77มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
บทคดยอ บทความนมงวเคราะหมตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ทปรากฏใน
วรรณคดไทยโดยศกษาจากวรรณคดสนสกฤตพากยไทยเรองมหาภารตะและวรรณคด
ชาดกเรองวธรชาดกเปรยบเทยบกบวรรณคดไทยเรองกากค�ากลอนและพระนลค�าหลวง
ผลการศกษาพบวา“สกา”เปนภาพแทนของชนชนกษตรยโบราณเปนขอเตอนใจเรอง
โทษแหงการพนนและเปนสญลกษณแหงความสมพนธไทย-อนเดย
ค�ำส�ำคญ :สกา,การเลนสกา,มตทางวฒนธรรม
Abstract This article aims at analyzing cultural perspectives of the play of
“sca”inThailiterature.DatawerecollectedfromSanskritliteratureinThai
versioncalled“Maharabhat”(มหาภารตะ),Jatakaliteraturecalled“Vidhura
ๅ นกศกษาระดบปรญญาตร สาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ
บานสมเดจเจาพระยา2 ผชวยศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ
บานสมเดจเจาพระยา
มตทำงวฒนธรรมจำกกำรเลน “สกำ” ในวรรณคดไทยCultural Perspectives of The Play of “Sca”
in Thai Literatureณฐวตร จนทรงาม 1
Nuttawat Janham
อภวฒน สธรรมด 2
Apivat Sudhamdee
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
78
Jataka”(วธรชาดก)andThailiteraturecalled“Khakikamklon”(กากค�ากลอน)
and “Phranolkamluang” (พระนลค�าหลวง). The findings revealed that the
playof“sca”representedtheimageofancientking,theobservationof
problem-gamblingbehaviors,andthesymbolofThai-Indianrelationship.
Keywords:Sca,ThePlayofSca,CulturalPerspectives
บทน�ำ การเลนพนนแลวเสยบานเสยเมองปรากฏเปน“อนภาค”เดนประการหนงใน
วรรณคดไทยทงนหากวรรณคดเรองใดมเนอเรองในลกษณะดงกลาวมกปรากฏดวยวา
การเลนพนนชนดหนงทเปนเหตใหตวละครเอกตองเสยบานเสยเมองคอ“สกา”
“สกา”คออะไรและการเลนสกาเปนอยางไรคนสมยปจจบนนอยคนทจะรจก
Falkener(1892,p.257-265)อธบายวาสกาเปนการละเลนประจ�าชาตอนเดย
นยมเลนตงแตในรานกาแฟทวไป กระทงทองพระโรง และเขตพระราชฐานสวนใน ใน
อนเดยการเลนสกาเปนไปอยางแพรหลาย แตละทองถนเรยกชอการเลนนแตกตางกน
ไปเชนPachisi,ChauputและChausarลกษณะส�าคญของการเลนชนดนคอแบงผ
เลนเปน2ฝายทอยลกเตาแลวเดนแตมไปตามตารางผารปสเหลยม
การเลนชนดนคงแพรกระจายเขามาสประเทศไทยตงแตสมยโบราณอยางนอย
ทสดในสมยอยธยาการเลนชนดนกเปนทรจกแพรหลายแลวดงทลาลแบร(2557,น.
