c:\fakepath\2 1 erdi aroaren hasiera zs rg

$: C:\Fakepath\2 1 Erdi Aroaren Hasiera Zs Rg$
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 1. GAIA

GEOGRAFIA ETA HISTORIA IES FRAY JUAN ZUMARRAGA – DURANGO BHI

ERDI AROAREN HASIERA

GAIA

Erdi aroaren hasiera




Gaiaren mapa


Germaniar erreinuak

Bizantziar inperioa

Bisigodoak

Islama

GERMANIARREN INBASIOAK

GERMANIAR ERRESUMAK

GERMANIARREN

EGUNEROKO BIZITZA

GERMANIAR ARTEA

LEKUA ETA GARAIA

JUSTINIANOREN GARAIA

KONSTANTINOPLA

EKONOMIA

ARKITEKTURA

ELIZETAKO APAINKETA

MOSAIKOA

BISIGODOEN ERREINUA

BISIGODOEN ARTEA

LEKUA ETA GARAIA

ERLIJIOA

MESKITA

EGUNEROKO BIZITZA

KULTURA

LEKUA ETA GARAIA

INPERIOAREN ANTOLAKETA

EGUNEROKO BIZITZA

ARTEA

Inperio karolinjioa




Denbora lerroa: Aintzinatetik Erdi Arorako pausoa




Germaniar herriak erromatar inperioaren iparraldean bizi ziren, Rhin eta Danubio ibaietatik haratago.

III. mendetik aurrera erromatar inperioan sartzen hasi ziren. Batzuetan lurralde batean era baketsuan jartzen ziren bizitzen (migrazioak). Beste batzuetan lur erromatarrak lortzeko erromatarrak garaitu behar izaten zituzten borroka militarren bitartez.

476. urtean germaniarrek Mendebaldeko azken enperadorea garaitu zuten eta Mendebaldeko erromatar inperioa desagertu zen.

Ekialdeko erromatar inperioaren amaiera

E R D I A R O A




VII. mendeko Mediterraneoaren mapa ilustratua




Mendebaldeko lurra zenbait erreinutan banatu zen eta horietako bakoitzean germaniako tribu bat jarri zen bizitzen: frankoak, bisigodoak, ostrogodoak, angloak, sajoiak…

Erreinu bakoitza errege batek zuzentzen zuen, nobleen eta gerlarien kontseiluaren laguntzarekin.

Hiriak desagertu ziren eta ekonomiaren oinarria nekazaritza eta abeltzaintza izaten hasi zen batez ere. Merkataritza desagertu zen.

Kulturak beherakada izan zuen. Germaniar artearen arrasto oso gutxi daude gaur egun: eliza bisigodoak eta bitxigintza.

Germaniar erreinuak




Germaniar inbasioen mapa




Germaniarren eraso bat




Testua: germaniarrak (I)

Germaniarren etorrera

Kopuru txiki bat baino ezin izan ginen bizirik atera: ez gure merituengatik, Jainkoaren errukiagatik baizik.

Kontaezinezko nazio basatiek Galia osoa hartu dute menpean. Alpe eta Pirinioen arteko lurralde osoa, Ozeanoak zein Rhin ibaiak mugatzen dutena, suntsitua izan da. […] Amiens, Arras, Estrasburgo hirietako biztanleak Germaniara lekualdatu dituzte.

Oraindik zigorrik jasan ez duten hiriek kanpoaldean ezpata eta barnealdean gosea pairatzen dituzte.

SAN JERÓNIMO (347-419), Gutunak




Germaniar erreinuak 600. urtearen inguruan




Germaniar herri batGermaniarren eguneroko bizitza




VII. mendeko germaniar kaskoaGermaniarren eguneroko bizitza




VII. mendeko zaldun frankoaGermaniarren eguneroko bizitza




Germaniar jatorrizko pertsona izenak

Germaniar jatorrizko pertsona izenak

Teobaldo

[hartz + indartsu]Bern + hard

[herri + ausart]Theud + bald

[loria + ospetsu]Rog + behrt

[lantza + leial]Gari + trud

Bernardo

Roberto

Gertrudis

Germaniarren eguneroko bizitza




Testua: germaniarrak (II)

Germaniarren ohiturak

Germaniarrak ez dira hirietan bizi. Leku isolatu eta bazterretan ezartzen dira, iturri, zelai edota larre baten inguruan, gogoak ematen dienaren arabera. Herriak ez dituzte eraikitzen gure moduan, hots, eraikinak elkarren ondoan metatuz; bakoitzak badu etxea inguratzen duen hutsarte bana, bai sute baten arriskuen defentsa gisa, bai eraikuntza artea ezagutzen ez dutelako.

