เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 1

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 2

ค าน าค าน า

คมอการใชเอกสารประกอบการเรยนวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษา ปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคมกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เลมนจดท าขนเปนคมอการใชเอกสารประกอบการเรยนส าหรบครผสอนเปนแนวทางในการจดกจกรรมการเรยนร เพอใหผเรยนเกดความรความเขาใจ สามารถน าไปประยกตปฏบตในการด าเนนชวตมคณธรรมจรยธรรมมคณลกษณะอนพงประสงคในดานรกชาต ศาสน กษตรย มวนย ใฝเรยนร รกความเปนไทย มจตสาธารณะสามารถด าเนนชวตอยางสนตสข ในสงคมไทย ประชาคมอาเซยน และสงคมโลก ผสอนสามารถน าไปใชเปนแนวทางในการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนการสอน สามารถปรบปรงดดแปลง แกไข ขนตอนการเรยนใหเหมาะสมกบความสามารถของผเรยน ความพรอมของผสอน บรบทของโรงเรยนและชมชน หวงเปนอยางยงวาคมอการใชเอกสารประกอบการเรยนวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคมกลมสาระ การเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จะเปนประโยชนสงสดในการพฒนาศกยภาพของผเรยน ใหมคณภาพสามารถน าสงทเรยนมาปรบใชใหเหมาะสมกบโอกาส เวลา สถานท ซงจะเกดเปน การเรยนรอยางยงยน ชมยพร ธรพงษ

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 3

สารบญ

หนา ค าน า............................................................................................................................. .... ก สารบญ............................................................................................................................ ข ค าชแจง..................................................................................................................... ....... 1 ค าแนะน าการใชเอกสารประกอบการเรยน..................................................................... 2 มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด............................................................................................ 3 สาระการเรยนร............................................................................................................... 3 จดประสงคการเรยนร....................................................................................................... 3 แบบทดสอบกอนเรยน เลมท 1 โครงสรางทางสงคม........................................................ 4 เรอง โครงสรางทางสงคมไทย........................................................................................... 7 กจกรรมท 1...................................................................................................................... 12 เรอง สถาบนทางสงคม...................................................................................................... 13 กจกรรมท 2...................................................................................................................... 19 กจกรรมท 3.................................................................................................................. .... 21 เรอง การจดระเบยบสงคม................................................................................................ 23 กจกรรมท 4...................................................................................................................... 30 แบบทดสอบหลงเรยน เลมท 1 โครงสรางทางสงคม........................................................ 32 บรรณานกรม.................................................................................................................... 35 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน.............................................................................................. 37 เฉลยกจกรรมท 1.............................................................................................................. 38 เฉลยกจกรรมท 2.............................................................................................................. 39 เฉลยกจกรรมท 3.............................................................................................................. 41 เฉลยกจกรรมท 4.............................................................................................................. 43 เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน.............................................................................................. 44

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 4

สารบญภาพ

หนา ภาพท 1.1 ลกษณะของสงคม…………………………………………………………………………. 7 ภาพท 1.2 สงคมของคนชนบท…………………………………………….…………………………. 8 ภาพท 1.3 สงคมเมอง………………………………………………………….………………………… 9 ภาพท 1.4 ความอบอนของครอบครว………………………………….………………..………… 13 ภาพท 1.5 การศกษาของเยาวชน……………………………………….………………..………… 14 ภาพท 1.6 คณะสงฆสวดมนตในวนส าคญทางศาสนา……………………………..………… 16 ภาพท 1.7 ตลาดเปนสถานทในการแลกเปลยนสนคา……………………………..………… 17 ภาพท 1.8 อนสาวรยประชาธปไตย………….………………………….………………..………… 18 ภาพท 1.9 กจกรรมการรณรงคเมาไมขบ………….………………………….………………..…..…… 23 ภาพท 1.10 การปฏบตหนาทของเจาหนาทต ารวจ………………….…………………...…… 25 ภาพท 1.11 การใหก าเนดสมาชกใหม………………………………..….…………………...…… 26 ภาพท 1.12 การใหความเคารพผสงอาย………………………………..….………..……...…… 27 ภาพท 1.13 สงคมไทย…………………………………………….…………..….………..……...…… 28 ภาพท 1.14 การไดรบการยกยอง………….………………….…………..….………..……...…… 29

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 5

ค าชแจง

เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม มทงหมดจ านวน 8 เลม ดงน เลมท 1 โครงสรางทางสงคม เลมท 2 สงคมไทย เลมท 3 วฒนธรรมไทย เลมท 4 วฒนธรรมสากล เลมท 5 พลเมองด เลมท 6 การมสวนรวมในสงคม เลมท 7 สทธมนษยชน เลมท 8 กฎหมายสทธมนษยชน เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคมกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เลมท 1 โครงสรางทางสงคม ใหนกเรยนปฏบตตามค าแนะน าการใชเอกสารประกอบการเรยนอยางเครงครด นกเรยนควรศกษาเอกสารประกอบการเรยนดวยความสนใจ ตงใจ มงมน เพอจะไดรบความรและประสบการณในการเรยน และสามารถน าไปประยกตใชไดในชวตประจ าวน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 6

ค าแนะน าการใชเอกสารประกอบการเรยน

การใชเอกสารประกอบการเรยนรายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคมมกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ผเรยนควรปฏบต ดงน

1. อานค าชแจง และจดประสงคการเรยนรของเอกสารประกอบการเรยนใหเขาใจ 2. ท าแบบทดสอบกอนเรยน เพอวดความรพนฐานของนกเรยน ในกระดาษค าตอบ

ทเตรยมไว 3. ศกษาเนอหาไปทละหนา ขอใหผเรยนตงใจศกษา และท าความเขาใจเนอหา

อยางละเอยดในขณะทผเรยนศกษาเนอหา ถามปญหาหรอมขอสงสยใหปรกษา/ขอค าแนะน า จากครผสอนทนท

4. ความรในเอกสารประกอบการเรยนทผเรยนก าลงศกษาอยน จะเปนประโยชนตอตวผเรยนใหผเรยนตงใจศกษาใหครบทกหนา

5. เมอศกษาเนอหาจบแลว ใหผเรยนท ากจกรรมทายเรองตามทก าหนดลงในกระดาษค าตอบ และตรวจค าตอบกบเฉลยกจกรรมในภาคผนวก

6. ผเรยนตองมความซอสตยตอตนเอง โดยไมเปดดเฉลยค าตอบกอน ถาค าตอบ ของผเรยนถกตอง ใหผเรยนท ากจกรรมตอไปได

7. ถาค าตอบของผเรยนไมถกตอง ใหผเรยนยอนกลบไปศกษาเนอหาซ าอกครงหนง 8. เพอท าความเขาใจ และตอบค าถามใหมจนกวาจะไดค าตอบทถกตอง ถายงไมเขาใจ

ใหสอบถามเพอนหรอสอบถามจากครผสอน 9. เมอผเรยนศกษาเนอหาและท ากจกรรมครบแลว ใหท าแบบทดสอบหลงเรยนและตรวจ

ค าตอบกบเฉลยแบบทดสอบกอนเรยน – หลงเรยน 10. สงคนเอกสารประกอบการเรยนตามก าหนดเวลา และตองรกษาใหอยในสภาพด

ไมขดเขยนขอความใดๆ ลงในเอกสารประกอบการเรยนเลมน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 7

มาตรฐาน ส.2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยม ทดงามและธ ารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคม โลกอยางสนตสข

ตวชวด ส 2.1 ม.4/2 วเคราะหความส าคญของโครงสรางทางสงคม การขดเกลา ทางสงคม และการเปลยนแปลงทางสงคม

มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด

สาระการเรยนร

1. โครงสรางทางสงคม 2. การจดระเบยบทางสงคม 3. สถาบนทางสงคม

จดประสงคการเรยนร

1. นกเรยนสามารถอธบายความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของโครงสราง ทางสงคมได

2. นกเรยนสามารถวเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคม ของสถาบนทางสงคมไดอยางถกตองและเหมาะสม

