มิติทำงวัฒนธรรมจำกกำรเล่น “สกำ”...

77มตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ในวรรณคดไทยณฐวตร จนทรงาม อภวฒน สธรรมด

บทคดยอ บทความนมงวเคราะหมตทางวฒนธรรมจากการเลน “สกา” ทปรากฏใน

วรรณคดไทยโดยศกษาจากวรรณคดสนสกฤตพากยไทยเรองมหาภารตะและวรรณคด

ชาดกเรองวธรชาดกเปรยบเทยบกบวรรณคดไทยเรองกากค�ากลอนและพระนลค�าหลวง

ผลการศกษาพบวา“สกา”เปนภาพแทนของชนชนกษตรยโบราณเปนขอเตอนใจเรอง

โทษแหงการพนนและเปนสญลกษณแหงความสมพนธไทย-อนเดย

ค�ำส�ำคญ :สกา,การเลนสกา,มตทางวฒนธรรม

Abstract This article aims at analyzing cultural perspectives of the play of

“sca”inThailiterature.DatawerecollectedfromSanskritliteratureinThai

versioncalled“Maharabhat”(มหาภารตะ),Jatakaliteraturecalled“Vidhura

ๅ นกศกษาระดบปรญญาตร สาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บานสมเดจเจาพระยา2 ผชวยศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บานสมเดจเจาพระยา

มตทำงวฒนธรรมจำกกำรเลน “สกำ” ในวรรณคดไทยCultural Perspectives of The Play of “Sca”

in Thai Literatureณฐวตร จนทรงาม 1

Nuttawat Janham

อภวฒน สธรรมด 2

Apivat Sudhamdee

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 11 ฉบบท 2 (กรกฎาคม-ธนวาคม 2560)

78

Jataka”(วธรชาดก)andThailiteraturecalled“Khakikamklon”(กากค�ากลอน)

and “Phranolkamluang” (พระนลค�าหลวง). The findings revealed that the

playof“sca”representedtheimageofancientking,theobservationof

problem-gamblingbehaviors,andthesymbolofThai-Indianrelationship.

Keywords:Sca,ThePlayofSca,CulturalPerspectives

บทน�ำ การเลนพนนแลวเสยบานเสยเมองปรากฏเปน“อนภาค”เดนประการหนงใน

วรรณคดไทยทงนหากวรรณคดเรองใดมเนอเรองในลกษณะดงกลาวมกปรากฏดวยวา

การเลนพนนชนดหนงทเปนเหตใหตวละครเอกตองเสยบานเสยเมองคอ“สกา”

“สกา”คออะไรและการเลนสกาเปนอยางไรคนสมยปจจบนนอยคนทจะรจก

Falkener(1892,p.257-265)อธบายวาสกาเปนการละเลนประจ�าชาตอนเดย

นยมเลนตงแตในรานกาแฟทวไป กระทงทองพระโรง และเขตพระราชฐานสวนใน ใน

อนเดยการเลนสกาเปนไปอยางแพรหลาย แตละทองถนเรยกชอการเลนนแตกตางกน

ไปเชนPachisi,ChauputและChausarลกษณะส�าคญของการเลนชนดนคอแบงผ

เลนเปน2ฝายทอยลกเตาแลวเดนแตมไปตามตารางผารปสเหลยม

การเลนชนดนคงแพรกระจายเขามาสประเทศไทยตงแตสมยโบราณอยางนอย

ทสดในสมยอยธยาการเลนชนดนกเปนทรจกแพรหลายแลวดงทลาลแบร(2557,น.

