af hverju og hvernig?

1

ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS

Af hverju og hvernig?

Jónína Guðjónsdóttir

geislafræðingur

2


• Af hverju?– Nema sjúklegar breytingar áður en útlit breytist– Mæla starfsgetu – Nema breytingar á lífefnafræði

• Hvernig?– Geislavirkar samsætur haga sér eins og hinar– Notum efni með ákjósanlega eiginleika

3


4


Mæla starfsemi líffæra – upptaka ogútskilnaður

ww

w.g

ehea

lth

care

.com

5


http

://w

ww

.mie

germ

any.

de/d

msa

.jpg

Mæla starfsemi líffæra – hlutfallsleg upptaka

6


http

://w

ww

.mie

germ

any.

de/d

msa

.jpg

Mæla starfsemi líffæra - upptaka

7


Af: www.petscaninfo.com

Greining góðkynja frá illkynja

8


Af: www.petscaninfo.com

Óbreytt útlit en breytt starfsemi

9


• Af hverju?

• Starfrænar upplýsingar sem eru umfram það sem útlitið eitt getur sagt okkur.

10


• Af hverju?– Nema sjúklegar breytingar áður en útlit breytist– Mæla starfsgetu – Nema breytingar á lífefnafræði

• Hvernig?– Geislavirkar samsætur haga sér eins og hinar– Notum efni með ákjósanlega eiginleika

11


Samsætur

www.ims.uaf.edu/isotopes/ class/whyIsotopes.html

12


Samsætur

www.hh.schule.de/.../ isotope/Isotope.html

13


Massatala og sætistala

Massatala

Sætistala

14


Geislavirk efni

• Þeir eiginleikar sem skipta mestu eru– tegund útgeislunar (, , ) – orka geislanna– helmingunartími

15


Agnageislun – α

16


Agnageislun –

17


• Positron

• Emission

• Tomography

http

://w

ww

.bio

teac

h.ub

c.ca

/Bio

med

icin

e/L

ooki

ngIn

side

The

Bod

y/

18


Rafsegulgeislun - γ

http://www.hpwt.de/Kern2e.htm

19


Orka geislunar

• Næg til að komast út úr manneskjunni > 50 keV

• Ekki of mikil, þarf að víxlverka við kristal myndavélar < 300 keV

20


21


Helmingunartími

22


Effective half live

• Ákvarðast af– Helmingunartíma efnis– Hve lengi er efnið á leið úr líkamanum

• ≈ jafnlangur rannsóknartíma

23


Æskilegir kostir

• Auðvelt í framleiðslu og flutningi

• Ekki hættulegt efnafræðilega

• Geta tengst inn í efnasamband án þess að breyta líffræðilegum eiginleikum þess

24


Frumefni

• Gallium

25


Ísótóp bundinn við áhengju

26


99mTc

pittsford.monroe.edu/.../ rountree/stumods.htm

27


http://www.dialogselect.com/intranet/samples/PharmDrugApprovals.html

• Tetrofosmin (MYOVIEW)

28


Hvörf 99mTc

140 keV

29


99mTc

• safnast í – skjaldkirtil, munnvatnskirtla, æðaflækjur

hvelhola, magaslímhúð og brjóstvef

• skilst mest út um nýru og meltingarveg– ristill fær mesta geislun (critical organ)

• fer í gegn um fylgju og skilst út með mjólk

• dreifingu er breytt með áhengjum

30


Aðrir ísótópar, dæmi:

• 123I & 131I - skjaldkirtilsrannsóknir

• 67Ga - mjúkvefjaæxli og sýkingar

• 201Tl - hjartarannsóknir

• 111In - sýkingar o.fl.

• 133Xe - öndunarvegur

• 18F - æxli og efnaskipti

31


Aðrir ísótópar, dæmi:

• 123I & 131I 159 / 364keV (&β) 13.2h /8.1 d

• 67Ga 93, 185, 288, 394 keV 78h

• 201Tl 69, 83 (167, 135) keV 73h

• 111In 173, 247 keV 67h

• 133Xe 81keV (&β) 5.3d

• 18F β+ (511keV γ ) 109.7min

• 99mTc 140 keV 6h

32


Kjarnaofn

• Samruni– n skotið á stöðuga kjarna– 99Mo (gert úr 98Mo) – 133Xe (gert úr 132Xe)

• Klofnun– n skotið á þunga kjarna – til verða u.þ.b. helmingi

léttari efni + fleiri nifteindir– 99Mo (úr 235U eða 239Pu)

33


Hringraðall

http://www.symbiosisonline.com/feb05_cancer.htm

• Hlöðnum ögnum hraðað – p, 2

1D, 32He, 4

2He

– orka þeirra verður næg til að yfirvinna fráhrindikraft kjarna

– 18F (úr 16O + 3He)– 67Ga (úr 68Zn + p)

34


Geislageitur

• Móðurefni framleiðir skammlífara dótturefni

• Auðvelda notkun skammlífra efna fjarri framleiðslustað

35


Geislageit

• Molybdenum – Bundið álsúlu– Hrörnar stöðugt í Tc– Tc skolað af með saltvatni

• Dótturefni– Efnafræðilega frábrugðið– Auðvelt að skilja frá

36


37


• Hvernig?

• Með geislavirkum efnum sem hafa– Áhugaverða líffræðilega dreifingu– Hæfilegan helmingunartíma

– γ geisla með hentuga orku

– Auðveld í framleiðslu

38


• Takk fyrir

af hverju og hvernig?

Documents