busaba

ธรรมสารศกษา : เลม 5 หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ 1


ค ำน ำ

เอกสารประกอบการเรยน กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม รายวชา พระพทธศาสนา ส32204 เรอง ธรรมสารศกษา เลม 5 หนาทชาวพทธและมารยาทชาวพทธ ชนมธยมศกษาปท 5 ผเขยนจดท าขนเพอใหนกเรยนใชประกอบการเรยนดวยตนเอง เปนการตอบสนองความแตกตางระหวางบคคลและขอจ ากดตาง ๆ นกเรยนสามารถใชประกอบการเรยน ไดทนท ไมตองอาศยอปกรณอนใด สะดวก รวดเรว ไมจ ากดสถานทในการศกษา ผเขยนไดศกษาคนควา ผสอนสามารถน าไปใชเปนแนวทางในการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนการสอน สามารถปรบปรงดดแปลง แกไข ขนตอนการเรยนใหเหมาะสมกบความสามารถของผเรยน ความพรอมของผสอน บรบทของโรงเรยนและชมชน หวงเปนอยางยงวาคมอการใชเอกสารประกอบการเรยนพระพทธศาสนา รหสวชา ส32204 ชนมธยมศกษาปท 5 จะเปนประโยชนสงสดในการพฒนาศกยภาพของผเรยน ใหมคณภาพสามารถน า สงทเรยนมาปรบใชใหเหมาะสมกบโอกาส เวลา สถานท ซงจะเกดเปนการเรยนรอยางย งยน

บษบา เสยงสขสนต


สำรบญ

หนา ค าน า......................................................................................................................................... ก สารบญ……………………………………………………………………………….……… ข สารบญรปภาพ......................................................................................................................... ค ค าชแจง.................................................................................................................................... 1 สาระการเรยนร จดประสงค ตวชวด......…………………………………………………… 2 แบบทดสอบกอนเรยน............................................................................................................. 3 หนาทชาวพทธ......................................................................................................................... 7 หนาทและบทบาทของพระภกษสามเณร................................................................................. 7 การปฏบตตนตามหลกทศเบองลางในทศ 6............................................................................. 14 หนาทและบทบาทของอบาสก อบาสกาทมตอสงคมไทยในปจจบน..................................... 15 มารยาทชาวพทธ...................................................................................................................... 17 การปฏสนถารทเหมาะสมตอพระภกษ.................................................................................... 17 การปฏสนถารตามหลกปฏสนถาร.......................................................................................... 19 กจกรรมทายบทเรยน................................................................................................................ 22 ใบงานท 5.1 หนาทชาวพทธ.................................................................................................... 23 ใบงานท 5.2 มารยาทชาวพทธ.................................................................................................. 25 ใบงานท 5.3 หนาทพระสงฆและมารยาทชาวพทธ.................................................................. 26 แบบทดสอบหลงเรยน.............................................................................................................. 27 บรรณนานกรม......................................................................................................................... 31 ภาคผนวก................................................................................................................................. 32 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน..................................................................................................... 33 เฉลยใบงานท 5.1 หนาทชาวพทธ............................................................................................ 34 เฉลยใบงานท 5.2 มารยาทชาวพทธ.......................................................................................... 36 เฉลยใบงานท 5.3 หนาทพระสงฆและมารยาทชาวพทธ.......................................................... 37 เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน...................................................................................................... 38


สำรบญรปภำพ

หนา ภาพท 5.1 การศกษาหลกธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาถอเปนหนาทส าคญ...................... 7 ภาพท 5.2 พระนกเทศน……………………………………………………………………. 8 ภาพท 5.3 พระธรรมทต.......................................................................................................... 9 ภาพท 5.4 พระธรรมจารก…………………………………………………………………... 10 ภาพท 5.5 พระธรรมวทยากร……………………………………………………………….. 11 ภาพท 5.6 พระวปสสนาจารย.................................................................................................. 12 ภาพท 5.7 พระนกพฒนา......................................................................................................... 13 ภาพท 5.8 ลกจางทด………………………………………………………………………… 14 ภาพท 5.9 อบาสกอบาสกาทด………………………………………………………………. 15 ภาพท 5.10 หนาทของชาวพทธทด.......................................................................................... 16 ภาพท 5.11 การลกขนตอนรบพระภกษสงฆ………………………………………………… 17 ภาพท 5.12 การถวายของรบรอง……………………………………………………………. 18 ภาพท 5.13 ตอนรบแขกผมาเยอน..............................................................…………………. 20


ค าชแจงในการใชเอกสารประกอบการเรยน (ส าหรบนกเรยน)

เอกสารประกอบการเรยนเลมน สรางขนเพอใหนกเรยนไดศกษาคนควาดวยตนเอง โดยนกเรยนจะไดประโยชนจากบทเรยน ตามจดประสงคทตงไวดวยการปฏบตตามค าแนะน า อยางเครงครด 1. นกเรยนอานหวขอเรอง ความน า สาระส าคญ และจดประสงคการเรยนรกอนศกษาเนอหาบทเรยน 2. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน แลวตรวจค าตอบในภาคผนวกจากนนบนทกคะแนนเกบไว 3. นกเรยนศกษาบทเรยนตามล าดบ โดยไมตองรบรอน หากมปญหาหรอขอสงสยในขณะศกษาบทเรยนใหปรกษาและขอค าแนะน าจากครผสอนทนท 4. เมอนกเรยนเขาใจบทเรยนแลว ท ากจกรรมเสรมการเรยนรทกขอแลวตรวจค าตอบในภาคผนวก ค าแนะน าทไดวดเกณฑการประเมนผล ถานกเรยนไมพอใจระดบเกณฑประเมนผล ใหกลบไปศกษาบทเรยนแลวตอบค าถามใหมอกครง แลวบนทกคะแนนเกบไว 5. เมอศกษาบทเรยนจบแลว ท าแบบทดสอบหลงเรยน และตรวจค าตอบในภาคผนวกจากนนน าคะแนนทไดวดเกณฑการประเมนผล แลวน าคะแนนทดสอบกอนเรยน-หลงเรยนเปรยบเทยบความกาวหนา 6. นกเรยนตองมความซอสตยตอตนเอง ไมดเฉลยกอนท าแบบทดสอบและกจกรรม 7. สงคนเอกสารนตามก าหนดเวลาและตองรกษาใหอยในสภาพด


พระรตนตรย เลม 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

เวลา 3 ชวโมง ความน า

การศกษาหาความรเรองพระพทธศาสนาทงทฤษฎและปฏบตเปนสงทดงาม เปนการสงเสรมคณคาใหแกชวตรวมถงการรกษาขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามสบตอไป และยงเปนการสบทอดพระพทธศาสนา ทงทางตรงและทางออมอกดวย

สาระส าคญ

พระพทธศาสนาเปนศาสนาส าคญของประเทศไทย วฒนธรรมประเพณตาง ๆ และวถชวตลวนมเรองราวของพระพทธศาสนาเกยวของหรอสมพนธกนอยเสมอ การปฏบตตนของพทธศาสนกชนยอมสงผลกระทบตอพระพทธศาสนาไมวาจะในทางตรงหรอทางออม ดงนน พทธศาสนกชนจงควรท าหนาทท านบ ารง เพอสบทอดอายพระพทธศาสนาใหเจรญมนคงสบไป โดยการศกษาและปฏบตตามหลกค าสอนของพระพทธเจา และเขารวมพธกรรมทางพระพทธศาสนาอยางสม าเสมอและถกตองตามพทธบญญต เพอเปนการเผยแผและธ ารงรกษาพระพทธศาสนาในฐานะชาวพทธทด