159)ราชทตชาวฝรงเศสทไดเขามาในสมยพระนารายณไดบนทกตอนหนงวา
“ชาวสยามมกการเลนพนนเสยเหลอเกน จนกระทงฉบหายขายตนหรอไม
กขาย บตรธดาของตนใหตกเปนทาส....การพนนทเขาชอบเลนมากทสดกคอ
Tric-trac ซงชาวสยาม เรยกวาสกา (Saca)”
รองรอยของการเลนชนดน ยงปรากฏในชอบานนามเมองของอ�าเภอหนง
ในจงหวดนครศรธรรมราช นนกคอ อ�าเภอลานสกา ตามต�านานเลาวา ครงหนงเมอง
นครศรธรรมราชเกดโรคหาระบาดพระยาศรธรรมโศกราชพรอมดวยพระอนชาไดอพยพ
ไพรพลหนไขหามาพ�านกอยบรเวณใตตนอนทร-จนทรภายหลงชาวบานเรยกสถานทแหง
79มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
นวา“ลานสกา”(ประวตความเปนมาของอ�าเภอลานสกา,2560,ออนไลน)ต�านาน
กลาวไวสนๆแตเพยงนชอ“ลานสกา”ทชาวบานเรยกสบตอกนมานนสนนษฐานตาม
ต�านานวาลานใตตนอนทร-จนทรนนเปนทเลน“สกา”ในครงนน
เมอกลบมาพจารณาค�าวา “สกา” ในเอกสารวชาการอนๆ ความหมายของ
ค�าวา “สกา” หรอ “สะกา” ปรากฏในหนงสอศพทและพจนานกรมหลายฉบบ เชน
อกขราอภธานศรบท(2514,น.697)อธบายวา“สะกาคอลกสะกา,เขาเอางาชางกลง
กลมๆเทาลกสะบาเลกๆทเดกเลนนน”พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.2554
(ราชบณฑตยสถาน,2556,น.1153)อธบายวา“สกา”หมายถงเครองเลนการพนนอยาง
หนงใชลกบาศกทอดแลวเดนตวสกาตามแตมลกบาศก
ปจจบน “สกา” ถอเปน “กฬา” ประเภทหนง ทงนสมาคมกฬาไทยใน
พระบรมราชปถมภไดก�าหนดและประกาศ“กตกาการแขงขนสกา”พ.ศ.2540 เพอให
การเลนกฬาชนดนมแบบแผนทแนนอน(กฬาสกา,2560,ออนไลน)กรณขางตนสะทอน
วายงมคนไทยจ�านวนหนงทเลนสกาอยแมจ�านวนผเลนจะมไมมากนกเมอเทยบกบกฬา
อนซงแพรหลายมากกวา
จากทกลาวมาขางตนจะเหนวาสกาเปนการเลนในวฒนธรรมอนเดยการเลนน
ไดแพรกระจายมาสดนแดนไทยอาจโดยการคาขายการเผยแพรศาสนาฮนดและศาสนา
พทธ ครงหนง คนไทยในสมยกรงศรอยธยาเคยนยมเลนสกามากและเลนในลกษณะ
“การพนน” ดงปรากฏหลกฐานชดเจนในบนทกของลาลแบร อกประการหนง ชอบาน
นามเมอง“อ�าเภอลานสกา”ในจงหวดนครศรธรรมราชซงเปนหวเมองเกาแกและส�าคญ
ทสดในภาคใตยงสะทอนดวยวาการเลนนไดแพรกระจายในภมภาคของไทยดวย
ดวยเหนวาการเลนสกามความเปนมายาวนานและสมพนธกบวฒนธรรมไทย-
อนเดยนอกจากนประเดนศกษาทเฉพาะเจาะจง“การเลนสกา”ยงไมมผใดศกษามากอน
บทความนจงจะรวบรวมเรองราวเกยวกบการเลนสกาจากตวบทวรรณคดสนสกฤตพากย
ไทยเรองมหาภารตะวรรณคดชาดกเรองวธรชาดกและวรรณคดไทยเรองกากค�ากลอน
และพระนลค�าหลวงวรรณคดทง4เรองมอนภาคการเลน“สกา”ปรากฏอยอยางมนย
ส�าคญพรอมทงจะวเคราะหความหมายในมตทางวฒนธรรมจากการเลนน
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
80
วธกำรเลน “สกำ” การเลน “สกา” เรยกอกอยางวา “การเลนทอยลกเตา” เปนกฬาในรม
สถานททใชในการเลนอาจเปนทบาน (เลนในครอบครวหรอเฉพาะเพอนฝง) หรอใน
ทรโหฐาน (ในอดตกษตรยมกเลนในทองพระโรง สวนปจจบนหากเลนเปนการแขงขน
ในลกษณะกฬา มกเลนในหองกวาง ๆ)อปกรณในการเลนประกอบดวยกระดานสกา
ลกเตา(ลกบาศก)และตวสกา(ตวทจะใชส�าหรบเดนไปตามตารางตามจ�านวนแตมทได
จากการทอยลกเตา) สวนผเลนแบงออกเปน 2 ฝาย นงอยคนละดานของกระดานสกา