159)ราชทตชาวฝรงเศสทไดเขามาในสมยพระนารายณไดบนทกตอนหนงวา

“ชาวสยามมกการเลนพนนเสยเหลอเกน จนกระทงฉบหายขายตนหรอไม

กขาย บตรธดาของตนใหตกเปนทาส....การพนนทเขาชอบเลนมากทสดกคอ

Tric-trac ซงชาวสยาม เรยกวาสกา (Saca)”

รองรอยของการเลนชนดน ยงปรากฏในชอบานนามเมองของอ�าเภอหนง

ในจงหวดนครศรธรรมราช นนกคอ อ�าเภอลานสกา ตามต�านานเลาวา ครงหนงเมอง

นครศรธรรมราชเกดโรคหาระบาดพระยาศรธรรมโศกราชพรอมดวยพระอนชาไดอพยพ

ไพรพลหนไขหามาพ�านกอยบรเวณใตตนอนทร-จนทรภายหลงชาวบานเรยกสถานทแหง


นวา“ลานสกา”(ประวตความเปนมาของอ�าเภอลานสกา,2560,ออนไลน)ต�านาน

กลาวไวสนๆแตเพยงนชอ“ลานสกา”ทชาวบานเรยกสบตอกนมานนสนนษฐานตาม

ต�านานวาลานใตตนอนทร-จนทรนนเปนทเลน“สกา”ในครงนน

เมอกลบมาพจารณาค�าวา “สกา” ในเอกสารวชาการอนๆ ความหมายของ

ค�าวา “สกา” หรอ “สะกา” ปรากฏในหนงสอศพทและพจนานกรมหลายฉบบ เชน

อกขราอภธานศรบท(2514,น.697)อธบายวา“สะกาคอลกสะกา,เขาเอางาชางกลง

กลมๆเทาลกสะบาเลกๆทเดกเลนนน”พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ.2554