จดประสงคการเรยนร

1. อธบายวธการบ าเพญประโยชนและการบ ารงรกษาวดและปฏบตได 2. อธบายภาระหนาทของพระภกษในการสบทอดพระพทธศาสนาได 3. ปฏบตตนตอพระภกษไดอยางเหมาะสม 4. ระบถงลกษณะของการปฏบตตนตามหลกมารยาทชาวพทธ 5. ปฏบตตนตามแบบอยางของมารยาทชาวพทธไดอยางถกตอง


แบบทดสอบกอนเรยน เลมท 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

ค าชแจง 1. แบบทดสอบฉบบนม 10 ขอ ขอละ 1 คะแนน คะแนนเตม 10 คะแนน 2. ใหนกเรยนเขยนเครองหมาย ทบอกษร ก ข ค และ ง ทถกทสดเพยงขอเดยว 1. การเผยแผพระพทธศาสนาในฐานะพระนกเทศน จะมลกษณะส าคญในขอใด ก. มวธการบรรยายโตตอบกนระหวางพระสงฆ 2 รป ข. เทศนาสงสอนประชาชนทวไปโดยไมตองดพระคมภร หรอพระไตรปฎก ค. มปฏภาณในการประยกตพทธธรรมกบการด ารงชวตของประชาชน มโวหารเปนทนาเลอมใส ง. พระสงฆทมความช านาญในการเทศนาสงสอนโดยประยกตค าสอนของพระพทธศาสนา ตามความเหมาะสม 2. พระธรรมทต มบทบาทส าคญอยางไร ก. เผยแผพระพทธศาสนายงประเทศตางๆ ทวโลก ข. เดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาในดนแดนหางไกล ค. เปนผแทนของคณะสงฆในการเผยแผพระพทธศาสนา ง. มหนาทอบรมสงสอนหลกธรรมความรแกประชาชนทวไป 3. พระสงฆทเผยแผพระพทธศาสนาในบรเวณปาเขานน หมายถงขอใด ก. พระวปสสนาจารย ข. พระธรรมจารก ค. พระนกเทศน ง. พระธรรมทต


4. แกว เปนลกจางท างานบานใหวรดา ดงนนแกวไมควรปฏบตตนตอวรดาอยางไร ก. ตนนอนกอนวรดา ข. ใชเสอผาเกาทวรดามอบใหแกว ค. เลอกท างานในสวนทแกวพอใจ ง. พดชมเชยวรดาใหเพอนๆ ฟง 5. เดยว จะไดรบการยกยองจากเพอนวาเปนคน “ธมมะธมโม” แสดงวา เดยวปฏบตตนตามหลกธรรม ในขอใด ก. ไตรสกขา ข. ปฏสนถาร ค. อบาสกธรรม ง. อปรหานยธรรม 6. ถานกเรยนนงเกาอในพธการ เมอพระสงฆเดนมายงสถานทท าพธนน นกเรยนควรปฏบตตน อยางไร ก. ยกมอไหวคอมศรษะ หวแมมอจรดระหวางคว ข. นงดวยทาส ารวม เมอทานเดนผานใหไหวดวยความเคารพ ค. ลกขนตอนรบ ยนตรงเมอทานผานไปใหคอมตวแสดงความเคารพ ง. ลกขนยนตอนรบ ยกมอไหวคอมศรษะ หวแมมอจรดระหวางคว เมอทานนงเรยบรอยแลว จงนงตามปกต 7. ในกรณทจ าเปนตองนงเกาอแถวเดยวกบพระสงฆในงานพธ นกเรยนควรปฏบตตนอยางไร ก. นงเกาอดานขวามอของพระสงฆ ข. นงเกาอดานซายมอของพระสงฆเสมอ ค. เวนเกาอใหวาง 1 ตว ไมนงชดพระสงฆ ง. ขยบเกาอของตนใหเยองไปทางดานหลงของพระสงฆเลกนอย


8. ขอใดจดเปนธรรมปฏสนถาร ก. เก ปลอบโยนดาวทสอบเขามหาวทยาลยไมได ข. กง น าน าเยนมาใหคณลงดมเมอคณลงมาเยยม ค. กอย เลยงอาหารเพอนทมาเทยวทบาน ง. เกง แจกทนการศกษาแกเดก 9. การปฏสนถารมอานสงสอยางไร ก. การรวมมอกน ข. สงคมสงบสข ค. ผกไมตรทดตอกน ง. มความสามคคระหวางกน 10. ชาต เปนทรกของลกจางทกคน แสดงวา ชาตปฏบตตนตามหลกธรรมใด ก. กศลมล ข. อทธบาท 4 ค. พรหมวหาร 4 ง. ปฏสนถาร 2


กระดาษค าตอบแบบทดสอบกอนเรยน

เลมท 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

ชอ.................................................นามสกล..........................................ชน............. เลขท............

ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมาย ขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. คะแนนทได


1. หนาทชาวพทธ หนาทของชาวพทธ ประการหนงกคอ ตองมความรความเขาใจหนาทและบทบาทของพระภกษ ทงนเพอจะไดปฏบตตนตอทานไดอยางถกตองเหมาะสม 1.1 หนาทและบทบาทของพระภกษสามเณร เมอกลบตรผมศรทธาในพระพทธศาสนา ไดเขารบการบรรพชาอปสมบทแลว บทบาทและหนาทหลกเบองตน ทจะตองปฏบตอยางเครงครดเหมอนกนในฐานะพระภกษสามเณร คอ การศกษาตามหลกไตรสกขา กลาวคอ 1. ศล จะตองศกษาพระวนยแตละสกขาบท ขอวตรปฏบต ธรรมเนยมมารยาทตาง ๆ ใหเขาใจเพอจะไดส ารวมระวงและปฏบตตนไดถกตองตามพระพทธบญญต ไมใหเกดโทษทางวนย 2. สมาธ จะตองศกษาวธการเพมพนสมาธ และหมนฝกหดขดเกลาอบรมจตใหเกดความสงบเยอกเยนมากขนโดยล าดบ มความหนกแนนมนคง มความละเอยดออนเพอเปนฐานในการคดพจารณาคณธรรมขนสง และเพอใหสามารถใหอ านาจแหงสมาธขจดอปสรรคทางความคดทเรยกวานวรณ อนไดแก ความพอใจรกใครในกามารมณตาง ๆ ความพยาบาทผกใจเจบแคน ความฟงซานร าคาญใจ ความงวงเหงาหาวนอน และความโลเลสงสยในสงทไมควรสงสยซงมกจะเกดในใจ คอยขดขวางมใหบรรลความด 3. ปญญา จะตองศกษาเพอเพมพนศกยภาพทางความคดในการพจารณาใหเขาถงความจรงแทของสรรพสง และเพอใชปญญาเปนเครองมอในการขจดสาเหตแหงความทกขทงปวงโดยล าดบ จนกวาจะบรรลถงภาวะแหงความบรสทธขนสงสด กลาวคอ พระนพพาน

