ကရးဆတ စစပြမား

နဒါနး-

ကရးဆတ စစပြမား ဟသညမာ အဘယနညး၊ မညသညေၾကာင ျဖစပြားခသနညး- ဆသညက အတတ

ႏငဆး- မနကနစြာ သရန လပါသည။

(၁) ေရာမအငပါယာေခၚ အေနာကအငအားစမားသည အေရ႔အလယပငးေဒသမား သမးပကၿပး ေဂရဆလင

ၿမ႔အား အပခပခသညမာ ခရစေတာ မေမြးမက ကာလကပင ျဖစသည။ ခရစေတာေယရႈ ပြငေပၚလာ၍ တရား

ေဟာေျပာစဥကလညး- ဂးတ႔အား ေတာလနေရးစတ သြငးေပးသညဟ စြပစြခကျဖင ေရာမအပခပေရးမႈး

မားကပင ကားတငတငချခငး ျဖစသည။

(၂) ခရစယာနတ႔ အငအားထြားလာခနတြင ေရာမတ႔မာ သတ႔ကယ သတ႔ ခရစယာနအေရာငက ဆးလက

ေဂရဆလငအပါအ၀င အေရ႔အလယပငးအား ဆကလက အပခပထားခသည။

(၃) ေအဒ ၇ ရာစတြင အစၥလာမသာသနာ ထးေဖါကကယျပန႔လာေသာ အခါ-ေဂရဆလငမ ေရာမသားတ႔မာ

အာဏာလကလြတျဖစခရသည။ သ႔ေသာ ေရာမသားခငး ဥေရာပ၌ အာဏာလ ျပညတြငးစစျဖစေနသညက

တစေၾကာငး၊ မြတစလငတ႔မာလညး အငအားႀကးထြား လာသညက တစေၾကာငးျဖင ေရာမသားတ႔မာ မြတစ

လင တ႔အား ၀ငေရာကတကခကႏငျခငး မရခေခ။

(၄) တစစစ ကယျပန႔လာေသာ အစၥလာမသာသနာသည ဥေရာပတြငးထ ပ႔ႏ႔လာခသည။ ဆယရာစႏင

ဆယတစရာစတြင ဥေရာပသားတ႔မာလညး အငအားျပနလည ထြားလာခသည။ သ႔ျဖင ၎တ႔က ေဂရဆ

လငက အေၾကာငးျပလက မြတစလငနယေျမမားအား ခရစယာန အပခပရာေဒသမား အျဖစ ေျပာငးလပစ

ရန ႀကစညလာေတာသည။ ေရာမသား ခရစယာနမားမာ မြတစလငေဒသတြငးရ တငးရငးသား ေဒသတ႔အား

ထးေဖါကက သာသနာျပျခငးက အေၾကာငးျပလက ၎တ႔၏ ႏငငေရးနယအား စတငခ႔ထြငလာခသည။

(၅) မြတစလင အငပါယာအား အပခပထားေသာ စလဂစတာကမငးဆကတ႔က ေရာမသားတ႔၏ လႈပရားလာ

မႈအား သရသျဖင ေဂရဆလငအား ေရာမသား ခရစယာနမား မ၀ငရဟ အမန႔ထတခသည။ သ႔ေသာ ထ

အမန႔မာ ေဒသခ ခရစယာနမား- ဂးမားႏင အျခားေသာ တငးရငးသားတ႔ အေပၚသ႔ မသကေရာကေခ။ ထ႔

ေၾကာင ေဂရဆလငတြင ေဒသခ ခရစယာနမား- ဂးမား၊ မြတစလငမား အတစေပါငးလက ၿငမးခမးစြာ ေန

ထငခသည။

(၆) စလဂစတာက တ႔က ေဂရဆလငသ႔ ေရာမသား ခရစယာနမား မ၀ငရဟေသာ အမန႔က ေရာမခရစယာန

ပပရဟနးမငးႀကး အာဘန (၂) ႏင အငအားထြားလာၿပး နယခ႔လေသာ ဥေရာပ စစဘရငမားက မြတစလင

တ႔က ေရာမက ျဖတလက ကမၻာ ခရစယာနမား အားလးက ေစာကားသညဟ ၀ါဒျဖန႔ကာ- ေရာမခရစယာန

သာသနာအား စစအငအားျဖင ျဖန႔ခလေသာ ပပရဟနးႏင ႏငငေရး တးခ႔လေသာ စစဘရငမား ပးေပါငးက

မြတစလငနယမားသ႔ ကးေကာ တကခကေလေတာသည။

စစျဖစရာ ေဒသတစေလာကႏင ေရာမခရစယာနမား သမးပကမရာ ေဒသတစေလာကတြင မြတစလငအပ

ခပမႈေအာက၌ ၿငမးခမးစြာ ဘးစဥေဘာငဆကေနထငခေသာ ေရာမခရစယာန (ရမနကကသလစ) မဟတ

သည ခရစယာနမား၊ ဂးမား၊ တငးရငးရးရာ ဘာသာ၀ငမား မြတစလငမားမာ ကေလးလငယ သကႀကးရြယ

အ အမးသမးဟ၍ ကငးလြတခြငမရ မးျပတသတျဖတခရေလေတာသည။

ေဂရဆလင၌ မြတစလင၊ ဂး၊ ေဒသခ ခရစယာန၊ ေဒသခတငးရငးရးရာ ဘာသာ၀ငမား စေပါငး ခခခေသာ

လညး အငအားျခငး မမ၍ ကဆးခရကာ- ရမနကကသလစ ခရစယာနသ႔ ကးေျပာငးခေသာ ခရစယာနမအပ

ကန အားလးက မးျပတသတျဖတခေလေတာသည။

ေရာမခရစယာနတ႔မာ ေဂရဆလငတြငသာမက အျခားေသာ အသငးေတာမတညသည ခရစယာန အသငး

ေတာငယ အပစတ႔အား သတ႔၏ ရမနကကသလစ အသငးေတာသ႔ မ၀ငမေနရ ဓါးမးသာသနာျပခေလသည။

ထသမငးတြအား - အစဥဖတႏငရန ကမၻာ သမငးပညာရငမား စစညးတငျပထားသည ကရးဆတ ခရစယာန

သာသနာျပ သမငးအား ဘာသာျပနဆ တငျပပါသည။

ခရစယာန သာသနာျပသမငး ဆကမားမာ-----

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

အာရက ျဖတလက ပထမ ကရးဆတ ခရာ လမးေၾကာငး

၁၀၉၅ ခႏစ - ပငအာစငဇာ ခရစယာနသာသနာ သဃာယနာ ညလာခ၌ အေနာကဘငဇနတင အငပါယာ ျပညရင- အလကဇယာ ရန စစေရး အကအည ေတာငးခခသည။ သရေနသည။ ထႏစေနာကပငး- ကလား ေမာငတ သဃာယနာတြင ပပရဟနးမငး အာဘာန ဆန႔ကငတကခကရန ခရစယာန အားလးအား ဆငေခၚလႈ႔ေဆာခ၍ ရနးကနလႈပရားရငး ကဆးတ႔မာ အျပစမားမ

ခကခငးလကငငး ပေပာကလက ငရမကေစရဟ ကတမားေပးခသည။

၁၀၉၆ ခ ၾသဂတလ ၁၅ ရကေန႔တြင ပပရဟနးမငး၏ စစဥၫႊနၾကားမႈျဖင ျပငသစႏင အတလမ စစသညမားျဖငကရးဆတ (ခရစယာန သာသနာျပ) ကြနစတနတႏဘယသ႔ ခတက ခၿပး- ထေနရာ၌ ဘငဇနတင ျပညရငမ သတျဖင ႀကဆခသည။ ၎တ႔က ဆးရႈးခရေသာ နယေျမတ႔အား အငပါယာ အတြငးသ႔ ျပနလည အလယြန၏ ဘြ႔တဆပခ ေခါငးေဆာင ဂြဒဖာရ

အမားစ ျဖစခသည။၂

သတ႔သည ေတာငဖကပငး အနာတးလးယား သ႔ ခတကလာလက အနတသမးပကလကၿပး ၁၀၉၉ ဂလင ၁၅ ရကေန႔တြင ေဂရဆလငအာ သမးပကခသည။ ထ႔ေနာက ဆးယးယားမ ပါလက စတငကမးရးတနး တစေလာက ကရးဆတတငးေဒသ ေလးခက ထေထာငခသည။

အနတအတၿမ ႔သမး တကပြသည ၁၀၉၇သည အရညအေသြးမ စစတပျဖစခ၍ ရနသတ႔ထ လကနက ခရန ျငငးဆနခသည။ခရစယာန သာသနာျပတပမားက ေဒသခ မြတစလငတ႔အား အစလကအၿပလက သတျဖတခ၍ ဗလက ဖကဆးျခငး- ၿမ ႔တြငး၌ လယကဓားျပသည မြတစလငတပမ အနတအတၿမ ႔တြငး ေအာငပြခ ႏငခေသာလညး တာရနတမ ဘဟမြနဒ

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (ပထမအႀကမ) ၁၀၉၅-၁၀၉၉

လမးေၾကာငး

ပငအာစငဇာ ခရစယာနသာသနာ သဃာယနာ ညလာခ၌ အေနာက ဥေရာပ အငအားစမား ထတြင အလကဇယာ ၁- က သတမနမား ေစလႊတလက စလဂကတာကတ႔အား တကခက

ေတာငးခခသည။ သ အငပါယာအား စလဂစတာကမား၏ အငအားၿပင ၿခမးေျခာကလက ကလား ေမာငတ သဃာယနာတြင ပပရဟနးမငး အာဘာန ၂ မ စလဂစတာကမားအား

ကရန ခရစယာန အားလးအား ဆငေခၚလႈ႔ေဆာခ၍ ရနးကနလႈပရားရငး ကဆးတ႔မာ အျပစမားမ

ခကခငးလကငငး ပေပာကလက ငရမကေစရဟ ကတမားေပးခသည။၁

ရကေန႔တြင ပပရဟနးမငး၏ စစဥၫႊနၾကားမႈျဖင ျပငသစႏင အတလမ စစသညမားျဖင တပမေတာအား တရား၀င ထေထာငခသည။ ထစစတပႀကးမာ အေရ႔ဘက ထေနရာ၌ ဘငဇနတင ျပညရငမ သတျဖင ႀကဆခသည။ ၎တ႔က ဆးရႈးခ

