بازنشستگی های صندوق کمین در مالی سرمایۀ

فرانسه بازنشستگان اخیر جنبش بر مروری

اسفند – مالکی ۱۳٩٨بهزاد

مدت به که ای گسترده اعتراضی حومۀ ٤۰جنبش و پاریس بویژه فرانسه، روز

در اعتصابی جنبشی عنوان به خود نوع در نوردید، در را بی ٥۰آن، اخیر سال

. فلج نیمه حالت در دوماه به نزدیک را فرانسه جامعه پروژه، این طرح بود سابقه

. دارد ادامه هنوز آن های لرزه پس اما کرده فروکش موج این اگرچه و آورد در

شامل را ها اتوبوس و آهن راه و مترو کارمندان و کارگران ابتدا در که جنبش این

سر بر مبارزه میدان به نیز را دادگستری وکلای و معلمان اش ادامه در شد می

نظام طرح .اصلاحات کشاند فیلیپ ادوارد Hکابینۀ و مکرون حکومت بازنشستگیِ

غیر یا مزدبگیر کارکن هر که است این از حاکی بازنشستگی کنونی مقررات

کم دست باید شود، بازنشسته می‌خواهد که حق ۴۲مزدبگیر کرده، کار سال

سن به و کرده، پرداخت کامل ۶۲بازنشستگی مزایای از تا باشد، رسیده سالگی

1

« . ملی شورای دستاوردهای از کنونی قانون شود مند بهره بازنشستگی صندوق

. CNRمقاومت« - دولت پیشنهادی طرح أساس بر است دوم جهانی جنگ از بعد

- گرفت خواهد صورت فرانسه بازنشستگی نظام در بنیادی تغییرات مکرون،

ادغام با که خصوصی ۴۲طرحی و دولتی بخش در اجرا حال در متفاوت آیین‌نامه

. ) کرد ) خواهد برقرار پوئن امتیاز بر مبتنی یکپارچه، بازنشستگی نظام یک کشور،

بازنشستگی بیمۀ پرداخت با باید شدگان بیمه بازنشستگی، بیمۀ نظام این طبق

) شده) تعیین پیش از آنها قیمت که هائی پوئن ، ماهیانه حقوق یا مزد اساس بر

هر. آن ارزش که بازنشسته، هر Hشدۀ انباشت های پوئن بازنشستگی هنگام بخرند

به پوئن هر قیمت به توجه با او بازنشستگی مستمری به شود، می روز به ساله

. گردد می تبدیل بازنشستگی هنگام

آن از کارگران از برخی که زودهنگام بازنشستگی حق طرح این اساس بر

. از گروهی فرانسه دولت دیگر، سوی از شد خواهد لغو هستند، برخوردار

کاهش یا بردن بین از و توازن برقراری راه‌های تا گرفته کار به را متخصصان

بودجه .۱۴کسری کنند بررسی را کشور بازنشستگی دلاری سیستم میلیارد

متقابل، همیاری اصل براساس که کنونی نسلی و است فعال که نسلی بین

است ) گشته استوار شده، با(. Répartitionبازنشسته عمومی رژیم این درون در

ای حرفه های ویژگی بر بنا زمان طی در که هستیم روبرو خاصی های رژیم پاره

. اند گرفته شکل ویژه منافع یا مانند و مختلف رشته‌های کارکنان از گروه‌هایی

می‌توانستند غیره و ارتش و پلیس کارکنان پاریس، اپرای مترو، و قطار رانندگان

) از ) پیش سن در بازنشستگی جدید طرح تصویب از پیش تا می‌توانند سالگی ۶۰و

سن) در مترو و قطار رانندگان مثال عنوان ( ۵۵به را خود بازنشستگی سالگی

. سال از دیدگاه این تاریخی طور به کنند (١٨٥٣آغاز عمومی ) دولتی خدمات در

فعالیت دوران حقوق ادامه عنوان به بازنشستگی حقوق آن، طبق بر شد، ظاهر

. کار بازار از خارج کارکنانی نشسته، باز بگیران مستمری شد می بینی پیش

سال. در اجتماعی تامین یکپارچه طرح ایجاد با بازنشستگی ۱٩٤٦هستند سیستم ،

: به بازنشستگی، سن در یافت گسترش نیز خصوصی بخش به دولتی خدمات

گرفتن نظر در بدون ، دستمزد اقل حد دریافت شرط به کاری، سنوات تناسب

حقوق جانشین نشستگی باز حقوق بازنشستگی، صندوق به شده پرداخت سهم

2

شود می کنان بازنشستگی کار های صندوق جمله از اجتماعی أامین ت های سازمان

تابع اگرچه و شود می اداره برابر طور به کارفرماها و کارکنان نمایندگان توسط

دارند قرار دولت شدید نظارت تحت اما هستند خصوصی این. حقوق امروز

. است فرانسه در اش سیطره دادن دست از حال در رویکرد

دهه اوایل « ١٩٩٠تا « حق عنوان به همچنان بازنشستگی حق ، اصلاحات آغاز ،

. بخش کارمندان برای بازنشستگی حقوق نرخ كرد می عمل دستمزد ادامه

متولد شغلی کامل دوره برای به ١٩٣٠خصوصی متوسط طور : ٨٤به بین رسید ٪

و% ١٠٠ دستمزد حداقل بالای% ٦٠برای های حقوق این، ٣٠٠٠برای و بود یورو

و راست جناح کاران محافظه که بود دستمزد ادامه حق ناپذیر انکار پیروزی نشان

. سال در کردند می مبارزه آن با امان بی لیبرال، های سوسیالیست همچنین

و ١٩٩١ مستمری محاسبه کند می توصیه فرانسه وزیر نخست روكارد میشل ،

بالای به بازنشستگی حق بیمه گرفتن ٤٠مدت ئظر در با بالاترین ٢٥سال از سال

بجای . ١٠حقوق، سال در وزیر، نخست بالادور ادوارد شود داده تغییر ،١٩٩٣سالکه میروند پیش آنجا تا بعدی های دولت و کند، می اجرا را ها پیشنهاد این عجله با

زمان، آن از بازنشستگی حقوق پرداخت میانگین . ١٠نرخ پس% یابد می کاهش

« ٣٠از جمعیت » رشد و ها صندوق سهم ماندن ثابت به توجه با ، اصلاحات سال

سندیکاهای دست در ای بهانه به که گرفته شکل ای بودجه کسری بازنشستگان،

إصلاحات برای کار، محافظه های چپ و راستی دست های دولت و کارفرمائی

. رئیس است گردیده مالی های بنگاه به ها صندوق این تبدیل جهت در نئولیبرالی

رژیم توان می و است رسیده میوه که است معتقد امروز ماکرون امانوئل جمهور

. رفرم پروژه Hارائۀ از مکرون هدف کرد حذف را نشستگی باز عمومی

بازنشستگی های رژیم Hمجموعۀ کردن یکپارچه رژیم) بازنشستگی، عمومی، رژیم

) خاص های رژیم و اجباری - تکمیلی پوئن بر مبتنی واحد رژیم یک -Pointدر

) بازنشستگی) سهم عنوان به معینی وجه پرداخت إزاء در عددی امتیاز کسب

گرفته نشانه را اجتماعی حق یک عنوان به بازنشستگی حق نابودی که است

است.