วธการเลนผเลนทงสองฝายจะผลดกนทอยลกเตาทง2ลกโดยทอยใหลกเตาตกลงบน
กระดานสกาแลวนบแตมลกเตาสองลกรวมกนใครไดแตมสงกวาไดสทธเปนผทอยเดน
กอน ตารางทตวสกาเดนไปจะมสญลกษณแสดง “สถานการณจ�าลอง” ทเปรยบไดดง
“โชคชะตา” ของผเลน เชน บางสถานการณลกเตาอาจเดนไปตกอยในชองทอาจโดน
ฝายตรงขาม“กน”หรอ“ฆา”ไดและบางสถานการณลกเตาอาจเดนไปตกอยในชอง
ทไดเปรยบคอสามารถกระโดดขามหรอใชทางลดเพอไปสเปาหมายไดเปนตนการแพ
ชนะวดกนทจ�านวน“ตวสกา”ทยงคงเหลออยเมอเลนจบเกม
“สกา”เปนกฬาทใชเวลาเลนนานและมบรรยากาศสงบจงเหมาะกบคนใจเยน
ชอบใชความคดคอตองเดาใจและอานใจฝายตรงขามนอกจากนการละเลน“สกา”
ยงชวยฝกเรองสมาธความอดทนและการรจกรอคอยอกทงท�าใหผเลนไดประสบการณ
เทยมคอในบางสถานการณทชวตประสบวกฤตกตองไมละความพยายามมสมาธจดจอ
และเฝาคอยจงหวะและโอกาสใหมๆดวยความอดกลน
ภำพท 1 บรรยำกำศกำรเลนสกำ ในภำพยนตรเรอง มหำภำรตะ
(มหาภารตะ,2559,ภาพยนตร)
81มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
ภำพท 2 อปกรณกำรเลนสกำ ไดแก กระดำนสกำ ตวสกำ และลกเตำ (ลกบำศก)
(Mahabharat,2016)
กำรละเลนสกำในวรรณคดเรองตำง ๆ การเลน“สกา”ปรากฏในวรรณคดสนกฤตภาคไทยเรองมหาภารตะวรรณคด
ชาดกเรอง วธรชาดก และวรรณคดไทยเรองกากค�ากลอน และพระนลค�าหลวง
รายละเอยดดงน
“สกำ” ใน มหำภำรตะ
มหาภารตะเปนมหากาพยทส�าคญทสดของอนเดย เชอกนวาฤๅษวยาสเปน
ผ รจนาขนเมอราวสองพนปกอน มหาภารตะไดแพรกระจายเขามายงดนแดนไทย
พรอมๆ กบศาสนาพทธและศาสนาพราหมณ หลกฐานเชงประจกษเกาแกทแสดง
ถงการรบรเรองมหาภารตะในดนแดนไทย คอ การปรากฏนามของพระภม พระอรชน
พระยธษฐระ ซงเปนตวละครส�าคญในมหาภารตะในศลาจารกวดศรชม สมยสโขทย
เรองราวในมหาภารตะเปนการสรบระหวางฝายธรรม (ปาณฑป) และฝายอธรรม
(เการพ) ชนวนทกอใหเกดสงคราม สวนหนงเปนเพราะการเลน “สกา” ระหวาง
ทรโยธนและยธษฐระ กลาวคอ ยธษฐระไดเอาบานเมอง พระอนชาและพระมเหสเปน
เดมพนในการเลน “สกา” ผลของการพนนครงนท�าใหสงทน�ามาเดมพนทงหมดตกเปน
ของฝายราย คอ ทรโยธน นอกจากน พระนางเทราปต ชายาของปาณฑปทงหายงถก
หลเกยรตรวมถงตองเรรอนพเนจรจากพระราชวงเปนเวลาถง13ปการเลนสกาในครง
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
82
นจงท�าใหตวละครเอกประสบความทกขยากกอใหเกดความอาฆาตแคนกระทงน�าไปส
การแกแคนเปนมหาสงครามทรนแรงทสดครงหนงของโลกโบราณ
กวไทยไดแปลและเรยบเรยงมหาภารตะเปนภาษาไทยหลายส�านวนทโดดเดน
คอมหาภารตะยทธส�านวนของร.อ.หลวงบวรบรรณรกษ(2559)และกรณา-เรองอไร
กศลาสย(2555)ในทนจะคดมาเฉพาะตอนทเกยวกบการเลน“สกา”ดงน
“การแขงขนสกาไดตงตน กระดานตนยธษฐระเสยเดมพน ทจรงทาวเธอ
รองเขาทกกระดานในวนทเคราะหไมดนน วนรงขนทาวเธอทรงอกกแพเขาอก
ทก ๆ กระดานทแพเขามนเราความกระหายของทาวจดขนทกท ทองเพชรพลอย
มา รถ คชสาร เอาลงวางเปนเดมพน ขนพนนกบเขาและแพสารพดหลดลอยไป
จากหตถ.....ตอนนทาวเธอเอาสมบตในทองพระคลงลงกองเปนเดมพน และตอ
จากนน พระราชอาณาจกร...ถงกระนนความกระหายกมไดเหอดลง ทาวเธอเอา
อนภราดาทงสองคลงเปนเดมพน เอาตวพระองคเอง และทในทสดเอาเทราปท
เปนทอปยศอดส.....”