(ราชบณฑตยสถาน,2556,น.1153)อธบายวา“สกา”หมายถงเครองเลนการพนนอยาง

หนงใชลกบาศกทอดแลวเดนตวสกาตามแตมลกบาศก

ปจจบน “สกา” ถอเปน “กฬา” ประเภทหนง ทงนสมาคมกฬาไทยใน

พระบรมราชปถมภไดก�าหนดและประกาศ“กตกาการแขงขนสกา”พ.ศ.2540 เพอให

การเลนกฬาชนดนมแบบแผนทแนนอน(กฬาสกา,2560,ออนไลน)กรณขางตนสะทอน

วายงมคนไทยจ�านวนหนงทเลนสกาอยแมจ�านวนผเลนจะมไมมากนกเมอเทยบกบกฬา

อนซงแพรหลายมากกวา

จากทกลาวมาขางตนจะเหนวาสกาเปนการเลนในวฒนธรรมอนเดยการเลนน

ไดแพรกระจายมาสดนแดนไทยอาจโดยการคาขายการเผยแพรศาสนาฮนดและศาสนา

พทธ ครงหนง คนไทยในสมยกรงศรอยธยาเคยนยมเลนสกามากและเลนในลกษณะ

“การพนน” ดงปรากฏหลกฐานชดเจนในบนทกของลาลแบร อกประการหนง ชอบาน

นามเมอง“อ�าเภอลานสกา”ในจงหวดนครศรธรรมราชซงเปนหวเมองเกาแกและส�าคญ

ทสดในภาคใตยงสะทอนดวยวาการเลนนไดแพรกระจายในภมภาคของไทยดวย

ดวยเหนวาการเลนสกามความเปนมายาวนานและสมพนธกบวฒนธรรมไทย-

อนเดยนอกจากนประเดนศกษาทเฉพาะเจาะจง“การเลนสกา”ยงไมมผใดศกษามากอน

บทความนจงจะรวบรวมเรองราวเกยวกบการเลนสกาจากตวบทวรรณคดสนสกฤตพากย

ไทยเรองมหาภารตะวรรณคดชาดกเรองวธรชาดกและวรรณคดไทยเรองกากค�ากลอน

และพระนลค�าหลวงวรรณคดทง4เรองมอนภาคการเลน“สกา”ปรากฏอยอยางมนย

ส�าคญพรอมทงจะวเคราะหความหมายในมตทางวฒนธรรมจากการเลนน


80

วธกำรเลน “สกำ” การเลน “สกา” เรยกอกอยางวา “การเลนทอยลกเตา” เปนกฬาในรม

สถานททใชในการเลนอาจเปนทบาน (เลนในครอบครวหรอเฉพาะเพอนฝง) หรอใน

ทรโหฐาน (ในอดตกษตรยมกเลนในทองพระโรง สวนปจจบนหากเลนเปนการแขงขน

ในลกษณะกฬา มกเลนในหองกวาง ๆ)อปกรณในการเลนประกอบดวยกระดานสกา

ลกเตา(ลกบาศก)และตวสกา(ตวทจะใชส�าหรบเดนไปตามตารางตามจ�านวนแตมทได

จากการทอยลกเตา) สวนผเลนแบงออกเปน 2 ฝาย นงอยคนละดานของกระดานสกา

วธการเลนผเลนทงสองฝายจะผลดกนทอยลกเตาทง2ลกโดยทอยใหลกเตาตกลงบน

กระดานสกาแลวนบแตมลกเตาสองลกรวมกนใครไดแตมสงกวาไดสทธเปนผทอยเดน

กอน ตารางทตวสกาเดนไปจะมสญลกษณแสดง “สถานการณจ�าลอง” ทเปรยบไดดง

“โชคชะตา” ของผเลน เชน บางสถานการณลกเตาอาจเดนไปตกอยในชองทอาจโดน

ฝายตรงขาม“กน”หรอ“ฆา”ไดและบางสถานการณลกเตาอาจเดนไปตกอยในชอง

ทไดเปรยบคอสามารถกระโดดขามหรอใชทางลดเพอไปสเปาหมายไดเปนตนการแพ

ชนะวดกนทจ�านวน“ตวสกา”ทยงคงเหลออยเมอเลนจบเกม

“สกา”เปนกฬาทใชเวลาเลนนานและมบรรยากาศสงบจงเหมาะกบคนใจเยน

ชอบใชความคดคอตองเดาใจและอานใจฝายตรงขามนอกจากนการละเลน“สกา”

ยงชวยฝกเรองสมาธความอดทนและการรจกรอคอยอกทงท�าใหผเลนไดประสบการณ

เทยมคอในบางสถานการณทชวตประสบวกฤตกตองไมละความพยายามมสมาธจดจอ

และเฝาคอยจงหวะและโอกาสใหมๆดวยความอดกลน

ภำพท 1 บรรยำกำศกำรเลนสกำ ในภำพยนตรเรอง มหำภำรตะ

(มหาภารตะ,2559,ภาพยนตร)


ภำพท 2 อปกรณกำรเลนสกำ ไดแก กระดำนสกำ ตวสกำ และลกเตำ (ลกบำศก)

(Mahabharat,2016)

กำรละเลนสกำในวรรณคดเรองตำง ๆ การเลน“สกา”ปรากฏในวรรณคดสนกฤตภาคไทยเรองมหาภารตะวรรณคด

