Pamantalaan sa mga Bisayang Kiwi Ikaduhang Isyu 2012

Lingaw Kaayo nga Adlaw Kapin sa usa ka gatos ka mga Biskiw ang nalingaw sa pagsaulog sa Adlaw sa Pinulungang Binisaya sa Dominggo, Septiyembre 16 didto sa Glen Eden. Ang mga awit nga Binisaya milanug sa simbahan sa Our Lady of Lourdes, salamat sa TawagAwit, mga sakop sa KBNZ og sa bantugan nga pianista, Dexter Ycong. Si Chichi Abandingo og si Alvin Soniega maoy mingbasa sa mga Binisayang basahon atol sa misa. Nagtapok pagkahuman ang mga Biskiw aron maniudto didto sa social hall sa Parokya sa Our Lady of Lourdes. Lami kaayo ang mga putahi. Sayo'ng ming-abot ang mga kaubanan nato didto sa Ceramco Park Function Centre, diin nagsugod sa gawas ang mga pasi-aw ni Roland Abadingo. Untop alas 2:30, gisugdan ang pasundayag sa alegre kaayo nga tigdumala Ado Flores (bow!). Nagsunod-sunod ang kalingawan – huning Binisaya, pasiaw, tigmo og balak. Sa panahon sa “recess”, daghan'g mga pagkaon ang gibaligya sa Pinoy Grill og sa mga sakop sa TawagAwit. Ang mga mananaog sa mga bangga sila si: Ferdie Esclamado (pasiaw); Cecil Soniega (tigmo); og Jimmy Maratas (balak). Kon mahimo pa; ang tanan’g mingtampo sa mga bangga tagaan og ganti. Salamat sa atong mga isponsor sa mga premyo – Tita Claudia’s Lechon ($50) og Nida Gray ($50). Nakakuha ‘tag kapin sa $100 sa bola nga gipasiugdahan ni Elmer Cerna, ang mga premyo gikan sa Konsiyerto ni Bamboo/Rivermaya og sa Pinoy Grill. Gitapos ang pagsaulog pinaagi sa pagkanta sa tanan sa “nasudnong awit” sa mga Bisaya: “Matud Nila”. Ingon si Ado, “Pwerteng lingawa sa mga Biskiw sa KBNZ event… nahutdan ‘tag Efficascent Oil panghaplas sa panuhot tungod sa sige’g pangatawa sa tanan.” Tubag ni Agnes Granada, “Enjoyed my time too. Daghan mang gud ka’ng balon nga bisdak jokes.”

Editoryal:

Haskang Tam-isa Ang pinulungang Binisaya haskang tam-isa Pagkanindot gayud sa atong panaghiusa Awit, balak, tigmo, hudyaka, pasi-aw ‘Di ba sa KBNZ mas lingaw? Salamat sa tanan nga miduyog Sa mabulukon nato’ng pagsaulog Mga Biskiw ko’ng mga igsoon. Ayaw’g kalimot magkita ‘ta puhon -Mel B Libre

Kun kita atoa sa atong nasud, dili kaayo nato tagaan og importansya ang atong pinulungan, kay mao man ang atong gigamit sa matag adlaw. Duna pa’y panahon diin ang pagsulti og Binisaya gidili sa tulunghaan, sa rason nga aron maayo ‘tang mo-iningles, “Do not speak the dialect”. Apan nagkanayon ang mga eksperto sa edukasyon mga masmaayo sa pagtuon, nga ang mga kabataan una makahibalo sa ilang kaugalingong pinulungan og dayon mokat-on og ikaduhang lingwahe. Kini mao na’y gi-implementar sa Pilipinas. Dinhi sa New Zealand gi-awhag usab nga ang kabataan mokat-on una sa ilang kaugalingong pinulungan, una sa iningles. Ang KBNZ naghimo og “Adlaw sa Pinulungang Binisaya” og ang kadaghanan nga mingtambong nalingaw gayud. Haskang tam-isa gayud sa atong pinulungan, labi na sa mga balak nga gipasundayag. Ang mga pasi-aw nakapakatawa sa tanan, mas lingaw gyud ang komedya kon ilitok sa atong pinulungan. Ang nakanindot kay dili lang ang mga hingkod ang mi-apil sa tulumanon. Ang grupong KIS og banda nga “TaYo featuring Eli” nanganta og Binisaya, og bisan pa’g may pagka-slang gamay nalingaw ang kadaghanan. Ang tumong sa KBNZ mao nga ang atong mga kabataan og kabatan-onan sa sunod nga pagsaulog mao’y mobalak, motigmo og mo-awit; kay sila man ang kaugmaon sa pagbuhi sa atong pinulungan dinhi sa New Zealand. Sa nagpasiugda sa Semana sa Pinulungang Binisaya, salamat. Sa tanang miduyog niini, salamat usab. Og sa uban nga wala makatambong, hinaut nga makauban kamo sa sunod natong pagsaulog.