ภาพท 5.1 การศกษาหลกธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาถอเปนหนาทส าคญ ทมา : http://www.dmc.tv

http://www.dmc.tv/pages/buddha_biography/20100716_Buddhist_Lent_Day.html


กลาวไดวาบทบาทและหนาทพนฐานทง 3 นเปนบทบาทหนาทสวนบคคลทพระภกษสามเณรแตละรปไมอาจละเลยปฏบตได ผทฝกปฏบตยอมจะไดรบผลเฉพาะตน ตามความเหมาะสม แกการปฏบต เนองจากวถชวตของพระภกษสามเณร อยไดดวยการอาศยการอปถมภบ ารงอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค อนเปนปจจยพนฐานในการด ารงชวตจากประชาชนโดยทวไป และโดยทฐานแหงการถวายการอปถมภบ ารงนน องอยกบความศรทธาของประชาชน เปนส าคญ ดงนน พระภกษสามเณรนอกจากจะมบทบาทหนาทเฉพาะตนตามหลกไตรสกขาแลว พระภกษสามเณรจงตองมบทบาทและหนาทหลายประการ อนเปนพนธกจทเออตอประชาชน ดวยเชนกน การใหการอบรมสงสอนดวยการเผยแผพทธธรรมในรปแบบตาง ๆ สสงคมถอเปนบทบาทและหนาทหลกทส าคญอกประการหนงของพระภกษสามเณร ซงถอไดวาเปนการใหคน แกสงคมอกรปแบบหนง กลาวคอ ในขณะททางกายพระภกษสามเณรตองพงพาปจจย 4 จากสงคม สงคมกตองพงพาการแนะน าพร าสอนจากพระภกษสามเณร ทงนพระภกษสามเณรใหท าหนาท ตามบทบาทตาง ๆ ดงน 1) พระนกเทศน พระภกษสามเณรทไดศกษาตามหลกไตรสกขา และการศกษาในดานพระปรยตธรรม อนไดแก การศกษาหลกพระพทธธรรมจากพระไตรปฎก คมภรทางพระพทธศาสนาและอน ๆ การศกษาอนสมควรแกสมณวสยอน ๆ จนมความแตกฉานช านาญในระดบหนงแลวก จะท ามาแสดงหรอเผยแผสสงคม ในอดตนนมกจะเปนการเทศนา ปาฐกถา บรรยายปากเปลา เสยเปนสวนใหญ ทงนเปนเพราะสอเทคโนโลยตาง ๆ ยงเจรญไมมากเชนในปจจบน

ภาพท 5.2 พระนกเทศน ทมา : http://www.watprayoon.com


กลาวเฉพาะ “การเทศนา” จะพบวามหลากหลายรปแบบธรรมาสนเดยว การเทศนาแบบปจฉา – วสชนา การเทศนาท านองสรภญญะหรอการเทศนแหล โดยเฉพาะในปจจบนทสอเทคโนโลยมความเจรญมากาขน จงเรมมการประยกตเทคโนโลยเขามาเปนเครองมอประกอบการสอธรรมมากขน ทงน เกดมาจากการคดพฒนาวธสอธรรมใหมประสทธภาพ เกดประสทธผล คอ ประชาชนไดรบประโยชนจรงนนเอง บางรปมความช านาญในการเทศนามาก มปฏญาณในการประยกตพทธธรรมกบการด ารงชวตของประชาชน มโวหารเปนทนาเลอมใสศรทธา กจะไดรบความนยมจากประชาชนโดยทวไปและเมอเกยรตคณของทานเปนทปรากฏในสงคมแลว ประชาชนกมกจะจดจ าทานไดในฐานะ “พระนกเทศน” ทงนเพราะถอเอาบทบาทดานการเผยแผธรรมดวยการเทศนาของทานเปนส าคญ ตวอยางพระนกเทศนทส าคญ เชน พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข) เปนตน 2) พระธรรมทต เปนค าทใชเรยกพระภกษทเดนทางไปเผยแพรพระพทธศาสนายงตางประเทศ ซงโดยสวนใหญมกไดรบการอาราธนาจากพทธศาสนกชนชาวไทยและชาวตางประเทศในประเทศนน ๆ และเนองจากการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศ มความจ าเปนทพระภกษจะตองศกษาเพมเตมในเรองอน ๆ เชน ภาษา ขนบธรรมเนยมปฏบต วถการด ารงชวต หรอแมกระทงกฎหมายของประเทศนน ๆ เปนตน เพอจะไดสามารถปรบตวใหเขากบวถชวตในตางประเทศได ในปจจบนทางคณะสงฆไทยไดสนบสนนใหมการฝกอบรมพระธรรมทต โดยมหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลยและมหาวทยาลยมหามงกฎราชวทยาลย เปนหนวยงานส าคญในการจดหลกสตรและจดการฝกอบรม มพระธรรมทตทผานหลกสตรการฝกอบรมเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนา ยงประเทศตาง ๆ ทวโลกเปนจ านวนมาก พทธศาสนกชนชาวไทยในตางประเทศจงไดมโอกาสศกษาและปฏบตธรรม รวมทงมชาวตางประเทศสนใจศกษาและปฏบตตามหลกพทธธรรมมากขนดวย

ภาพท 5.3 พระธรรมทต ทมา : http://www.nationgroup.com


3) พระธรรมจารก ในบางภมภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะบรเวณพนทสง ปาเขาล าเนาไพรบางแหงและบรเวณพรมแดนใกลรอยตอระหวางประเทศ จะมประชาชนอกหลายกลม หลายเผาพนธตงหมบานอยต งแตอดตจ านวนมาก แตเนองจากปญหาทางดานกายภาพของพนท และปญหาทางดานการเมองการปกครองอกสวนหนง ทไมสามารถกอใหเกดความเจรญไดทวถง ท าใหประชาชนเหลานยงไมไดรบการพฒนา หรออาจเร ยกไดวาเปนผดอยและขาดโอกาสในการไดรบการพฒนา จงพบวาประชาชนเหลานมกมคตความเชอทแตกตางกนออกไปและบางกลมกเปนพทธศาสนกชน แตมความเชอทผดไปจากหลกธรรมทแทจรง ทงนเพราะไมมพระภกษสามเณรทมความรแตกฉานคอยใหค าแนะน าพร าสอน พระภกษสามเณรบางรปไดจารก (เดนธดงค) ไปพบเหตการณดงกลาวน จงไดอนเคราะหดวยการพ านกอยรวมกบประชาชนเหลาน เพอใหการศกษาอบรมหลกธรรมค าสอนในทางพระพทธศาสนาทถกตองและเมอจารกออกจากดนแดนแถบนนแลวกไดน ามาบอกเลากบพระภกษสามเณรรปอน ๆ มการรวมกลมเพอเดนทางไปปฏบตศาสนกจในพนทดงกลาวเปนจ านวนมาก ปจจบนศนยประสานงานพระธรรมจารกอยทวดเบญจมบพตรฯ และบางวดในเขตจงหวดภาคเหนอ นอกจากนมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ยงมนโยบายสงเสรมใหพระภกษสามเณรทศกษาจบแลว ไดออกฝกปฏบตศาสนกจในฐานะพระธรรมจารกดวย ท าใหม พระธรรมจารกอยรวมกบประชาชนในดนแดนดงกลาวเปนจ านวนมาก ประชาชนไดมโอกาสศกษาและปฏบตธรรมะมากขน

ภาพท 5.4 พระธรรมจารก ทมา : http://www.bloggang.com


4) พระวทยากร หมายถง พระภกษทมบทบาทหนาทในการใหความรและท าหนาท ในการอบรมสงสอนหลกธรรม ความรทวไปเกยวกบพระพทธศาสนา และการประยกตธรรมเขากบการด ารงชวตแกประชาชนทกหมเหลา ปจจบนนยมใชค านเรยกพระภกษสามเณรทสอนอยในโรงเรยนและสถานศกษาตาง ๆ ซงพระวทยากรทท าหนาทอยในสถานศกษาตาง ๆ น คร อาจารย และนกเรยน นกศกษา มกจะใชสรรพนามเรยกทานวา “พระอาจารย” นอกจากนยงมพระภกษสามเณรบางรป ทไดรบการอาราธนาเพอบรรยายในการอบรมสมมนาตาง ๆ หรอในบางครงพระภกษสามเณรจะเปนผจดการอบรมสมมนาใหแกประชาชนกลมตาง ๆ เอง ซงในลกษณะหลงนพระวทยากรจะมบทบาทในการใหความรตามประเดนหรอหวขอทไดรบการอาราธนาใหบรรยาย ในบางแหง จะเรยกวา “พระธรรมวทยากร”

