ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเก ดโรคหลอดเลอดสมอง

ของผป วยโรคความดนโลห ตสง ในโรงพยาบาลแม ทะ

อ าเภอแม ทะ จ งหวดล าปาง

โดย

นายนพดล ค าภ โล

การคนควาอ สระนเป นส วนหนงของการศกษ าตามหลกส ตร สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

วชาเอกการจ ดการการสร างเสร มส ขภาพ มหาวทยาล ยธรรมศาสตร

ปการศกษ า 2559 ลขส ทธ ของมหาวทยาล ยธรรมศาสตร

ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเก ดโรคหลอดเลอดสมอง ของผป วยโรคความดนโลห ตสง ในโรงพยาบาลแม ทะ

อ าเภอแม ทะ จ งหวดล าปาง

โดย

นายนพดล ค าภ โล

การค นควาอสระนเป นสวนหนงของการศ กษาตามหลกสตร สาธารณสขศาสตรมหาบ ณฑต

วชาเอกการจ ดการการสรางเสรมสขภาพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ป การศ กษา 2559 ลขสทธ ของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

KNOWLEDGE, ATTITUDE AND RISK BEHAVIORS OF STROKE AMONG PEOPLE WITH HYPERTENSION IN MAETA HOSPITAL, MAETA DISTRICT,

LAMPANG PROVINCE

BY

MR. NOPPADOL KOMPILO

AN INDEPENDENT STUDY SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF PUBLIC HEALTH

MAJOR IN HEALTH PROMOTION MANAGEMENT THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2016 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSIT

2

หวขอการคนควาอสระ ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง ใน โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

ชอผเขยน นายนพดล ค าภโล ชอปรญญา สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย การจดการการสรางเสรมสขภาพ

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ ผชวยศาสตราจารย ดร. ลภสรดา หนมค า ปการศกษา 2559

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) มวตถประสงคเพอศกษา

ปจจยสวนบคคล ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผปวย โรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง กลมตวอยางเปนผปวยควา มดน

โลหตสงทมารบบรการ ณ คลนกโรคความดนโลหตสงแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ในป 2559 ทไมเคยมประวตการปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน จ านวน 309 คน ระหวางเดอนกนยายน – ตลาคม 2559 ดวยวธการเลอกตวอยางแบบสมจากรายชอผท มา

รบบรการแผนกผปวยนอก คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง โดยใชแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามความร เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

แบบสอบถามทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง และแบบสอบถา มพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางจ านวน 309 คน สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 55.7

มอายระหวาง 31 - 96 ป อายเฉลย 60.61 11.52 ป สวนใหญมสถานภาพสมรสค รอยละ 78.0 จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 69.6 ประกอบอาชพท านา/ท าไร/ท าสวน รอยละ 33.7 มระยะเวลาในการปวยดวยโรคความดนโลหตสงระหวาง 1-16 ป เฉลย 6.64 + 4.69 ป กลมตวอยาง

สวนใหญมความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองระดบพอใช รอยละ 54.4 มทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง รอยละ 57.0 และม

3

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบต า รอยละ 93.2 โดยไมพบวาพฤตกรรม

เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในระดบสง มระดบปานกลางรอยละ 6.8 อยางไรกตามยงพบวา กลมตวอยางยงมพฤตกรรมการออกก าลงกายไมเหมาะสม รอยละ 61.2 ดงนนบคลากร/เจาหนาทท

เกยวของควรมการสงเสรมการออกก าลงกายและใหความรเรองประเภท ความถและเวลาของการออกก าลงกายทถกตองเหมาะสมในกลมผปวยโรคความดนโลหตสง ผลการศกษานจะเปนประโยชนส าหรบหนวยบรการสาธารณสขอ าเภอแมทะ ทจะใชในการวางแผนรปแบบและวธการจดกจกรรม

เพอปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงของผปวยโรคความดนโลหตสงท มภาวะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองไดอยางเหมาะสม

ค าส าค ญ : โรคหลอดเลอดสมอง, โรคความดนโลหตสง, ความร, ทศนคต, พฤตกรรมเสยง

4

Independent Study Title KNOWLEDGE, ATTITUDE AND RISK BEHAVIORS OF

STOKE AMONG PEOPLE WITH HYPERTENSION IN MAETA HOSPITAL MAETA DISTRICE, LAMPANG

PROVINCE.

Author Mr. Noppadol Kompilo

Degree Master of Public Health

Department/Faculty/ University Health Promotion Management Faculty of Public Health

Thammasat University

Independent Study Advisor Assistant Professor Dr. Lapatrada Numkham

Academic Year 2016

ABSTRACT

Survey research aimed to study personal factors, knowledge, attitude and

Risk behaviors of stroke among people with hypertension in Maeta Hospital Maetha district, Lampang province. The participants were 309 people with hypertension and no

history of stroke who followed up at hypertension clinic at Maetha hospital. Data were collected during September – October 2016. How to select a random sample of the list of those receiving outpatient services. Clinical disease Maeta Hospital Lampang

Province by using questionnaires on personal information, knowledge toward behavioral risk of stroke, attitude toward behavioral risk of stroke and behaviors risk of

stroke questionnaire. Data were analyzed using descriptive statistics.

The result showed that a majority participants were female 55.7% with

aged between 31-96 year old, mean aged was 60.61 11.52 years. Most of them were

married 78.0% with graduated on elementary level 69.6%. Moreover, the most participant‘s occupation was agriculture 33.7%. A duration of hypertensive disease was between 1-16 years, with mean duration of disease 6.64 + 4.69 years. Most of

5

participants had middle level of knowledge toward behavioral risk of stroke 54.4%,

and had a high level of attitude toward behavioral risk of stroke 57.0%. Moreover, they had a low behaviors risk of stroke 93.2%, without the risk of stroke is high. However,

the results revealed that an exercise behavior was inappropriate 61.2%. Therefore, the relevant professional should be promote an exercise and provide the knowledge of exercise including type, frequency and time for exercising among people with

hypertension. The results of this study will be useful for the Maeta district health care in order to determine an appropriate of the strategies to promote behavior risk among

people with hypertension who had risk for stroke.

Keyword: Stroke, Hypertension, Knowledge, Attitude, Behaviors risk of stroke.

6

กตตกรรมประกาศ

การศกษาคนควาอสระฉบบน ส าเรจลงไดดวยความกรณา และความชวยเหลออยางดยง จาก ผชวยศาสตราจารย ดร.ลภสรดา หนมค า อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ ทไดใหค าแนะน าปรกษา ชแนะแนวทางในการด าเนนการศกษา ตลอดจนตรวจแกไขขอบกพรองตางๆดวยความเอาใจ

ใสเปนอยางด จนการศกษาคนควาอสระส าเรจสมบรณได ผศกษาขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน

ขอกราบขอบพระคณคณบด คณาจารย ทกทานทไดประสทธประสาทวชาความรในระหวางการศกษา พรอมคอยใหก าลงใจและความชวยเหลอในทกๆดานแกผศกษาอยางดยง ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.เกษร ส าเภาทอง ประธานกรรมการสอบการ

คนควาอสระทไดเสยสละเวลา และกรณาใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนในการปรบปรงแกไข การคนควาอสระฉบบนใหถกตองและสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทใหความอนเคราะหในการตรวจสอบเครองมอ พรอมทงใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนในการสรางเครองมอซงใชในการศกษา ขอขอบคณเจาของต ารา เอกสารทางวชาการทกทาน ทผศกษาไดใชประกอบการคนควา

อสระในครงน ขอบคณเจาหนาทในคณะสาธารณสขศาสตร ขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลแม

ทะ และเจาหนาทโรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง ทไดใหความอนเคราะห อ านวยความสะดวกในการเกบขอมลแบบสอบถาม ตลอดจนผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการทคลนกโรคควา มดนโลหตสงแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ทกทานทมสวนชวยให

การศกษาครงนส าเรจลลวงไปไดดวยด ขอขอบพระคณ พ.ต.ท.นรวตน ค าภโล ทไดใหขอเสนอแนะพรอมทงสนบสนนทน ในการ

ด าเนนการวจยในครงน ทายสดน ขอกราบขอบพระคณบดา มารดา และขอขอบคณสมาชกทกคนในครอบครว รวมถงพๆ ในกลมงานพฒนาคณภาพและรปแบบบรการ ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง ทใหการ

สนบสนนและเปนก าลงใจทส าคญใหกบผศกษาเสมอมา คณคาและประโยชน อนพงม จากการศกษาคนควาครงน ผศกษาขออทศแดผมพระคณ

ทกๆทาน นายนพดล ค าภโล

7

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1) บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (5)

สารบญตาราง (11)

สารบญภาพ (13)

บทท 1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของการศกษา 1

1.2 ค าถามการวจย 4 1.3 วตถประสงคการวจย 4

1.4 ขอบเขตการวจย 4 1.5 ตวแปรทศกษา 5 1.5.1 ปจจยสวนบคคล 5

1.5.2 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 5 1.6 นยามศพทในการศกษา 5

1.6.1 พฤตกรรมสขภาพเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 5 1.6.1.1 พฤตกรรมเสยงดานการบรโภคอาหาร 5 1.6.1.2 พฤตกรรมเสยงดานการสบบหร 6

1.6.1.3 พฤตกรรมเสยงดานการออกก าลงกาย 6 1.6.1.4 พฤตกรรมเสยงดานการจดการความเครยด 6

1.6.1.5 พฤตกรรมเสยงดานการดมเครองดมแอลกอฮอล 6 1.6.1.6 พฤตกรรมเสยงดานการรบประทานยา 6 1.6.1.7 พฤตกรรมเสยงดานการมาตรวจตามนด 6

8

หนา

1.6.2 ปจจยสวนบคคล 6 1.6.2.1 เพศ 6

1.6.2.2 อาย 6 1.6.2.3 ระดบการศกษา 6 1.6.2.4 รายได 7

1.6.2.5 อาชพ 7 1.6.2.6 สถานภาพสมรส 7

1.6.2.7 ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค 7 1.6.2.8 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค 7 1.6.3 ผปวยโรคความดนโลหตสง 8

1.7 กรอบแนวคดการวจย 8 บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 9

2.1 โรคหลอดเลอดสมอง 9

2.1.1 ชนดของโรคหลอดเลอดสมอง 10 2.1.1.1 โรคหลอดเลอดสองตบหรออดตน 10 2.1.1.2 โรคหลอดเลอดสมองแตก 12

(1) กลมหลอดเลอดแตกในเนอสมอง 12 (2) กลมหลอดเลอดแตกทมเลอดออกใตชนเยอหมสมอง 12

2.2 โรคความดนโลหตสง 16 2.2.1 โรคแทรกซอนทเกดจากสภาวะความดนโลหตสง 21 2.2.2 ชนดของโรคความดนโลหตสง 22

2.2.2.1 ความดนโลหตสงแบบปฐมภม 22 2.22.2 ความดนโลหตสงแบบทตยภม 23

2.2.3 หลกการรกษาและการควบคมโรคความดนโลหตสง 24 2.2.3.1 การประเมนปจจยเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง 24 2.2.3.2 การประเมนระดบความรนแรงของโรคความดนโลหตสง 27

2.2.3.3 การรกษาและควบคมความดนโลหตสง 28

9

หนา

2.3 ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพ ทเสยงตอการเกด 31 โรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง

2.3.1 ปจจยสวนบคคล 31 2.3.2 ปจจยเสยงดานโรค 32 2.3.3 ปจจยเสยงดานพฤตกรรม 34

2.4 แนวคดทฤษฎเกยวของกบงานวจย 36 2.4.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบความร ทศนคต และพฤตกรรม 36

2.5 งานวจยทเกยวของ 39 บทท 3 วธการวจย 43

3.1 ลกษณะของสถานททใชเกบขอมล 43 3.2 ประชากรและกลมตวอยาง 43

3.3 เครองมอทใชในการศกษา 45 3.4 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 49

3.5 การเกบรวบรวมขอมล 50 3.6 การพทกษสทธกลมตวอยาง 51 3.7 การวเคราะหขอมล 52

บทท 4 ผลการศกษาและอภปรายผล 53

4.1 ผลการศกษา 53 4.1.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง 53

4.1.2 ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด 56 เลอดสมองของกลมตวอยาง

4.1.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 59 ของกลมตวอยาง 4.1.4 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 61

10

หนา

4.2 อภปรายผล 67 4.2.1 ขอมลสวนบคคลชอง กลมตวอยาง 67

4.2.2 ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด 67 เลอดสมองของกลมตวอยาง 4.2.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 68

ของกลมตวอยาง 4.2.4 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 69

บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 73

5.1 สรปผลการศกษา 73 5.1.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง 73 5.1.2 ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด 74

เลอดสมองของกลมตวอยาง 5.1.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 74

ของกลมตวอยาง 5.1.4 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 74 5.2 ขอเสนอแนะ 75

5.2.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 75 5.2.2 ขอเสนอแนะส าหรบสถานบรการสาธารณสข 75

5.2.3 ขอเสนอแนะในการวจยในครงตอไป 76 รายการอางอง 77

ภาคผนวก 84

ก. รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอ 85

ข. หนงสอรบรองจรยธรรมการวจยในคน 86

11

หนา

ค. ค าชแจงขอมลส าหรบอาสาสมครวจย 88 (Participant Information Sheet)

ง. หนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจย 93 (Informed Consent Form)

จ. แบบสอบถามทใชในการศกษา 95

ประวตผศกษา 102

12

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 การใหคาคะแนนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 14 ในอก 10 ปขางหนา ของฟรามงแฮมฉบบปรบปรงใหม ป ค.ศ. 2006

(Framingham Heart Study, 2016) 2.2 รอยละของคาความเปนไปไดของการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 15 ในอก 10 ปขางหนาของฟรามงแฮม ฉบบปรบปรงใหม ป ค.ศ. 2016

2.3 การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดย ESH-ESC (2007) 18 2.4 การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดยESH-ESC BHS IVและ 19

สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย 2.5 การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดย JNC7 20 2.6 โรคแทรกซอนทเกดจากสภาวะความดนโลหตสง 21

2.7 การประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด 25 ใน 10 ป ขางหนา

2.8 ประสทธภาพของการปรบเปลยนพฤตกรรมในการรกษา 30 โรคความดนโลหตสง 3.1 เกณฑการใหคะแนนแบบสอบถามทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยง 47

ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง 3.2 เกณฑการใหคะแนนแบบสอบถามพฤตกรรมเสยงตอการเกด 48

โรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคล (n = 309) 54 4.2 จ านวนและรอยละระดบความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกด 57

โรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง (n = 309) 4.3 จ านวน และ รอยละ ของคะแนน ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยง 58 ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยาง(n = 309)

4.4 จ านวนและรอยละของระดบทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค 59 หลอดเลอดสมองของของกลมตวอยาง (n = 309)

4.5 จ านวนและรอยละของทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกด 60 โรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง (n = 309)

13

สารบญตาราง (ตอ)

ตารางท หนา

4.6 จ านวนและรอยละของระดบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอด 61 สมองของกลมตวอยาง (n = 309) 4.7 จ านวนและรอยละของระดบความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 62

รายดานของของกลมตวอยางจ าแนกตามพฤตกรรมเสยงตางๆ ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (n = 309)

4.8 จ านวนและรอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามการปฏบตพฤตกรรม 63 เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของของกลมตวอยาง (n = 309)

14

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 กรอบแนวคดการวจย 8

1

บทท 1 บทน า

1.1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา

โรคหลอดเลอดสมอง(Stroke) เปนปญหาทส า คญและเปนสาเหตการเสยชวตของประชากรทวโลก องคการอมพาตโลก (World Stroke Organization : WSO) รายงานสาเหตการตายจากโรคหลอดเลอดสมองเปนอนดบ 2 ของประชากรอายมากกวา 60 ปทวโลก ในชวง 4 – 5 ป

ทผานมาทวโลกมผปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขนไมนอยกวา 15 ลานคน (1) และในแตละปคนทวโลกเสยชวตดวยโรคนประมาณ 6 ลานคน (2) ในจ านวนนมผพการถาวร (อมพาต) มากถง 5 ลาน

คน (1) คาดการณวาในอนาคต ปรมาณผปวยทเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมอง จะมากขนถง 2 เทา เมอเทยบระหวาง ป ค.ศ. 1990 – 2020 (3) จากบทความ WSO applauds new scientific finding in stent thrombectomy for treating acute ischemic stroke with large vessel occlusion

วนท 16 กมภาพนธ 2558 ขององคการอมพาตโลกยงสรปสถานการณระดบโลก วา 1 คน ใน 6 คนของประชากรทงโลกมโอกาสทจะปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง (4) โรคนจงกอใหเกดความสญ เสย

ทางเศรษฐกจสงมาก ทงในประเทศทพฒนาแลวและประเทศก าลงพฒนา ในประเทศสหรฐอเมรกา พบวาโรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตหลกของความพการในระยะยาว โดยเปนสาเหตการตายอนดบ 3 และมความเสยหายทางเศรษฐกจถง 68,9000 ลานดอลาร (5)

ส าหรบสถานการณโรคหลอดเลอดสมองในประเทศไทยประชาชนไทยปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองมากกวา 2.4 แสนคน และมความเสยงทจะเปนโรคประมาณ 10 ลานคน โดยเฉพาะผทเปน

โรคความดนโลหตสงและเบาหวาน ผทรอดชวตจะมอาการอมพาตถงปละประมาณ 84,000 คน มคาใชจายในการรกษา 100,000–1,000,000 บาทตอคนตอป ขอมลจากส านกนโยบายและยทธศาสตรส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข รายงานสถตสาธารณสขในรอบ10ปทผานมา(พ.ศ.2544 – 2555)

พบวา อตราตายดวยโรคหลอดเลอดสมองตอประชากรแสนคน มแนวโนมเพมขนเรอย ๆ สอดคลองกบการรายงานอตราตายดวยโรคไมตดตอทส าคญ (ป พ.ศ.2545 - 2557) ของประเทศไทย พบวา โรค

หลอดเลอดสมองมอตราตายสงทสด และมแนวโนมเพมขนเรอยๆ โดยในปพ.ศ. 2552 มอตราตายดวย โรคหลอดเลอดสมอง เทากบ 21.04 และในปพ.ศ. 2557 เพมขนเปน 38.66 ซง คดเปนอตราตายตอ ประชากรแสนคน เพมขน 1.8 เทา ในรอบ 5 ป โดยเฉพาะในปพ.ศ. 2557 มจ านวนตายดวยโรคหลอด

เลอดสมอง 25,114 คน คดโดยเฉลยคอ ในทกๆ 1 ชวโมง จะมคนตายดวยโรคหลอดเลอดสมองประมาณ 3 คน (6) จากสถานการณนแสดงใหเหนวาอตราปวย อตราตาย มแนวโนมความรนแรงท

2

สงขน และผรอดชวตมกจะมความพการหลงเหลออยปจจยเสยงทส าคญทสดของผปวยโรคหลอดเล อด

สมองไทย นนคอ ความดนโลหตสงสอดคลองกบขอมลในปจจบนจากโรงพยาบาลเฉลมพระเกยรตท พบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบชวคราวและถาวร พบโรคความดนโลหตสงเปนโรครวมสงถง รอย

ละ 55 (5) ดงนนจงมการใหความส าคญกบการปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองมากขน โดยพบวา แบบแผนการด าเนนชวต อนไดแก อาหาร การออกก าลงกาย และการสบบหร เปนปจจยทสามารถปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองในผ มภาวะความดนโลหตสงได (7)

จงหวดล าปางมอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเปนอนดบ 4 ของประเทศ และมอตราปวยเพมขนมากจากป 2551 มอตราปวยจาก 197.07 ตอแสนประชากร เพมเปน 551.90 ตอ

แสนประชากรในป 2557 ซงนบเปนอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง เปนอนดบ 1 ในเขตสขภาพท 1 เชยงใหม นอกจากนอ าเภอแมทะ ยงมอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขน โดยในป 2555 มอตราปวย 655 ตอแสนประชากร เพมเปน 900 ตอแสนประชากรในป 2558 และ มอตราตายเพมขน

มาก จากป 2553 มอตราตาย 27.5 ตอแสนประชากร เพมเปน 38.7 ตอแสนประชากรในป 2557 จากขอมลรายงานการรกษาผปวยกลมเสยงในป 2558 (8) อ าเภอแมทะเปนอ าเภอหนงในจงหวดล าปาง เปนอ าเภอขนาดใหญ ม 10 ต าบล 94

หมบาน พนทสวนใหญเปนชมชนกงชนบท มโรงพยาบาลแมทะเปนโรงพยาบาลชมชนประจ าอ าเภอ ขนาด 10 เตยง ส านกงานสาธารณสขอ าแมทะ 1 แหง และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 13 แหง

ทใหบรการทงทางดานการสงเสรมสขภาพการปองกนและควบคมโรคการรกษาพยาบาลและการฟนฟสมรรถภาพ พรอมทงการใหบรการเชงรก (9) จากสถตทผานมา 3 ปยอนหลง ตงแต พ.ศ. 2556 – 2558 พบผปวยในเขตอ าเภอแมทะ จงหวดล าปางเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ดวยอาการหลอด

เลอดในสมองตบ/แตก 432 , 493 และ 544 รายและโรคความดนโลหตสง 5,930 , 6,552 , และ 7,450 ราย ตามล าดบ จากการส ารวจพบวาสาเหตทท าใหเกดโรคหลอดเลอดในสมองอนดบแรก ไดแก

ความดนโลหตสง รองลงมาไดแก โรคเบาหวาน ไขมนในเลอดสง ตามล าดบ (10) และจากรายงานผลการวจยปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ของชาวจงหวดสพรรณบร ยงพบวา สาเหตทท าใหเกดโรคหลอดเลอดสมองอนดบแรก ไดแก โรคความดน

โลหตสง (11) ประชาชนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง มอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง อยในอนดบท 2 ของจงหวดล าปาง โดยพบวามผปวยเปนโรคความดนโลหตสง เพมสงขนเรอยๆ ตงแต ป พ.ศ.

2554 ถงปจจบน และยงไมมแนวโนมทจะลดลง (8) เปนเหตให ผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง เพมความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองทงเพศชายและเพศหญงได 2– 4 เทา (1) ณ คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ มผปวยขนทะเบยนและรบการรกษาเปนจ านวน 1,045

ราย คดเปนรอยละ 15,618 ตอแสนประชากร ผปวยโรคความดนโลหตสงกลมนไดรบการคดกรองดวย

3

การใช “แนวทางการประเมนโอกาสเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด” จ านวน 4,916 ราย คด

เปนรอยละ 65.99 พบวา มภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองถง รอยละ 54.30 (10) จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยทสงเสรมการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก

ปจจยสวนบคคลคอกรรมพนธ เชอชาต เพศ อาย นอกจากนยงมหลายปจจยทสงเสรมใหเกดโรคได อาท โรคไขมนในเลอดสง โรคเบาหวาน ความอวน การขาดการเคลอนไหวหรอออกก าลงกาย ภาวะเครยด การดมเครองดมทมแอลกอฮอลและมคาเฟอนเปนประจ า (12) และการสบบหร โดยไดม

การศกษาในกลมประชากร 7,000 คน เปนเวลา 8 ป พบวา ผทสบบหรมากกวา 20 มวนตอวนเสยงตอการเสยชวตจากโรคหลอดเลอดหวใจตบเปน 3 เทาของผทไมสบบหร ในดานปรมาณแอลกอฮอลท

สงผลตอความดนโลหต จากรายงานการศกษาพบวา ผทดมแอลกอฮอล 3 แกวตอวน จะท าใหมการเพมของระดบความดนโลหตซสโตลคสงถง 3 – 4 มลลเมตรปรอท และมการเพมของระดบความดน ไดแอสโตลค 1 – 2 มลลเมตรปรอท (13) นอกจากนจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบพฤตกรรม

เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง พบวา สวนใหญสาเหตการเกดโรคหลอดเลอดสมองมาจากพฤตกรรมทไมถกตองและไมเหมาะสม เชน รบประทานอาหาร เคมจด หวานจด มนจด ไมรบประทานผก ผลไม สบบหร ดมเหลา ไมออกก าลงกาย และเครยด พฤตกรรมเสยงเหลานเมอปฏบตตด ตอกน

เปนเวลานานๆ จะทาใหเกดภาวะความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนในเลอดสง ซงเปนปจจยเสยงส าคญทจะสงผลใหเกด โรคหลอดเลอดสมองตามมา (2) การศกษาเรองพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดสมองในกลมผปวยความดนโลหตสงน ในประเทศไทยไดมการศกษา พฤตกรรมการก ากบตนเองตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองชาวไทยมสลมทเปนโรคความดนโลหตสงจงหวดระนอง พบวาภายหลงเขารวมโครงการ 1 เดอน และ 3 เดอน กลมทดลองมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการก ากบ

ตนเองเพอควบคมความดนโลหตสงกวากอนเขารวมโครงการ และสงกวากลมควบคมและมภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองต ากวากอนเขารวมโครงการ (14) สอดคลองกบ ผลการวจยพฤตกรรม

สขภาพทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ในชาวไทยมสลมชมชนมสวรรณ กรงเทพมหานคร ทชใหเหนวาพฤตกรรมทไมเหมาะสมเปนปจจยเสยงท กอใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจและโรคหลอดเลอดสมอง (15) แตอยางไรกดในเขตพนทภาคเหนอ โดยเฉพาะอยางยง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ยงไม

มใครศกษาเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยโรคความดนโลหตสงดวยเหตนผศกษาจงมความสนใจ ทจะท าการศกษาพฤตกรรมเสยงดงกลาว

เมอท าการทบทวนวรรณกรรมและทฤษฎเกยวของ สอดคลองกบ พฤตกรรมเสย ง ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชกรอบแนวคดทฤษฎ เกยวกบความร ทศนคต และพฤตกรรมตางๆ จงไดใช KAP model (Knowledge Attitude Practice : KAP) มาเปนกรอบแนวคดการศกษา

เพอจะไดน าผลการศกษาทไดมาเปนขอมลพนฐาน ส าหรบการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรม

4

และการวางแผนใหความร สนบสนน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอด เลอดสมองของ

ผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปางตอไป

1.2. ค าถามการวจย

1.2.1 ผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง มปจจยสวนบคคลและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองเปนอยางไร

1.3 วตถประสงค การวจย

1.3.1 เพอศกษาปจจยสวนบคคล (เพศ, อาย, ระดบการศกษา, รายได, อาชพ, สถานภาพ

สมรส , ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง , ความร เ กยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง) ทเกยวของกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสงในเขตโรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

1.3.2 เพอศกษาพฤตกรรมเสยง (พฤตกรรมการบรโภคอาหาร , การสบบหร, การออกก าลงกาย, การจดการความเครยด, การดมเครองดมแอลกอฮอล, การรบประทานยา, การมา

ตรวจตามนด) ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง ในเขตโรงพยาบาล แมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

1.4 ขอบเขตการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) มวตถประสงคเพอ ศกษา

ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง กลมตวอยางเปนผปวยความดนโลหตสงทมารบ

บรการทคลนกโรคความดนโลหตสงแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปางในป 2559 ทไมเคยมประวตการปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน โดยศกษาในชวงระยะเ วลาระหวางเดอน กนยายน – ตลาคม 2559

5

1.5 ตวแปรทศ กษา

1.5.1 ปจจยสวนบคคล ประกอบดวย

1.5.1.1 เพศ 1.5.1.2 อาย 1.5.1.3 ระดบการศกษา

1.5.1.4 สถานภาพสมรส 1.5.1.5 รายได

1.5.1.6 อาชพ 1.5.1.7 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 1.5.1.8 ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

1.5.2 พฤตกร รมเสยงตอการ เกดโรคหลอดเลอดสมอง ประกอบดวย 1.5.2.1 การบรโภคอาหาร 1.5.2.2 การสบบหร

1.5.2.3 การออกก าลงกาย 1.5.2.4 การจดการความเครยด

1.5.2.5 การดมเครองดมแอลกอฮอล 1.5.2.6 การรบประทานยา 1.5.2.7 การมาตรวจตามนด

1.6 นยามศ พทในการศ กษา

1.6.1 พฤตกรรมสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง หมายถง การปฏบตหรอกจกรรม

ใดๆทผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง กระท าแลวเสยงตอการเกดโรคหลอด

เลอดสมอง วดโดยใชแบบสอบถามพฤตกรรมเสยง ประกอบดวย

1.6.1.1 พฤตกรรมเสยงดานการบรโภคอาหาร หมายถง การรบประทานอาหารท

มปรมาณไขมนอมตว และ คอเลสเตอรอลสง เชน อาหารทมน าตาลและไขมนมาก อาหารประเภทเนอสตวทตดมน หนงสตวหรอ เครองในสตว อาหารทะเล ไขแดงรวมถงเนย เปนตน (15) รวมถงการบรโภคอาหารทมโซเดยม เชน เกลอ ผงชรส ซปผงหรอซปกอน มากกวา 2,400 มลลกรมตอวน

หรอเกลอแกงเกน 6 กรมตอวน (14)

6

1.6.1.2 พฤตกรรมเสยงดานการสบบหร หมายถง การสบบหรของผปวยโรค

ความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง 1.6.1.3 พฤตกรรมเสยงดานการออกก าลงกาย หมายถง การขาดการออกก าลง

กาย เชน การเดน การวงเหยาะๆ หรอกายบรหารอยางใดอยางหนง โดยใชเวลานอยกวา สปดาหละ 3 ครงและครงละไมถง 20 นาท หรอขาดการเคลอนไหวรางกายในการท ากจวตรประจ าวน เชน งานบาน งานอดเรก (16)

1.6.1.4 พฤตกรรมเสยงดานการจดการความเครยด หมายถง การมวธการหรอกจกรรมของผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ในการบรรเทาความตงเครยด

ความวตกกงวล และความโศกเศรา ทไมเหมาะสม เชน การดมสรา สบบหร เลนการพนน อยคนเดยว เปนตน

1.6.1.5 พฤตกรรมเสยงดานการดมเคร องดมแอลกอฮอล หมายถง การดม

เครองดมทมแอลกอฮอลเกนมาตรฐาน ไดแก ในเพศหญง คอ การดมเบยรเกน 12 ออนซตอวนหรอ ดมไวนเกน 4 ออนซตอวน หรอดมสราเกน 1.5 ออนซตอวน ในเพศชาย คอ การดมเบยรเกน 24 ออนซตอวนหรอ ดมไวนเกน 8 ออนซตอวน หรอดมสราเกน 3 ออนซตอวน (17)

1.6.1.6 พฤตกรรมดานการรบประทานยา หมายถง การทผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ขาด, ทานยาไมตรงขนาด, ไมตรงเวลา, หยดการรบประทาน

ยารกษาโรคความดนโลหตสง รบประทานยาผดวธ หรอไมตรงตามใบสงแพทย 1.6.1.7 พฤตกรรมดานการมาตรวจตามนด หมายถง การทผปวยโรคความดน

โลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ขาดการมารบการตรวจวนจฉยจากแพทยตามวนนดหมาย หรอ

ขาดการรกษาโรคความดนโลหตสงอยางตอเนองสม าเสมอ

1.6.2 ปจจยสวนบคคล หมายถง คณลกษณะของผปวยโรคความดนโลหตสง ทมารบ

บรการคลนกโรคความดนโลหตสง แผนกผปวยนอกโรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส รายได อาชพ ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเส ยง ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

1.6.2.1 เพศ หมายถง ลกษณะทบงบอกถงความเปนเพศ ของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการคลนกโรคความดนโลหตสงแผนกผปวยนอก

1.6.2.2 อาย หมายถง อายเตมปนบถงวนเกบขอมล ของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการคลนกโรคความดนโลหตสง แผนกผปวยนอก

1.6.2.3 ร ะดบการศ กษา หมายถง ระดบการศกษาสงสดของผปวยโรคควา มดน

โลหตสง ทมารบบรการคลนกโรคความดนโลหตสง แผนกผปวยนอก

7

1.6.2.4 รายได หมายถง จ านวนเงนโดยประมาณท ผปวยโรคความดนโลห ตสง

ทมารบบรการคลนกโรคความดนโลหตสง แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง รวมถงคสมรส หรอผรบผดชอบดแลไดรบโดยเฉลยเปนบาทในแตละเดอน แบงเปน

