1

“บรรหารบุรีใตรมพระบารมี”

โดย เกษียร เตชะพีระ

(ซาย) คุณบรรหารและแจมใส ศิลปอาชาทูลเกลาฯถวายเงินบริจาคในพระราชพิธีทรงเปดโรงเรียนบรรหาร-แจมใส

๓ ณ อ.ดานชาง จ.สุพรรณบุรี เมื่อป พ.ศ. ๒๕๑๘ & (ขวา) นายกฯบรรหารกลาวถวายพระพรเนื่องในโอกาสวัน

เฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลา ดุสิดาลัย สวนจิตรลดาฯ พระราชวังดุสิต วันจันทรที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๓๘

ในการวิเคราะหปรากฏการณลัทธิจังหวัดนิยมหรือเอกลักษณจังหวัดแบบบรรหารบุรีใน

หนังสือ Political Authority and Provincial Identity in Thailand: The Making of Banharn-buri

(ค.ศ. ๒๐๑๑) ดร. โยชิโนริ นิชิซากิ ไดประยุกตแนวคิดของ Katherine Verdery ศาสตราจารยดาน

มานุษยวิทยาแหง City University of New York ผูคนพบจากการศึกษาลัทธิชาตินิยมในยุโรปตะวัน-

ออกหลังสิ้นสุดระบอบสังคมนิยมลงไปวา มีเหตุปจจัย ๒ ประการที่เอื้อใหลัทธิชาตินิยมรุงเรืองขึ้น

ไดแกมี “ฮีโร” หรือคนดีศรีแผนดินปรากฏตัวขึ้น และคนทั่วไปรูสึกรวมกันวาพวกตนตกเปนเหยื่อ

ถูกขมเหงรังแกเอารัดเอาเปรียบและตองทนทุกขลําเค็ญแสนสาหัส

นิชิซากิเห็นวาเหตุปจจัยทั้งสองก็มีในสุพรรณบุรีเชนกันกลาวคือมีทั้งคุณบรรหารเปนคนดี

ศรีสุพรรณฯและคนสุพรรณฯก็รูสึกวาถูกรัฐราชการสวนกลางทอดทิ้งละเลยใหลําบากลาหลังไม

พัฒนาอยูนานป ฉะนั้นมันจึงเอื้ออํานวยใหลัทธิจังหวัดนิยมแบบบรรหารบุรีรุงเรืองขึ้นไดในทํานอง

เดียวกัน เพียงแตยอสวนลัทธินิยมเอกลักษณรวมหมูจากปรากฏการณระดับประเทศ (ชาตินิยม) ลง

มาเปนระดับจังหวัด (จังหวัดนิยม) แคนั้นเอง

คําถามชวนคิดก็คือแลวเอกลักษณระดับจังหวัดหรือลัทธิจังหวัดนิยมในประเทศหนึ่งเชื่อม

โยงสัมพันธดํารงอยูคูกันอยางไรกับเอกลักษณแหงชาติหรือลัทธิชาตินิยมที่มีขอบเขตกินความใหญ

โตกวางขวางครอบคลุมกวาในประเทศนั้น ๆ เลา?

จากกรณีศึกษาบรรหารบุรี นิชิซากิสรุปวาการดํารงอยูเคียงคูสัมพันธเชื่อมโยงกันระหวาง

เอกลักษณระดับจังหวัดกับเอกลักษณแหงชาตเิปนไปดวยดีเมื่อเอกลักษณจังหวัดระมัดระวังจํากัด

ขอบเขต ไมกาวล้ําก้ําเกินเอกลักษณแหงชาติซึ่งมีสถาบันกษัตริยเปนแกนกลาง สรุปรวบยอดก็คือ

เอกลักษณจังหวัดนิยมแบบบรรหารบุรีอยูใตรมพระบารมีราชาชาตินิยมอยางราบรื่นกลมกลืนเรื่อย

มา โดยตามรอยเบื้องพระยคุลบาทในแบบอยางแนวทางพระราชอํานาจนําในการดูแลทุกขสุข ทําน ุ

บํารุงชีวิตความเปนอยูและรักษาความมั่นคงของพื้นที่และอาณาราษฎรชาวสุพรรณบุร ี

2

อาทิเชน เมื่อวันที่ ๑๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๘ ไดมีการจัดพระราชพิธีเปดโรงเรียนบรรหาร

