QUAÙ TRÌNH QUAÙ TRÌNH CHUYEÅN BIEÁN CHUYEÅN BIEÁN

CUÛA ÑOÄC CUÛA ÑOÄC CHAÁT TRONG CHAÁT TRONG

MOÂI TRÖÔØNGMOÂI TRÖÔØNG

Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa moät chaát ñoäc

Hoaït ñoäng cuûa chaát ñoäc phuï thuoäc vaøo:

Noàng ñoä chaát ñoäc Tính chaát hoùa lyù chaát ñoäc Caáu truùc cuûa chaát ñoäc Thaønh phaàn, tính chaát hoùa

lyù hoïc cuûa moâi tröôøng

Caùc phöông thöùc gaây ñoäc

Phöông thöùc öùc cheá kìm haõm Phöông thöùc öùc cheá thuaän

nghòch Phöông thöùc coäng höôûng

Phöông thöùc öùc cheá kìm haõm

Caáu truùc cuûa chaát ñoäc gaàn gioáng vôùi caáu truùc cuûa moät chaát sinh hoùa caàn thieát cho teá baøo.

Khi xaâm nhaäp vaøo trong teá baøo, caùc chaát ñoäc seõ tham gia phaûn öùng vaø laøm cho phaûn öùng sinh hoùa trong teá baøo bò ngöøng treä hay thay ñoåi.

Caùc chaát ñoäc daïng naøy thöôøng coù caáu truùc gioáng caùc loaïi hocmon noäi tieát toá khaùc nhau.

öùc cheá kìm haõm

Phöông thöùc öùc cheá thuaän nghòch

Phaân töû chaát ñoäc coù chöùa nhoùm chöùc gioáng vôùi nhoùm chöùc cuûa phaân töû sinh hoïc trong teá baøo.

Khi xaâm nhaäp vaøo trong teá baøo, noù coù khaû naêng caïnh tranh phaûn öùng vôùi caùc chaát trong teá baøo vaø phaù vôõ caùc chuoãi phaûn öùng sinh hoïc trong teá baøo.

Ñoâi khi chaát ñoäc khoâng tham gia phaûn öùng nhöng gaén keát vaøo phaân töû teá baøo baèng nhoùm chöùc goïi laø phöông thöùc öùc cheá thuaän nghòch

öùc cheá thuaän nghòch

Cô cheá öùc cheá thuaän nghòch cuûa chaát ñoäc

POPs - Persistent Organic Pollutants

POPs

Aûnh höôûng cuûa POPs

Coù caáu taïo gaàn gioáng caùc hocmon noäi tieát toá ôû tuyeán yeân, tuyeán giaùp, tuyeán tuï.

Aûnh höôûng ñeán phaùt trieån chieàu cao, giôùi tính…

Aûnh höôûng cuûa POPs

Alkyl phenol

Alkyl phenol

Laøm maát caân baèng giôùi tính ôû caù hoài

Gaây hieän töôïng löôõng tính Tyû leä protein trong loøng ñoû

trong tröùng caù ñöïc nhieàu hôn tröùng caù caùi

Phöông thöùc coäng höôûng

Chaát ñoäc laø moät chaát sinh hoïc nhöng vôùi moät noàng ñoä vöôït möùc quaù cao laøm cho moät loaïi phaûn öùng naøo ñoù trong teá baøo thay ñoåi toác ñoä phaûn öùng vaø nhö vaäy daãn theo moät loaït thay ñoåi khaùc trong chuoãi phaûn öùng sinh hoïc cuûa teá baøo.

Ñôn vò ño ñoäc tính

Caùc loaïi aûnh höôûng chính cuûa moät chaát ñoäc:

Khaû naêng gaây ung thö. Aûnh höôûng ñeán caùc hocmon. Aûnh höôûng ñeán heä noäi tieát toá sinh vaät. Aûnh höôûng ñeán khaû naêng sinh saûn cuûa

sinh vaät. Aûnh höôûng leân heä mieãn dòch. Laø nguyeân nhaân gaây ra moät soá beänh

taät.