(1) นอยกวา 5,000 บาท/เดอน (2) 5,001 – 10,000 บาท/เดอน (3) 10,001 – 15,000 บาท/เดอน

(4) มากกวา 15,001 บาท/เดอน 1.6.2.5 อาช พ หมายถง ลกษณะงานหรอการท างานท กอใหเกดรายไดเปนของ

ตนเอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง ทมารบบรการคลนกโรคความดนโลหตสง แบงเปน (1) รบราชการ / พนกงานรฐวสาหกจ (2) คาขาย

(3) รบจางทวไป (4) ธรกจสวนตว (5) แมบาน / พอบาน

(6) ท านา / ท าไร / ท าสวน (7) อน ๆ

1.6.2.6 สถานภาพสมรส หมายถง ต าแหนงหรอฐานะทางสงคมเกยวกบการใชชวตรวมกนแบบสาม ภรรยา แบงเปน

(1) โสด

(2) สมรส (3) หมาย/หยา/แยกกนอย

1.6.2.7 ความร เกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง หมายถง ความจ า ความรรอบตว ของผปวยโรคความดนโลหตสงในเรอง โรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเสยงในดานการบรโภคอาหาร,การสบบหร, การออกก าลงกาย , การจดการความเครยด,

การดมเครองดมแอลกอฮอล, การรบประทานยา, การมาตรวจตามนด 1.6.2.8 ทศ นค ตเกยวกบพฤตกร รมเสยงตอการ เกดโรคหลอดเลอดสมอง

หมายถง ความเชอ ความนกคด และความเขาใจ ของผปวยโรคความดนโลหตสงทมตอพฤตกรรมเสยง (18) ดานการบรโภคอาหาร , การสบบหร, การออกก าลงกาย, การจดการความเครยด, การดมเครองดมแอลกอฮอล, การรบประทานยา, การมาตรวจตามนด

8

1.6.3 ผปวยโรคความดนโลหตสง หมายถง บคคลทไดรบการวนจฉยจากแพทยวา

เปนโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตและขนทะเบยนประวตผปวยกบคลนกโรคความดนโลหตสง แผนกผปวยนอกโรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

1.7 กรอบแนวค ดการวจย

พฤตกรรมของผปวยโรคความดนโลหตสงท เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง เปนการกระท าหรอปฏบตกจกรรมของผปวยกลมเสยงโรคเรอรงทไมเหมาะสม โดยพฤตกรรมเสยงตอการ

เกดโรคหลอดเลอดสมองในผปวยความดนโลหตสง ไดแก พฤตกรรมการบรโภคอาหาร การสบบหร การออกก าลงกาย การจดการความเครยด การดมเครองดมแอลกอฮอล การรบประทานยา การมาตรวจตามนด ซงเปนสาเหตหรอสงทสงเสรมใหผปวยโรคความดนโลหตสงนนเกดการเจบปวยดวยโรค

หลอดเลอดสมอง จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยท เกยวของโดยใชกรอบแนวคด ทฤษฎเกยวกบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude Practice : KAP) น ามาสรางเปนกรอบแนวคดในการวจยครงน โดยเลอกศกษาตวแปรท เกยวของกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโ รค

หลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ไดแก เพศ, อาย , ระดบการศกษา , รายได, อาชพ, สถานภาพสมรส, ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโ รค

หลอดเลอดสมอง, ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง มาสรปเปนกรอบแนวคดการวจย ดงภาพท 1.1

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดการวจย

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

1. การบรโภคอาหาร 2. การสบบหร 3. การออกก าลงกาย

4. การจดการความเครยด 5. การดมเครองดมแอลกอฮอล 6. การรบประทานยา 7. การมาตรวจตามนด

การปวยเปนโรค

หลอดเลอด

สมอง

- เพศ - อาย - ระดบการศกษา - รายได - อาชพ - สถานภาพสมรส - ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง - ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

9

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจ ยทเ กยวของ

การศกษาครงน เปนการศกษา ปจจยสวนบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมเสยง และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ครงนผวจยไดน าแนวคดทฤษฎในการวเคราะหสาเหตของพฤตกรรม เสยง

โดยใช ทฤษฎเกยวกบความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge Attitude Practice : KAP) มาประยกตเปนแนวทางการศกษา รวมถงไดศกษาคนควาต ารา เอกสารงานวจยตาง ๆ ท เกยวของ

ครอบคลมเนอหาในการท าวจย ดงตอไปน

2.1 โรคหลอดเลอดสมอง 2.2 โรคความดนโลหตสง 2.3 ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผปวย

โรคความดนโลหตสง 2.4 แนวคดทฤษฎทเกยวของกบงานวจย

2.5 งานวจยทเกยวของ 2.1 โรคหลอดเลอดสมอง

โรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular disease) หรอ ภาวะอมพฤกษ (Stroke) คอ

ภาวะทสมองมการสญเสยหนาทไปนานกวา 24 ชวโมงและเมอไดรบการตรวจพเศษแลวพบวาสาเหตเกดจากหลอดเลอดเลยงสมอง (cerebrovascular disease) (19) เปนโรคเกดจากความผดปกตของหลอดเลอดทไปเลยงสมอง ท าใหสมองขาดเลอดหรอมเลอดออก ในสมอง สมองบางสวนท างาน

ผดปกต ถาสมองทผดปกตอยในต าแหนงทควบคมการท างานของกลามเนอแขนขา กจะท าใหเกดอาการออนแรงครงซก ทเรยกวา อมพฤกษ อมพาต อาการทเกดขนนเกดจากภาวะทสมองขาดเล อด

ไปเลยง สงผลใหเกดอาการชาทใบหนา ปากเบยว พดไ มชด แขน ขาขางใดขางหนง ออนแรงเคลอนไหวไมไดหรอเคลอนไหวล าบากอยางทนททนใด เปนนาทหรอเปนชวโมง (20) อกทงโรคหลอดเลอดสมอง ยงเปนโรคทพบไดบอยและเปนสาเหตส าคญของการเสยชวต รวมทงอาจกอใหเกดความ

พการในระยะยาว องคกรโรคหลอดเลอดสมองโลก (World Stroke Organization) กลาวถงความส าคญของโรคนวา ปจจบนประชากร 1 ใน 6 ของโลกปวยเปนโรคหลอดเลอดสมอง (1) ใน

ประเทศไทยมผปวยโรคหลอดเลอดสมองประมาณ 1,128,000 คน และมแนวโนมเพมขนทกป (21)

10

คาดวาจะมคนเปนโรคนเพมขนไมต ากวาปละ 150,000 คน (1) เนองจากโรคหลอดเลอดสมอง เปน

สาเหตส าคญของการเสยชวต และความพการในระยะยาวการควบคมและปองกนโรคดงกลาว จงเปนสงทตองกระท าอยางเรงดวน และตอเนองเพอลดอตราการปวย อตราการตายและการทกขทรมาน

จากความพการจากโรคน (11) สถาบนประสาทวทยา (Prasat Neurological Institute Bangkok) ไดกลาวไววา โดยปกตเนอสมองจะไดรบออกซเจนและสารอาหารตางๆ เพอมาหลอเลยงเซลประสาทใหคงสภา พและ

การท างานไดอยางปกต โดยผานทางเลอดทไหลเวยนมาตามหลอดเลอดสมอง เมอใดกตามเกดการท าลายของหลอดเลอดสมองสงใหเลอดไมสามารถไหลเวยนไปเลยงเนอเยอสมองได นานมากกวา

3 – 4 นาท เนอสมองกจะถกท าลายตายในทสด ซงความดนโลหตสงเปนสาเหตหนงทส าคญของการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (22)

2.1.1 ชนดของโรคหลอดเลอดสมอง สาเหตของโรคหลอดเลอดสมอง ม 2 กลมใหญ ๆ คอหลอดเลอดสมองตบหรออดตน กบหลอดเลอดสมองแตก สวนใหญมกจะเกดขนในคนทมปจจยเสยงมากอนโดยเฉพาะในผส งอาย

โดยทวไปแลว โรคหลอดเลอดสมองตบหรออดตน จะพบไดบอยกวาโรคหลอดเลอดสมองแตก ประมาณ 4 เทา (1) มรายละเอยดดงน

2.1.1.1 โรคหลอดเลอดสมองตบหรออดตน (Ischemic stroke) ท าใหสมองขาดเลอดทเกดจากการตบตนหรออดตน หรอเลอดไปเลยงสมองไมพอจากความดนโลหตต า ผปวยโรคหลอดเลอดสมองสวนใหญราวรอยละ 70 – 80 จะอยในกลมน (19)

ภาวะหลอดเลอดทไปเลยงสมองตบหรออดตนเกดไดจากหลายสาเหตทพบบอยทสดคอ เปนเพราะผนงของหลอดเลอดแดงทไปเลยงสมองแขง ท าใหเกดภาวะหลอดเลอดแดงแขง เปน

การเสอมของหลอดเลอดรวมกบมการอกเสบในผนงหลอดเลอด เรยกวา ภาวะ atherosclerosis หลอดเลอดแดงทมภาวะนจะมไขมนและหนปน รวมทงเซลลทกลามเนอของผนงหลอดเลอดหนา ตวขน ท าใหหลอดเลอดแดงตบแคบลงจนเลอดไหลผานไมสะดวก หรออาจมชนสวนของผนงหลอดเลอด

รวมทงเกลดเลอดมาเกาะทผนงหลอดเลอด แลวหลดลอยไปอดตนในหลอดเลอดสมองทอยสวนปลา ย (1) ต าแหนงการตบตน แบงออกเปน หลอดเลอดภายในสมอง ( intracranial artery) และ หลอด

เลอดนอกกะโหลกศรษะ (extracranial artery lesion) หลอดเลอดทพบไ ดบอย คอ internal carotid artery (ICA) พยาธสภาพมกเกดจากหลอดเลอดแดงแขง (19) ภาวะหลอดเลอดแขงนเกดขนไดกบหลอดเลอดทวรางกาย ดงนนจงอาจพบโรคหลอดเลอดสมองรวมกบโรคหลอดเลอดหวใจ และ

โรคหลอดเลอดสวนปลาย โดยเฉพาะทขารวมดวยได ผปวยบางคนจงมอาการรวมกบอาการเจบแนนหนาอก จากกลามเนอหวใจขาดเลอดและอาจมอาการ เทาชา เดนแลวปวดนอง ซงเปนผลจากการตบ

11

ของหลอดเลอดทไปเลยงบรเวณขารวมดวย ส าหรบภาวะหลอดเลอดแขงทจะมผลท าใหเกดการอดตน

ของหลอดเลอดใหญในสมอง มกจะเปนบรเวณคอซงเปนหลอดเลอดใหญทไปเลยงสมอง หรออาจเกดขนกบหลอดเลอดสมองเลยกได ภาวะหลอดเลอดแขงนพบไดบอยในผสงอาย ผทมโรคความดนโลหต

สง โรคเบาหวาน และผทสบบหร (1) โรคหลอดเลอดแดงใหญแขง เปนสาเหตของการเกดโร คเนอสมองขาดเลอดในคนไทยถงรอยละ 21 โดยจะพบหลอดเลอดแดง carotid ตบ อยางรนแรงในสวนของ extracranial (รอยละ 50-100) พบไดประมาณ รอยละ 17 (19)

ในบางครงคนทเปนโรคอมพฤกษ อมพาต จากโรคหลอดเลอดสมอง อาจไมมภาวะหลอดเลอดแขง และไมมปจจยเสยงของภาวะหลอดเลอดแขง แตอาจมโรคหวใจบางชนดทท าใหมล ม

เลอดเกดขนในหวใจ แลวหลดไปอดตนหลอดเลอดในสมอง เชน ผทมโรคหวใจเตนไมตรงจงหวะชนด atrial fibrillation (พบบอยในผสงอาย) ผท มโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด ภาวะหวใจเตนไมตรงจงหวะชนด atrial fibrillation หวใจจะมอาการเตนไมตรงจงหวะ ไมสม าเสมอ บางครงเรว บางครง

ชา บางครงหวใจบบตวแรง บางครงกบบตวคอย ถาคล าชพจรจะพบวาชพจรเตนไมสม าเสมอ ผปวยบางคนอาจมความรสกวาใจสน แตบางคนอาจไมรสกผดปกตเลยกได การทหวใจเตนไมตรงจงหวะจะท าใหมเลอดหมนวนคางอยในหวใจ เพราะหวใจไมสามารถสบฉดเลอดไปเลยงรางกายไดอยางเ ตมท

ในทสดเลอดทหมนวนคางอยในหวใจกจะจบตวเปนลมเลอดขนาดเลก ซงอาจหลดออกจากหวใจ ไปอดตนยงหลอดเลอดในสมอง ท าใหเกดภาวะสมองขาดเลอดได การทจะรวามโรคหวใจเตนไ มตรง

จงหวะหรอไม ตองใหแพทยตรวจรางกายและตรวจคลนไฟฟาหวใจ หรออเคจ (EKG) (1) ซงสาเหตนพบในคนไทยได รอยละ 13 (19) สาเหตของการเกดหลอดเลอดสมองตบหรออดตนทพบบอย คอ ภาวะหลอดเลอด

แดงแขงและโรคหวใจบางชนด กรณนพบบอยในผสงอาย อยางไรกตาม ยงมโรคอนๆ ซงอาจท าใหหลอดเลอดอดตนในคนอายนอยๆได เชน อบตเหตทางรถยนต การบดคออยางรนแรง การนวดทไมได

มาตรฐาน ผลจากการไดรบยา สารบางชนดหรอสารเสพตด ผลมาจากโรคทท าใหมความผดปก ตทางภมคมกน มรรวระหวางหวใจหองซายและขวา ลนหวใจอกเสบ มเนองอกในหวใจบางชนด โรคทางพนธกรรมบางชนด โรคมะเรงบางชนด โรคไตบางชนด เปนตน

เมอหลอดเลอดไปเลยงสมองอดตน จะท าใหสมองบางสวนขาดเลอด จากนนจะมความผดปกตเกดขนในรางกายสวนทสมองสวนนนควบคม อธบายเพอใหเขาใจงาย คอ สมองใหญม 2

ซก คอ ซายกบขวา และหลอดเลอดทไปเลยงสมองกม 2 ขางเชนกน ดงนนเมอสมองขาดเลอด ผปวยจงมกเกดความผดปกตขนทรางกายซกใดซกหนงดวย เชน อมพฤกษ อมพาตครงซก ปากเบยวขางหนง ชาครงซก หรอเดนเซไปขางใดขางหนง ยงถาสมองขาดเลอดนานเปนชวโมง สมองสวนหนงกจะ

เสยและตายอยางถาวร ไมสามารถเพมขนมาหรองอกมาเพมได ท าใหผปวยมอาการพการ แขนขาขาง

12

ใดขางหนงออนแรง หากผปวยมาพบหมอไดเรวและไดรบการรกษาอยางทนทวงท กอาจชวยใหหลอด

เลอดทอดตนเปดออก เลอดไหลขนไปเลยงสมองได อาการกจะดขน 2.1.1.2 โรคหลอดเลอดสมองแตก (Hemorrhagic stroke) พบนอยกวา โรคหลอด

เลอดสมองตบหรออดตน (Ischemic stroke) แตมความรนแรงมากกวาประมาณรอยละ 20 – 30 (20) สาเหตของโรคหลอดเลอดสมองแตก อาจเกดจากความดนโลหตสง หลอดเลอดสมองโปงพอง เปนตน (21) หลอดเลอดสมองแตก มอย 2 ประเภทส าคญ คอ หลอดเลอดแตกในเนอสมอง

(Intracerebral hemorrhage) กบ หลอดเลอดแตกทมเลอดออกใตชนเยอหมสมอง (Subarachnoid hemorrhage) ทงสองกลมนจะท าใหเกดอาการทางระบบประสาทเฉยบพลน จากสมองบรเวณนน

ขาดเลอดจากการแตกของหลอดเลอดหรอการกดทบสมองบรเวณขางเคยงจากกอนเลอด (19) แตสาเหตของการเกดโรคสองกลมนมความแตกตางกน ดงน (1) กลมหลอดเลอดแตกในเนอสมอง (Intracerebral hemorrhage) มกเกด

จากการทหลอดเลอดเปราะแตกงาย นอกจากนยงพบไดในผสงอาย ซงหลอดเลอดแดงมความเสยง ตอการเกดภาวะหลอดเลอดแขงหรอตบ ผนงหลอดเลอดไมแขงแรง ผปวยบางรายอาจมภาวะหลอดเลอดผดปกตแตก าเนด เชน หลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด าจบตวเปนขยมผดปกต กอาจมหลอดเลอด

แตกในต าแหนงทผดปกตนนได หรอในบางรายเปนโรคหลอดเลอดอกเสบจากการใชยาเสพตด กอาจมเลอดออกไดเชนเดยวกน ผปวยทมหลอดเลอดในสมองแตกหลายต าแหนงนน บอยครงเกดจากการม

พยาธตวจดไชเขาไปในสมอง ผปวยกลมนมกจะมประวตบวมตามตวยายทไปมา ตอมาตวจดเขาไปในสมอง หลอดเลอดกจะแตก ผปวยจ านวนหนงเกดหลอดเลอดแตกจากการไดรบยาทท าใหเลอดออกงายอยเดม ยาดงกลาวมกจะเปนยาทใชปองกนไมใหหลอดเลอดอดตน เปนยากลมแอสไพรนหรอวาร

ฟารน ยาเหลานควรใชเฉพาะเมอแพทยแนะน าใหรบประทาน นอกจากนยงมยาหรออาหารเสรมบางชนด ท มฤทธ เสรมกบยาทปองกนการอดตนของหลอดเลอด เมอรบประทานรวมกน อาจท าใหม

เลอดออกไดงาย เชน ยากลมน ามนปลา สารสกดจากใบแปะกวย เปนตน ดงนนถารบประทานยาในกลมน ควรแจงใหแพทยรบทราบดวย (2) กลมหลอดเลอดแตกทมเลอดออกใตชนเยอหมสมอง (Subarachnoid

hemorrhage) ผปวยจะมเนอสมองทบวมขน และกดเบยดเนอสมองสวนอน และท าใหการท างานของสมองทถกเบยด เสยไป (21) มกจะพบในผท มหลอดเลอดโปงพองทเรย กวา แอนรซม

(aneurysm) สวนใหญพบในผสงอาย ผทมผนงหลอดเลอดไมคอยแขงแรง และผทสบบหร การมเลอดออกในน าทอยรอบสมองจะมเลอดเลอดเขาไปปนกบน าทอยรอบสมอง ท าใหรบกวนตอการท างานของสมองโดยรวมและมความดนเพมขนในโพรงกะโหลกศรษะ ผปวยมกจะมาโรงพยาบาลดวย

อาการปวดศรษะอยางมาก หรอหมดสตทนทจนเสยชวตได

13

โรคหลอดเลอดสมองไมวาจะเปนภาวะหลอดเลอดอดตนท าใหสมองขาดเลอด หรอ

หลอดเลอดออกในสมองมกจะเกดอาการอยางเฉยบพลน หรอถามอาการแบบคอยๆ เปนเพมขนๆ กมกจะใชเวลากอตวของโรคไมนานเกน 4 – 5 วน บางครงอาจเกดขณะหลบกวาจะรตววามอา การก

เมอตนนอนตอนเชาแลว แทจรงแลวความผดปกตของหลอดเลอดสมองทเกดขนมกเปนความผดปกต ทสะสมมานาน โดยเฉพาะในกรณทเกดจากหลอดเลอดแขงโดยมปจจยเสยงตาง ๆ รวมดวยเชน ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน ไขมนสง สบบหร ทท าใหผนงหลอดเลอดหนาขนเรอยๆ จนมการตบแคบ

ของหลอดเลอด แตโดยทวไปมกยงไมเกดอาการเนองจากหลอดเลอดยงไมอดตน สมองสามารถปรบตวไดและยงอาจมเลอดจากหลอดเลอดขางเคยงมาชวยเลยงได แตเมอเปนมากจนหลอดเลอด อด

ตนและไมมเลอดจากหลอดเลอดอนมาชวยเลยง กจะเกดอาการขนมา หรอบางครงผนงหลอดเลอดทหนามไขมนหรอ หนปนจบอยอาจหลดและไปอดตนหลอดเลอดสมองสวนปลายออกไปท าให เ กดอาการขนมาไดทนท กรณหลอดเลอดอดตนทเกดจากลมเลอดหวใจ อาการจะเกดจากลมเลอดหลด

ออกมาจากหวใจไปอดตนยงหลอดเลอดในสมองทนท ดวยเหตนอาการจงมกจะเกดขนอยางเฉยบพลน กรณทหลอดเลอดสมองแตก มกจะเกดจากความดนโลหตสงทเปนมานาน ท าใหมการเปลยนแปลงทผนงของหลอดเลอดซงจะปองออกและเปราะในบางต าแหนง เมอหลอดเลอดรบแรงดน

ไมไหวกจะแตกออก เกดมเลอดออกมาในสมองท าใหเกดอาการทนททนใด ส าหรบการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (Framingham Stroke

Risk Profile, 2006) และสมาพนธโรคหลอดเลอดสมองแห งสหรฐอเมรกา (American Stroke Association : ASA, 2006) ไดก าหนดแนวทางในการประเมนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเล อดสมองในอก 10 ปขางหนา โดยพจารณาจากปจจยเสยงทส าคญดงน (23)

(1) เพศชายหรอหญง ใชคาคะแนนความเสยงจากตารางคนละชดกน (2) อายตงแต 55 ปขนไป

(3) คาความดนซสโตลค (4) การรบการรกษาโรคความดนโลหตสง (5) ประวตการสบบหร (มประวตสบบหรในรอบ 1 ปกอนตรวจหรอไม)

(6) การเปนโรคเบาหวาน (7) หวใจหองบนสนพลว

(8) หวใจหองลางซายโตจากการตรวจคลนไฟฟาหวใจ (9) ประวตการเปนโรคหลอดเลอดหวใจมากอน

14

ตารางท 2.1 การใหคาคะแนนความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในอก 10 ปขางหนา ของ

ฟรามงแฮมฉบบปรบปรงใหม ป ค.ศ. 2016 (Framingham Heart Study, 2016)

คาคะแนน

0 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 +10

ชาย อาย (ป) 54-56 57-59 60-62 63-65 66-68 69-72 73-75 76-78 79-81 82-84 85

ความดนโลหตตวบนทไมไดรบการรกษา (มม.ปรอท)

97-105 106-115

116-125

126-135

136-145

146-155

156-165

166-175

176-185

186-195

196-205

ความดนโลหตตวบนทไดรบการรกษา (มม.ปรอท)

97-105 106-112

116-117

126-123

136-129

146-135

156-142

166-150

176-161

186-176

196-205

ประวตโรคเบาหวาน No Yes การสบบหร No Yes โรคหลอดเลอดหวใจ No Yes

หองหวใจบนสนพลว AF No Yes

หองหวใจลางซายโตจากการตรวจคลนไฟฟาหวใจ

No Yes

หญง อาย (ป) 54-56 57-59 60-62 63-64 65-67 68-70 71-73 74-76 77-78 79-81 82-84

ความดนโลหตตวบนทไมไดรบการรกษา (มม.ปรอท)

95-106

107-118

119-130

131-143

144-155

156-167

168-180

181-192

193-204

205-216

ความดนโลหตตวบนทไดรบการรกษา (มม.ปรอท)

95-106

107-113

114-119

120-125

126-131

132-139

140-148

149-160

161-204

205-216

ประวตโรคเบาหวาน No Yes การสบบหร No Yes โรคหลอดเลอดหวใจ No Yes

หองหวใจบนสนพลว AF No Yes

หองหวใจลางซายโตจากการตรวจคลนไฟฟาหวใจ

No Yes

ทมา: Framingham Heart Study (2016) (24)

15

ตารางท 2.2 รอยละของคาความเปนไปไดของการเกดโรคหลอดเลอดสมองในอก 10 ปขางหนา

ของฟรามงแฮม ฉบบปรบปรงใหม ป ค.ศ. 2016

ค าค ะแนน ค วามเปนไปได ภายใน 10 ป (ร อยละ)

เพศ ชาย เพศ หญง 1 3 1

2 3 1 3 4 2 4 4 2 5 5 2

6 5 3 7 6 4 8 7 4

9 8 5 10 10 6 11 11 8 12 13 9

13 15 11 14 17 13 15 20 16

16 22 19 17 26 23 18 29 27

19 33 32 20 37 37 21 42 43 22 47 50

23 52 57 24 57 64 25 63 71

26 68 78 27 74 84 28 79

29 84 30 88

ทมา: Framingham Heart Study (2016) (24)

16

2.2 โรคความดนโลหตสง

สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย ไดใหค านยาม โรคความดนโลหตส ง

(Hypertension) หมายถง ระดบความดนโลหตซสโตลก (systolic blood pressure, SBP) มากกวาหรอเทากบ 140 มลลเมตรปรอท และ/หรอ ความดนโลหตไดแอสโตลก (diastolic blood pressure, DBP) มากกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท รวมถง องคการอนามยโรคองคการอนามยโลก (WHO)

ก าหนดไวตงแต พ.ศ.2552 วา ผใดกตามทมความดนโลหตวดไดมากกวา 140/90 มลลเมตรปรอท ถอวาเปนโรคความดนโลหตสง (25)

โรคความดนโลหตสง (Hypertension) หมายถง การมคาความดนโลหตทสงกวาคาปกตโดยมคาความดนโลหตตวบนมากกวาหรอเทากบ 140 มลลเมตรปรอท และ/หรอคาความดนโลหตตวลางมากกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท หรอผทตองรบประทานยารกษาโรคความดนโลหตสง

หรอไดรบการตรวจจากบคลากรทางการแพทยอยางนอย 2 ครง แลวมระดบความดนโลหตสงกวาปกตอยางนอย 1 ครง (14) กลาวไดวาโรคความดนโลหตสงเปนสาเหตของการเสยชวตของมนษยในอนดบตนๆ ทงทางตรงและทางออม อกทงยงเปนโรคเรอรงทบางครงผปวยไมแสดงอาการและไ ม

ทราบวาตนเองเจบปวยอย คาความดนมเกณฑมาตรฐานก าหนด คาความดนทสงเกนไปนนไมด และความดนต าเกนไปกไมดเหมอนกน เมอความดนโลหตต าเลอดจะไปเลยงสวนตางๆของรางกา ยไ ม

ทวถง สงผลใหการท างานของสมองหรอไตมปญหา ระดบความดนโลหตท ดทสด คอ มเลขความดนโลหตตวบนต ากวา 120 มลลเมตรปรอท และความดนตวลางไมเกน 80 เมตรปรอท เนองจากความดนระดบนท าใหหลอดเลอดแดงรบภาระนอยลง (26) ปจจยหลกทท าใหความดนโลหตเกดการ

เปลยนแปลง เรยกวา เปนปจจยก าหนดความดนโลหต ส าหรบปจจยทมอทธพลอยางยง คอ “อตราการไหลของเลอดทออกจากหวใจซกซายหรอขวาในระยะเวลา 1 นาท” กบ “ความตานทานรวมเฉลย

ของหลอดเลอด” เมอปจจย 2 ขอนเสยสมดล กจะเปลยนแปลงไปสภาวะ “ความดนโลหตสง” จนอาจพดไดวา อตราการไหลของเลอดทออกจากหวใจซกซายหรอขวากบความตานทานรวมเฉลยของหลอดเลอด เปนกญแจก าหนดระดบความดนโลหตสงและความดนโลหตต า

ภาวะความดนโลหตสงอยางตอเนอง ท าใหหลอดเลอดถกแรงดนสงอยตลอดเวลา และไมนาน เยอบดานในหลอดเลอดจะเกดรอยปร ซงจะมการสะสมของคลอเรสเตอรอลชนดไมด เรยกวา

Low-Density-Lipoprotein cholesterol (LDL cholesterol) ในบรเวณน ในขณะทเซลลแมโครเฟจ ซงเปนเมดเลอดขาวชนดหนงจะชวยก าจดคลอเรสเตอรอลชนดน แตถามนมอยในปรมา ณมากเกนไปกไมสามารถก าจดไดหมด และไมนานเซลลไมโครเฟจกจะเขาไปจลคลอเสเตอรอลและไปฝง ตว

อยตามผนงหลอดเลอดเสยเอง เรยกวา โฟมเซลล (form cell) เมอเซลลเหลานตายกจะไปเกาะตดอยกบเกลดเลอด ท าใหหลอดเลอดแดงแคบลงและไมยดหยน ภาวะเชนนเรยกวา หลอดเลอดแดง ตบ

17

เมอเกดภาวะน ระบบไหลเวยนเลอดกจะผดปกตหวใจตองบบตวแรงขนเพอสบฉดเลอดไปเลยงใหทว

รางกาย คาความดนโลหตซงแปรตามความยดหยน และความตานทานรวมเฉลยของหลอดเล อดจะสงขนตามไปดวย และสภาวะนกจะพฒนาไปเรอยๆตามคาความดนโลหตทสงอยางตอเนอง โรคหลอด

เลอดตบซงเปนผลรายสามารถเกดขนไดจากภาวะความดนโลหตสง ความดนหตสงท าใหหลอดเลอดสมองและหลอดเลอดหวใจตบ เรยกไดวามปญหากบหลอดเลอดสมองและหลอดเลอดทเลยงกลามเนอหวใจ โรคหลอดเลอดในสมองตบ เกดจากเลอด

บรเวณคอหรอในสมองท าใหมเลอดคงในเนอสมอง ความดนโลหตทเกดจากเลอดคงนกอใหเกดปญหาแตกตางกนไป โรคทมเลอดออกในสมองอาจมเลอดออกบรเวณเยอหมสมอง ท าใหอตราการเสยชวต

มากขน โรคหลอดเลอดในสมองแตกอาจเรยกอกชอไดวา โรคหลอดเลอดสมอง (stroke) นอกจากน ความดนโลหตสงอาจท าใหหลอดเลอดแดงใหญทออกจากหวใจ หรอหลอดเลอดใหญบรเวณชองทองโปงพอง เรยกวา โรคหลอดเลอดแดงใหญโปงพอง (aortic aneurysm) อาจสงผลใหหลอดเลอดแตก

และมเลอดออกมากซงเปนอนตรายตอชวต ระดบความดนโลหตสงและภาวะหลอดเลอดแดงตบท าใหเกดโรครายแรงตางกนไป เรยกไดวาเปนสาเหตของการเสยชวตทส าคญ

18

ตารางท 2.3 การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดย ESH-ESC (2007)

ระดบความดนโลหต

คาความดนโลหต เมอหวใจบบตว

(มลลเมตรปรอท)

คาความดนโลหต เมอหวใจคลายตว

(มลลเมตรปรอท)

ความดนโลหตด นอยกวา 120 และ นอยกวา 80

ความดนโลหตปกต 120 – 129 และ/หรอ 80 – 84

ความดนโลหตสงขนตน 130 – 139 และ/หรอ 85 – 89

โรคความดนโลหตสงระดบ 1 140 – 159 และ/หรอ 90 - 99

โรคความดนโลหตสงระดบ 2 160 – 179 และ/หรอ 100 – 109

โรคความดนโลหตสงระดบ 3 มากกวา

หรอเทากบ 180 และ/หรอ

มากกวา หรอเทากบ 110

โรคความดนโลหตสงเฉพาะ ความดน

โลหตตวบน (isolated systolic hypertension)

มากกวา

หรอเทากบ 140 และ นอยกวา 90

ทมา : 2007 Guidelines for the Management of Arterial Hypertension, Journal of

Hypertension 2007,25: 1105-1187 (27) แนวทางในการรกษาโรคความดนโลหตสงในปจจบน แบงกลมผทมความดนเลอดส งแต

ยงไมถงเกณฑเปนโรคความดนโลหตสงเพอทจะบอกถงความเสยงตอเนองแตยงอยในคาปกต โดย JNC7 (ค.ศ. 2003) ใชค าวา "กอนความดนโลหตสง" (prehypertension) ในผทมความดนเลอดช วง

หวใจบบตวในชวง 120-139 มม.ปรอท และ/หรอความดนเลอดในชวงหวใจคลายตว 80-89 มม.ปรอท ในขณะท ESH-ESC Guidelines (ค.ศ. 2007) BHS IV (ค.ศ. 2004) รวมถงแนวทางการรกษาโดยสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (พ.ศ. 2555) แบงประเภทผทความดนเลอดต า กวา