عمومی رژیم کردن جایگزین بلکه نیست مطرح بازنشستگی حقوق کاهش تنها

مخالف الگوی با خصوصی و دولتی کارکنان بازنشستگی دوران در حقوق ادامه

3

) کشور ) این در هاست مدت که است آرکو اجباری تکمیلیِ بازنشستگی بیمه آن،

. کند می عمل

تأمین های پرداخت کاهش و کار قانون رفرم و بازنشستگی نظام اصلاحات

طی در .۳۰اجتماعی اند شده منجر اجتماعی های نابرابری تشدید به گذشته سال

رژیم وابستگی شروع و آنها شدن فقیرتر بازنشستگان، برای آن Hنتیجۀ

. السهم حق خواهند می که معنی این به است مالی بازارهای به بازنشستگی

عنوان به آن از که دهند قرار هائی شرکت اختیار در را ها صندوق به شده ریخته

. اروپا کمیسیون توسط هاست سال که سیستمی کنند استفاده مالی سرمایه

. طرح است شده پیاده اروپائی کشور چندین در و شده رانده پیش به و توصیه

های پول شدن ای سرمایه جلوی که است مدعی امتیاز، پایه بر بازنشستگی

. و بازنشستگی حق مطلق کردن فردی با حقیقت در ولی گیرد می را صندوق

به اجباری، های صندوق برای درآمدی سقف دادن قرار و ها مستمری آوردن پائین

. دهد می هل مالی های صندوق سمت به را بگیران مزد و کارکنان وسیعی طور

صندوق و جهانی بانک توسط آن Hنسخۀ ً قبلا که دهد می ارائه را پیشنهادی مکرون

. است شده پیچیده اروپا اتحاد و پول المللی بین

سیستم با تکمیلی رژیم پایه، رژیم خلاف کند بر می کار ارزش پوئنی آن در که

ثابت ... و دارد بستگی و تورم نرخ زندگی، امید نرخ ملی، ناخالص تولید جمله از متعددی پارامترهای به امتیاز یک گذاری