Ez dute erabiltzen ez harririk, ez teilarik, soilik landu gabeko egurra baliatzen dute. Hala ere, leku ikusgarrienak pinturaren eta kolorezko marrazkien itxura egiten duen lur oso aratz batez margotzen dituzte. Simaurra ugariz estaltzen dituzten lurpeko pasabideak hondeatzen dituzte, neguan aterpe gisa eta laboreak gordetzeko erabiltzen dituztenak, leku horiek hotzetik babesten dituztelako.

PUBLIO CORNELIO TÁCITO, Germania. Egokitua




Germaniar mitologia

Odin. Jainko-jainkosa guztien erregea.

Thor. Trumoiaren jainkoa, Odinen premua.

Tyr. Gerra eta justiziaren jainkoa, Odinen semea.

Valkiriak. Odinen zerbitzari ziren neska gerlariak. Gudak zuzentzen zituzten, heriotza banatzen zuten gerlarien artean eta hildakoei Valhala-ra (hildakoen egoitza) laguntzen zieten.

Loki. Gaizkia ordezkatzen duen erraldoi ederra.

Hel edo Hela. Hildakoen jainkosa eta hotz eta iluntasuneko erreinuaren jabea. Lokiren alaba da.




Teodorikoaren mausoleoa, Ravenan

Germaniar artea




UrregintzaGermaniar artea




VIII. mendeko eskuizkribuak

Germaniar artea




VI. mendeko erreinu bisigodoaBisigodoen erreinua




Wamba erregearen miniaturaBisigodoen erreinua




Rekaredoren konbertsioa: Muñoz Degrainen birsorkuntza (XIX. mendea)Bisigodoen erreinua



ERDI AROAREN HASIERAA

rkit

ekt

ur

aA

rkit

ekt

ur

aU

rreg

intz

a

San Juan de Baños San Pedro de la Nave San Pedro de la Nave

Quintanilla de las Viñas

Quintanillade las Viñas

Santa Comba de Bande

Bisigodoen arteari buruzko web-gunea

Bitxi bisigodoak Zaldi-balaztaren ohatzea

Gerriko baten krisketaGuarrazarko altxorra

San Pedro de la Nave

Bisigodoen artea




San Juan de Baños eliza, PalentziaBisigodoen artea




San Pedro de la Nave elizako barnealdea, ZamoraBisigodoen artea




San Pedro de la Nave elizako kanpoaldea, ZamoraBisigodoen artea




San Pedro de la Nave elizako kapitela, ZamoraBisigodoen artea




Quintanilla de las Viñaseko Santa Maria, BurgosBisigodoen artea




Quintanilla de las Viñaseko Santa Mariako barnealdea, BurgosBisigodoen artea




Santa Comba de Bandeko eliza, OurenseBisigodoen artea




Guarrazarko altxorra

Recesvinto erregearen

koroa

Gurutzea

Bisigodoen artea




Bitxi bisigodoakBisigodoen artea




Zaldi-balaztaren ohatzea

Bisigodoen artea




Gerriko baten krisketa

Bisigodoen artea




Bizantzioko inperioa

E R D I A R O A




Ekialdeko erromako inperioak germaniako erasoei aurre egin zien eta mila urtetan bertan garatzen jarraitu zuen, bizantzioko inperioa izenarenpean.

Garai gorenean, bizantzioko inperioa Ekialde hurbilera, Europako ekialdera eta hegoaldera eta Afrikako iparraldera zabaltzen zen.

Inperioko hiriburua Konstantinopla hiria zen.

Bizantzioko inperioa enperadoreak (basileus) gobernatzen zuen. Enperadorerik famatuena Justiniano (VI. mendea) izan zen.





Bizantziar inperioaren mapaLekua eta garaia




Hiriak oso garrantzitsuak ziren eta merkataritzak garapen handia bizi izan zuen.