BISKIW Ginama sa Katilingbang Bisaya sa New Zealand Editor: Maylaine Cerna; Tigpamaba: Alvin Soniega; Adbiser: Mel B Libre

- Gikan sa tanang Biskiw

ug

PANAHUM Ni Alvin Soniega

Bisdak, Biskiw, Haybol, etc. Ang panultion nga binisaya makalingaw gyud. Kon pasiaw ang hisgutan, mas dako gyud ang atong katawa sa mga bisdak jokes. Apan ang panultion karon nga bisaya daghan na ug sagol. Seguro tungod kay ang mga lugar karon sa Visayas mahimo na man nga latason sa daghan nga pamaagi. Ang mga lumad nga Cebuano sayon na karon mosuroy didto sa Bohol, unya daghan na pud nga mga taga Negros nga naa na nagtrabaho sa Cebu, mga taga Mindanao, sayon ra pud ang pag dunggo sa Cebu. Mao nga saksak sinagol na ang sinultian sa Visayas, ang lugar sa mga Bisdak. Sa dihang didto pa ko sa Pinas, akong nalibut ang Visayas ug Mindanao, kalian-lain ang mga sinultian, apan ang binisaya maoy gilitok ug masabtan sa kadaghanan. Apan usahay ang pinulungan magkadaiya ug gipasabot. Usa ka higayon, nakabisita ko ug maguuma didto sa Bohol, unya kay layo-layo man ang akong pagbaklay, nangagho ko ug “pagkakutasa oy” sa akong pag abot sa ilang balay. Wa nako damha, murag nakakita ug kalag ang mag-uuma nga mi dagan unya dayon lipot sa ilang balay nipitlok ug tambok nga manok. Ang “kutas’ diay sa ila, nagpasabot nga gigutom, whaa! Pagka jackpat gyud kay nakahigop ko ug sabaw nga halang-halang nga kinamungayan nga di oras. Unya didto sa lugar sa waray-waray, ang sakyanan nga upat ug ligid, jeep ang tawag unya ang motorsiklo, Honda ambot ug unsay tawag softdrink basin ug Cokes. Matod pa sa akong amigo nga maguuma nga gikan sa Dimiao, Bohol, kaniadtong ikaduhang gubat sa kalibutan, nalibog kuno ang mga Amerkano sa dihang iyang gitawag ang mga girilya aron pakanaugon aron mag eksersays sayo sa buntag. Sa dihang nisingit na ang Amerkano nga sarhento ug kusog nga tingog, “Common boys”, ang mga girilya nagkamang nga nanganaug sa hagdanan. Dakong kalibog sa sarhento, nagpanglingo ug kawot sa iyang ulo, unya nisinggit pag usab, what happen boys?, ang gaduka nga lider nagbagotbot mintras gakamang, “kolera ka nga amerkano, injo mi nga gipakamang, unja mangutana ka na naa bay hapin, wa jamo pa baja mi pamahaw”. Kay lagi gakamang man, nakakita ang Amerkano ug baki, unya nisinggit, “hey, there’s a bullfrog”, nitubag pud ang gaduka nga lider, “ajaw ko ug ilara sir, dili na bohol frog, Alekamprag na oy” whaa! Daghan sa atong mga panultion gikan pud sa English language. Kaniadto nga mosakay ko ug bus padulong sa Moalboal, ang mga konduktor mosinggit ug haybol, aron palargahon na sa drayber ang bus. Wa ko kahibawo nga ang haybol, gikan diay na sa baseball game term nga high ball, unya daganon gyud ang bola aron saw-on. Ang akong katabang naa pud siyay na kat-onan gikan sa English, kay siya man ang akong sugo-on pag tawag sa akong tubero, kon naay diprensya ang among tubo sa tubig, tanan nga mga butang nga maguba, iyang tawgon ug “na lostrid”. Unya mahilig ta nga mo shortcut sama anang, sutukil, bisdak, biskiw ug uban pa. Nakapahinuklog ko nga seguro ang karaan nga mga panultion gikan pud seguro sa pag shortcut, sama anang “buktot”, seguro ang kompleto niana mao ang buko-buko nga na pareha ug turotot. Kana pud nga “bungi”, seguo ang root word niana, bungkag ug ngisi, whaa! Pahiyum ug ngisi mga bisdak, aron dili mangunot ang atong nawong! Matsalam!