3. ตระหนกและเหนความส าคญความจ าเปนในการจดระเบยบทางสงคม

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 8

แบบทดสอบกอนเรยน เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

เลมท 1 เรอง โครงสรางทางสงคม

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบ ก, ข, ค หรอ ง ทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว โดยท าเครองหมาย ลงในชอง บนกระดาษค าตอบ เวลาสอบ 15 นาท 1. ลกษณะส าคญของสตวสงคม ตรงกบขอใด

ก. การตอสแขงขนกน ข. การกระท าระหวางกน ค. การผสมกลมกลนระหวางกน ง. การสงสรรคระหวางวฒนธรรม

2. การรวมกลมในลกษณะใดเรยกวาสงคม

ก. เดกวยรนขมอเตอรไซด ข. กลมคนยนอยทเดยวกน ค. ชาย – หญงนงกางเกงเอวต า ง. ชาวบานหนโจรยายบานไปอยใกลวด

3. ขอใดเปนวฒนธรรมประเภท “สหธรรม”

ก. สงตาง ๆ ทสมาชกในสงคมประดษฐขน ข. ระเบยบขอบงคบตางๆ ของสงคมและกฎหมาย ค. ขนบธรรมเนยมประเพณ และมารยาททางสงคม ง. หลกในการด าเนนชวตทสวนใหญไดมาจากศาสนา

4. ความสมพนธทสมาชกของสงคมมตอกนจดไดวาเปนอะไร

ก. วฒนธรรม ข. โครงสรางสงคม ค. สถาบนทางสงคม ง. สถานภาพและบทบาท

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 9

5. ขอใดรวมโครงสรางสงคมไวครบถวน ก. องคกร สถาบน ระเบยบ บทบาท ข. บรรทดฐาน สถานภาพ บทบาท กลมคน ค. มาตรฐานสงคม บรรทดฐาน จารต สญลกษณ ง. วฒนธรรมของสงคม กลมคน ระเบยบ องคกร

6. กลมของบรรทดฐานทใชเปนหลกในการด าเนนกจกรรมตางๆ ของสมาชกในสงคมหมายถงอะไร

ก. บทบาทสงคม ข. สถาบนสงคม ค. กลมทางสงคม ง. วฒนธรรมของสงคม

7. เพราะเหตใดจงตองมการจดระเบยบในสงคม

ก. เพอความอยรอด ข. เพอศกดศรของสงคม ค. เพอแสดงความมวฒนธรรม ง. เพอสนองสญชาตญาณมนษย

8. ขอใดเปนองคประกอบของการจดระเบยบทางสงคม

ก. สถาบนครอบครวจารต ลทธความเชอ ข. โครงสรางสงคม วถประชา ขนบประเพณ ค. สถานภาพ บทบาท บรรทดฐาน และคานยม ง. การเรยนรทางสงคม การขดเกลาทางสงคม และการควบคมทางสงคม

9. คานยมทเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศดานการเมองของประเทศไทยตรงกบขอใด

ก. ความนยมตะวนตก ข. รกพวกพองมากกวาชาต ค. เดนตามผใหญ หมาไมกด ง. ตางคนตางอย ทางใครทางมน

10. ปญหาขอใดเกดจากแนวคดตรงขามกบเศรษฐกจพอเพยง

ก. สภาวะหนเสย ข. ความเจบไขไดปวย ค. การอพยพยายหนผกอการราย ง. การใชแรงงานคนมากกวาเครองจกร

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 10

กระดาษค าตอบทดสอบกอนเรยน

เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เลมท 1 เรอง โครงสรางทางสงคม

ชอ...............................................................................................ชน ............. เลขท ............

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 11

1. โครงสรางทางสงคม

สงคมไทยเปนสงคมทมโครงสรางทางสงคมเชนเดยวกบโครงสรางทางสงคมทวไปในเรองของกลมสงคมและสถาบนสงคม การทสงคมไทยมการเปลยนแปลงมาโดยตลอดทงทเปนการเปลยนแปลงแบบไมมแบบแผนและมแบบแผนกอใหเกดทงผลดและผลเสยขนในสงคมไทย ในแงของผลเสย พบวา กระบวนการของความเปลยนแปลงดงกลาวกอใหเกดปญหาในสงคมไทยมากมาย จ าเปนอยางยงทสมาชกทกคนในสงคมไทยตองใหความรวมมอ ในการรวมแกไขปญหาสงคมมนษยแมวาจะมขนาดของสงคมหรอลกษณะเฉพาะของสงคมแตกตางกน แตเมอกลาวถงโครงสรางทางสงคมโดยทวไปหรอโครงสรางพนฐานทางสงคมเบองตนแลว ทกสงคมตางมองคประกอบส าคญ อยบนพนฐานสองประการทส าคญคอกลมสงคมและสถาบนทางสงคม

ภาพท 1.1 ลกษณะของสงคม ทมา : www.group.wunjun.com

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 12

การศกษาในเรองโครงสรางทางสงคมจะชวยใหเขาใจเกยวกบสงคมในแงมมตาง ๆ ไดดยงขน ซงโครงสรางทางสงคมมรายละเอยดทเกยวของ ดงน

1.1 ความหมายโครงสรางทางสงคม

โครงสรางทางสงคม หมายถง สวนตาง ๆ ทประกอบกนเปนระบบความสมพนธของสงคมมนษย สวนประกอบดงกลาวจะตองเปนเคาโครงทปรากฏในสงคมมนษยทก ๆ สงคม แมวาจะมรายละเอยดปลกยอยแตกตางกนไปในแตละสงคมกตาม โครงสรางของสงคมไทย แบงออกเปน 2 สวนคอ 1. สงคมชนบท (กลมปฐมภม) 2. สงคมเมอง (กลมทตยภม)

โดยทประชากรสวนใหญของประเทศอาศยอยในชนบท ซงเปนสงคมแบบประเพณน า และเปนสงคมเกษตรกรรม ดงนนถาหากรจกสงคมและวฒนธรรมไทยจะตองพจารณาจากโครงสรางสงคมชนบทเปนหลก และ จะตองพจารณาถงอทธพลของสงคมและวฒนธรรม เมองทมตอสงคมและวฒนธรรมชนบทประกอบไปพรอม ๆ กน

สงคมชนบท

จดวาเปนโครงสรางทส าคญทสดของสงคมไทย เพราะเทากบเปนโครงสรางของสงคมไทยทงหมด สงคมชนบท ไดแก การรวมกลมแบบอรปนยของกลมปฐมภม มการตดตอกนแบบตวถงตวสภาพแวดลอมของทองถนและวฒนธรรมทมอยเดมซงคลายคลงกน ท าใหสถานภาพและบทบาทของคนในสงคมชนบทไมแตกตางกนมาก มการรวมตวกนอยางเหนยวแนน สมาชกของสงคมท าหนาทสอดคลองตอเนองกนอยางราบรน และมคานยมในเรองคณความดทางศาสนาเปนตวควบคมความประพฤตทางสงคมของชนบทหรอทเราเรยกกนวาจารตนนเอง

ภาพท 1.2 สงคมของคนชนบท ทมา : http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK12/chapter6/t12-6-l1.htm.