ภาพท 5.5 พระธรรมวทยากร ทมา : http://www.phraecity.go.th/SNV/Van.html

5) พระวปสสนาจารย หมายถง พระภกษทมความช านาญพเศษทงทางดานการปฏบต และในดานการใหค าแนะน าวธปฏบตสมถกรรมฐานและวปสสนากรรมฐาน ท าหนาทแนะน าและใหการฝกอบรมสมถกรรมฐานและวปสสนากรรมฐานแกพระภกษสามเณร และประชาชนทวไป โดยมากจ าพรรษาอยในเสนาสนะทสงบสงด เปนผน าทางดานจตใจใหแกประชาชนผตองการปฏบตธรรมชนสง

http://www.phraecity.go.th/SNV/Van.html


ภาพท 5.6 พระวปสนาจารย ทมา : http://www.phraecity.go.th/SNV/Van.html

การปฏบตสมถกรรมฐานและวปสสนากรรมฐานนน แตกอนจ ากดอยในแวดวงพระสายวดปาซงมจ านวนนอย ไมไดเปดโอกาสใหฆราวาสปฏบตดวย ตอมาเมอสมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภเถระ) สมยยงด ารงสมณศกดทพระพมลธรรม สงฆมนตรวาการองคการปกครองคณะสงฆ ไดน าเอาการปฏบตวปสสนาจากพมามาเผยแพร ตงศนยปฏบตกรรมฐานทวประเทศ ความนยมในการปฏบตกรรมฐาน ทงสมถกรรมฐาน และวปสสนากรรมฐานจงเกดขนอยางกวางขวาง ฆราวาสทวไปกนยมมาปฏบตฝกสมาธวปสสนาดวย ทางมหาวทยาลยสงฆ เนนความส าคญของการพฒนาจตและเจรญปญญาจงไดบรรจวชาการปฏบตสมถะและวปสสนาในหลกสตรของมหาวทยาลยสงฆ พระนสตทกรปจะตองผานทงภาควชาการและการฝกอบรมกรรมฐานอยางเขมงวดกอนจะมสทธรบปรญญาบตร พระนสตและ พระบณฑตเหลานมสวนส าคญในการไปฝกอบรมชาวบานในโอกาสตาง ๆ นบวาพระภกษไดท าหนาทในฐานะพระวปสสนาจารยอกดานหนงอยางกวางขวาง 6) พระนกพฒนา ในบางพนทของประเทศไทย ประชาชนยงมความเปนอยอตคดขดสนจากปญหาความยากจน การพฒนาพนทและปญหาการกระจายรายไดทไมสมดล พระภกษบางรป ทวเคราะหเหนปญหาของประชาชนในพนท จงเรมชวยเหลอดวยการใหค าแนะน าและสงเสรมการประกอบอาชพทไมขดตอหลกพระธรรมวนย บางรปเปนผน าในการอนรกษทรพยากรสงแวดลอม ดน น า ปา บางรปเปนผน าในการรวมกลมชาวบานเพอพฒนาชมชน บางรปเปนผน าในการชกชวน



ชาวบานเพอรวมกลมตงสหกรณออมทรพยเพอการผลต บางรปเปนผน าชาวบานในดานการดแลรกษาสขภาพดวยสมนไพรพนบาน บางรปเปนผน าในการรณรงคใหประชาชนรกษาศล 5 ไมยงเกยวกบอบายมข กลาวโดยรวมไดวา พระภกษทท าหนาทชวยเหลอชาวบานในลกษณะเชนน ทานไดมบทบาทในฐานะ “พระนกพฒนา” โดยวเคราะหประเดนปญหาของชมชน ชกชวนชาวบานใหรวมกนคดหาสาเหตของปญหา ก าหนดเปาหมายในการพฒนาและเปนผน าในการพฒนาไปตามประเดนปญหา ของแตละพนท ซงโดยมากประชาชนจะใหความเชอถอเพราะเหนวาพระภกษใหความชวยเหลอ ดวยความบรสทธใจ ไมหวงสงใดตอบแทนจงพบวาในหลาย ๆ พนท ประชาชนไดรบการพฒนา ขนมาจากการน าของพระภกษนกพฒนา

ภาพท 5.7 พระนกพฒนา ทมา : http://www.phraecity.go.th/SNV/Van.html

กลาวโดยสรป บทบาทและหนาทของพระภกษสามเณรดงกลาวมาขางตนนน ลวนด าเนนไปเพอประโยชนของคนในสงคมโดยสวนรวม ผทเหนการบ าเพญประโยชนของพระภกษสามเณรในบทบาทตาง ๆ ดงกลาวจงควรถวายการสนบสนนอปถมภบ ารงทานดวยปจจย 4 และสงของทจ าเปนอน ๆ เพอใหทานไดด ารงชวตในวถแหงสมถะ และไดบ าเพญประโยชนตอสงคมไดสะดวกมากขนและหากถอคตทวาคนเปนผสรางงานและงานเปนผสรางคนการบ าเพญประโยชนของพระภกษ สามเณรดงกลาว จงเปนการฝกหดขดเกลาจตใจตนเองไปพรอม ๆ กน การทประชาชนทวไปถวาย การอปถมภบ ารงทาน นอกจากจะเปนการบ าเพญบญกรยาวตถในฐานะพทธศาสนกชนโดยตรงแลว ยงเปนการชวยสงเสรมใหทานไดฝกปฏบตตนเองผานการท างานกบสงคมโดยออมดวย



1.2 การปฏบตตนตามหลกทศเบองลางในทศ 6 พระพทธศาสนามค าสอนเรองทศ 6 คอ หลกในการปฏบตตนกบบคคลประเภทตาง ๆ ในสงคม 6 ประเภท ณ ทนกลาวถงทศเบองลาง อนไดแก คนงาน ลกจาง และคนรบใช 1) การปฏบตตนตอคนงาน ลกจาง และคนรบใช นายพงปฏบตตอคนงาน ลกจาง คนรบใช ดงน 1. จดการงานใหตามความเหมาะสมกบก าลงความสามารถ 2. ใหคาจางรางวล พอสมควรแกงานและก าลงความสามารถ 3. จดสวสดการด เชน ชวยรกษาพยาบาลเมอเจบไข เปนตน 4. ไดของพเศษแปลก ๆ มา กแบงปนใหตามสมควร 2) การปฏบตตนตอนายจาง คนรบใช คนงาน และลกจาง ควรปฏบตตอนายจาง ดงน 1. เรมท าการงานกอนนาย 2. เลกงานทหลงนาย 3. ถอเอาแตของทนายให 4. ท าการงานใหเรยบรอยและดยงขน 5. น าเกยรตคณของนายไปเผยแพร