140/90 มลลเมตรปรอทตามคาความดนมากนอย โดยใชจดเปนกลม "เหมาะสม" (optimal) "ปกต" (normal) และ "ปกตคอนสง" (high normal) (ดตาราง — การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดย

ESH-ESC BHS IV และสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย) ในชวงความดนโลหตสงกมการจดประเภทตามความรนแรงเชนเดยวกน โดย JNC7 แบงกลมท มความดนโลหตมากกวา 140/90 มลลเมตรปรอทออกเปน "ความดนโลหตสงระยะท 1" (hypertension stage I) "ความดนโลหตสง

ระยะท 2" (hypertension stage II) และ "ความดนโลหตเฉพาะชวงหวใจบบสง" (isolated systolic

19

hypertension) ความดนโลหตเฉพาะชวงหวใจบบสงบงชถงผท มความดนโลหตชวงหวใจบบสงแต

ความดนโลหตชวงหวใจคลายปก ต มกพบในผสงอาย ในขณะท ESH-ESC Guidelines (ค.ศ . 2007) BHS IV (ค.ศ. 2004) และแนวทางการรกษาผปวยของประเทศไทย (พ.ศ. 2555) ทมการ

เพมกลม "ความดนโลหตสงระยะท 3" หมายถงผท มความดนเลอดชวงหวใจบบมากกวา 179 มลลเมตรปรอท หรอความดนโลหตชวงหวใจคลายมากกวา 109 มม.ปรอท ความดนโลหตสง "ชนดดอ" หมายถงการใชยาทไมสามารถลดความดนโลหตกลบมาอยในระดบปกตได เปรยบเทยบ (28)

(ตาราง 2.4) ไดดงน

ตารางท 2.4 การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดยESH-ESC BHS IVและสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย

ประเภท ความดนชวงหวใจบบ

(มลลเมตรปรอท)

ความดนชวงหวใจ

คลาย (มลลเมตรปรอท)

เหมาะสม <120 และ <80

ปกต 120-129 และ/หรอ 80-84 ปกตคอนสง 130-139 และ/หรอ 85-89 ความดนโลหตสงระยะท 1 140-159 และ/หรอ 90-99

ความดนโลหตสงระยะท 2 160-179 และ/หรอ 100-109 ความดนโลหตสงระยะท 3 ≥180 และ/หรอ ≥110

ความดนโลหตเฉพาะชวงหวใจบบสง ≥140 และ/หรอ <90

ทมา: ESH-ESC Guidelines (2007); BHS-IV 2004 Guidelines; สมาคมโรคความดนโลหตสงแหง ประเทศไทย (2555)

20

ตารางท 2.5 การจ าแนกประเภทความดนเลอดโดย JNC7

ประเภท

ความดนชวงหวใจบบ (Systolic pressure ; SBP)

ความดนชวงหวใจคลาย (Diastolic pressure ; DBP)

มม.ปรอท

(mmHg)

กโลปาสกาล

(kPa)

มม.ปรอท

(mmHg)

กโลปาส

กาล (kPa)

ปกต 90-119 12-15.9 60-79 8.0-10.5

กอนความดนโลหตสง 120-139 16.0-18.5 80-89 10.7-11.9 ความดนโลหตสงระยะท 1 140-159 18.7-21.2 90-99 12.0-13.2 ความดนโลหตสงระยะท 2 ≥160 ≥21.3 ≥100 ≥13.3

ความดนโลหตเฉพาะชวงหวใจบบสง

≥140 ≥18.7 <90 <12.0

ทมา: National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI) (2003), JNC7 (ค.ศ. 2003)

ใน 1 วน ความดนโลหตเปลยนแปลงอยเสมอ ผทสขภาพรางกายแขงแรงกมภาวะความดนโลหตเปลยนแปลงไดตามชวงเวลาของวน (diurnal variation) ในตอนกลางวนความดนโลหต

สงขนเพราะการขบเคลอนรางกาย สวนตอนกลางคนรางกายจะผอนคลายจากการท างานของระบบประสาทซมพาเทตก ซงท าใหความดนโลหตลดลง การกระท าทตรงกนขามกน ท าใหรางกายมระบบ

การท างานทสมดล นอกจากความตางในเวลากลางวนกลางคนแลว ความดนโลหตยงเปลยนแปลงตามสภาวะจตใจ (เครยดหรอกดดน ตนเตน โกรธ) กจวตรประจ าวน (ตนนอน ขบถาย รบประทานอาหาร อาบน า เปนตน) หรอแมแตการเปลยนแปลงอณหภมและอาย เพราะฉะนนการวดความดน

โลหตพยงครงเดยวไมสามารถบงชระดบของตวเลขทแนนอนได ผทสขภาพแขงแรง ความดนโลหตอาจสงชวคราว แตสกครกจะลดลงตามปกต แตเมอใดทความดนโลหตขนสงจากเดมวดกคร งก ยงมากกวาเกณฑมาตรฐาน สภาวะแบบนเรยกวา โรคความดนโลหตสง (26)

21

2.2.1 โรคแทรกซ อนทเกดจากสภาวะความดนโลหตสง

ตารางท 2.6 โรคแทรกซอนทเกดจากสภาวะความดนโลหตสง

ต าแหนง ชอโรค อาการของโรค

สมอง โรคหลอดเลอดสมอง (โรคหลอด

เลอดในสมองตบ โรคหลอดเลอดในสมองแตก เปนตน)

พฒนาจากภาวะหลอดเลอดแดงตบ เกด

เลอดคงทหลอดเลอดในสมอง ท าใหระบบไหลเวยนเลอดตดขด เซลลโดยรอบตาย (หลอดเลอดในสมองตบ) บรเวณทมอาการ

หลอดเลอดตบ ซงมบางสวนของหลอดเลอดเกดรอบปรและแตก (โรคหลอดเลอดใน

สมองแตก)มอตราเสยชวตสง หรอสงผลใหเกดอาการอมพาตและมปญหาการพด

หวใจ อาการ ปวดเคนหวใจ โรค

กลามเนอหวใจตายเฉยบพลน โรคหวใจลมเหลว เปนตน

หลอดเลอดตบ บรเวณหลอดเลอดคอโรนาร

ท าใหมอาการปวดเคนหวใจถามอาการ เนนหนาอกเพยงอยางเดยว ไมเปนอนตรายตอ

ชวต แตมโอกาสน าไปสโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนสง ภาวะความดนโลหตสงท าใหหวใจหองซายโต เกดภาวะ “หวใจโต”

ประสทธภาพการท างานของหวใจลดนอยลง เกดภาวะหวใจลมเหลวไดงาย

ชองทอง โรคหลอดเลอดแดงใหญโปงพอง ความดนโลหตสง ท าใหสวนใดสวนหนงของหลอดเลอดแดงใหญโปงพอง เมอเสนเลอดนแตก จะมอาการตกเลอดรนแรงและมโอกาส

เสยชวตสง ไต โรคไตกระดาง ไตวาย เปนตน หลอดเลอดฝอยในไตตบ ท าใหไตแขงและ

เลกลง ประสทธภาพในการท างานลดลง เรยกวาโรคไตกระดาง เมอการท างานของไตแยลง เปนผลใหไมคอยถายปสสาวะน าไปส

ภาวะไตลมเหลว เปนอนตรายตอชวตและอาจเกดภาวะเลอดเปนพษ

22

ตารางท 2.6 โรคแทรกซอนทเกดจากสภาวะความดนโลหตสง (ตอ)

ต าแหนง ชอโรค อาการของโรค

ขา เนอตายทขา เปนตน เกดจากสวนปลายของหลอดเลอดแดง ทขา ตบ ท าใหปวดขาหรอนอง จากการทเลอดไป

เลยงไมทวถง เดนไกลๆไมได การไหลเวยนของเลอดหยดชะงกจนสงผลใหเกดเนอตาย

ตา หลอดเลอดแดงทจอประสาทตา

แตก

หลอดเลอดแดงบรเวณจอประสาทตาแตก ม

เลอดออกในจอประสาทตา จนอาจมปญหาเกยวกบการมองเหน ผลสดทายอาจท าใหตา

บอดได

ทมา : Yoshihiko Watanabe (2557). คมความดนโลหตใหอยหมด. (26) 2.2.2 ชนดของโรคความดนโลหตสง

โรคความดนโลหตสงสามารถจ าแนกตามสาเหตของการเกดโรคได 2 ชนด คอ โรคความ

ดนโลหตสงชนดทราบสาเหตการเกดโรคอยางแนชด และโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตโดยชดเจน ดงรายละเอยดตอไปน

2.2.2.1 ค วามดนโลหตสงแบบปฐมภม (primary hypertension) หรอความดน

โลหตสงชนดไมทราบสาเหต (essential hypertension)พบวา เปนความดนโลหตสงทพบไดบอยทสด ประมาณรอยละ 90-95 ของผปวยความดนโลหตสงทงหมด ความดนโลหตสงเปนผลจาก

ความสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอมรอบตว มการศกษาพบยนหลายชนดทมผลเลกนอยตอความดนโลหต และมยนจ านวนนอยมากทมผลอยางมากตอความดนโลหต แตสดทายปจจยดานพนธกรรมตอความดนโลหตสงยงไมเปนท เขาใจกนมากนกในปจจบน ความดนเลอดเพมขนตามอาย

และความเสยงของการเปนความดนโลหตสงในวยสงอายนนสง ปจจยทางสงแวดลอมหลายอยางท มผลตอความดนเลอด ความเครยดอาจมผลตอความดนเลอดเลกนอย ปจจยอนๆทอาจมผลตอความ

ดนโลหตสงแตยงไมชดเจน ไดแก การบรโภคคาเฟอน และการขาดวตามนด เชอกนวาภาวะดอ ตออนซลน (insulin resistance) ซงพบไดบอยในคนอวนและเปนองคประกอบของกลมอาการเมแทบอลก (metabolic syndrome) เปนสาเหตของความดนโลหตสง การศกษาเรวๆ นพบนยยะวา

เหตการณทเกดขนในชวงตนของชวต เชน น าหนกแรกเกดนอย มารดาสบบหรขณะตงครรภ และการ

23

ไมไดเลยงลกดวยนมแมนนอาจเปนปจจยเสยงของความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตในผใหญ แต

ทงนการอธบายกลไกดงกลาวยงคลมเครอ ในผปวย ความดนโลหตสงไมทราบสาเหตจะมความตานทานการไหลของเลอดในรางกาย ทสงขน มกจะท าใหความดนเลอดสงขน ในขณะทปรมาตรเลอด

ทสงออกจากหวใจตอนาท ยงคงปกต มหลกฐานอธบาย าไดวาในผทอายนอยบางคนมภาวะกอนความดนโลหตสง (prehypertension) มปรมาตรเลอดสงออกจากหวใจตอนาทสง อตราหวใจเตน ส งขน และ แร ง ตา นส วนปลา ยท งหมดย งปก ต ซ ง เร า เร ย กว า ภา วะ "hyperkinetic borderline

hypertension" คนเหลานเมอมอายมากขน ปรมาตรเลอดสงออกจากหวใจจะลดลง และแรงตานสวนปลายทงหมดจะเพมขนตามอาย ซงตรงตามแบบของโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต

ดงทกลาวขางตน แตกลไกลนยงเปนทถกเถยงกนหากจะใชมนอธบายรปแบบการเกดความดนโลหตสงในผปวยความดนทกราย (29)

2.2.2.2 ค วามดนโลหตสงแบบทตยภม (Secondary hypertension) หรอ โรค

ความดนโลหตสงชนดทราบสาเหต มสาเหตทสามารถระบได โรคไตเปนสาเหตสวนใหญทท าให เ กดความดนโลหตสงประเภทน และยงอาจเกดมาจากโรคตอมไรทอตางๆ เชน อาการคชชง ภาวะตอมไทรอยดท างานมากเกน ภาวะตอมไทรอยดท างานนอย สภาพโตเกนไมสมสวน ภาวะอลโดสเตอโรน

สงหรอกลมอาการคอนน (Conn's syndrome) ภาวะตอมพาราไทรอยดท างานมากเกน และฟโอโครโมไซโตมา สาเหตอนๆ ของความดนโลหตสงแบบทตยภมเชน โรคอวน อาการหยดหายใจขณะทนอน

หลบ การตงครรภทมภาวะหลอดเลอดเอออรตาแคบ ยาบางชนดสมนไพร เชน การบรโภคชะเอมเทศมากเกน และยาเสพตดบางชนด (29) โรคความดนโลหตสงชนดนหากไมไดรบการรกษา มกจะเกดความผดปกตของอวยวะทส าคญ เชน หว สมอง ไต ประสาทตา เปนตน เนองจากความดนโลหต

สงจะท าใหหลอดเลอดแดงเสอม ผนงหลอดเลอดแดงแขง น าไปสหลอดเลอดตบตนและเลอดไปเลยงอวยวะตางๆ ไมได จงท าใหเกดภาวะแทรกซอนทจะตามมาอกหลายประการ เชน หวใจหองลางซาย

โตและอาจเกดภาวะหวใจวายตามมา นอกจากนอาจเกดภาวะหลอดเลอดในสมองตบ ตนหรอแตก กลายเปนโรคอมพาตครงซก ซงเปนภาวะแทรกซอนทพบไดบอย ส าหรบในรายทมความดนโลหตสงรนแรงเฉยบพลน อาจท าใหเกดภาวะชกหรอหมดสตได โรคความดนโลหตสงยงอาจท าใหเกดภาวะไต

วายเรอรง เนองจากหลอดเลอดแดงเสอมท าใหเลอดไปเลยงไตไมพอ สงผลใหความดนเลอดสงขนไ ด นอกจากนอาจเกดภาวะเสอมของหลอดเลอดแดงภายในลกตาอยางชาๆ โดยในระยะแรกหลอดเลอด

จะตบตน ซงตอมาอาจแตกมเลอดออกทจอตาท าใหประสาทตาเสอม ตาพรามวลงเรอยๆ จนตาบอดได ทงนความรนแรงของภาวะแทรกซอนตาง ๆ โดยสวนใหญมกจะขนอยกบความรนแรงของความดนโลหตสงและระยะของโรคหากมระดบความดนโลหตสงมากๆ อาจท าใหเกดภาวะแทรกซอนไดรวดเรว

และผปวยอาจเสยชวตภายในเวลาไมนาน สวนในรายทมระดบความดนโลหตสงไมมาก อาจใช

24

เวลานานถง 10–20 ป ทจะแสดงอาการของภาวะแทรกซอนตางๆ โรคความดนโลหตสงชนดททราบ

สาเหต เมอไดรบการแกไขทสาเหตของการเกดโรค ภาวะความดนโลหตสงจะหายไปได (14)

2.2.3 หลกการร กษาและการควบค มโรคความดนโลหตสง

การรกษาและควบคมโรค เปนสงส าคญอยางยงส าหรบผทเปนโรคความดนโลหตสง โดยการพจารณาการใหการรกษาผปวยแตละรายมความแตกตางกน ทงนการตดสนใจท าการร กษาโ รค

ความดนโลหตสงใชหลก 2 ประการ คอการประเมนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเล อด (Cardiovascular risk) โดยดจากปจจยเสยงและรองรอยการท าลายอวยวะตางๆ (organ damage)

และ การประเมนระดบความรนแรงของโรคความดนโลหตสง (14) 2.2.3.1 การประเมนปจจยเสยงตอการ เกดโรคหวใจและหลอดเลอด

(Cardiovascular risk) คอ การประเมนรองรอยการท าลายอวยวะตางๆ(organ damage) ในผ

ทเปนโรคความดนโลหตสง สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (2558) ไดระบปจจยเสยงทมผลตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ไวดงน

(1) ระดบความรนแรงของคาความดนซสโตลค (SBP) และ คาความดน

ไดแอสโตลค (DBP) (2) ระดบของ pulse pressure > 60 มลลเมตรปรอท

(3) เพศชายอาย ≥ 55 ป และ เพศหญงอาย ≥ 65 ป (4) การสบบหร (5) ระดบไขมนรวมในเลอดผดปกต (total cholesterol) มากกวา 200

มลลกรมตอเดซลตร หรอระดบแอลดแอลโคเลสเตอรอล (LDL-cholesterol) มากกวา 130 มลลกรมตอเดซลตร หรอระดบเอชดแอล

โคเลสเตอรอล (HDL- cholesterol) นอยกวา 40 มลลกรมตอเดซลตรในเพศชาย และนอยกวา 50 มลลกรมตอเดซลตรในเพศชาย หรอระดบไตรกลเซอไรด (triglyceride) มากกวา 150 มลลกรมตอเดซลตร

(6) ระดบกลโคสในพลาสมา หลงการอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมง (fasting plasma glucose : FPG) มคาระหวาง 100 – 125 มลลกรมตอ

เดซลตร (7) ค านวณความทนทานตอเบาหวาน (Glucose tolerance test :

GTT) ผดปกต

25

(8) ประวตการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด (CVD) ในบดา มารดาหรอพ

นองกอนเวลาอนสมควร (เพศชายเกดกอนอาย55ป และหญงเกดกอนอาย 65 ป)

(9) มภาวะอวนลงพง คอ เสนรอบเอวมากกวาหรอเทากบ 90 เซนตเมตร ในเพศชาย และมากกวาหรอเทากบ 80 เซนตเมตร ในเพศหญง

สมาพนธโรคความดนโลหตสงนานาชาตไดเสนอแนวทางในการประเมนความเสยง ตอ

การเกดโรคหวใจและหลอดเลอดใน 10 ป ขางหนา ดงแสดงไวใน ตารางท 2.6

ตารางท 2.7 การประเมนความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดใน 10 ป ขางหนา

ระดบความดนโลหต (มลลเมตรปรอท)

ปจจยเสยง

ปกต

(SBP120-129 หรอ

DBP 80-84)

สงเลกนอย

(SBP130-139 หรอ

DBP 85-89)

สงร ะดบท 1

(SBP140-159 หรอ

DBP 90-99)

สงร ะดบท 2

(SBP160-169 หรอ

DBP 100-109)

สงร ะดบท 3

(SBP ≥ 180 หรอ

DBP ≥ 110)

ไมมปจจยเสยงอน ปกต ปกต ต า ปานกลาง สง

มปจจยเสยง 1-2 ขอ ต า ต า ปานกลาง ปานกลาง-สง สง

มปจจยเสยงตงแต3 ขอ

ขนไป

ต า-ปานกลาง ต า-ปานกลาง ปานกลาง-สง สง สง

TOD, CKD stage 3

หรอเปนเบาหวาน

ปานกลาง-สง ปานกลาง–สง สง สง สง - สงมาก

Symptomatic CVD, CKD stage ≥ 4 หรอ

เบาหวานทม TOD/RFs

สงมาก สงมาก สงมาก สงมาก สงมาก

RF = risk factor; TOD = target organ damage; CVD = cardiovascular disease; BP = blood pressure; CKD = chronickidney disease; HT = hypertension; SBP = systolic blood pressure; DBP = diastolic blood pressure; CKD stage ≥ 4 = eGFR < 30 มล./นาท/1.73 ม²; CKD stage 3 = eGFR 30-35 มล./นาท/1.73 ม²;

ทมา: สมาคมโรคความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (2558). (25)

26

การจดระดบความเสยงโดยรวมตอการเสยชวตจาก CVD อาศยระดบความดน โลหต

จ านวน ของปจจยเสยง TOD ทไมมอาการ, โรคเบาหวาน, ระยะของ CKD หรอปรากฏ CVD อยแลว. การจดระดบของความเสยงใชนยามดงตอไปน

1. ความเสยงต า หมายถง ความเสยงทโดยรวมจะเกดการเสยชวตจาก CVD ในเวลา10 ป ต ากวารอยละ 1 2. ความเสยงปานกลาง หมายถง ความเสยงทโดยรวมจะเกดการเสยชวตจาก CVD ใน

เวลา 10 ป อยระหวางรอยละ 1 ไปจนถง นอยกวารอยละ 5 3. ความเสยงสง หมายถง ความเสยงทโดยรวมจะเกดการเสยชวตจาก CVD ในเวลา 10

ป อยระหวางรอยละ 5 ไปจนถง นอยกวารอยละ 10 4. ความเสยงสงมาก หมายถง ความเสยงทโดยรวมจะเกดการเสยชวตจาก CVD ในเวลา 10 ป มตงแตรอยละ 10 ขนไป

ลกษณะผปวยทมความเสยงในการเกด CVD สงและสงมาก มดงตอไปน 1. เปนโรคความดนโลหตสงระดบรนแรง 2. ม pulse pressure > 60 มลลเมตรปรอท

3. เปนโรคเบาหวาน 4. ม RF ตอการเกด CVD ≥ 3 ปจจยขนไป

5. ม TOD โดยไมมอาการ 6. เปน CVD แลว 7. เปน CKD ตงแต stage 3 ขนไป (eGFR < 60 มล./นาท/1.73 ม²)

ผปวยเหลานตองการการรกษาอยางมประสทธภาพเพอลดปจจยเสยงทกอยาง (25) การประเมนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด มความส าคญอยางยง

ส าหรบผทเปนโรคความดนโลหตสงและผทท าการรกษาดแลผปวยกลมน ทงนจากการประช มของสมาพนธโรคความดนโลหตสงนานาชาต ครงท 7 (JNC,2003) ไดก าหนดแนวทางในการดแลและเกณฑในการประเมนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดเพอเปนแนวทางในการรกษาผท

เปนโรคความดนโลหตสง ไวดงน 1) กลมทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดต า (low risk group) ไดแก

ผชายอาย 55 ป และผหญงอายต ากวา 65 ป ทมความดนโลหตสงระดบท 1 และไมมปจจยเสยงอน ๆ คนกลมนมความเสยงตอการเกดโรคหวใจหลอดเลอด ในอก 10 ปขางหนา นอยกวารอยละ 15 และความเสยงจะต าลงในกลมทมระดบความดนโลหตสงกวาปกตเลกนอย (high normal)

2) กลมทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดปานกลาง (medium risk group) ไดแก บคคลทมความดนโลหตในชวงกวางมาก และมปจจยเสยงหลายปจจยคนกลมนมความ

27

เสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในอก 10 ปขางหนา ประมาณรอยละ 15-20 โดยความเสยง

จะมคาใกลเคยงรอยละ 15 ในกลมทมระดบความดนโลหตสงระดบท 1 และมความเสยงอนอกเพยง 1 ปจจย

3) กลมทมความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดสง (high risk group) ไดแก บคคลทมความดนโลหตสงระดบท 1 หรอระดบท 2 และมปจจยเสยงตงแต 3 ปจจยขนไป หรอเปนโรคเบาหวาน หรอมการเสอมท าลายของอวยวะเปาหมาย และกลมคนทมความดนโลหตสงระดบท 3

ทไมมความเสยงอน ๆ คนกลมนมความเสยงตอการเกดโรคหวใจหลอดเลอด ในอก 10 ปขางหนา ประมาณรอยละ 20-30

4) กลมท มความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดสงมาก (very high risk group) ไดแก บคคลทมความดนโลหตสงระดบท 3 มปจจยเสยงตงแต 1 ปจจยขนไป คนกลมน มความเสยงตอการเกดโรคหวใจหลอดเลอด ในอก 10 ปขางหนา ประมาณรอยละ 30

นอกจากนควรมการประเมนรองรอยการท าลายอวยวะตางๆ จากโรคความดนโลหตสง โดยทผปวยไมมอาการทางคลนก (organ damage) ทตรวจพบ แตผปวยยงไมมอากา รของโรคเบาหวาน แตมอาการของโรคหวใจและหลอดเลอดและของไตเกดขนแลว ( established

cardiovascular or renal disease) 2.2.3.2 การประเมนระดบความร นแรงของโรคความดนโลหตสง

องคการอนามยโลก (WHO, 2003) และ สมาคมโรคความดนโลหตสงนานาชาต (ISH, 2003) ไดก าหนดเกณฑในการประเมนความรนแรงของโรคความดนโลหตสง ตามความรนแร งของอวยวะทถกท าลาย ไวดงน (30)

ระยะท 1 ตรวจไมพบอวยวะทถกท าลาย ระยะท 2 ตรวจพบอาการทเกดจาก การเปลยนแปลงของอวยวะทส าคญ อยางนอย 1

อยาง ตอไปน 1) หวใจหองลางซายโต (left ventricular hypertrophy) 2) หลอดเลอดแดงบรเวณเรตนา (retina) มการตบของหลอดเลอดแดงเฉพาะ

บางสวนหรอมการตบโดยทวไป 3) มโปรตนในปสสาวะ (proteinuria) และหรอ ระดบครอะตรนนในเลอดสงขน

เลกนอย (1.2-2.0 มลลกรมตอเดซลตร) 4) ตรวจดวยวธอลตราซาวด (ultrasound) หรอ รงสพบแผนคราบไขมน (plaque) เกาะตามผนงหลอดเลอด

28

ระยะท 3 ตรวจพบทงอาการและอาการแสดงของอวยวะทถกท าลาย ไดแก

1) หวใจมอาการเจบหนาอก หวใจขาดเลอด หวใจลมเหลว 2) สมองมภาวะสมองขาดเลอดชวคราว โรคหลอดเลอดสมอง สมองบวม อาจ

เปนอมพาต หรออมพฤกษ 3) ตามเลอดออกในเรตนาและอาจม หรอไมมประสาทตาบวม (papilledema)

จนอาจท าใหเกดปญหาการมองเหน

4) ไต ระดบครอะตนนในเลอดสงมากกวา 2.0 มลลกรมตอเดซลตรหรอมภาวะไตวาย

5) หลอดเลอด พบความผดปกตของหลอดเลอด โดยมการโปงพองของหลอดเลอด (dissecting aneurysm) หรอมอาการจากหลอดเลอกอดตน

จะเหนไดวาการควบคมระดบความดนโลหตไมได น าไปสภาวะแทรกซอนทรนแร งใน

หลายระบบ ดงน การรกษาและควบคมโรคความดนโลหตสงใหอยในเกณฑปกต หรอใกลเคยงปกตจงเปนเปาหมายส าคญ (14)

2.2.3.3 การร กษาและการควบค มความดนโลหตสง

การร กษาและควบค มความดนโลหตโดยการ ใช ยา ยาลดความดนโลหตมอยหลายกลมทใชในปจจบน การเลอกสงยาลดความดนโลหตโดยแพทยตองค านงถงความเสยงของโรคห วใจ

และหลอดเลอด (ความเสยงของโรคหลอดเลอดสมองและโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด) รวมทงคาความดนเลอดของแตละคน เพอใหไดมาซงขอมลดานหวใจและหลอดเล อดโดยรวมขอ งคนหนงๆ หลกฐานไมสนบสนนการลดความเสยงการของการเสยชวต หรออตราการเกดภาวะแทรกซอน

ตางๆทางสขภาพดวยการใชยาลดความดนโลหตในผท มความดนเลอดไมสงมาก (ความดนชวงหวใจบบนอยกวา 160 มม.ปรอท และ/หรอ ความดนชวงหวใจคลายนอยกวา 100 มม.ปรอท) และไมม

ปญหาสขภาพอนๆ หากเรมการรกษาดวยยา คณะกรรมการรวมแหงชาตวาดวยความดนโลห ตสง (Joint National Committee on High Blood Pressure) หรอ JNC-7 แนะน าวาแพทยไมควรเฝาตดตามการตอบสนองในการรกษาแตเพยงอยางเดยว ตองประเมนอาการไมพงประสงคจากการใชยา

ดวย การทความดนเลอดลดลง 5 มม.ปรอทนนสามารถลดความเสยงของการโรคหลอดเลอดสมองไดรอยละ 34 และ ลดความเสยงของการเกดโรคหวใจขาดเลอดไดถงรอยละ 21 และลดโอกาสของการ

เกดภาวะสมองเสอม และ อตราตายจากโรคหวใจหลอดเลอด ซงเปาหมายของการรกษาควรลดความดนเลอดลงนอยกวา 140/90 มม.ปรอทในประชากรทวไป และควรต ากวานในผทเปนเบาหวาน หรอโรคไต (ผเชยวชาญบางทานแนะน าใหลดความดนเลอดลงในระดบต ากวา 120/80 มม.ปรอท) แนว

ทางการเลอกใชยาความดนโลหตเพอรกษาและวธการปรบใชยาในประชากรกลมตางๆ มการ

29

เปลยนแปลงเปนไปตามระยะเวลาทแตกตางกนในแตละประเทศ ยาทนาเลอกใชเปนอยางแรกกยง

เปนทถกเถยงกนในแนวทางปฏบตของ องคกรความรวมมอคอเครน องคการอนามยโลก และประเทศสหรฐอเมรกามกจะใชยาขบปสสาวะกลมไทอะไซด เปนล าดบแรก สวนแนวทางของสหราชอาณาจกร

เนนการใชยากลมแคลเซยมแชนแนลบลอกเกอร (Calcium channel blockers; CCB) ในประชาชนทมอายมากกวา 55 ป หรอมเชอสายแอฟรกน ในขณะทในประชากรทอายนอยกวาแนะน าให ใชยากลมเอซออนฮบเตอร (Angiotensin converting enzyme inhibitors; ACE-I) ในประเทศญปน มก

ใหเรมใชยาใดกไดในกลมยา 6 ชนด ไดแก ACEI/ARB, CCB, บตาบลอกเกอร (Beta blockers), ไทอะไซด, และแอลฟาบลอกเกอร (Alpha-blockers) ในขณะทประเทศแคนาดาเลอกใชยาดงกลาวเชนกน

ยกเวนแอลฟาบลอกเกอร การ ใชชนดยาหลายกลมรวมกน ผปวยสวนใหญ จ าเปนตองใชยามากกวาหนงกลมเพอควบคมความดนโลหต แนวทางเวชปฏบตของ JNC7 และ ESH-ESC จะแนะน าใหผปวยเรมใชยาสองกลมหากความดนชวงหวใจบบสงกวาเปาหมาย 20 มลลเมตรปรอท หรอความดนชวง

หวใจคลายสงกวาเปาหมาย 10 มลลเมตรปรอท ยาทมกใชรวมกนไดแก แคลเซยมแชนแนลบล อกเกอรกบยาตานระบบเรนน-แองจโอเทนซน หรอ ยาขบปสสาวะกบยาตานระบบเรนน-แองจโ อ เทนซน ยาทอาจใชรวมกนได ไดแก แคลเซยมแชนแนลบลอกเกอรกบยาขบปสสาวะ , บตาบลอกเกอร กบ

ยาขบปสสาวะ, แคลเซยมแชนแนลบลอกเกอร ชนดไดไฮโดรไพรดน (dihydropyridine) กบบตาบลอกเกอร, หรอ แคลเซยมแชนแนลบลอกเกอรชนดไดไฮโดรไพรดนกบ เวราพามล (verapamil) หร

อดลไทอะเซม (diltiazem) ยากลมทไมควรใชรวมกนไดแก แคลเซยมแชนแนลบลอกเกอรชนดนอน -ไดไฮโดรไพรดน (non-dihydropyridine) (เชนยาตานระบบเรนน-แองจโอเทนซนกบเวราพา มลหรอดลไทอะเซมรวมกน, ยาตานระบบเรนน-แองจโอเทนซนกบบตาบลอกเกอร กบยาทออกฤทธ กบ

ประสาทสวนกลางควรหลกเลยงการใชยากลมแองจโอเทนซนรเซพเตอรบลอกเกอร (Angiotensin receptor blocker; ARB) รวมกนกบยาแกอกเสบชน ดไ มใชสเตอรอยด (เชนยาตานอกเสบ )

เนองจากอาจเพมโอกาสความเสยงของการเกดภาวะไตวายเฉยบพลนซงมกรจกกนในอตสาหกรรมสขภาพประเทศออสเตรเลยในชอของ "triple whammy" มการใชยาเมดรวมกนซงประกอบดวยยาลดความดนสองกลมเพอเพมความสะดวกในการรบประทานแกผปวย ซงจ ากดไวพจารณาใชเฉพาะ

เปนรายๆ ไป การรกษาความดนโลหตสงระดบปานกลางและรนแรงชวยลดอตราการเสยชวตและลดอตราการเปนโรคและอตราการตายจากโรคหลอดเลอดหวใจในผทมอาย 60 ปขนไป การศกษาใน