دهۀ. در پانسیون ۱٩٩۰نیست نتیجه در و پوئن ارزش کارفرمایان، فشار زیر

. به کارفرمایان، فشار و روش این برآن، علاوه یافت کاهش تکمیلی بازنشستگی

. های سال در شد منجر کامل بازنشستگی حق از برخورداری سن بردن ۲۰۱۳بالا

بین  با ۲۰۱٥و Hرابطۀ اقلیت، سندیکاهای و کارفرمایان سندیکای بین توافق

خرید قدرت افت با متناظر که کرد پیدا کاهش تورم نرخ و ها مستمری

. روی به درصدی ده ای جریمه کردن برقرار با دیگر طرف از بود بازنشستگان

در که کسانی برای تکمیلی بازنشستگی ٦۲پانسیون کامل شرایط حائز سالگی

. دادند افزایش را بازنشستگی سن ً عملا این بودند، با تکمیلی رژیم واقع در

عمومی رژیم به است قرار که شد سیستمی تحقق و آزمایش لابراتوار روشها،

. نام به آن قلوی دو برادر یا و پوئنی سیستم این در یابد les comptesتعمیم

notionnels. است – شده گذاشته اجرا به لهستان و لیتوانی ایتالیا، سوئد، در که

4

السهم ) حق آن در که کنیم تعبیر مجازی بازنشستگی حساب به را آن میتوان

داده بازپس بازنشستگان به رانت صورت به سرآخر و شده جمع کارکنان، معین

). اش، بازنشستگی Hمسألۀ مقابل در تنها فرد دادن قرار با شود برای می را زمینه

بستگی هم و همیاری پایه بر که کنونی بازنشستگی رژیم به نهائی Hضربۀ ایجاد

. کند می فراهم است، شده برقرار کارکنان عموم

به کارفرماها سهم و مزدبگیران سهم عنوان به که را مبلغی داران سرمایه

قلمداد خویش اجتماعی های هزینه از جزئی کنند، می واریز بازنشستگی صندوق

ارزش از بخشی تنها و مزد از مبلغ این از بخشی که حالی در کنند اضافی می

داران سرمایه توسط شده نیز تصاحب اضافی ارزش این و است شده برداشت

. اجتماعی تأمین واحد سیستم اقتصادی لحاظ به است مزدبگیران خود کار حاصل

مانند ها، مستمری پرداخت برای بازنشستگی صندوق سهم آوری جمع بر متکی

یا اضافی ارزش از دیگر بخشی از متمایز مقصدی عمومی خدمات برای مالیات

در که هنگفتی منابع اما شود می انباشت و گذاری سرمایه صرف که دارند سود

مالی سرمایه عظیم نهادهای طمع گرفته، قرار بازنشستگی های صندوق دسترس

. است برانگیخته را

پائین در نقششان علیرغم بازنشستگان سرمایه، و کارفرماها منافع منظر از

های کمک موارد ای پاره در و اجتماعی دریغ بی های کمک با کار های هزینه آاوردن

کم است مهم آنچه و اند افتصادی بازده از خارج نیروهائی اقتصادی، مستقیم

. " عمومی" سیاست نهائی، تحلیل در آانهاست نگهداری های هزینه بار کردن

حقوق کردن فردی بر بازنشستگی سیستم مورد در نئولیبرال داری سرمایه

» « . می سرمایه تشکیل یا کاپیتالیزاسسیون آان به اًا اصطلاح که است بازنشستگی

.Hبیمۀ پرداخت با بازنشستگی نظام کردن خصوصی دیگر سخن به گویند

نتیجه در و کنند می کار که مدتی در خصوصی های صندوق به بازنشستگی

.» « : بیشتر برفش بیش بامش هرکه اصل طبق بر بارنشستگی مستمری دریافت

را مسأله صورت باید درآمد، کم اقشار و زحمتکشان و کارگران منافع دیدگاه از

. که موضوع این درک با کرد عوض کلی یا به مزد از بخشی بازنشستگی مستمری

هزینۀ کل که است اجتماعی مقیاس در کار نیروی بهای از بخشی بگوئیم تر دقیق