ชาดกเรอง วธรชาดก และวรรณคดไทยเรองกากค�ากลอน และพระนลค�าหลวง

รายละเอยดดงน

“สกำ” ใน มหำภำรตะ

มหาภารตะเปนมหากาพยทส�าคญทสดของอนเดย เชอกนวาฤๅษวยาสเปน

ผ รจนาขนเมอราวสองพนปกอน มหาภารตะไดแพรกระจายเขามายงดนแดนไทย

พรอมๆ กบศาสนาพทธและศาสนาพราหมณ หลกฐานเชงประจกษเกาแกทแสดง

ถงการรบรเรองมหาภารตะในดนแดนไทย คอ การปรากฏนามของพระภม พระอรชน

พระยธษฐระ ซงเปนตวละครส�าคญในมหาภารตะในศลาจารกวดศรชม สมยสโขทย

เรองราวในมหาภารตะเปนการสรบระหวางฝายธรรม (ปาณฑป) และฝายอธรรม

(เการพ) ชนวนทกอใหเกดสงคราม สวนหนงเปนเพราะการเลน “สกา” ระหวาง

ทรโยธนและยธษฐระ กลาวคอ ยธษฐระไดเอาบานเมอง พระอนชาและพระมเหสเปน

เดมพนในการเลน “สกา” ผลของการพนนครงนท�าใหสงทน�ามาเดมพนทงหมดตกเปน

ของฝายราย คอ ทรโยธน นอกจากน พระนางเทราปต ชายาของปาณฑปทงหายงถก

หลเกยรตรวมถงตองเรรอนพเนจรจากพระราชวงเปนเวลาถง13ปการเลนสกาในครง


82

นจงท�าใหตวละครเอกประสบความทกขยากกอใหเกดความอาฆาตแคนกระทงน�าไปส

การแกแคนเปนมหาสงครามทรนแรงทสดครงหนงของโลกโบราณ

กวไทยไดแปลและเรยบเรยงมหาภารตะเปนภาษาไทยหลายส�านวนทโดดเดน

คอมหาภารตะยทธส�านวนของร.อ.หลวงบวรบรรณรกษ(2559)และกรณา-เรองอไร

กศลาสย(2555)ในทนจะคดมาเฉพาะตอนทเกยวกบการเลน“สกา”ดงน

“การแขงขนสกาไดตงตน กระดานตนยธษฐระเสยเดมพน ทจรงทาวเธอ

รองเขาทกกระดานในวนทเคราะหไมดนน วนรงขนทาวเธอทรงอกกแพเขาอก

ทก ๆ กระดานทแพเขามนเราความกระหายของทาวจดขนทกท ทองเพชรพลอย

มา รถ คชสาร เอาลงวางเปนเดมพน ขนพนนกบเขาและแพสารพดหลดลอยไป

จากหตถ.....ตอนนทาวเธอเอาสมบตในทองพระคลงลงกองเปนเดมพน และตอ

จากนน พระราชอาณาจกร...ถงกระนนความกระหายกมไดเหอดลง ทาวเธอเอา

อนภราดาทงสองคลงเปนเดมพน เอาตวพระองคเอง และทในทสดเอาเทราปท

เปนทอปยศอดส.....”

(หลวงบวรบรรณรกษ, 2559, น.57)

ขอความขางตนสะทอนวาการเลนสการะหวางยธษฐระและทรโยธนด�าเนน

ตอเนองกนไปถงสองวนทายทสดฝายปาณฑปกสญเสยทกอยางแมแตตวของยธษธระซง

เปน“พระมหาจกรพรรด”กตกเปนทาสของทรโยธนดวย

มหาภารตะยทธส�านวนของกรณา-เรองอไรกศลาสยไดเลาถงธรรมเนยม

การเลน“สกา”ซงเปนถอยค�าสนทนาระหวางศกน(ลงของทรโยธนซงเชยวชาญในกฬา

สกามาก)กบทรโยธนไวอยางนาสนใจดงน

“…หลานกยอมรอย วาสกาเปนกฬาในรมซงกลมชนในวรรณะกษตรย

โปรดปรานเปนหนกหนา และเมอไดเชญใครแลว กยากทผรบเชญจะปฏเสธ

ได เพราะจะเปนการเสยมารยาทและผดประเพณของวรรณะกษตรยไป กและ

ยธษฐระนนใคร ๆ กรวาชอบสกามาก ลงจงขอแนะน�าใหหลานจงไปขอรองให

พอของหลาน เปนผเชญให ยธษฐระกบนองๆ มาเลนสกากนในบานเมองของ

เรา...”

(กรณา-เรองอไร กศลาสย, 2555, น.82)


ขอความขางตนสะทอนใหเหนวา “สกา” เปนการเลนทไดรบความนยมมาก

ในวรรณะกษตรย อนง การเลน “สกา” หากไมมงไปทการพนนเกนไป นยหนงเปน

การแสดงถงมตรภาพของผเลนดวย

ตวบทของมหาภารตะทงสองส�านวนไมไดอธบายวธการเลน“สกา”ไวประหนง

วาวธการเลนสกาเปนเรองธรรมดาทผคนในยคสมยนนรดอยแลวแตมงไปทการเนนให

เหนวา“ยธษฐระซงเปนบตรของพระธรรมเทพดพรอมในคณธรรมทกอยางกลบลมหลง

การเลนสกาแบบการพนนรวมถงเนนการเลาถงผลอนเกยวเนองกบการเลนสกาครงน

“สกำ” ใน พระนลค�ำหลวง

พระนลค�าหลวง เปนพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหวประกอบดวยค�าประพนธหลายชนดไดแกโคลงฉนทกาพยกลอนและราย

