Lotgevallen van beruchte Romeinse keizers als Caesar, Augustus, Titus, Claudius en Caligula zijn dankbare onderwerpen voor fi lmmakers, schrijvers en schilders. De grote Victoriaanse kunstenaar Lawrence Alma-Tadema (1836-1912) wordt beschouwd als dé schilder van de oude wereld van de Romeinen en Grieken. Van het dagelijkse leven van onze antieke voorgangers weet hij een geloofwaardig plaatje te maken en daar horen de keizers vanzelfsprekend bij. Met respect voor de historische nauwkeurigheid, schept hij een toegankelijke wereld waar we ons in kunnen verplaatsen en herkennen, ook al is de setting duidelijk anders. Het schilderij Hadrianus in Engeland, in een groot formaat van 220 cm bij 67 cm, past op het eerste gezicht naadloos in de reeks grote Romeinse keizers van Alma-Tadema. Toch is hij de enige schilder, die deze keizer als onderwerp kiest. Een schilderij begon bij Alma-Tadema met de voorbereiding. Voor Hadrianus in Engeland werd de kiem gelegd door een boek van zijn goede vriend, de archeoloog en egyptoloog Georg Ebers, over

de militaire inspectietochten van Hadrianus. Alma-Tadema wil Hadrianus afbeelden tijdens zijn bezoek aan Engeland en laat hem in het jaar 119 na Chr. een Romeins-Britse pottenbakkerij inspecteren. Op zoek naar de producten van pottenbakkers uit de Brits-Romeinse tijd bezocht Alma-Tadema vooraf musea door het hele land. Zijn meest geliefde plek hiervoor was het Brits Museum. Daarnaast bezat hij zelf een aantal authentieke Romeinse potten. Het was voor hem als schilder een koud kunstje om scherven om te toveren tot hele, pasgebakken potten.

Voor de portretten van Hadrianus en zijn vrouw Sabina gebruikte hij foto’s van bustes, die hij gekocht had tijdens een van zijn bezoekjes aan de Capitolijnse musea in Rome. Hadrianus draagt een beschaafd baardje naar Griekse gewoonte, nogal ongebruikelijk voor een Romeinse keizer. Hij was zo’n groot bewonderaar van de Griekse cultuur, dat hij eigenlijk liever Athene dan Rome als de hoofdstad van zijn rijk zag.

Toen het complete schilderij op de zomertentoonstelling van 1884 hing, schreef een criticus, dat het werk te ingewikkeld was en geen focus had. Ondanks dat het werk het predikaat “Schilderij van het jaar” kreeg, was Alma-Tadema zelf niet tevreden. Hij schroomde niet om rigoureuze maatregelen te nemen en sneed het doek in drie delen.

Het stuk met de slaaf met een blad vol potten op zijn hoofd is sinds 1893 in het bezit van de koninklijke familie gekomen. Het verguisde deel met de slaaf op de trap, is altijd in zijn eigen huis blijven hangen. Nu is het onderdeel van de collectie van Musée d’Orsay in Parijs. Tijdens de tentoonstelling Alma-Tadema, klassieke verleiding, van 1 oktober 2016 tot en met 7 februari 2017 hangen de drie delen weer even naast elkaar.

Alma-Tadema en Keizer Hadrianus opwerkbezoek in Brittannia

Voor de tentoonstelling Alma-Tadema, klassieke verleiding wordt reikhalzend uitgezien naar de tijdelijke vereniging van drie schilderijen, die ooit samen een groot schilders-doek deelden. Alma-Tadema was niet gelukkig met het re-sultaat en besloot een paar jaar later zijn Hadrianus in Engeland, op bezoek bij een Romeins-Britse pottenbakkerij (1882) in drie forse stukken te snijden.

In deze rubriek vertelt het Fries Museum verhalen over kunst en geschiedenis en geeft achtergronden die een bezoek aan het museum zo boeiend maken. Voor meer informatie kijkt u op www.friesmuseum.nl

Meer kunst in Noord Nederland? Bezoek ook eens het Gro-ninger Museum en het Drents Museum. Zie www.groningermuseum.nl en www.drentsmuseum.nl

Meer inspirerende uitstapjes:

Sir Lawrence Alma-Tadema, Hadrianus bezoekt een Romeins-Britse pottenbakkerij (Hadrianus in Engeland), 1884, versneden en opnieuw geschilderd, waarschijnlijk na 1890, olieverf op doek, 159 x 171 cm, Stedelijk Museum, Amsterdam. Foto © Collectie Stedelijk Museum, Amsterdam.

Joe Parkin Mayall, foto van Alma-Tadema in zijn atelier in Townshend House, met Hadrianus in Engeland op de ezel, ca. 1883, Particuliere Collectie. Foto © Centrum voor Kunsthistorische Documentatie.