. ) و) زاد Hهزینۀ که گونه همان است دار سرمایه و سرمایه Hعهدۀ بر آن نگهداری

5

. نباید کارگر است سرمایه Hعهدۀ بر کار نیروی درمان و بهداشت و آموزش و ولد

» « . در غالب جریان منطق این با باید بپردازد را دیگری کارگر بازنشستگی Hهزینۀ

به چه غالب جریان مقهور نباید و کرد مقابله است داری سرمایه منطق که جامعه

شد نظری چه و عملی .لحاظ

– - سیاسی صنفی انجمن هزاران در بازنشستگان Hداوطلبانۀ ً عموما های فعالیت

. به آنها دریغ بی های کمک کاهد می ها دولت های هزینه از که فرهنگی و اجتماعی

کمبود تنها نه خانواده‌ها از بسیاری آنها بدون چنانکه هایشان، نوه و فرزندان

کردن جایگزین برای کردن هزینه از ناگزیر بلکه داشت، خواهند اجتماعی و روانی

پولی سرویس‌های بوسیله بزرگ‌ها مادر و پدربزرگ‌ها دلسوزانه و رایگان خدمات

یا و کند می ایجاد ارزشی مستقیما یا که است رایگانی کار بیانگر بود خواهند دیگر

. خلاف بر گردد پرداخت باید کار آن غیاب در که شود می ای هزینه کاهش باعث

در باید را آنها کار اقتصادی ارزش بقبولاند ما به خواهد می داری سرمایه آنچه

. حقوق که است شایسته زاویه این از کرد جستجو شان دریافتی مستمری

. نماید برآورده را آنها نیازهای Hمجموعۀ بتواند از بازنشستگی بازنشستگان سهم

است اهمیتی به و خود بزرگسالان به جامعه نگرش بازتاب کشور یک درآمد کل

. بازنشستگان اقتصادی سهم دارند اجتماعی و خانوادگی روابط در آنها که

) ( کل از سوئد و آلمان انگلیس، ژاپن، آمریکا، داری سرمایه پیشرفته کشورهای

حدود آنها ملی . ۱۵درآمد فرانسه در نسبت این است ۱۳.درصد است ۸ درصد

۲.درامد یعنی ۹ فرانسه در جامعه کارکنان از درآمد ۱۰میلیون کل از آنها درصد

حدود حساب ۳۳ملی این با است؛ آن دادن ،درصد ۱۳.اختصاص درآمد ۸ از درصد

به ۱۴.ملی بالا ۵ رقمی جامعه کارکنان از نیمی حدود یعنی بازنشسته میلیون

. رود نمی بشمار

از ناگزیر سالمندان از بسیاری اسپانیا، و ایتالیا و کشورها این در آنکه نتیجه

بالای سن در حتا ۶۵کارکردن از ۷۰و نفر میلیون‌ها اینکه از بگذریم هستند، سال

. به می‌کنند زندگی فقر سطح زیر در اروپایی ثروتمند کشورهای بازنشستگان

اکنون هم اروپاست، کشور ثروتمندترین که آلمان در نمونه ۵.عنوان نفر ۶ میلیون

بالای افراد آنکه ۵۵از حال می‌برند، بسر فقر خط زیر این ۱۰سال پیش سال

۴.رقم، ۵ . بود نفر میلیون

6

جامعه‌های اغلب همچون فرانسه جامعه که است شده پذیرفته حقیقت یک این

جمعیت بزرگسالان سهم و است، شدن پیر حال در داری سرمایه پیشرفته

. بیشتر در است جمعیت گروه‌های دیگر به نسبت افزایش حال در همواره

بالای سنی گروه غربی، اروپای پایین ۶۰کشورهای سنی گروه به نسبت ۲۰سال

و آلمان به نسبت که فرانسه در نمونه عنوان به است، گرفتن پیشی حال در سال

سال در است، صفر بالای جمعیت رشد و می‌رود، بشمار تر جوان ۱۹۹۱انگلیس

نخست سنی دوم ۱۹گروه گروه و می‌داد، تشکیل را جمعیت ۲۷.درصد درصد ۷

. سال در نسبت این بودند . ۲۰۱۶جمعیت سنی گروه است شده عوض کاملا

به آنها نسبت و گرفته پیشی ۲۴.بزرگسالان پایین ۹ گروه آنکه حال است، رسیده