Grekera hizkuntza ofiziala zen eta erlijioa kristau ortodoxoa izan zen.

Artea luxuzkoa zen. Elizak, Santa Sofiako baseliza (kostantinoplan) adibidez, eta mosaikoak dira aipagarrienak.

Bizantzioko zibilizazioa




Bizantziar inperioaren denbora-lerroaLekua eta garaia




Justiniano eta bere segizioa. Ravenako San Vitaleko mosaikoaLekua eta garaia




Teodoraren jarraigoa. Ravenako San Vitaleko mosaikoaLekua eta garaia




Konstantinopoliseko kokapen mapaKonstantinopolis




Konstantinopoliseko hiriaren birsorkuntza

Harresien lerroa

Foroa

Konstantinopolis




Hiriaren altxaera

Hipodromoa

Enperadorearen jauregia Santa Sofia eliza

Foroa

HarresiaItsasargia

Konstantinopolis




Hipodromoa

Egiptotik ekarritako obeliskoa

Gurdia

Konstantinopoliseko hipodromoaGutxi gorabehera 500 metro luze eta 118 metro zabal zen. 30.000 ikusle inguru har zitzakeen.

Brontzezko zutabea, Delfosetik ekarria

Enperadoreak eta enperatrizak palkotik ikusten zituzten lasterketak

Konstantinopolis




Testua: Konstantinopolis

Konstantinopolis mendebaldeko bidaiari batek ikusia

Merkatariak Konstantinopolisera herrialde guztietatik iristen dira, lehorrean zein itsasoan zehar. Ez dago antzeko hiririk, Bagdad, Islamaren hiritzarra, izan ezik.

Grekoak oso aberatsak dira urrean eta harribitxietan. Urrez brodatutako arropak janzten dituzte, zaldiz ibiltzen dira eta printze dirudite. Izan ere, herrialdeak ugari ditu mota guztietako ehunak, baita ogia, ardoa eta okela ere.

Konstantinopolisekoa bezalako aberastasuna ezin da munduko beste inon aurkitu.

B. DE TUDELA, Ibilbidea. XII. mendearen amaiera. Egokitua

Konstantinopolis




Bizantziar ibilbide komertzialakEkonomia




Bizantziar urrezko txanponak: solidoa eta tremisaEkonomia




Arkitektura osagaiak: gurutze grekozko oinplanoa eta kupulaBizantziar arkitektura




Santa Sofia basilikaren kanpoaldea, KonstantinopolisenBizantziar arkitektura




Santa Sofia basilikaren barnealdea, KonstantinopolisenBizantziar arkitektura




Osios Lukás monasterioko elizaBizantziar arkitektura




Osios Lukás monasterioko elizako mosaikoakBizantziar arkitektura




Veneziako San MarkosBizantziar arkitektura




Veneziako San Markoseko barnealdeaBizantziar arkitektura




Veneziako San Markoseko mosaikoa

Bizantziar arkitektura




Ganga: Pantocrator-aren irudia Daphni-ren monastegianElizen barne dekorazioa




Absidea: Birjina Umearekin Osios Lukás monastegianElizen barne dekorazioa




Ikonostasia: Jaroslav, RusiaElizen barne dekorazioa




Abrahamen abegikortasuna eta Isaac-en eskaintza Ravenako San VitalenMosaikoa




San Apolinar in Classe

Mosaikoa




Islama

E R D I A R O A




Islama erlijio berria izan zen, Mahomak Arabiako penintsulan sortu zuen VII. mendean.

Musulmandarrek Jainko bakarrarengan sinisten dute, Ala, eta Mahoma haien profeta nagusia dela uste dute.

Haien liburu sakratua Korana da eta Meka hiri sakratua. Musulmandarrek oinarrizko hiru betebehar dituzte:

Fedea profesatu. Egunean bost aldiz otoitz egin. Mekara peregrinazioa egin. Ramadam hilabetean baraua egin. Limosna.

Meskita fededunek otoitz egiteko lekua da.

Islama




Islamaren garapenaren mapaIslama - Lekua eta garaia




Islamaren mapa ilustratuaIslama - Lekua eta garaia




Erdi Aroko islamaren denbora lerroaIslama - Lekua eta garaia




Islama Erdi Aroan zabaldu zen konkista militarra zela eta. Hori dela eta, islamiar inperioa sortu zen, kalifa agintari nagusi zuen inperioa.