(หลวงบวรบรรณรกษ, 2559, น.57)
ขอความขางตนสะทอนวาการเลนสการะหวางยธษฐระและทรโยธนด�าเนน
ตอเนองกนไปถงสองวนทายทสดฝายปาณฑปกสญเสยทกอยางแมแตตวของยธษธระซง
เปน“พระมหาจกรพรรด”กตกเปนทาสของทรโยธนดวย
มหาภารตะยทธส�านวนของกรณา-เรองอไรกศลาสยไดเลาถงธรรมเนยม
การเลน“สกา”ซงเปนถอยค�าสนทนาระหวางศกน(ลงของทรโยธนซงเชยวชาญในกฬา
สกามาก)กบทรโยธนไวอยางนาสนใจดงน
“…หลานกยอมรอย วาสกาเปนกฬาในรมซงกลมชนในวรรณะกษตรย
โปรดปรานเปนหนกหนา และเมอไดเชญใครแลว กยากทผรบเชญจะปฏเสธ
ได เพราะจะเปนการเสยมารยาทและผดประเพณของวรรณะกษตรยไป กและ
ยธษฐระนนใคร ๆ กรวาชอบสกามาก ลงจงขอแนะน�าใหหลานจงไปขอรองให
พอของหลาน เปนผเชญให ยธษฐระกบนองๆ มาเลนสกากนในบานเมองของ
เรา...”
(กรณา-เรองอไร กศลาสย, 2555, น.82)
83มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
ขอความขางตนสะทอนใหเหนวา “สกา” เปนการเลนทไดรบความนยมมาก
ในวรรณะกษตรย อนง การเลน “สกา” หากไมมงไปทการพนนเกนไป นยหนงเปน
การแสดงถงมตรภาพของผเลนดวย
ตวบทของมหาภารตะทงสองส�านวนไมไดอธบายวธการเลน“สกา”ไวประหนง
วาวธการเลนสกาเปนเรองธรรมดาทผคนในยคสมยนนรดอยแลวแตมงไปทการเนนให
เหนวา“ยธษฐระซงเปนบตรของพระธรรมเทพดพรอมในคณธรรมทกอยางกลบลมหลง
การเลนสกาแบบการพนนรวมถงเนนการเลาถงผลอนเกยวเนองกบการเลนสกาครงน
“สกำ” ใน พระนลค�ำหลวง
พระนลค�าหลวง เปนพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา
เจาอยหวประกอบดวยค�าประพนธหลายชนดไดแกโคลงฉนทกาพยกลอนและราย
“พระนล” เปนนทำนแทรกอยในมหำภำรตะคอเมอแพการเลนสกาปาณฑปทงหากบ
พระนางเทราปตตองออกเดนปายธษฐระรสกผดทเพราะการกระท�าของตนอนชาและ
มเหสจงตองแรมรอนและตกระก�าล�าบากจงทกขระทมดวยความเสยใจฤๅษพฤหทศวะ
จงไดมาเลาเรองราวของ“พระนล”เพอเปนอทาหรณและปลอบประโลมใจวาเหตการณ
เชนนเคยเกดขนมาแลวกบพระนลแตดวยความรกของนางทมยนตในทสดพระนลซงตอง
เสยบานเสยเมองเพราะการเลนสกากผานเรองราวเหลานนไปไดในลกษณะเดยวกนดวย
ความรกของพระนางเทราปตมเหสทสดแลวยธษฐระกยอมจะสามารถผานเหตการณนไป
ไดเชนกน
การเลน “สกา” ในพระนลค�าหลวง มลกษณะทตางจากวรรณคดเรองอนท
เหตแหงการมวเมาในพนนสกาของพระนลมไดเกดขนโดยธรรมชาตของพระนลแตเปน
เพราะถกสงสดวยความโกรธแคนและมงรายของกลและทวาบร ทเปนดงนกเพราะวา
นางทมยนตไดเลอกพระนลเปนคครองในพธสยมพรแทนทจะเลอกเทพเจาทงหลายเชน
พระอนทรและทาวจตโลกบาลทตางกเขารวมพธกลเหนวาการกระท�าเชนนเปนการหล
เกยรตเทพเจา
กลจงเขาสงสพระนลสวนทวาบรสหายของกลเขาสงสลกบาศกหรอลกเตาทใช
ทอดสกาจากนนกไปยยงใหพระบษกรพระอนชาทาทายพระนลเลนสกาพระนลสญเสย
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
84
ทกอยางทงทรพยสมบต ราชอาณาจกรสดทายไมมกระทงผาสกผนหอกายตองเรรอน
พเนจรออกจากเมองดงเนอความตอนหนงวา
“...ฝายกลผทจรต เขาสงสถตในลกสกา คอยทาบษกรอย ยามเขาไปส
พระภธร แลวพระบษกรผสามารถ อาจตอสศตรกลา ทลพระราชานลบพตร....