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 13

สงคมเมอง

ขอแตกตางทเดนชดระหวางสงคมชนบทกบสงคมเมอง ไดแก จ านวนกลมขององคการทมมากในสงคมเมองหลวง หลกเกณฑการพจารณาสถานภาพทางสงคมของบคคลในเมองหลวง ขนกบฐานะทางเศรษฐกจ อ านาจและความเกยวของทางการเมอง และระดบการศกษาซงผดจากเกณฑของสงคมชนบท นอกจากนนแลวโครงสรางชนชนทางสงคมในเมองหลวง คอประกอบดวย กลมคนทเปนผสบเชอสายมาจากตระกลเกาและขนนาง คานยมของคนเมองหลวงนนจะเนนหนก เรองอ านาจและความมงคงมากกวาชาวชนบท มความตองการยกระดบตวเอง จากชนสงคมเดมไปสชนทสงกวา โดยอาศยปจจยหลายประการ เชน ฐานะทางการเงน การศกษา อ านาจทางการเมอง และสทธตาง ๆ

ภาพท 1.3 สงคมเมอง ทมา : http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK12/chapter6/t12-6-l1.htm

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 14

ลกษณะมลฐานของสงคมซงท าใหสงคมด ารงอยได หมายถง องคประกอบหลก (เสาหลก) ของสงคมทเปนตวค ายนสงคมไวใหพยายามสมพนธของคนในสงคมด าเนนไปได ประกอบไปดวย

1. คานยม (Social Value) - บรรทดฐานทางสงคม (Social Norm) 2. สถานภาพ (Status) - บทบาท (Role) 3. สถาบนทางสงคม (Social Organization) - การควบคมทางสงคม (Social

Control)

ลกษณะ กลมปฐมภม

(สงคมชนบท) กลมทตยภม (สงคมเมอง)

ความสมพนธ ใกลชดสนทสนม, เปนสวนตว เปนไปอยางเปนทางการ

การตดตอกน 1.โดยตรงและสวนตว จงสามารถแสดงความรสกไดอยางเตมท 2. มการตดตอกนยาวนาน

เปนไปตามกฎเกณฑและสถานภาพความสมพนธ เฉพาะดาน

1.2 ลกษณะโครงสรางทางสงคม

โดยทวไปโครงสรางทางสงคมโดยทวไป มลกษณะทส าคญ ดงน 1) มการรวมกลมของคนในสงคม ซงแตละกลมทรวมกนตางมหนาทรบผดชอบและ ประสทธภาพในการท างานตามทกลมไดก าหนดเปาหมายไว 2) มแนวทางในการปฏบตอยางเหมาะสมหรอมกฎเกณฑระเบยบแบบแผนเปนแนวทางใหยดถอรวมกน โดยยดหลกประโยชนสงสดของสงคม 3) มจดหมายในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ทดและมความเหมาะสมทจะน ามาใชกบสงคมนน 4) มการเคลอนไหวเปลยนแปลงได กลาวคอ โครงสรางของสงคมจะมการเคลอนไหวเปลยนแปลงทงในแงของการเพมขนหรอลดลง ในหลายรปแบบเชนจ านวนคนอาจเพมขนหรอลดลงจากการเคลอนยายประชากรในสงคม หรอ รปแบบของความสมพนธของบคคลภายในสงคมอาจมการปรบเปลยนไปตามสถานภาพทปรบเปลยนไปหรอแมแตสภาพแวดลอมตาง ๆ ภายในสงคม เปนตน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 15

1.3 องคประกอบโครงสรางทางสงคม

มองคประกอบ 2 สวนทส าคญ ไดแก กลมสงคม (Social Groups) และสถาบนสงคม (Social Institutions)

กลมสงคม

สถาบนสงคม

สถาบนสงคม หมายถง รปแบบพฤตกรรมของสมาชกในสงคมเพอสนองความตองการรวมกนในดานตาง ๆ และเพอการคงอยของสงคมโดยรวม แบบแผนพฤตกรรมตาง ๆ เปนไปตามบรรทดฐานทางสงคมทมความชดเจนแนนอน และเปนไปตามวฒนธรรมของสงคม

1. สถาบนสงคมเปนนามธรรม สถาบนสงคมไมใชตวบคคลหรอกลมคน ไมใชสงของ แตเปน

แบบแผนพฤตกรรมซงก าหนดขนเพอเปนแบบแผนในการปฏบตรวมกนของสมาชกทกคน 2. สถาบนสงคมเกดจากการเชอมโยงบรรทดฐานตาง ๆ ทางสงคม ซงไดแก วถชาวบาน จารต

และกฎหมาย โดยเปนสวนของวฒนธรรมในสงคม 3. สถาบนสงคมเกดขนเพอสนองความตองการในดานตาง ๆ รวมกนของสมาชกในสงคม และ

เพอการคงอยของสงคม 4. สถาบนสงคมเกดจากการยอมรบรวมกนของสมาชกในสงคม สถาบนสงคมจงเปนระเบยบ

แบบแผน พฤตกรรมทชดเจนและเปลยนแปลงไดยากเนองจากเกดขนจากการยอมรบรวมกนของสมาชกในสงคม

กลมสงคม หมายถง กลมคนตงแต 2 คนขนไปมความรสกเปน สมาชกรวมกน มการกระท าระหวางกนทางสงคม เพอตอบสนอง ความตองการของสมาชกในกลมสงคมนน ตามบทบาทและหนาท ของตนเอง

ลกษณะทส าคญของกลมสงคม 1. มการกระท าระหวางกนทางสงคมหรอมความสมพนธระหวางกน (Social interaction) (=มการปฏบตตอกน)

2. สมาชกในกลมตางมต าแหนงและบทบาทหนาทแตกตางกนและประสานบทบาทระหวางกนมแบบแผนพฤตกรรมตามบรรทดฐานของกลม หรอทเรยกวา

3. มความรสกเปนสมาชกรวมกน ท าใหมความผกพนในฐานะทเปนสมาชกของกลมสงคมเดยวกน (=สนทสนมรกใครกนตามระดบกลม)

4. มวตถประสงครวมกนทส าคญ คอ เพอสนองความตองการของสมาชกแตละคน และความตองการของสมาชกของกลมเปนสวนรวม (=มภารกจถาวรหรอเฉพาะกจ)

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 16

กจกรรมการเรยนรท 1

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของโครงสรางทางสงคมได 2. วเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคมของสถาบนทางสงคมไดอยางถกตองและเหมาะสม

ค าชแจง ขอความตอไปนถกหรอผดใหใสเครองหมาย () หรอ () หนาขอความ

1. ลกษณะโครงสรางทางสงคมมการเคลอนไหวเปลยนแปลงได

2. โครงสรางทางสงคม หมายถง สวนตางๆ ทประกอบกนเปนระบบความสมพนธของ สงคมมนษย 3. ประเภทของกลมสงคมแบงเปน 3 ประเภทตามลกษณะทตงของกลมสงคม 4. กลมสงคมในสถาบนครอบครว ไดแก พระสงฆ พระมหากษตรย พนกงานบรษท ต ารวจ 5. การถายทอดความร ความคด วฒนธรรม และทกษะอนจ าเปนในการด ารงชวตคอ หนาทของสถาบนการศกษา 6. กลมสงคมทด าเนนกจกรรมทางศาสนา เชน คณะสงฆคณะนกบวช คอกลมสงคม ครอบครว 7. สถาบนเศรษฐกจ คอ สถาบนสงคมทเกยวของกบแบบแผนการสนองความตองการ ปจจยพนฐานทจ าเปนของมนษย 8. ชาวนา นกธรกจ ผใชแรงงาน เปนต าแหนงหรอบทบาทหนาทของกลมคนในสถาบน เศรษฐกจ 9. การสรางระเบยบกฎเกณฑใหแกสงคม โดยมองคกรท าหนาทสรางกฎหมาย คอหนาท ของสถาบนศาสนา 10. รฐสภา คณะรฐมนตร ศาล กระทรวง คอ กลมสงคมในสถาบนการเมองการปกครอง

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 17

2. สถาบนสงคม

องคประกอบของสถาบนของสงคม

1. กลมสงคม สถาบนสงคมประกอบไปดวยกลมสงคมตาง ๆ ทท าหนาทสนบสนนใหการกระท าระหวางสมาชกบรรลวตถประสงครวมกน โดยประกอบดวยสถานภาพหรอต าแหนงทางสงคม และบทบาทหนาท เพอใหแบบแผนพฤตกรรมด าเนนไปสวตถประสงคของกลมสงคมนน

2. หนาทของสถาบนทางสงคม หมายถง วตถประสงคในการสนองความตองการของสงคมในดานตาง ๆ ของสถาบนสงคมแตละสถาบน

3. แบบแผนพฤตกรรมในการประพฤตปฏบตตนของสมาชก เพอใหบรรลวตถประสงคของสถาบนนน ไดแก บรรทดฐานทางสงคม ซงประกอบไปดวยวถชวต ท าใหกจกรรมในการด าเนนชวตของสมาชกในสงคมสามารถสนองวตถประสงคของสถาบนสงคมนน