ရေသာ နယေျမတ႔အား အငပါယာ အတြငးသ႔ ျပနလည သြပသြငးရန သဓဌာနျပခသည။ တပတြင ျပငသစႏင ေဘာငဆာင ဂြဒဖာရ(၁၀၆၀-၁၀၉၉) ဥးေဆာငေသာ ေနာမန သရေကာငးစစသညမားက

လးယား သ႔ ခတကလာလက အနတအတၿမ ႔အား ၁၀၉၈- ရကေန႔တြင ေဂရဆလငအာ သမးပကခသည။ ထ႔ေနာက ဆးယးယားမ ပါလက

စတငကမးရးတနး တစေလာက ကရးဆတတငးေဒသ ေလးခက ထေထာငခသည။၃

၁၀၉၇ ေအာကတဘာမ ၁၀၉၈ ဂၽြနလထ ၾကာျမငသည။ တာကတ႔၏ ၿမ ႔တြငးသည အရညအေသြးမ စစတပျဖစခ၍ ရနသတ႔ထ လကနက ခရန ျငငးဆနခသည။၄ အလးအရငးႏင

မားက ေဒသခ မြတစလငတ႔အား အစလကအၿပလက သတျဖတခ၍ ဗလ႔တြငး၌ လယကဓားျပတက ေသာငးကနး ျခငးမား ျပခၾကသည။၅ စစသႀကး ကာဘဂါ ဥးေဆာင

သည မြတစလငတပမ အနတအတၿမ ႔တြငး ေအာငပြခ ခရစယာနသာသနာျပ စစတပအား လပတစျပက ျပနလညႏငခေသာလညး တာရနတမ ဘဟမြနဒ ဥးေဆာငသည ခရစယာနသာသနာျပတပမားက ကာဘဂါတပအား ဂၽြနလ

အငအားစမား ထတြင စလဂကတာကတ႔အား တကခက

အငပါယာအား စလဂစတာကမား၏ အငအားၿပင ၿခမးေျခာကလက မ စလဂစတာကမားအား

ကရန ခရစယာန အားလးအား ဆငေခၚလႈ႔ေဆာခ၍ ရနးကနလႈပရားရငး ကဆးတ႔မာ အျပစမားမ

ရကေန႔တြင ပပရဟနးမငး၏ စစဥၫႊနၾကားမႈျဖင ျပငသစႏင အတလမ စစသညမားျဖင င ထေထာငခသည။ ထစစတပႀကးမာ အေရ႔ဘက

ထေနရာ၌ ဘငဇနတင ျပညရငမ သတျဖင ႀကဆခသည။ ၎တ႔က ဆးရႈးခ သြပသြငးရန သဓဌာနျပခသည။ တပတြင ျပငသစႏင ေဘာင

ဥးေဆာငေသာ ေနာမန သရေကာငးစစသညမားက-

ဂၽြန ၃ ရကေန႔တြင ရကေန႔တြင ေဂရဆလငအာ သမးပကခသည။ ထ႔ေနာက ဆးယးယားမ ပါလက

ဂၽြနလထ ၾကာျမငသည။ တာကတ႔၏ ၿမ ႔တြငး ခတပ အရငးႏင ၀ငလာေသာ

မားက ေဒသခ မြတစလငတ႔အား အစလကအၿပလက သတျဖတခ၍ ဗလ၀တျပေဆာငမား စစသႀကး ကာဘဂါ ဥးေဆာင

စစတပအား လပတစျပက ျပနလည၀ငးရ တပမားက ကာဘဂါတပအား ဂၽြနလ ၂၈

ရကေန႔တြင ေအာငျမငစြာ ၿဖခြငးႏငခသည။ ထ႔ေနာက ခရစယာန သာသနာျပတပမားသည ကမးရးတနးတစေလာက တစၿမ ႔ၿပး တစၿမ ႔ သမးပကလက ၎၏ တပဆြယတစခမ ၁၀၉၉ ဂၽြန ၇ ရကေန႔တြင ေဂရဆလငအား သမပကခသည။၆

ေဂရဆလငအား သမးပကျခငး

၁၀၉၉ တြင ေဂရဆလငအား ေအာငျမငၿပးေနာက ပထမ သာသနာျပ စစေခါငးေဆာင ေဘာငအလယြနမ ဂြဒဖာရသည

ေဂရဆလင ဘရငႏငင၏ ပထမဆး ဘရင ျဖစလာခသည။

ဂးႏင မြတစလငတ႔ ပးေပါငးလက သတ႔အား ကးေကာသ ဖရငတတ႔အား တြနးလနခၾကေသာလညး ၁၀၉၉ ဂလင

၁၅ ရကေန႔တြင အငအား သာေသာ ေဂရဆလငၿမ ႔တြငးသ႔ ခရစယာနသာသနာျပနယခ႔တ႔ ၀ငေရာကထးေဖါကလာ

ေတာသည။၇ ထ သာသနာျပ နယခ႔တ႔က ကနေနေသာ ဂးႏင မြတစလငျပညသတ႔အား အစလကအၿပလက မးျပတ

သတျဖတလက လယကေသာငးကနး ေခမႊပစခေသာေၾကာင ၿမ ႔မာ ေၾကာကခမနးလလ ႏငငျခားကးေကာသမား ႏင

သာ ကနရစခ ေတာသည။

ခရစယာန သာသနာျပမားက တားရၿမ ႔က တကခကသမးပကရန ႀကးပမးချပနသည။ သ႔ေသာ တာရျပညသမားက ဒမတစကတ ေခါငးေဆာင ဇဟာရ အလဒင အတာဘက ထ၌ “၎တ႔အား ဖရငတကးေကာသမားလကမ ကယတင ေပးပါရနႏင ၎တ႔အေနျဖင မငးႀကးထတြင လကေအာကချပပါမည၊” ဟ ေတာငးခခသည။ သ႔ျဖင ခရစယာန သာ သနာျပတ႔မာ တားရၿမ ႔အား မေအာငျမငခဘ ႏမႏငးခခရေတာသည။ တားရၿမ ႔အား ခရစယာနကးေကာသမား လကမ ကယတငခေသာလညး မငးႀကး ဇဟာရ အလဒင အတာဘကက “ကၽြႏပသည ဘရားရငႏင ျပညသတ႔႔၏ အကးငာ ေဆာငရြကသငရာ ေဆာငရြကချခငး ျဖစ၍ စးဇမဥစၥာႏင အပခပမႈအာဏာ (သတစပါးအားကၽြနျပရန) မဟတပါ။” ဟ ေၾကျငာခသည။၈

ေဂရဆလငအား သမးပကၿပးေနာက ခရစယာနသာသနျပတ႔ ေဂရဆလင ဘရငႏငင၊ အဒကဇာ အပခပမႈ ေဒသ၊ အနတအတ အပခပေရးမႈးနယေျမႏင ထရပလ အပခပမႈ ေဒသ ဟ၍ ေဒသေလးခ ထေထာင အပခပထားခသည။ ထြကေျပးလြငစငသြားခေသာ မြတစလငတ႔အား ေအမနအာဒဒင ဇငဂက ျပညလညစညးလးႏငခ၍ ခရစယာနသာသနာ ျပမား သမးပကၿပး (၄၅ ႏစအၾကာ) ၁၁၄၄ ခႏစတြင အဒကဇာအပခပမႈ ေဒသအား ျပနလည သမးပကခသည။ သ႔ျဖင ပပရဟနးမ ဒတယ ကရးဆတ (ခရစယာနသာသနာျပစစ ဆငႏႊရန) ဆငေခၚခေလေတာသည။

၁။ Fulcher of Chartres, Medieval Sourcebook

၂။ See Catholic Encyclopedia

၃။ Christopher Tyerman, God's War: A New History of the Crusades (2006) pp. 106–124

၄။ Barbara W. Tuchman, A Distant Mirror: The Calamitous 14th Century (1978) p 279

၅။ Arab Historians of the Crusades, trans. F. Gabrieli, trans. E. J. Costello. London: Routledge and Kegan Paul, 1984.

၆။ Tyerman, pp. 146–153

၇။ Trumpbour, John. "Crusades." In The Oxford Encyclopedia of the Islamic World., edited by John L. Esposito. Oxford Islamic Studies Online, http://www.oxfordislamicstudies.com/article (accessed February 17, 2008).

` ၈။The Damascus Chronicle of the Crusades, Extracted and translated from the chronicle of Ibn Al-Qalanisi, translated by H.A.R. Gibb (London: Luzac & Co., 1932).

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး ပထမအႀကမတြငး မးျပတသတျဖတမႈ

ေဂရဆလငအား သမးပကၿပးေနာက ခရစယာန သာသနာျပမားက အစလက အၿပလက မးျဖတသတျဖတမားက ဆကတကျပလပခသည၊ ထ႔ေန႔ကာလမားတြင မြတစလငမားမာ ကေလးလႀကး ကားမ ခြျခားျခငးမရ အစလက အၿပ လက ရကစကစြာ သတျဖတခရၿပး။ ဂးဘရားေကာငးသ႔ ၀ငေရာကခလႈေသာ ဂးမားသညလညး လေရာ ေကာငးပါ မးရႈ႔သတျခငးက ခလကရသည။ မြတစလငႏင ဂးမ အလြနအနညးငယသာ ထြကေျပးလြတေျမာကခရသည။ ၿမ ႔အေရ႔ ပငးေန ေဒသခ ခရစယာနမားမာမ ျပညႏငျခငးက ခလကရသည။