Islamiar zibilizazioa herritarra izan zen batez ere. Hiri garrantzitsuenak Damasco, Bagdad, Kordoba eta Kairo izan ziren.

Nekezaritzak garapen handia bizi izan zuen (ureztatzea, kultibo berriak), artisautza islamiarra kalitate handikoa zen eta merkataritza oso bizia izan zen.

Islamiar zibilizazioa oso aurreratua zegoen, bai arte munduan bai zientzia munduan.

Erdi Aroko Islamiar zibilizazioa




Islama gaur egunIslama - Lekua eta garaia




Mahoma

Islama - Erlijioa




Koranari buruzko irakurgaia

Korana

Hona hemen liburua!Ez du inolako zalantzarik ezkutatzen;Jainkoaren beldur direnen haientzat jokabidea da;Misterioan sinisten duten haientzat;otoitzen bidez ikasten dutenentzat;bere ondasunetatik limosna ematen dutenentzat;iragarritakoa sinisten dutenentzat eta zu baino lehen iragarri denarentzat;betiko bizitzan gogor sinisten duten haientzat.

Koraneko testua. Egokitua

Islama - Erlijioa




Islama - Erlijioa




Meskita baten berreraiketa ideala

Mihrab

Quiblako harresia

Minbar

Otoitz-gela Ikuzketetarako patioa eta iturria

AlminarraMezkita.

Otoitz-gelako barnealdea.

Islama - Eraikuntzak




Haitzaren kupularen meskita, JerusalenIslama - Eraikuntzak




Damascoko Meskita Handiaren patioaIslama - Eraikuntzak




Damascoko Meskita Handiaren barrualdeaIslama - Eraikuntzak




Marrakech-eko al-Kutubiya meskitaren alminarraIslama - Eraikuntzak




Fededuna mihrab-aren

aurrean otoitz egiten

Islama - Eraikuntzak




Jantzia

Durbantea

Tunika

Frakak

Babutxak

Beloa

Alkandora

Islama - Eguneroko bizitza




Etxebizitza

Barnealdeko patioa

Gela pribatuak





Arabiar bainuak

Gela beroa Gela epela

Komunak

Gela hotza





Erdi Aroko hiri islamdarraren berreraiketa

Alkazarra

Aljama

Alondegia

Harresia

Bainuak

Azoka

Basetxea





Borda edo landa-etxea





Lur eta itsaso bideko garraiobideakIslama - Eguneroko bizitza




Xakea





Astronomoak behatokian (I)

Islama - Kultura




Astronomoak behatokian (II)

Islama - Kultura




Testua: Lurra

Lurra borobila da

Behatzaileak Lurraren kurbadurari buruzko zalantzak badituzte oraindik ere, baiezta dezan beste argumentu bat azalduko diogu: itzala. Objektu borobilak itzal borobila izan behar du.

Lurrak ilargiaren gainean egiten duen itzalari begiratzen badiogu, aldeak borobilak dituela ikusiko dugu, eklipse osoa dagoenean ikus dezakegu batez ere; orduan, lurraren zirkunferentzia ia osoa ikus dezakegu bere itzala eta esfera itxura islatzen. Ezin da zalantzarik izan Lurraren itxurari dagokionez: borobila da.

AL BIRUNI, Masudiren kanona. XI. mendea

Islama - Kultura




Astrolabioa Islama - Kultura




Apendizitis ebakuntza Islama - Kultura




Azterketa medikuaIslama - Kultura




Medikuntza klaseaIslama - Kultura




Koroa

Kapa

Karlomagnoren inperioa

E R D I A R O A




VIII. mendean, frankoen erreinua Ekialdeko garrantzitsuena izatera heldu zen.

Erregea Karlomagno zen, Europa erdialdean, Italian eta iberiar penintsulako iparraldean lurralde asko konkistatu zituen. Hain zen boteretsua non enperadore izendatu zuten.

Karlomagnoren inperioa (edo inperio karolingioa) konderri eta marka ezberdinetan banatuta zegoen. Lurralde horiek gobernatzen zituzten kondeek eta markesek enperadoreari leial izango zitzaizkiola zin egiten zuten eta haien aginduak jarraitu behar izaten zituzten.