4. สญลกษณ และคานยม ท าใหสมาชกเกดอดมการณและศรทธาตอสถาบนสงคม เชน ธงจชาต เปนสญลกษณของสถาบนการเมองการปกครอง เสรภาพและความเสมอภาค เปนคานยมของสถาบนการเมองการปกครองในสงคมประชาธปไตย เปนตน

สถาบนสงคมทส าคญ สถาบนสงคม แยกได 5 สถาบน ดงน สถาบนสงคม หมายถง สถาบนสงคมซงเกยวของกบแบบแผนการสมรส การอบรมเลยงด

บตร และแบบแผนความสมพนธระหวางเพศ ซงเปนทยอมรบวาถกตองตามสงคม

1. สถาบนครอบครว มองคประกอบ ดงน

กลมสงคมในสถาบนครอบครว ไดแก ครอบครวซงประกอบดวยสมาชกทอาศยอยในครวเรอนเดยวกน เชน บดา มารดา บตร วงศาคณาญาตทเกยวของโดยสายโลหต หรอการสมรส หรอมบตรบญธรรม

ภาพท 1.4 ความอบอนของครอบครว ทมา : http//new.nerkoo.com/วนครอบครว 14 เมษายน/

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 18

หนาทของสถาบนครอบครว สญลกษณและคานยม แบบแผนพฤตกรรม 1. หนาทผลตสมาชกใหม ใหแกสงคม เพอทดแทน สมาชกของสงคมทสนชวตลง 2. หนาทเลยงดสมาชกใหมใหม ชวตรอด เนองจากทารกแรก เกดและเดกไมสามารถดแล ตนเองได 3. หนาทถายทอดวฒนธรรม ของสงคมไปสสมาชกใหม ซงเปนกระบวนการขดเกลา ทางสงคมเพอใหเดกเตบโต เปนสมาชกทดของสงคม 4. หนาทอน ๆ ไดแก การสนอง ความตองการทางจตใจ ท าหนาทใหความรก ความอบอนสมาชก

สญลกษณของสถาบนครอบครวทส าคญ คอ แหวนหมน แหวนแตงงาน เปนตน สถาบนครอบครวในแตละสงคมยอมมคานยมตางกนตามวฒนธรรมของสงคม เชน สงคมสมยใหม สามและภรรยา มคานยมในการหาเลยงครอบครวเทาเทยมกน การรวมรบผดชอบกจกรรม ตาง ๆ ในครอบครว อยางเทาเทยมกน

แบบแผนพฤตกรรมในการประพฤตปฏบตตนของสมาชก สถาบนครอบครวประกอบไปดวยแบบแผนพฤตกรรมซงเปนบรรทดฐานทางสงคม เชน ประเพณ การหมน สมรส เปนตน สถาบนครอบครวในสงคมแตละแหงยอมมแบบแผนพฤตกรรมแตกตางกนไปตามวฒนธรรมของสงคม เชนมประเพณการสมรสแตกตางกนไป เปนตน

2. สถาบนการศกษา

หมายถง สถาบนสงคมซงเกยวของกบแบบแผนการขดเกลาและการถายทอดวฒนธรรม การใหความร และการฝกทกษะอาชพ เพอความเปนสมาชกทเหมาะสมของสงคม

กลมสงคมในสถาบนการศกษา ไดแก โรงเรยน มหาวทยาลย กระทรวง ทบวง กรม ทท าหนาทเกยวของกบการศกษา กลมสงคมเหลานจะประกอบไปดวยต าแหนง หรอสถานภาพทางสงคม เชน คร อาจารย เปนตน

ภาพท 1.5 การศกษาของเยาวชน ทมา : www.manager.co.th

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 19

หนาทของสถาบนการศกษา สญลกษณและคานยม แบบแผนพฤตกรรม 1. ถายทอดความร วฒนธรรม และทกษะ อนจ าเปนในการ ด ารงชพของสมาชกในสงคม 2. สรางบคลกภาพทางสงคม ใหแกสมาชก สามารถปรบตน ในการตดตอสมพนธกบ บคคลอนและปฏบตตนใหม คณคาแกสงคม 3. การก าหนดสถานภาพทาง สงคม และชนชนทางสงคม สถานภาพจากสถาบนการศกษา เปนสวนประกอบส าคญ ประการหนงในการจดชวงชน ทางสงคม 4. หนาทในการผลตก าลงแรงงาน ทางเศรษฐกจ ตามความ ตองการทางสงคม 5. หนาทในการสรางกลมเพอน เปนหนาทแฝงของ สถาบนการศกษา ซงกอใหเกด การรวมกลมเพอนเพอสนอง ความตองการทางจตใจของ สมาชกในสงคม

สญลกษณของสถาบนการศกษา มกปรากฏในองคการทางการศกษาตาง ๆ เชน เขมเครองหมายของโรงเรยน เปนตน แตละสงคมยอมมปรชญาและคานยมทางการศกษาตางกน

แบบแผนพฤตกรรมในการประพฤตปฏบตตนของสมาชก สถาบนการศกษาประกอบไปดวยแบบแผนพฤตกรรมตาง ๆ เพอสนองตอหนาทตาง ๆ ของสถาบนดงทกลาวมาแลว เชน การจดระบบ การเรยนการสอน เปนตน แบบแผนพฤตกรรมดงกลาวมการเปลยนแปลงปรบปรง ใหเหมาะสมแก ความตองการของสงคมปจจบน

3. สถาบนศาสนา

หมายถง สถาบนทท าหนาทชวยสนองความตองการดานเสรมก าลงใจใหแกสมาชก ในสงคมเพอใหใชชวตอยในสงคมดวยความปกตสขโดยปฏบตตามคตความเชอกลมสงคมในสถาบนศาสนา ทส าคญไดแก คณะสงฆ และกลมผปฏบตธรรม โดยมต าแหนงหรอสถานภาพทางสงคมตาง ๆ กน ตางมบทบาทหนาทเกยวของสมพนธกนตามสถานภาพทางสงคมดงกลาว

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 20

ภาพท 1.6 คณะสงฆสวดมนตในวนส าคญทางศาสนา ทมา : www.update66.com.

หนาทของสถาบนศาสนา สญลกษณและคานยม แบบแผนพฤตกรรม 1. สรางความเปนปกแผนใหแก สงคม 2. สรางเสรมและถายทอด วฒนธรรมแกสงคม 3. ควบคมสมาชกใหปฏบต ตามบรรทดฐานของสงคม 4. สนองความตองการทางจตใจ แกสมาชกเมอสมาชกเผชญ กบปญหาตาง ๆ

สญลกษณของสถาบนศาสนายอมแตกตางกนไปตามศาสนา ทสมาชกยอมรบนบถอ ส าหรบคานยมของสถาบนศาสนายอมแตกตางกนไปตามหลกของศาสนานน ๆ

แบบแผนพฤตกรรมในการประพฤตปฏบตตนของสมาชก โดยทวไปแบบแผนพฤตกรรมในการปฏบตของสมาชกในสงคม ยอมเปนไปตามหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ และเปนไปตามประเพณทางศาสนานน ๆ กจกรรมของประเพณทางศาสนามความส าคญในการสรางความรสกเปนอนหนงอนเดยวกนของสมาชกในสงคม

4. สถาบนเศรษฐกจ

หมายถง สถาบนสงคมทเกยวของกบแบบแผนการสนองความตองการเกยวกบ ความจ าเปนทางวตถ เพอการด ารงชวต เปนแบบแผนพฤตกรรมทางสงคมทเกยวของกบ การผลต การกระจายสนคาและบรการไปสผบรโภค ซงเปนปจจยส าคญในการด ารงชวต

กลมสงคมในสถาบนเศรษฐกจ กลมสงคมในสถาบนเศรษฐกจมจ านวนมาก เชน รานคา โรงงานและองคกรเศรษฐกจตาง ๆ แตละกลมสงคมเหลานประกอบไปดวยต าแหนงและบทบาทหนาทตาง ๆ ซงเกยวของสมพนธกน เชน ผจดการ พนกงาน กรรมกร เกษตรกร เปนตน เพอกระท าบทบาทและหนาทดงกลาว