ผสงอายมากกวา 80 ปยงมจ ากด แตในการทบทวนวรรณกรรมเรวๆ นผลสรปวาการรกษาผปวยดวยยาลดความดนโลหตจะชวยลดอตราตายและ อตราการเปนโรคหลอดเลอดหวใจ แตไมไดลด อตราเสยชวตโดยรวมอยางมนยส าคญ เปาหมายความดนโลหตทแนะน าคอนอยกวา 140/90 มลลเมตร

ปรอท โดยยากลมแรกๆทแนะน าในสหรฐอเมรกา เชน ยาขบปสสาวะกลมไทอะไซด และแนวทางเวชปฏบตของ สหราชอาณาจกรมกจะแนะน าใหผปวยความดนฯใชยากลมแคลเซยมแชนแนลบลอก เกอร

30

เปนยากลมแรก โดยมความดนโลหตเปาหมายท <150/90 มม.ปรอทเมอพบแพทย หรอ <145/85

มม.ปรอทเมอผปวยวดดวยเครองวดความดนโลหตตอเนอง ค วามดนโลหตสงชนดดอ ความดนโลหตสงชนดดอ (Resistant hypertension)

หมายถงภาวะทความดนเลอดสงเกนระดบเปาหมายทงท มการใชยาความดนโลหตสามกลม ขน ไป แนวทางทใชในการรกษาความดนโลหตสงชนดดอ โดยไดรบการตพมพใน สหรฐอเมรกาและสหราชอาณาจกร (29)

การรกษาโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมชวต การปรบเปลยนพฤตกรรมชวต หมายถง การเปลยนแปลงวถการด าเนนชวตประจ าวน ไปสการบรโภคอาหารตามหลกโภชนาการอาหาร และ

การมกจกรรมทางกายทเหมาะสม รวมกบพฤตกรรมสขภาพทด เชน งดสบบหร หลกเลยงเครองดมแอลกอฮอล เปนตน โดยการปรบเปลยนพฤตกรรมชสต ไดในระยะยาว ถอเปนหวใจส าคญของการปองกนโรคความดนโลหตสง และยงเปนการรกษาพนฐานส าหรบผปวยโรคความดนโลหตสงท กราย

ไมวาผปวยจะมขอบงชในการใชยาหรอไมกตาม ในกรณทผปวยใชยาลดความดนโลหตรวมดวย การปรบเปลยนพฤตกรรมจะท าใหประสทธภาพของการรกษาดวยยาสงขน (25) ดงจะเหนไดจาก ผลของประสทธภาพของการปรบเปลยนพฤตกรรม (ตามตารางท 2.7)

ตารางท 2.8 ประสทธภาพของการปรบเปลยนพฤตกรรมในการรกษาโรคความดนโลหตสง

วธการ ประสทธภาพของการลดระดบความดนโลหต

ลดน าหนกในผปวยทม BMI ≥ 25 กก./ม.² ทกๆ BW ทลดลง 1 กก. สามารถลด SBP

ได เฉลย 1 มม.ปรอท โดยรวมการลด BW 10 กก. สามารถลด SBP ได เฉลย 5-20 มม.ปรอท

การรบประทานอาหารแบบ DASH SBP ลดลง 8-14 มม.ปรอท

การจ ากดโซเดยมในอาหารนอยกวา 2,300 มก.ตอวน SBP ลดลง 2-8 มม.ปรอท

การออกก าลงกายแบบแอโรบกอยางสม าเสมอ SBP ลดลงเฉลย 4 มม.ปรอท SBP ลดลงเฉลย 2.5 มม.ปรอท

การลดเครองดมแอลกอฮอล SBP ลดลง 2-4 มม.ปรอท

ทมา: สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย(2558),แนวทางการรกษาโรคความดนลตสงในเวช

ปฏบตทวไป

31

การรกษาสภาวะความดนโลหตสงอยางเรมแรก คอการปรบเปลยนพฤตกรรมใน

ลกษณะทคลายกนกบการปองกนภาวะความดนโลหตสง รวมถงการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค การออกก าลงกาย และการลดน าหนก วธดงกลาวพบวา ชวยลดความดนเลอดในผป วย ได

อยางมาก[ การปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงกยงคงแนะน าใหผปวยปฏบตรวมกบการใชยาลดควา มดนโลหต แมวาความดนโลหตจะสงจนตองใชยากตาม การปรบเปลยนอาหารโดยลดปรมาณเกลอพบวามประโยชน จากการศกษาในระยะยาว (มากกวา 1 เดอน) ในชาวคอเคเซยนเรองการกนอาหารชนด

โซเดยมต าพบวา มประโยชนในการลดความดนเลอดอยางมาก ทงในผทมความดนเลอดปก ตห รอผปวยความดนโลหตสง ดงนนอาหารลดความดนโลหต หรออาหารทมถว ธญพช ปลา สตวปก ผกและ

ผลไมทแนะน าโดยสถาบนหวใจปอดและเลอดแหงชาตสหรฐอเมรกา ชวยลดความดนเลอดได หลกการคอการลดปรมาณการบรโภคโซเดยม แมวาอาหารชนดดงกลาวจะมสารโพแทสเซยม สารแมกนเซยม สารแคลเซยม หรอโปรตนมากกตาม วธอนๆ เพอคลายความเครยดทางจตใจทโฆษณาวา

ชวยลดความดนโลหตเชนการท าสมาธ เทคนคคลายความกงวล หรอการปอนกลบทางชวภาพ (biofeedback) พบวามประสทธผลโดยรว มไ ม ดกวาการ ใหส ขศกษา และหลกฐานทย น ย นประสทธภาพยงมคณภาพต า (29)

2.3 ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความ

ดนโลหตสง ปจจยทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง ม 2 กลม

ใหญ ๆ คอ ปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนได (Nonmodifiable risk factors) และ ปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได (Modifiable risk factors) (21) ส าหรบการปองกนไมใหเกดโรคหลอดเล อด

สมอง ในกรณทบคคลนนยงไมเคยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน สามารถท าไดโดยการควบคมและแกไขปจจยเสยงทจะกอใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก ปจจยสวนบคคล ปจจยเสยงดานโรค ปจจยเสยงดานพฤตกรรม (11)

2.3.1 ปจจยสวนบคคล เปนปจจยเสยงทไมสามารถปรบเปลยนได ไดแก

2.3.1.1 เพศ เพศชายมความเสยงโรคหลอดเลอดสมองมากกวาเพศหญง ประมาณ 1.5

เทา (31) จากการศกษาท รฐMinnesota ประเทศสหรฐอเมรกา พบเพศชายมอบตการณสงกวา เพศหญงถง รอยละ 70 การศกษาในประเทศอนๆ เชน ประเทศ สวเดน อตาลและไตหวน กพบอบตการณ

ทใกลเคยงกน (32)

32

2.3.1.2 อาย ผสงอาย มโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมองมากกวา พบวารอยละ 40 ของ

ผทมอาย 25 ถง 65 ป ประสทธภาพของระบบการท างานกลามเนอหวใจลดลง รวมถงความสามารถในการสบฉดเลอดเลยงสวนตางๆ ลดลงรอยละ 1 ตอปของอายทเพมสงขน (33) ดวยเหตนจงพบสถต

การเกดโรคหลอดเลอดหวใจ และหลอดเลอดสมอง ของกลมประชากรวยกลางคนและสงอายในอตราทสงขนออยางตอเนองทกป

2.3.1.3 กรรมพนธ ผทมประวตคนในครอบครวเปนโรคหลอดเลอดสมอง จะม

ควา มเส ย ง ในการเ กด โ รคนส ง กวา คนปกต กา ร ศกษา ทร ฐ Southern California ประ เทศสหรฐอเมรกา พบวา ผทมญาตพนองมประวตเปนโรคหลอดเลอดสมองจะมอตราการเสยชวตส งกว า

คนปกต (32)

2.3.2 ปจจยเสยงดานโรค ปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได 2.3.2.1 ภาวะความดนโลหตสง เปนปจจยเสยงทส าคญมาก โดยอาจจะเพมความ

เสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองทงเพศชายและเพศหญงได 2 – 4 เทา โดยทวไปผทมความดนโลหตสงมกจะไมมอาการผดปกตใด ๆ ดงนนถาไมไดตรวจวดความดนโลหต กมกจะไมทราบวามความดนสงหรอไม (1) อาจกลาวไดวาการควบคมระดบความดนโลหต ใหต ากวา 140/90 มลลเมตรปรอท

สงผลมากทสดในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง และการรกษาโรคความดนโลหตสงจะลดอบตการณของโรคหลอดเลอดสมองได ราวรอยละ 35 – 44 (5) จากผลการศกษา การควบคมความ

ดนโลหตแบบไมใชยา โดยเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพในกลมชาวไทยมสลม พบวา สามารถชวยท าใหผทปวยเปนโรคความดนโลหตสงสามารถลดความเสยงทจะเปนโรคหลอดเลอดสมองไ ดในทสด (14) การทบคคลมความดนโลหตสงเปนเวลานาน จะมผลท าใหหลอดเลอดเกดการบาดเจบจาก

แรงกระแทก เปนเหตใหมการแทรกตวของไขมนเขาสผนงหลอดเลอดแดง นอกจากนยงพบภาวะแทรกซอนของความดนโลหตสง เชน โรคหลอดเลอดสมองตบหรอแตกจนกลายเปนอมพฤกษ

หรออมพาตได (34) 2.3.2.2 โรคเบาหวาน ผปวยโรคนมกมโรคทางกายทเปนปจจยเสยงของโรคหลอดเลอดสมองรวมดวยหลายโรค ไมวาจะเปนโรคความดนโลหตสงหรอไขมนในเลอดสง โรคหลอดเลอด

สมองในผปวยเบาหวานมกเปนชนดตบหรออดตน และสวนใหญเกดจากโรคหลอดเลอดขนา ดเลก ดงนน การควบคมโรคเบาหวานและปจจยเสยงดงกลาวจงสามารถชะลอภาวะหลอดเลอดแดงแขง ได

แตขอมลในดานการควบคมเบาหวานอยางเขมงวด ยงไมมประโยชนชดเจนตอการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (5) รวมไปถงยงไมมการพสจนไดอยางชดเจนวา การควบคมระดบน าตาลในเลอดสามารถปองกนภาวะแทรกซอนทเกดกบหลอดเลอดใหญ (macrovascular complication) เชน โรคหลอด

33

เลอดสมอง (11) ดงนนผปวยเบาหวานจงควรควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในระดบทเหมาะสม

โดยการควบคมอาหารและออกก าลงกาย รวมถงการรบประทานยาและพบแพทยอยางสม าเสมอ (1) 2.3.2.3 ไขมนในเลอดสง ภาวะนเปนปจจยเสยงทส าคญทงในโรคหลอดเลอดสมอง

และโรคหวใจและหลอดเลอด จากการศกษาในปจจบนพบวาไขมนโคเลสเตอรอล (choiesterol) และไขมนแอดแอล (Low-Density-Lipoprotein cholesterol) ทสงจะกอใหเกดความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองมากขน สวนไขมนเอชดแอล (High-Density-Lipoprotein cholesterol) เปนไขมนด จะ

ชวยลดการเกดโรคหลอดเลอดสมองได (35) ศาสตราจารยแพทยหญงนจศร ชาญณรงค หวหนาศนยความเปนเลศทางการแพทย

ดานโรคหลอดเลอดสมองแบบครบวงจร โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย กลาวไววา ไขมนทควรไดรบการประเมนเมอมการตรวจเลอด ไดแก (1) (1) คลอเรสเตอรอลรวม (total cholesterol) เปนผลรวมของไขมน คล อ

เรสเตอรอลทงดและไมด คลอเรสเตอรอลรวมทสงกวา 200 มลลกรม/เดซลตร มความสมพนธกบการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (2) ไขมนชนดแอลดแอลคอเลสเตอรอล (Low-Density-Lipoprotein

cholesterol) เปนคอเลสเตอรอลทไมด ท าใหเกดหลอดเลอดแขงและอดตน ในคนปกตยงไมมโรคอน ๆ ควรมคาไขมนชนดนนอยกวา 130 มลลกรม/เดซลตร แตในผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบควรลด

ใหนอยกวา 100 มลลกรม/เดซลตร และในบางครงอาจตองใหนอยกวา 70 มลลกรม/เดซลตร เพอปองกนไมใหหลอดเลอดสมองตบมากขน ปจจบนแอลดแอลคอเลสเตอรอล ถอเปนไขมนชนดส าคญทสดทตองควบคม

(3) ไขมนชนดเอชดแอลคอเลสเตอรอล (High-Density-Lipoprotein cholesterol) อาจเรยกวาไขมนด เพมขนไดจากการออกก าลงกาย

(4) ไขมนชนดไตรกลเซอไรด (triglyceride) พบวามความสมพนธกบกา ร เกดโรคหลอดเลอดสมอง อยางไรกตามการตรวจระดบไขมนไตรกลเซอไรดอาจมคาเปลยนแปลงไ ดจากหลายปจจย เชน การงดอาหารกอนการเจาะเลอดไมนานพอ ทงนควรควบคมไมใหระดบไตรกลเซอ

ไรดสง โดยงดอาหารจ าพวกแปงและของหวาน การตรวจเลอดเพอประเมนระดบไขมนเปนสงทควรท าทกป โดยเฉพาะผทมปจจยเสยง

กรณทระดบไขมนในเลอดสงกวาเกณฑทก าหนด ควรมการปรบเปลยนพฤตกรรม เชน ลดการบรโภคอาหารทมไขมนสง ลดน าหนก และออกก าลงกายอยางสม าเสมอ อยางไรกตามบางครงอาจจ าเปนตองใชยาลดไขมน เพอชวยลดระดบไขมนในเลอด ในปจจบนพบวายาลดไขมนทนยมใช คอ

กลมสแตตน (Statin) ซงมความปลอดภยสงและมประโยชนในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง (1)

34

โดยมขอมลจ านวนมากทยนยนผลของยา ตอการลดอบตการณของโรคแทรกซอนทางหวใจและหลอด

เลอดในประชากรทมความเสยงกลมตาง ๆ วามประสทธผลดในการลดระดบคอเลสเตอรอล (5) 2.3.2.4 โรคหวใจ โรคหวใจเตนไมตรงจงหวะชนด atrial fibrillation (AF) พบวาการ

ม AF ท าใหเกดโรคหลอดเลอดสมองไดมากขนถง 5 เทา และภาวะนมกพบในผสงอาย บางรายอาจรสกวามอาการใจสน การตรวจวนจฉยเบองตนท าไดโดยการจบชพจร เมอศกษาโดยไมค านงถงภาวะความดนโลหตสง และปจจยเสยงอนๆ กยงพบวาการมการหนาตวของผนงหวใจหองลางซายนน เพม

อตราการเสยงอาการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ประมาณรอยละ 2.3 (1)

2.3.3 ปจจยเสยงดานพฤตกร รม ปจจยเสยงทสามารถปรบเปลยนได

2.3.3.1 การสบบหร ความสมพนธระหวางการสบบหรและความดนโลหตสงย ง ไมชดเจน แตมรายงานวา ผปวยโรคความดนโลหตสงท มพฤตกรรมการสบบหร มโอกาสทจะน าไปสภาวะขาดเลอดของสมอง มากกวาคนทมความดนโลหตปกตทมพฤตกรรมการสบบหร มากกวารอยละ

50 (19) เชนเดยวกบผทสบบหรจะพบวามอตราการเกดโรคลหลอดเลอดสมองมากกวาผทไมส บบหร (36) และยงพบอกวาผทสบบหรจะท าใหหวใจท างานเพมขน และเกดลมเลอดไดงายขน นอกจากนนยงท าใหเกดโรคหลอดเลอดแขงดวย (37) ดงนนการเลกสบบหรจงเปนหนงในการเปลยนแปลงวถช วต

ทมประสทธภาพมากทสด ทจะชวยลดความเสยงของการเกดโรคหลอดเลอดสมองได (1) 2.3.3.2 การ ดมเคร องดมแ อลกอฮอล จากขอมลของ The American Heart

Association แสดงใหทราบวาปจจบนไดมการศกษาวจยเกยวกบการดมเครองดมแอลกอฮอลในปรมาณทพอเหมาะ (การดมเบยรไมเกน 12 ออนซตอวน หรอ ดมไวนไมเกน 4 ออนซตอวน หรอดมสราไมเกน 1.5 ออนซตอวน) อาทเชน ไวนแดง จะสามารถลดความเสยงในการเกดโรคหลอดเล อด

หวใจและหลอดเลอดสมองได เนองจากในไวนแดงมสาร Flavonoids และสารตานอนมลอสระ (Antioxidants) อกทงยงเพมไขมน HDLซงถอเปนไขมนประเภทด (17) ในดานปรมาณแอลกอฮอลท

สงผลตอความดนโลหต จากรายงานการศกษาพบวา ผทดมแอลกอฮอล 3 แกวตอวน จะท าใหมการเพมของระดบดวาดนโลหตซสโตลคสงถง 3 – 4 มลลเมตรปรอท และมการเพมของระดบความดน ไดแอสโตลค 1 – 2 มลลเมตรปรอท (13) สรปไดวาการดมเครองดมแอลกอฮอลในปรมาณมา กเ พม

ความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองแตก แตการดมเครองดมแอลกอฮอลปรมาณนอยๆ อาจชวยลดการเกดโรคหลอดเลอดในสมองอดตนได อยางไรกตาม ไมแนะน าใหดมเครองดมแอลกอฮอล

เพอวตถประสงคในการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยโรคความดนโลหตสง 2.3.3.3 การจดการความเครยด ความเครยด คอสภาวะทเกดขนเมอมสงเราจากภายนอก (รป รส กลน เสยง สมผส) และภายใน (สงทใจนกคด) มากระทบ ตา ห จมก ลน กาย ใจ

จนเสยสมดลกอใหเกดการปรบตวเพอจดการกบสงเราตางๆ กลไกความสมพนธระหวางความดนเลอด

35

สงกบความเครยดเ ฉยบพลน ผานการกระตนมาจากระบบประ สาท อตโน ม ตซมพา เท ตก

(sympathetic) ระบบประสาทสวนนจะท างานมากขนเมอรางกายอยในภาวะเครยดหรอภาวะทตองการใชพลงงานมาก ท าใหการเตนของหวใจเรวขนและความดนเลอดสงขนซงในระยะยาว

ความเครยดเรอรงจะสงผลโดยตรงตอการเกดหลอดเลอดแดงแขง(atherosclerosis) ความเครยดทางอารมณทตองพจารณาในผปวยโรคความดนเลอดสง ไดแก ความกงวล ความซมเศรา ความเครยดในการท างาน (เวลาท างานทมากเกนปกต หรอเวลาพกผอนทนอยกวาทควรจะเปน) การเรงรบเรอง

เวลา การรสกรอไมได ความมงรายตอผอน การเกบกดอารมณโดยเฉพาะอารมณโกรธ เปนตน (38) ผลการวจยคณภาพชวตของผปวยโรคไมตดตอเรอรง หลงการสงเสรมสขภาพดวยธรรมปฏบต

ประกอบดวย การสวดมนต การเจรญสมาธ การควบคมอารมณ พบวา คณภาพชวตของผปวยโ รคเรอรงหลงการสงเสรมสขภาพดวยธรรมปฏบต โดยภาพรวมมคณภาพชวตทดขน (39) 2.3.3.4 การออกก าลงกาย การออกก าลงกายนอกจากจะมสวนชวยลดน าหนกและ

ลดความดนโลหตแลว การออกก าลงกายยงเปนกจกรรมทชวยลดการเกดโรคหลอดเลอดสมองได อกดวย การออกก าลงกายทมประโยชนเปนการออกก าลงกายแบบแอโรบก คอการออกก าลงกายทท าใหหวใจเตนเรวขนและรสกเหนอย อยางนอย 3-4 ครงตอสปดาห ครงละ 40 นาทโดยเฉลย ละควรออก

ก าลงกายในระดบปานกลางถงหนก เชนการเดนเรวหรอวงจอกกง ส าหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมปญหาในเรองการเคลอนไหว หรอมโรคหวใจรวมดวย ควรไดรบการแนะน าเรองการออกก าลงกาย

จากแพทยผเชยวชาญ (1) อยางไรกตามไดมผใหค าแนะน าเกยวกบการออกก าลงกายทเหมาะสมส าหรบผทเปนโรคความดนโลหตสงวาจะตองไมมการแขงขน เพราะจะสงผลท าใหเกดความเคร ยดและท าใหความดนโลหตสงขนได (40)

2.3.3.5 การบรโภคอาหาร การบรโภคอาหารทมกากใยสง ไดแกผกผลไมเปนประจ าในปรมาณมากพอควร ชวยปองกนโรคหลอดเลอดในสมองได นอกจากนยงพบวาการรบประ ทาน

อาหารแบบเมดเตอรเรเดยน (Mediterranean Ddiet) ซงประกอบดวยปลา ผก ถว น ามนมะกอกและธญพชเปนสวนใหญ บรโภคเนอสตว เนอแดง นม และเนยในปรมาณนอยสามารถลดการเกดโรคหลอดเลอดสมองได (1) จะเหนไดวาการบรโภคอาหารทมกากใยสง รวมถงอาหารทมแมกนเซยมและ

โปตสเซยมสงเปนอกทางหนงทางเลอก ส าหรบผทเปนโรคความดนโลหตสงทจะชวยควบคมโร คไ ด การจ ากดปรมาณเกลอโซเดยมในอาหารทรบประทาน โดยการลดอาหารเคม อาหารหมกดอง

เนอสตวทใสเกลอมากๆ รวมถงลดการบรโภคเครองปรงรส ทมปรมาณโซเคยมสงตางๆ เชน ซอสมะเขอเทศ ซอสพรก ผงชรส และซปกอน เปนตน อกทงไมควรเตมน าปลาในอาหารทท าเสรจแลวและควรหลกเลยงอาหารกระปองเพราะสวนใหญจะใสเกลอมาก โดยจากการศกษาพบวาโซเดยมจะ

ท าใหมการคงของน าในรางกายเพมขน ท าใหมปรมาณเลอดมากขน หวใจท างานหนก สงผลใหระดบความดนโลหตสงขน ดงนนการลดหรอจ ากดโซเดยมจะมผลท าใหระดบความดนโลหตลดลงและท าให

36

การคงของปรมาณน านอกเซลลและปรมาณเลอดลดลงซงจะชวยลดการท างานของหวใจลงได (41)

องคการอนามยโลก เสนอแนะวาคนปกตไมควรบรโภคเกลอเกน 6 กรมตอวน หากตองการลดความดนโลหตใหไดมากขนควรบรโภคเกลอไมเกน 3 กรมตอวน โดยพบวาการบรโภคเกลอในปรมาณ

ดงกลาวสามารถลดความดนโลหตไดสงถง 2-8 มลลเมตรปรอท

2.3.3.6 การรบประทานยา การลดความดนโลหตใหกลบสระดบปกตหรอใกล เ คยง ปกตมากทสดเปนเปาหมายส าคญในการดแลรกษาผปวยโรค ความดนโลหตสง ซงนอกจากการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมแลว การมารกษาและรบประทานยาอยางสม าเสมอจะชวยปองกน หรอชะลอภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนจากโรคความดนโลหตสงได (42)

2.3.3.7 การมาตรวจตามนด เนองจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทรกษา ไมหายขาด ผปวยโรคนจงมความจ าเปนทจะตองมารบการตรวจและการ รกษาอยางตอเนองสม า เสมอ ควรมารบการตรวจตามนดทกครง ถงแมจะไมมอาการผดปกต กควรไดรบการตรวจรางกายเพอ

ตดตามผลการรกษาและใหแพทยคนหาความผดปกตของอวยวะตางๆของรางกาย เพอหาทางชวยปองกนควบคมภาวะแทรกซอนของโรคไดลวงหนา และสงส าคญทสดในการมาตรวจตามนดกคอการมารบยาเพราะแพทยอาจจะปรบเปลยนยา ตามสภาวะของโรคและวนจฉยประเมนตามตวผปวย ได

อยางถกตอง เหมาะสม ซงเปนผลดตอตวผปวยเองในการรกษาโรค

2.4 แนวคดทฤษฎทเกยวของกบงานวจย 2.4.1 ทฤษฎ ความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรม (Knowledge

Attitude Practice : KAP) ทฤษฎนเปนทฤษฎทใหความส า คญกบตวแปร 3 ตว คอ ความร (Knowledge) ทศนคต

(Attitude) และ พฤตกรรม (Practice) การเปลยนแปลงทงสามประเภทนจะเกดขนใน ลกษณะตอเนองกลาวคอ การเกดพฤตกรรมเปนสงทบคคลปฏบตออกมาทางรางกายโดยมความร และทศนคตเปนตวชวยใหเกดพฤตกรรมการปฏบตทถกตอง กระบวนการในการจะกอใหเกด พฤตกรรม

นนตองอาศยระยะเวลาและการตดสนใจหลายขนตอน แตนกวชาการกเชอวากระบวนการ ทางการศกษาจะชวยใหเกดพฤตกรรมการปฏบตได ประภาเพญ สวรรณ (43) ไดใหความหมายของ

ความร (Knowledge) ทศนคต (Attitude) และพฤตกรรม (Practice) มดงน 1. ความร (Knowledge) คอ การทประชาชนมความรดานสขภาพ รจกการปฏบต ตน ใหมสขภาพด รสาเหตและการปองกนโรค เมอเกดโรคภยสามารถปองกนได

37

2. ทศนคต (Attitude) คอ ใหความรแกประชาชนเมอเหนวาเขายงยดถอหรอม เจต

คตทผดจะตองโนมนาวใหเขาเปลยนแปลงในทางทถกตอง 3. พฤตกรรม (Practice) คอ การใหสขศกษาไมใหเพยงความร เทานนแตตองให เขา

ปฏบตไดดวย การใหประชาชนปฏบตตามไดถอวาเปนผลส า เรจใหเกดการเรยนรโดยสตปญญาและ เกดจากความมเหตผลของเขาเอง สรพงษ โสธนะเสถยร (44) กลาววา บคคลสวนมากจะรบร เบองตนผ า น

ประสบการณ แลวจดระบบเปนโครงสรางของความรผสมผสานระหวางความจดจ า กบสภาพจตวทยา ความรจงเปนความจ าท เลอกสรรใหสอดคลองกบสภาพจตใจของตน ซงความรท าใหผ เรยนไ ดร ถง

ความสามารถในการจ า และระลกถงเหตการณ และประสบการณทเคยพบมาแลว ซงบลมไดแยกการประเมนความรไว 6 ระดบดงน (45)

(1) ระดบทระลกได (Recall) เปนระดบทมความสามารถดงขอมลออกมา จาก

ความจ าได (2) ระดบทรวบรวมสาระส าคญได (Comprehension) เปนระดบทสามารถท า

บางสงบางอยาง ไดมากกวาการจ าเนอหาทได รบ สามารถเขยนขอความดวยถอยค าของตนเอง

สามารถแสดงใหเหนไดดวยภาพ ใหความหมายแปลความ และเปรยบเทยบความคดอนๆ หรอคาดคะเนผลทเกดขนตอไปได

(3) ระดบของการน าไปใช (Application) สามารถน าเอาขอเทจจรง และความคดเหนทเปนนามธรรม ไปปฏบตจรงอยางเปนรปธรรม

(4) ระดบการวเคราะห (Analysis) เปนระดบทสามารถใหความคด ในรปของ

การน าความคดมาแยกสวน เปนประเภท หรอการน าขอมลมาประกอบกนเพอเปนทางปฏบ ตของตนเอง

(5) ระดบการสงเคราะห (synthetic) คอการน าเอาขอมล แนวความคดมาประกอบกน แลวน าไปสการสรางสรรคสงใหมทตางจากเดม

(6) ระดบของการประเมนผล (Evaluation) คอความสามารถในการใชข อ มล

เพอตงเกณฑการรวบรวมผล และวดขอมลตามมาตรฐาน เพอใหตงขอตดสนถงระดบประสทธผลของกจกรรมแตละอยาง

จมพล รอดค าด ไดสรปการเปลยนแปลงทศนคตตอสงใดสงหนงของมนษยไว 3 ระดบดงน (46)

(1) การเปลยนแปลงความคด เปนการเปลยนแปลงทเกดจากการไดรบข อ มล

ขาวสารใหม ซงอาจมาจากสอมวลชนหรอบคคลอน

38

(2) การเปลยนแปลงความรสก การเปลยนแปลงนจะมาจากประสบการ ณ หรอ

ความประทบใจ หรอสงทท าใหเกดความสะเทอนใจ (3) การเปลยนแปลงพฤตกรรม เปนการเปลยนแปลงวธการด าเนนชวตในสงคม

ซงไปมผลตอบคคล ท าใหตองปรบพฤตกรรมเดมเสยใหม การเปลยนแปลงดงกลาวมสวนเกยวของกนโดยตรง ถาความคดความรสก และพฤตกรรมถกกระทบในระดบใดกตาม จะมผลตอการเปลยนแปลงทศนคตทงสน

สรพงษ โสธนเสถยร กลาววา “พฤตกรรม คอการกระท าใดๆของคนเรา สวนใหญเปนการแสดงออกของบคคล โดยมพนฐานมาจากความรและทศนคต การทบคคลมพฤตกรรม

แตกตางกน เพราะมความรและทศนคตทแตกตางกน เกดขนจากความแตกตางของการเปดรบสอ และความแตกตางในการแปลความสารทตนเองไดรบ จงกอใหเกดประสบการณสงสมทแตกตา งกน อนมผลกระทบตอพฤตกรรมของบคคล” (44)

ความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรม จากความหมายของความร ทศนคต และพฤตกรรม จะเหนวามความแตกตางกน อยางเหนไดชด แตถาพจารณาอยางดแลว ทง 3 ค ามความสมพนธซงกนและกน ชวอรต (Schwart, 1974

หนา 28 - 31; อางในเพญรตน ลมประพนธ (47) กลาวถงความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรม วามความสมพนธกน 4 รปแบบ คอ

1. ทศนคต เปนตวกลางทท าใหเกดความร และพฤตกรรม ดงนน ความรและ ทศนคต จงมผลตอพฤตกรรม

K A P

จากแผนภาพ ถามทศนคตทดตอการปฏบตหนาทแลว จะมผลท าใหมความรความ เขาใจทดและมพฤตกรรมทถกตองตามมา ทงนความรความเขาใจเกยวกบบทบาทหนาทไมมผล ตอ การปฏบตหนาทโดยตรง แตมทศนคตเปนตวกลาง

2. พฤตกรรม ทเกดจากความร และทศนคตมความสมพนธกน หรอความรกบทศนคตม ผลรวมกนกอใหเกดการปฏบตตามมาได และการปฏบตกสงผลใหเกด ความร และ ทศนคตได

K P

A

39

3. ความรและทศนคตตางท าใหเกดพฤตกรรมได และพฤตกรรมกอใหเกดความร และ

ทศนคต โดยทความรและทศนคตไมจ าเปนตองมความสมพนธกน

K

P A

4. ความรมผลตอพฤตกรรมทงทางตรงและทางออม เชน บคคลมความรและปฏบต ตามความรนน หรอความรมผลตอทศนคตกอนแลวพฤตกรรมทเกดขนเปนไปตามทศนคต และ พฤตกรรม

กมผลตอความรทงทางตรงและทางออมเชนกน

A

K P

สรปจากการศกษาและทบทวนวรรณกรรมในสวนของความสมพนธระหวางความรทศนคต และพฤตกรรมทมความสมพนธ 4 รปแบบ ส าหรบการศกษาในครงนผศกษาน าความสมพนธ

ในรปแบบท 3 คอ ความรและทศนคตตางท าใหเกดพฤตกรรมได และพฤตกรรมกอใหเกดความร และ ทศนคต โดยทความรและทศนคตไมจ า เปนตองมความสมพนธกน เพอน า มาเปนแนวทางใน การศกษาครงนตอไป

2.5 งานวจยทเกยวของ

งานวจยทเกยวของกบการศกษามดงน 2.5.1 งานวจยทเกยวของกบ เพศ อาย ร ะดบการศกษา ร ายได อาช พ และสถานภาพ

สมรส จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบ เพศ อาย ระดบการศกษา รายได อาชพ และ

สถานภาพสมรส พบวา ผลการศกษาปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรตพบวา อาย ระดบการศกษา เพศ อาชพ และสถานภาพสมรส มความสมพนธกบพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญ

ทางสถต (p < 0.05) (48) การศกษาของ อมาพร แซกอและชนกพร จตปญญา (49) ทไดศกษาความ

40

ตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงในเขตกรงเทพมหานคร โดยเปรยบเทยบ

ความตระหนกรของผปวยเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง โดยจ าแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และประสบการณเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง โดยท าการศกษาในผ ปวย

กลมเสยง ไดแก ผปวยโรคความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนในเลอดสงและโรคหวใจ จ านวน 384 คน แผนกผปวยนอกจากโรงพยาบาล 4 แหง เขตกรงเทพมหานคร พบวา ความตระหนกรเกยวกบโ รคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยงตางกนอยางมนยยะส าคญทางสถต (p<0.05) เมอเปรยบเทยบ

ตาม อาย (F = 8.28, p <.05) ระดบการศกษา (F= 25.71, p <.05) รายได(F= 22.27, p<.05) และประสบการณเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองดานปจจยเสยง (F=32.07, p<.05) ดานอาการเตอน

(F=29.30, p <.05) และดานการรกษา (F=23.98, p <.05) 2.5.2 งานวจยทเกยวของกบ ความร เกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบ ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง พบวา ผลการศกษาความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเ พอลดความเสยงตอ โรคหลอดเลอดสมองของผ มภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม ต าบลในเมอง อ าเภอ

เมอง จงหวดขอนแกน โดยศกษาในผปวย โรคเรอรงทมภาวะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองตามเกณฑการประเมนความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองของกระทรวง สาธารณสข จ านวน 144 คน (หญง 99

คน และชาย 45 คน อายเฉลย 64.3 ± 9.5 ป) พบวากลมตวอยางมความร เกยวกบโรคหลอดเล อดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรค หลอดเลอดสมองอยในระดบสง ตามล าดบ แตกลมตวอยางจ านวนหนงมความร เร องอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง และพฤตกรรมการ

รบประทานอาหารไมถกตอง (50) การศกษาของ พรสวรรค ค าทพย และ ชนกพร จตปญญา (51) ทไดศกษาความสมพนธระหวางความร ความเชอและความตระหนกร ดานพฤตกรรมการปฏบตตวของ

ผปวยอายนอยทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในกลมผปวยอายนอยทเสยงตอการเกดโ รคหลอดเลอดสมองในโรงพยาบาลรฐบาลในเขตภาคใต สงกดกระทรวงสาธารณสข มอายระหวาง 18-45 ป ทงเพศชายและเพศหญง พบวา ความร เกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง มความสมพนธกน

ทางบวกกบความตระหนกรดานพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยอายนอยทเสยงตอโรคหลอดเล อดสมองอยางมนยยะส าคญทางสถต (p<0.05) อกทง เสกสรรค จวงจนทร (52) ยงไดศกษาปจจยท ม

ความสมพนธกบการเกดโรคหลอดเลอดสมองในผปวยโรคความดนโลหตสง รพ.บงบรพ จงหวดศรสะเกษ กลมตวอยางไดแกผปวยความดนโลหตสงทมารบบรการในคลนกโรคไมตดตอเรอรง โรงพยาบาลบงบรพ อ าเภอบงบรพ จงหวดศรสะเกษ โดยการเลอกแบบเจาะจง จ านวน 196 คน

ผลการวจยพบวา ปจจยทมความสมพนธกบการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก ประวตการเจบปว ย

41

ของบดา-มารดาและญาตสายตรงทมโรคประจ าตวเปนโรคความดนโลหตสงและโรคอมพฤกษ-อมพาต

, ผปวยทมประวตไขมนเลอดสง, HDL และ ความร 2.5.3 งานวจยทเกยวของกบ ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด

เลอดสมอง จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบ ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโร คหลอดเลอดสมอง พบวา ผลการศกษาพฤตกรรมสขภาพของชาวไทยมสลมในชมชนมสวรรณ 3ทเสยง

ตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ ซงกลมตวอยางเปนชาวไทยทนบถอศาสนาอสลาม อาศยอยในชมชน เขตวฒนา กรงเทพมหานคร ทงเพศหญงและเพศชาย อาย 45 ป และ 55 ปขนไปตามล าดบ พบวา

การรบรความเสยงตอการเกดโรคจากพฤตกรรมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพทเสยงตอการเ กดโรคหลอดเลอดหวใจของกลมตวอยาง อยางมนยยะส าคญทางสถต (p<0.05) (15) การศกษาของ พรสวรรค ค าทพย และ ชนกพร จตปญญา (51) ทไดศกษาความเชอเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ม

ความสมพนธกนทางบวกกบความตระหนกรดานพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยอายนอยทเสยง ตอโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (r = .23) การศกษาของ สภา เกตสถตย , อจฉรา อวมเครอ , บษราคม ทรพยอดมผลและ ววฒน วรวงษ (53) พบวาความเชอและทศนคต

เกยวกบสขภาพสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของประชาชนกลมเส ยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง อ าเภอทงตะโก จงหวดชมพร อยางมนยยะส าคญทางสถต (p<0.05)

2.5.4 งานวจยทเกยวของกบ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอด

สมอง พบวา พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการ แผนกผปวยนอกอายรกรรม โรงพยาบาลศนยการแพทย สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ มพฤตกรรมกา รดแลตนเองอยในระดบพอใช (18) การศกษาของ สทสสา ทจะยง(11) พบวาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรม

การปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง โดยศกษาความสมพนธ และอ านาจการท านายของปจจยท มอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคของในกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในชมชนโรงพยาบาลอทอง อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร จ านวน 130 ราย พบวา สงชกน าทกอใหเกด

การปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรค การรบรภาวะเสยงการเกดโรค การรบรอปสรรคในการปองกนโรค และการรบรประโยชนของพฤตกรรมการปองกนโรค มความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมการ

ปองกนโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และ 0.05 ตามล าดบ ผวจยเสนอแนะวา พยาบาลเวชปฏบตชมชน และบคลากรสาธารณสข เนนการท างานเชงรกในชมชน เ พอ ชวยสกดกนการเกดโรค และสนบสนนใหประชาชนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ชมชน และบคคล

ในครอบครวสามารถดแลตนเอง ปองกนการเกดโรคโรคหลอดเลอดสมอง และจดกจกรรมทสงเสรม

42

การรบรความเสยงของการเกดโรคทเหมาะสมและสอดคลองกบวถชวต ของชมชน นอกจากน

การศกษาของ Vukovic และคณะ (54) เกยวกบความรเรอง อาการเตอนและปจจยเสยงของโ รคหลอดเลอดสมองในผท ม ภาวะเสยงตอโรคนจ านวน 720 คน พบวารอยละ 21 ของ กลมตวอยางยง

สบบหรอยในปจจบน และรอยละ 84 ไมไดออกก าลงกายเปนประจ า โดยกลมตวอยางสวนใหญสามารถ ระบอาการเตอนและปจจยเสยงของโรคหลอดเลอดสมองได ในระดบพอใช การศกษาของเนาวรตน จนทานนท, บษราคม สงหชย และ ววฒน วรวงษ (55) พบวา พฤตกรรม การดแลตนเอง

ของ ผปวยโรคความดนโลหตสงในอ าเภอเมอง โดยรวมอยในระดบสง โดยผปวยรบประทานยาใหครบตามจ านวนทแพทยสง ปฏบตตามค าแนะน าของแพทยหรอบคลากรสาธารณสขเกยวกบกา รดแล

ตนเอง สวนผปวยทมเพศและญาตสายตรงเปนโรคความดนโลหตสงแตกตางกน มพฤตกรรมการดแลตนเองแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตามล าดบ และปจจยเสรมดานความรเรองโรคความดนโลหตสง ความเชอเกยวกบโรคความดนโลหตสง และการสนบสนนทางสงคม แตกตางกน

มพฤตกรรมการดแลตนเองแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท ระดบ 0.01 จากการศกษาวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของครงนแสดงใหเหนวา สาเหตทส าคญเกดจากผปวยโรคความดนโลหตสงมพฤตกรรมทไมถกตองและไมเหมาะสม เชน รบประทานอาหาร เคม

จด หวานจด มนจด ไมรบประทานผก ผลไม สบบหร ดมเหลา ไมออกก าลงกาย และเคร ยด พฤตกรรมเสยงเหลาน เมอปฏบตตดตอกนเปนเวลานานๆ จะสงผลท าใหเกด โรคหลอดเลอดสมอง

ตามมา ในการศกษาเรองพฤตกรรมทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยควา มดนโลหตสงน ในประเทศไทยไดมการศกษาหลายพนท แตในจงหวดล าปาง โดยเฉพาะอยางยง อ าเภอ แมทะ จงหวดล าปาง ยงไมมใครศกษาเกยวกบ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกล ม

ผปวยโรคความดนโลหตสงน ดวยเหตน ผศกษาจงสนใจทจะศกษาผปวยโรคความดนโลหตสง มปจจยสวนบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมเสยง และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในเขต

อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง เพอจะไดน าผลการศกษาทไดมาเปนขอมลพนฐาน ส าหรบการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรม และการวางแผนใหความร สนบสนน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสงใหเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน

43

บทท 3 วธ การ วจ ย

การศกษาครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) มวตถประสงคเพอส ารวจปจจยสวนบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมเสยง และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของ ของผปวยโรคความดนโลหตสง ในอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ทมารบบรการคลนกโรคความดน

โลหตสง แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จง หวดล าปาง ในชวงระยะเวลา กนยายน-ตลาคม 2559

3.1 ลกษณะของสถานททใชเกบขอมล

ในการศกษาครงนไดด าเนนการวจยและเกบขอมลในพนท อ าเภอแมทะ ซงเปนอ าเภอหนงในจ านวน 13 อ าเภอของจงหวดล าปาง อยทางทศตะวนออกของจงหวดหางจากตวจงหวด 20

กโลเมตร มเนอทประมาณ 810.543 ตร.กม หรอประมาณ 506,589 ไร มจ านวน ประชากรทงสน 60,474 คน แบงเขตการปกครองเปน 10 ต าบล 94 หมบาน โดยพนทดงกลาวเปนเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปางซงเปนโรงพยาบาลระดบปฐมภม รวมถงการใหบรการผทเปนโ รค

ความดนโลหตสง ทงนโรงพยาบาลแมทะมการใหบรการผท เปนโรคความดนโลหตสงโ ดยการจ ด ตงคลนกโรคความดนโลหตสง และเปดใหบรการใน วนจนทรของทกสปดาห ตงแตเวลา 8.30-16.30

น. และโรงพยาบาลแมทะรบผดชอบดแลผปวยโรคความดนโลหตสงทงหมดภายในเขตอ าเภอแ มทะ จงหวดล าปาง

3.2 ประชากรและกลมตวอยาง

3.2.1 ประชากร ประชากรในการศกษาครงน คอ ผปวยโรคความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ทมารบบรการแผนกผปวยนอก คลนกโรค

เรอรง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง มจ านวนผปวยโรคความดนโลหตสงทขนทะเบยนทงสน 1,045 ราย ถงวนท 1 สงหาคม 2559

44

3.2.2 กลมตวอยาง

กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ ผปวยโรคความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ทมารบบรการแผนกผปวยนอก คลนกโรค

เรอรง โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง ทมารบการรกษาตอเนองในป 2559 จ านวน 1,045 คน โดยเกบขอมลในชวงเดอน กนยายน-ตลาคม 2559 ดวยวธการเลอกตวอยางแบบสมจากรายชอผท มารบบรการแผนกผปวยนอก คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง ซงมขนตอนดงน

3.2.2.1 ก าหนดขนาดของกลมตวอยาง ในการค านวณหาขนาดตวอยางทใชในการศกษา เปนการค านวณ จากจ านวนผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ทมารบบรการแผนก

ผปวยนอก คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง ในป 2559 โดยใชสตรในการค านวณขนาดกลมตวอยาง โดยใชสตรของ เครซและมอรแกน (Robert V. Krejcie and Earyle W.Morgan, 1970) ซงใชในการประมาณคาสดสวนของประชากร และก าหนดใหสดสวนของลกษณะทสนใจใน

ประชากร เทากบ 0.5 ระดบความคลาดเคลอนทยอมรบได 5% และระดบความเชอมน 95% ซงสามารถค านวณหาขนาดของกลมตวอยางกบประชากร ดงน (56)

n =x2( Np ) (1 − p )

e2 (N − 1) + x2 p(1 − p)

n = ขนาดของกลมตวอยาง

N = ขนาดของประชากร

e = ระดบความคลาดเคลอนของการสมตวอยางทยอมรบได (0.05)

x2 = คาไคสแควรท df เทากบ 1และระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (x2= 3.841)

p = สดสวนของลกษณะทสนใจในประชากร(ถาไมทราบใหก าหนด p=0.5)

แทนคา

n = (3.84)(1,045𝑥 0.5)(1−0.05)

(0.05)2(1,045−1)+(3.841)(0.5)(1−0.5)

= 281

ไดขนาดของกลมตวอยางผปวยโรคความดนโลหตสง ทมารบบรการผปวยนอก คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง จ านวน 281 คน ทงน ก าหนด attrition rate ทรอยละ 10 เพอปองกนการสญหายของกลมตวอยาง จากผลการค านวณไดกลมตวอยางทงสน 309

45

ราย ดงนนในการศกษาครงนจะท าการเกบขอมลผปวยโรคความดนโลหตสง ทมารบบรการผปวยนอก

คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง จ านวน 309 คน 3.2.2.2 การเลอกกลมตวอยาง ผปวยโรคความดนโลหตสง ทมารบบรการผปวยนอก

คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ทมประวตลงทะเบยนในป 2559 ทมารบบรการกลมในชวงเดอน กนยายน-ตลาคม 2559 โดยใชวธสมตวอยาง โดยวธการสมรายชอผทมารบการตรวจคลนกโรคความดนโลหตสงในวนทมคลนก ซงโดยเฉลยมประมาณ 200 คนตอวน

โรงพยาบาลแมทะ จากรายชอผปวยโรคความดนโลหตสงจ านวน 50 ราย มาเปนกลมตวอยางในการสมภาษณ

เกณฑ การค ดเขา (Inclusion criteria) ผปวยโรคความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปน โรคความดนโลห ตสง

ชนดไมทราบสาเหตและไมเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยเปนโรคหลอดเลอดสมอง โดยเปนผทขนทะเบยนการรกษา คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง เปนผทมสตสมป ชญญะสมบรณ สามารถสอสารภาษาไทยไดด และไมมปญหาในการไดยนและเปนผท มความยนยอมและให

ความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม เกณฑ การคดออก (Exclusion criteria) ไดแก ผปวยโรคความดนโลหตสง ทมอาย ต ากวา

18 ป รวมถงผปวยโรคความดนโลหตสงมภาวะเจบปวย ไมสขสบายทไมสามารถตอบแบบสอบถามได เชน ไขสง ปวดศรษะ เปนตน และกลมตวอยางปฏเสธหรอขอถอนตวออกจากโครงการ

3.3 เคร องมอทใช ในการศ กษา

ลกษณะเคร องมอ เครองมอทใชในการศกษาครงน เปนแบบสอบถามทผศกษาพฒนาจากการทบทวนเอกสาร แนวคด ทฤษฎและงานวจยท เกยวของ โดยประยกตใชเครองมอ ของ จนทรา ทรงเตะ (2554) ท

ศกษาพฤตกรรมสขภาพของชาวไทยมสลมในชมชนมสวรรณ 3 ทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ แบบสอบถามชดพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดหวใจ โดยมคาสมประสทธความเชอมนโดยรวม

เทากบ 0.774 และประยกตใชเครองมอของ นอมจตต ดวงเนตรและเดอนเพญ ศรชา (2555) ทศกษาความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน (2554) โดยมคาสมประส ทธ

ความเชอมนเทากบ 0.93 และประยกตใชเครองมอของ ปฐญาภรณ ลาลน (2554) ทศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการแผนกผปวยนอกอายรกรรมโรงพยาบาล

46

ศนยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ โดยมคาสมประสทธความเชอมน เทากบ 0.76 และ แบบเฝาระวง

พฤตกรรมสขภาพเพอปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงของกลมปกต/เสยง/ปวย โรคเบาหวาน ความดนโลหตสงในประเทศไทย ของ กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข (2556)

แบบสอบถามประกอบดวย 4 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล

ประกอบดวย เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายได ประวตการเจบปวยในครอบครว สถานะทางสขภาพ (ระยะเวลาการเจบปวย) ทเสยงตอการเกดโรคหลอดเล อด

สมอง มจ านวนค าถามทงหมด 8 ขอ โดยลกษณะแบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ (Check List) และเตมขอความ(open end) ดดแปลงแบบสอบถามมาจาก (จนทรา ทรงเตะ , 2554) (15)

สวนท 2 แบบสอบถามความร เกยวกบโรคและพฤตกร รมเสยงตอการ เกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง แบบสอบถามความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของ

ผปวยโรคความดนโลหตสง แบบสอบถามความร เปนแบบสอบถามซงผวจยดดแปลงแบบประเ มนความร เกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ของ นอมจตต ดวงเนตรและเดอนเพญ ศรขา (2555)

ประกอบดวยขอค าถามจ านวน 12 ขอ คะแนนเตม 12 คะแนน (50) ลกษณะค าตอบมค าตอบใหเลอก 3 ค าตอบ คอ ใช ไมใช ไมแนใจ โดยมเกณฑใหคะแนน ดงน ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดและไมแนใจ ได 0 คะแนน การแปลผลคะแนน โดยใชเกณฑ ของ วเชยร เกตสงห (2538: 10) (57)

ดงน

รอยละ 80 ขนไป (10-12 คะแนน) หมายถง มความรอยในระดบด รอยละ 50.00 – 79.99 (7-9 คะแนน)หมายถง มความรอยในระดบพอใช รอยละ 0.00 – 49.99 (0-6 คะแนน) หมายถง มความรอยในระดบควรปรบปรง

47

สวนท 3 แบบสอบถามทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวย

โรคความดนโลหตสง

ซงผวจยดดแปลง แบบประเมนทศนคตของความเสยงตอการเกดโรคจากพฤตกรรมของ จนทรา ทรงเตะ (2554) (15) และ แบบประเมนเจตคตเกยวกบโรคความดนโลหตสงของ ปฐญาภรณ ลาลน (2554) (18) ประกอบดวยขอค าถาม 9 ขอ คะแนนเตม 27 คะแนน ไดก าหนดคะแนนแบบ

การประมาณคา (Rating Scale) ม 3 ระดบ ดงตอไปน คอ เหนดวย เหนดวยปานกลาง ไมเหนดวย ลกษณะค าถามมทงขอค าถามทางบวกและทางลบ ขอค าถาม ครอบคลมทศนคตเกยวกบโ รค

หลอดเลอดสมอง รวมทงหมด 9 ขอ โดยก าหนดคะแนนแตละขอค าถาม ดงน ตารางท 3.1 เกณฑการใหคะแนนแบบสอบถามทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด

เลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง

ตวเลอก (คะแนน)

การดแลตนเองทางบวก

(ขอ 1, 2, 3, 6 และ 9)

การดแลตนเองทางลบ

(ขอ 4, 5, 7 และ 8)

เหนดวย 3 1 เหนดวยปานกลาง 2 2 ไมเหนดวย 1 3

โดยผวจยไดแบงระดบ ทศนคตเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง เปนแบบองเกณฑ ของ

Bloom (1971) (45) แบงเปน 3 ระดบ ดงน

ไดคะแนน รอยละ 80 ขนไป (22-27 คะแนน) หมายถง ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง อยในระดบสง

ไดคะแนนระหวางรอยละ 60-80 (17-21 คะแนน) หมายถง ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง อยในระดบปานกลาง

ไดคะแนนนอยกวารอยละ 60 (9-16 คะแนน) หมายถง ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง อยในระดบต า

48

สวนท 4 แบบสอบถามพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดน

โลหตสง แบบสอบถามพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ทผวจยดดแปลง แบบเฝา

ระวงพฤตกรรมสขภาพเพอปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงของกลมปกต/เสยง/ปวย โรคเบาหวาน ความดนโลหตสงในประเทศไทย ของ กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข (2556) (58) และ แบบประเมนพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของ

นอมจตต ดวงเนตรและเดอนเพญ ศรขา (2555) (50) และ แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพ ของ จนทรา ทรงเตะ (2554) (15) ประกอบดวย ขอค าถาม 20 ขอ คะแนนเตม 60 คะแนน ไดก าหนด

แบบมาตราสวน การประมาณคา (Rating Scale) ม 3 ระดบ ดงตอไปน คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตเปนบางครง และไมปฏบต ลกษณะค าถามมทงขอค าถามทางบวกและทางลบ ขอค าถาม ครอบคลมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง รวมทงหมด 20 ขอ โดยก าหนดคะแนน

แตละขอค าถาม ดงน ตารางท 3.1 เกณฑการใหคะแนนแบบสอบถามพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของ

ผปวยโรคความดนโลหตสง

ตวเลอก (คะแนน)

การดแลตนเองทางบวก

(ขอ 13,14,15,16 และ17)

การดแลตนเองทางลบ

(ขอ 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,18,19 และ 20)

ปฏบตเปนประจ า 1 3

ปฏบตบางครง 2 2 ไมปฏบต 3 1

โดยผวจยไดแบงระดบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง เปนแบบองเกณฑ

ของ Bloom (1971) (45) แบงเปน 3 ระดบ ดงน

มพฤตกรรมเสยงอยในระดบต า ไดคะแนนนอยกวารอยละ 60 (20-35 คะแนน)

มพฤตกรรมเสยงอยในระดบปานกลาง ไดคะแนนระหวางรอยละ 60-80 (36-48 คะแนน) มพฤตกรรมเสยงอยในระดบสง ไดคะแนน รอยละ 80 ขนไป (49-60 คะแนน)

49

3.4 การตรวจสอบคณภาพเคร องมอ

3.4.1 ความตรงตามเนอหา (Content Validity) ตรวจสอบโดยการน าแบบสอบถาม

ทสรางขนไปตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา โดยใหผเชยว ชาญซงประกอบดวยผทรงคณวฒ 3 ทาน เปนผตรวจสอบ (รายละเอยดตามภาคผนวก) ในการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา ภายหลงจากผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒทงหมดแลว น ามาค านวณหาคาดชนความตรงตามเน อหา

(CVI : content validity index) = 0.92

การค านวณคาคาดชนความตรงเชงเนอหาของเคร องมอทงชด(scale-level CVI/Ave) (59) , (60)

คาดชนความตรงตามเนอหาของแบบสมภาษณเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต เกยวกบ

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ค านวณไดจากคาเฉลยของดชนความตรงตามเนอหาของผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทาน ดงน

สดสวนความสอดคลองของขอค าถามของผทรงคณวฒคนท 1 = 47/51 = 0.92 สดสวนความสอดคลองของขอค าถามของผทรงคณวฒคนท 2 = 46/51 = 0.90 สดสวนความสอดคลองของขอค าถามของผทรงคณวฒคนท 3 = 48/51 = 0.94

รวม = 2.76

ดงนนคาดชนความตรงตามเนอหาของผทรงคณวฒ (scale-level CVI/Ave) = 2.76 /3 = 0.92

รายละเอยดขนตอนดงน ขนท 1 น าแบบสอบถามพรอมโครงรางวจยฉบบยอซงมค านยามเชงปฏบตการของตวแปรทศกษาไปใหผเชยวชาญพจารณาความสอดคลองระหวางค าถามกบนยามเชงปฏบตการของตว

แปร ขนท 2 หลงจากผานการพจารณาจากผเชยวชาญ น าเครองมอมาแกไขเพมเตม ให

ความชดเจนดานเนอหา ความเหมาะสมดานภาษา เมอไดปรบปรงแกไขแบบสอบถามตามขอแนะน าของผเชยวชาญแลวจงน าไปทดลองเกบขอมลเพอหาความเชอมนตอไป

ใชส ตร S-CVI/Ave = ∑P/n

เมอ P หมายถง สดสวนความสอดคลองของขอค าถามของผเชยวชาญแตละคน n หมายถง จ านวนผเชยวชาญ

50

3.4.2 การหาความเช อมนของเคร องมอ (Reliability) หลงจากผานการพจา รณา

รบรองของ อนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตรเรยบรอยแลว ผวจยน าแบบสอบถามทผานการตรวจสอบแกไขไปหาความเชอมน โดยน าไปทดลอง

ใช (try out) กบกลมทไมใชประชากรประมาณ 30 รายและน าขอมลทได มาวเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถามทงฉบบดวยวธการหาคาสมประสทธ แอลฟา (Alpha Coefficient) ของครอนบาค (Oronbach) ซงค านวณดวยโปรแกรมส าเรจรปเพอการวเคราะหขอ มล

สถต ไดคาความเชอมนของแบบสอบถามแบบสอบถามความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง เทากบ 0.804 คาแบบสอบถามทศนคตเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ของ

ผปวยโรคความดนโลหตสง เทากบ 0.72 คาแบบสอบถามพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเล อดสมอง เทากบ 0.73 ซงจดวาแบบสอบถามฉบบนมคาความเชอมนในระดบดเหมาะสมทจะน าไป ใชในการเกบรวบรวมขอมล (61)

3.5 การ เกบรวบรวมขอมล

ภายหลงจากโครงรางงานวจยผานคณะกรรมการจรยธรรมงานวจย และผานการตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในงานวจยแลว ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยมขนตอนดงน

3.5.1 สงโครงรางวจยเพอขอรบการพจารณาวจย จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร พจารณาใหความเหนชอบในการด าเนนงานวจย

3.5.2 น าหนงสอขออนญาตจากคณะบดคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรม

ศาสตร พรอมโครงรางสารนพนธฉบบยอ และตวอยางเครองมอวจยและผลการพจารณาของคณะกรรมการจรยธรรมการวจยเสนอตอ ผอ านวยการโรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

เพอขออนญาตในการด าเนนการวจยและเกบรวบรวมขอมล 3.5.3 เมอไดรบหนงสอใหด า เนนงานวจยและเกบขอมลแลว วจยเขาพบผอ านวยการ

โรงพยาบาลแมทะ สาธารณสขอ าเภอแมทะ และผเกยวของเพอขอความรวมมอในการท าวจย ชแจง

โครงการวจย วตถประสงค ลกษณะกลมตวอยาง เครองมอและขนตอนในการด าเนนการวจย เพอขอความรวมมอในการด าเนนงานวจยและเกบขอมลในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสา เห ต

ทมารบบรการแผนกผปวยนอก คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง 3.5.4 เตรยมแบบสอบถามทใชในการเกบขอมล จ านวน 309 ชด 3.5.5 เตรยมผชวยวจยซงเปนพยาบาลวชาชพ จ านวน 1 คน ทไมไดปฏบตงานท

เกยวของกบคลนกโรคความดนโลหตสง เปนผเกบรวบรวมขอมล เพอปองกนการล าเอยง (bias) โดย

51

ชแจงวตถประสงค รปแบบและขนตอนการวจย พรอมทงชแจงเกยวกบเครองมอทใชในการเกบ

รวบรวมขอมล ท าการฝกและตรวจสอบวธการเกบขอมลตามแนวปฏบตทผวจยพฒนาขน 3.5.6 ขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถามจากกลมตวอยาง ทมคณสมบตตา ม

เกณฑทก าหนด โดยผวจยและผชวยเกบขอมลการวจย แนะน าตนเอง ชแจงวตถประสงคของการท าวจย โดยใชแนวทางจากเอกสารชแจงแนะน าขอมล (Information Sheet) และเปดโอกาสให กล มตวอยางสามารถซกถามขอสงสยตางๆ จนเปนทพอใจและสามารถตดสนใจตอบแบบสอบถามโดยไม ม

การบงคบ 3.5.7 เมอกลมตวอยางยนยอมตอบแบบสอบถามในงานวจย จงใหกลมตวอยางลงนาม

ยนยอมการเขารวมการวจยในหนงสอยนยอม ดวยความสมครใจกอนท าการเกบขอมลเปนลายลกษณอกษร

3.5.8 เกบรวบรวมขอมล โดย ให กล มตวอยา งท ม คณสมบ ตตา มท ก าหนด ตอบ

แบบสอบถามดวยตนเอง โดยใชเวลาเฉลยในการตอบแบบสอบถาม 20 นาท 3.5.9 ตรวจสอบขอมลใหถกตอง ครบถวน และรวบรวมแบบสอบถามไปใชในการ

วเคราะหขอมลตอไป

3.6 การพทกษสทธ กลมตวอยาง

การพทกษสทธกลมตวอยางมขนตอนการด าเนนงานดงน

3.6.1 ผวจยน าเสนอโครงรางงานวจย ตอคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย

มหาวทยาลย ธรรมศาสตร เพอขออนมตด าเนนการศกษาวจย 3.6.2 ผวจยแนะน าตอกลมตวอยาง ชแจงวตถประสงคของการวจย และสทธประโยชน

ของกลมตวอยางทจะเขารวมหรอไมเขารวมโครงการวจยครงน อธบายโดยใชเอกสารชแจง แนะน าขอมล รวมถงการตอบขอซกถามจนกลมตวอยางเขาใจด และใหกลมตวอยางแสดงความยน ยอม พรอมทงใหลงนามเขารวมวจยในหนงสอยนยอมดวยความสมครใจ

3.6.3 ใหความเชอมนวาขอมลทไดจากการศกษาครงน จะถกเกบเปนความลบและผลการวจยจะออกเปนภาพรวม เพอน ามาใชประโยชนทางการศกษาเทานน โดยไมระบชอของบคคล

ทเขารวมโครงการ 3.6.4 กลมตวอยางมสทธหยดหรอยกเลกการตอบแบบสอบถามไดทกเมอ หากไม

ประสงคจะตอบแบบสอบถามตอไป โดยไมเสยสทธประโยชนใด ๆ

52

3.7 การวเคร าะหขอมล

ผท าการวจยน าขอมลทไดมาตรวจสอบความสมบรณของขอมล สรางคมอลงรหสและลง

รหสขอมล จากนนท าการวเคราะหขอมลสถต โดยใชโปรแกรมส าเรจรป สอดคลองตามวตถประสง ค ดงน

3.7.1 เพอศกษาปจจยสวนบคคล (เพศ , อาย , ระดบการศกษา , รายได, อาชพ ,

สถานภาพสมรส , ทศนคตเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง , ความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง) ทเกยวของกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสงในเขต

อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง สถตทใช ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

3.7.2 เพอศกษาพฤตกรรมเสยง (พฤตกรรมการบรโภคอาหาร, การสบบหร, การออก

ก าลงกาย, การจดการความเครยด, การดมเครองดมแอลกอฮอล, การรบประทานยา, การมาตรวจตามนด) ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง ในเขตอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง วเคราะหคาสถตของตวแปรทศกษาโดยใช สถตพรรณนา ไดแกการแจกแจงความถ คา

รอยละ และน าเสนอในรปตารางประกอบความเรยง

53

บทท 4 ผลการศกษ าและอภ ปรายผล

การศกษาครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) เพอศกษาปจจยสวนบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมเสยง และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง กลมตวอยางเปนผปวยควา มดน

โลหตสงทมารบบรการทคลนกโรคความดนโลหตสงแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปางในป 2559 ทไมเคยมประวตการปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน โดยศกษาในชวง

ระยะเวลาตงแตเดอน กนยายน – ตลาคม 2559 รวมจ านวนทงสน 309 ราย โดยการสมภาษณกลมตวอยาง ไมมกลมตวอยางถอนตวหรอปฏเสธ จากการศกษาครงน ซงผวจยไดน าขอมลดงกลาวมาวเคราะห หาคาทางสถตโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป และน าเสนอผลการวเคราะหขอมลท

ไดจากแบบสอบถาม ซงแบงออกเปน 4 สวน ดงน 1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

2. ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 3. ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 4. พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง

4.1 ผลการศ กษา

4.1.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง การศกษาขอมลสวนบคคลของ ผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ

จงหวดล าปาง จ านวนทงหมด 309 คน พบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 55.7 โดยมอายเฉลย 60.61 ป มอายต าสด 31 ป และมอายสงสด 96 ป โดยพบวาอยในชวงอาย 60 - 65 ป