เชญทรงเดชทรงสกา กลาววาจาชวนเปนหลายหน ฝายพระชมพลมงมกฏ ฟง
อนชทาเชนนน ทรงธรรมฟงบนงอยได เพราะพระไทยชอบทางสกา...ภธรฤๅจะ
ทรงจ�านน ภวดลกทรงสกาพลน...ครานนนลนฤบด มแตเสยบมวาย เหตดวยผ
รายเขาสงลกบาศก ภวนาถเสยซงหรญ อกสวรรณพลอยหมด อกมารถยวดยาน
สน ภมนทรเสยจนเครองทรง พระองคไซรคลงสกา ประหนงวาวกลจรต ผมจต
จงรก จะทลทกบมหยด สดจะหามแหนได...เลนสกาบมหยดหยอน ไดเลยฯ”
(พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2505, น. 64)
เรองราวของพระนลจงคลายกบยธษฐระในตอนทายเมอปราศจากการสงส
ของกลพระนลกลบมาเปนคนดไดรบการสอนวชาสกาจนเชยวชาญและไดทาเลนสกา
กบพระบษกรอกครงกระทงไดบานเมองคน
“สกำ” ใน กำกค�ำกลอน
กากค�ากลอนประพนธโดยเจาพระยาพระคลง (หน) ในสมยรชกาลท 1
แหงกรงรตนโกสนทรนทานเรองนมทมาจากนบาตชาดก3เรองคอกากาตชาดกสสน
ธชาดกและกนาลชาดกวรรณคดเรอง“กาก”ปรากฏเรองราวการเลน“สกา”ระหวาง
ทาวพรหมทตกษตรยแหงนครพาราณสกบพญาครฑซงแปลงกายเปนหนมนอยรปงาม
การเลน“สกา”ในกากค�ากลอนเลนอยางเกมกฬาของกษตรยมไดกลาวถงการเดมพน
แตประการใดอนงการเลน“สกา”นเลนในทรโหฐานระหวางทเลน“สกา”จะมมโหร
ขบกลอมดวย เนอเรองของกากค�ากลอนกลาวไวอยางชดเจนวาพระเจาพรหมทตโปรด
การเลนสกามาก ผลการเลนสกาเปนไปในลกษณะผลดกนแพผลดกนชนะ เหตการณ
การเลน “สกา” ในเรองกากค�ากลอนมความส�าคญเพราะท�าใหพญาครฑและนางกาก
ไดพบกนน�ามาซงความสมพนธเชงชสาวท�าใหนทานเรองนด�าเนนไปตามโครงเรองหลก
ไดทาวพรหมทตมไดเสยบานเสยเมองจากการเลน“สกา”แตเสย“มเหส”อนเปนทรก
85มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
เพราะมวเมาการเลนสกา กลาวไดวา การเลนสกาของทาวพรหมทตมสวนในการชกน�า
บรษเพศซงเปน“ชายช”เขาสพระราชวง
การเลน“สกา”ในกากค�ากลอนสอนยไวดวยวากฬาชนดนเปน“กฬาของ
บรษ”คอกฬาทแสดงความเปนชายหากพจารณาในเชงคตชนกฬาทแสดงความเปน
ชายมปรากฏอยในทกวฒนธรรมดงกรณศกษาของGeertz(1973)เรอง“การชนไกของ
ชายบาหล”ไกเปนสญลกษณของผชายเปนสญลกษณของเรองเพศค�าวาsabungทใช
เรยกไกชนในบรบทอนๆ หมายถงวรบรษนกรบผชนะและคนแขงแรงในวรรณคดเรอง
กากค�ากลอนเหตทนางกากพงใจมานพหนมใชเพยงมานพนนรปงามแตเพราะ“แหลม
หลกเชงเลนกเจนจบ”เชงหรอความสามารถในการเลนสกากเปนสวนหนงทท�าใหสตรเพศ
พงใจบรษเพราะสอถงความสมชาย(ในบรบทแหงยคสมยนน)เนอความบางตอนดงน
“ฝายอนงคกากศรสมร ทนกรบายคลอยพระเวหา
ไมเหนองคพงศกษตรยภสดา เสดจมาสแทนบรรทมใน
จงตรสถามสาวสรางคนางสนม ตางประนมนวทลสนองไข
วาภบาลสาราญราชหฤทย ดวยไดทรงสกากบมานพ
ชายนนโฉมวไลประไพพกตร แหลมหลกเชงเลนกเจนจบ
ทงกรยาคมสนครนครบ อนชายในพภพนไมมปาน”
(เจาพระยาพระคลง (หน), 2515, น.65)
“สกำ” ใน ชำดกเรอง วธรชำดก