Mas lingaw gyud sa

Daygon, Parol, Sayaw, Kumbera, Banay, Kalingawan, Gasa og uban pa

BALAK UNSA’Y NINDOT NGA BALAK? Ni Tess Baclay, tsirman sa Bangga sa Balak

Unsa ang naglangkob sa usa ka nindot nga balak nga Binisaya? Ang lunlon ug tinuoray nga panultihon sa atong pinulungang Binisaya. Adunay kumpas sa kada linya o ang ritmo hapsay nga mi tuno ug ning tugma sa mga nahaunang linya. Ang paghatag og managsama nga tuno sa kada katapusan sa nga mga nahisulat nga mga pulong sa matag linya. Kahusay sa mga nahisulat nga pulong nga gigamit paghulagway sa mensahe og ang paghimo ug talinghaga/misteryo/gipahipi nga paghulagway para magdala ug kahinam sa mga nagbasa. Ang pinaka katapusan nga panulat (stanza/paragraph) nagsulbad sa misteryo or mao ang nitubag sa kinatibuk-an nga mensahe sa balak.

ANG MANANAUG:

KAMINGAW UG KALAMPUSAN Ni Jimmy Maratas I GINIKANAN UG KAIGSUONAN GITALIKDAN PANGANDOY KAUGMAON SA KABATAAN KAMINGAW LATAS SA KADAGATAN KAMATUORAN SAYOD ANG TANAN Ang kampeon Jimmy Maratas og ang tsirman Tess Baclay

II

MATAG SALUP SA ADLAW PILIPINAS GIHANDURAW TALIWALA SA KATULOGON GINIKANAN UG IGSUON GISAW-AN HUDYAKA UG TUMANG KALIPAY SA PAGSUBANG SA ADLAW ANG TANAN DAMGO LANG DIAY III KAGABHION MILABAY UG GIBIYAAN UBAN SA MGA DAMGO UG DAMAN MIABOT ANG KAHAYAG SA BAG-ONG ADLAW PAGLAUM SA TANAN GILANTAW IV HUROS SA HANGIN SA MABUGNAW NGA KINAIYAHAN KASINATIAN SA KALISDANAN, SA TANAN NATAGAMTAMAN DINHI SA YUTANG GITAWAG IKADUHANG PINUY-ANAN IV KADASIG UG PANINGKAMOT NGA ANG DAMGO MAKAB-OT KAPALARAN SA KABATAAN NI BATHALA GITUGYAN

BALAK MGA RUNNER-UP

BISKIW NA Ni Ching Mandawe BULAHAN ANG ADLAW NGA KITA NAGKAILA DIDTO NAGSUGOD ANG ATONG GUGMA GITUGAHAN UG TULO KA BUNGA PARA MAKUMPLETO ATONG PAMILYA NAGADAGAN ANG MGA ADLAW HANGTOD KITA MILANGYAW DINHI SA LUGAR NGA TUGNAW LAYO KAAYO ANG PANLANTAW KALAMI PANGANDOYON ANG TAM-IS NGA KAUGMAON UNTA DAGHAN PANG HIGAYON NGA KITA SA KALIPAY MAGPADAYON KARON BISKIW NA PADAYUNON LANG GIHAPON ANG GUGMANG NAMUGNA KANIADTO HANGTOD KARON SA PAG-ABOT SA PANAHON SA ATONG KATIGULANGON TUNGOD SA GUGMA KITA LANG GIHAPON