ภาพท 5.8 ลกจางทด ทมา : http://www.cmprice.com


1.3 หนาทและบทบาทของอบาสก อบาสกาทมตอสงคมไทยในปจจบน อบาสก แปลวา ชายผนงใกลพระรตนตรย อบาสกา แปลวา หญงผนงใกลพระรตนตรย เดมทเดยวผทไดรบพระรตนตรยเปนสรณะกเปนอบาสกอบาสกาทงนน แตตอมาค านมไดใช หมายถงชาวพทธโดยทวไป แตหมายถงชาวพทธทอยใกลพระพทธศาสนากวาคนอน อทศตน ใหพระพทธศาสนาและประกอบกจทางศาสนามากกวาชาวพทธทวไป เชน สมาทานรกษาอโบสถศล คอ ศล 8 ในวนพระ เปนตน ตามนยนอบาสกอบาสกา กเหมอนกบผทอยกลางระหวางทางโลกกบทางธรรม พระภกษนนอยในทางธรรม อบาสกอบาสกามไดบวชแตกใกลพระศาสนามากกวา คนทวไปยงท ามาหากน อยในโลกทรอนและมปญหา ในขณะเดยวกนกพยายามพฒนาตนใหเปนพทธมามกะทด พยายามลดกเลสและอทศตนใหพระศาสนามากกวาชาวพทธทวไป อบาสกอบาสกานน อทศท านบ ารงพระศาสนามากกวาชาวพทธอน ๆ เมอพระศาสนาเจรญมนคง สงคมกพลอยเจรญมนคงไปดวย นถอวาอบาสกอบาสกาท าประโยชนใหแกสงคมทางออม อบาสกอบาสกาทดจะเปนตวอยางอยางวา “คนธมมะธมโม” กประกอบอาชพการงานเจรญกาวหนาได เปนการสรางและเพมความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ท าใหคนเหนวาพระธรรมค าสอนซงเปนนามธรรมนน ปรากฏกบรปธรรมเปนของจรงได และยงท าใหชาวพทธทยงมศรทธานอยเหนวาพระศาสนานนอาจสรางสรรคชวตและสงคมทดได ชาวพทธบางคนเมอเหนพระภกษอาจคดวานสงสงและบรสทธเกนไปส าหรบตน คงเอาอยางไมได แตเมอเหนอบาสกอบาสกาทมคณภาพ เขาอาจคดวาแคนพอท าตามได

ภาพท 5.9 อบาสกอบาสกาทด ทมา : http://www.cmprice.com


โลกในปจจบนเปนโลกของการแขงขนในระบบทนนยมเสร คนเปนจ านวนไมนอยยดหลกวา “ธรกจกคอธรกจ” หมายความวาในการท าธรกจเราตองชนะการแขงขนไมวาดวยวธใดกตาม ไมตองค านงถงความถกผดเพราะผชนะเปนผถก ผแพเปนผผดเราท าไดทกอยาง ยกเวนสงทผดกฎหมาย เมอเปนเชนนกมขอสงสยวาตนทถอคณธรรมเปนใหญ จะแขงขนสเขาไดหรอ ค าตอบกคอคนทประพฤตดและประสบความส าเรจในการท าธรกจกมจ านวนไมนอย อบาสกอบาสกาทปฏบตธรรมและประสบความส าเรจทางธรกจการงาน อาจเปนตวอยางและเปนแรงบนดาลใจใหคนในสงคมเชอวา “ธรรมะ” กบ “ชนะ” ไปดวยกนได อบาสกอบาสกาทดควรยด “อบาสกกรรม 7” เปนหลกในการประพฤตปฏบตตน ดงน 1. ไมขาดการเยยมเยยนพระภกษ 2. ไมละเลยการฟงธรรม 3. ศกษาในอธศล 4. เลอมใสในพระภกษทงหลาย 5. ไมฟงธรรมดวยตงใจจะคอยเพงโทษตเตยน 6. ไมแสวงหาทกขไณยภายนอกหลกค าสอน 7. ขวนขวายในการบ ารงพทธศาสนา

ภาพท 5.10 หนาทของชาวพทธทด ทมา : www.oknation.net

http://www.oknation.net/blog/joyslayer


2. มารยาทชาวพทธ

2.1 การปฏสนถารทเหมาะสมตอพระภกษ ปฏสนถาร หมายถง การทกทายปราศรยหรอตอนรบในโอกาสตาง ๆ ในงานพธทตองมพระภกษประกอบในงานดวย พทธศาสนกชนควรปฏบตตนในการปฏสนถารตอภกษสงฆ อยางเหมาะสม ดงน 1) การลกขนตอนรบ การลกขนตอนรบ มาจากค าวา “อฏฐานะ” เปนการแสดงความเคารพอยางหนง เมอพระสงฆเดนมายงสถานทพธนน ๆ คฤหสถชายหญงทนงอยในงานนนพงปฏบต ดงน 1.1) ถานงเกาอพงลกขนยนรบ เมอทานเดนผานพงยกมอไหวแบบไหวพระรตนตรย เมอทานนงเรยบรอยแลวจงนงลงตามปกต 1.2) ถานงกบพนไมตองยนรบ เมอทานเดนผานมาถงเฉพาะหนาพงยกมอไหวหรอกราบสดแทแตความเหมาะสมในสถานทนน

ภาพท 5.11 การลกขนตอนรบพระภกษสงฆ ทมา : http://pantip.com/topic/31668933


2) การใหทนงพระสงฆ การใหทนงพระสงฆ มาจากค าวา “อาสนทาน” ใชในเวลาพระสงฆมาในมณฑลพธซงไมมทวาง การแสดงความเคารพแกพระสงฆพงปฏบต ดงน

2.1) ถาสถานทชมนมนนนงเกาอ เมอพระสงฆมาในงานนน ฆราวาสชายหญง พงลกขนหลกใหพระสงฆมานงเกาอแถวหนา หรอขณะขนรถประจ าทางและนงอยเบาะหลงถามพระสงฆเดนทางไปดวย พงใหพระสงฆนง แสดงถงความมสมมาคารวะ มวฒนธรรมในการนง 2.2) ถาจ าเปนตองนงแถวเดยวกบพระสงฆ พงนงเกาอดานซายมอทานเสมอ 2.3) ส าหรบสตรเพศจะนงอาสนะยาว เชน มายาวเดยวกนกบพระสงฆ ตองมบรษเพศนงคนในระหวางกลาง จงไมเกดโทษแกพระสงฆ 2.4) ถาสถานทชมนมนนนงกบพน พงจดอาสนสงฆใหเปนสวนหนงตางหากจากฆาราวาส เชน ปพรมผนใหญเตมหองควรจดอาสนะเลกบนพรมนนอกชนหนง 3) การรบรอง วตถทกสงทใชตองมฐานรองรบ เชน ตกตองมเสาเขมเปนฐานรองรบ แตส าหรบคนมคณธรรมเปนฐานรองรบ อนไดแก 3.1) เมอทานมาถงบานหรอสถานทแลว ควรรบรองทานดวยอธยาศยไมตรอนด ดวยใบหนาอนยมแยมแจมใสพอในการรบรอง เชน นมนตใหนงในทอนสมควรซงไดจดไว 3.2) ถวายของรบรอง เชน น าดม น าชา น าเยน เปนตน 3.3) ควรนงสนทนากบทานดวยความพอใจ ไมควรปลอยใหทานนงอยรปเดยว อนง การนงนนพงนงเวนโทษ 6 อยาง ดงน 1. ไมนงตรงหนา 2. ไมนงไกลนก 3. ไมนงสงกวา 4. ไมนงขางหลง 5. ไมนงใกลนก 6. ไมนงเหนอลม