ဂ းမားသ႔ ကရးဆတ

ပထမ ကရးဆတ (ခရစယာန သာသနာျပ)မႈက စတငခသည ျပငသစ ႏင ဂာမဏတ႔သည ဂးအသငးအ၀ငးမားအား အႀကးအကယ ဖကဆး သတျဖတခသည။ ဂးမားမာ ေယရႈခရစအား ကားစငသတခသမား ျဖစေၾကာငး အေၾကာငးျပ ခကျဖင- ၎တ႔အား မြတစလငမားကသ႔ သတမတကာ သတျဖတေလေတာသည။ ခရစယာနမားက ဂးတ႔အား ေအဒ ၈၈၈ ခတြင မငစ ေဒသ၌လညးေကာငး၊ ၉၉၂ ခႏစတြင လငးမြတစေဒသ၌လညးေကာငး၊ ၁၀၀၀ ျပညႏစတြင ခရစယာန စစတပမားမ ဂးဆန႔ကငေရးမား အႀကးအကယ ျပလပချခငးမားသည လညးေကာငး၊ ၁၀၆၆ ခႏစတြင တရးခေဒသမ ဂးတ႔အား အကနအစငေမာငးထတပစမညဟ ၿခမးေျခာကခစဥကလညးေကာငး - ခရစယာန သာသနာသ႔ ကးေျပာငးရ မညဟ အတငးအဓမၼမျပခေခ။၁ သ႔ေသာ ပပရဟနး အာဘန ၂ က ပထမ ကရးဆတအား ေၾကျငာခသညမစ ဂးတ႔အား အႀကးႏပစကခသညအျပင ခရစယာနသ႔ မကးေျပာငးသမား မးျပတသတျဖတခေတာသည။

ေဘာငအလယြန ဂြဒဖာရ၏ စစခရးစဥတြင ကားစငခေသာ ဂးတ႔အား ေသြးေကြးဆပျခငး အျဖစ ဂးမနလင ကးပင ခတ ကငတ မကနေစရန အကနရငးဟ ေကြးေၾကာလက ဂးတ႔အား မးျပတသတျဖတကာ ပငဆငသမကလညး မးရႈ႔ဖကဆးခေလသည။၂

ဂနးဘေလာကမ ဆဂဘာတက “ဘရားသခင၏ ကယစားျပ စစပြတြင ဂးတ႔အား သာသနာေျပာငးေစခသည။ ဘာသာ ေျပာငးျခငးအား ခခခသတ႔အား ဥစၥာသမး မးျဖတသတျဖတလက ၿမ ႔မားမ သတသငရငးလငးခသည။” ဟ ေရးသားထားေပသည။၃

ဂးတ႔အား စတငသတျဖတမႈက ျပငသစပင မငစေဒသမ စတငခသည။ ၁၀၉၅ ဂလငလတြင ရငးလငးနယ (နးအာစ၊ ၀ယလငဟဗင၊ အလတငနာ၊ ဇငတာ ႏင မ႔စ တ႔မာ ေျမာကဘက အဓက ထြကရာေဒသ)၌ ဂးၿမ ႔ရြာတ႔အား တကခက သတျဖတခၾကသည။ ထမ ဂးတစခ ႔မာ အေရ႔ဘကဆသ႔ လြငစငထြကေျပး လြတေျမာကခသည။၄

ပပရဟနး၏ သာသနာျပ စစတပ ရငးနယသ႔ေရာကေသာအခါတြင ဂးထမ အတငးဆကေၾကး ေတာငးခသည အျပင ဂးပင ပစၥညးမားအား အတငးအဓမၼလယ ဖကဆးခသည။ ထ႔ေနာက ဂးတ႔အား အတငးအဓမၼ ခရစယာနထသ႔ သြပ သြငးခသည။၅

၁၀၉၆ ေႏြဥးေပါကရာသ၌ ကရးဆတေခၚ ခရစယာန သာသနာျပ လပရန လႈ႔ေဆာအားျဖညခရေသာ သရေကာငးတ႔မာ ျပငသစႏင ဂာမဏအႏ႔ ဂးဆန႔ကငေရးမားျဖင စတင ယမးေမႊးခေလသည။ ခရစယာနဘနးႀကး ေဖာကလမာ၏ ကရးဆတတပရငးမာ မဂဒဘာဂမ ဂးတ႔ ညႇငးပနးသတျဖတခၿပး ေနာကပငး- ၁၀၉၆ ခ ေမ ၃၀ ရကတြင ပရဂႏင ဗဟးမးယား ေဒသမ ဂးတ႔အား ညႇငးပနးသတျဖတခသည။

ဘနးေတာႀကး ဂြတခာက ဥးေဆာငေသာ သာသနာျပ ကရးဆတတပမ ရငးလငး၊ လရနးမ တစဆင ဟမေဂရထသ႔ ၀ငေရာကသြားလက ဂးနယမတသမအား ေခမႊပစခသည။ ဟနေဂရယန ဘရင ကလမနမ တားဆးေသာလညး မႏင နငးေတာဘ- ေဒသတစခလ အေလာငးႏင ေသြးမားျဖငသာ ျပညလကနခေတာသည။

၁။ Salo Wittmayer Baron (1957). Social and Religious History of the Jews, Volume 4. Columbia University

Press

၂။ Patrick J. Geary, ed (2003). Readings in Medieval History. Toronto: Broadview Press.

၃။ Norman Golb (1998). The Jews in Medieval Normandy: a social and intellectual history. Cambridge,

United Kingdom: Cambridge University Press.

၄။ John France (1997). Victory in the East: A Military History of the First Crusade. Cambridge University

Press, 1994. p. 92.

၅။ Max I. Dimont (1984). The Amazing Adventures of the Jewish People. Springfield, NJ: Behrman House,

Inc..

၆။ T. A. Archer (1894). The Crusades: The Story Of The Latin Kingdom Of Jerusalem. G.P. Putnam Sons.

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (ဒတယ အႀကမ)

ပထမႀကမ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးျဖင ကးေကာ သမးပကနယေျမတ႔အား မြတစလငတ႔မာ ျပနလည ေတာ လနလာခနတြင ထေတာလနမႈတ႔အား ဖႏပ ထနးခပထားႏငရန ခရစယာန ဘနးေတာႀကး ဘားနာဒႏင ေျမာကမားစြာ ေသာ ခရစယာန ဘနးႀကမား တပလန႔ႏႈးေဆာေလေတာသည။ သမငးတြင ဒတယအႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာ ျပစစဆငေရး မတငမ ခရစယာန သာသနာျပ စစပြေလးမား ျဖစခေပသည။ ၎တ႔မာ ေအဒ ၁၁၀၁ ခႏစတြင မြတစလင တ႔အား ကးေကာေသာ စစပြျဖစ၍- ခါလစ အာဆလမ ဥးေဆာငေသာ တာကမားက ႏမႏငးႏငခသျဖင ခရစယာန သာသနာျပမား ဥးကးသြားခေသာ ကးေကာမႈျဖင၊၁ ၁၁၀၇ မ ၁၁၁၀ အတြင ေနာေ၀ ဘရငဥးေဆာငေသာ စစပြတ႔ ျဖစသည။

သမငး၀င ဒတယ အႀကမ ၁၁၄၇-၁၁၄၉

မြတစလငတ႔ အဒကဇာအား ေအာငႏငၿပး ေဂရဆလငတြင မြတစလငႏင ခရစယာနတ႔ ၿငမးခမးစြာ အတျပနလညေန ထငႏငသည ကာလေလး ၿပးေနာက ခရစယာန ဘနးေတာႀကးမားက ဒတယအႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးမား ျပလပရန လႈ႔ေဆာေတာသည။ သ႔ျဖင ဘရငခ လး၀စ ၇ ႏင ကြနနာ ၃ တ႔ လကေအာကခ ျပငသစႏင ဂမနေတာငပငး ကးေကာသာသနာျပ စစတပမားမာ ေအဒ ၁၁၄၇ ခတြင ေဂရဆလငသ႔ ခတကေလေတာသည။ သ႔ေသာ အဓက တကပြႀကးမား အားလး၌ အထနာ ကဆးခရသည။ သးျခား လြတလပေျမျဖစေသာ ဒမတစကတသ႔ ထးစစဆငမႈသညလညး စစဥးကး ရႈးနမခရၿပး ထၿမ ႔သည မၾကာမပင ခရစယာန သာသနာျပ ကးေကာသတ႔၏ မဟာ ရနသေတာႀကး နရရြဒဒင ဇနဂ၏ လကတြငးသ႔ ေရာကခသည။၂

၁၁၄၂ ခႏစ အေရ႔ပငး ေဒသ - ဥေရပႏင ခရစယာနႏငငမားျပ ေျမပ

သ႔ေသာ အျခားတစဘက ျဖစေသာ ေျမထပငလယေဒသတြင ခရစယာနကးေကာသမားက ကးေကာမႈမား ေအာင ျမငခ၍ ေျမာကပငး ခရစယာန သာသနာျပစစတပမားမာ ေပၚတဂတြင ရပနားလက ေပၚတဂဘရင အဖြနဆ ၁ ႏင ပးေပါငးကာ လစဘြနေဒသအား ကးေကာ သမးပကႏငခသည။၂ ထပမအငအားျဖညေပးေသာ ေကာငနေရးႏး ဘရငဂါ ၏ စစသညမားျဖင ပးေပါငး၍ ေနာကႏစတြင ေတာတစာ ၿမ ႔အား သမးပကချပနသည။၃ ၁၁၅၀ ခႏစတြင ျပငသစႏင ဂာမန ဘရငမားက မညသည ေအာငပြမ မရဘလက ေဂရဆလငမ သတ႔၏ တငးျပညမားသ႔ ျပနလည ဆတခြ လာ ခသည။ ဒတယအႀကမ ခရစယာန သာသနာျပစစအား လႈ႔ေဆာခသည ဘနးေတာႀကး ဘားနာဒမာ မေကမနပ အႀကး အကယ ျဖစခေတာသည။ ထအေတာအတြငး ေအဒ ၁၁၄၇ တြင ဂာမနေျမာကပငးႏင ဒနးတ႔သညလညး ၀နး ေဒသ အား တကခရာ ေအာငျမငမႈ မရရခေခ။

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (တတယ အႀကမ) ၁၁၈၇-၁၁၉၂

လနဒနၿမ ႔ ၀ကမငစတာ နနးေတာမ အဂၤလန ဘရင ရစခခက (ျခေသၤႏလးသား ရစခခက)၏ ရပထ

အခငးခငး ေသြးကြ ရနျဖစေနၾကေသာ မြတစလငတ႔သည ဆလာဒင၏ လကေအာက၌ စညးလးညၫြတခ၍ အငအား ရေသာ ျပညေထာငစက ဖြ႔စညးႏငခသည။၄ ဆလာဒငသည ဟကတငစစပြ၌ အႏငရၿပးေနာက စညးလညၫြတမႈ ၿပကြ ေနေသာ ခရစယာန သာသနာျပ စစသညမားအား ေအဒ ၁၁၈၇ တြင အလြယတကပင ျပနလညလႊမးမးႏငခသည။ ခရစယာနသာသနာျပ လရမးကားမား၏ ရနက ေၾကာကရြ႔ေနရေသာ ဘငဇနတငျပညသား ခရစယာနမားကလညး ဆလာဒင အား မဟာမတျပခသည။