Bizimodua nahiko atzeratua zen: hiriak txikiak ziren eta ekonomiak nekazaritzan eta abeltzaintzan zuen oinarria.

IX. mendean, inperio karolingioa hiru zatitan banatu eta desagertu zen.

Inperio karolinjioa




Karlomagnoren inperioa

Karlomagno

Lekua eta garaia




Verdungo hitzarmena

Karlomagno - Lekua eta garaia




Irakurgaia: Orreaga

Orreagako igarobidea, 778

Karlomagno sajoien aurka borrokan aritu ohi zen bitartean, mugako toki estrategikoetan soldadu-taldeak kokatu zituen eta Hispaniara joan zen batu ahal izan zituen indar guztiekin.

Aurkitu zituen gaztelu guztiak menperatu zituen, ejertzitoa onik eta osasuntsu zuela iritsi zen, baina Pirinioko gainean, itzuleran, baskoiekin egin zuen topo.

Mendialdean segada eginda, amildegitik behera bultzatu zituzten tropak eta horiek atzealdean zeudenez, aurrean zeudenen pausoa zaintzen zuten. Baskoiek haien armen arintasuna lagun izan zuten, bai eta etorkizuna erabakitzen zen lekuaren konfigurazioa.

EINHARD (770-884 inguru), Krarlomagnoren bizitza

Karlomagno - Lekua eta garaia




Antolaketa politikoaleialtasuna

leialtasuna

leialtasuna leialtasuna

leialtasuna

leialtasuna

kont

rola

tu

egite

n du

izendatu egiten du

kontrolatu

egiten du

GIZON ASKEAK

BASAILUAK

APEZPIKUAK

ENPERADOREA

JOPUAK

NOBLEAK

MISSI DOMINICI

Karlomagno - Inperioaren antolaketa




Karlomagno (I)Koroa

Kapa





Karlomagno (II)

Ereinotzezko koroa

Kapa





VIII-X mendeetako herrixka karolingioaren berreraiketaKarlomagno - Inperioaren antolaketa




Akisgraneko multzo palatinoaHarrera-gela

Auzitegia

Patio handia

Kapera palatinoa

Enperadorearen termak

Defentsarako dorrea

Patio arkupeduna

Enperadorearen eta konde palatinoen gelak

Ate monumentala

Jauregiko maiordomo nagusien gelak

Karlomagnoren gaiaia - Artea




Kapera Palatinoa





Kapera Palatinoaren berreraiketa

Kapera

Oinplano oktogonala

Tronua

Deanbulatorioa





L A B U R P E N A K

• Germaniar erreinuak

• Bisigodoen erreinua

• Bizantziar inperioa

• Islama eta inperioa

• Karlomagnoren inperioa




Germaniar erreinuen mapa mutua




Germaniar erreinuaren eta bizantziar inperioaren kontzeptuen mapa




Bizantzioko inperioaren denbora lerroa

a) Kopia ezazu denboraren marra eta idatzi aipatu datetan bizantzioko inperioarekin lotuta dauden gertaerak.

b) Jarri gertakariak dagozkien mendean.

• Bisigodoen erreinuak maila gorena lortu zuen.• Bizantzioko inperioaren garai onena.• Konstantinoplaren gainbehera.• Bisigodoek bizantziarrak Hispaniatik kanporatu zituzten.• Musulmandarrek mediterraneoko hegoaldea eta ekialdea okupatu zituzten.• Turkiarrek Asia Txikia hartu zuten.• Bizantzioko monjeek eslabiar herriak ebanjelizatu zituzten.




Islamaren kontzeptu mapa




Eraikin baten aldeak

Eraikina identifikatu, jarri iezaiozu izena behar duen lekuan eta azaldu alde bakoitzaren funtzioa:

• patioa • otoitz egiteko gela • minaretea patioa

minaretea

otoitz egiteko gela




Germaniar herriak erromatar inperioaren iparraldean bizi ziren, Rhin eta Danubio ibaietatik haratago.

III. mendetik aurrera erromatar inperioan sartzen hasi ziren. Batzuetan lurralde batean era baketsuan jartzen ziren bizitzen (migrazioak). Beste batzuetan lur erromatarrak lortzeko erromatarrak garaitu behar izaten zituzten borroka militarren bitartez.