ภาพท 5.12 การถวายของรบรอง ทมา : http://pantip.com/topic/31668933


4) การตามสงพระสงฆ เมอพระสงฆททานมาเยยม หรอทนมนตทานมาในงานพธตาง ๆ จะกลบ เจาภาพหรอผอยในงานพธนน ๆ ควรปฏบต ดงนน 4.1) ถานงเกาอพงลกขนยน เมอทานเดนผานมาเฉพาะหนา ใหยกมอไหว 4.2) ถานงกบพนไมตองยน เมอทานเดนผานมาเฉพาะหนา พงไหวหรอกราบแสดงความเคารพตามความเหมาะสมแกสถานท 4.3) ส าหรบเจาภาพในงาน พงเดนตามไปสงทานจนพนบรเวณงานหรอจนกวา จะขนรถออกจากบรเวณงาน อนง กอนททานจะจากไปพงยกมอไหวเพอแสดงความเคารพเปนการ สงทาน 2.2 การปฏสนถารตามหลกปฏสนถาร 2 การปฏสนถาร คอ การตอนรบแขกผมาเยอน อาจท าไดหลายวธ คอ ปฏสนถารดวยวาจา ปฏสนถารดวยการใหทพกอาศย และปฏสนถารดวยการใหทพกอาศย และปฏสนถารดวยการแสดงน าใจตอกนในพระพทธศาสนา พระพทธเจาตรสวา การปฏสนถารเปนพนฐานส าคญของชวตพรหมจรรยเลยทเดยวทรงก าชบใหพระสงฆเอาใจใสตอนรบอาคนตกะดวยอธยาศยอนดงาม พระพทธเจาเองกมไดทรงละเลยในเรองน มผกลาวสรรเสรญพระองควา ทรงมพระพกตรเบกบาน อยเสมอ ทรงทกชายแขกกอนและตรสปฏสนถารดวยพระวาจาทไพเราะรนห คนไทยเราไดรบอทธพลสวนดนมาจากพระพทธศาสนา จนมค าพงเพยวา “เปนธรรมเนยมไทยแทแตโบราณ ใครมาถงเรอน

ชานตองตอนรบ” เมอมแขกมาบาน เราตองรจกปฏบตตนวา จะพดอยางไรกบบคคลวยใด ฐานะใด สรรพนามแทนตวเองและแทนแขกใชอยางไรตองรจกเลอกใชใหถก แตอะไรไมเทากบการยมแยมแจมใส แสดงใหเขาเหนวาเรายนดเตมใจให การตอนรบ ไมควรแสดงสหนาบงตง อยางทเรยกวา “หนาไม

รบแขก” การปฏสนถารยอมไดรบอานสงสตาง ๆ เชน ยอมไมผกไมตรอนดงามตอกนไวไดยอมเปนเหตใหร าลกถงกนดวยความรสกดอยเสมอ


ภาพท 5.13 ตอนรบแขกผมาเยอน ทมา : www.manager.co.th

เรองนาร

“คารวธรรม” คารวะ คอ การแสดงความเคารพ ความเออเฟอ ความใสใจมองเหนความส าคญ ทจะตองปฏบตตอสงนน ๆ ใหถกตองเหมาะสม ม 6 อยาง 1. ความเคารพในพระพทธเจา 2. ความเคารพในพระธรรม 3. ความเคารพในพระสงฆ 4. ความเคารพในการศกษา 5. ความเคารพในความไมประมาท 6. ความเคารพในปฏสนถาร

http://www.manager.co.th/asp-bin/mgrView.asp?NewsID=9490000076704


การปฏสนถารใหทอยอาศยเปนเรองของผใหญทจะกระท า ดวยเปนประเพณแตโบราณ ดงไดกลาวมาแลว ผมาจากตางบานตางถน จะไดรบการตอนรบใหอาศยพกพงเมอมาถงเวลาค าคน ในปจจบนนธรรมเนยมอยางนไดละเลยกนเปนสวนมาก โดยเฉพาะในภมภาคสวนกลาง เพราะความเจรญของความเจรญมมากขน ทพกคนเดนทางหรอโรงแรมกสะดวกสบาย จงมกไมใครมใครอยากรบกวนผอนใหล าบาก จะเหลออยกแตการปฏสนถารการตอนรบญาตหรอมตรสหายเทานน เมอมงานเลยงหรองานรบรองเนองดวยพธใด ๆ กตาม ผเปนเจาของบานหรอเจาหนาทรบแขกควรกลาวปฏสนถารตอแขกใหทวถง นกเรยนเปนเดกอาจจะไดรบการแนะน าใหรจกญาตหรอมตรสหายของบดามารดาหรอผปกครอง เราจะตองแสดงตนเปนผมคารวะตอผใหญและรวมอยในทสนทนาตามเวลาอนสมควร แตไมควรพดสอดแทรกขนเมอผใหญก าลงสนทนากน ควรตอบกตอเมอผใหญถามเราเทานน หลกการปฏสนถารสามารถปฏบตได 2 อยาง ดงน 1. อามสปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยสงของ เชน อาหาร น าดม เปนตน 2. ธรรมปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยธรรม เชน แนะน าทางธรรม ใหก าลงใจ ปลอบโยนใหคลายทกข เปนตน พระพทธศาสนามความส าคญ และแทรกอยในวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณตลอดจนแนวทางการด าเนนชวตของคนไทยอยางแนบแนน เปนสญลกษณของประเทศไทยวาเปนเมองพทธ จดเปนศนยกลางของพทธศาสนาทใหญทสดในหมประเทศทนบถอพระพทธศาสนา พทธศาสนกชนไทยจงควรปฏบตหนาทชาวพทธทด เพอธ ารงไวซงเอกลกษณของชาตและท านบ ารงพระพทธศาสนา ซงนบเปนการปกปองและสบทอดอายพระพทธศาสนาทางหนง


กจกรรมทายบทเรยน


ใบงานท 5.1 หนาทชาวพทธ

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน

1. หนาทส าคญของพระภกษ คออะไร

2. พระนกเทศน พระธรรมทต พระธรรมจารก พระวทยากร พระวปสสนาจารย และพระนกพฒนา มบทบาทส าคญอยางไร


3. ถานกเรยนมลกจางในบาน หรอมผท าหนาทบรการชวยเหลอนกเรยนอยเสมอ นกเรยนควร ปฏบตตนตอเขาอยางไร จงจะสอดคลองกบการปฏบตตนตามหลกทศเบองลางในทศ 6 4. อบาสกธรรม 7 ไดแกอะไรบาง 5. ปจจบนนนกเรยนไดปฏบตหนาทและบทบาทของอบาสก อบาสกา อยางเหมาะสมอยางไรบาง


ใบงานท 5.2

มารยาทชาวพทธ ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถก และกาเครองหมาย หนาขอความทผด ใหถกตอง 1. มารยาทชาวพทธ เปนการแสดงออกทมแบบแผน ในการประพฤตปฏบต ซงเปน แนวปฏบตทท าใหสมาชกในสงคม สามารถด ารงอยรวมกนไดอยางด โดยเฉพาะมารยาท ชาวพทธทหลอหลอมมาจาก หลกธรรมค าสอนทางพทธศาสนา

2. อามสปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยปจจยสอยางใดอยางหนงพอเหมาะพอควรแกแขก ผมาหาโดยความสภาพเรยบรอย

3. อฏฐานะ คอ การใหทนงพระสงฆ ใชในเวลาพระสงฆมามณฑลพธซงไมวาง

4. ถาจ าเปนตองนงแถวเดยวกบพระสงฆ พงนงเกาอดานขวามอทานเสมอ

5. สตรเพศจะนงมายาวเดยวกนกบพระสงฆตองมบรษเพศนงคนในระหวางกลาง จงจะไมเกดโทษแกพระสงฆ

6. ธรรมปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยการหาอาหารและน าดมมารบรองแขก