วธรชาดก เปนชาดกเรองท 9 ในทศชาดก แกนเรองน�าเสนอหลกธรรม
“สจบารม” ทพระวธรบณฑตทรงบ�าเพญ ชาดกเรองนปรากฏเรองราวการเลน “สกา”
ระหวางปณณกยกษกบพระเจาธนญชยแหงนครอนทปตตการเลน“สกา”ในครงนฝาย
ปณณกยกษไดใชแกวมณและมาวเศษอนเปนสมบตส�าหรบพระจกรพรรดเปนเดมพน
สวนสงทพระเจาธนญชยเดมพนกสงคาเชนเดยวกนคอทกสงทกอยางในนครอนทปตต
ยกเวนตวพระองคเองเศวตฉตรและมเหสผลในการเลน“สกา”ครงนปรากฏวาปณณก
ยกษเปนฝายมชย จงขอ “วธรบณฑต” มหาอ�ามาตยผรอบรธรรมเปนรางวล พระเจา
ธนญชยไมทรงยนยอมเพราะพระองคทรงเปรยบวธรบณฑตเปน “ตวของพระองคเอง”
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
86
ความหมายคอ เปนสงสงคาเชนเดยวกนกบชวตของพระองคอยางไรกตามวธรบณฑต
ไดกระท�าตาม “สจจะ” ทพระราชาไดตรสไว ยอมตกเปนทาสของปณณกยกษ และ
ถกน�าไปยงนาคพภพเพอฉกเอาหวใจถวายพระนางวมลา มเหสของราชาแหงนาค
ทสดวธรบณฑตกไดแสดงธรรมจนเปนทพงพอใจแกนาคและยกษไดอสรภาพคนดงเดม
ฉากการเลน “สกา” ตามทปรากฏในคาถาของชาดกเรองดงกลาว เนอความ
ดงน
“พระราชาของชาวกรรฐ และปณณกยกษผมวเมาในการเลนสกา เขาไปส
โรงเลนสกา แลวพระราชากเลอกไดลกบาศกทมโทษ ทรงปราชย สวนปณณก
ยกษชนะ พระราชาและปณณกยกษทงสองนน เมอเจาพนกงานเอาสกามารวม
พรอมกนแลว ไดเลนสกากนอยในโรงสกานน ปณณกยกษไดชยชนะพระราชา
ผแกลวกลา...ทามกลางพระราชา 101 พระองคและพยานทเหลอ เสยงบนลอ
ลนไดมขน ในสนามสกานน 3 ครง”
(มหามกฏราชวทยาลย, 2543, น.314)
การเลน “สกา” ในครงน ปณณกยกษอานใจพระราชาธนญชยไดวา
หากทาพนนสกาดวยแลว พระราชายอมไมปฏเสธ ปณณกยกษจงกระท�าการไดส�าเรจ
การเลน “สกา” จงไมเพยงเปนการเลน แตเปนเกยรตและศกดศรของกษตรย ทงน
การเลนสกาดงกลาว เลนกนในโรงสกาหรอสนามสกา และมผรวมชมมากมาย เพราะ
การมวเมาในการเลนสกานพระราชาธนญชยจงไดเสยบคคลอนมคาสงคอมหาอ�ามาตย
ผทรงธรรมของราชอาณาจกรไป
มตทำงวฒนธรรมทสะทอนจำก “กำรเลนสกำ” การเลน“สกา” ไมใชเพยงเพอความรนเรงบนเทงใจเทานน แต “สกา” เปน
“สญลกษณ”ทเชอมโยงไปสสงอน นอกจากน หากมอง“สกา” เปนเพยงวฒนธรรม
การเลนในวฒนธรรมหนงๆยอมประกอบดวยการเลนมากมายเหตใดการเลน“สกา”
จงมความส�าคญ ไดรบการบรรจไวในวรรณคด และสบทอดผานกาลเวลาหลายพนป
การเลน“สกา”ในวรรณคดจงเปน“รหสทางวฒนธรรม”ทมบทบาทและคณคา(Role
andValue)ตอผคนและสงคมรายละเอยดดงน
87มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
“สกำ”เปนภำพแทนของชนชนกษตรยโบรำณ
“สกา” เปนกฬาของผ ชาย บรรดากษตรยในอดตซงเปนนกรบลวนเปน
ผชาย “สกา” “ผชาย” และ “กษตรย” จงมนยทสมพนธกน กลาวคอ การเลนสกา
เปนการแสดงถง “ความสมชาย” ความสมชายในทนสอนยถง การเปนผน�า กลาหาญ
มอ�านาจเดดขาดกลาไดกลาเสยรทนคนอดทนอดกลนและใจใหญคณสมบตเหลานเปน