ဆလာဒင၏ ေအာငျမငမႈအတြက ဥေရာပတ႔ တနလႈပခေတာသည။ သ႔ျဖင ဂာမဏျပညရင ဖရဒရကခ (အာဏာသက ၁၁၅၂- ၁၁၉၀)၊ ျပငသစဘရင ဖလကပ ၂ ၾသဂါတတာဖ (အာဏာသက ၁၁၈၀-၁၂၂၃)ႏင အဂၤလနဘရင ျခေသၤႏလး သား ဘရင ရစခခက (အာဏာသက ၁၁၈၉-၁၁၉၉) တ႔က ခရစယာန သာသနာျပစစက တညေဆာကခသည။ ထ သာ သနာျပစစတြင ျပညသတ႔၏ သေဘာထားမာ အဓက မကခေခ။ စစခရာ လမးခရး၌ ဖရဒရကခ (ဂာမဏ) ေသဆးခၿပး သ၏ လတစစသာ ေဂရဆလငသ႔ ေရာကခသည။ ကန ႏစဖြ႔ (ျပငသစႏင အဂၤလန)တ႔မာ ေဂရဆလငသ႔ ေရာကရခ ေသာလညး ႏငငေရး ပဋပကၡျဖင အခကႀကခရသည။ ေနာမနဒ နယစား ရစခခက၏ ထနးခပမႈၾသဇာအား ျပနလညရ ယရန ႀကစလက ဘရငဖလကပက ဖားနာသညဟ ဟနေဆာငကာ ျပငသစသ႔ ျပနလညခသည။ ရစခခကမာ ဆက ပရပ ကၽြနးအား ဘငဇနတငတ႔ ထမာ ၁၁၉၁ ခႏစတြင သမးပကထားခသည။၂

ဆကပရပမာ ခရစယာန သာသနာျပစစတပ၏ စစစခနးအျဖစ ရာစႏစခ၍ အသးျပခရၿပး ၁၅၇၁ ႏစထ ဥေရာပသားတ႔ ၏ လကထ၌ ရေနခသည။

စစေၾကာငး တေလာက သမးပကႏငခေသာ အဂၤလနဘရင ရစခခကသည အာရ ၿမ ႔အား သမးပကလက ေဒသတြငး မြတစလင အားလးအား ဓားစာခ အျဖစ ဖမးဆးထားခသည။ ထ႔ေနာက ညႇႏႈငးမႈမား မေျပလညခ၍ ထမြတစလငအားလး က သတျဖတခသည။ ထ႔ေနာက ခရစယာန သာသနာျပကးေကာသမားသည ေျမထပငလယ ကမးရးတနး ေတာငဖက ပငးသ႔ ခတကခသည။ ၎တ႔သည အာဆြဖ အနး၀မးကငရ မြတစလငတ႔အား တကခကေအာငျမငခၿပး ေဂရဆလင အား လမးျမငေလာကေသာ အကြာအေ၀းရ ဂကဖာၿမ ႔က သမးပကလကသည။၂

သ႔ေသာ ရကခခကသည သ႔အေနျဖင ေဂရဆလငအား သမးပကႏငမညဟ မယၾကညခေခ။ သာသနာျပ စစသားအမားစမ ဥေရာပသ႔ ေနာကေၾကာငးျပနလညသြားခသည။ သ႔ျဖင ထတတယ အႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစႀကးမာလညး ေဂရဆလငအား မသမးပကႏငဘ ၿပးဆးခရသည။ ရကခခကကယတငလညး ေနာကႏစပငးတြင ဆလာဒငႏင စစေျပၿငမးစာခပခပလက ရနႏင လကနကမကငေဆာငေသာ ခရစယာနမား ေဂရဆလငသ႔ ဘရားခြငျပရန ပါ

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

စတတအႀကမေျမက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရြယခကမာ ေဂရဆလငမ အဂစတစေလာက သမးပကသာသနာျပရန ျဖစသည။ ဗငနစတငႏင ေဒါဂ အငရက ဒနဒလ တ႔မ ခရစယာန သာသနာျပတ႔အား အငအားျဖညနာခရန ခရစယာနၿမ ႔ ဇာရာအား စာရငးပါ အတငး ခရစယာန သာသနာျပ စစတပတ႔အား ရကၡာ အငအား ျဖညဆးမႈမား ပကကြကျခငးမားေၾကာင ျဖစသည။ ဤအခက၌ လထထမ ဆကေၾကးပကကြကမႈမားမာ ဆကသြယေရးေၾကာငဟ ဆးျဖတၾကသည။မားမာ ကြနစတနတႏဘယသ႔ ခတကရန ဆးျဖတၾကၿပး ထ၌ ဘငဇနတင လြတေျမာကနယေျမ နနးတညရန အား ထတခသည။ အေျခအတင နားလညမႈ မားစြာ ကငးမျခငးႏင အထကရနးမား ဆကတကျဖစခၿပးေနာက အသ အမတျပ မခရေသာ ၿမ ႔မားမ သာသနာျပ စစသညမားသည ဘငဇနတင အငပါယာ အတြငး ခြထြကေသာ သာသနာျပစစသားမား ကယပင နယမား ဆကတက ထေထာင ေလေတာသည။ ထသ႔ ၀မးနညးဘြယရာမား ႀကရသျဖင ေနာကဆး၌ ပပရဟနးမငးမာ အေရ႔အေနာက ခရစယာန အသငးေတာမားအား ျပနလညေပါငးစညးရန တးအားေပးခရေသာ အေျခအေနသ႔ ေရာကလာခသည။ ထ ခရစယာန သာသနာျပ စစႀကးမာ မြတစလငႏင ဂးတ႔အား တကရန ရညရြယခေသာလညး ခရစယာနခငးသာ အေရ႔အပစႏင အေနာကအပစ အသငးေတာမား ကြလက အေရ႔ပငး ေအာသးေဒါစ အသငးေတာႀေတာ အၾကား ႀကးမားေသာ ဂဏးကြ တကပြႀကး ျဖစခေလေတာသည။

၁၂၀၄ ခ စတတအႀကမေျမာက ခရစယာန လကတင အငပါယာ

အယလဘဂငဆင ကရးဆတ

အယလဘဂငဆင - ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးတ႔အား လကစတးေစရန ရညရြယ၍ ၁၂၀၉ ေျမာကပငးသားတ႔က ေတာငပငးနယေျမမားအား ပမခ႔ထြင

သ႔ေသာ ရကခခကသည သ႔အေနျဖင ေဂရဆလငအား သမးပကႏငမညဟ မယၾကညခေခ။ သာသနာျပ စစသားအမားစမ ဥေရာပသ႔ ေနာကေၾကာငးျပနလညသြားခသည။ သ႔ျဖင ထတတယ အႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစႀကးမာလညး ေဂရဆလငအား မသမးပကႏငဘ ၿပးဆးခရသည။ ရကခခကကယတငလညး ေနာကႏစပငးတြင ဆလာဒငႏင စစေျပၿငမးစာခပခပလက ဥေရာပသ႔ ျပနသြားခသည။ ထစာခပတြင ႏစျပည ကနကးသနးမႈအား ခြငျပ ရနႏင လကနကမကငေဆာငေသာ ခရစယာနမား ေဂရဆလငသ႔ ဘရားခြငျပရန ပါ၀ငခသည။

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (စတတအႀကမ) ၁၂၀၂-၁၂၀၄

စတတအႀကမေျမက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးအား ပပရဟနးမငး အငႏးစင ၃ မ ဥးေဆာင စခခသည။ ရည ရြယခကမာ ေဂရဆလငမ အဂစတစေလာက သမးပကသာသနာျပရန ျဖစသည။ ဗငနစတငႏင ေဒါဂ အငရက ဒနဒလ တ႔မ ခရစယာန သာသနာျပတ႔အား အငအားျဖညနာခရန ခရစယာနၿမ ႔ ဇာရာအား စာရငးသြငးခသညက စာခပ ပါ အတငး ခရစယာန သာသနာျပ စစတပတ႔အား ရကၡာ အငအား ျဖညဆးမႈမား ပကကြကျခငးမားေၾကာင ျဖစသည။ ဤအခက၌ လထထမ ဆကေၾကးပကကြကမႈမားမာ ဆကသြယေရးေၾကာငဟ ဆးျဖတၾကသည။၅

႔ ခတကရန ဆးျဖတၾကၿပး ထ၌ ဘငဇနတင လြတေျမာကနယေျမ နနးတညရန အား ထတခသည။ အေျခအတင နားလညမႈ မားစြာ ကငးမျခငးႏင အထကရနးမား ဆကတကျဖစခၿပးေနာက အသ အမတျပ မခရေသာ ၿမ ႔မားမ သာသနာျပ စစသညမားသည ၁၂၀၄ ခႏစတြင လကတင အငပါယာက ထေထာင လကၿပး ဘငဇနတင အငပါယာ အတြငး ခြထြကေသာ သာသနာျပစစသားမား ကယပင နယမား ဆကတက ထေထာင ေလ

မးနညးဘြယရာမား ႀကရသျဖင ေနာကဆး၌ ပပရဟနးမငးမာ အေရ႔အေနာက ခရစယာန ပနလညေပါငးစညးရန တးအားေပးခရေသာ အေျခအေနသ႔ ေရာကလာခသည။ ထ ခရစယာန

သာသနာျပ စစႀကးမာ မြတစလငႏင ဂးတ႔အား တကရန ရညရြယခေသာလညး ခရစယာနခငးသာ အေရ႔အပစႏင အေနာကအပစ အသငးေတာမား ကြလက အေရ႔ပငး ေအာသးေဒါစ အသငးေတာႀကးႏင ရမနကကသလက အသငး ေတာ အၾကား ႀကးမားေသာ ဂဏးကြ တကပြႀကး ျဖစခေလေတာသည။

ခ စတတအႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးအၿပး ဘငဇနတငအငပါယာတြငးမ ေပၚထြကလာေသာ