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 21

ภาพท 1.7 ตลาดเปนสถานทในการแลกเปลยนสนคา ทมา http://www.thaibizchina.com/

หนาทของสถาบนเศรษฐกจ สญลกษณและคานยม แบบแผนพฤตกรรม 1. ผลตสนคา เพอสนอง ความตองการของสมาชก ในสงคม ซงประกอบไปดวย สนคาพนฐานจนถงสนคา อ านวยความสะดวก 2. การกระจายสนคาทผลตได ไปสสมาชกในสงคมอยางทวถง 3. การกระจายบรการตาง ๆ ไปสสมาชกในสงคม 4. การก าหนดสถานภาพทาง สงคมและชนชนทางสงคม 5. สถาบนทางเศรษฐกจกอใหเกด หนาทส าคญ คอ เปนพนฐาน อ านาจทางการเมอง

สวนใหญเปนสญลกษณขององคการของสถาบนเศรษฐกจ นน ๆ เชน เครองหมายทางการคา ส าหรบคานยมและความเชอเกยวของกบเศรษฐกจยอมแตกตางกนไปตามวฒนธรรมของแตละสงคม

แบบแผนพฤตกรรมในการประพฤตปฏบตตนของสมาชก สถาบนเศรษฐกจประกอบดวยแบบแผนพฤตกรรมทมความส าคญ ในการด ารงชวตรวมกน ของสมาชกในสงคม เชน แบบแผนในการผลตสนคา แบบแผนของการประกอบอาชพตาง ๆ เชน อาชพเกษตรกรรมและอาชพอตสาหกรรมมแบบแผน การประกอบอาชพตางกน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 22

5. สถาบนทางการเมองการปกครอง

หมายถง สถาบนสงคมทเปนแบบแผนทเกยวของกบการสนองความตองการของสมาชกในการด ารงชวตตามกฎระเบยบของสงคม ควบคมใหกลมคนอยในสงคมอยางสงบสข

ภาพท 1.8 อนสาวรยประชาธปไตย ทมา : www.oknation.net

กลมสงคมในสถาบนการเมองการปกครอง ประกอบดวยกลมสงคมตาง ๆ ทส าคญ คอ กลมสงคมทมการจดระเบยบอยางชดแจง ทเรยกวา องคการ เชน พรรคการเมอง กระทรวง ทบวง กรม เปนตน แตละองคการประกอบดวยต าแหนงหรอสถานภาพทางสงคม เพอกระท าบทบาทและหนาทตามสถานภาพนน

หนาทของสถาบนการเมองการปกครอง องคกรของสถาบนการเมองทส าคญ 1. สรางระเบยบกฎเกณฑใหแกสงคม เชน สถาบนเศรษฐกจยอมจะตองม กฎเกณฑเกยวกบการเงน 2. วนจฉยขอขดแยงระหวางสมาชก ในสงคม มองคการทางตลาการ คอยใหความยตธรรมแกสมาชก ทมความขดแยงตอกน 3. หนาทในการบรหารองคการ ของรฐบาลกลางและรฐบาลทองถน 4. การปองกนและรกษาความปลอดภย ทงภายในสงคมและจากภายนอก สงคม

1. ฝายนตบญญต คอ องคกรทท าหนาทออกกฎหมาย 2. ฝายบรหาร คอ องคกรทท าหนาทในการบรหาร และการบรการใหแกสมาชกโดยสวนรวม 3. ฝายตลาการ คอ องคการทท าหนาทตความกฎหมาย ในกรณทสมาชกในสงคมเกดความขดแยงระหวางกน 4. ฝายองคกรอสระ คอ องคกรทประกอบดวย คณะบคคลทตงขนดวยวธปลอดจากอ านาจอทธพล ของบคคลทมสวนอาจไดเสยกบกจการอนเปนหนาท ขององคกรอสระนน โดยเฉพาะอ านาจของ ขาราชการเมองและขาราชการประจ า

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 23

กจกรรมการเรยนรท 2

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของโครงสรางทางสงคมได 2. วเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคมของสถาบนทางสงคมไดอยางถกตองและเหมาะสม ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนแลวจดท าเปนแผนพบความร (ขอละ 5 คะแนน)

1. บคคลยอมมสถานภาพมากกวาหนงสถานภาพเสมอ จงระบสถานภาพของนกเรยนในขณะน ใหครบ พรอมบอกหนาทและความรบผดชอบตามสถานภาพตางๆ ของตนเอง

แนวค าตอบ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. ลกษณะของโครงสรางทางสงคมประกอบดวยอะไรบาง แนวค าตอบ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 24

3. กลมเพอนของนกเรยนจดเปนกลมสงคมไดหรอไม อยางไร แนวค าตอบ _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. มผกลาววา “ความส าเรจเกอบทกดานของชวตคนเรา มาจากพนฐานของครอบครว” นกเรยนมความคดเหนอยางไรตอค าพดดงกลาว จงอธบาย แนวค าตอบ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 25

1. นกเรยนคดวานอกจากกลมทางสงคมหรอองคการทางสงคมของสถาบนทางการเมองการปกครอง จะตองปฏบตตนตามหนาทกฎหมายก าหนดแลว ควรมคณธรรม จรยธรรมอยางไรบางในการปฏบตตนและปฏบตงาน จงอธบาย พรอมยกตวอยางประกอบ

แนวค าตอบ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. สถาบนศาสนามบทบาทส าคญตอการด าเนนชวตของนกเรยนอยางไร จงอธบาย พรอมแสดงเหตผลประกอบ แนวค าตอบ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

กจกรรมการเรยนรท 3

จดประสงคการเรยนร วเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคมของสถาบนทางสงคม ไดอยางถกตองและเหมาะสม

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน (ขอละ 5 คะแนน)

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 26

3. ในฐานะทเปนนกเรยนเราควรมสวนรวมในการพฒนาสถาบนการศกษาโดยปฏบตตน อยางไรจงจะสามารถพฒนาตนเปนคนดและคนเกงได แนวค าตอบ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. จงรวมกนอภปรายถงความสมพนธเชอมโยงของสถาบนทางสงคมตาง ๆ ในสงคมไทย วาเปนไปในลกษณะใด โดยยกตวอยางเมอเกดปญหาขนในสถาบนสถาบนหนง จะสงผลกระทบตอความมนคงและความเจรญกาวหนาของสถาบนอน ๆ อธบายประกอบเหตการณตวอยางทเกดขนในสงคมในปจจบนอยางเปนเหตเปนผล พรอมอางองแหลงขอมลใหชดเจน แนวค าตอบ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 27

3. การจดระเบยบทางสงคม

สงคมเปนทรวมของบคคลตงแต 2 คนขนไป เมอมการรวมกลมของกลมบคคลเพมมากขนสงคมกยงมความแตกตางในหลายๆ ดานเกดขน ความแตกตางดงกลาว หากมการควบคมและจดระเบยบของกลมและในสงคมทไมถกตองเหมาะสมแลว สงคมกอาจสบสนวนวายขนได

3.1 ความหมายของการจดระเบยบสงคม

การจดระเบยบสงคม เปนกระบวนการทสมาชกไดพฒนาการกระท าระหวางกน ทางสงคมอยางมระเบยบ โดยมสมาชดสวนรวมของสงคมไทยยอมรบเปนแนวความประพฤตรวมกนและสบทอดจนเปนบรรทดฐานในการด ารงชวตรวมกนของสมาชกในสงคม

ภาพท 1.9 กจกรรมการรณรงคเมาไมขบ ทมา : http://www.wetv.co.th/NEWS-INSIDE

สาเหตทตองม การจดระเบยบสงคม

ความจ าเปนทตองม การจดระเบยบสงคม

วธการจดระเบยบสงคม

1. สมาชกในสงคมมความ แตกตางกน

1. เนองจากสมาชกในสงคม มความแตกตาง ทงในทาง กายภาพและในทางสงคม

1. บรรทดฐาน 2. สถานภาพ บทบาท และการจดชนยศ 3. คานยม 4. การขดเกลาทางสงคม 5. การควบคมทางสงคม