คณสมบตจ�าเปนส�าหรบการเปน“กษตรย”ทตองเปนทงนกปกครองและจอมทพคณสมบต
เหลานอาจเกดขนและเรยนรไดจากการเลน“สกา”ในฐานะกฬาประเทองปญญาเนองจาก
การเลน “สกา” ใชเวลานาน กฬาชนดนจงเหมาะส�าหรบผมฐานะด ไมตองพะวงกบ
การท�างานหาเลยงชวตดงจะเหนวา“สกา”ทปรากฏในวรรณคดทเปนกรณศกษาทง4เรอง
ตวละครทเลนทงยธษฐระพระนลทาวพรหมทตและพระเจาธนญชยลวนเปน“กษตรย”
อกประการหนง“สกา”ยงเปนเกมกฬาทมบทบาทในการเชอมสมพนธไมตรและแสดง
ถงมตรภาพของเหลากษตรยดวย
“สกำ” เปนขอเตอนใจเรองโทษแหงกำรพนน
ผลแหงการเลน“สกา”ตามทปรากฏในวรรณคดทงมหาภารตะพระนล
ค�าหลวงกากค�ากลอนและวธรบณฑตลวนเปนไปในแงลบทเปนดงนกเพราะกษตรย
เหลานไมไดเลน“สกา”เพอประเทองปญญาแตเลนอยาง“ลมหลง”และ“เมามว”จง
น�าผลเสยมาสทงตนเองวงศวานและราชอาณาจกรการเลน“สกา”อยาง“ลมหลง”
และ“เมามว”เรยกไดอกอยางเปนการเลนแบบ“การพนน”การเลน“สกา”แลวเสย
บานเสยเมองของยธษฐระ(มหาภารตะ)และพระนล(พระนลค�าหลวง)จงเปน“ตวอยาง”
เตอนใจกษตรยหรอผน�าไดเปนอยางดวาผใดทปลอยให“การพนนเขาสง”จะกลายเปน
ดงผโงเขลาสญเสยทงทรพยสนครอบครวศกดศรและเกยรตภมส�าหรบผอานทเปนคน
ธรรมดาสามญการเหนชวตของตวละครในวรรณคดพบหายนะจากการพนนสงนจะเปน
ดง“ประสบการณเทยม”ย�าเตอนใจผอานใหด�าเนนชวตไปในครรลองทถกทควรรวมถง
หวาดกลวตอฤทธรายของการพนนดวย
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
88
“สกำ” เปนสญลกษณแหงควำมสมพนธไทย-อนเดย
กลาวไดวา วรรณคดเรองใดของไทยทปรากฏอนภาคการละเลน “สกา”
วรรณคดเรองนนมทมาจากอนเดย “สกา” จงเปนสญลกษณแหงความสมพนธทาง
วฒนธรรมไทย-อนเดยนอกจากนหากพจารณาในมตทลกขนวรรณคดทง4เรองทเปน
กรณศกษา ยงสะทอนใหเหนการรบวฒนธรรมผานศาสนาพราหมณ และศาสนาพทธ
สองศาสนาหลกจากอนเดยทเปนฐานส�าคญของวฒนธรรมไทยกลาวคอมหาภารตะและ
พระนล เปนวรรณคดสนสกฤต ภาษาสนสกฤตใชบนทกคมภรและวรรณคดในศาสนา
ฮนดนอกจากนมหาภารตะเองถอวาเปน“คมภรทางศาสนา”ทส�าคญหนงของศาสนา
ฮนดดวยสวนกากค�ากลอนและวธรชาดกมทมาจากวรรณคดบาลภาษาบาลใชบนทก
คมภรและวรรณคดในศาสนาพทธ ชาดกเหลาน ลวนเปนสวนหนงของพระไตรปฎก
พระคมภรหลกของพทธศาสนาในแงนวรรณคดทเปนกรณศกษาทง4เรองจงแสดงถง
การรบวฒนธรรมอนเดยผานศาสนาพราหมณและศาสนาพทธอกนยหนงการรบการเลน
“สกา”สวรรณคดไทยเปนการรบผาน2ศาสนาหลกดวยเหตน“สกา”จงเปนสญลกษณ
ทเปนประจกษพยานของความสมพนธไทย-อนเดยทมมาตงแตโบราณ
สรป การละเลน “สกา” สะทอนใหเหน “ภาพแทน” ของกษตรยอนเดยโบราณ
ทตองเปนทงนกปกครองและจอมทพ กษตรยเหลานจงตองมคณสมบตทส�าคญ คอ
รทนคนอดทนกลาหาญและใจใหญกลาวใหชดขนคอตองมทงความรและสตปญญา
“สกา”มคณสมบตบางอยางในการขดเกลาและบมเพาะ“บรษ”กลาวคอการเอาชนะ