သာသနာျပ စစဆငေရးက အစနာနယား (ယခ ျပငသစ ေတာငပငး၁၂၀၉ ခႏစတြင စတငခသည။၆ ထစစပြမာ ဆယစႏစႏင ၾကာျမငခၿပး ျပငသစ

ေျမာကပငးသားတ႔က ေတာငပငးနယေျမမားအား ပမခ႔ထြင ထနးခပရန ျပလပချခငး ျဖစသညဟ ပမထငမတ ႏင

သ႔ေသာ ရကခခကသည သ႔အေနျဖင ေဂရဆလငအား သမးပကႏငမညဟ မယၾကညခေခ။ သာသနာျပ စစသား အမားစမ ဥေရာပသ႔ ေနာကေၾကာငးျပနလညသြားခသည။ သ႔ျဖင ထတတယ အႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစႀကးမာလညး ေဂရဆလငအား မသမးပကႏငဘ ၿပးဆးခရသည။ ရကခခကကယတငလညး ေနာကႏစပငးတြင

ဥေရာပသ႔ ျပနသြားခသည။ ထစာခပတြင ႏစျပည ကနကးသနးမႈအား ခြငျပ

မ ဥးေဆာင စခခသည။ ရည ရြယခကမာ ေဂရဆလငမ အဂစတစေလာက သမးပကသာသနာျပရန ျဖစသည။ ဗငနစတငႏင ေဒါဂ အငရက

သြငးခသညက စာခပ ပါ အတငး ခရစယာန သာသနာျပ စစတပတ႔အား ရကၡာ အငအား ျဖညဆးမႈမား ပကကြကျခငးမားေၾကာင ျဖစသည။

၅ သ႔ျဖင ေခါငးေဆာင ႔ ခတကရန ဆးျဖတၾကၿပး ထ၌ ဘငဇနတင လြတေျမာကနယေျမ နနးတညရန အား

ထတခသည။ အေျခအတင နားလညမႈ မားစြာ ကငးမျခငးႏင အထကရနးမား ဆကတကျဖစခၿပးေနာက အသ အမတ ပါယာက ထေထာင လကၿပး

ဘငဇနတင အငပါယာ အတြငး ခြထြကေသာ သာသနာျပစစသားမား ကယပင နယမား ဆကတက ထေထာင ေလ မးနညးဘြယရာမား ႀကရသျဖင ေနာကဆး၌ ပပရဟနးမငးမာ အေရ႔အေနာက ခရစယာန ပနလညေပါငးစညးရန တးအားေပးခရေသာ အေျခအေနသ႔ ေရာကလာခသည။ ထ ခရစယာန

သာသနာျပ စစႀကးမာ မြတစလငႏင ဂးတ႔အား တကရန ရညရြယခေသာလညး ခရစယာနခငးသာ အေရ႔အပစႏင ကးႏင ရမနကကသလက အသငး

သာသနာျပ စစဆငေရးအၿပး ဘငဇနတငအငပါယာတြငးမ ေပၚထြကလာေသာ

ယခ ျပငသစ ေတာငပငး) မ မစၦာဒဌ ကသာ ထစစပြမာ ဆယစႏစႏင ၾကာျမငခၿပး ျပငသစ

ထနးခပရန ျပလပချခငး ျဖစသညဟ ပမထငမတ ႏင

သည။ စစပြအၿပးတြင ကသာတ႔ႏင လြတလပေသာ ေတာငပငးနယေျမမာ လြတလပေရး ဆတသနး သြားရေတာ သည။၇

၁။ Contesting the Crusades By Norman Housley, pg. 42

၂။ Lewis, Archibald (January 1988). Nomads and Crusaders: AD 1000–1368.. Indiana University Press. ISBN 9780253206527.

၃။ Villegas-Aristizábal, L. (2009), "Anglo-Norman involvement in the conquest of Tortosa and Settlement of Tortosa, 1148–1180", Crusades 8, pp. 63–129

၄။ P. M. Holt, "Saladin and His Admirers: A Biographical Reassessment," Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 46, No. 2 (1983), pp. 235-239 in JSTOR

၅။ http://boisestate.edu/courses/crusades/4th/08.shtml

၆။ "Massacre of the Pure." Time. 28 April 1961.

၇။ Crusades of the 13th century. Britannica Onlince Encyclopedia.

ခရစယာန သာသနာျပ ကေလးစစသားမား

သမငးမတတမးအရ ကေလးလငယမား၏ ဆႏၵအေလာကလႈပရားမႈ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးမားက ၁၂၁၂ ခႏစတြင ျပငသစႏင ဂာမဏတ႔၌ ျဖစခသည။ သတ႔သည မမတ႔ အေနျဖင အကသလႀကးေနေသာ လႀကးပငး ခရစယာန သာသနာျပ စစသညမားအား လႊမးမးႏငမည၊ လကနကျဖင မေအာငႏငခရာမားက ယၾကညမႈ တနခးျဖင ေအာငျမငႏငမညဟ ယၾကညစတခခသည။ မားစြာေသာ နယဘနးႀကးမားႏင မဘမားမ ထကေလးလငယမား၏ ဘာသာေရး စတသနမႈမားက အားေပးခသည။ ပပရဟနးမငးႏင ရာထးျမင ဘနးႀကးမားမ ဆန႔ကငတားဆးခေသာ လညး ၎တ႔၏ တားဆးမႈမားမာ မေအာငျမငခေခ။ ဂာမနမ နကးလာစ ဥးေဆာငေသာ ေထာငေပါငးမားစြာ ကေလး လငယ စစသညေတာမားမာ အတလသ႔ ခတကခ၍၊ ထမ သးပတစပမသာ အာကပေတာငတနးအား အသကရငလက ေကာျဖတႏငၿပး ဂႏအာသ႔ ေရာကရခသည။ အျခားတစခမာ မာဆးလစသ႔ ေရာကရခသည။ ထမ ကေကာငးေထာကမ သမားသာ မမတ႔၏ ေနရပသ႔ ေဘးကငးစြာ ျပနလညေရာကရခၿပး အမားစမ မာဆးလစ၌ ေကးကၽြနအျဖစ ေရာငးစား ခလကရေတာသည။ ထေရာငးစား ခလကရေသာ လငယမား၏ ကၾကမၼာမာ မညသ႔ ျဖစခေၾကာငး သမငးပညာရငမားမ တကေသာ အေျဖက မေပးႏငေသးေခ။၁

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး ပဥၥမအႀကမ ၁၂၁၇- ၁၂၂၁

ခရစယာနတ႔၏ စေပါငး၀တျပျခငး၊ ဘရားရခးျခငးႏင တရားေဟာေျပာျခငး စသည ဘာသာေရး လႈ႔ေဆာမႈမား တစဆင အျခားေသာ ခရစယာနသာသနာျပစစခေရးက ဥးတညလာချပနသည။ ယငးမာ ၁၂၁၅ ခ လကထရင ခရစယာန သဃာ ယနာ စတတအႀကမ စေ၀းပြ၌ ဆးျဖတချခငး ျဖစသည။ ၎တ႔၏ အစအစဥမာ ေဂရဆလငအား ျပနလည သမးပကရန ေမာမနးခၿပး- ပထမ အသတမ ေဂရဆလငအား ျပနလညသမးပကရန ၾသစတးယားႏင ဟနေဂရတ႔မ ခရစယာန သာသနာျပ စစသညမားမာ ေဂရဆလင ဘရငခႏင အနတအတ မငးသားတ႔ျဖင ပးေပါငးခသည။ (ထစဥက ေဂရ ဆလင ဘရငခအျဖစ ခရစယာန သာသနာ၀ငကသာ မြတစလငမားက ခန႔အပထားချခငး ျဖစသည။) ဒတယ အသတ မာ ခရစယာနသာသနာျပ စစတပမားက အဂစရ ဒငမကတရက ၁၂၁၉ ခတြင သမးပကႏငခသည။ ပပရဟနး မငး၏ တကတြနးလႊာ အမန႔ျပနတမးျဖင ကငရအား ၁၂၂၁ ခႏစ ဂလငလ တြင သသမမ တကခသည။ အဂစအပခပ ေရးမႈး အယဘစ စလတန အလ ကမားလ ၏ ညစစဆငေရးမားမာ အားေကာငးလၿပး ခရစယာန သာသနာျပကးေကာ သမား အတးအရး ေသေၾကရလက- ၎တ႔၏ ရကၡာလမးေၾကာငးအား ျဖတေတာကႏငခသျဖင ခရစယာန သာသနာျပ စစသား မားမာ အလကမားလထ၌ အညခလကနကခခရသည။ သ႔ျဖင ကမားလသည ဥေရာပႏင ၈ ႏစ ၿငမးခမးေရး စာခပက လကခ၍ စစရပစေပးခသည။

စစပြကာလ အတြငး နယေျမအပခပေရးမႈ ကမားလက ဘငဇနတငအငပါယာ တြငးမ မညသည ခရစယာန၏ ေခါငးက ယခသည ျဖစေစ ေရႊဒဂၤါးဆေပးမညဟ ထတျပနခသည။ ၁၂၁၉ ခႏစ အတြငး အလကမားလႏင စကားေျပာရန အစ အစဥျဖင အစစမ ခရစယာန ဆရာေတာ စန႔ ဖရနစစသည ဒငမကတရ စစေျမျပငက ျဖတေကာလာခသည။ သႏင သ႔ ေပါငးေဖၚ အလမနကတပတ႔မာ ဖမးဆးခရလက ဘရငစလတနထသ႔ ေခၚေဆာငသြားျခငး ခရခရသည။ စန႔ဖရနစစ၏ ဘ၀တာအတြငး အေရးပါေသာ ခရစယာန ဆရာေတာ စန႔ ဘနာဗငခာ၏ ေျပာၾကားခကအရ မြတစလငဘရင စလတန အား စန႔ဖရနစစမ လြနစြာ သေဘာေတြ႔ခသျဖင ဆရာေတာသည ဘရငမငးျမတထပါး၌ ကာလအေတာၾကာ ေနထငခ သည။ ဘရငမငးျမတမလညး ဆရာေတာအား ေဘးကငခမးသာစြာ ထားလက လအပသညမားက ျဖညဆးေပးခသည။ ထသ႔ ျဖညဆးေပးခရာမား အနကမ ဘရား၀တျပလသမားအား အသေပးေခၚယသည ခရာ တစခအား ဆရာေတာမ ခ မငခသည။ တေျဖးေျဖးႏင ဆရာေတာသည ေဂရဆလင၌ ဖရနစစ အသငးသားမား ကြနျမနတက ထေထာငခေလ သည။

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (ဆဌမ အႀကမ) ၁၂၂၈-၁၂၂၉

ျပညရငမငး ဖရစဒရက ၂ (ဘယ)ႏင အလကမားလ (ညာ) Giovanni Villani ၏ Nuova Cronica လကေရးမမ

၁၂၂၈ ခတြင ျပညရငမငး ဖရစဒရက ၂ မာ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး တစခ ျပလပရန မၾကာခဏ သဓဌာနခ ေသာလညး ပပရဟနးမငး ဂရဂရ ၉ ႏင ဆကသြယမႈ ျပတေတာကျခငးေၾကာင သ႔ေကြးေၾကာမႈမာ အသက ၀ငမလာ ခေခ။ သ႔ေသာ သသည ဘရငဒကစမ ေရေၾကာငးခရးျဖင ခတကခၿပး စန႔ဂငဒအာခရသ႔ ဆကကပခသည။ သ႔ေသာ တကပြ တစႀကမမ မျဖစဘလက အဂစ အပခပေရးမႈး အလကမားလႏင ၿငမးခမးေရး စာခပ ခပဆခသည။ ထစာခပ တြင မြတစလငမားက Al-Aqsa Mosque. အလအာကဆာ ၀တေကာငးေတာႏင Dome of the Rock ကဘာအလ ရာကကရာ ၀တေကာငးေတာအား ထနးသမး ေစာငေရာကႏငၿပး ခရစယာနမားမ ေဂရဆလငနယ အမားစႏင အာခရ ကမးေျမာငေဒသထ အပခပခြင ရခသည။ ထ႔ေၾကာင ဖရကဒရစ အေနျဖင မေမာလငဘ ေအာငျမငမႈမား ရရခသည။ ၁၂၂၅ ခႏစတြင ဖရစဒရကသည ေဂရဆလင ဘရငသမးေတာေလး ယလနဒါႏင လကဆကခသည။ မငးသမးေလး ကြယလြနၿပး ၁၂၂၈ ခႏစတြင ဖရကဒရစသည သ႔ကယသ ေဂရဆလင၏ ဘရငဘြ႔က ခယခသည။၂ ကမားလ၏ ခရစယာနမား အေနျဖင ေဂရဆလငအား အပခပခြငေပးျခငး အေပၚ မြတစလင အမားစႀကးမ စတမခမးသာခေခ။ သ႔ျဖင ၿငမးခမးေရးစာခပမာ ဆယႏစခန႔ပင မရပတညႏငခဘ မြတစလငမားမ ေဂရဆလငအား သမးပကအပခပခ ေလေတာသည။၃

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (သတမ အႀကမ) ၁၂၄၈-၁၂၅၄

၁၂၄၃ ခႏစ တြင အဂစႏင ခရစယာန ေဆာလမြနအသငးေတာ သာသနာျပ စစသားမား အၾကား ပဋပကၡျဖစခၿပး ပပရဟနးမငးမ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငႏႊရန စတသနချပနသည။ ထႏစေနာကပငးတြင ခရစယာနမားမ ရာဇသေပးလကေသာ ခြာရစဇမန စစသားမားက ေဂရဆလငသလ႔ အႀကးအကယ တနျပနတကခကေလေတာသည။ သ႔ျဖင ဂါဇာေဒသရ လာဖဘမ ခရစယာနသာသနာျပ စစသားမားမာ တကပြတြငးသ႔ ဆြသြငးခလကေပသည။ သ႔ေသာ ခရစယာန သာသနာျပစစသားမားႏင ၎တ႔၏ ေၾကးစား ဘဒအငမားမာ ၄၈ နာရ အတြငး၌ပင ခြာရစဇမန- ဘငဘာစ တပတ႔၏ အၿပးအျပတ ႏမႏငး ျခငးက ခလကရသည။ သမငးပညာရငမားက ဤစစပြသည ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးျဖင ထေထာငခေသာ အပခပေရးနယေျမမား ဒးေထာကအရႈးေပး ေသတြငးသ႔ ပ႔ခေသာ တကပြဟ သးသပ ၾကေပသည။

ျပငသစဘရင လး၀စ ၉ မ အဂစအား ဆန႔ကင၍ ၁၂၄၈ မ ၁၂၄၅ အတြငး ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငႏႊရန စညးရး လက အသစျပလပထားေသာ ျပငသစ ေတာငပငးရ ဆပကမး အဂတစ ေမာတးမ စစခခသည။ သ႔ေသာ လမး တစေလာက၌ပင ခရစယာန သာသနာျပ စစသညမားမာ ေသခာကနစြာ ေျခမႈနးခရၿပး ကငရသ႔ ခရာလမး၌ ဘရင

လး၀စ အဖမးခလကရသည။ ဘရင လြတေျမာကေရး အတြက အာရဗတ႔အား စစေလာေၾကး ႀကးမားစြာ ေပးခရၿပး ခရစယာန သာသနာျပစစမာလညး ရပစ သြားရျပနသည။၄

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (အဌမ အႀကမ) ၁၂၇၀

၁၂၇၀ ခႏစတြင ဘရငလး၀စသည သ႔အႀကေပးတ႔၏ အႀကေပးမႈက လစလရႈလက ေျမာကအာဖရကရ အာရဗတးနစ နယသ႔ စတငတကခကချပနသည။ သ၏ စစခခနမာ ေႏြးျပငးရာသ ျဖစေနသျဖင ခရစယာနသာသနာျပစစသညတ႔မာ ေရာဂါဘယဒဏက အႀကးအကယခရကာ ေသဆးရျပနသည။ ေဂရဆလငသ႔ သမးပကရန အားသနစတျဖင ေနာကဆး တကပြဟ အားခတကေသာ တကပြတြင ဘရငလး၀စကယတင ကဆးချပနသည။ သ႔ျဖင ခရစယာနတ႔၏ ရညမနးခက မျပညဘ သာသနာျပ စစဆငေရး တစႀကမ ကဆးခရျပနသည။၅

ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (န၀မ အႀကမ) ၁၂၇၁-၁၂၇၂

ေလးဗငမ ခရစယာန သမးပကထေထာငသည ႏငငမား

၁၂၇၁ ခႏစတြင ဘရငလး၀စႏင အေပါငးပါတ႔၏ ၈ ႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး ကဆးခရၿပး ေနာက အဂၤလနမာ အက၀ဒ ၁ ၏ အနာဂါတရညမနးခကမာ အဂစမ ဘငဘာစ တပအား ႏပကြပပစရန ျဖစလာျပန သည။၆

ထႏစတြငပင အဂစမ မနလြတခမငးတ႔၏ အငအားက ေၾကာကရြလာေသာ ခရစယာနမားက ျပငသစ-မြနဂ မဟာမတ အဖြ႔ ဖြ႔စညးႏငမညဟ ေမာလငခကလညး ထားခသည။ အလ ခနးနတ မြနဂတ႔မာ ခရစယာနအား စတပါသညဟ ျပငသစတ႔က ခစားလက ျပငသစမငသားမားမာ မြနဂတ႔အား စတပါလကပါ စညးရးခသည။ သတ႔ ခရစယာန သာသနာ ျပမား၏ အႀကမႀကမး ႀကးပမးခေသာ အေရ႔အလယပင ကးေကာသမးပကေရး၌ ကညရန အားကးခသည။၇ မြနဂ မားမ ေတာငဖကပငး ဒမတစကတထ ေအာငျမငစြာ တကခကႏငခေသာလညး ခရစယာန သာ သနာျပစစသညမားႏင အတ အေနာကဘကမ တကပြ၀ငသမားမာ မြတစလငတ႔၏ ေတာလနမႈဒဏက မရႈမလ ရငဆငခရသည။ အထးသျဖင

၁၂၆၀ ခ အငဂလတ တကပြတြင ခရစယာနသာသနာျပႏင အေပါငးပါတ႔ အႀကးအကယ ရႈးနမခေလသည။ ဘငဘစ စစသညေတာမား ဥးေဆာငသည မနလြကမားမာ စတဓါတခငမာစြာျဖင အေရ႔အလယပငးသ႔ ၀ငလာေသာ ကးေကာ သျပငသစတ႔အား ရငးထတႏငခသည။ ၁၂၆၈ ခ အနတအတ၊ ၁၂၈၉ ခ ထရပလႏင ၁၂၉၁ ခ အာခရတ႔ ကဆးျခငးႏင အတ ထြကမေျပးႏငေသာ ခရစယာနသာသနာျပ ကးေကာသတ႔အား သတသငပစျခငး သ႔မဟတ ဖမးဆးေကးကၽြနျပ လကျခငးမားျဖင ဥေရာပသားတ႔က အတငး အဓမၼ သာသနာျပလက ထေထာငထားေသာ ႏငငမားအားလး ဆတသနး သြားခေလေတာသည။၈

သ႔ၿပးေနာက

ဆးရးယားမ ၃ ကလမတာမ ကြာေ၀းသည ရဒ ကၽြနးအား ျပငသစ ခရစယာန စစသရေကာငးမားမ ႏစေပါငးမားစြာ သမးပကထားခသည။ သ႔ေသာ ၁၃၀၂ ခ စကတငဘာလ ၂၆ ရကေန႔တြင မနလြကတ႔၏ လကတြငးသ႔ လး၀ ကသြား ေလေတာသည။ ခရစယာန သာသနာျပမား၏ ႏငငမဟတ၊ လကတငအငပါယာတြငး ႏငငလညး မဟတေသာလညး စစစလယား အာေမးနးယနး ဘရငႏငငသည ခရစယာန သာသနာျပမားအား ေထာကခအားေပးလက ႏစေပါငး ၃၄ ႏစၾကာ ရပတညခသည။ ထႏငငသညလညး ၁၃၇၅ ခႏစတြင မနလြကတ႔၏ အပခပခ ျဖစသြားခေတာသည။ ေဂရ ဆလငႏင မပသတဘ သးျခားေနေသာ ခရစယာန သာသနာျပမား၏ နယမားမာ ႏစေပါငး အေတာၾကာ ရပတညခႏင သည။ စစသရေကာငး စန႔ ဂၽြန၏ အပခပနယ ျဖစေသာ ရဒကၽြနးမာ ၁၅၂၂ ခထ ရပတညခၿပး စန႔ဂၽြန၏ သာသနာျပ စစသညမားမာ ေမာလတာသ႔ ေျပာငး ေရႊ႔သြားၿပး ၁၇၉၈ ထ အပခပေရး ထေထာငခသည။၉