7. การตอนรบพระสงฆถานงเกาอพงลกขนยนรบ เมอทานเดนผานไปพงยกมอไหวแบบไหว พระรตนตรย

8. เมอพระสงฆทนมนตทานมางานพธจะกลบ เจาภาพพงเดนน าหนาเพอพาทานมาพน บรเวณวานหรอจนกวาจะขนรถ

9. การแสดงความเคารพ ความเออเฟอ ความใสใจมองเหนความส าคญจะตองปฏบต ตอสงนน ๆ ใหถกตองเหมาะสมมทงหมด 6 อยาง 10. อามสปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยสงของ อาหาร เครองดม


ใบงานท 5.3

หนาทพระสงฆและมารยาทชาวพทธ ค าชแจง ใหนกเรยนจบคค าและความหมายของค าทก าหนดใหทมความสมพนธกนใหถกตอง 1. พระภกษสงฆทมการศกษาหลกธรรมค าสงสอน ก. พระธรรมทต ของพระพทธเจาจนแตกฉานสามารถเผยแพรค าสอน ข. อามสปฏสนถาร แกประชาชนไดเปนอยางด ฃ. พระวทยากร 2. พระภกษทเดนทางไปเผยแพรพระพทธศาสนาตางประเทศ ค. พระวปสนาจารย 3. พระภกษทเดนทางไปเผยแพรหลกธรรมทวภมภาค ฅ. พระนกเทศน ของประเทศไทยและพรมแดนรอยตอระหวางประเทศ ฆ. พระธรรมจารก 4. พระภกษสงฆผมความรความสามารถในการอบรม ง. พระนกพฒนา สงสอนนกเรยน จ. อาสนทาน 5. พระภกษสงฆผมความช านาญพเศษทางดานพฒนาจตเจรญปญญา ฉ. ธรรมปฏสนถาร 6. พระภกษสงฆทอนรกษทรพยากรสงแวดลอม ดน น า ปา ช. อฏฐานะ 7. ลกขนยนเมอทานเดนผาน ยกมอไหวแบบไหวพระรตนตรย 8. เมอพระสงฆมาในงานนน ฆราวาสชายหญงพงลกขนหลกให พระสงฆนงเกาอแถวหนา 9. การหาขาว หาน า ขนม ผลไม ตอนรบผมาเยอน 10. การกลาวธรรมหรอแนะน าในทางธรรม


แบบทดสอบหลงเรยน เลมท 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

ค าชแจง 1. แบบทดสอบฉบบนม 10 ขอ ขอละ 1 คะแนน คะแนนเตม 10 คะแนน 2. ใหนกเรยนเขยนเครองหมาย ทบอกษร ก ข ค และ ง ทถกทสดเพยงขอเดยว 1. พระธรรมทต มบทบาทส าคญอยางไร ก. เผยแผพระพทธศาสนายงประเทศตางๆ ทวโลก ข. เดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาในดนแดนหางไกล ค. เปนผแทนของคณะสงฆในการเผยแผพระพทธศาสนา ง. มหนาทอบรมสงสอนหลกธรรมความรแกประชาชนทวไป 2. การเผยแผพระพทธศาสนาในฐานะพระนกเทศน จะมลกษณะส าคญในขอใด ก. มวธการบรรยายโตตอบกนระหวางพระสงฆ 2 รป ข. เทศนาสงสอนประชาชนทวไปโดยไมตองดพระคมภร หรอพระไตรปฎก ค. มปฏภาณในการประยกตพทธธรรมกบการด ารงชวตของประชาชน มโวหารเปนทนาเลอมใส ง. พระสงฆทมความช านาญในการเทศนาสงสอนโดยประยกตค าสอนของพระพทธศาสนา ตามความเหมาะสม 3. แกว เปนลกจางท างานบานใหวรดา ดงนนแกวไมควรปฏบตตนตอวรดาอยางไร ก. ตนนอนกอนวรดา ข. ใชเสอผาเกาทวรดามอบใหแกว ค. เลอกท างานในสวนทแกวพอใจ ง. พดชมเชยวรดาใหเพอนๆ ฟง


4. ชาต เปนทรกของลกจางทกคน แสดงวา ชาตปฏบตตนตามหลกธรรมใด ก. กศลมล ข. อทธบาท 4 ค. พรหมวหาร 4 ง. ปฏสนถาร 2 5. พระสงฆทเผยแผพระพทธศาสนาในบรเวณปาเขานน หมายถงขอใด ก. พระวปสสนาจารย ข. พระธรรมจารก ค. พระนกเทศน ง. พระธรรมทต 6. ถานกเรยนนงเกาอในพธการ เมอพระสงฆเดนมายงสถานทท าพธนน นกเรยนควรปฏบตตน อยางไร ก. ยกมอไหวคอมศรษะ หวแมมอจรดระหวางคว ข. นงดวยทาส ารวม เมอทานเดนผานใหไหวดวยความเคารพ ค. ลกขนตอนรบ ยนตรงเมอทานผานไปใหคอมตวแสดงความเคารพ ง. ลกขนยนตอนรบ ยกมอไหวคอมศรษะ หวแมมอจรดระหวางคว เมอทานนงเรยบรอยแลว จงนงตามปกต 7. ขอใดจดเปนธรรมปฏสนถาร ก. เก ปลอบโยนดาวทสอบเขามหาวทยาลยไมได ข. กง น าน าเยนมาใหคณลงดมเมอคณลงมาเยยม ค. กอย เลยงอาหารเพอนทมาเทยวทบาน ง. เกง แจกทนการศกษาแกเดก


8. การปฏสนถารมอานสงสอยางไร ก. การรวมมอกน ข. สงคมสงบสข ค. ผกไมตรทดตอกน ง. มความสามคคระหวางกน 9. เดยว จะไดรบการยกยองจากเพอนวาเปนคน “ธมมะธมโม” แสดงวา เดยวปฏบตตนตามหลกธรรม ในขอใด ก. ไตรสกขา ข. ปฏสนถาร ค. อบาสกธรรม ง. อปรหานยธรรม 10. ในกรณทจ าเปนตองนงเกาอแถวเดยวกบพระสงฆในงานพธ นกเรยนควรปฏบตตนอยางไร ก. นงเกาอดานขวามอของพระสงฆ ข. นงเกาอดานซายมอของพระสงฆเสมอ ค. เวนเกาอใหวาง 1 ตว ไมนงชดพระสงฆ ง. ขยบเกาอของตนใหเยองไปทางดานหลงของพระสงฆเลกนอย


กระดาษค าตอบแบบทดสอบหลงเรยน

เลมท 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

ชอ.................................................นามสกล..........................................ชน............. เลขท............

ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมาย ขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. คะแนนทได


บรรณานกรม

กฤตย สกณะพฒน และ อดม เชยกวงศ. (2548). หนาทชาวพทธ. กรงเทพมหานคร : แสงดาว. กฤชกร เพชรนอก. (2554). มารยาทไทย. กรงเทพมหานคร : สกายบกส. การศาสนา, กรม. (2550). พระไตรปฎก ฉบบส าหรบประชาชน ตอนวาดวยสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). วทย วศทเวทย และเสถยรพงษ วรรณปก. (2554). หนงสอเรยนพระพทธศาสนา ม.5. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน อจท.จ ากด. สมจนตนา ภกดศรวงศ. (2542). มารยาทในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : ตนออ. สมทรง ปญญฤทธ. (2539). มารยาทชาวพทธ. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา.