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 28

สาเหตทตองม

การจดระเบยบสงคม ความจ าเปนทตองม การจดระเบยบสงคม

วธการจดระเบยบสงคม

2. แตละคนมงแตผลประโยชน ของตนเอง จนเกด ความขดแยงได

2. เนองจากสมาชกในสงคม มวตถประสงคและมความ ตองการเรวมกนใน สงคมมนษยทกๆ สงคม สมาชกแตละคนยอมมความ ตองการพนฐานรวมกน ดงนน จงจ าเปนตองก าหนด ระเบยบความสมพนธระหวาง สมาชกเพอใหบรรลถง วตถประสงคและ ความตองการนน

3. เพอปองกนการขดแยง ระหวางสมาชกในสงคม ธรรมชาตของมนษย คอ การตอส การใชอ านาจ ดงนน จงตองมกฎเกณฑ เพอใหความสมพนธของ สมาชกในสงคมราบรน

3.2 องคประกอบของการจดระเบยบ 3.2.1 บรรทดฐานทางสงคม บรรทดฐานทางสงคม หมายถง ระเบยบกฎเกณฑ หรอแบบแผนของพฤตกรรมทสงคมยอมรบเปนแนวทางใหสมาชกประพฤตปฎบตในแตละสถานการณ สรปไดวา 1. บรรทดฐานทางสงคมเปนระเบยบ กฎเกณฑ หรอแบบแผนของพฤตกรรมทสมาชกในสงคมยอมรบรวมกน และไดประพฤตสบตอกนมา 2. บรรทดฐานทางสงคมเปนระเบยบ กลาวคอ แบบแผนความประพฤต ทเหนวาถกตองในสถานการณหนงอาจน าไปใชในอกสถานการณหนงไมได

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 29

3.2.1.1 ประเภทของบรรทดฐานทางสงคม (1) วถประชา / วถชาวบาน (Folkways) หมายถง แบบแผน ความประพฤตทสมาชกปฎบตดวยความเคยชนเนองจากไดรบการปลกฝงถายทอดมาตงแตวยเดก จนเตบใหญแมวาจะไมมการก าหนดโทษผทละเมดฝาฝนอยางเขมงวด แตอาจถกผอนเยาะเยย ถากถาง หรอไดรบการนนทาท าใหสมาชกตองปฎบตตามวถชาวบาน จนเกดความเปนระเบยบ ทางสงคมในทสด (2) จารต (Mores) หมายถง แบบแผนความประพฤตทสมาชกปฎบตในสถานการณตางๆ โดยผทละเมดฝาฝนจะไดรบการตอตานจากสมาชกในสงคมอยางจรงจง เนองจากมผลกระทบตอระบบสมพนธของสมาชกสวนรวม (3) กฎหมาย (Laws) หมายถง กฎเกณฑของความประพฤตซงสรางขนโดยองคการทางการเมองการปกครองและโดยไดรบการรบรองจากองคกรของรฐ

กฎหมายเปนกฎเกณฑความประพฤตทมลกษณะส าคญดงน

1. เปนกฎเกณฑการประพฤตปฎบตของสมาชกในสงคมทบญญตเปนทางการ โดยองคการของรฐทมอ านาจหนาทในการบญญตกฎหมาย 2. การมประกาศรายละเอยดของกฎหมายเปนลายลกษณอกษร 3. มองคการทท าหนาทควบคมใหสมาชกปฎบตตามกฎหมาย 4. มบทลงโทษผทละเมดฝาฝนกฎหมาย

ภาพท 1.10 การปฏบตหนาทของเจาหนาทต ารวจ ทมา : http://hilight.kapook.com/view/52766

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 30

ขอสงเกตเกยวกบบรรทดฐาน 1. บรรทดฐานแตละทองถนอาจสอดคลองหรอแตกตางกนกได 2. บรรทดฐานแตละทองถนสามารถเปลยนแปลงได 3. สงคมชนบทมกใชจารตมากกวา สวนสงคมเมองมกใชกฎหมายเปนบรรทดฐาน

3.3 สถานภาพทางสงคม

สถานภาพ (Status) : ต าแหนงทไดรบจากการเปนสมาชกของสงคมหรอฐานะทางสงคม (Social Position) ของคนในสงคมทถกก าหนดไวและด ารงอย สถานภาพทางสงคม หมายถง ต าแหนงของบคคลซงไดมาจากการเปนสมาชกของกลมและของสงคมซงเปนองคประกอบทส าคญในการจดระเบยบสงคม นองจากการกระท าระหวางสมาชกในสงคมยอมเปนไปตามสถานภาพทตนด ารงอย ประเภทของสถาภาพทางสงคม ม 2 ประเภท คอ

1. สถานภาพทางสงคมโดยก าเนด (Ascribed Status) เปนสถานภาพทางสงคม ทสมาชกไดรบโดยก าเนด เชน เชอชาต สญชาต เพศ (ชายหรอหญง) อายและสถานภาพอนเกดจากการเปนสมาชกในครอบครวเหลานนบเปนสถานภาพโดยก าเนดทงสน

ภาพท 1.11 การใหก าเนดสมาชกใหม ทมา : www.ouyyaoharet.blogspot.com

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 31

2. สถานภาพทางสงคมโดยความสามารถของบคคล (Achieved Status) เปนสถานภาพทางสงคมทเกดจากการก าหนดคณสมบตของผทจะไดรบสถานภาพโดยถอความสามารถตามเกณฑทสงคมก าหนด

ภาพท 1.12 การใหความเคารพผสงอาย

ทมา : www.gotoknow.org

ผลอนเกดจากสถานภาพทางสงคม

สถานภาพทางสงคมกอใหเกดผล 3 ดาน ดงน 1. ท าใหเกดสทธและหนาท 2. ท าใหเกดเกยรตยศจากสถานภาพทางสงคมทสมาชอกด ารงอย 3. ท าใหเกดการจดชวงชนทางสงคม 3.4 บทบาททางสงคม

บทบาท (Role): หนาท / พฤตกรรมทปฎบตตามสถานภาพทไดรบการปฎบตบทบาทตามสถานภาพทเหมาะสมและถกตองท าใหความสมพนธทางสงคมด าเนนไปไดดวยด บทบาททางสงคมเปนการกระท าตามสทธและหนาทตามทก าหนดในสถานภาพทางสงคม บทบาทและสถานภาพทางสงคมจะท าใหการกระท าระหวางกนทางสงคมของสมาชกด าเนนไปอยางสอดคลองกลมกลน และชวยใหการด ารงชวตรวมกนในสงคมดวยความราบรน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 32

ความส าคญของบทบาททางสงคม บทบาททางสงคมกอใหเกดการกระท าตามสทธและหนาทของสมาชกในสงคม ตามสถานภาพทตนด ารงอย ท าใหเกดการแลกเปลยนการรบและการใหประโยชนระหวางกน หากปราศจากการก าหนดบทบาททางสงคม รปแบบความสมพนธระหวางสมาชกในสงคมคงจะขาดระเบยบและปราศจากทศทางแนนอน

ภาพท 1.13 ภาพสงคมไทย ทมา : www.hilitht.kapook.com

บทบาทขดกน สมาชกในสงคมแตละคนมบทบาทหลายอยางในเวลาเดยวกน และการในกระท าอกบทบาทหนงอาจจะขดกบอกบทบาทหนงกได การขดกนในบทบาทยอมเกดขนไดเสมอ สมาชก ในสงคมตองตดสนใจตามวาระและโอกาสทเกดขน

ขอสงเกต

1. สถานภาพ – บทบาทเปนเรองความสมพนธทเกยวกบสงคม 2. ทกคนยอมมสถานภาพของตนเองและมหลายสถานภาพ 3. สถานภาพบางอยางเปนสถานภาพทตอเนอง 4. ยงสงคมซบซอนเพยงใด บทบาทยงแตกตางไปมากขนเทานน 5. โดยปกตสถานภาพจะบงบอกถงบทบาทเสมอ แตในบางสถานการณมสถานภาพ

อาจไมมบทบาทกได 6. การมหลายสถานภาพกอใหเกดหลายบทบาท บางครงกอาจท าใหเกดบทบาททขดแยง

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 33

3.5 การควบคมทางสงคม

การควบคมทางสงคม (Social Control) หมายถง กระบวนการตาง ๆ ทางสงคม ทมงหมายใหสมาชกของสงคมยอมรบและปฎบตตามบรรทดฐานของสงคม การควบคมทางสงคมเปนกลไกทส าคญทจะใหสงคมด ารงอยไดโดยสงยดวยวธการ ทเรยกวา “การบงคบ” (Sanction) การบงคบจงเปนสงหนงของบรรทดฐานทางสงคม