၁။ Dana C. Munro, "The Children's Crusade," The American Historical Review, Vol. 19, No. 3 (Apr., 1914), pp. 516-524 in JSTOR; and Norman P. Zacour, "The Children's Crusade," in R. L. Wolff, and H. W. Hazard, eds., The later Crusades, 1189-1311 (1969) pp. 325-342, esp. 330-37 online edition

၂။ Ernest Kantorowicz, Frederick the 2nd: 1194-1250 (1957)

၃။ Christopher Tyerman, God's War: A New History of the Crusades (2006) pp. 106–124

၄။ Joseph R. Strayer, "The Crusades of Louis IX," in R. L. Wolff and H. W. Hazard, eds., The later

Crusades, 1189-1311 (1969) pp. 487-521 online edition; Peter Jackson, The Seventh Crusade, 1244-1254 (2007) excerpt and text search

၅။ Joseph R. Strayer, "The Crusades of Louis IX," in R. L. Wolff and H. W. Hazard, eds., The later Crusades, 1189-1311 (1969) pp. 487-521 online edition

၆။ Dore's Illustrations of the Crusades By Gustave Dore, Dore

၇။ David Nicolle, Crusader Warfare Volume II: Muslims, Mongols and the Struggle against the Crusades (2007)

၈။ Hetoum II (1289-1297); "Third Crusade: Siege of Acre". Historynet.com. http://www.historynet.com/wars_conflicts/ancient_medieval_wars/3028006.html?showAll=y&c=y. Retrieved 2010-04-18.

၉။ William Lannin, Historic review of the order of the knights hospitallers of St. John of Jerusalem, of Rhodes, and Malta (1922) online edition

ေျမာကပငး ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးမား

က တးနစ အစအစဥ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးမား

လဗနယန ဓါးညေနာင သာသနာျပ သရေကာငးမား.

၎သည တတယ အႀကမ ခရစယာနသာသနာျပ စစဆငေရးအတြငး အခရ အား သမးပကစဥကာလ ဂာမန ဘာသာ ေရး စစေရး အစအစဥျဖင စတငဖြ႔စညးချခငး ျဖစၿပး အမန႔ဒဏေသၿပး အဓမၼသသနာျပ ထေထာငေသာ ခရစယာန အပခပေရး ေဒသမ သရေကာငးမားအားျဖင ျပနလညမြမးမထားျခငး ျဖစသည။ ထကးတးနစ သရေကာငးမားသည ဥေရာပ အေရ႔ဘကေဒသ႔ ၁၃ ရာစ အေစာပငးကာလတြင စတင၀ငေရာကခသည။ ထ၌ သတ႔၏ ဘးေတာ ဟာမန ဗြန စလဇာ လကထကမ စ၍ အႀကးအကယ အငအားထြားလာခသည။ ၁၁၉၈ ခႏစ ကးတးနစ အစအစဥ အျဖစ လဗနယန ခရစယာန သာသနာျပ စစက စတငခသည။ ေျမာကမားစြာေသာ ေနာကေကာဓါးထး အတြငးပနကနမႈမား ရခေသာ လညး ၁၂၉၀ တြင လဗနယန၊ လတဂလလယန၊ စလနယန၊ အကတနးယန (အစလယန အပါအ၀င) ကရနယန ႏင စမဂလလယန တ႔မာ လကေအာကခမား ျဖစလာခရသည။ ဒနးမတႏင ဆြဒငတ႔သညလညး အကတးနးယနးအား ဆန႔ကက တကခကရာတြင ပါ၀ငခသည။

၁၂၂၉ ခႏစတြင ပလန ဒ-ခ တ႔၏ ေမတာရပခမႈျဖင- အတပးေပါငးကာ ေရ႔ေဟာငးဘာသာ၀င ပရကရား ဆလာဗမားက ဆန႔ကငလက သာသနာျပစစပြ ဆငႏႊခသည။ သ႔ျဖင ဆလာဗတ႔မာ အတငးအဓမၼ သာသနာျပ ခခရေတာသည။ သ (ကတးရစ) တ႔သည ထေဒသတ၀မး အခပအျခာပငမား ျဖစလာ၍ ေနာက ရာစ ထတင ၾသဇာအာဏာၿမခသည။ ဆကတက ကးေကာစစမား ဆငႏႊလက ကတးနစ သရေကာငးတ႔မာ ေဘာလ ကန ကမးရးတနး တစေလာကအား ထနးခပထားႏငခသည။ ၿမ ႔ရြာမား ထေထာငလက ခတပမား တညေဆာကကာ ခရစယာနႏငငေတာႀကး တညေဆာက ခေလသည။

ကတးနစတ႔၏ အစအစဥတြင ရရားေအာသေဒါ ခရစယာနမားကပါ တကပကသမးပကလခသည။ ထအစအစဥအား ေရာမပပရဟနးမငး ဂရဂရ ၉ မာ ေထာကခေပးခသည။ ၎ကလညး ေျမာကပငးေဒသ ခရစယာနသာသနာျပ စစဆင ေရး၏ အစတအပငးအျဖစ သတမတႏငေပသည။ ရရားေအာင ေအာငႏငသမးပကႏငရန အဓက ႀကစခက ေပၚေပါက မားမ တစခမာ ၁၂၄၂ ခ ေရချပငတကပြပင ျဖစသည။ ပပရဟနးမငး၏ ေထာကခရလက လညးေကာငး ေထာကခမႈ မပါဘလညးေကာငး ဆြဒငမားမာ ေနာဗေဂၚရဒ ေအာသးေဒါ ခရစယာနမားအား ႀကမဖနမားစြာ သာသနာျပစစဆငေရး မား ျပခေလသည။

ဆြဒင ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

ဖငလနမ ဆြဒင ခရစယာန သာသနာျပ စစသားမား

အလယေခတတြင ဆြဒငက စစေရးတးခ႔လက ဖငလနအား ေအာငႏငချခငးက ဆြဒင အမးသား ရမနတကစတကစ မားႏင ၁၉ ရာစ ဖငလန သမငးပညာရငမားက “ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး” ဟ အမညကငပြနး တပခသည။

ဆြဒင ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး ပထမအႀကမသည ေအဒ ၁၁၅၅ ခႏစ၀နးကငတြင ျဖစခသညဟ သမငး ပညာရငမားက အသအမတျပၾကသည။ ၁၂၄၉ ခ ဆြဒင ခရစယာန သာသနာျပစစဆငေရး ဒတယ အႀကမအား သမငး မတတမးမတငခေသာလညး ထစစပြေၾကာင ဆြဒငမားက ဖနလင အေနာကေတာငပငး ေဒသအား သမးပကခသည။

ဆြဒငက ေနာဗေဂၚရဒ တ႔အား ခရစယာနသာသနာျပ စစဆငေရး ဆငႏႊခသညကမ ႏစဘကလးမ ဆြဒင၏ တတယ အႀကမေျမာက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး ျဖစသညဟ သမငးတင အသအမတျပခသည။

အျခား စစဆငေရးမား

၀ငးဒကခ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

ဒတယအႀကမေျမာက ခရစယာန စစဆငေရးႏင ေခတၿပင ပလာဗယန ဆလာဗတ႔အား ဆကဇြနႏင ဒနးတ႔က ၁၁၄၇ ခ တြင ခရစယာနသာသနာသ႔ သြပသြငးရန စစဆငႏြခသည။ ၎က ၀ငးဒကခ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးဟ ေခၚတြငသည။

စတကဒဒငဂါ ခရစယာန သာသနာျပစစဆငေရး

ထစစဆငေရးသည ၁၂၃၂ ႏင ၁၂၃၄ တ႔တြင ျဖစခ၍၊ စတကဒဒငဂါ လမးတ႔အား တကခကသမးပက ဂဏးသြငးေသာ စစဆငေရးျဖစသျဖင ခရစယာန သာသနာျပစစဆငေရး (အထး)ဟ ေခၚတြငသည။ အေၾကာငးမာ သတ႔သည ခရစယာန သာသနာအား ဆန႔ကငသမားလညး မဟတ၊ မနးတးရနလသမားလညး မဟတဘ ရမနကကသလက ခရစယာနအား လကနာသမား ျဖစၿပး- မရးဖလာ လြတလပစြာ ေနထငေသာ ဖရရန လယသမားမား ျဖစသည။ သတ႔၏ လြတလပစြာ ေနထငမႈအား အဆးသပေစလက ခပကငရန ႀကးပမးေသာ ခရစယာန ဘနးေတာႀကး အလဒငဘတႏင ဗရမန ဟမးဘတတ႔အား မနာခလသမား ျဖစသည။ ထသ႔ ခရစယာန ဘနးေတာႀကးအား မနာခလသျဖင ပပရဟနး ဂရဂရ ၉ မာ ၁၂၃၂ ခတြင သတ႔အေပၚ သာသနာျပစစေၾကျငာခၿပး- ထ စတငဒဒငဂါတ႔မာ ၁၂၃၄ ခတြင လြတလပမႈ ဆးရႈးခရေတာသည။

အရာဂးစ လမးမားသ႔ ခရစယာန သာသနာျပစစဆငေရး

ထစစဆငေရးက ပပရဟနးမငး မာတင ၆ မ အရာဂြန ဘရငအား ပတာ ၃ (စစစလကၽြနးအငပါယာ ျပညရင)အား ၁၂၈၄ - ၁၂၈၅ တြင ဆငႏႊခေသာ သာသနာျပ စစဆငေရး ျဖစသည။

အလကဇနးဒရးယနး ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

ထစစဆငေရးမာ အလကဇနးဒရးရ မြတစလငတ႔၏ ပငလယေရးေၾကာငးအား စးနငးရန ခရစယာနသာသနာျပ စစဆင ေရး ျဖစၿပး ၁၃၆၅ ခႏစတြင ျဖစပြားခသည။ ထစစဆငေရးအား ဆကပရပမ ပတာ ၁ က ဥးေဆာငခသည။ မြတစလင တ႔မ စးပြားေရး လမးေၾကာငး လယသမးပကရန ရညရြယချခငး ျဖစသည။

ေနာ၀စ ခရစယာန သာသနာျပစစဆငေရး

ဤစစဆငေရးသည အဂၤလပ သမငးဆရာမားမ ရာစႏစ ဆယခ၍ ဖးကြယထားခေသာ သမငးျဖစၿပး- ၁၄ ရာစ အကနပငး လငခကစတာ၊ မဒးလ မ စန႔ေမရ ၾသဂါစတင ခရစယာနဘနးႀကးေကာငးမ သဃာေတာ ဟငနရ ႏကတန၏ ၏ မတတမးမ ျဖစသည။ ထမတတမးအရ ပပရဟနးမင ကလးမငန ၇ မာ ေထာကခခကျဖင ေနာ၀စ စစသႀကး ဆာ ဟငနရ ဒကစပငစာသည အျခားေသာ ခရစယာန အသငးေတာမားအား ၀ါးၿမရန သာသနာျပ စစဆငႏႊချခငး ျဖစသည။ ထစစပြသည ျပငသစႏင အဂၤလပရနသ ဖလနးမစမားႏင ဖလနးမစတ႔၏ မဟာမတတ႔ အၾကား ျဖစပြားေသာစစအျဖစ

ဥးလညသြားခသည။ ဟငနရ ဒကစပငစာ၏ စစတပမားမာ ၁၃၈၃ ခႏစ ေမ ၁၇ ရကေန႔တြင ကလစစသ႔ ေျခခၿပး- ထမ တစလ အၾကာတြင ယပၿမ ႔က သမးပကခသည။ သ႔ေသာ အဂၤလပတ႔မာ ႏစကနပငးတြင ျပညေတာျပနသြားၿပး ေဒသ တစေလာက အပခပရန ျပငသစတ႔အား ခြငျပခေပသည။

မယဟဒယနး ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

ထစစဆငေရးမာ ေျမာကအာဖရကတက ပငလယေရးေၾကာငး ခရးလမးမ ပငလယဓားျပ မြတစလငတ႔အား ေဘာဘြန ဒတမ လး၀စ ၂ မ ဥးေဆာင တကေသာ စစပြ ျဖစ၍ ၁၃၉၀ ေႏြရာသတြင ျဖစခသည။ ပငလယဓါးျပမားမာ မယဟဒ အေျခစခနး၌ ေျခကပယခသျဖင မယဟဒယနး စစဆငေရးဟ ေခၚတြငသည။

ေဘာလကန ေဒသ ခရစယာန သာသနာျပ စစပြမား

ေအာတမင အငပါယာ၏ ျဖန႔ကကဆန႔ထြကလာမႈအား တားဆးသည အေနျဖင ၁၅ ရာစအတြငး၌ မားစြာေသာ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးမား ျဖစပြားခသည။ ၎တ႔အနကမ အမတတရ အျဖစဆးမားမာ-

- နကပလစ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (၁၃၉၆)၊ ဟနေဂရ ဘရင စဂစမနးဒ လဇငဘတမ စညးရး လႈ႔ေဆာ၍ ျဖစခသည စစဆငေရး- စစခနအျမငဆး တကပြမာ နကပလစ တကပြျဖစသည။

• ဗာနာ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး (၁၄၄၄)။ ပလန-ဟနေဂရယာန ဘရင ၀ါလေဒစေလာ ၀ါနငစဇက ဥးေဆာငခ၍ ဗာနာ တကပြျဖင အဆးသတခသည။

• ၁၄၅၆ ခ ခရစယာန သာသနာျပ စစပြ။ ဘလဂရတအား သမးပကရန ဂၽြန ဟြနယာဒႏင ဂအဗာန ဒါ ကကပစ ထာရာႏ တ႔မ ဥးေဆာငစညးရးခသည။

တာတာတ႔အား ဆန႔ကငေသာ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးမား

၁၂၅၉ ခႏစတြင ဘရနဒငႏင ေနာဂဂငး ခနး တ႔ ဥးေဆာငေသာ မြနဂမားသည ဟလကခ၊ လကသးနးယနးႏင ပလန အပခပေရး ေဒသတ႔အား တကခကဖကဆးၾကသည။ ထေနာက ပပရဟနးမငး အလကဇနးဒရား ၆ မာ Blue Horde အျပာေရာင ေရြ႔လားတပရငး အား ဆန႔ကငရန ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးက ဖနတးခသည။ သ႔ေသာ မေအာင ျမင ခေခ။ (ေရႊ႔လား တပရငး ဆသညမာ ေျခကပအတညတကျဖင အေျခခေနျခငး မရေသာ စစတပမား ျဖစ၍ ေရာကရာအရပသ႔ ၀ငေရာကတကခကေသာ စစသညမားျဖစသည။)

၁၄ ရာစတြင ခနး တခတမယကသည အျပာေရာငႏင အျဖေရာင ေရြ႔လားတပရငးမားက စေပါငးလက ေရႊ ေရႊ႔လား တပရငးမားဟ ဖြ႔စညးခသည။ ထတပရငးမားမာ ေအာငျမငမႈမား ရခဟန ျဖစေသာလညး ၁၃၈၉ ခႏစတြင တခတမ ယကက သ၏ ေရးဆရာ ျပညရင တမာလနးအား အာခစစဆငႏႊျခငးေၾကာင ေရႊ ေရႊ႔လား တပရငးမားမာ ေဘးဒကၡ ႀကရန ဆးျဖတမျခငး ျဖစေတာသည။ တမာလနး၏ ေရႊ႔လားတပရငးမားက ရရား ေတာငပငးနယေျမမားအား သမးပက ကကစားထားလက ေရႊေရာငေရႊ႔လားစစသားတ႔၏ စးပြားလမးေၾကာငးက ဖစညႇစ တေျဖးေျဖးႏင ထစစသညမားအား ပထတလကလက နယေျမတစေလာကအား တမာလနး၏ တပမားက ကာကြယထားလကေလသည။

စစပြမား ရႈးနမၿပးေနာက တခတမယကသည တမာလနး၏ ေထာကခမႈက ရေသာ ခနးတမ ခြတလာဂႏင အမား အဒဂ တ႔ထ၌ အခပအျခာအာဏာအား အပႏလကရသည။ နနးက တခတမယက ေရႊ႔လားတပရငးမားအား ကာကြယလက

ျပနလညစစညးႏငရန ျပညရငမငး ဗကတတာကထတြင ေတာငးခခသည။ သ႔ျဖင ေနာကပငးတြင လကသးနးယနး၊ ရသနးနးယနး၊ ရရား၊ မြနဂး၊ မဒါးဗယနး၊ ပးလ (ပလန)၊ ရေမးနးယနး ႏင ကတနစသရေကာငးမား စေပါငးမေသာ မဟာ တပမႀကး ျဖစလာခသည။

၁၃၉၈ ခႏစတြင ထတပမဟာႀကးသည မဒါးဗးယားမ စတငခတကလက ေတာငပငးသ႔ ဒငနယာပါ ျမစေၾကာငး တစေလာက လမးအား လးရေဒသမားႏင ေျမာကပငး ခရမယာ ထ သမးပကလကသည။ ထသ႔ ႀကးမားေသာ ေအာင ျမငမႈ မားေၾကာင ဗကတတာကသည ပပရဟနးမငး၏ ေထာကခမႈျဖင တာတာတ႔အား ဆန႔ကငေသာ ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရးႀကး ေၾကျငာေပေတာသည။ သ႔ျဖင ၁၃၉၉ ခႏစတြင ဗကတတာက၏ တပမားႏင တာတာတ႔၏ ေရႊ႔လားတပႀကးမာ လကသးနးယားပငေျမ အတြငး ေဗာစကာျမစ၌ ထပဆငတးခသည။

လကသးနးယား စစတပမားမာ အေျမႇာကမား၊ စစလကနကကရယာမား ေကာငးမြနစြာ တပဆငထားေသာလညး အဒဂ ၏ တပမားအား ခခႏငျခငး မရေခ။ ဗကတတာက သညပင ေသေျပးရငေျပး ေျပးခရေတာသည။ သ႔၏ သားေတာ မငးသားမား ၂၀ ခန႔ ကဆးခၿပး အျပငးအထန ဒဏရာရသမားလညး ရခသည။ ေအာငႏငေသာ တာတာမားမာ ကယကဗၿမ ႔အား ပတဆ႔ သမးပကလကသည။

ခရစယာန သာသနာျပစစသားမား၏ ေသြးမာ ပငလယေ၀ခရၿပး ကယကဗၿမ ႔ခတတငးထ ျမငတကသြားခသည။ စစပြ အတြငး တမး ခြတလာဂမာ ဒဏရာျပငးထနစြာျဖင ေသဆးခ၍၊ တခတမယကမာလညး သ႔လတစဥး၏ လပႀကမႈက ခလကရေတာသည။

ေဟာဆက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး

ေဟာဆက ခရစယာန သာသနာျပ စစဆငေရး က ေဟာဆက စစပြမား သ႔မဟတ ဘဟးမငး စစပြမားဟလညး သမတ

ၾကသည။ ၁၄၂၀- ၁၄၃၄ တြင ဘဟးမးယားမ ဂန ဟ-စ၏ ေနာကလကမားအား ဆန႔ကငတကခကေသာ ခရစယာန

သာသနာျပ စစပြ ျဖစသည။ ထစစပြသည ဥေရာပစစပြမား၌ ယမးေထာငး ေသနတမားက စတငသးစြေသာ စစပြမားဟ

ထငမတဘြယရသည။ ေဟာဆက စစသရေကာငးမားမ တာဘရက စစေၾကာငးသည သခပကာ ႏက သရေကာငးစစ

သား ေျမာကမားစြာအား တကခက ေျခမႈနးႏငခသည။ ထစစပြသည မၿပးျပတေသာ စစပြအေနျဖင အဆးသတခသည။

Wikipedia အား မးျငမး ဘာသာျပနသည။

ေဌးလြငဥး

၂၀၁၂ ခ ဇနန၀ါရလ ၂၇ ရက