ALZHEİMER VE BESLENME

Yrd. Doç. Dr. Esin Şekerİstanbul Okan Üniversitesi

Esin.seker@gmail.com

Klinik Belirtileri• Beynin büyüklüğü ve ağırlığında azalma• Hipotalamus ve kortekste sinir kaybı• Otopsi verileri; ölü sinirlerin oluşturduğu

plakların immünopozitiv amiloid beta- protein birikimi ile sarıldığını göstermiştir.

• Bu da damarlarda inflamatuvar etki gösterir.

Belirtileri• Unutkanlık• Yönelim bozuklukları• Dil yanlışları• İnisiyatif azalması• Depresyon eğilimi• Ağırlık kaybı ve kas kütlesi azalması• Ülser ve sistemik enfeksiyon riski artışı

Prevelans (görülme sıklığı) * Amerika Birleşik Devletlerinde –65 yaş ve üzerinde % 10 –85 yaş ve üzerinde % 45

* Türkiye’de 200 bin civarında alzheimer vakası olduğu biliniyor.Tanıda zorluklar olması nedeniyle gerçek

sayıyı bilmiyoruz.

Oluşum Nedenleri1-Genetik–Amiloid öncüsü protein (APP); kromozom 21–Presenilin genleri 1 -2; sırasıyla kromozom

14 ve 1 –Apolipoprotein E (apo E) geni; kromozom 19–Alfa-makro globilin geni; kromozom 12

Hastalığa yatkınlığı artırmaktadır.

Oluşum Nedenleri2- Çevresel etmenler–Oksidasyon stresi, –Proteinin glikozlaşması, –Apolipoprotein metabolizmasında

bozukluk–Mitokondrial anomaliler–Bazı metaller

Hastalıkta Metallerin Rolü• Metaller serbest radikallerin üretiminde rol

alırlar• Demir, aluminyum, çinko ve bakır üzerinde

durulmaktadır• Beyinlerinde demir düzeyinin arttığı, senil

plaglarda demir, transferin ve ferritin bulunduğu gözlenmiştir.

• Beyinde aşırı çinko birikimi nöronal ölümlerle ilişkili olabileceği bildirilmiştir.

Hastalıkta Oksidasyon Stresinin Rolü

• Mitokondrial DNA ve çekirdek DNA’nın oksidasyona uğradığı bildirilmiştir.

• Hastaların beyinlerinde:–Protein oksidasyonunda artış gözlenmiştir– Lipid peroksidasyonunda arttığı belirlenmiş– Peroksidasyon ürünleri olan; • Malondialdehit, peroksinitrit ve karboniller • glikolizasyon ürünleri AGE’ler artar

Protein Glikozlaşmasının Rolü

• Proteinlerin serbest amino grubu glikozla enzimatik olmayan tepkimeyle birleşir. Maillard tepkimesi denir.

• Tepkime ile glikozilasyon ürünü AGE’ler oluşur. β- amiloid ve tau’da AGE ürünlerinin görülmesi glikozlaşmayı gösterir.

• Serbest radikallerin yaptığı tahribatın bir sonucu olarak değerlendirilir.

Oksidasyon Ürünleri ve β- amiloid Protein

• β- amiloid’in nöronlar için toksik etkiye sahip olduğu bildirilmiş.

• β- amiloid’in toksisitesi hidrojen peroksit tarafından başlatılmaktadır.

• Hidrojen peroksidin yıkımını sağlayan katalaz enzimi ve oluşumunu engelleyen E vitamini bu toksik etkiyi önlemektedir.

• Serbest radikaller burada da görülmektedir.

Apolipoprotein E ve Oksidasyon Stresi

• Apo E, kolesterolün damar sisteminde olduğu gibi nöronlarda taşınmasında yardımcıdır.

• Beyinde Apo E kolesterol taşıyıcıdır.• Alzheimer hastalarının beyinlerde

peroksidasyon düzeyi ile Apo E konsantrasyonu arasında ters ilinti saptanmıştır.

• Apo E artması peroksidasyonu azaltmaktadır.

Hastalıkta Mitokondrial Anomalinin Rolü

• Beyinde Oksidadif fosforilasyon yetersiz bulunmuştur.

• Sitokrom oksidaz enziminin mutasyonu ile ilgili olabilir.

• Bunun sonucu:– Enerji yetersizliği – Toksik serbest radikalleri üretiminin artması olarak

bildirilmiştir.

Serbest Radikaller• Serbest hidroksi radikali• Süperoksit radikali• Hidrojen peroksit en önemlileridir.• Süperoksit ve nitrik oksidin

birleşmesiyle oluşan peroksinitrit nöronlara toksik etki yaparak hastalığı ilerletmektedir.

Beslenme• Serbest radikal tutucu antioksidanların önemli

rolü vardır.– C vitamini düzeyinin düşüklüğü bilişsel yetersizlik

arasında doğrusal ilişki vardır.– Yeşil yapraklı sebzeler– Turunçgiller, domates,havuç, çilek,– Karnabahar tüketimi artırılmalı.– Hijyen, pişirme ve hazırlama yöntemleri özenli

olmalıdır.

Diyet• İştah azalması, yemek yemeyi unutma, ağırlık

kaybı, enfeksiyon oluşumunu getirir.• Besin değeri yoğun,hacmi az yiyeceklere yer

verilmelidir.– 1 yumurta, 1 SB süt, 1 YK un, 1 YK şeker ve cevizle

yapılan sütlü tatlı gibi– Sebze ve meyve püreleri– Enteral beslenme ürünleri önerilebilir.

Diyet

• Vitamin E lipid peroksidasyonunu önlemesi açısından önemlidir.– 400x 4 = 1600 IU Vit e preparat şeklinde verilebilir

• Anti enflamatuvar etkiye sahip n-3 yağ asitleri içeren yağlar tercih edilmelidir.– Zeytin yağı ve kanola yağı kullanılabilir– Balık yağı preparatları da önerilir.– Balıkta ağır metaller birikmesi nedeni ile

önerilmez.