มากทสด รอยละ 40.8 รองลงมาคอกลมอาย 46 – 59 ป รอยละ 38.8 สถานภาพสมรสของกลมตวอยาง พบวา มสถานภาพค มากทสด รอยละ 78.0 รองลงมาคอ สถานภาพ หมาย/หยาราง/แยกกนอย รอยละ 15.9 ในการศกษาระดบการศกษาของกลมตวอยางพบวา สวนใหญ จบ

ระดบประถมศกษา รอยละ 69.6 รองลงมาคอ ระดบมธยมศกษา รอยละ 13.6 อาชพของกลมตวอยาง สวนใหญมอาชพ ท านา/ท าไร/ท าสวน รอยละ 33.7 รองลงมาคอ ผทไมมงานท า รอยละ

20.4 โดยมรายไดตอเดอนนอยกวา 5,000 บาท รอยละ 54.0 รองลงมาคอ 5,001 – 10,000 บาท รอยละ 30.1

54

ดานสขภาพ กลมตวอยางมประวตญาตสายตรง เชน พอ แม พนอง เจบปวยดวยโรคความ

ดนโลหตสง / โรคเบาหวาน / โรคหลอดเลอดหวใจ / โรคหลอดเลอดสมอง / โรคเสนเลอดในสมองตบตน รอยละ 47.2 และมระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง นอยกวาหรอเทากบ 5 ป

สงสด คดเปนรอยละ 49.8 รองลงมาคอ ระยะเวลาการปวย 6 - 10 ป รอยละ 36.2 ดงแสดงในตารางท 4.1

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคล (n = 309)

ขอมลสวนบคคล จ านวน ร อยละ

เพศ

ชาย 137 44.3 หญง 172 55.7

อายโดยรวม (ป) 31-35 ป 26 8.4

46-59 ป 120 38.8 60-75 ป 126 40.8

≥76 ป 37 12.0 (Mean = 60.61, S.D. = 11.524, Min = 31, Max = 96)

สถานภาพสมรส

โสด 19 6.1 ค 241 78.0

หมาย / หยาราง / แยกกนอย 49 15.9

55

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคล (n = 309) (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ านวน ร อยละ

ระดบการศกษา

ไมไดเรยนหนงสอ 33 10.7 ประถมศกษา 215 69.6 มธยมศกษา 42 13.6

ปรญญาตรหรอสงกวา 10 3.2 อาชวศกษาหรออนปรญญา 9 2.9

อาช พ

ท านา/ท าไร/ท าสวน 104 33.7 ไมมงานท า 63 20.4

รบจาง 51 16.5 แมบาน/พอบาน 40 12.9

ธรกจสวนตว 20 6.5 คาขาย 18 5.8

รบราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ 12 3.9 อนๆ 1 0.3

รายได

นอยกวา 5,000 บาท 167 54.0 5,001-10,000 บาท 93 30.1

10,001-15,000 บาท 31 10.0 มากกวา 15,000 บาท 18 5.8

56

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลสวนบคคล (n = 309) (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ านวน ร อยละ

ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง

ระยะเวลาการปวย นอยกวาหรอเทากบ 5 ป 154 49.8 ระยะเวลาการปวย 6 - 10 ป 112 36.2 ระยะเวลาการปวย 11 - 15 ป 29 9.4

ระยะเวลาการปวย มากกวาหรอเทากบ 16 ป (Mean = 6.64, S.D. = 4.691, Min = 1, Max = 22)

14 4.5

ประวตญาตสายตรงของทาน เช น พอ แม พน อง เจบปวยดวย

โรคความดนโลหตสง/ โรคเบาหวาน / โรคหลอดเลอดหวใจ / โรคหลอดเลอดสมอง / โรคเสนเลอดในสมองตบตน

ไมม 163 52.8 ม 146 47.2

4.1.2 ความร เกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยาง

จากการศกษาระดบความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

ของกลมตวอยางโดยภาพรวม พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบความรอยในระดบพอใช รอยละ

54.4 รองลงมาคอ ระดบด รอยละ 23.9 โดยมคะแนนเฉลยความร 7.54 2.57 คะแนนต าสดเทากบ 1 คะแนน คะแนนสงสดเทากบ 12 คะแนน ดงแสดงในตารางท 4.2

57

ตารางท 4.2 จ านวนและรอยละระดบความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด

เลอดสมอง ของกลมตวอยาง (n = 309)

ระดบ จ านวน (n = 309) ร อยละ

ระดบความรด 74 23.9

ระดบความรพอใช 168 54.4 ระดบความรควรปรบปรง 67 21.7 (Mean = 7.54, S.D. = 2.57, Min = 1, Max = 12)

เมอพจารณารายขอพบวา กลมตวอยางสวนใหญตอบค าถามไดถกตอง แตยงมกลมตวอยางทตอบค าถามเหลานนผด ไดแก ค าถามขอท 12 (คนทเปนโรคหลอดเลอดสมอง มผลกระทบตอการ

เขาสงคม) รอยละ 54.0 ค าถามขอท 3 (ถาเปนโรคหลอดเลอดสมองครงหนงแลว สามารถจะเกดซ าไดอก) รอยละ 49.2 ค าถามขอท 9 (คนผอมไมมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมอง )รอยละ 49.2 ค าถามขอท 5 (ตาพรามว เหนภาพซอน หรอมองไมเหนทนททนใด เปนอาการเตอนของโรคหลอด

เลอดสมอง) รอยละ 47.2 และค าถามขอท 4 (รสกชาหรอยบยบตามแขนหรอขาทนททนใด เปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง) รอยละ 46.9 ดงแสดงในตารางท 4.3

58

ตารางท 4.3 จ านวน และ รอยละ ของคะแนน ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยาง (n = 309)

ขอความ จ านวนคน (ร อยละ)

ตอบถก ตอบผด

1. โรคหลอดเลอดสมอง หรอทเรยกกนทวไปวา “โรคอมพาต ครงซก” เปนโรคทเกดความผดปกตในสมอง และท าใหเกด

ความพการเรอรงทางรางกาย

234 (75.7) 75 (24.3)

2. โรคหลอดเลอดสมองเปนโรคตดตอ 219 (70.9) 90 (29.1)

3. ถาเปนโรคหลอดเลอดสมองครงหนงแลว สามารถจะเกดซ าไดอก

157 (50.8) 152 (49.2)

4. รสกชาหรอยบยบตามแขนหรอขาทนททนใด เปนอาการ

เตอนของโรคหลอดเลอดสมอง

164 (53.1) 145 (47.2)

5. ตาพรามว เหนภาพซอน หรอมองไมเหนทนททนใด เปน

อาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง

163 (52.8) 146 (47.2)

6. ปจจยสงเสรมใหเปนโรคหลอดเลอดสมองมหลายประการ เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ ความดนโลหตสง เปนตน

227 (73.5) 82 (26.5)

7. การรบประทานอาหารทมประโยชนครบ 5 หม การนอนหลบ พกผอนใหเพยงพอ ท าจตใจใหเบกบาน สามารถปองกน

การเกดโรคหลอดเลอดสมองได

253 (81.9) 56 (18.1)

8. การควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตจะชวยลดความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองได

246 (79.6) 63 (20.4)

9. คนผอมไมมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมอง 157 (50.8) 152 (49.2)

10. การตรวจสขภาพปละครงจะชวยลดความเสยงในการเกด

โรคหลอดเลอดสมองได

186 (60.2) 123 (39.8)

11. คนทเปนโรคหลอดเลอดสมองมผลกระทบตอเศรษฐ กจใน

ครอบครว

183 (59.2) 126 (40.8)

12. คนทเปนโรคหลอดเลอดสมอง มผลกระทบตอการเขาสงคม

142 (46.0) 167 (54.0)

59

4.1.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง

จากผลการศกษา พบวา ภาพรวมทศนคตของกลมตวอยาง เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง มทศนคตอยในระดบสง รอยละ 57.0 รองลงมาคอทศนคตระดบปานกลาง

รอยละ 41.4 โดยมคะแนนเฉลยทศนคตเทากบ 21.84 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.430 ดงตารางท 4.4

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละระดบทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง (n = 309)

ระดบ จ านวน (n = 309) ร อยละ

สง 176 57.0 ปานกลาง 128 41.4 ต า 5 1.6

(Mean = 21.84, S.D. = 2.430, Min = 15, Max = 27)

และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา กลมตวอยางทมทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสย งตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองทด คอ ขอท 2 การททาน หลกเลยงอาหารประเภท ผดๆ ทอดๆจะชวยลดความเสยงในการเกด โรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 82.2 รองลงมาคอ ขอท 1 การททาน

รบประทานไขแดง กง ปลาหมก เนอสตวตดมนเปนประจ าอาจเปนสาเหตสงเสรมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 75.7 ตามล าดบ ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเล อด

สมองทไมดคอ ขอท 7 ถงทานดแลสขภาพดอยางไร ทาน กไมสามารถหลกเลยงการเปนโรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 30.7 และรองลงมาขอท 6 ทานมโอกาสเปนโรคหลอดเลอดสมองไดมากกวาคนท ไมได เปนโรคความดนโลหตสง รอยละ 26.5 ดงตารางท 4.5

60

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละของทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

ของกลมตวอยาง (n = 309)

ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดสมอง

ระดบทศนคต

เหนดวย ปานกลาง ไมเหนดวย

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

1. การททานรบประทานไขแดง กง ปลาหมก เนอสตวตดมนเปนประจ า อาจเปนสาเหตสงเสรม

ใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได

234 (75.5)

60 (19.4)

15 (4.9)

2. การททาน หลกเลยงอาหารประเภท ผดๆ

ทอดๆจะชวยลดความเสยงในการเกด โรคหลอดเลอดสมองได

254

(82.2)

49

(15.9)

6

(1.9)

3. การสบบหรมาเปนเวลานาน ท าใหมโอกาส

เสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองได

213

(68.9)

68

(22.0)

28

(9.1) 4.การเปนโรคหลอดเลอดสมอง เปนเรองของ

โชคชะตา

40

(12.9)

51

(16.5)

218

(70.6) 5. การททานดมเครองดม ท มแอลกอฮอล เชน สรา เบยร ยาดองปร มาณมาก จะชวยปองกน

ไมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได

46 (14.9)

42 (13.6)

221 (71.5)

6. ทาน มโอกาสเปนโรคหลอดเลอดสมอง ไ ด

มากกวาคนท ไมได เปนโรคความดนโลหตสง

99

(32.0)

128

(41.4)

82

(26.5)

7. ถงทานดแลสขภาพดอยางไร ทาน กไมสามารถหลกเลยงการเปนโรคหลอดเลอดสมองได

95 (30.7)

107 (34.6)

107 (34.6)

8. ทานเปนโรคความดนโลหตสง จงไมควรออกก าลงกาย เพราะจะท าใหหลอดเลอดสมองแตกได

48 (15.5)

106 (34.3)

155 (50.2)

9. การหยดกน ยาลดความดนโลหต เพยงบางมออาจมผลท าใหหลอดเลอดสมองแตกได

119 (38.5)

118 (38.2)

72 (23.3)

61

4.1.4 พฤตกร รมเสยงตอการ เกดโรคหลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยาง ผลการศกษาพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมของกลมตวอยาง พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 93.2 และ

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 6.8 ดงตารางท 4.6 ตารางท 4.6 จ านวนและรอยละของระดบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลม

ตวอยาง (n = 309)

ระดบ จ านวน (n = 309) ร อยละ

สง 0 0.00

ปานกลาง 21 6.8

ต า 288 93.2

(Mean = 29.44, S.D. = 3.848, Min = 23, Max = 44)

เมอพจารณาระดบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง รายดานของกล ม

ตวอยาง พบวา ดานการบรโภคอาหาร กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 81.6 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง

รอยละ 17.8 และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 0.6 ดานการจดการความเคร ยด กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 90.9 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 6.8

และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 2.3 ดานการรบประทานยา กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 89.3

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 5.5 และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 5.2 ดานการมาตรวจตามนด กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 88.7 พฤตกรรม

เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 6.1 และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 5.2 ดานการออกก าลงกาย กลมตวอยางม

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 9.1 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 29.8 และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโ รคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 61.2 ดานการสบบหร กลมตวอยางมพฤตกรรมเส ยง ตอ

62

การเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 90.0 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเล อด

สมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 7.1 และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 2.9 ดานการดมเคร องดมแอลกอฮอล กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 84.1 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบปานกลาง รอยละ 13.9 และ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง รอยละ 1.9 ดงตารางท 4.7

ตารางท 4.7 จ านวนและรอยละของระดบความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองรายดานของกล ม

ตวอยาง จ าแนกตามพฤตกรรมเสยงตางๆตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง (n = 309)

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอด

เลอดสมอง

ระดบความเสยง

ต า ปานกลาง สง

จ านวน (ร อยละ) จ านวน (ร อยละ) จ านวน (ร อยละ)

1. ดานการบรโภคอาหาร (10 ขอ) 252 (81.6) 55 (17.8) 2 (0.6)

2. ดานการจดการความเครยด (2 ขอ) 281 (90.9) 21 (6.8) 7 (2.3) 3. ดานการรบประทานยา (2 ขอ) 276 (89.3) 17 (5.5) 16 (5.2)

4. ดานการมาตรวจตามนด (1 ขอ) 274 (88.7) 19 (6.1) 16 (5.2) 5. ดานการออกก าลงกาย (2 ขอ) 28 (9.1) 92 (29.8) 189 (61.2) 6. ดานการสบบหร (2 ขอ) 278 (90.0) 22 (7.1) 9 (2.9)

7. ดานการดมเครองดม แอลกอฮอล (1 ขอ)

260 (84.1) 43 (13.9) 6 (1.9)

เมอพจารณาระดบพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรคหลอดเลอดสมองรายขอ พบวา กลมตวอยางมการปฏบตเปนประจ ามากทสดคอ รบประทานยาตามเวลาทแพทยสง เชน แพทยสงรบประทานยา เชา ครงละ 1 เมด ทกวน ทานกรบประทานยาในชวงเวลาเชาของทกวน อยาง

ตอเนอง และ การมาพบแพทย ตามนดทกครง รอยละ 88.7 รองลงมาคอ การรบประทานยาตามขนาดยาทแพทยสง รอยละ 86.4 สวนพฤตกรรมทกลมตวอยางไมเคยปฏบตคอ การสบบหร/ ยาสบ

รอยละ 93.2 ดงตารางท 4.8

63

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามการปฏบตพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค

หลอดเลอดสมองของ (n = 309)

ขอค าถาม

การปฏ บตพฤตกร รม

ปฏ บตปร ะจ า

ปฏ บตบางคร ง

ไมเคย ปฏ บต

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

ดานการบร โภคอาหาร

1. ทานกนผกและผลไมสด นอยกวา ครงกโลกรมหรอนอยกวา 5 ก ามอตอวน

138 (44.7)

141 (45.6)

30 (9.7)

2. ทานกนผลไมรสหวาน เชน ล าไย ทเรยน ขนน องน นอยหนา มะมวงสก เงาะหรออนๆ

32 (10.4)

165 (53.4)

112 (36.2)

3. ทานดมเครองดม ทมน าตาล เชน น าอดลม น าผลไมส าเรจรป น าหวาน ชานม กาแฟหรออนๆ

41 (13.3)

101 (32.7)

167 (54.0)

4. ทานกนอาหารทปรงดวยกะททเคยวแตกมน เชน แกงเผด แกงมสมน แกงคว หรออนๆ

6 (1.9)

77 (24.9)

226 (73.1)

5. ทานกนเนอสตวทมไขมนสง เชน เนอหมตดมน หมสามชน หนงไก คอหมยาง เครองในสตว หอย

ปลาหมก หรออนๆ

5 (1.6)

120 (38.8)

184 (59.5)

6. ทานกนอาหารทอด เชน ลกชนทอด ไกทอด มน

ฝรงทอด กลวยทอด ปาทองโกทอด หรออนๆ

3

(1.0)

96

(31.1)

210

(68.0)

7. ทานกนขนมกรบกรอบเปนถง เชน สาหราย

ขาวเกรยบ มนฝรง หรออน ๆ

15

(4.9)

61

(19.7)

233

(75.4)

64

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามการปฏบตพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรค

หลอดเลอดสมองของ (n = 309) (ตอ)

ขอค าถาม

การปฏ บตพฤตกร รม

ปฏ บตปร ะจ า

ปฏ บตบางคร ง

ไมเคย ปฏ บต

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

8. ทานกนขนมหวานตางๆ เชน ทองหยบ ฝอยทอง

ขนมหมอแกง ขนมเคก คกก แพนเคก ขนมปง หรออน ๆ

5

(1.6)

81

(26.2)

223

(72.2)

9. ในการกนอาหารแตละมอ ทานเตมน าตาลเพม 11 (3.6)

49 (15.9)

249 (80.6)

10. ในการกนอาหารแตละมอ ทานเตมน าปลา/เกลอ/น าปลาพรก/ซอว/ซอสมะเขอเทศและซอสอนๆ เพม

33 (10.7)

142 (46.0)

134 (43.4)

ดานการจดการความเคร ยด 11. ทานดมสราทกครง เมอชวตประสบปญหา 6

(1.9)

62

(20.1)

241

(78.0)

12. เมอไมสบายใจ ทานมกจะเกบตวอยคนเดยว 3

(1.0)

42

(13.6)

264

(85.4)

ดานการร บประทานยา

13. ทานรบประทานยาตามขนาดยาทแพทยสง เชน แพทยสงรบประทานยา ครงละ 1 เมด ทานก

รบประทานยา 1 เมด

267 (86.4)

29 (9.4)

13 (4.2)

65

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามการปฏบตพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรค

หลอดเลอดสมองของ (n = 309) (ตอ)

ขอค าถาม

การปฏ บตพฤตกร รม

ปฏ บตปร ะจ า

ปฏ บตบางคร ง

ไมเคย ปฏ บต

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

14. ทานรบประทานยาตามเวลาทแพทยสง เชน

แพทยสงรบประทานยา เชา ครงละ 1 เมด ทกวน ทานกรบประทานยาในชวงเวลาเชาของทกวน อยาง

ตอเนอง

274

(88.7)

19

(6.1)

16

(5.2)

ดานการมาตรวจตามนด 15. ทานมาพบแพทย ตามนดทกครง เชน ทานมารบ

การตรวจตามวนเวลานดหมายครงตอไปตามใบนดของแพทย

274

(88.7)

19

(6.1)

16

(5.2)

ดานการออกก าลงกาย 16. ทานออกก าลงกายระดบหนก คอ ออกจนทานรสก เหนอยมาก โดยหายใจแรงหรอหอบ ไม

สามารถพดคยไดจบประโยค เชน แอโรบค วง เลนฟตบอล นานครงละ 20 นาท จ านวน 3 วนตอ

สปดาห

29 (9.4)

100 (32.4)

180 (58.3)

17. ทานออกก าลงกาย ระดบปานกลาง คอ ออกจนรสกเหนอยพอควร โดยหายใจแรงขนกวาปกต

เลกนอย แตยงสามารถพดคยได จนจบประโยค เชน ขดดน ถบาน ลางรถ เดนเรว ปนจกรยาน นานครงละ

30 นาท จ านวน 5 วนตอสปดาห

28 (9.1)

165 (53.4)

116 (37.5)

ดานการสบบหร 18. ทานสบบหร/ ยาสบ 9

(2.9)

12

(3.9)

288

(93.2)

66

ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามการปฏบตพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรค

หลอดเลอดสมองของ (n = 309) (ตอ)

ขอค าถาม

การปฏ บตพฤตกร รม

ปฏ บตปร ะจ า

ปฏ บตบางคร ง

ไมเคย ปฏ บต

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

จ านวน (ร อยละ)

19. ในแตละวนทานไดรบควนบหรภายในสถานท

ท างานหรอในบานของทาน

23

(7.4)

38

(12.3)

248

(80.3)

ดานการดมเคร องดมแอลกอฮอล

20. ทานดม เครองดมแอลกอฮอล เชน เหลา เบยร ยาดอง วสก บรนด ไวน ในปรมาณมาก (เพศหญง คอ การดมเบยรมากกวา 12 ออนซหรอ 1 ขวดตอวน

หรอ เหลาขาวเกน 2 เปกตอวน หรอดมสราเกน 1.5 ออนซหรอ 3 ฝาตอวน / เพศชาย คอ การดมเบยร

มากกวา 24 ออนซหรอ 2 ขวดตอวน หรอ เหลาขาวเกน 4 เปกตอวน หรอดมสราเกน 3 ออนซหรอ 6 ฝาตอวน )

6 (1.9)

43 (13.9)

260 (84.1)

67

4.2 อภปรายผล

การศกษาครงน เปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) มวตถประสงคเพอ ศกษา

ปจจยสวนบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมเสยง และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสง ใน อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง จ านวน 309 ราย สามารถอภปรายผลการศกษาไดดงน

4.2.1 ขอมลสวนบคคลชอง ผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ขอมลทวไปของกลมตวอยางพบวา สวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 55.7 ป อาจ

เนองจากกลมตวอยาง มผหญงมาตรวจสขภาพทโรงพยาบาลแมทะ ในชวงนมากกวาผชาย โดยสวนใหญเปนผสงอาย อายระหวาง 60 – 75 ป มากถงรอยละ 40.8 มอายต าสด 31 ป และมอายสงสด

96 ป โดยมอายเฉลย 60.61 11.524 ป เพราะเมออายมากขน ความดนโลหตกจะสงตามขนไปดวย ในประเทศไทยพบโรคนไดสงถง รอยละ 50 ของผทมอาย ตงแต 60 ปขนไป มทตา วรรณชาตและ

คณะ (62) ไดศกษาคณภาพชวตของผสงอายท มโรคเรอรง ในจงหวดอบลราชธาน พบวา ผสงอายท มโรคเรอรงสวนใหญ อายระหวาง 60-69 ป รอยละ 70.4 สถานภาพสมรสค รอยละ 78.0 เนองจาก

บรบทของพนท เปนชมชนชนบท สวนใหญยงคงประกอบอาชพ ท านา/ท าไร/ท าสวน รอยละ 33.7 อกทงยงพบวาระดบการศกษาของกลมตวอยางสวนใหญจบชนประถมศกษา รอยละ 69.6 จงสงผลใหรายไดของกลมตวอยางสวนมาก มรายไดตอเดอนนอยกวา 5,000 บาท และรายไดสวนใหญกมาจาก

ลกหลาน และเบยยงชพ สอดคลองกบผลการศกษาของ ปฐญาภรณ ลาลน (18) ทศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการแผนกผปวยนอกอายรกรรม โรงพยาบาล

ศนยการแพทยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ทพบวากลมตวอยางสวนใหญเปน เพศหญง รอยละ 53.0 อาย 60 ปขนไป รอยละ 33.80 สถานภาพสมรสครอยละ 73.0 อาชพเกษตรกรรมร อยละ 21.8 จบระดบประถมศกษา รอยละ 43.8 รายไดตอเดอนนอยกวา 5,000 บาท รอยละ 30.5

4.2.2 ความร เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง จากการศกษา ระดบความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

ของกลมตวอยางโดยภาพรวม พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบความรอยในระดบพอใช อภปรายไดวา อาจเนองมาจาก กลมตวอยางเปนผปวยทมารบบรการ ณ โรงพยาบาลอยางสม าเสมอ ซงอาจไดรบความร ค าแนะน าจากบคลากรทางดานการแพทย จงท าใหกลมตวอยางสวนใหญมความร

เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในระดบพอใช ซงหากจะพจารณารายประเดน พบวากลมตวอยางจะมความรมาก คอ การรบประทานอาหารทมประโยชนครบ 5 หม การนอนหลบ

พกผอนใหเพยงพอ ท าจตใจใหเบกบาน สามารถปองกนโรคหลอดเลอดสมอง รอยละ 81.9 และ การ

68

ควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตจะชวยลดความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองได รอย

ละ 79.6 ถงแมวาค าถามรายขอสวนใหญ กลมตวอยางจะตอบค าถามไดถกตอง แตยงมกลมตวอยางมากกวารอยละ 47 ทตอบค าถามเหลานนผด ไดแก ค าถามขอ 3 (ถาเปนโรคหลอดเลอดสมองคร ง

หนงแลว สามารถจะเกดซ าไดอก) ค าถามขอ 4 (รสกชาหรอยบยบตามแขนหรอขาทนททนใด เปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง) และค าถามขอท 5 (ตาพรามว เหนภาพซอน หรอมองไมเหนทนททนใด เปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง) รอยละ 49.2, 47.2, 47.2 ตามล าดบ

สอดคลองกบผลการศกษาของ นอมจตต นวลเนตร และ เดอนเพญ ศรขา (50) ทศกษา ความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอด เลอดสมองของผ มภาวะ

เสยงในชมชนสามเหลยม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ทพบวา กลมตวอยางมากกวารอยละ 25 ตอบค าถามเหลานผด ไดแก ค าถามขอท 3 (ถาเปนโรคหลอดเลอดสมองครงหนงแลว สามารถจะเกดไดซ าอก) ขอท 4 (รสกชาหรอยบยบตามแขนหรอขาทนททนใดเปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง )

ขอท 5 (ตาพรามว เหนภาพซอน หรอมองไมเหนทนททนใดเปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง) รอยละ 36.1, 40.3, 46.5 ตามล าดบ

4.2.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง

จากการศกษาพบวา ภาพรวมทศนคตของกลมตวอยาง เกยวกบพฤตกรรมเสยง ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง มความเชอ ความนกคด และความเขาใจ เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการ

เกดโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง รอยละ 57.0 คะแนนเฉลยทศนคตเทากบ 21.84 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2.430 เมอพจารณาเปนรายขอพบวา กลมตวอยางท มทศนคต เก ยว กบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองทด คอ การทหลกเลยงอาหารประเภท ผดๆ ทอดๆ

จะชวยลดความเสยงในการเกด โรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 82.2 รองลงมาคอ การรบประทานไขแดง กง ปลาหมก เนอสตวตดมนเปนประจ าอาจเปนสาเหตสงเสรมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองไ ด

รอยละ 75.7 ตามล าดบ สอดคลองกบ จนทรา ทรงเตะ (12) ทศกษา พฤตกรรมสขภาพทเส ยง ตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจของชาวไทยมสลมในชมชนมสวรรณ 3 ทพบวากลมตวอยาง มทศนคตเกยวกบการรบประทานไขแดง กง ปลาหมก เนอสตวตดมนเปนประจ าอาจเปนสาเหตสงเสรมใหเ กด

โรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 76.0 และ การทหลกเลยงอาหารประเภท ผดๆ ทอดๆจะชวยลดความเสยงในการเกด โรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 73.5 ซงสามารถอธบายไดจากรปแบบ

ความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรมวา ทศนคตเปนตวกลางท าใหเกดความร และพฤตกรรม ดงนนความรและทศนคตจงมผลตอพฤตกรรม สงผลใหกลมตวอยางมทศนคตเก ยว กบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองทด โดย ชวอรต (Schwart, 1974 หนา 28 - 31; อาง

ในเพญรตน ลมประพนธ) (47) กลาวถงความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรม วา ถาม

69

ทศนคตทดตอการปฏบตหนาทแลว จะมผลท าใหมความรความ เขาใจทดและมพฤตกรรมทถ กตอง

ตามมา

4.2.4 พฤตกร รมเสยงตอการ เกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง

ผลการศกษาพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวม ของกลมตวอยาง พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 93.2 แมวากลมตวอยางสวนใหญจะจบการศกษาในระดบประถมศกษา แตทงนเนองจากปจ จบน

รฐบาลโดยกระทรวงสาธารณสข มการพฒนาระบบบรการสาธารณสข เนนบรการเชงรก และอ าเภอแมทะเอง ในสวนของภาคประขาชน กไดมการจดตง ศนยบรการสาธารณสขประจ าชมชนขน มทง

อสม. และ อาสาสมครผสงวย ซงคอยท าหนาทกระจายความรและดแลสขภาพของสมาชกในอ าเภอทกหมบาน ทกต าบล ดวยเหตนท าใหกลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองในเกณฑทต า สอดคลองกบผลการศกษาของ นอมจตต นวลเนตร และ เดอนเพญ ศรขา (50) ทศกษาความร

เกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรม เพอลดความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองของผ มภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน และพบวากลมตวอยางรอยละ 76.4 มพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง เมอพจารณาระดบพฤตกรรมเสยง

ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองรายดานของกลมตวอยาง อภปรายรายไดดงน ดานการบรโภคอาหาร กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยใน

ระดบต า รอยละ 81.6 อาจเนองจากกลมตวอยางท ศกษาสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมและปลกพชผกสวนครวไวรบประทานเอง ตามโครงการปลกผกสวนครวรวกนได เพอรบประทาน เอง สงผลใหมพฤตกรรมการบรโภคทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบต า แตเมอพจารณา

รายขอ พบวายงมบางขอทกลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง ไดแก ขอท 1 การกนผกและผลไมสด นอยกวา ครงกโลกรมหรอนอยกวา 5 ก ามอตอวน

รอยละ 44.7 และ ในการกนอาหารแตละมอ ทานเตมน าปลา/เกลอ/น าปลาพรก/ ซอว/ซอสมะเขอเทศและซอสอนๆ เพม ถง รอยละ 10.7 อาจเนองจากกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอาย ซงในวยนความสามารถในการรบรสจะดอยประสทธภาพลง ตอมรบรสทบรเวณลนลดจ านวนลง ประกอบกบ

น าลายในชองปากจะขนขน ท าใหชองปากแหงไดงาย กลมตวอยางจงมกรบประทานอาหารรสจดขน โดยเฉพาะรสเคมและรสหวาน สอดคลองกบผลการศกษาของ นอมจตต นวลเนตร และ เดอนเพญ

ศรขา (50) ทศกษาความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอด เลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ทพบวามกลมตวอยางมากราวรอยละ 10 ทรบประทานอาหารทมรสเคมเปนประจ า ขอแนะน าส าหรบผทเปนโรคควา มดน

โลหตสงในการควบคมระดบความดนโลหตคอ การจ ากดปรมาณเกลอโซเดยมในอาหารทรบประทาน

70

โดยการลดอาหารเคม อาหารหมกดอง เนอสตวทใสเกลอมากๆ รวมถงลดการบรโภคเครองปรงรส ท

มปรมาณโซเคยมสงตางๆ เชน ซอสมะเขอเทศ ซอสพรก ผงชรส และซปกอน เปนตน อกทงไมควรเตมน าปลาในอาหารทท า เสรจแลวและควรหลกเลยงอาหารกระปองเพราะสวนใหญจะใสเกล อมาก

โดยจากการศกษาพบวาโซเดยมจะท าใหมการคงของน าในรางกายเพมขน ท าใหมปรมาณเลอดมากขน หวใจท างานหนก สงผลใหระดบความดนโลหตสงขน ดงนนการลดหรอจ ากดโซเดยมจะมผลท าใหระดบความดนโลหตลดลงและท าใหการคงของปรมาณน านอกเซลลและปรมาณเลอดลดลงซงจะชวย

ลดการท างานของหวใจลงได องคการอนามยโลก เสนอแนะวาคนปกตไมควรบรโภคเกลอเกน 6 กรมตอวน หากตองการลดความดนโลหตใหไดมากขนควรบรโภคเกลอไมเกน 3 กรมตอวน โดยพบวาการ

บรโภคเกลอในปรมาณดงกลาวสามารถลดความดนโลหตไดสงถง 2-8 มลลเมตรปรอท (41) ดานการจดการความเครยด กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

อยในระดบต า รอยละ 90.9 อาจเนองจากกลมตวอยางสวนใหญมวธการจดการความเครยดท

เหมาะสมไมพงสราเมอชวตประสบปญหา รวมถงหากมปญหาท าใหไมสบายใจ กจะไมเกบตวอยเพยงล าพง แตหากเกดภาวะความเครยดขนบอยครง จนกลายเปนความเครยดเรอรงจะสงผลโดยตรง ตอภาวะการเกดหลอดเลอดแดงแขง(atherosclerosis) ความเครยดทางอารมณทตองพจารณาในผปวย

โรคความดนเลอดสง ไดแก ความกงวล ความซมเศรา ความเครยดในการท างาน (เวลาท างานทมากเกนปกต หรอเวลาพกผอนทนอยกวาทควรจะเปน) การเรงรบเรองเวลา การรสกรอไมได ความมงราย