Con ñöôøng ñi cuûa ñoäc chaát

Yeáu toá caàn xaùc ñònh khi nghieân cöùu ñoäc tính cuûa

moät chaát Caáu truùc hoùa hoïc, caáu truùc phaân töû

cuûa chaát Caùc phaûn öùng hoùa hoïc, tính chaát hoùa

hoïc. Tính chaát lyù hoïc: tính phaân cöïc, tính tan

trong nöôùc, tan trong dung moâi… Khaû naêng phaân huûy vaø baùn phaân

huûy. Thôøi gian baùn phaân huûy cuûa chaát

(naêm).

CAÙC NHAÂN TOÁ MOÂI TRÖÔØNG AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN ÑOÄ ÑOÄC

VAØ HOAÏT TÍNH CUÛA ÑOÄC CHAÁT

Caáu taïo vaø baûn chaát hoùa lyù cuûa chaát

Thaønh phaàn vaø tính chaát moâi tröôøng

Nhaân toá con ngöôøi

Caáu taïo vaø baûn chaát hoùa lyù cuûa chaát

Caáu taïo hoùa hoïc: maïch thaúng, maïch voøng, chöùa nhoùm chöùc Chlor, OH, amin…

Söï phaân giaûi: nhanh hay chaäm Yeáu toá hoøa tan: aùi löïc cuûa

chaát trong moâi tröôøng: Kow, Kos…

Phaân loaïi chaát ñoäcMoâi

tröôøng Thaáp Trung

bìnhCao

Khoâng khí Pam3/mol

< 0.001 0.001-1 >1

Nöôùc WS g/m3

<1 1-1000 >1000

Ñaát, buøn laéng Log KOS

<1 1-3 >3

Sinh khoái Log KOW

<1 1-3 >3

Thaønh phaàn vaø tính chaát moâi tröôøng aûnh höôûng

ñeán ñoä ñoäc Thaønh phaàn hoùa hoïc moâi

tröôøng: noàng ñoä caùc chaát khoùang, chaát dinh döôõng, ñoä maën…

Tính chaát cuûa moâi tröôøng: pH, theá oxy hoùa khöû.

Ñieàu kieän moâi tröôøng: aùnh saùng, nhieät ñoä, ñoä aåm…

Quaàn theå sinh vaät.

Nhaân toá con ngöôøi Caùc loïai hoùa chaát duøng trong noâng nghieäp. Khí thaûi nhaø maùy ñoát raùc. Khí thaûi giao thoâng. Khí thaûi cuûa caùc nhaø maùy saûn xuaát lieân quan

ñeán chaát dung moâi, phuï gia… Nöôùc thaûi caùc nhaø maùy söû duïng caùc saûn

phaåm phuï gia ñoäc haïi nhö deät nhuoäm, chaát taåy röûa, hoùa chaát, luyeän kim, döôïc phaåm…

Nöôùc ræ raùc. Nöôùc thaûi sinh hoïat: chöùa nhieàu saûn phaåm

chaát taåy röûa. Caùc nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi. Raùc thaûi, chaát thaûi ñoäc haïi. Caùc söï coá moâi tröôøng: chaùy noå, traøn daàu…

Tính chaát chaát ñoäc

Caùc chaát ñoäc thöôøng hoøa tan keùm trong nöôùc

Heä soá Kow caøng thaáp thì chaát caøng ñoäc. Thöôøng khoù phaân huûy, thôøi gian baùn

phaân huûy > 10 naêm. Khaû naêng tích tuï sinh hoïc cao. Khaû naêng trao ñoåi chaát thaáp. Hieäu suaát haáp phuï cuûa AND cao. Khaû naêng tích öùng sinh hoïc (bioavailability)

cao.

Con ñöôøng ñi cuûa ñoäc chaát

Con ñöôøng xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát

Con ñöôøng xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát