอนเปน มการรวมตวพอเพยงเอออาทร กนพอเพยง ทกอยางกจะพอเพยง และสมดล

เปนเรองประหลาดทเกษตรกรไมไดกนขาวทตนเองปลก เพราะเวลาขาวสก เจาหนกมารบเอาไป คนไทยจงพบกบความไมพอเพยง ทำาใหไมมนคงเกษตรกรปลกพชเพยงอยางเดยว ซงเปนของใหมทพวกนายทนจากในเมองไปสรางระบบนขน สมยโบราณจะไมทำากน เกษตรกรในยคโบราณเขาจะปลกผก ปลกตนไม เลยงปลา เลยงไก แตนายทนไปเปลยนใหเขาปลกพชอยางเดยว เพอความสะดวกและกำาไรของตนเอง ซงจรง ๆ แลวการทำาใหพอเพยง คอการทำาเกษตรแบบผสมผสาน

ดงนน ในการแกปญหาจะตองแกทงระดบมหภาคและจลภาค มหภาคตองมการปรบตว เพราะทผานมาเศรษฐกจมหภาคไปทำาลายเศรษฐกจจลภาค เพราะฉะนน เราควรทำาใหเศรษฐกจทง 2 ระดบเชอมโยงกน เราตองคดใหเปนเชงเกอกลไมใชทำาลาย

เรองเศรษฐกจพอเพยงจะพดเดยวๆ ไมได ตองมการเชอมโยงกบเรองอนๆ เชน ในเรองของการสรางคณคา และจตสำานกใหกบคนไทย ถาคนไทยยงโกง ยงเปนศรธนญชยกจะไมมคณคาทจะสรางเศรษฐกจพอเพยงเพอใหสงคมไปดวยกน คอ การรวมตวรวมจตใจ เพราะ

ความจรงของชวต 287

เปนการรวมมอ รวมจตใจเพอนกถงคนอนๆ นกถงสงแวดลอม ตองปฏรปเศรษฐกจมหภาคและเศรษฐกจการเงน ตองปฏรประบบการเมองระบบราชการใหเปลยนไป ตองปฏรประบบการศกษา และตองปฏรปสอเพอสงคมใหเขมแขงเพอพฒนาสงคม

ดร. สเมธ ตนตเวชกล อดตเลขาธการสำานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และปจจบนดำารงตำาแหนงเลขาธการคณะกรรมการพเศษ เพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำาร หรอ กปร. เปนผหนงทยดมนในปรชญาการดำาเนนชวตตามแนวพระราชดำาร เศรษฐกจพอเพยง โดยใชชวตอยาง“ ”สมถะ ละทงความฟมเฟอยและฟงเฟอไวขางหลงไดใหเกยรต วารสา“การสงเสรมการลงทน และแนวทางปฏบตทเหมาะสมและสอดคลอง”กบสถานการณเศรษฐกจปจจบน สำาหรบประชาชนชาวไทยมาเผยแพรตอไป

สรปวา เศรษฐกจพอเพยง คอเศรษฐกจทสามารถอมชตวเองไดใหมความพอเพยงกบตวเอง (Self Sufficiency) อยไดโดยไมตองเดอดรอน ซงตองสรางพนฐานทางดานเศรษฐกจของตนเองใหด เสยกอน คอใหตนเองสามารถอยไดอยางพอกนพอใช มไดมงหวงเพอจะสรางความเจรญ ยกเศรษฐกจใหเจรญอยางรวดเรวแตเพยงอยางเดยว เพราะผทสามารถมอาชพและฐานะทพอจะพงตนเองได กยอมทจะสรางความเจรญกาวหนาและฐานะทางเศรษฐกจขนสงไปตามลำาดบอยางมนคงถาวรตลอดไป

เศรษฐกจชมชนเศรษฐกจชมชนเปนการดำาเนนงานเพอใหชมชนไดมโอกาสพงพา

ตนเอง จดสำาคญของเศรษฐกจชมชน คอตองยดชมชนเปนหลก สมาชกในชมชนตองสามคคกน ชวยเหลอกนและตองพงพาตนเองได โดยภาครฐ และภาคเอกชน เปนเพยงผแนะแนวทางและใหความสนบสนนเทานน เศรษฐกจ ชมชนเหมาะกบชมชนในชนบทหรอภาคเกษตรกรรม ซงเปนเศรษฐกจพนฐานของประเทศเนองจากเหตผลทสำาคญคอ

ความจรงของชวต 288

1.ประชากรสวนใหญของประเทศมอาชพทางเกษตรกรรม2. ประชากรทมอาชพทางเกษตรกรรมมการรวมตวกนมานานแลว

ดวยวฒนธรรมและ ประเพณ3. ประชากรในชมชน ภาคเกษตรกรรมมภมปญญาทองถนท

สบทอดกนมาในระยะเวลายาวนาน4.สภาพทางภมศาสตรเหมาะทจะสนบสนนการดำาเนนชวต

แบบองครวมมากกวาชมชนเมอง เนองจากแหลงทรพยากรจากดนและจากนำา ทงพชและสตว ประชากรมความสมพนธกนทางสายเลอดและสกล

การสนบสนนใหเกดเศรษฐกจชมชนขนในสงคมตาง ๆ จะเปนผลดตอการพฒนาชวตใหเกดสนตสข และ สนตภาพ คอ ทกคนรจกการพงพาตนเอง รจกชวยเหลอเอออาทรตอกน รจกประหยดอดออม มอสรภาพทางจตทไมยดตดอยกบวตถ

6.5 การสรางความสขในสงคม ชวตทมสนตสข และสงคมทมสนตภาพ

การทมนษยจะสรางความสขขนมาได ในสภาพของสงคมทเตมไปดวยปญหามากมายคงเปนเรองยากมาก แมสรางขนมาได แตอาจจะไมใชความสขทแทจรงกได โดยทวไปความสขทเกดขนในสงคมทสบสน มกจะเปนความสขทไมยงยน ทางทถกตองคอ ปญหาใหญและสำาคญในสงคมจะตองไดรบการแกไขกอน จงจะสรางความสขทแทจรงขนมาได ดงนน มตของความสขในสงคมยคใหมจงเปนลกษณะความสขแบบองครวม คอ มนษยทกคนตองชวยกนสราง ดวยความรก ความเมตตา เอออาทรแกกนและกน ในระบบสงคมและธรรมชาต ผลทออกมาจะเปนลกษณะดงตอไปน

- ชวต เพ อสนต สข ครอบครวอบอน เศรษฐก จพอเพยง- ช ม ช น เ ข ม แ ข ง ส ข ภ า พ ส ม บ ร ณ ส ง ค ม ม ส น ต ส ข- ส ง แ ว ด ล อ ม ย ง ย นนกจตวทยากลมมนษยนยมใหม ซงแยกกลมของตนออกจากกลม

เมอประมาณป ค.ศ. 1986 มทศนะวา สรรพสงทงหลายมสายใยของ“

ความจรงของชวต 289

ชวตเชอมโยงถงกนหมด และดำารงอยในลกษณะของบรณาการในระบบองครวมโดยทแตละสวนมทอยและมการแสดงซงอยในขอบเขตของความสมดล สรรพสง ทงหลาย ลวนแตดำารงอยในสายใยแหงชวตสายเดยวกน โดยทชวตทกชวตมความสำาคญ มคณคา และสามารถพฒนาศกยภาพของตนเองใหสงขนได เมอไดตระหนกรและมโอกาสทจะพฒนา

ในเรองของความสข นกจตวทยากลมนเหนวา ความสขขนพนฐานของมนษยคอ ความตองการวตถมาหลอเลยงชวต ซงเปนความสขทยดเอาตนเองเปนจดศนยกลางเมอใดมนษยไดพฒนาศกยภาพของตน กจะสามารถขยายขอบขายความรกออกไปยงบคคลอน ๆ ตลอดจนสรรพสงในจกรวาล ซงถอเปนความสขชนสง ความสขชนนทำาใหมนษยสรางประโยชนแกสงคม ประเทศชาต โดยไมมเงอนไขใด ๆ ทงสน

นกจตวทยากลมนจดลำาดบความตองการของมนษยออกเปน 6 ขน คอ

1.ความตองการตามธรรมชาต คอความตองการพนฐานของชวตไดแก ปจจย 4

2.ความตองการปลอดภยทงทางกาย และจตใจ ถามนษยรสกตนเองปลอดภยแลวมกจะมความสขพรอมทจะสรางหรอประกอบกจกรรมตาง ๆ รวมกบคนอนดวยความสบายใจ

3. ตองการความรกและการยอมรบจากบคคลอน เมอมนษยมกจกรรมรวมกบคนอนทกคน ยอมตองการเปนทยอมรบและมความสขรวมกนในกลมเปนองครวม

4.การเหนคณคาของตนเอง จรง ๆ แลวไมมใครเหนอกวาใคร แตเกงกนคนละทาง การรวมกจกรรมกบคนอน จะทำาใหรสกวาคนอนกมศกยภาพเชนเดยวกนกบตนเอง

5. ตองการมอสรภาพ มนษยควรใชปญญาทำาใหตนเองเปนอสระจากอำานาจ ของความตองการหรอกเลสจากธรรมชาต ควรมความไมยดตด มเปาหมายอยทการสราง

ความจรงของชวต 290

ประโยชนเพอสวนรวม โดยปราศจากความเหนแกตว ความสขทเกดขนนจะเปนลกษณะองครวมอยางชดเจน

6. ตองการมความรกใหกบทกสรรพสง มนษยควรมองสรรพสงทงหลายเปนเพอนรวมโลกและโลกคอครอบครวใหญบคคลผมความรกใหกบสรรพสง เรยกวา ความรกทไรอตตา ปราศจากความเหนแกตว เปนความรกชนสงสด หรออมตสข คอเปนองครวมชนสงสด เชน ความรกของพระโพธสตว พระอรหนต เปนตน

จะเหนไดวาทศนะของนกจตวทยากลมน เหนวาความรกกบความสขเปนสงทเกดขนดวยกน โดยความรกมจดเรมตนทตวบคคลกอน มศนยกลางอยทตนเอง แลวคอยขยายออกไป ทวทศทาง จงเปนความรกทไรขอบเขต ซงถอวาเปนความรกทยงใหญทสด เหมอนกบการแผเมตตาทเรยกวาอปปมญญา ในทางพทธศาสนา

สนตภาพ เกดจากความสขและอสรภาพหลงจากสงครามโลกครงทสองไดสนสดลง เปนการปดฉากภย

พบตครงยงใหญทสดทมนษยชาตไดเคยประสบ ทนททสงครามยตกไดมการจดตงองคการสหประชาชาตขน อนเปนความพยายามทจะปองกนมใหภยพนาศทยงใหญเชนนนเกดซำาขนอก ดงทไดมวตถประสงคขอสำาคญคอ การธำารงรกษาสนตภาพ และความมนคงระหวางชาต แตแทบจะทนททนใดทไดมการจดตงองคการสหประชาชาต นน ขนมา สงครามเยนกไดกอตวขน ถงแมวาบดนสงครามเยนจะสนสดลงแลว แตความขดแยงทางเชอชาตและศาสนากไดปะทขน ณ ดนแดนตาง ๆ มากมายหลายแหงในโลก หนำาซำายงเกดปญหาเรองความอยรอดของมนษยดวย ถงแมวาความขดแยงตาง ๆ ในโลกจะไดรบการแกไขเสรจสนไปไดบาง แตสนตภาพ และความมนคงปลอดภยทแทจรงของโลกกยงหางไกลจากความเปนจรง

ดเหมอนวามนษยจะมความฝกใฝโนมเอยงไปในทางทจะกอความขดแยงและความรนแรงมากกวาจะสรางสรรคสนตภาพ เหนไดชดวาการทำาลายสนตภาพงายกวาการรกษาสนตภาพ ดงปรากฏวา การขดแยง

ความจรงของชวต 291

และสงครามกลายเปนปกตวสย สวนสนตภาพเปนเพยงภาวะแทรก ชวคราว อยางไรกดสภาพเชนนมใชสงทหลกเลยงมได ความขดแยงเกดขนทใจและทใจนนแหละเราจะแกไขความขดแยงได

โดยทแทแลว ตวเรากคอใจของเรานนเองเมอเราปลอยใหความอยากไดผลประโยชนในทางวตถขยายตวเพมขนมาโดยไมไดควบคม เราจะมองเหนเพอนมนษยเปนปฏปกษและมองเหนธรรมชาตเปนวตถทจะเอามาใชหาประโยชนยงเมอมความเชอวา ความสขทแทจรงจะลถงไดดวยการบำารงบำาเรอ ความสขทางเนอหนง เรากไดพฒนาวถชวตแบบวตถนยมสดโตงขนมาทำาใหการแขงขนและการบรโภคกลายเปนแบบแผนของการใชชวต และเปนททมเทพลงงานของสงคม มนษยไดกลายเปน นกบรโภค ผอทศตวใหแกวถชวตแหงการแขงขนเพอ“ ”บรโภค แตการแขงขนนนไดทำาใหเราตกอยในสภาวะของ การม สงครา“มเยน อยางถาวรกบเพอนบานของเรา และวถชวตแบบนกบรโภค ก”ทำาใหเราเกดปญหากบสภาพแวดลอมเมอไมมความสขอยขางในเรากพยายามแสวงหาความสขจากขางนอก โดยการเสพสงบำารงบำาเรอความสขทางเนอหนง เมอไมมสนตภาพและความมนคงภายในจตใจ เรากพยายามทจะสรางมนขนมาดวยการไปบงคบควบคมและขมขครอบงำาผอน นอกจากนนการแบงแยกเชอชาตเผาพนธ กยงทำาใหความขดแยงนนทวความรนแรงมากขน