۲۴.سال ۲۰ ۶. می‌دهند تشکیل را جمعیت درصد

در مشخص طور کارکن ۲۰به جمعیت کل به بازنشستگان نسبت پیش سال

داشت، وجود کارکن دو بازنشسته هر ازای به آنکه یعنی بود، سوم یک فرانسه

حاضر حال در نسبت ۱.این در ۷ و به ۲۰است آینده ۱.سال یک ۵ بابت نفر

. ملاحظه تر وخیم صورتی به را گرایش همین آلمان، در رسید خواهد بازنشسته

می‌کنیم.

ماکرون دولت جمله از و راست سیاسی جریان‌های آماری، حقیقت این به اتکا با

و داشت، وجود بازنشسته یک برای کارکن دو گذشته در که می‌کنند استدلال

و داشت، وجود بسادگی کارکنان کار نتیجه از بازنشستگان حقوق پرداخت امکان

. سال شرایط اگر آنکه حال نداشت کسری در ۲۰۴۰صندوق که بگیریم نظر در را

است ممکن داشت، خواهد وجود بازنشسته یک برای کارکن نیم و یک احتمالا آن

. گردد ناتوان بازنشستگان حقوق پرداخت از بازنشستگی صندوق

دهه‌های در تکنولوژی پیشرفت که گفت توان می جدلی طور به منطق همین با

دهه از کامپیوتری و الکترونیک انقلاب برآمد بویژه و دوم جهانی جنگ از ۷۰پس

کار بازدهی رشد لحاظ از اقتصادی وضعیت در بزرگی دگرگونی سو، بدین میلادی

با ما و است آورده بوجود خدمات عرصه در چه و تولید پهنه در چه کارکنان

آن یا این و فرآورده آن یا این تولید برای لازم کار ساعت اندازه روزافزون کاهش

. هستیم روبرو سرویس

7

آمار « -OCDEطبق را » فرانسه در ساعت در داخلی ناخاص تولید شاخص اگر

– سال در است کار بارآوری میانگین گیری اندازه برای خوبی معیار ۲۰۱۰که

سال ۱۰۰برابر در شاخص این کنیم و ) ٥٨. ٨معادل ۱٩٧٩فرض هشت و پنجاه

) سال در و دهم هشت (۱۰٨ .٨معادل ۲۰۱٨ممیز دهم ) هشت ممیز هشت و صد

. در یعنی اند گردیده محاسبه ثابت های قیمت اساس بر ها شاخص این است بوده

. سال از سان بدین است شده کم تورم نرخ سال ۱٩٧٩آنها آخر بارآوری ۲۰۱٨تا

کار فرانسه در کار ( ۱ .٩٥متوسط صدم ) پنج و نود و برابر یک دو تقریبا یا برابر

. نوآوری از که خدماتی و تولیدی صنایع از ای پاره در بارآوری نرخ این است شده

. باشد بالاتر تواند می اند کرده استفاده احسن نحو به تکنولوژی های

پیر با را کارکن افراد کار بازدهی زمینه در بالا تطبیقی بررسی نتیجه اگر حال

بازدهی که حقیقت این میان سنجی هم به و دهیم، قرار هم کنار در جمعیت شدن

بازنشسته یک ازای به که بپردازیم واقعیت آن با است، یافته افزایش بسیار کار

حاضر حال ۱.در در ۷ حالیکه در دارد، وجود پیش ۲۰کارکن وجود ۲سال کارکن

بالای بازدهی دلیل به امروزی کارکن فرد یک گرفت؛ نتیجه چنین می‌توان داشت،

کارکن به نسبت وی دو ۲۰کار از بیش نیازهای به گفتن پاسخ توانایی پیش، سال

. است ممکن اما دارد را . ٤۰یا ۳۰بازنشسته سخن کوتاه باشد نداشته بعد سال

نرخی تا دارد بخوبی را آن ظرفیت نوین آوری فن کمک به فرانسه اقتصاد اینکه

از ۱۳.بیش ۸. دهد قرار بازنشستگان اختیار در را خود ملی درآمد از درصد

مشخصا و جمعیت کاهش دلیل به بازنشستگی صندوق که استدلال این بنابراین،

. فرآورده واقع، در است اقتصادی منطق فاقد و بی‌مایه گردیده، بحران دچار بازنشستگان شمار به نسبت کارکنان شمار کاهش