ตอผอน การเกบกดอารมณโดยเฉพาะอารมณโกรธ เปนตน (38) ซงหากผปวยโรคความดนโลหตสงเกดภาวะเครยดดงกลาวขางตน สามารถสงเสรมดวยธรรมปฏบต โดยผลการวจยคณภาพชว ตของผปวยโรคไมตดตอเรอรง หลงการสงเสรมสขภาพดวยธรรมปฏบต ประกอบดวย การสวดมนต การ

เจรญสมาธ การควบคมอารมณ พบวา คณภาพชวตของผปวยโรคเรอรงหลงการสงเสรมสขภาพดวยธรรมปฏบต โดยภาพรวมมคณภาพชวตทดขน (39)

ดานการรบประทานยา กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า สวนใหญรบประทานยาตามขนาดยา ทแพทยสง เชน แพทยสงรบประทานยา ครงละ 1 เมด กรบประทานยา 1 เมด และรบประทานยาตามเวลาทแพทยสง เชน แพทยสงรบประทานยา เชา ครง

ละ 1 เมด ทกวน กรบประทานยาในชวงเวลาเชาของทกวน อยางตอเนอง แตทงนอาจเนองมาจากกลมตวอยางเปนผปวยทมารบบรการทโรงพยาบาลแมทะ ดงนนผปวยกลมนจะมวนยการมาพบแพทย

และรบประทานยาเปนประจ าตอเนองอยแลว สอดคลองกบผลการศกษาของ นอมจตต นวลเนตร และ เดอนเพญ ศรขา (50) ทศกษาความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอด เลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ท

พบวามกลมตวอยางรอยละ 92.3 รบประทานยาเพอควบคมระดบความดนโลหต ส าหรบผปวยโรคความดนโลหตสง การลดความดนโลหตใหกลบสระดบปกตหรอใกลเคยงปกตมากทสดเปนเปาหมาย

71

ส าคญในการดแลรกษา ซงนอกจากการปรบเปลยนพฤตกรรมแลว การมารกษาและรบประทานยา

อยางสม าเสมอจะชวยปองกน หรอชะลอภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขนจากโรคความดนโลหตสง ได (42)

ดานการมาตรวจตามนด กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า สวนใหญมาพบแพทย ตามนดทกครง เชน ทานมารบการตรวจตามวนเวลานดหมายครงตอไปตามใบนดของแพทย ซงกลมตวอยางสวนใหญปฏบตเปนประจ า อาจเนองจากกลมตวอยาง ม

ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบสง และสอดคลองกบผลการศกษาของ นอมจตต นวลเนตร และ เดอนเพญ ศรขา (50) ทศกษาความร เกยวกบโรคหลอด

เลอดสมองและพฤตกรรมเพอลดความเสยงตอโรคหลอด เลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ทพบวามกลมตวอยางรอยละ 95.1 มาพบแพทยตามนดทกครงเปนประจ า เนองจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทรกษาไมหายขาด ผปวยโรคนจงมความ

จ าเปนทจะตองมารบการตรวจและการ รกษาอยางตอเนองสม าเสมอ ควรมารบการตรวจตามนดทกครง ถงแมจะไมมอาการผดปกต กควรไดรบการตรวจรางกายเพอตดตามผลการรกษาและใหแพทยคนหาความผดปกตของอวยวะตางๆของรางกาย เพอหาทางชวยปองกนควบคมภาวะแทรกซอนของ

โรคไดลวงหนา และสงส าคญทสดในการมาตรวจตามนดกคอการมารบยาเพราะแพทยอาจจะปรบเปลยนยา ตามสภาวะของโรคและวนจฉยประเมนตามตวผปวยไดอยางถกตอง เหมาะสม ซงเปน

ผลดตอตวผปวยเองในการรกษาโรค ดานการออกก าลงกาย กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยใน

ระดบสง รอยละ 61.2 กลมตวอยางสวนใหญไมไดออกก าลงกายตามเกณฑทก าหนด ทง 2 ระดบ คอ

การออกก าลงกายระดบหนก เชน แอโรบค วง เลนฟตบอล และ การออกก าลงกาย ระดบปานกลาง เชน ขดดน ถบาน ลางรถ เดนเรว ปนจกรยาน หรอ ขาดการออกก าลงกายอยางมแบบแผนและแมจะ

ออกก าลงกายแตกไมตอเนอง จนท าใหการออกก าลงกายนนไมมประสทธภาพเพยงพอ ทงในดานความถ, ความหนกเบา และระยะเวลา สอดคลองกบ จนทรา ทรงเตะ (12) ทศกษา พฤตกรรมสขภาพของชาวไทยมสลมในชมชนมสวรรณ 3 ทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ โดยพบวากลม

ตวอยาง รอยละ 53.5 ขาดการออกก าลงกายอยางมแบบแผน และแมจะออกก าลงกายแตกไมตอเนอง คอนอยกวาสปดาหละ 3 ครง รอยละ 44.5 ผศกษาเหนวาความเขาใจทไมถกตองของกล ม

ตวอยางทอาจเชอวาการมโรคประจ าตว เชน โรคความดนโลหตสง ไมควรออกก าลงกาย ดงนนบคลากรดานสขภาพจงควรเขาไปมบทบาทในการสรางความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการออกก าลงกายใหผปวยกลมน ผลการศกษาครงนใหผลเชนเดยวกบ การศกษาของ ศรพร ปาระมะ (63) ท

พบวาผเขารบการตรวจสขภาพประจ าปทโรงพยาบาลลจงหวดล าพน มพฤตกรรมสขภาพทเส ยง ตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจดานการออกก าลงกายอยในระดบต า อยางไรกตามไดมผใหค าแนะน า

72

เกยวกบการออกก าลงกายทเหมาะสมส าหรบผทเปนโรคความดนโลหตสงวาจะตองไมมการแข งขน

เพราะจะสงผลท าใหเกดความเครยดและท าใหความดนโลหตสงขนได (40) ดานการสบบหร กลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบ

ต า รอยละ 90.0 เมอพจารณารายขอพบวา การสบบหร/ ยาสบ และการไดรบควนบหรภาย ในสถานทท างานหรอในบานของทานในแตละวน มพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 93.2 และ 80.3 ตามล าดบ อาจเนองจากกลมตวอยางเขามารบบรการตรวจ

รกษาทโรงพยาบาลและไดรบค าแนะน าจากเจาหนาทสาธารณสข ท าใหมพฤตกรรมเสยงตอการ สบบหร/ยาสบ อยในระดบต า แตอยางไรกดพบวาผทสบบหร มอตราการเกดโรคลหลอดเลอดสมอง

มากกวาผทไมสบบหร (36) และยงพบอกวาผทสบบหรจะท าใหหวใจท างานเพมขน และเกดลมเลอดไดงายขน นอกจากนนยงท าใหเกดโรคหลอดเลอดแขงดวย (37) ดงนนการเลกสบบหรจงเปนหน งในการเปลยนแปลงวถชวตของผปวยโรคความดนโลหตสงท มประสทธภาพมากทสด ทจะชวยลดความ

เสยงของการเกดโรคหลอดเลอดสมองได (1) ดานการดมเคร องดมแอลกอฮอล กลมตวอยางมพฤตกรรมการดม เครองดมแอลกอฮอล

เชน เหลา เบยร ยาดอง วสก บรนด ไวน ในปร มาณมาก (เพศหญง คอ การดมเบยรมากกวา 12

ออนซหรอ 1 ขวดตอวน หรอ เหลาขาวเกน 2 เปกตอวน หรอดมสราเกน 1.5 ออนซหรอ 3 ฝาตอวน / เพศชาย คอ การดมเบยรมากกวา 24 ออนซหรอ 2 ขวดตอวน หรอ เหลาขาวเกน 4 เปกตอวน หรอ

ดมสราเกน 3 ออนซหรอ 6 ฝาตอวน ) มพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 84.1 อาจเนองจากชวงเวลาในการเกบขอมล เปนชวงเดอน กนยายน – ตลาคม ซงเปนชวงเทศกาลเขาพรรษา หนวยงานภาครฐในพนทมการรณรงค “งดเหลาเขาพรรษา” ท าใหกลม

ตวอยางมพฤตกรรมการดมสราลดลง อยางไรกด จากรายงานการศกษาปรมาณแอลกอฮอลทสงผลตอความดนโลหต พบวา ผทดมแอลกอฮอล 3 แกวตอวน จะท าใหมการเพมของระดบความดนโลห ตซส

โตลคสงถง 3 – 4 มลลเมตรปรอท และมการเพมของระดบความดนไดแอสโตลค 1 – 2 มลลเมตรปรอท (13)

73

บทท 5 สร ปผลการศกษ าและขอเสนอแนะ

การศกษาครงน เปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) เพอศกษาศกษาควา มร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง กลมตวอยางเปนผปวยความดนโลหตสงทมารบ

บรการทคลนกโรคความดนโลหตสงแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปางในป 2559 ทไมเคยมประวตการปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน โดยศกษาในชวงระยะเวลา

ระหวางเดอน กนยายน – ตลาคม 2559 รวมจ านวนทงสน 309 ราย เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม ประกอบดวย 1) ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง 2) ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 3) ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกด โรค

หลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง 4) พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก รอยละ (Percentage) , คาเฉลย (Mean), และคาสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (Standard Deviation) โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ซงผลการศกษาสร ป ไดดงตอไปน

5.1 สร ปผลการศ กษา

5.1.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง การศกษาขอมลสวนบคคลของ ผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง จ านวนทงหมด 309 คน พบวากลมตวอยาง สวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 31-96 ป โดยมอาย

เฉลย 60.61 11.524 ป สวนใหญมอาชพ ท านา/ท าไร/ท าสวน จบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 69.6 รายไดตอเดอนนอยกวา 5,000 บาท ดานสขภาพ สวนมากมประวตญาตสายตรง เชน พอ แม พนอง เจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง / โรคเบาหวาน / โรคหลอดเลอดหวใจ / โรคหลอด

เลอดสมอง / โรคเสนเลอดในสมองตบตน ระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง นอยกวาหรอเทากบ 5 ป

74

5.1.2 ความร เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง

จากการศกษาระดบความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยางโดยภาพรวม พบวา กลมตวอยางสวนใหญมระดบความรอยในระดบพอใช รอยละ 54.4

คะแนนเฉลยความร 7.54 2.57 คะแนนเฉลยความรต าสดเทากบ 1 คะแนน คะแนนเฉลยความรสงสดเทากบ 12 คะแนน เมอพจารณารายขอพบวา กลมตวอยางสวนใหญตอบค าถามไดถกตอง ไดแก ค าถามขอท 7 (การรบประทานอาหารทมประโยชนครบ 5 หม การนอนหลบ พกผอนให

เพยงพอ ท าจตใจใหเบกบาน สามารถปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองได) รอยละ 81.9 ค าถามขอท 8 (การควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตจะชวยลดความเสยงในการเกดโรคหลอดเล อดสมองได) รอยละ 79.6 และ ค าถามขอท 1 (โรคหลอดเลอดสมอง หรอท เรยกกนทวไปวา “โรค

อมพาตครงซก” เปนโรคทเกดความผดปกตในสมอง และท าใหเกดความพการเรอรงทางรางกาย) รอยละ 75.7 ตามล าดบ

5.1.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง

จากผลการศกษา พบวา ภาพรวมทศนคตของกลมตวอยาง เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง มทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองอยใน

ระดบสง รอยละ 57.0 คะแนนเฉลยทศนคตเทากบ 21.84 2.43 กลมตวอยางสวนใหญ มทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองท ด ในเรองการหลกเลยงอาหารประเภท ผดๆ ทอดๆจะชวยลดความเสยงในการเกด โรคหลอดเลอดสมองได หลกเลยงการรบประทานไขแดง กง

ปลาหมก เนอสตวตดมนเปนประจ าซงอาจเปนสาเหตสงเสรมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได ส าหรบทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองทไมดคอ การมทศนคตทวาถงแมดแลสขภาพดอยางไร ทาน กไมสามารถหลกเลยงการเปนโรคหลอดเลอดสมองได

5.1.4 พฤตกร รมเสยงตอการ เกดโรคหลอดเลอดสมอง ของกลมตวอยาง ผลการศกษา พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองโดยรวมของกลมตวอยาง

พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบต า รอยละ 93.2 เมอพจารณาระดบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองรายขอ พบวา กลมตวอยางมการปฏบตเปนประจ ามากทสดคอ การรบประทานยาตามเวลาทแพทยสง อยางตอเนอง และ การมาพบแพทย

ตามนดทกครง สวนพฤตกรรมทกลมตวอยางไมเคยปฏบตคอ การสบบหร/ ยาสบ รอยละ 93.2 และ ขอทกลมตวอยางมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง อยในระดบสง ไดแก ดานการออก

ก าลงกาย ดานการบรโภคอาหาร กลมตวอยางสวนใหญกนผกและผลไมสด นอยกวา ครงกโลกรมหรอนอยกวา 5 ก ามอตอวน รวมถงการกนอาหารแตละมอ มกจะเตมน าปลา/เกลอ/น าปลาพรก/ ซ อว/ซอสมะเขอเทศและซอสอนๆ เพม ถง รอยละ 10.7

75

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 ขอเสนอแนะเช งนโยบาย

5.2.1.1 น าผลการศกษาเสนอตอคณะกรรมการเครอขายบรการสขภาพอ าเภอแ มทะ ( District Health System :DHS ) เพอพจารณาการด าเนนงานสงเสรม ปองกน รวมทงเนนในเรองการปรบเปลยนพฤตกรรม ในกลมผปวยโรคความดนโลหตสง ทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

โดยเฉพาะพฤตกรรมการออกก าลงกายและการบรโภคอาหารรสเคม เพอลดอตราการปวยตายดวยโรคหลอดเลอดสมอง ในกลมผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

5.2.2 ขอเสนอแนะส าหร บสถานบร การสาธารณสข 5.2.2.1 ผลการศกษาพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมผปวย

โรคความดนโลหตสง ดานการออกก าลงกาย พบวาเจาหนาทสาธารณสขควรมการสงเสรมการออกก าลงกายอยางตอเนองรวมถงใหความรเรองประเภทของการออกก าลงกายทเหมาะสมในกลมผ ปวยโรคความดนโลหตสง

5.2.2.2 ผลการศกษาพบวาผปวยโรคความดนโลหตสงสวนใหญอาย 60 ปขนไปดงนนบคลากรทางดานสาธารณสขและหนวยงานทเกยวของควรใหความส าคญกบบคคลทมอาย มาก

เนองจากมความเสยงทจะปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง เมออายเพมสงขน 5.2.2.3 เจาหนาทสาธารณสขควรจดใหกลมผปวยโรคความดนโลหตสง มการแลกเปลยนประสบการณเรองโรคหลอดเลอดสมอง ในคลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ เพอให

ผปวยฯเกดความตระหนกตอความเสยงทจะท าใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง 5.2.2.4 ผลการศกษาพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของกลมผปว ย

โรคความดนโลหตสง ดานการบรโภคอาหาร พบวา เจาหนาทสาธารณสขควรใหความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมลดหวาน มน เคม เพมผก หางไกลโรคเรอรง ในกลมผปวยโรคความดนโลหตสง 5.2.2.5 ผลการศกษาความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

ของกลมผปวยโรคความดนโลหตสง พบวาเจาหนาทสาธารณสขควรใหความรกลมผปวยฯ ในเรองกลมลกษณะอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง

5.2.2.6 จากผลการศกษาพบวาผปวยโรคความดนโลหตสงส วนใหญมสถานภา พค(ผดแล) ดงนนควรมการใหความรเรอง อาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง โดยจดใหมการเผยแพรความรในรปแบบตางๆเพอสงเสรมการดแลตนเอง เชน เสยงตามสาย วทยชมชน ปายประชาสมพนธ

เพอเปนการรณรงคใหผปวยโรคความดนโลหตสงและญาตผดแลไดตระหนก และรบรถงอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง เพอสงตอรกษาผปวยไดอยางทนทวงท

76

5.2.2 ขอเสนอแนะในการวจยในคร งตอไป

5.2.2.1 การศกษาครงนเปนการศกษาพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยโรคความดนโลหตสงเทานน ในการศกษาครงตอไปควรศกษาในกลมผปวยโรคเรอ รง

อนๆ ทมภาวะเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมอง เชน กลมผปวยโรคเบาหวาน 5.2.2.2 ควรมการศกษาปจจยตางๆ เชน ปจจยดานเศรษฐกจและสงคม ปจจยดาน

ครอบครว และปจจยดานวฒนธรรม เปนตน วามผลกระทบตอพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยโรคความดนโลหตสงอยางไร เพอพฒนาเปนรปแบบวางแผนการแกไขปญหาสาธารณสขไดอยางเหมาะสม

5.2.2.3 การศกษาครงนเปนการศกษาเชงปรมาณ ควรท าการวจยเชงคณภาพเพอใหไดขอมลเชงลก ทสามารถอธบายเงอนไขของการปฏบตพฤตกรรมเสยงโรคหลอดเลอดสมองของกล ม

ตวอยางไดเปนอยางด แลวน าขอมลเหลานมาประกอบกน เพอใชเปนแนวทางการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในระยะยาวตอไป 5.2.2.4 ควรมการศกษาเชงทดลองเพอหาวธการหรอแนวทางในการพฒนากา รออก

ก าลงกายทเหมาะสมส าหรบผปวยโรคความดนโลหตสงกลมน เพอเปนรปแบบในการด าเนนงานและขยายผลไปสพนทอนตอไป

5.2.2.5 ควรมการศกษาเพมเตมถงปญหาและอปสรรคในการสงเสรมสขภาพผปวยโรคความดนโลหตสง เพอหาแนวทางแกไขปญหาและอปสรรคตางๆ 5.2.2.6 ควรมการศกษาในกลมประชาชนทวไปเพอเปรยบเทยบผลการศกษา ซงอาจ

แตกตางไปตามสภาพสงคม และวฒนธรรมของแตละทองถน และควรใชวธการด าเนนการวจยโดยการสมภาษณหรอการสงเกต เพราะจะท าใหไดรบขอมลทละเอยด มากกวาการส ารวจโดยใช

แบบสอบถามเพยงอยางเดยว การศกษาครงนมขอจ ากดคอ พนทของการศกษามลกษณะเปนชมชนชนบท ผลการศกษาท

ไดจงอาจไมสามารถน าไปประยกตใชกบผปวยโรคความดนโลหตสง ทมภาวะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองในชมชนเมอง ซงมบรบทของพนทรวมทงลกษณะการด าเนนชวตของคนในชมชนแตกตางจากชมชนชนบท อยางไรกตาม การศกษาครงนท าใหไดขอมลทจะน าไปใชในการวางแผนการใหความร

ความเขาใจและปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยโรคความดนโลหตสง ทมภาวะเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองในอ าเภอแมทะ ตอไป และอาจเปนประโยชนตอหนวยบรการปฐมภมอนๆ ทมบรบทคลายคลง

กน รวมถงอาจใชเปนขอมลอางองในการท างานวจยตอไปในอนาคต

77

รายการอางอง

1. นจศร ชาญณรงค. โรคหลอดเลอดสมองยงรเรวยงรอดไวยงหางไกลจากอมพาต.พมพครงท 1

ed. ใน วรลกษณ ผองสขสวสด. (บรรณาธการ). กรงเทพฯ: อมรนทรเฮลทอมรนทร พรนตงแอนดพบลชชง; 2558. 2. นตยา พนธเวทย, ลนดา จ าปาแกว. (2557). ประเดนสารรณรงควนอมพาตโลกปพ.ศ. 2557

(ปงบประมาณ 2558). สบคนเมอวนท 11 เมษายน 2559, จาก ส านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค http://thaincd.com/document/file/download/knowledge/http://thaincd.com/

document/file/download/knowledge/8158.pdf 3. Murry CJ, Lopez AD. (1997). Alternative projections of mortality and disability bycause 1990-2020: Global Burden of Disease Study, from http://www.ncbi.nlm.nih.

gov/ pubmed/9167458. 4. นตยา พนธเวทย, ณฐสดา แสงโตสวรรณ. ประเดนสารรณรงควนอมพาตโลกป พ.ศ. 2558 (ปงบประมาณ 2559). สบคนเมอวนท 11 เมษายน 2559, จาก ส านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค

http://thaincd.com/document/file/info/non-communicable-disease/Stroke58.pdf. 2558.

5. กตตพนธ ฤกษเกษม. ต าราพยาธสรรวทยาและการรกษาโรคหลอดเลอดแดงคาโรตดตบตน พมพครงท 1 ed. มหาวทยาลยเชยงใหม: บยอนด เอนเทอรไพรซ จ ากด. 2552. 6. ส านกงานนโยบายยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข อางถงใน นตยา พนธ

เวทย, ณฐสดา แสงสวรรณโต. ประเดนสารวนรณรงคอมพาตโลกป พ.ศ. 2558 (ปงบประมาณ 2559). สบคนเมอวนท 11 เมษายน 2559, จาก ส านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค

http://www.thaincd.com/ information-statistic/non-communicable-disease-data.php. 2558. 7. ทวาพร มณรตนสภร, นจศร ชาญณรงค. Basic and clinical Neuroscience 2. พมพครงท

1 ed. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2553. 8. กลมงานควบคมโรคไมตดตอเรอรง , ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. รายงานผลการ

ด าเนนงานควบคมและปองกนกลมปวยโรคเรอรงป2558. ล าปาง: ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. 2558. 9. ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. รายงานสรปผลการด าเนนงานรายไตรมาส 2 ประจ าป

งบประมาณ 2559. ล าปาง: ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. 2559.

78

10. คลนกโรคเรอรง, โรงพยาบาลแมทะ. รายงานการขนทะเบยนผปวยในคลนกโรคเรอรง

โรงพยาบาลแมทะ. ล าปาง: ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. 2559. 11. สทสสา จทะยง. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอด

เลอดสมอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยครสเตยน, สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน. 2557. 12. จนทรา ทรงเตะ. พฤตกรรมสขภาพทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจของชาวไทยมสล ม

ชมชนมสวรรณ 3. ในสรเกยรต อาชานภาพ, 2538, หนา 435. สารนพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, คณะสาธารณสขศาสตร,มหาวทยาลยธรรมศาสตร, สาขาการจดการการสรางเสรม

สขภาพ. 2554. 13. สพรชย กองพฒนากล. เทคนคการรกษาโรคความดนโลหตสงการทบทวนปจจยดานพฤตกรรมและวถชวตทเปนปจจยเสยงและปจจยเสรมตอโรค. กรงเทพฯ: ชมชนสหกรณการเกษตร

แหงประเทศไทย. 2542. 14. สพณญา คงเจรญ. ผลของโปรแกรมก ากบตนเองเพอควบคมความดนโลหตตอพฤตกรรมการก ากบตนเอง ระดบความดนโลหตและภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในชาวไทยมสล มท

เปนโรคความดนโลหตสง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร , มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, สาขาการพยาบาลผใหญ. 2554.

15. สทสสา จทะยง. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการปองกนโรคในผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยครสเตยน, สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน. 2557.

16. Pender, N.J., Murdaugh,C.L., & Parsons, M.A. Health promotion is nursing practice (4rd ed.). The United States of America: Pearson Education, Inc. 2002.

17. American Heart Association. Alcohol and Heart Health, Retrieved January 12, 2015, from http://www.heart.org/HEARTORG/Conditions/More/MyHeartandStroke News/Alcohol-and-Heart-Disease_UCM_305173_ Article.jsp#.VxkGsfl97IV. 2015.

18. ปฐญาภรณ ลาลน. พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการ แผนกผปวยนอกอายรกรรมโรงพยาบาลศนยการแพทยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ. วทยานพนธ

วทยาศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, สาขาวชาสขศกษา. 2554. 19. กตตพนธ ฤกษเกษม. ประสาทวทยาทนยค. พมพครงท1 ed. ใน กองเกยรต กณฑกนทรากร (บรรณาธการ). กรงเทพฯ: บรษทพราวเพรส(2002)จ ากด. 2553.

79

20. นตยา พนธเวทย, ณฐสดา แสงโตสวรรณ. ประเดนสารวนรณรงคอมพาตโลกป พ.ศ. 2558

(ปงบประมาณ 2559). สบคนเมอวนท 11 เมษายน 2559, จาก ส านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรคhttp://thaincd.com/document/file/info/non-communicable-disease/Stroke58.pdf.

2558. 21. สถาบนประสาทวทยา. คมอหลอดเลอดสมอง(อมพาตอมพฤกษ) ส าหรบประชาชน. พมพครงท 4 ed. ในบญชย พพฒนวนชกล (บรรณาธการ). กรงเทพฯ: กรมการแพทย, กระทรวงสาธารณสข.

2557. 22. สถาบนประสาทวทยา. โรคหลอดเลอดสมอง. สบคนเมอวนท 17 เมษายน 2559, จาก

http://www.thaineuroinfo.com/th/wp-content/uploads/2014/01/ Stroke.pdf. 2556. 23. AHA/ASA Guideline (2006) อางถงใน สพณญา คงเจรญ. ผลของโปรแกรมก ากบตนเอง เพอควบคมความดนโลหตตอพฤตกรรมการก ากบตนเอง ระดบความดนโลหต และภาวะเสยงตอการ

เกดโรคหลอดเลอดสมองในชาวไทยมสลมท เปนโรคความดนโลหตสง. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, สาขาการพยาบาลผใหญ. 2554.

24. Framingham Heart Study. สบคนเมอวนท 11 พฤษภาคม 2559, จาก https://www. framinghamheartstudy.org/risk-functions/stroke/stroke.php. 2016.

25. สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย. แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป. สบคนเมอวนท 18 เมษายน 2559, จาก http://www.Thaihythai hypertension .org/files/ GL%20HT%202015.pdf. 2558.

26. สรเสน ดวงวรนนท. คมความดนโลหตใหอยหมด. พมพครงท 1 ed. กรงเทพฯ: อนสปายร, 2557, 184 p.

27. ESC, ESH. Guidelines for the Management of Arterial Hypertension The Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC) . 2007; 25(7)1109.

28. วกพเดย สารานกรมเสร. ความดนโลหตสง. สบคนเมอ วนท 18 มกราคม 2559, จาก https://th.wikipedia.org/wiki#cite_note-27. 2559.

29. วกพเดย สารานกรมเสร. (2559). ความดนโลหตสง. สบคนเมอ วนท 18 มกราคม 2559, จาก https:// th.wikipedia.org/wiki/. 2559.

80

30. WHO(2003), ISH(2003) อางถงใน สพณญา คงเจรญ. ผลของโปรแกรมก ากบตนเองเพอ

ควบคมความดนโลหต ตอพฤตกรรมการก ากบตนเอง ระดบความดนโลหตและภาวะเสยง ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในชาวไทยมสลมท เปนโรคความดนโลหตสง. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสต

รมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, สาขาการพยาบาลผใหญ. 2554. 31. thaihealthlife .com. โรคหลอดเลอดในสมอง(Stroke) และการรกษา. สบคนเมอวนท 12 พฤษภาคม 2559, จาก http://thaihealthlife.com/.

32. ศภวรรณ มโนสนทร. รายงานการพยากรณโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพฯ: ส านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. 2557.

33. วไลวรรณ ทองเจรญ. อางถงใน จนทรา ทรงเตะ (2554). การเปลยนแปลงทางดานกายภาพและสรรวทยาในผสงอาย. หลกการพยาบาลผสงอาย. กรงเทพฯ: บญศรการพมพ., 2548; 57-59 p. 34. รงทพย อนใจชน. การพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสงชนดไ ม

ทราบสาเหตโรงพยาบาลสงหบร. ลพบร: มหาวทยาลยราชภฏเทพสตร. 2549. 35. สถาบนประสาทวทยา. คมอโรคหลอดเลอดสมอง(อมพาต อมพฤกษ)ส าหรบประชาชน. พมพครงท 4 ed. ในบญชย พพฒนวนชกล (บรรณาธการ). กรงเทพฯ: กรมการแพทย, กระทรวง

สาธารณสข; 2557. 13 p. 36. โรงพยาบาลกรงเทพพทยา. 9 ปจจยทท าใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง. สบคนเมอวนท 21

เมษายน 2559, จาก https://www.bangkokpattayahospital.com/th/healthcare-services-th/neuroscience-center-th/item/1196-nine-risk-factors-in-cerebrovascular-accidentsth html.

37. Siamhealth. ปจจยเสยงของการเกดโรคหลอดเลอดสมอง . สบคนเมอวนท 21 เมษายน 2559, จาก http://www.siamhealth.net/public_html/Disease/neuro/cva/ risk.htm#.

38. สมเกยรต แสงวฒนาโรจน. เครยดกบความดนเลอดสง. นตยสารหมอชาวบาน; 2549. 235(1). 39. พระปลดสมชาย ปโยโค (ด าเนน). (2558). คณภาพชวตของผปวยโรคไมตดตอเรอรงท

ไดรบการสงเสรมสขภาพดวยธรรมปฏบตในโรงพยาบาลมะการกษ จงหวดกาญจนบร. วารสารสวนปรง; 2558. 31(1), 27-37.

40. เสก อกษรานเคราะห. (2540). ทางสายกลางเพอสขภาพแนวปฏบตเพอสมดลของรางกาย. จฬาลงกรณวารสาร; 2540. 32(2), 58-71 p.

81

41. Bhatt et al. (2007). อางถงใน สพณญา คงเจรญ. (2554). ผลของโปรแกรมก ากบตนเองเพอ

ควบคมความดนโลหตตอพฤตกรรมการก ากบตนเอง ระดบความดนโลหตและภาวะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในชาวไทยมสลมทเปนโรคความดนโลหตสง. วทยานพนธปรญญาพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, สาขาการพยาบาลผใหญ. 2554. 42. สมาล วงธนากร, ชตมา ผาตด ารงกล, ปราณ ค าจนทร. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการ

รบประทานยาในผปวยความดนโลหตสง. สงขลานครนทรเวชสาร; 2551. 26(6), 541 p. 43. ประภาเพญ สวรรณ. ทศนคตการวดการเปลยนแปลงและพฤตกรรมอนามย. กรงเทพฯ :

ส านกพมพโอเดยนสโตร. 2556. 44. สรพงษ โสธนะเสถยร. การสอสารกบสงคม. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย . 2533.

45. Benjamin S. Bloom, Thomas J. Hasting, George F. Madaus. Handbook on Formative and Summative Evaluation of Study Learning. New York: Mc Graw-Hill. 1971. 46. จมพล รอดค าด. สอมวลชนเพอการพฒนา. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย ;

2532. 117 p. 47. เพญรตน ลมประพนธ. ปจจยทมผลตอการปฏบตงานคมครองผบรโภคดานสาธารณสขของ

เจาหนาทสาธารณสขระดบต าบล จงหวดสโขทย. พษณโลก: มหาวทยาลยนเรศวร. 2553. 48. พชามญช คาแพรด, อดศกด สตยธรรม. ปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต. ธรรมศาสตรเวช

สาร; 2558. 1(16), 66-77 p. 49. อมาพร แซกอ, ชนกพร จตปญญา. การศกษา ความตระหนกรเกยวกบโรคหลอดเลอด

สมองของผปวยกลมเสยงในเขตกรงเทพมหานคร. วารสารมหาวทยาลยนราธวาชราชนครนทร; 2557. 2(6), 13 p. 50. นอมจตต นวลเนตร, เดอนเพญ ศรขา. ความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองและพฤตกรรม

เพอลดความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองของผมภาวะเสยงในชมชนสามเหลยม ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน. วารสารเทคนคการแพทยและกายภาพบ าบด; 2555. 24(3), 318-323

p.

82

51. พรสวรรค ค าทพย, ชนกพร จตปญญา. ความสมพนธระหวางความร ความเชอและความ

ตระหนกร ดานพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยอายนอย ทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง. วารสารพยาบาลต ารวจ; 2557. 2(6).

52. เสกสรรค จวงจนทร. ปจจยทมความสมพนธกบการเกดโรคหลอดเลอดสมองในผปวยโรคความดนโลหตสงรพ.บงบรพ จงหวดศรสะเกษ. วารสารวชาการแพทยเขต11; 2558. 2(29). 233-239 p.

53. สภา เกตสถตย, อจฉรา อวมเครอ, บษราคม ทรพยอดมผล, ววฒน วรวงษ. พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของประชาชนกลมเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองอ าเภอทงตะโกจงหวดชมพร.