ลกษณะการควบคมทางสงคม แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. การควบคมทางสงคมโดยการจงใจใหสมาชกปฎบตตามบรรทดฐานทางสงคม ไดแก การยกยองชมเชย การใหรางวลแกผทปฎบตตามบรรทดฐานทางสงคมตามสถานภาพและบทบาททางสงคมทตนด ารงอย 2. การควบคมทางสงคมโดยการลงโทษสมาชกทละเมดฝาฝนบรรทดฐานทางสงคม ไดแก 1.1 ผทละเมดหรอฝาฝนวถชาวบานจะไดรบปฏกรยาตางๆ จากสมาชกผอน เชน การถกตฉนนนทา การเยาะเยย 1.2 ผทละเมดฝาฝนจารตจะถกตอตานจากสมาชกรนแรงกวาผทละเมด วถชาวบาน เชน การถกประชาทณฑ หรอการขบไลออกไปจากทองถน 1.3 ผทฝาฝนกฎหมายจะถกลงโทษตามทกฎหมายก าหนด โดยหนวยงานของรฐและเจาหนาทเปนผควบคมบทลงโทษอยางชดแจง

ภาพท 1.14 การไดรบการยกยอง

ทมา : www.thawil.net

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 34

กจกรรมการเรยนรท 4

จดประสงคการเรยนร

ตระหนกและเหนความส าคญความจ าเปนในการจดระเบยบทางสงคม

ค าชแจง ใหนกเรยนสรปองคประกอบของโครงสรางทางสงคม โดยเขยนในรปแผนผง

องคประกอบของโครงสรางทางสงคม

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 35

สรป โครงสรางทางสงคมโครงสรางทางสงคม

โครงสรางทางสงคม มลกษณะส าคญทมระบบของความสมพนธ ระหวางบคคลทเชอมโยงใหเกดกลมสงคมทมรปแบบตาง กนตามระบบความสมพนธ ระหวางบคคลทจะท าใหสงคมเปนระเบยบ

โครงสรางทางสงคม คอ กลมสงคม ซงเปนกลมทสมาชกนนมความรสกรวมกน และมการกระท าระหวางกน และสถาบนทางสงคมทส าคญ คอ สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา สถาบนศาสนา สถาบนเศรษฐกจ สถาบนการเมองการปกครอง บทบาท ทางสงคม และกระบวนการควบคมทางสงคม กระบวนการดงกลาวเปนสวนส าคญ ในการสจดระเบยบทางสงคมใหเปนระเบยบเรยบรอย

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 36

แบบทดสอบหลงเรยน เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

เลมท 1 เรอง โครงสรางทางสงคม ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบ ก, ข, ค หรอ ง ทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว โดยท าเครองหมาย ลงในชอง บนกระดาษค าตอบ เวลาสอบ 15 นาท 1. ปญหาขอใดเกดจากแนวคดตรงขามกบเศรษฐกจพอเพยง

ก. สภาวะหนเสย ข. ความเจบไขไดปวย ค. การอพยพยายหนผกอการราย ง. การใชแรงงานคนมากกวาเครองจกร

2. ลกษณะส าคญของสตวสงคม ตรงกบขอใด

ก. การตอสแขงขนกน ข. การกระท าระหวางกน ค. การผสมกลมกลนระหวางกน ง. การสงสรรคระหวางวฒนธรรม

3. การรวมกลมในลกษณะใดเรยกวาสงคม

ก. เดกวยรนขมอเตอรไซด ข. กลมคนยนอยทเดยวกน ค. ชาย – หญงนงกางเกงเอวต า ง. ชาวบานหนโจรยายบานไปอยใกลวด

4. ขอใดเปนวฒนธรรมประเภท “สหธรรม”

ก. สงตาง ๆ ทสมาชกในสงคมประดษฐขน ข. ระเบยบขอบงคบตางๆ ของสงคมและกฎหมาย ค. ขนบธรรมเนยมประเพณ และมารยาททางสงคม ง. หลกในการด าเนนชวตทสวนใหญไดมาจากศาสนา

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 37

5. ความสมพนธทสมาชกของสงคมมตอกนจดไดวาเปนอะไร ก. วฒนธรรม ข. โครงสรางสงคม ค. สถาบนทางสงคม ง. สถานภาพและบทบาท

6. กลมของบรรทดฐานทใชเปนหลกในการด าเนนกจกรรมตางๆ ของสมาชกในสงคมหมายถงอะไร

ก. บทบาทสงคม ข. สถาบนสงคม ค. กลมทางสงคม ง. วฒนธรรมของสงคม

7. เพราะเหตใดจงตองมการจดระเบยบในสงคม

ก. เพอความอยรอด ข. เพอศกดศรของสงคม ค. เพอแสดงความมวฒนธรรม ง. เพอสนองสญชาตญาณมนษย

8. ขอใดเปนองคประกอบของการจดระเบยบทางสงคม

ก. สถาบนครอบครวจารต ลทธความเชอ ข. โครงสรางสงคม วถประชา ขนบประเพณ ค. สถานภาพ บทบาท บรรทดฐาน และคานยม ง. การเรยนรทางสงคม การขดเกลาทางสงคม และการควบคมทางสงคม

9. คานยมทเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศดานการเมองของประเทศไทยตรงกบขอใด

ก. ความนยมตะวนตก ข. รกพวกพองมากกวาชาต ค. เดนตามผใหญ หมาไมกด ง. ตางคนตางอย ทางใครทางมน

10. ขอใดรวมโครงสรางสงคมไวครบถวน

ก. องคกร สถาบน ระเบยบ บทบาท ข. บรรทดฐาน สถานภาพ บทบาท กลมคน ค. มาตรฐานสงคม บรรทดฐาน จารต สญลกษณ ง. วฒนธรรมของสงคม กลมคน ระเบยบ องคกร

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 38

กระดาษค าตอบทดสอบหลงเรยน

เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เลมท 1 เรอง โครงสรางทางสงคม

ชอ...............................................................................................ชน ............. เลขท ............

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 39

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2552). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. กระทรวงศกษาธการ. (2553). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานหนาทพลเมอง วฒนธรรม และ การด าเนนชวตในสงคม ชนมธยมศกษาปท 4-6. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. เคน จนทรวงษ. (2554). คมอ-เตรยมสอบ สงคมศกษา ม.4-6 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม. กรงเทพมหานคร : ไฮเอดพบลชชง. ปรชญาพฤทธ. (2550). การบรหารการพฒนา : ความหมาย เนอหา แนวทางและปญหา. หนา 316. พงษศกด แคลวเครอ.(2554). หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด ารงชวตในสงคม. กรงเทพมหานคร : วฒนาพานช. ณทธนท เลยวไพโรจน.(2552). หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม ชน ม.4-6. กรงเทพมหานคร : พฒนาคณภาพวชาการ (พว.). ยรารตน พนธยรา.(2550). หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม 2. กรงเทพมหานคร : เอมพนธ. รศ. ธวช ทนโตภาส และคณะ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน หนาทพลเมอง วฒนธรรม และ การด าเนนชวตในสงคม ม. 4-6. กรงเทพมหานคร : วฒนาพานช. วทยา ปานะบตร. (2553). คมอเตรยมสอบ หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด ารงชวตในสงคม. กรงเทพมหานคร : พ.ศ. พฒนา. เสร พงศพศ. (2548). วธคด วธท า แผนชวต เศรษฐกจชมชน. กรงเทพมหานคร : เจรญวทยการพมพ.