แตมนษยเปนสตวทฝกได และจำาเปนจะตองไดรบการฝกฝนพฒนาดวยการศกษา ศกยภาพในการเปนสตวทฝกได และสามารถกระทำาการทสรางสรรคนนแหละ ทเปนพรพเศษของความเปนมนษย อยางไรกตามเมอการศกษาขาดดลยภาพ การศกษานนกไดแตสงเสรมความสามารถของมนษย ในการทจะแสวงหาวตถสงเสพมาบำารงบำาเรออนทรยสมผส การศกษานนละเลยศกยภาพทแทจรงของเรา ทำาใหเรามไดพฒนาความสามารถทจะมความสข แมวาวตถสงเสพตาง ๆ จะมจำานวนเพมพนลนเหลอมากขน แตความสขกลบลดนอยลง

การหาความสขภายนอกอยางนนประกอบดวยการแกงแยงชวงชง ซงไมเพยงแตจะทำาใหเราเกดความขดแยงกบเพอนมนษยเทานน แต

ความจรงของชวต 292

ความเพยรพยายามของเราในการหาความสขแบบนน ยงกอใหเกดความเสอมสลายแกสภาพแวดลอมอกดวย และคณภาพชวตโดยรวมของเรากไดเรมถกบอนทำาลายลงไปยงกวานนเนองจากความสขแบบนตองขนตอการเสพวตถเพยงอยางเดยว จงทำาใหเราตองฝากความสขไวกบวตถบำารงบำาเรอภายนอกมากยงขน แลวกทำาใหเราสญเสยอสรภาพ

ในทางตรงขาม การศกษาทเปนกศลและมดลยภาพ จะฝกฝนมนษยใหพฒนาความสามารถ มใชเพยงในการทจะแสวงวตถมาเสพเทานน แตใหเขาพฒนาความสามารถทจะมความสขดวย เมอเราเปนคนทมความสขงายขน ความตองการวตถมาเสพกลดนอยลงไป ทำาใหทศนคตในการแสวงหา ผลประโยชนสวนตวพลอยลดนอยลงไปตาม คนทมความสขอยขางในแลวกมจตใจโนมนอมไปในทางทจะชวยใหคนอนมความสขในเมอวตถบำาเรอบำารงตาง ๆ มใชเปนชองทางเดยวทจะทำาใหเขามความสข เขากสามารถแบงปนวตถเหลานนใหผอนไดความสขทแตกอนนเปนแบบแกงแยงชวงชง กเปลยนเปนความสขแบบเผอแผและประสานกลมกลน

ในดานจรยธรรม จรยศกษาของเราในปจจบนไดเหนตระหนกวา ปญหาและความขดแยงตาง ๆ เกดจากการแขงขนทะยานหาความสขกนอยางไมมขอบเขต จงสอนใหคนรจกควบคมตนเอง โดยทไมลวงละเมด สทธมนษยชน ของคนอน เพราะฉะนนเขาจงมชวตอยในสงคมทรกษา“ ”

ความสงบไวไดดวยการวางกฎเกณฑขอบงคบ แตจรยธรรมใดกตามทตองใชความกลวและความจำาใจจำายอมเปนพนฐาน ยอมเปนจรยธรรมทไมอาจวางใจได จรยธรรมทมลกษณะแบบหามสงบงคบนน เปนจรยธรรมทไมเพยงพอ ในทางตรงขาม จรยธรรมทแทจรงตองมพนฐานมาจากความประสานกลมกลนและความสข ชนเหลาใดมสนตภายในจตใจ และมความสขทเปนอสระ ชนเหลานนยอมไมลมหลงเอาทรพยและอำานาจเปนเครองบำารงบำาเรอความยงใหญของตน แตทรพยและอำานาจนน จะกลายเปนเครองมอสำาหรบใชสรางสรรคประโยชนสขแกเพอนมนษย จรยธรรมในทางสรางเสรมเชนนแหละคอสงทตองการในยคสมยปจจบนของพวกเรา

ความจรงของชวต 293

การใหการศกษาของเราสวนใหญมกเปนไปในทางทจะสนบสนนใหเกดความรสกอยากไดอยากเอาเดก ๆ รำาเรยนกนไปในแนวทางทจะมองหาวตถบำารงบำาเรอเปนจดหมาย เราตองปรบใหเกดความ สมดลในเรองน โดยการศกษาทงทบานและทโรงเรยน ควรจะตองปลกฝงจตสำานกในการใหการฝกใหรจกใหจะสอนเดกใหเกดมความสขจากการใหและกอใหเกดเมตตาธรรม เมตตาหรอความรกนหมายถงความปรารถนาทจะใหคนอนมความสข ดวยการศกษาอยางนเราจะรจกมองคนอนเปนเพอนมนษยทรวมสขรวมทกขตกอยภายใตกฎธรรมชาตเชนเดยวกบเรา เนองจากการใหเปนการสนองความตองการของเราทอยากเหนคนอนมความสขทงสองฝาย คอทงเราและเขา หรอทงผใหและผรบ จงตางกเปน ผได และมความสขดวยกน โดยนยนการใหซงตามธรรมดา“ ”ถอวาเปน การเสย กกลบกลายเปน “ ” การได ซงทำาใหเกดความสข “ ”ดวยความสขแบบประสานเชนนความตองการหาความสขแบบเหนแกตว ตาง ๆ กจะลดนอยลง ทำาใหความตงเครยดในสงคมลดนอยลงไปดวย

จรยธรรมแบบพอใจกบจรยธรรมแบบจำาใจ มความแตกตางกนมากเมอเขามาในจรยธรรมแหงความเออประสานและความสข วธคดของเราจะเปลยนไปเมอตงจตคดจะเอา เราจะมองคนอนเปนคแขงหรอเปนเหยอ แตเมอคดจะใหเราจะมองเขาดวยความเขาใจ และเกดความเมตตากรณา ความเขาใจความหมายของถอยคำาตาง ๆ ทสำาคญตอชวตของคน เชน คำาวา ความเสมอภาค และความสข เปนตน กเปลยนไป เมออยในระบบแขงขนคนจะมองความหมายของความเสมอภาคในแงของการปกปองตวเอง และเรยกรองสทธและโอกาสทเทาเทยมกนในการแสวงหาผลประโยชนแกตน แตในระบบประชาธปไตยทถกตองตามธรรม ความเสมอภาคกลายเปนภาวะทชวยใหเราเกดมโอกาสมากทสดทจะรวมมอ สรางสรรคเอกภาพและประโยชนสขใหแกสงคม ความสขแบบแกงแยงแขงขนกเปลยนมาเปน ความเสมอภาคแบบประสานกลมกลนซงกนและกนได

ในระดบสงขนไปกวานน มนษยสามารถฝกฝนพฒนาตนใหรจกสรางความสขภายในขนไดโดยไมตองพงพาวตถบำารงบำาเรอความสข