USA KA ADLAW ni Chichi Abadingo SAYO SA KABUNTAGON GIHAPYOD SA KATUGNAWON TAGO SA KASINGKASING ANG PIRME NGA GIHANDOM SUGBO - IMONG ADLAW ANG AKONG GUSTONG ATUBANGON HUNI KINI SA PAGLA-OM PAG-ABOT SA KA-UDTUHAN ANDAM SA PAGSADSAD-BAYLE SA KUMPAS DALA SA KINABUHI NGA GI-ATLAN DILI KA-KAGIW SA HAGIT NGA GAPA-ABOT SA NEW ZEALAND LANGYAW – NAA SA IMONG PANINGKAMOT ANG KADA-UGAN HUNI KINI SA PAGDAWAT SA KAMATUORAN PAGHIMUGSO SA KAGABHI-ON MABATI ANG KAHILOM GA-KASIKAS SAMA SA LINOG ANG PANGANDOY PARA SA IGSOON BISKIW – MAO NI ANG SUGNOD SA PAGLIHOK UG PAGBANGON HUNI KINI SA PAGPA-DAYON KUMBATI BISDAK!

BALAK

TAMPAROS SA WALA ni Alvin Soniega

Pagka tahum ang pagsalop sa adlaw didto sa kasadpang Palawan. Kolor nga nagdilaab, mi ilog sa asul nga lapyahan. Apan ang kalagot mituyhakaw, sa dihang mi agi ang mga barko nga langyaw. Mga tripolante nga ang mata mura ug alkansiya, Magarbohon nga miwagayway sa bandera nga pula. Pilipinhong mga mananagat, sa ilang pag haguros, misibat. Uban sa mga dangit, lapu-lapu, mamsa, ug bariles nanglayat. Sa kaugalingong dagat intawon nagtampisaw, kay gihulga ni pirata Ah Mao. Sige lang mga kadugo, sama ni higanteng Golyat, ni Dabid gipahugno. Mag usa na lang ta ug ampo, alang sa Pilipinas mangalyupo. Sto Nino, San Lorenzo, San Pedro, tabangi ang Pilipino. Kay way mga barko ug eroplano nga sa mga tulisan ikaharong. Rosaryohan, krus, estampeta ug tuhod nga nagluhod maoy ipanalipud. Sakit nga tamparos among dawaton, uban sa pagsalig nga sa Inyong kalooy kami luwason.

BALITA

Tabang Manila

Ang konsiyerto, GigAlive-Tabang Manila, nga gipasiugda sa KBNZ, nakadani og kapin sa duha ka gatos ka mga mingtaw-an og nisuporta sa ‘fundraising’ para sa mga biktima sa baha didto sa Manila. Ang mapadali sa Philippine National Red Cross mokabat og $2,992.08, salamat sa mga naghatag og donasyon og sa mga mipalit og tiket sa konsiyerto. Nalingaw ang tanan sa naghatag og pasundayag: OBG, KIS, Jayce Ruiz, Shana Llorando, Sami G, Mr Jeydi, TaYo featuring Eli, YFC, DJ & Rain, Meor & Co, Gail & Stella

og Taga South. Ang konsiyerto nahitabo niadtong Agosto 26 sa Henderson Intermediate School. Ang tsirman sa proyekto, Elmer Cerna, nagkanayon nga malampuson ang maong kalihokan tungod sa suporta sa mga sakop sa KBNZ, mga kahigalaan og usab sa Rotary Club sa Henderson nga minghatag of $500 nga donasyon. Usa sa tumong sa KBNZ mao ang pagtabang sa atong isig kaingon sa panahon sa panginahanglan.