เพชรบร: มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร. 2553. 54. Vukovic V, Mikula I, Kesic MJ, Bedekovic MR, Morovic S, Lovrencic-Huzjan A, et al. Perception of stroke in Croatia: Knowledge of stroke signs and risk factors amongst

neurological outpatients. Eur J Neurol 2009; 16: 1060-5 p. 55. เนาวรตน จนทานนท, บษราคม สงหชย, ววฒน วรวงษ. พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงในอ าเภอเมองจงหวดชมพร. KKU Res J, 16(6).

56. ธานนทร ศลปจาร. การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS. พมพครงท 9 ed. กรงเทพฯ: บสซเนสอารแอนดด; 2551. 45 p.

57. วเชยร เกตสงห. สถตวเคราะหส าหรบงานวจย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณช; 2538. 10 p. 58. กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. ระบบการเฝาระวงพฤตกรรมสขภาพ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงของกลมปกต/เสยง/ปวย โรคเบาหวาน ความดน

โลหตสง ในประเทศไทย: นโยบายสการปฏบตส าหรบสถานบรการสขภาพระดบปฐมภม. สบคนเมอวนท 1 กรกฎาคม 2556 http://www.hed.go.th/. 2556.

59. สจตรา เทยนสวสด. ดชนความตรงเชงเนอหา: ขอวพากษและขอเสนอแนะวธการค านวณ. พยาบาลสาร; 2550. 34(4), 1-9 p. 60. อศรฏฐ รนไธสง. การหาคาหาความเทยงตรงเชงเนอหาโดยดชนความเทยงตรงเชงเนอหา

(content validity index –CVI). สบคนเมอวนท 15 กรกฎาคม 2556 จาก https://sites.google. com/site/stats2researchs/student-of-the-month/johndoe. 2557.

61. พชต ฤทธจรญ. เทคนคการประเมนโครงการ. พมพครงท 2 ed. ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ: บรษท เฮาส ออฟ เคอรมสท จ ากด; 2557. 512 p.

83

62. มทตา วรรณชาต, สธรรม นนทมงคลชย, โชคชย หมนแสวงทรพย, พมพสรางค เตชะบญเสรม

ศกด. คณภาพชวตของผสงอายทมโรคเรอรง ในจงหวดอบลราชธาน. วารสารสาธารณสขศาสตรฉบบพเศษ, ฉบบพเศษ; 2558. 18-29 p.

63. ศรพร ปาระมะ. พฤตกรรมทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจของผเขารบการตรวจ

สขภาพประจ าปทโรงพยาบาลลจงหวดล าพน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยง

ใหม, บณฑตวทยาลย, คณะพยาบาลศาสตร, สาขาการพยาบาลผใหญ. 2549.

84

ภาคผนวก

85

ภาคผนวก ก

รายนามผทรงค ณวฒตรวจสอบเคร องมอ

ผทร งคณวฒ ในการตรวจสอบความตรงของเครองมอวจย (Validity) ตามเนอหา

ของแบบสอบถาม การศกษาความร ทศนคต เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

ผทร งค ณวฒ สงกด

นายแพทยนพรตน วชรขจรกล นายแพทยช านาญการ (ผอ านวยการโรงพยาบาลงาว)

โรงพยาบาลงาว อ าเภองาว จงหวดล าปาง

นางสาวรงนภา ยศตอ นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ

ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง

นางอรนช ดวงเบย นกวชาการสาธารณสขช านาญการ (หวหนากลมงานพฒนา

คณภาพและรปแบบบรการ) ส านกงานสาธารณสขจงหวด

ล าปาง

86

ภาคผนวก ข

หนงส อร บรองจร ยธรรมการ วจ ยในคน

87

88

ภาคผนวก ค

ค าช แจงขอมลส าหร บอาสาสมครวจย

(Participant Information Sheet)

โครงการวจยท 083/2559

ชอเรอง (ไทย) ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง ใน โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

ชอเรอง (องกฤษ) Knowledge, Attitude and Risky behavior of Stroke among People with Hypertension in Maeta District, Lampang Province ชอผวจย นายนพดล ค าภโล ต าแหนง นกศกษาปรญญาโท คณะสาธารณสขศาสตร

สถานทตดตอผวจย(ทท างาน) ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง52000 (ทบาน) 90/339 หมท13 ต าบลบอแฮว อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง 52100 โทรศพท (ทท างาน) 054-

227526 ตอ 106 โทรศพททบาน - โทรศพทมอถอ 099-0052451 E-mail: zoozoo2522@hotmail.com

ขอมลส าหร บอาสาสมครวจย ประกอบดวย การ เช ญเขาร วมในงานวจย

เร ยน ผเขาร วมโครงการวจยทกทาน

ทานไดรบเชญเขารวมในโครงการวจยน เนองจากทานเปนผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไ ม

ทราบสาเหตในพนทอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง กอนททานจะตดสนใจเขารวมในการวจยน ขอใหทานอานเอกสารฉบบนอยางละเอยด เพอทานจะไดทราบเหตผลและรายละเอยดของการวจยในครงน และทานสามารถสอบถามขอมลเพมเตมเพอความเขาใจทชดเจน ถาทานตดสนใจแลววาจะเขารวมใน

โครงการวจยน ขอใหทานลงนามในเอกสารแสดงความยนยอมของโครงการวจยน เหตผลและความจ าเปนทตองท าการวจย

เนองจากโรคหลอดเลอดสมอง(Stroke) เปนปญหาทส าคญและเปนสาเหตการเสยชวต ของประชากรทวโลก ส าหรบสถานการณโรคหลอดเลอดสมองในประเทศไทย ประชาชนไทยปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองมากกวา 2.4 แสนคน อตราตายดวยโรคหลอดเลอดสมองตอประชากรแสนคน ม

แนวโนมเพมสงขนเรอย ๆ โดยเฉพาะในกลมผปวยโรคความดนโลหตสง ในปพ.ศ. 2557 มจ านวนตาย ดวยโรคหลอดเลอดสมองคดโดยเฉลยคอ ในทกๆ 1 ชวโมง จะมคนตายดวยโรคหลอดเลอดสมอง

89

ประมาณ 3 คน ปจจยเสยงทส าคญทสดของผปวยโรคหลอดเลอดสมองไทย นน คอ ความดนโลหตสง

จงหวดล าปางมอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองเปนอนดบ 4 ของประเทศ โดยเฉพาะเขตพนทอ าเภอแมทะ พบวา มอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองสงเปนอนดบ 1 ของจงหวดล าปาง สาเหตท

ส าคญเกดจากผปวยโรคความดนโลหตสงมพฤตกรรมทไมถกตองและไมเหมาะสม เชน รบประทานอาหาร เคมจด หวานจด มนจด ไมรบประทานผก ผลไม สบบหร ดมเหลา ไมออกก าลงกาย และเครยด พฤตกรรมเสยงเหลานเมอปฏบตตดตอกนเปนเวลานานๆ จะสงผลท าใหเกด โรคหลอดเลอดสมอง

ตามมา ในการศกษาเรองพฤตกรรมทเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยความดนโลหตสงน ในประเทศไทยไดมการศกษาหลายพนท แตในจงหวดล าปาง โดยเฉพาะอยางยง อ าเภอแมทะ

จงหวดล าปาง ยงไมมใครศกษาเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในกลมผปวยโรคความดนโลหตสงน ดวยเหตน ผศกษาจงสนใจทจะศกษาผปวยโรคความดนโลหตสง มปจจยสวนบคคลทเกยวของกบพฤตกรรมเสยง และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในเขตอ าเภอ

แมทะ จงหวดล าปาง เพอจะไดน าผลการศกษาทไดมาเปนขอมลพนฐาน ส าหรบการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรม และการวางแผนใหความร สนบสนน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสงใหเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน

วตถประสงค ของการวจย 1. เพอศกษาปจจยสวนบคคล (เพศ, อาย, ระดบการศกษา, รายได, อาชพ, สถานภาพสมรส ,

ทศนคตเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง , ความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง) ทเกยวของกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสงในเขตอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

2. เพอศกษาพฤตกรรมเสยง (พฤตกรรมการบรโภคอาหาร, การสบบหร, การออกก าลงกา ย , การจดการความเครยด, การดมเครองดมแอลกอฮอล , การรบประทานยา, การมาตรวจตามนด)

ตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง ในเขตอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ปร ะโยชนททานจะไดร บ ความรวมมอของทานในครงนจะมคณคา และมประโยชนอยางยง ซงผลการศกษาทไดจะน าไปเปนขอมลพนฐาน ส าหรบการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรม และการวางแผนใหความร สนบสนน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยโรคความดนโลหตสง

ใหเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน

90

รายละเอยดของอาสาสมครวจย

อาสาสมครวจย คอ ผปวยโรคความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเป นโ รคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ทมารบบรการผปวยนอก คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ

อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง จ านวน 309 คน ขนตอนการสม เลอกกลมตวอยางผปวยโรคความดนโลหตสง ทมารบบรการผปวยนอก

คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ในวนเปดบรการทกวนจนทร เวลา

08.30 น. – 16.30 น.ชวงเดอนสงหาคม – กนยายน 2559 และใชวธจบฉลากเลอกหมายเลขผ ปวย โดยก าหนดเปนหมายเลขค ของหมายเลขผปวย และท าการเกบขอมลจนครบจ านวน โดยให ตอบ

แบบสอบถามทไดจดเตรยมไว ในชวงเวลาทก าหนด หรอจนกวาจะครบตามเปาหมาย จ านวนทงสน 309 ราย

เกณฑ การคดเลอกอาสาสมคร เขาร วมโครงการ (Inclusion criteria) ไดแก ผปวยโรค

ความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปน โรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตและไมเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวาปวยเปนโรคหลอดเลอดสมอง โดยเปนผทขนทะเบยนการร กษา คลนกโรคเรอรง โรงพยาบาลแมทะ จงหวดล าปาง เปนผทมสตสมปชญญะสมบรณ สามารถสอสาร

ภาษาไทยไดด ไมมปญหาในการไดยน เปนผท มความยนยอมและใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม

เกณฑ การคดแยกอาสาสมครออกจากโครงการ (Exclusion criteria) ไดแก ผปวยโรคความดนโลหตสง ทมอาย ต ากวา 18 ป รวมถงผปวยโรคความดนโลหตสงมภาวะเจบปวย ไมสขสบายทไมสามารถตอบแบบสอบถามได เชน ไขสง ปวดศรษะ เปนตน และอาสาสมครปฏเสธหรอขอถอน

ตวออกจากโครงการ ขอปฏ บตของทานขณะทร วมในโครงการวจย

ทานจะไดรบการสมภาษณจากผชวยวจย โดยใชเวลาประมาณ 25 นาท จงใครขอควา มรวมมอจากทาน กรณาตอบขอค าถามซงมทงหมด 4 สวน ประกอบดวย สวนท1 ขอมลสวนบคคล สวนท2 ความรเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง สวนท3 ทศนคตเก ยว กบ

พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง สวนท4 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเล อดสมอง โดยระหวางการสมภาษณทานสามารถซกถามขอสงสยในประเดนค าถามใหเขาใจอยางถอ งแท

กอนตอบค าถามได ทงนการตอบค าถามเหลานไมมถกหรอผด และจะไมมผลกระทบใดๆตอตวทาน ความเสยงหรอความไมสะดวกสบายของอาสาสมครวจยทอาจไดรบ ขอมลสวนบคคลของทาน จะถกเกบและปกปดเปนความลบ และจะเปดเผยไดเฉพาะผลการ

วเคราะหขอมลในรปทเปนสรปผลการด าเนนงานของโครงการในเอกสารรายงานวจยครงน โดยไมมการระบชอ ทอยของทาน การเกบขอมลตางๆ นน ผวจยหรอผชวยวจย จะด าเนนการสมภาษณ โดย

91

ไมรบกวนเวลาท างานของทาน ดงนน จงไมมคาตอบแทน หรอคาปวยการใดๆ ในการเขารวมโครงการ

ในครงน แตทานจะไดรบอาหารวางและเครองดม จ านวน 1 มอ ความร บผดชอบของผว จยเมอเกดภาวะแทรกซ อน

ในการวจยครงน ทานสามารถตดตอ เพอขอรบค าแนะน า หรอเมอเกดความสงสยในทกกร ณ ทานสามารถตดตอผท าวจย นายนพดล ค าภโล นกศกษาปรญญาโท คณะสาธารณสขศาสตร หมายเลขโทรศพท 099-0052451 ตลอด 24 ชวโมง

การ เขาร วมและการสนสดการ เขาร วมโครงการวจย การเขารวมในโครงการวจยนเปนไปดวยความสมครใจ และทานสามารถถอนตวจากการเขา

รวมโครงการไดตลอดเวลา โดยไมตองใหเหตผล ซงจะไมมผลกระทบตอการไดรบการบรการ หรอดานการรบบรการสขภาพอนๆของทาน การปกปองร กษาขอมลความลบของอาสาสมครวจย

ขอมลทอาจน าไปสการเปดเผยตวทาน จะไดรบการปกปดไมมการเปดเผยชอของอาสาส มครวจยโดยจะใชการก าหนดรหส การเสนอผลงานวจยและรายงานการวจยจะน าเสนอในภาพรวม อยางไรกดจะมบคคลบางกลม เชน ผตรวจสอบ คณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน จะไดรบ

อนญาตใหเขาถงขอมลโดยตรงจากเอกสารอนๆ ทเกยวของเพอการตรวจสอบขนตอนการวจยโดยไ มละเมดการรกษาความลบของทาน ภายใตขอบเขตทกฎหมายก าหนด ตามททานไดลงนามใน ใบ

ยนยอมทเปนลายลกษณอกษร และหากทานตองการการยกเลกสทธดงกลาว ทานสามารถแจงหรอเขยนบนทกขอยกเลกการใหค ายนยอม โดยแจงหรอสงไปท นายนพดล ค าภโล นกศกษา ปรญญาโท คณะสาธารณสขศาสตร หมายเลขโทรศพท 099-0052451

หากทานขอยกเลกการใหค ายนยอมหลงจากททานไดเขารวมโครงการวจยไปแลว ขอมลของทานจะไมถกบนทกเพมเตม และไมถกน ามาใชเพอประเมนผลการวจย

สทธ ของผเขาร วมในโครงการวจย

ในฐานะททานเปนผเขารวมในโครงการวจย ทานจะมสทธ ดงตอไปน

1. ทานจะไดรบทราบถงลกษณะและวตถประสงคของการวจยในครงน

2. ทานจะไดรบการอธบายเกยวกบวธการวจยและการเกบขอมล

3. ทานจะไดรบการอธบายเกยวกบความเสยงและความไมสบายทอาจไดรบจากการวจย

4. ทานจะไดรบการอธบายถงประโยชนททานอาจไดรบจากการวจย

5. ทานจะมโอกาสไดซกถามเกยวกบงานวจยหรอขนตอนทเกยวของ

92

6. ทานสามารถขอถอนตวจากโครงการเมอไรกได โดยททานจะไมไดรบผลกระทบใดๆ

7. ทานจะไดรบส าเนาเอกสารขอมลค าอธบายส าหรบผเขารวมโครงการวจยและเอกสารใบยนยอมทมทงลายเซนและลงวนท

8. ทานมสทธในการตดสนใจวาจะเขารวมโครงการวจยหรอไมกได โดยปราศจากการบงคบ ขมข หรอหลอกลวง

หากทานไมไดรบการปฏบตตามขอมลดงกลาวสามารถรองเรยนไดท คณะอนกรรมการจรยธรรม

การวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 อาคารราชสดา ชน 1 ศนยสงเสรมสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต โทรศพท 02-986-9213 ตอ 7373 โทรสาร 02-

5165381

93

ภาคผนวก ง หนงสอแสดงความยนยอมเขาร วมการวจยของอาสาสมครวจย

Informed Consent Form

ท าท วนท เดอน พ.ศ. เลขท อาสาสมครวจย

ขาพเจา ซงไดลงนามทายหนงสอน ขอแสดงความยนยอมเขารวมโครงการวจย ชอโครงการวจย ความร ทศนคต และพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองของผปวยโรคความดนโลหตสง ในโรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ชอผวจย นายนพดล ค าภโล ทอยทตดตอ ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง อ าเภอเมองล าปาง จงหวดล าปาง โทรศพท 09-9005-2451 หรอ 054-227526 ขาพเจา ไดรบทราบรายละเอยดเกยวกบทมาและวตถประสงคในการท าวจย รายละเอยดขนตอนตางๆ ทจะตองปฏบตหรอไดรบการปฏบต ความเสยง/อนตราย และประโยชนซงจะเกดขนจากการวจยเรองน โดยไดอานรายละเอยดในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยโดยตลอด และไดรบค าอธบายจากผวจยจนเขาใจเปนอย างดแลว

ขาพเจาจงสมครใจเขารวมในโครงการวจยน ตามทระบไวในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยโดยขาพเจายนยอมสละเวลา ตอบแบบสมภาษณ จ านวน 51 ขอค าถาม ใชเวลา 25 นาท เม อเสรจสนการวจยแลวขอมลทเกยวของกบอาสาสมครวจย จะถกท าลาย

ขาพเจามสทธถอนตวออกจากการวจยเมอใดกไดตามความประสงค โดยไมตองแจงเหตผลซงการถอนตวออกจากการวจยนน จะไมม ผลกระทบในทางใดๆ ตอขาพเจาทงสน เปนตนวาไมมผลกระทบตอการดแลรกษา หรอการรบบรการทางดานสขภาพอนๆ

ขาพเจาไดรบค ารบรองวา ผวจยจะปฏบตตอขาพเจาตามขอมลทระบไวในเอกสารชแจงอาสาสมครวจยและขอมลใดๆ ทเกยวของกบขาพเจา ผวจยจะเ กบรกษาเปนความลบ โดยจะน าเสนอขอมลการวจยเปนภาพรวมเทานน ไม ม ขอมลใดในการรายงานทจะน าไปสการระบตวขาพเจา

หากขาพเจาไมไดรบการปฏบตตรงตามทไดระบไวในเอกสารช แจงอาสาสมครวจย ขาพเจาสามารถรองเรยนไดท: คณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 อาคารราชสดา ชน 1 ศนยสงเสรมสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต โทรศพท 02-986-9213 ตอ 7373 โทรสาร 02-5165381

94

ขาพเจาไดลงลายมอชอไวเปนส าคญตอหนาพยาน ทงนขาพเจาไดรบส าเนาเอกสารขอมลส าหรบอาสาสมครวจย และส าเนาหนงสอแสดงความยนยอมเขารวมการวจยของอาสาสมครวจยไวแลว

ลงชอ.............................................................

(........................................................) ผวจยหลก

ลงชอ......................................................... (.......................................................)

อาสาสมครวจย วนท……..…/……….……./………… วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ.........................................................

(........................................................) พยาน

วนท……..…/……….……./…………

ลงชอ......................................................... (........................................................)

พยาน วนท……..…/……….……./…………

95

ภาคผนวก จ

แบบสอบถามทใชในการศกษ า

เร อง : แบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไป ความร ทศนคต เกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกด

โรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลแมทะ อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

ค าช แจง

1. แบบสอบถามน ประกอบดวย 4 สวน คอ

1.1 ขอมลสวนบคคล จ านวน 8 ขอ

1.2 ความรเกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง จ านวน 12 ขอ

1.3 ทศนคตเกยวกบพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง จ านวน 9 ขอ

1.4 พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง จ านวน 20 ขอ

2. ค าตอบทเปนจรงของทาน จะเปนประโยชน โดยจะน าผลการวจยมาเปนขอมลพนฐานในการ

วางแผนใหความร สนบสนน รวมทงสงเสรมพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองทสอดคลองกบวถชวต ของผปวยโรคความดนโลหตสง อ าเภอแมทะ จงหวดล าปางตอไป

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล

ค าช แจง กรณาใสเครองหมายถก ( √ ) ลงในชองวาง หรอเตมขอความทเปนจรง ลงในชองวาง

1. เพศ ( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง

2. ปจจบนทานอาย.........................ป 3. สถานภาพสมรสของทานในปจจบน

( ) 1. โสด ( ) 2. ค ( ) 3. หมาย / หยาราง / แยกกนอย

4. อาชพททานประกอบอยในปจจบน ไมมงานท า (ขามไปตอบ ขอ 5)

มงานท า คอ

96

( ) 1. รบราชการ / พนกงานรฐวสาหกจ ( ) 2. คาขาย

( ) 3. รบจาง ( ) 4. ธรกจสวนตว ( ) 5. แมบาน / พอบาน ( ) 6. ท านา/ท าไร/ท าสวน

( ) 7. อนๆ ระบ..........................................................................

5. ทานจบการศกษาสงสดชนใด ( ) 1. ไมไดเรยนหนงสอ ( ) 2. ประถมศกษา

( ) 3. มธยมศกษา ( ) 4. อาชวศกษาหรออนปรญญา ( ) 5. ปรญญาตรและสงกวา

6. รายไดเฉลยของครอบครวทานตอเดอน ( ) 1. นอยกวา 5,000 บาท ( ) 2. 5,001 – 10,000 บาท ( ) 3. 10,001 – 15,000 บาท ( ) 4. มากกวา 15,000 บาท

7. ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง……………………..ป

8. ญาตสายตรงของทาน เชน พอ แม พนอง เจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง / โรคเบาหวาน / โรคหลอดเลอดหวใจ / โรคหลอดเลอดสมอง / โรคเสนเลอดในสมองตบตน หรอไม

( ) 1. ไมม

( ) 2. ม สวนท 2 : แบบสอบถามความร เกยวกบโรคและพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง

ค าช แจง โปรดท าเครองหมาย ( √ ) ลงในชองวางหลงขอความทตรงกบความคดเหนของทานมาก

ทสดเพยงขอละ 1 ค าถาม

ใช หมายถง ขอความในประโยคนนเปนจรง ไมใช หมายถง ขอความในประโยคนนไมเปนจรง

ไมแนใจ หมายถง ขอความในประโยคนนไมแนใจ

ขอความ ค าตอบ

ใช ไมใช ไมแนใจ

1. โรคหลอดเลอดสมอง หรอทเรยกกนทวไปวา “โรคอมพาตครงซก” เปนโรคทเกดความผดปกตในสมอง และท าใหเกดความพการ

เรอรงทางรางกาย

97

ขอความ ค าตอบ

ใช ไมใช ไมแนใจ

2. โรคหลอดเลอดสมองเปนโรคตดตอ

3. ถาเปนโรคหลอดเลอดสมองครงหนงแลว สามารถจะเกดซ าได

อก

4. รสกชาหรอยบยบตามแขนหรอขาทนททนใด เปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง

5. ตาพรามว เหนภาพซอน หรอมองไมเหนทนททนใด เปนอาการเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง

6. ปจจยสงเสรมใหเปนโรคหลอดเลอดสมองมหลายประการ เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ ความดนโลหตสง เปนตน

7. การรบประทานอาหารทมประโยชนครบ 5 หม การนอนหลบ พกผอนใหเพยงพอ ท าจตใจใหเบกบาน สามารถปองกนการเกด

โรคหลอดเลอดสมองได

8. การควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตจะชวยลดความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองได

9. คนผอมไมมโอกาสเกดโรคหลอดเลอดสมอง

10. การตรวจสขภาพปละครงจะชวยลดความเสยงในการเกดโรค

หลอดเลอดสมองได

11. คนทเปนโรคหลอดเลอดสมองมผลกระทบตอเศรษฐกจในครอบครว

12. คนทเปนโรคหลอดเลอดสมองมผลกระทบตอการเขาสงคม

98

สวนท 3 แบบสอบถามทศนคตเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ของผปวยโรคความดนโลหตสง

ค าช แจง แบบสอบถามนเปนขอค าถามเกยวกบ ความเชอ ความศรทธา และความเขาใจ ของผปวย โรคความดนโลหตสงทมตอ โรคหลอดเลอดสมอง ในการดแลพฤตกรรมตนเอง

โปรดอานขอความใหละเอยด แลวเลอกตอบใหตรงกบความคดเหนของทานมากทสด แลวใส

เครองหมาย ( √ ) ลงในชองวางใหตรงกบขอค าถามเพยงขอละ 1 ค าตอบ

เหนดวย หมายถง ขอค าถามนนตรงกบความรสกหรอความคดของทาน เหนดวยปานกลาง หมายถง ขอค าถามนนตรงกบความรสกหรอความคดของทานปานกลาง

หรอ เหนดวยปานกลาง ไมเหนดวย หมายถง ขอค าถามนนไมตรงกบความรสกหรอความคดของทานหรอไมเหนดวยเลย

ขอค าถาม เหนดวย

เหนดวย

ปานกลาง

ไม

เหนดวย

1. การททานรบประทานไขแดง กง ปลาหมก เนอสตวตดมนเปนประจ า อาจเปนสาเหตสงเสรมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได

2. การททานหลกเลยงอาหารประเภทผดๆทอดๆจะชวยลดความเสยงในการเกดโรคหลอดเลอดสมองได

3. การสบบหรมาเปนเวลานาน ท าใหมโอกาสเสยงตอการเปนโรค

หลอดเลอดสมองได

4. การเปนโรคหลอดเลอดสมองเปนเรองของโชคชะตา

5. การททานดมเครองดมทมแอลกอฮอล เชน สรา เบยร ยาดองปร มาณมากจะชวยปองกนไมใหเกดโรคหลอดเลอดสมองได

6. ทานมโอกาสเปนโรคหลอดเลอดสมองไดมากกวาคนท ไมได

เปนโรคความดนโลหตสง

7. ถงทานดแลสขภาพดอยางไร ทานกไมสามารถหลกเลยงการเปนโรคหลอดเลอดสมองได

8. ทานเปนโรคความดนโลหตสง จงไมควรออกก าลงกาย เพราะ

จะท าใหหลอดเลอดสมองแตกได

9. การหยดกนยาลดความดนโลหตเพยงบางมออาจมผลท าใหหลอดเลอดสมองแตกได

99

สวนท 4 แบบสอบถามพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง

ค าช แจง แบบสอบถามนเปนขอค าถามเกยวกบ พฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง โปรดอานขอความใหละเอยดแลวเลอกตอบใหตรงกบททานปฏบตมากทสด แลวใส

เครองหมาย ( √ ) ลงในชองวางใหตรงกบขอค าถามเพยงขอละ 1 ค าตอบ

ปฏบตเปนประจ า หมายถง เมอกจกรรมในขอนนทานไดปฏบตเปนประจ าสม าเสมอ

( 5 วนขนไป ) ปฏบตบางครง หมายถง เมอกจกรรมในขอนนทานไดปฏบตนานๆครง

(2-4 วนตอสปดาห) ไมปฏบต หมายถง เมอกจกรรมในขอนนทานปฏบต 1วน/สปดาห หรอ ไมเคยปฏบตเลย

การปฏบตในชวงระยะเวลา 1 เดอนทผานมา ทานปฏบตสงตอไปนอยางไร

ขอค าถาม ปฏบต

เปนประจ า (5 วนขนไป)

ปฏบต

บางครง (2-4 วน/สปดาห)

ไมปฏบต

เลย (≤ 1 วน/สปดาห)

ดานการบรโภคอาหาร 1. ทานกนผกและผลไมสด นอยกวา ครงกโลกรมหรอนอยกวา 5 ก ามอตอวน

2. ทานกนผลไมรสหวาน เชน ล าไย ทเรยน ขนน องน นอยหนา

มะมวงสก เงาะหรออนๆ

3. ทานดมเครองดมทมน าตาล เชน น าอดลม น าผลไมส าเรจรป น าหวาน ชานม กาแฟหรออนๆ

4. ทานกนอาหารทปรงดวยกะททเคยวแตกมน เชน แกงเผด แกง

มสมน แกงคว หรออนๆ

5. ทานกนเนอสตวทมไขมนสง เชน เนอหมตดมน หมสามชน หนงไก คอหมยาง เครองในสตว หอย ปลาหมก หรออนๆ

100

ขอค าถาม ปฏบต

เปนประจ า (5 วนขนไป)

ปฏบต

บางครง (2-4 วน/

สปดาห)

ไมปฏบต

เลย (≤ 1 วน/

สปดาห)

6. ทานกนอาหารทอด เชน ลกชนทอด ไกทอด มนฝรงทอด กลวยทอด ปาทองโกทอด หรออนๆ

7. ทานกนขนมกรบกรอบเปนถง เชน สาหราย ขาวเกรยบ มนฝรง หรออน ๆ

8. ทานกนขนมหวานตางๆ เชน ทองหยบ ฝอยทอง ขนมหมอแกง

ขนมเคก คกก แพนเคก ขนมปง หรออน ๆ

9. ในการกนอาหารแตละมอ ทานเตมน าตาลเพม

10. ในการกนอาหารแตละมอ ทานเตมน าปลา/เกลอ/น าปลาพรก/ซอว/ซอสมะเขอเทศและซอสอนๆ เพม

ดานความเครยด

11. ทานดมสราทกครงเมอชวตประสบปญหา

12. เมอไมสบายใจ ทานมกจะเกบตวอยคนเดยว

ดานการรบประทานยา 13. ทานรบประทานยาตามขนาดยาทแพทยสง เชน แพทยสง

รบประทานยา ครงละ 1 เมด ทานกรบประทานยา 1 เมด

14. ทานรบประทานยาตามเวลาทแพทยสง เชน แพทยสงรบประทานยา เชา ครงละ 1 เมด ทกวน ทานกรบประทานยาใน

ชวงเวลาเชาของทกวน อยางตอเนอง

การมาตรวจตามนด 15. ทานมาพบแพทยตามนดทกครง เชน ทานมารบการตรวจตามวนเวลานดหมายครงตอไปตามใบนดของแพทย

101

ขอค าถาม ปฏบต

เปนประจ า

(5 วนขนไป)

ปฏบต บางครง

(2-4 วน/สปดาห)

ไมปฏบต เลย

(≤ 1 วน/สปดาห)

ดานการออกก าลงกาย

16. ทานออกก าลงกายระดบหนก คอ ออกจนทานรสก เหนอยมาก โดยหายใจแรงหรอหอบ ไมสามารถพดคยไดจบประโยค เชน แอโรบค วง เลนฟตบอล นานครงละ 20 นาท จ านวน 3 วนตอ

สปดาห

17. ทานออกก าลงกายระดบปานกลาง คอ ออกจนรสกเหนอยพอควรโดยหายใจแรงขนกวาปกตเลกนอย แตยงสามารถพดคยได

จนจบประโยค เชน ขดดน ถบาน ลางรถ เดนเรว ปนจกรยาน นานครงละ 30 นาท จ านวน 5 วนตอสปดาห

ดานการสบบหร

18. ทานสบบหร/ ยาสบ

19. ในแตละวนทานไดรบควนบหรภายในสถานทท างานหรอในบานของทาน

ดานการดมเคร องดมแอลกอฮอล 20. ทานดมเครองดมแอลกอฮอล เชน เหลา เบยร ยาดอง วสก

บรนด ไวน ในปรมาณมาก (เพศหญง คอ การดมเบยรมากกวา 12 ออนซหรอ 1 ขวดตอวน หรอ เหลาขาวเกน 2 เปกตอวน หรอ

ดมสราเกน 1.5 ออนซหรอ 3 ฝาตอวน / เพศชาย คอ การดมเบยรมากกวา 24 ออนซหรอ 2 ขวดตอวน หรอ เหลาขาวเกน 4 เปกตอวน หรอดมสราเกน 3 ออนซหรอ 6 ฝาตอวน )

102

ประวต ผศ กษ า

ชอ - สกล นายนพดล ค าภโล

วนเดอนปเกด วนท 30 กรกฎาคม 2522

ต าแหนงและสถานทท างาน นกวขาการสาธารณสขช านาญการ

ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง

ประสบการณทท างาน ปพ.ศ. 2559 : นกวชาการสาธารณสขช านาญการ กลม

งานพฒนาคณภาพและรปแบบบรการ ส านกงาน

สาธารณสขจงหวดล าปาง

ปพ.ศ. 2553 : นกวชาการสาธารณสขช านาญการ กลม

งานสงเสรมสขภาพ ส านกงานสาธารณสขจงหวดพะเยา

ปพ.ศ. 2550 : นกวชาการสาธารณสขช านาญการ

หวหนาสถานอนามยบานน าปก อ าเภอปง จงหวดพะเยา