ภาคผนวก


เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เลมท 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.


เฉลยใบงานท 5.1 หนาทชาวพทธ

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน

1. หนาทส าคญของพระภกษ คออะไร

การศกษาตามหลกไตรสกขา คอ 1) ศล ศกษาพระวนยแตละสกขาบท ขอวตรปฏบต ธรรมเนยมมารยาทตางๆ เพอจะได ปฏบตตนไดถกตองตามพทธบญญต 2) สมาธ ศกษาวธการเพมพนสมาธและหมนฝกหดขดเกลาอบรมจต เพอเปนฐานในการคดพจารณาธรรมขนสง 3) ปญญา ตองศกษาเพอเพมพนศกยภาพทางความคด ในการพจารณาใหเขาถงความ จรงแทของสรรพ-สง เพอใชปญญาเปนเครองมอในการขจดสาเหตแหงความทกขทงปวง จนกวาจะบรรลถงภาวะแหงความบรสทธขนสงสด คอ พระนพพาน

2. พระนกเทศน พระธรรมทต พระธรรมจารก พระวทยากร พระวปสสนาจารย และพระนกพฒนา มบทบาทส าคญอยางไร 1) พระนกเทศน มบทบาทส าคญในการน าหลกพทธธรรมไปเทศนาสงสอนประชาชน ซงมวธการหลายรปแบบ เชน เทศนแบบธรรมาสนเดยว เทศนแบบปจฉา-วสชนา เทศนท านองสรภญญะหรอเทศนแหล เปนตน 2) พระธรรมทต มบทบาทในการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศ ซงหนวยงาน ส าคญในการจดหลกสตรฝกอบรมใหพระธรรมทตไปเผยแผพระพทธศาสนา คอ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และมหามกฏราชวทยาลย 3) พระธรรมจารก จะท าหนาทแสดงธรรมแกประชาชนในภมภาคทหางไกลความเจรญ อยตามปาเขา 4) พระวทยากร มบทบาทในการแสดงธรรมแกคร-อาจารย นกเรยน นกศกษา ประชาชน 5) พระวปสสนาจารย ท าหนาทในดานการใหค าแนะน า วธปฏบตสมถกรรมฐานและ วปสสนากรรมฐานแกพระภกษ สามเณร และประชาชนทวไป โดยมากจ าพรรษาอยใน เสนาสนะทสงบสงด 6) พระนกพฒนา มบทบาทส าคญในการชกชวนชาวบานใหรวมกนพฒนาในดานตาง ๆ โดยใหชาวบานรจกวเคราะหปญหาของชมชน หาสาเหต และแนวทางในการพฒนา ไปตามประเดนปญหาของแตละพนท


3. ถานกเรยนมลกจางในบาน หรอมผท าหนาทบรการชวยเหลอนกเรยนอยเสมอ นกเรยนควร ปฏบตตนตอเขาอยางไร จงจะสอดคลองกบการปฏบตตนตามหลกทศเบองลางในทศ 6 ตอบตามความคดเหนของนกเรยน เชน ใหท างานตามความสามารถ ใหรางวล แบงปนสงของและอาหาร ฯลฯ 4. อบาสกธรรม 7 ไดแกอะไรบาง 1) ไมขาดการเยยมเยยนพระภกษ 2) ไมละเลยการฟงธรรม 3) ศกษาในอธศล 4) เลอมใสในพระภกษทงหลาย 5) ไมฟงธรรมดวยตงใจจะคอยเพงโทษตเตยน 6) ไมแสวงหาทกขไณยภายนอกหลกค าสอน 7) ขวนขวายในการบ ารงพระพทธศาสนา 5. ปจจบนนนกเรยนไดปฏบตหนาทและบทบาทของอบาสก อบาสกา อยางเหมาะสมอยางไรบาง อยในดลพนจของครผสอน


เฉลยใบงานท 5.2

มารยาทชาวพทธ ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถก และกาเครองหมาย หนาขอความทผด ใหถกตอง 1. มารยาทชาวพทธ เปนการแสดงออกทมแบบแผน ในการประพฤตปฏบต ซงเปน แนวปฏบตทท าใหสมาชกในสงคม สามารถด ารงอยรวมกนไดอยางด โดยเฉพาะมารยาท ชาวพทธทหลอหลอมมาจาก หลกธรรมค าสอนทางพทธศาสนา

2. อามสปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยปจจยสอยางใดอยางหนงพอเหมาะพอควรแกแขก ผมาหาโดยความสภาพเรยบรอย

3. อฏฐานะ คอ การใหทนงพระสงฆ ใชในเวลาพระสงฆมามณฑลพธซงไมวาง

4. ถาจ าเปนตองนงแถวเดยวกบพระสงฆ พงนงเกาอดานขวามอทานเสมอ

5. สตรเพศจะนงมายาวเดยวกนกบพระสงฆตองมบรษเพศนงคนในระหวางกลาง จงจะไมเกดโทษแกพระสงฆ

6. ธรรมปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยการหาอาหารและน าดมมารบรองแขก

7. การตอนรบพระสงฆถานงเกาอพงลกขนยนรบ เมอทานเดนผานไปพงยกมอไหวแบบไหว พระรตนตรย

8. เมอพระสงฆทนมนตทานมางานพธจะกลบ เจาภาพพงเดนน าหนาเพอพาทานมาพน บรเวณวานหรอจนกวาจะขนรถ

9. การแสดงความเคารพ ความเออเฟอ ความใสใจมองเหนความส าคญจะตองปฏบต ตอสงนน ๆ ใหถกตองเหมาะสมมทงหมด 6 อยาง 10. อามสปฏสนถาร คอ การตอนรบดวยสงของ อาหาร เครองดม


เฉลยใบงานท 5.3

หนาทพระสงฆและมารยาทชาวพทธ ค าชแจง ใหนกเรยนจบคค าและความหมายของค าทก าหนดใหทมความสมพนธกนใหถกตอง ฅ 1. พระภกษสงฆทมการศกษาหลกธรรมค าสงสอน ก. พระธรรมทต ของพระพทธเจาจนแตกฉานสามารถเผยแพรค าสอน ข. อามสปฏสนถาร แกประชาชนไดเปนอยางด ฃ. พระวทยากร ก 2. พระภกษทเดนทางไปเผยแพรพระพทธศาสนาตางประเทศ ค. พระวปสนาจารย ฆ 3. พระภกษทเดนทางไปเผยแพรหลกธรรมทวภมภาค ฅ. พระนกเทศน ของประเทศไทยและพรมแดนรอยตอระหวางประเทศ ฆ. พระธรรมจารก ฃ 4. พระภกษสงฆผมความรความสามารถในการอบรม ง. พระนกพฒนา สงสอนนกเรยน จ. อาสนทาน ค 5. พระภกษสงฆผมความช านาญพเศษทางดานพฒนาจตเจรญปญญา ฉ. ธรรมปฏสนถาร ง 6. พระภกษสงฆทอนรกษทรพยากรสงแวดลอม ดน น า ปา ช. อฏฐานะ ช 7. ลกขนยนเมอทานเดนผาน ยกมอไหวแบบไหวพระรตนตรย จ 8. เมอพระสงฆมาในงานนน ฆราวาสชายหญงพงลกขนหลกให พระสงฆนงเกาอแถวหนา ข 9. การหาขาว หาน า ขนม ผลไม ตอนรบผมาเยอน ฉ 10. การกลาวธรรมหรอแนะน าในทางธรรม


เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เลมท 5 เรอง หนาทชาวพทธ มารยาทชาวพทธ

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

busaba

Documents