این دلیل پس است، یافته افزایش بلکه نیافته کاهش تنها نه جامعه کارکنان کار

اعمال در بلکه نسبت این درکاهش نباید می‌شود، کسری دچار صندوق که را امر

. دید مالی سرمایه افزون روز قدرت در و اخیر Hدهۀ سه نئولیبرالی با سیاستهای

است یافته افزایش دهه سه این در کار بارآوری رشد اگرچه این، نکته وجود اما

وحی نوع این از دیگری نسبت یا بازنشسته هر برای شاغل دو نسبت که اینجاست

. سرمایه کشورهای ویژه به داری، سرمایه جوامع کنونی شرایط در نیست ُمنزل

بازنشسته جمعیت رشد روند و نزولی کار بارآوری رشد روند پیشرفته، داری

تواند نمی کار بارآوری رشد بر مبتنی منطق که رسد می زمانی و است صعودی

8

: . صندوق درآمد افزایش روی مثلا باید کرد عوض را بازی میدان باید باشد پاسخگو

کمک افزایش کارفرما، سهم افزایش مزدها، افزایش طریق از بازنشستگی های

) و ) غیره و تصاعدی مالیات بالا درآمدهای بر مالیات افزایش طریق از دولتی های

( سیاست که آنها میان تقابل نه و بازنشستگان و شاغلان منافع اشتراک نیز

) سرمایه دولت و داران سرمایه تز این نفی و آنهاست دولت و داران سرمایه

. کرد تکیه است شاغلان Hعهدۀ بر بازنشستگان Hهزینۀ که داری

حقوق و مزد غالب، بازنشستگیِ نظام به حاکمان و کارفرمایان مداوم حملات

آن حفظ برای تدافعی واکنشی به را مستقل کارکنان از زیادی بخشهای و بگیران

بر مبتنی بازنشستگی سیستم راندن عقب « و .کاپیتالیزاسسیون» است کشانده

های مستمری Hسالیانۀ افزایش بازنشستگی، حقوق حداقل افزایش برای کوشش

جایگاه از آنها از وسیعی تعداد کردن خارج و تورم نرخ با متناسب بازنشستگان

شکاف پرکردن برای زنان بازنشستگی مستمری ترمیم فقر، خط درصدی ۳۰زیر

برآورد در کودکان نگهداری و خانگی اجباری کار سنوات آوردن حساب به و کنونی

این کردن وارد و ها رشته Hهمۀ در سخت کارهای از مجدد ارزیابی مستمری، این

کارها Hهمۀ برای تواند نمی که بازنشستگی به عزیمت سن Hمحاسبۀ در پارامترها

موضوع ... که است هائی زمینه از برخی و مستمری کاهش بدون باشد، یکسان

. برای است بازنشستگی کنونی نظام بهبود برای کارکنان و کارگران آتی مبارزات

لشگر و فعالان اتحاد کار، پیروزی ۱٤این ضروریِ شرط بازنشستگان میلیونی

. بود خواهد آنان

منابع:

9

1- » دسامبر » دیپلوماتیک لوموند اجتماعی تامین از دیگری تاریخ ژاکس کریستین و فریو برنارد

٢٠١٥- بارفرم -2 – : مجلۀ نوبیل الیویه پوئنی بازنشستگی فجیع تاریخ مکرون ۲۰۱٩دسامبر- ٧٥°UFAL Info nزنشستگی3-٥ » « سپتامبر- دیپلوماتیک لوموند نظیر بی ای گنجینه بازنشستگی، فریو ٢٠١٠برنارد4- - - امروز» ایران رجبی مهدی فرانسه اخیر های آشفتگی به نگاهیآور -5 شوق قوانینی نشستگی، - باز کاستل– - Nicolas Castelنیکلا فریو برنارد –Bernard FRIOTو

- فوریه دیپلماتیک ۲۰۲۰لوموند

www.aazarakhsh.org

azarakhshi @gmail.com

 

10