Bag-ong Huni Unom ka nga bag-ong huning Binisaya ang namugna atol sa gihimong Bisaya Songwriting Workshop niadtong Agosto 5, 2012, gikan sa alas 10:00 sa buntag hangtod sa alas singko sa hapon didto sa Stanmore Bay Hall, Stanmore Bay Whangaparaoa, Auckland. Ang tanang 24 ka mga nanambong nagtinabangay og himo og mga titik unya gidugangan og huni. Gipasundayag ang mga bag-ong mga awit og basi sa botasyon ang tulo nga kinaham mao ang: ”Dalagang Bisaya” giawit sa KIS; “Tiaw sa Kapalaran” (giawit ni Dexter Ycong) and “Cebu, Gimingaw Ako” (giawit ni Mel B Libre). Si Ferdie Esclamado midalit sa “Kanunay”, samtang si Ching og Tess ming-awit sa “Kadaugan”. Ang banay Bate mi-presentar sa huning, “Ang Kalikupan”. Gisuportahan sa KBNZ ang upat sa mga awit isip “entry” sa 33

rd Cebu

Popular Music Festival.

Novena sa Sto Nino Mga sakop sa KBNZ nanimba sa Parokya sa St Benedict sa Auckland atol sa Novena sa Sto Nino de Cebu niadtong Septiyembre 21 alas 6:30 sa gabii, nga gi-organisar nila ni Oscar og Miriam Batucan. Miduyog sila sa TawagAwit sa pag-awit sa mga kanta sa misa. Human sa misa, nanga-on ang mga nanimba sa social hall sa simbahan.

MGA BAG-ONG HUNING BINISAYA

DALAGANG BISAYA (Huni og titik ni Mel B Libre)

Gikanta sa KIS A Ingon sila D AM7 Ang dalagang Bisaya D Mora’g sampagita Bm E7sus E7 May alimyon nga dili hikalimtan A Ingon sila D AM7 Ang dalagang Bisaya D Mora’g sidlak sa adlaw Bm E7sus E7 Nga naghatag og kahayag sa kalibutan Refrain: A Bm Ako dalagang Bisaya AM7 Nagpabiling matud-anon D Sa akong kagikan A Bm Ako dalagang Bisaya AM7 Matahom og bulahan D F#m Ako, mutya sa Kabisay’an

A Ingon sila D AM7 Ang dalagang Bisaya D Mora’g usa ka siloy Bm E7sus- E7 Pagkanindot gayod mo-awit A Ingon sila D AM7 Ang dalagang Bisaya D Kung mahigugma langitnon Bm E7sus-E7 Ampingan kini hangtud sa kamatayon (Refrain) Rap: Singgit na, mga dalagang Bisaya Atong barugan ang atong kaliwat Kay ang kaugmaon ‘ning atong nasud Anaa sa atong mga mga kamot Refrain

TIAW SA KAPALARAN (Titik ni Tess Baclay; Huni ni Mel B Libre)

Giawit ni Dexter Ycong Dm9 Em A7 D Ang pagsuway sa panahon F#m Bm Muabot nga dili damhon B7 Em Kaugalingong pagbati A7 Dm9 Nisaksi sa pagdumili Dm9 Em A7 D Ang tiaw sa kapalaran F#m Bm Musamot ug patagamtam B7 Em Busa dawata ug batia A7 Dm9 Ang pagkaplag sa himaya Chorus: G F#m Bm Makit-an mo sa ubang katawhan Am D7 Ang pag labaw nga pag-antus

GM7 A7 F#m Masayran mo sa laing kasingkasing Em Dm9 Ang gihambin nga kahigwa-os Dm9 Em A7 D Andama kanunay ang kaugalingon F#m Bm Ang tubag sa tiaw sa panahon B7 Em Atubanga ang palad A7 Dm9 Kay pagbuot sa kahitas-an Chorus: G F#m Bm Makit-an mo sa ubang katawhan Am D7 Ang pag labaw nga pag-antus GM7 A7 F#m Masayran mo sa laing kasingkasing Em Dm9 Ang gihambin nga kahigwa-os

MGA HULAGWAY/GigAlive

MGA HULAGWAY/Adlaw sa Pinulungang Binisaya

Pagdala’g gasa para sa mga Bag-ong Abot