ความจรงของชวต 294

จากภายนอกการศกษาทไมถกตองทำาใหคนเกดความหลงผด คดไปวาเขาจะมความสขไดกตอเมอมวตถเสพ จงทำาใหเขานำาเอาเรยวแรงความเพยรพยายามออกไปใชขางนอก การพยายามหาความสขจากภายนอกแบบนยอมตองมความเครยดและความทกขแฝงมาดวยอยางหลกเลยงไมได แตถาเรานำาเอาความเพยรพยายามนนเขามาใชขางในใหมากขนบางโดยบำาเพญ ขอปฏบตตาง ๆ เชน การรจกมนสการ และการทำาจตภาวนา เรากอาจจะไดพบกบความสขแบบทประณตและเปนอสระมากกวา ซงเปนความสขทเกดจากจตอนนงสงบ และปญญาทรความเปนจรงแลว ความสขแบบนกจะชวยใหเราหลดพนไปจากการกระทำาทงหลายทเปนการเบยดเบยนและเหนแกตว

ในขนสงสด การพฒนาคนจะนำาไปสการรแจงสจธรรม และความเขาใจทวตลอดถงความสมพนธองอาศยกนและกนของสงทงหลายทงปวง ทงชวตของเรา ทงสงคม และสงแวดลอมรอบตว เมอปญญา รแจงสอดคลองกบสจธรรมแลว กจะเกดความหลดพนเปนอสระ และเมอนนสภาวะแหงความไมเทยง เปนทกข และเปนไปตามเหตปจจยของสงทงหลาย อนเปนสามญลกษณะของสงขารทงปวงในโลกน กไมสามารถกอใหเกดความเครยดความกดดนวนวายใจ และความทกขแกเราไดอกตอไปนกคอการรแจงถงสภาวะทเปนจรงของสงทงหลายทงปวง และดวยการตระหนกรถงความสมพนธเนองอาศยกนของสงทงหลายทงปวง เรากจะประสานประโยชนของทกฝาย คอทงบคคล สงคม และระบบนเวศใหกลมกลนและเกอกลซงกนและกน

เมอเรามวแตวนวายหาความสข เรากไมมเวลาใหแกผอน พรอมกนนนความสขกกลายเปนสงทเราขาดแคลนอยตลอดเวลา ไมมในปจจบน แตรออยขางหนาตองคอยตามหาดวยความหวงวาจะไดในอนาคต ดงปรากฏวาอาการหวกระหายความสขนแพรระบาดไปทว ไมวาจะในครอบครวกตาม ใน โรงเรยนกตาม ททำางานกตาม ทวสงคมไปหมด สภาพจตใจทขาดแคลนความสขอยางนเปนกนอยดาษดน ปรากฏใหเหนทวไปในสงคมของเราทกวนน

ความจรงของชวต 295

ความสงบเรมทบาน เราจะตองนำาความรกและความสขคนมาใหแกครอบครว นำาความเอออาทรและความสขทแบงปนไดคนมาใหแกโรงเรยนโดยสอนใหคนรจกความสขแบบประสานททกคนมสวนรวม คนมความสขกแผขยายระบายความสขของตนออกไปแกคนรอบขาง ชวยบรรเทาความแกงแยงชงดกน

จงถามตนเองใหนอยลงวา ฉนจะไดอะไร และจงถามตนเองใหมากขนวา ฉนจะทำาอะไรเพอผอนไดบาง ในทำานองเดยวกนพงมองเหนคณประโยชนทธรรมชาตไดใหแกเรา แทนทจะเรยกรองเอาจากมนมากยงขนไปอยางไมรจกหยดหยอน พงเรยนรดวยใจชนชมโดยมจตสำานก มองเหนคณคาทธรรมชาต และผคนทอยรอบขางเราไดชวยเหลอเกอกลใหเรามชวตเปนอยดวยดในบดน ดวยการฝกฝนพฒนาวธคดแบบกตญญรสำานกคณอยางน ความเอออาทรและความสขเชนนนจะประสานสอดคลองกบความรความเขาใจทหยงซงลงไปถงความเปนเพอนรวมสขรวมทกขกนของสรรพสตวตอหนากฎธรรมชาต ในขนสดทายเราจะบรรลสนตภาพกดวยปญญาทประกอบดวยกรณาดงกลาวมาน

ในความสมพนธระหวางมนษย เราสามารถประนประนอมกนไดแมแตจะกาวพน การประนประนอมไปสความประสานกลมกลนกนดวยอาศยความรกและไมตรกได แตเราไมสามารถประนประนอมกบสจธรรม หรอความจรงไดเราจะสมพนธกบความจรง หรอสจธรรมนนไดกดวยความรและปญญาเทานนเพราะฉะนนในการเกยวของกบความจรงจงควรจะตองสงเสรมการ สากจฉาและเสรภาพ ในทางความคด เราควรพฒนาใหมวฒนธรรมทความรกใครไมตร และการรวมมอกนเปนมาตรฐานแหงความสมพนธระหวางมนษยกบสจธรรม

ความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในยคสมยทผานมาน โดยสวนใหญไดถกกำาหนดโดยวทยาศาสตร ซงไดรบอทธพลจากศาสนาและปรชญาของตะวนตก ซงทำาใหมองมนษยแยกตางหากจากธรรมชาต วตถประสงคของวทยาศาสตรกคอการทจะพชต และครอบครองธรรมชาตแลวนำาเอาธรรมชาต มาจดสรรสนองตอความตองการในการหาผลประโยชนของมนษย ทศนคตแบบเปนปฏปกษตอธรรมชาต เชนน ซงไดปรบแปรออกเปน

ความจรงของชวต 296

ปฏบตการในเชงหาผลประโยชนแบบเหนแกตว โดยอาศยเทคโนโลย ไดกอใหเกดผลรายแกสภาพแวดลอมอยางรายแรง ดงทเราประสบอยทกวนน ถงเวลาแลวทวทยาศาสตรจะตองกลบตว เปลยนทาทและนำาอารยธรรมใหกาวหนาไปในทศทางใหม มนษยจะตองแสวงหาความรเพอเอามาเปนประทปสองชวยชชองทางใหเรามองเหนวธทจะไดประโยชนจากธรรมชาต โดยไมตอง ทำารายมน เทคโนโลยจะตองไดรบการกำาหนดบทบาทใหชดเจนมากขน โดยมงทจะเปนเครองชวยใหมนษย สงคม และสงแวดลอม ดำารงอยรวมกนไดอยางยงยน ประสานกลมกลนกน

ความเปลยนแปลงทงหมดนตองเรมทใจ ใจทจะทำาการเปลยนแปลงนไดสำาเรจกคอจตใจทเขาถงความสงบ อสรภาพและความสขภายใน หากเราหวงจะสถาปนาสนตภาพในโลกนใหสำาเรจ เราจะตองฝกฝนพฒนาตนเองใหสามารถประสบสนตสขภายในและความสขทเปนอสระ ดวยความหลดพนจากความใฝทะยานหาสงเสพบำาเรอสข ความใฝแสวงอำานาจและบรรดาทฎฐทกอใหเกดความแกงแยงและแบงแยกทงหลาย ภาวะนจะสำาเรจไดกตองมการฝกฝนพฒนาบคคล ซงกคอภารกจของการศกษา