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 40

ภาคผนวก

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 41

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เลมท 1 เรอง โครงสรางทางสงคม

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 42

เฉลยกจกรรมการเรยนรท 1

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของโครงสรางทางสงคมได 2. วเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคมของสถาบนทางสงคมไดอยางถกตองและเหมาะสม

ค าชแจง ขอความตอไปนถกหรอผดใหใสเครองหมาย () หรอ () หนาขอความ

1. ลกษณะโครงสรางทางสงคมมการเคลอนไหวเปลยนแปลงได

2. โครงสรางทางสงคม หมายถง สวนตางๆ ทประกอบกนเปนระบบความสมพนธของ สงคมมนษย 3. ประเภทของกลมสงคมแบงเปน 3 ประเภทตามลกษณะทตงของกลมสงคม

4. กลมสงคมในสถาบนครอบครว ไดแก พระสงฆ พระมหากษตรย พนกงานบรษท ต ารวจ 5. การถายทอดความร ความคด วฒนธรรม และทกษะอนจ าเปนในการด ารงชวตคอ หนาทของสถาบนการศกษา 6. กลมสงคมทด าเนนกจกรรมทางศาสนา เชน คณะสงฆคณะนกบวช คอกลมสงคม ครอบครว 7. สถาบนเศรษฐกจ คอ สถาบนสงคมทเกยวของกบแบบแผนการสนองความตองการ ปจจยพนฐานทจ าเปนของมนษย 8. ชาวนา นกธรกจ ผใชแรงงาน เปนต าแหนงหรอบทบาทหนาทของกลมคนในสถาบน เศรษฐกจ 9. การสรางระเบยบกฎเกณฑใหแกสงคม โดยมองคกรท าหนาทสรางกฎหมาย คอหนาท ของสถาบนศาสนา 10. รฐสภา คณะรฐมนตร ศาล กระทรวง คอ กลมสงคมในสถาบนการเมองการปกครอง

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 43

เฉลยกจกรรมการเรยนรท 2

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของโครงสรางทางสงคมได 2. วเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคมของสถาบนทางสงคมไดอยางถกตองและเหมาะสม ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนแลวจดท าเปนแผนพบความร (ขอละ 5 คะแนน)

1. บคคลยอมมสถานภาพมากกวาหนงสถานภาพเสมอ จงระบสถานภาพของนกเรยนในขณะน ใหครบ พรอมบอกหนาทและความรบผดชอบตามสถานภาพตางๆ ของตนเอง

แนวค าตอบ เพศชาย คนกรงเทพมหานคร เปนลกชาย เปนนกเรยน

2. ลกษณะของโครงสรางทางสงคมประกอบดวยอะไรบาง แนวค าตอบ 1) มการรวมกลมของคนในสงคม 2) มแนวทางในการปฏบตอยางเหมาะสม หรอมกฎเกณฑระเบยบแบบแผนเปน แนวทาง ในการยดถอรวมกนโดยยดหลกประโยชนสงสดของสงคม 3) มจดมงหมายในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ทด และมความเหมาะสมทจะน ามาใชกบ สงคมนน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 44

3. กลมเพอนของนกเรยนจดเปนกลมสงคมไดหรอไม อยางไร แนวค าตอบ ได เพราะเปนกลมคนทมาอยรวมกน สมาชกในกลมเพอนนมความรสกวาตนเปนสมาชก ของกลม มวตถประสงคเพอพดคย ชวยเหลอ และดแลซงกนและกน และมการกระท า ระหวางกน เชน ชวยเหลอดแลเพอนยามทเพอนปวยไข ชวยเหลอกนเรองการเรยน

4. มผกลาววา “ความส าเรจเกอบทกดานของชวตคนเรา มาจากพนฐานของครอบครว” นกเรยนมความคดเหนอยางไรตอค าพดดงกลาว จงอธบาย แนวค าตอบ เหนดวย เพราะครอบครวเปนผอยเบองหลงแรงผลกดนของความส าเรจไมวาจะเปน การสงสอนเลยงด การใหการศกษาในโรงเรยน การใหก าลงใจ และความรกความอบอน

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 45

1. นกเรยนคดวานอกจากกลมทางสงคมหรอองคการทางสงคมของสถาบนทางการเมอง การปกครอง จะตองปฏบตตนตามหนาทกฎหมายก าหนดแลว ควรมคณธรรม จรยธรรมอยางไรบางในการปฏบตตนและปฏบตงาน จงอธบาย พรอมยกตวอยางประกอบ

แนวค าตอบ หรโอตตปปะ ความละอายและเกรงกลวตอบาป เชน ไมคอรรปชน ไมลมลางการ ปกครองระบอบประชาธปไตย ทศพธราชธรรม ธรรมของผปกครองบานเมองซงสามารถใชกบ ผด ารงต าแหนงทางการเมองได ไมใชเพยงแตพระเจาแผนดน ไดแก ใหทาน รกษาศล บรจาค ซอตรง ออนโยน มความเพยร ไมโกรธ ไมเบยดเบยน มความอดทน มความเทยงธรรม

2. สถาบนศาสนามบทบาทส าคญตอการด าเนนชวตของนกเรยนอยางไร จงอธบาย พรอมแสดงเหตผลประกอบ แนวค าตอบ สอนหลกธรรมใหท าความด ละเวนการท าชว สรางบรรทดฐานในการปฏบตตนเปนคนดตามหลกของศาสนาตางๆตามทนกเรยนแตละคนนบถอ เชน ศาสนาพทธสอนใหท าความด ละเวนความชว ท าจตใจใหบรสทธ

เฉลยกจกรรมการเรยนรท 3

จดประสงคการเรยนร วเคราะหและสามารถปฏบตตนตามหลกการจดระเบยบทางสงคมของสถาบนทางสงคมได อยางถกตองและเหมาะสม

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน (ขอละ 5 คะแนน)

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 46

3. ในฐานะทเปนนกเรยนเราควรมสวนรวมในการพฒนาสถาบนการศกษาโดยปฏบตตน อยางไรจงจะสามารถพฒนาตนเปนคนดและคนเกงได แนวค าตอบ ตงใจเรยนหนงสอในหองเรยน ศกษาและแสวงหาความรดวยตนเองผานทางหองสมด หรออนเทอรเนต ฝกประสบการณการเรยนรรปแบบตางๆ ประพฤตตามคณธรรมและจรยธรรม

4. จงรวมกนอภปรายถงความสมพนธเชอมโยงของสถาบนทางสงคมตาง ๆ ในสงคมไทย วาเปนไปในลกษณะใด โดยยกตวอยางเมอเกดปญหาขนในสถาบนสถาบนหนง จะสงผลกระทบตอความมนคงและความเจรญกาวหนาของสถาบนอน ๆ อธบายประกอบเหตการณตวอยางทเกดขนในสงคมในปจจบนอยางเปนเหตเปนผล พรอมอางองแหลงขอมลใหชดเจน แนวค าตอบ การฆาตวตายของเดกนกเรยนในชวงใกลสอบเขามหาวทยาลยซงเปนปญหาระดบ ปจเจกบคคลนนสงผลใหครอบครวเกดความเศราโศกเสยใจทตองเสยสมาชกในครอบครว สถาบนการศกษาขาดบคลากรทางการเรยน สถาบนทางเศรษฐกจขาดแรงงานในอนาคต ทจะขบเคลอนทางเศรษฐกจ อางองไทยโพสต. (2555). สถตพงวยรนฆาตวจบตาชวงใกลสอบ(ออนไลน). สบคนจาก : http://www.thaipost.net/x-cite/070912/62039 [7 กนยายน 2555]

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 47

เฉลยกจกรรมการเรยนรท 4

จดประสงคการเรยนร

ตระหนกและเหนความส าคญความจ าเปนในการจดระเบยบทางสงคม

ค าชแจง ใหนกเรยนสรปองคประกอบของโครงสรางทางสงคม โดยเขยนในรปแผนผง

องคประกอบของโครงสรางทางสงคม

แนวค าตอบ

โครงสรางทางสงคม

กลมสงคม

สงคมชนบท

สงคมเมอง

สถาบนสงคม

สถาบนครอบครว

สถาบนการศกษา

สถาบนศาสนา

สถาบนเศรษฐกจ

สถาบนการเมองการปกครอง

เลมท 1 โครงสรางทางสงคม หนา 48

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

เอกสารประกอบการเรยน รายวชาสงคมศกษา รหสวชา ส31101 ชนมธยมศกษาปท 4 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เลมท 1 เรอง โครงสรางทางสงคม

ขอ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.