-แจมใส ๓ ที่กอสรางดวยเงินอุดหนุนของคุณบรรหารขึ้นที่อําเภอดานชางซึ่งอยูเหนือสุดและทุร-

กันดารที่สุดของสุพรรณบุรี พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวและสมเด็จพระนางเจาพระบรมราชินี

นาถไดเสด็จพระราชดําเนินไปในพระราชพิธี ณ อําเภอดานชางดวยพระองคเองเปนครั้งแรก ปรากฏ

วาชาวอําเภอดานชางพากันมารับเสด็จดวยความตื่นเตนที่จะไดชื่นชมพระบารมีของทั้งสองพระองค

ถึง ๕ - ๖ พันคนรวมทั้งชนชาติกะเหรี่ยงและโซงที่เปนประชากรราวกึ่งหนึ่งของอําเภอดวย

ในวโรกาสนี้ คุณบรรหารไดริเริ่มโครงการหลายอยางเกี่ยวกับลูกเสือชาวบานขึ้นที่อ.ดาน-

ชางดวย โดยคุณหมอบัณฑิต เลขวัต รองผูอํานวยการโรงพยาบาลเจาพระยายมราช นองเขยของคุณ

บรรหารและแกนนําลูกเสือชาวบานสุพรรณบุร ีเปนกําลังสําคัญ เนื่องจากอ.ดานชางเปนเขตชนชาติ

สวนนอยและทุรกันดารไกลปนเที่ยง จึงกลายเปนพื้นที่เคลื่อนไหวของพรรคคอมมิวนิสตแหงประ-

เทศไทยอยางเขมขนมาตั้งแตสมยัรัฐบาลปฏิวัติของจอมพลสฤษดิ์ พระราชพิธีนี้จึงเปนโอกาสให

ราษฎรชาวดานชางไดรับเสด็จและชมพระบารมีองคพระประมุขของชาตอิยางใกลชิดกวาที่เคยมีมา

แตกอน คุณบรรหารยังไดทูลเกลาฯถวายเงิน ๑ แสนบาทเพื่อสนับสนุนกิจกรรมลูกเสือชาวบาน

ทั่วประเทศในครั้งนีด้วย หนังสือพิมพทองถิ่นของสุพรรณบุรีและสถานีวิทยุแหงประเทศไทยได

รายงานขาวพระราชพิธคีรั้งนีแ้ละกิจกรรมที่เกี่ยวของอยางครึกโครม

ชั่วสองสัปดาหใหหลัง ในวันที่ ๓๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๘ คุณบรรหารยังไดรวมกับ

สมาคมชาวสุพรรณบุรีจัดแสดงละครปลุกใจอิงประวัติศาสตรเรื่อง “เลือดสุพรรณ” ของหลวงวิจิตร

วาทการขึ้นที่โรงละครแหงชาติ เพื่อสดุดีเกียรติประวัติความกลาหาญและสามัคคีของชาวสุพรรณฯ

ในการลุกขึ้นตอตานพมาขาศึก และพระวีรกรรมของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชที่ทรงกระทํา

ยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาฝายพมา ณ หนองสาหราย สุพรรณบรุใีนครั้งนั้น ละครเรื่องนี้เคยเปน

ที่นิยมมากสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง แตเรื้อรางไปหลงัสงคราม การรื้อฟนละครเรื่องนี้มาจัดแสดง

ใหมไดการสนับสนุนจากภรรยามายของหลวงวิจิตรฯดวย

เนื้อเรื่องและเพลงหลักของละครนี้สื่อสาระสําคัญทางการเมืองที่เกี่ยวรอยลัทธิชาตินิยมไทย

ซึ่งมีพระมหากษัตริยนักรบเปนแกนแกนหลักชัย เขากับเอกลักษณจังหวัดนิยมของสุพรรณบุรีอยาง

สอดบรรสานเชื่อมโยงคลองจองกลมกลืนไปดวยกัน ปลุกทั้งจิตใจรักชาติและรักสุพรรณฯไปพรอม

กันในคราวเดียว ดังเห็นไดจากเนื้อเพลง “เลือดสุพรรณ” ที่แตงโดยหลวงวิจิตรวาทการวา:

“มาดวยกัน มาดวยกัน เลือดสุพรรณเอย

เลือดสุพรรณนี้เขาประจัญ อยาไดพรั่นเลย.....