ฝายตรงขามในการเลนสกา มอาจชนะไดดวยก�าลงหรอโชคชะตา แตเปนเรองของ
การวางแผน เพอท�าใหแผนนนส�าเรจ บรษตองมความอดทน รทนคน ใจใหญ และ
กลาไดกลาเสยบางครงอาจตองใชกลยทธหลอกหลอฝายตรงขามการเอาชนะในสงคราม
บนกระดานสกากบสงครามในสนามจรงลวนเปนเรองของจตใจและกลยทธเชนเดยวกน
“สกา”หากเลนอยางลมหลงและมวเมาตดเปน“การพนน”ยอมน�าซงหายนะ
มาสทงตนเองและครอบครว“สกา”จงเปน“ขอเตอนใจ”สอวาการพนนคอเหตแหง
หายนะไมวาชนผนนจะเปนสามญชนหรอเจาฟาเจาแผนดนกตาม
89มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด
การปรากฏชนดการละเลนทเรยกวา “สกา” ในวรรณคดไทย สะทอนใหเหน
ความสมพนธอยางแนบแนนดานวฒนธรรมของไทยและอนเดยทมมาแตโบราณคนไทย
รบรการละเลน“สกา”ผานวรรณคดทงในศาสนาพทธและศาสนาพราหมณ
อนภาคหรอ เรองราวตางๆทปรากฏอยในวรรณคด และไดรบการสบทอด
ผานยคสมยมาจนถงปจจบน ลวนมคณคาและมความส�าคญ เพราะเรองราวเหลานน
สะทอนคานยมโลกทศนความรสกนกคดทผคนในอดตมตอสงตางๆนอกจากนอนภาค
หรอเรองราวเหลานยงเปนดงสายธารทเชอมตอใหมองเหนความสมพนธทางวฒนธรรม
ทงอดตกบปจจบนทงไทยกบเทศ
-----------------------------------------------------------------
วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)
90
เอกสำรอำงอง
กรณา กศลาสย และ เรองอไร กศลาศย. (2555).มหำภำรตยทธ. (พมพครงท 14).
กรงเทพฯ:ศยาม.
กฬำสกำ. (2560).คนเมอวนท1ตลาคม2560.จากhttp://www.l3nr.org
บรดเลย,ดบช.(2514). อกขรำภธำนศพท. (พมพครงท2).พระนคร:โรงพมพครสภา.
ประวตควำมเปนมำของอ�ำเภอลำนสกำ. (2560). คนเมอวนท 2 พฤษภาคม 2560.
จากhttp://www.lansaka.go.th/history.php.
พระคลง (หน), เจาพระยา. (2515).วรรณคดเจำพระยำพระคลง (หน). กรงเทพฯ :
บรรณาคาร.
มงกฎเกลาเจาอยหว, พระบาทสมเดจพระ. (2505).พระนลค�ำหลวง. กรงเทพฯ :
บรรณาคาร.
มหามกฏราชวทยาลย. (2543).พระสตรและอรรถกถำ แปล ขททกนกำย ชำดก
เลมท 4 ภำคท 3.(พมพครงท4).กรงเทพฯ:มหามกฏราชวทยาลย.
มหาภารตะ.(ภาพยนตร).(2559).กรงเทพฯ:ม.ป.พ.
ราชบณฑตยสถาน. (2556). พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.2554.
(พมพครงท2).กรงเทพฯ:ราชบณฑตยสถาน.
ลาลแบร, (2557).จดหมำยเหตลำลแบร รำชอำณำจกรสยำม. สนต ท. โกมลบตร,
แปล.กรงเทพฯ:โรงพมพศรปญญา.
บวรบรรณรกษ, หลวง. (2559). มหำภำรตยทธ. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ :
ศรปญญา.
Geertz, C. (1973). Deep Play: Notes of Balinese Cockfights. In The
Interpretation of Cultures.NewYork:BasicBooks.
Falkener, E. (1892).Games Ancient and Oriental and How to Play
Them.London:Longman,Green.
Mahabharat [MotionPicture].(2016).India:JKNGlobalMedia.