476. urtean germaniarrek Mendebaldeko azken enperadorea garaitu zuten eta Mendebaldeko erromatar inperioa desagertu zen.

Ekialdeko erromatar inperioaren amaiera




Mendebaldeko lurra zenbait erreinutan banatu zen eta horietako bakoitzean germaniako tribu bat jarri zen bizitzen: frankoak, bisigodoak, ostrogodoak, angloak, sajoiak…

Erreinu bakoitza errege batek zuzentzen zuen, nobleen eta gerlarien kontseiluaren laguntzarekin.

Hiriak desagertu ziren eta ekonomiaren oinarria nekazaritza eta abeltzaintza izaten hasi zen batez ere. Merkataritza desagertu zen.

Kulturak beherakada izan zuen. Germaniar artearen arrasto oso gutxi daude gaur egun: eliza bisigodoak eta bitxigintza.

Germaniar erreinuak




Ekialdeko erromako inperioak germaniako erasoei aurre egin zien eta mila urtetan bertan garatzen jarraitu zuen, bizantzioko inperioa izenarenpean.

Garai gorenean, bizantzioko inperioa Ekialde hurbilera, Europako ekialdera eta hegoaldera eta Afrikako iparraldera zabaltzen zen.

Inperioko hiriburua Konstantinopla hiria zen.

Bizantzioko inperioa enperadoreak (basileus) gobernatzen zuen. Enperadorerik famatuena Justiniano (VI. mendea) izan zen.





Hiriak oso garrantzitsuak ziren eta merkataritzak garapen handia bizi izan zuen.

Grekera hizkuntza ofiziala zen eta erlijioa kristau ortodoxoa izan zen.

Artea luxuzkoa zen. Elizak, Santa Sofiako baseliza (kostantinoplan) adibidez, eta mosaikoak dira aipagarrienak.

Bizantzioko zibilizazioa




Islama erlijio berria izan zen, Mahomak Arabiako penintsulan sortu zuen VII. mendean.

Musulmandarrek Jainko bakarrarengan sinisten dute, Ala, eta Mahoma haien profeta nagusia dela uste dute.

Haien liburu sakratua Korana da eta Meka hiri sakratua. Musulmandarrek oinarrizko hiru betebehar dituzte:

Fedea profesatu. Egunean bost aldiz otoitz egin. Mekara peregrinazioa egin. Ramadam hilabetean baraua egin. Limosna.

Meskita fededunek otoitz egiteko lekua da.

Islama




Islama Erdi Aroan zabaldu zen konkista militarra zela eta. Hori dela eta, islamiar inperioa sortu zen, kalifa agintari nagusi zuen inperioa.

Islamiar zibilizazioa herritarra izan zen batez ere. Hiri garrantzitsuenak Damasco, Bagdad, Kordoba eta Kairo izan ziren.

Nekezaritzak garapen handia bizi izan zuen (ureztatzea, kultibo berriak), artisautza islamiarra kalitate handikoa zen eta merkataritza oso bizia izan zen.

Islamiar zibilizazioa oso aurreratua zegoen, bai arte munduan bai zientzia munduan.

Erdi Aroko Islamiar zibilizazioa




VIII. mendean, frankoen erreinua Ekialdeko garrantzitsuena izatera heldu zen.

Erregea Karlomagno zen, Europa erdialdean, Italian eta iberiar penintsulako iparraldean lurralde asko konkistatu zituen. Hain zen boteretsua non enperadore izendatu zuten.

Karlomagnoren inperioa (edo inperio karolingioa) konderri eta marka ezberdinetan banatuta zegoen. Lurralde horiek gobernatzen zituzten kondeek eta markesek enperadoreari leial izango zitzaizkiola zin egiten zuten eta haien aginduak jarraitu behar izaten zituzten.

Bizimodua nahiko atzeratua zen: hiriak txikiak ziren eta ekonomiak nekazaritzan eta abeltzaintzan zuen oinarria.

IX. mendean, inperio karolingioa hiru zatitan banatu eta desagertu zen.

Inperio karolinjioa

c:\fakepath\2 1 erdi aroaren hasiera zs rg

Education