การศกษาเพอสนตภาพ การศกษาเพอสนตภาพนนมลกษณะตรงกบการพฒนา 4 ขน

ทางพทธธรรม คอ1. พฒนากาย ทางการศกษา คอ การพฒนารางกายใหแขงแรงม

สขภาพด ปราศจากโรคภยไขเจบ ซงพระพทธศาสนาสอนใหพฒนาทงภายในและภายนอก คอ พฒนาความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายภาพ คอ ปฏบตในทางถกตองดงาม เรยกวา กายภาวนา

2. พฒนาศล คอการพฒนาการอยรวมกนในสงคมดวยดไมสรางความเดอดรอนใหแกผอน มความสำารวมกายและวาจา ประกอบอาชพทสจรต เทากบเปนการพฒนาสงคม เรยกวา ศลภาวนา

3. พฒนาจต เปนการฝกอบรมจตใหสมบรณดวยคณสมบต 3 ดาน ไดแก จตมคณภาพ คอ การเสรมสรางคณธรรมตาง ๆ ให

ความจรงของชวต 297

เกดในจต จตมสมรรถภาพ คอ จตมความสามารถในการคดหาเหตผล รจกความถกตองดงาม จตมสขภาพ คอจตมความมนคงตงมนไมหวนไหวไปกบโลกธรรมตาง ๆ

4. พฒนาปญญา การพฒนาปญญากเพอใหใชปญญาในดานตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ ไดแก

ขนท 1 คอปญญาทเปนความรความเขาใจในศลปวทยาการขนท 2 ลกลงไปอก คอการรบรเรยนรอยางถกตอง ตามความ

เปนจรงไมบดเบอนหรอเอนเอยงดวยอคตขนท 3 เหนอจากการรบรไป คอการคดการวนจฉย ซงหมายถง

การคดวนจฉยดวยการใชปญญาโดยบรสทธใจขนท 4 คอปญญาทรจกเขาใจโลกและชวตตามความเปนจรง รทาง

เสอมทางเจรญและเหตปจจยทเกยวของ รวธแกไขปญหาและสรางสรรคความสำาเรจททำาใหพฒนาตน พฒนาชวตและสงคม ใหเจรญดงาม ยง ๆ ขนไป

ขนท 5 ไดแก ปญญาทรเทาทนธรรมดาของสงขาร คอ โลกและชวตเขาถงความจรงแทถงขนทำาใหจตเปนอสระ หลดพนจากความทกขโดยสมบรณ

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) แสดงความคดเหนสนบสนนการสรางสนตภาพในสงคม ในระดบชาต หรอ ระดบนานาชาต ทานไดกลาวถงความหมายของสนตภาพวาเปนเชนเดยวกบความสข กลาวคอ บคค“ลไมมความสข ยอมไมสามารถหาสนตได เลย และจะไมมสนต ถ าปราศจากความสข ทานไดแบงความสขเปน ” 2 ลกษณะ คอ ความสขทขนอยกบวตถ และความสขทไมขนกบวตถทานไดจำาแนกอสรภาพเปน 4 ลกษณะ คอ อสรภาพทางกาย หมายถง อสระจากความขาดแคลนพนฐานของชวต อสรภาพทางสงคม หมายถง อสระจากความกดดนทางจตใจและอารมณ เชน ความโลภ ความเศรา ความโกรธ ฯลฯ และอสรภาพทางปญญา หมายถง ความเปนอสระทเกดจากความเขาใจในสจธรรมแหงธรรมชาต ซงอำานาจแหงเหตผลไดรบการปลดปลอยจากความเหนแกตวและอคต

ความจรงของชวต 298

เพอทจะบรรลอสรภาพทง 4 ประการทกลาวมา การพฒนา 4 ลกษณะทจำาเปนคอ

ประการแรก การพฒนากาย ไมเพยงแตความแขงแรงทางรางกายและการมสขภาพดเทานน แตรวมถงการมกายภาพทสมพนธกบสงแวดลอมอยางเหมาะสม การไดรบปจจย 4 (อาหาร ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค) และการใชปจจย 4 อยางเหมาะสมในแบบทควรจะเปน เพอเกดคณคาแกรางกาย โดยไมเกดผลกระทบถงตวเอง และผอน ตวอยางเชน คณคาทแทจรงของอาหาร คอ การหลอเลยงสำาหรบรางกายแตคณคาทผด ไดแก การตดกบรสชาตทอรอยสรางความเสยหายใหคนหรอสงแวดลอมได ทงนรวมถงการใชเทคโนโลยในทางทไมเกดความเสยหาย

ประการทสอง คอการพฒนาทางสงคมหรอการพฒนาศลธรรม การพฒนาแหงความตระหนกในสทธของผอนและสงคม อาจแปลความหมายในทางลบไดวา หมายถง การละเวนจากพฤตกรรมทจะเปนการทำารายบคคลอน หรอชมชน ขณะทในทางบวกหมายถงความตงใจจรงหรอการกระตนใหมสวนรวมในการใหความชวยเหลอสงคมและชวตทถกครรลองคลองธรรม

ประการทสาม คอ การพฒนาจตใจ ซงประกอบดวยคณภาพ สมรรถภาพและสขภาพของจต การพฒนาจตใจ หมายถง การสรางความด เชน เจตนารมณทด ความเอออาทร ความซอสตยสจรต ความเคารพและความถอมตน การพฒนาหรอสมรรถภาพทางจต หมายถง การพฒนาความสำานก การแยกแยะการพเคราะหวนจฉย และความหนกแนน การพฒนาสขภาพจต หมายถง สนต และความใสสะอาดแหงจตใจ ซงสามารถทจะเอาชนะความซมเศราและความทกข

ประการทส คอ การพฒนาทางปญญา ซงมอยหลายระดบดวยกน อาจจะหมายถงความรทางวชาการ (หมายถง ความเขาใจในวชา/ศาสตรตางๆ อยางแทจรงมากกวาแคการสอบผาน) ในขนตอมากคอ การพฒนาทางปญญาทความรตาง ๆ นนเกดขน โดยปราศจากอคตใด ๆ สามารถเชอมโยงกบแขนงวชาการตาง ๆ ความรทปราศจาก

ความจรงของชวต 299

อคต ตองการสภาพทางจตใจทมความสำานกและพรอมทจะเรยนร ในขนตอนกคอความรซงบรสทธ และไมมอคตตอขอมลความรทไดรบและระดบสงสดแหงความรกคอ ความเขาใจแหงธรรมชาตของโลกทเปนจรง เขาใจเหตและผลทเกดจากเงอนไขเหลานนอยางเหมาะสม