เลือดสุพรรณเหยหาญในการศึก เหี้ยมฮึกกลาสูไมรูหนี

ไมครั่นครามถามใจตอไพร ี ผูใดมีมีดพราความารบ

อยูไมสุขเขามารุกแดนตระหน่ํา ใหชอกช้ําแสนอนาถชาติไทยเอย

เขาเฆี่ยนฆาเพราะวาเห็นเปนเชลย จะนิ่งเฉยอยูทําไมพวกไทยเรา

3

อันเมืองไทยเปนของไทยใชของอื่น มาตอสู กูคืนเถอะเราเอย

ถึงตัวตายอยาเสียดายชีวิตเลย มาเถอะเหวยพวกเรามากลาประจัญ”

นอกจากจัดแสดงที่โรงละครแหงชาติแลว สองวันถัดมา สถานีโทรทัศนชอง ๗ และ ๙ ยัง

ไดถายทอดเทปบันทึกภาพการแสดงละครออกอากาศไปทั่วประเทศดวย เปดรายการดวยการ

บรรเลงเพลง “เลือดสุพรรณ” โดยวงดุริยางคทหารภายใตการอํานวยการของพลเรือเอกสงัด ชลออยู

ผูบัญชาการทหารเรือขณะนั้นซึ่งเปนคนสุพรรณฯดวยเหมือนกัน อันที่จริงแลว ตัวแสดงทั้งหมดก็

ลวนเปนชาวสุพรรณฯทั้งสิ้น ตั้งแตพระเอกคือคุณยอดชาย สุจิตต นักธุรกิจเชื้อสายจีนชาวสุพรรณฯ

ซึ่งเกี่ยวดองกับคณุบรรหารผานทางการแตงงาน, ไวพจน เพชรสุพรรณ, ขวัญจิต ศรีประจันต, พ.อ.

พิเศษนายแพทยถวัลย อภิรักษโยธิน, รวมทั้งคุณบรรหารก็รวมแสดงละครดวยตัวเอง วากันวาใน

ชวงละครเรื่องนี้ออกอากาศทางทีวีนั้น ตลาดเมืองสุพรรณฯซึ่งปกติคึกคักกลับเงียบสงัดไปถนัดใจ

เพราะชาวบานรานตลาดพากันอยูบานเฝาหนาจอโทรทัศนดูละครกันทั้งเมืองทีเดียว

คุณบรรหารไดใชโอกาสการรื้อฟนจัดแสดงละคร “เลือดสุพรรณ” ใหมและถายทอดออก

อากาศทางทีวีนี้หาเงินสมทบทุนสนับสนุนภารกิจของกองทัพในการตอสูกับคอมมิวนิสตทั่วประ-

เทศ โดยรวบรวมทั้งคาบัตรผานประตูเขาชมละครและเงินที่มีผูบริจาคผานการระดมเรี่ยไรระหวาง

ฉายละครทางทีวีตอมาไดเบ็ดเสร็จถึงกวา ๑ ลานบาท แลวนําขึ้นทูลเกลาฯถวายพระบาทสมเด็จพระ

เจาอยูหัวและพระองคก็ไดพระราชทานใหทางกองทัพนําไปดําเนินการตอไป

กิจกรรมทั้งหลายทั้งปวงเหลานี้สงผลใหคุณบรรหาร ศิลปอาชาเปนประหนึ่งตัวแทนและ

ผูนําของจังหวัดสุพรรณบุรี ในเครอืขายผูจงรักภักดทีั่วประเทศที่ตามรอยเบื้องพระยุคลบาทในการ

ปกปกรักษาความมั่นคงของชาติจากภัยคุกคามตาง ๆ อยางแข็งขันสืบมา จนทานกลายเปนชาว

สุพรรณฯคนแรกที่ไดขึ้นรับตําแหนงสูงสุดของฝายบริหาร โดยไดรับพระบรมราชโองการโปรด

เกลาฯแตงตั้งเปนนายกรัฐมนตรีคนที ่๒๑ ของประเทศในชวงป พ.ศ. ๒๕๓๘ - ๒๕๓๙ ในที่สุด

ทุกวันนี้ คุณบรรหารก็ยังคงเปนผูหลักผูใหญที่ไดรับการนับหนาถือตาในสุพรรณบุรี ใน

พรรคชาติไทยพัฒนาและในบานเมือง อันตางจากชะตากรรมของอดีตนายกรัฐมนตรีบางทานชนิด

หนามือเปนหลังมือ