การพฒนาใน 4 ระดบดงกลาว ตองอาศยการศกษา ซงพระธรรมปฏก(ป.อ. ปยตโต) ไดกลาวเอาไวตอนหนงวา ความเขาใจในทางถกตองเกยวกบธรรมชาตแหงสนตภาพ คอการวเคราะหเหต และสาเหตทกอใหเกดความไมสงบ ทานไดใหแนวคดดงกลาวในรปแบบการบรรยายและการเทศนาในองคกรตางๆ ในประเทศ เชน มหาวทยาลยและสถาบนของรฐ ตลอดจนตางประเทศ ในรปของหนงสอ ลกษณะพเศษของทานกคอ การประยกตพระธรรมคำาสงสอนของพระพทธเจามาใชในการแกปญหา ในปจจบน และการนำาเสนอธรรมะในลกษณะใหม ๆ เชน ทางเศรษฐศาสตร เทคโนโลย วทยาศาสตร การเมอง และยงสามารถนำาหลกทางวทยาศาสตรไปใชกบเนอหาทไมเปนวทยาศาสตร เชน จรยธรรมและศาสนา

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต)ไดใหแนวคดเกยวกบการจดการศกษาเพอสนตภาพในหนงสอ ทางสายอสรภาพทางการศกษาไทย วา การ“ ” “ศกษาไทยควรใหความสำาคญกบจรยธรรม และ จรยศกษา โดยใหความเหนวาจรยธรรมเปนสงทจำาเปนสำาหรบชวตและสงคมเชนกน เพราะชวยใหมนษยดำารงชวตอยอยางสนตสข จรยศกษาเปนหวใจของการศกษาเพอสนตภาพ และทานไดเสนอแนวคดเกยวของกบ” จรยศกษาไวพอประมวลไดดงน

1. การเรยนจรยศกษา ควรยดถอทางสายกลาง ตองใหผศกษาเรยนรศาสนาทตนนบถอ และใหรสงทควรร ใหทำาในสงทควรทำาดวยความเตมใจ และใหเกดประโยชนแกผเรยน

2. การสอนจรยธรรมตองฝกใหรจกคด จำา จงจะเกดประโยชน เขาใจความหมายรเขาใจเรองทจำา และสามารถโยงความจำาเขากบความคดเพอการใชงาน

ความจรงของชวต 300

3. การสอนจรยธรรมตามหลกศาสนา ควรถกตองตามหลก ทวา ปรโตโฆสะ คอ ปจจยทางสงคม คอสวนทเปนองคประกอบภายนอกอาจเรยกวา วธแหงศรทธา และโยนโสมนสการ เปนปจจยภายในตวบคคล เปนองคประกอบภายใน อาจเรยกวา วธแหงปญญา ทง 2 องคประกอบนเปนปจจยใหเกดสมมาทฏฐ

สำาหรบความหมาย เนอหาสาระโดยละเอยด พรอมทงตวอยางของ ปรโตโฆสะ และ โยนโสมนสการ นนมปรากฏในหนงสอ “ ” “ ”พทธธรรม ของพระธรรมปฏก “ ” (ป.อ.ปยตโต) (2539 : 15-69)

ในทนจะขอนำาเสนอโดยสรปดงนปรโตโฆสะ และโยนโสมนสการ เปนปจจย 2 ประการ ทสงเสรม

ใหเกด สมมาทฏฐ ซงเปนองคประกอบทสำาคญของมรรคในฐานะทเปนจดเรมตนของการปฏบตธรรม ปรโตโฆสะ เปนปจจยทางสงคม เปนองคประกอบฝายภายนอก อาจเรยกงายๆ วาวธการแหงศรทธา สวนโยนโสมนสการเปนปจจยภายในตวบคคล (เปนองคประกอบฝายภายใน อาจเรยกวา วธการแหงปญญา (พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต) 2538 : 621)

ในสวนทเกยวกบกลยาณมตร อาจตความหมายไว 2 นย นยแรกกลยาณมตรในกระบวนการพฒนาปญญาเปนระดบความเจรญปญญาในขนศรทธา สวนกลยาณมตร ในระบบการศกษาอบรม มความหมายครอบคลมทงตวบคคลผอบรมสงสอน เชน พอแม คร อาจารยเปนตน ทงคณสมบตของผสอน ทงหลกการวธการ อปกรณ อบายตางๆ ในการสอน และการจดดำาเนนการตางๆ ทกอยางผมหนาทใหการศกษาพงจดทำาเพอใหการศกษาอบรมไดผลด ตลอดจนหนงสอสอมวลชน บคคลตวอยาง เชน มหาบรษ หรอผประสบความสำาเรจโดยธรรมและสงแวดลอมทางสงคมทงหลายทดงาม เปนประโยชนเทาทจะเปนองคประกอบภายนอกในกระบวนการพฒนาปญญานนได ” (พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต) 2538 : 623)

ความจรงของชวต 301

โยนโสมนสการ หมายถง การทำาในใจทแยบคาย การใชความคดอยางถกวธ คดเปน มเหตผล ไมเอาความรสกดวยตณหาอปาทานเขาจบ วธการโยนโสมนสการพอประมวลเปนแบบใหญๆ ได ดงน

1. วธคดแบบสบสาวเหตปจจย ซงมแนวปฏบต 2 วธ คอ(1) คดแบบปจจยสมพนธ(2) คดแบบสอบสวน

2. วธคดแบบแยกแยะสวนประกอบหรอกระจายเนอหา3. วธคดแบบสามญลกษณ หรอวธคดแบบรเทาทนธรรมดา4. วธคดแบบอรยสจ หรอคดแบบแกปญหา5. วธคดแบบอรรถธรรมสมพนธ หรอ คดตามหลกการ และความมงหมาย6. วธคดแบบคณโทษและทางออก7. วธคดแบบคณคาแท-คณคาเทยม8. วธคดแบบอบายปลกเราคณธรรม9. วธคดแบบเปนอยในขณะปจจบน และ10.วธคดแบบวภชชวาท ซงเปนการมองและพดแจกแจงความจรงโดยแยกแยะออกใหเหน

แตละแงแตละดานใหครบทกแงทกดาน อาจจำาแนกแนววธคดของวภชชวาท เปน

(1) จำาแนกโดยแงดานของความจรง(2) จำาแนกโดยสวนประกอบ(3) จำาแนกโดยลำาดบขณะ(4) จำาแนกโดยความสมพนธแหงเหตปจจย(5) จำาแนกโดยเงอนไข(6)วภชชวาทในฐานะวธตอบปญหาอยางหนง (พระธรรมปฏก

(ป.อ.ปยตโต) 2538 : 621 และ 676 – 714)

วธการโยนโสมนสการนนในเชงวชาการอาจพจารณาไดเปน 2 ประเภท คอ

ความจรงของชวต 302

1. โยนโสมนสการแบบปลกปญญา มงใหเกดความรแจงตามสภาวะ เนนทการขจดอวชชา เปนฝายวปสสนา มลกษณะเปนการสองสวางทำาลายความมอ หรอชำาระลาง สงสกปรกใหผลไมจำากดกาล หรอเดดขาดนำาไปสโลกตรสมมาทฎฐ

2. โยนโสมนสการแบบสรางเสรมคณภาพจต มงปลกเรากศลกรรมอนๆ เนนทการสลดหรอขมตณหา เปนฝายสมถะ มลกษณะเปนการเสรมสรางพลงหรอปรมาณฝายดขนมากดขม หรอบงคบฝายชวไว หรอเปนเครองตระเตรยมหนนเสรมความพรอมและสรางนสยนำาไปสโลกยสมมาทฎฐ ” (พระธรรมปฏก(ป.อ. ปยตโต) 2538 : 727)

อนง ยงมแนวคดเกยวกบการจดการศกษาของพระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต) ทควรนำามาเสนอในทน คอ หลกธรรมชดรงอรณ“ของการศกษา 7 ประการ ซงทานไดแสดงทศนะวา เปนหลกธรรมท”นำาหนามรรค เมอปรากฏขนมาแลว มรรคซงเปนการดำาเนนชวตทดงามกจะเกดขนเอง

รงอรณของการศกษาหรอแสงเงนแสงทองของชวตทรงเรองและดงามม 7 ประการ คอ

1.รจกเลอกหาแหลงความรและแบบอยางทด เดกทจะเตบโตและรงเรองขนมาไดตองอาศยปจจยแวดลอมทางสงคม และตองสมพนธกบสงคมไดอยางเหมาะสม จงจะสามารถเปนผกระทำาไมใชเพยงผรบ หรอเปนผถกกระทำาเทานน พอแม ครอาจารย สอมวลชน และผใหญทวไป จงควรมหนาทกลยาณมตร และควรมการดำาเนนการจนถงขนชแนะใหเดกรจกเลอก รจกหากลยาณมตรดวยตนเอง

2. รจกจดระเบยบชวต การอยรวมกบผอนในสงคม หรอความมวนย เชน การปฏบตตามกฎเกณฑ กตกาตางๆ ของสงคม ทงนเพอไมใหเกดความสบสนวนวาย และชวยใหคนในสงคมอยรวมกนไดอยางสงบราบรน ไมเบยดเบยน ขมเหงแกงแยงกน

ความจรงของชวต 303

3. มแรงจงใจทถกตอง คอใฝร และใฝสรางสรรค แรงจงใจทถกตองททำาใหมนษยพฒนาตนเองได คอแรงจงใจทเรยกวา ฉนทะ ไดแก ความใฝร ใฝสรางสรรค หรอใฝทำา ไมใชตองการเสพ

ผทมแรงจงใจใฝสรางสรรคจะใหความสำาคญในผลงาน และใช ปญญาในการพจารณา สวนผทมแรงจงใจใฝเสพจะใหความสำาคญในอตตาจะทำางานเพราะเปนเงอนไขทจะไดเสพบางคร งอาจเลอกทจะไมทำางาน หรอทำาการทจรตถามโอกาสทจะไดมาซงสงทตองการเสพ

4. พฒนาศกยภาพของตนใหเตมท มนษยเปนสตวทพฒนาได เมอไดรบการพฒนาใหเตมศกยภาพ กสามารถนำามาใชใหเกดประโยชนได

5. มทศนคตและคานยมทด หลกธรรมขอนมความสำาคญ เพราะเปนเครองชทศทางของชวตและสงคม ทศนคตและคานยมทถกตองตามหลกพทธศาสนาเร มดวยการมองสงทงหลายตามเหตปจจย ซงเปนทาทของจตใจทจะนำามาซงปญญาและการกระทำาตามเหตผล

6. มความกระตอรอรนขวนขวายไมประมาท โลกทเราอาศยเตมไปดวยการเปลยนแปลงเปนอนจจง ควรศกษาคนควาหาเหตปจจยของการเปลยนแปลงเพอใหสามารถสรางสรรคเหตปจจยททำาใหเกดการเปลยนแปลงไปในทางทดและปองกนจำากดเหตปจจยททำาใหเกดการเปลยนแปลงไปในทางทไมด

7.รจกคดพจารณาใหเกดปญญาทจะรเขาใจสงทงหลายตามความเปนจรง รจกโลก รจกชวต รจกปญหา เหตของปญหา เพอใหสามารถปฏบตตอสงนนไดถกตอง เปนการแกไขปญหา แกทกข ซงเกดขนไดดวยสตปญญาทรและเขาใจ ปญญาจะเกดขนไดเมอรจกคด รจกพจารณาในทางการศกษาเรยกวา การคดเปน ในทางพระเรยก“ ”วา โยนโสมนสการ ซงเปนปจจยตวสำาคญทสด ในการพฒนาชวต“ ” ทำาใหคนมอสรภาพ พงตนเองได (พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) 2532 : 34-49)

ความจรงของชวต 304

สรป มนษยทกคนสามารถทจะสรางใหชวตของตนเองและสงคมมสนตสขและสนตภาพไดดวยการใชทฤษฎองครวมคอการสานความสมพนธรวมกน เหนคณคาของกนและกน ใชหลกการปฏบตแบบโยนโสมนสการในการดำาเนนชวต ใชหลกเศรษฐกจพอเพยงและหลกเศรษฐกจชมชนสำาหรบชมชนตางๆ

ความจรงของชวต 305

บรรณานกรม

กรมการฝกหดคร กระทรวงศกษาธการ. พระธรรมปฏกกบรางวลการศกษาเพอสนตภาพ.

กรงเทพฯ : มลนธภมปญญา, 2541.กองพฒนาการศกษานอกโรงเรยน. จะอยอยางไรในยค ไอ เอม เอฟ. กรงเทพฯ : ครสภาลาด พราว, 2541.กญชร คาขาย และเอมอร กฤษณะรงสรรค. การศกษาเพอสนตภาพ

จากฐานความคดของทานพทธทาสภกข. กรงเทพฯ : สารประชาสมพนธ สำานกงานสภาสถาบนราชภฏ กระทรวงศกษาธการ. ปท 6 ฉบบท 8 สงหาคม 2539.

จตรกร ตงเกษมสข. สารตถพจนาทางการศกษา พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) การศกษาเพ อสนต ภาพ . กร งเทพฯ : สำานกงานวฒนธรรมแหงชาต, 2539.

ณฏฐพงษ เจรญพทย. ความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร : ทศนะแบบองครวม เลม 1.

พมพคร งท 2. กรงเทพฯ : บรษทสยามโอเวอรซสโปร จำากด, 2541.

ประเวศ วะส. การดำารงชวตทมคณคาในสงคมสมยใหม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : สำานกพมพ หมอชาวบาน, 2538.พจนา จนทรสนต. วธแหงเตา. กรงเทพฯ : สำานกพมพเคลดไทย, 2521.พระเทพเวท (ประย ทธ ปย ตโต). เศรษฐศาสตรแนวพทธ . กรงเทพฯ : คณะกรรมการ เอกลกษณ

ของชาต, 2537.พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต). การศกษาเพอสนตภาพ. สารประชาสมพนธ สำานกงาน

สภาสถาบนราชภฏ กระทรวงศกษาธการ. ปท 9 ฉบบพเศษ, 2542.

ความจรงของชวต 306

---------. พทธธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2539.----------. ธรรมน ญชว ต พทธจรยธรรมเพ อช ว ตท ด งาม . กรงเทพฯ : มลนธพทธธรรม, 2541.----------.สนตภาพเกดจากอสรภาพและความสข. กรงเทพฯ : สหธรรมก, 2537.พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) พทธธรรม. กรงเทพ : จดพมพโดยคณะระดมธรรม, 2525.--------. รวมปาฐกถาธรรมชด พระพทธศาสนาในยคโลกาภวตน. กรงเทพฯ :

สำานกพมพสยาม. บรษทเคลดไทยจำากด, 2541.พทธทาสภกข. ไกวลยธรรม (หนงสอชดธรรมโฆษณ). กรงเทพฯ : กรงเทพการพมพ, 2523.--------. ปฎจจสมปบาทจากพระโอษฐ. กองตำาราคณะธรรมทาน

แปลและรอยกรอง. สราษฏรธาน : คณะธรรมทาน ไชยาจดพมพ, 2521.

มนต ทองชช. ศาสนาสากล. กรงเทพฯ : สำานกพมพอกษรบณฑต, 2520.วเชยร ชาบตรบณฑรก โสภา ตสองเมอง และเมนรตน นวบศย.

ความจรงของชวต.กรงเทพฯ : บรษทเธรดเวฟ เอดดเคชน จำากด,2542.

สเมธ ตนตเวชกล. “แนวคดเศรษฐกจพอเพยง” วารสารสงเสรมการลงทน (พฤศจกายน2541). 1423.สำานกนายกรฐมนตร. ทฤษฎการเรยนรเพอพฒนากระบวนการคด.

กรงเทพฯ: สำานกงานคณะกรรมการ การศกษาแหงชาต, 2541.อานนท ปนยารชน. มมมองนายอานนท. พมพครงท2. กรงเทพฯ :

สำานกพมพมตชน, 2545.Bergamini, David. Time-Life International : The

Universe Nederland : Time Inc ; 1974.

ความจรงของชวต 307

Kalat, James W. Introduction to Psychology. Second Edition. Belmont : Wadsworth Publishing. 1990.Seidensticker, Edward. Life word Library : Japan

Canada : Time Inc; 1968.Weiten, Ayne W. Lloyd, Margaret A. Lashley, Robin L.

Psychology Applied to Medern Life, Third Edition,/ Boston:/ Cole publishing Company, 1991.

ความจรงของชวต 308

แบบฝกหด

ใหเลอกคำาตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว1. ความเจรญทางวตถในโลกยคโลกาภวฒน ทำาใหมนษยเกดผลดและ

ผลเสยหลายประการ ยกเวนขอใดก. มความสะดวกสบายขนข.ภาวะเศรษฐกจฝดเคองค. เกดความรกความสามคคเพมขนง.ทำาลายทรพยากรธรรมชาตจ.เหนแกตวเอารดเอาเปรยบกน

2. ขอใดมความหมายตรงกบทศนะแบบองครวมชดเจนทสดก. ผโดยสารรถไฟขบวนหนงเดนทางไปในทศทางเดยวกน แตลงปลายทางแตกตางกนข.ในขบวนรถไฟมทงพนกงานขบรถ พนกงานตรวจตว ตำารวจรถไฟ ผโดยสาร แมคาพอคาขายของค. ขบวนรถไฟประกอบดวยรถไฟหลายต โบกอกจำานวนมาก ลอรถ ประตรถ หนาตางรถ พดลมบนเพดานง.ผโดยสารบางคนนงหลบ บางคนนงคยกน บางคนยน บางคนเดนไปมาจ.ขบวนรถไฟหยดทสถานแหงหนง มผโดยสารจำานวนหนงลงจากรถและอกจำานวนหนงขนไปแทนท

3. ทศนะแบบองครวมชวยใหเกดสนตสขและสนตภาพในสงคมอยางไรก. การพงพาอาศยและเหนใจกนข.มโอกาสแสดงความคดเหนรวมกนค. มผยอมเสยสละผลประโยชนสวนตนง.เหนคณคาของสภาพแวดลอมรอบตวจ.ประหยดการใชทรพยากรธรรมชาต

ความจรงของชวต 309

4. หลกธรรมใดในพทธศาสนาทชวยเสรมสรางความสมพนธระหวางมนษย สงคม และธรรมชาตก. ความยตธรรมข. ความเออเฟ อเผอแผค. ความไววางใจง. ความรกความเมตตาจ. ความรบผดชอบ

ความจรงของชวต 310

5. ขอใดเปนความหมายของสนตภาพในดานศาสนาก. ความสมดลของทกสงทประกอบกนขนเปนจกรวาลข.การไมรกลำาขมเหง เบยดเบยนเอาเปรยบกนค. การมเสรไมรกลำากน และไมมสงครามง.ภาวะของความสงบจ.ถกทกขอ

6. ขอใดเปนความหมายของโยนโสมนสการก. การคดข.การตดสนใจค. การฟงขาวสารง.การทำาในใจทแยบคายจ.การอานแบบสรางสรรค

7. ขอใดเปนการคดแบบวภชชวาทก. จำาแนกโดยแงดานของความจรงข.จำาแนกโดยสวนประกอบค. จำาแนกโดยลำาดบขณะง.จำาแนกโดยเงอนไขจ.ถกทกขอ

8. โครงการทฤษฎใหมเพอเศรษฐกจพอเพยงมหลกในการจดสรรการใชทดนในสดสวน อยางไรก. 30 : 30 : 20 : 20ข.30 : 30 : 30 : 20ค. 30 : 20 : 20 : 30ง.30 : 30 : 30 : 10จ.10 : 30 : 30 : 30

9. คำากลาวใดไมถกตองในเรองเศรษฐกจพอเพยงก. เปนพระราชดำารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวข.การผลตเพยงพอกบความตองการของครอบครวค. เกดการปรบตวใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม

ความจรงของชวต 311

ง.ไมจำาเปนตองสรางความเจรญกาวหนาใหชวตจ.ละทงความฟมเฟอยและฟงเฟอ

10. ขอใดมความหมายเหมาะสมกบคำาวาพอเพยงก. เนนเฉพาะความตองการพนฐาน คอปจจย 4 เทานนข.เนนเฉพาะความตองการทางดานจตใจ เทานนค. มชวตแบบสนโดษ ไมตองสนใจกบผอนรอบขางง.รจกพอทงดานรางกายและจตใจจ.ปลอยชวตไปตามยถากรรม

11. การพฒนาในขอใด ไมใช การพฒนาทชวยใหเกดอสรภาพก. การพฒนาวตถข. การพฒนากายค. การพฒนาจตง.การพฒนาสงคมจ.การพฒนาชมชน

12. มนษยทมสนตสขและสนตภาพควรมความสมพนธกบวตถในแงใดก. ความตองการมวตถมาเสพมากขนข.ความตองการมวตถมาเสพลดนอยลงค. ไมตองการเสพวตถใดๆ ทงสนง.มองเหนวาวตถเปนอนตรายตอชวตจ.เหนวาวตถสรางความสขใหแกชวต

ความจรงของชวต 312