“พระนล” เปนนทำนแทรกอยในมหำภำรตะคอเมอแพการเลนสกาปาณฑปทงหากบ

พระนางเทราปตตองออกเดนปายธษฐระรสกผดทเพราะการกระท�าของตนอนชาและ

มเหสจงตองแรมรอนและตกระก�าล�าบากจงทกขระทมดวยความเสยใจฤๅษพฤหทศวะ

จงไดมาเลาเรองราวของ“พระนล”เพอเปนอทาหรณและปลอบประโลมใจวาเหตการณ

เชนนเคยเกดขนมาแลวกบพระนลแตดวยความรกของนางทมยนตในทสดพระนลซงตอง

เสยบานเสยเมองเพราะการเลนสกากผานเรองราวเหลานนไปไดในลกษณะเดยวกนดวย

ความรกของพระนางเทราปตมเหสทสดแลวยธษฐระกยอมจะสามารถผานเหตการณนไป

ไดเชนกน

การเลน “สกา” ในพระนลค�าหลวง มลกษณะทตางจากวรรณคดเรองอนท

เหตแหงการมวเมาในพนนสกาของพระนลมไดเกดขนโดยธรรมชาตของพระนลแตเปน

เพราะถกสงสดวยความโกรธแคนและมงรายของกลและทวาบร ทเปนดงนกเพราะวา

นางทมยนตไดเลอกพระนลเปนคครองในพธสยมพรแทนทจะเลอกเทพเจาทงหลายเชน

พระอนทรและทาวจตโลกบาลทตางกเขารวมพธกลเหนวาการกระท�าเชนนเปนการหล

เกยรตเทพเจา

กลจงเขาสงสพระนลสวนทวาบรสหายของกลเขาสงสลกบาศกหรอลกเตาทใช

ทอดสกาจากนนกไปยยงใหพระบษกรพระอนชาทาทายพระนลเลนสกาพระนลสญเสย


84

ทกอยางทงทรพยสมบต ราชอาณาจกรสดทายไมมกระทงผาสกผนหอกายตองเรรอน

พเนจรออกจากเมองดงเนอความตอนหนงวา

“...ฝายกลผทจรต เขาสงสถตในลกสกา คอยทาบษกรอย ยามเขาไปส

พระภธร แลวพระบษกรผสามารถ อาจตอสศตรกลา ทลพระราชานลบพตร....

เชญทรงเดชทรงสกา กลาววาจาชวนเปนหลายหน ฝายพระชมพลมงมกฏ ฟง

อนชทาเชนนน ทรงธรรมฟงบนงอยได เพราะพระไทยชอบทางสกา...ภธรฤๅจะ

ทรงจ�านน ภวดลกทรงสกาพลน...ครานนนลนฤบด มแตเสยบมวาย เหตดวยผ

รายเขาสงลกบาศก ภวนาถเสยซงหรญ อกสวรรณพลอยหมด อกมารถยวดยาน

สน ภมนทรเสยจนเครองทรง พระองคไซรคลงสกา ประหนงวาวกลจรต ผมจต

จงรก จะทลทกบมหยด สดจะหามแหนได...เลนสกาบมหยดหยอน ไดเลยฯ”

(พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2505, น. 64)

เรองราวของพระนลจงคลายกบยธษฐระในตอนทายเมอปราศจากการสงส

ของกลพระนลกลบมาเปนคนดไดรบการสอนวชาสกาจนเชยวชาญและไดทาเลนสกา

กบพระบษกรอกครงกระทงไดบานเมองคน

“สกำ” ใน กำกค�ำกลอน

กากค�ากลอนประพนธโดยเจาพระยาพระคลง (หน) ในสมยรชกาลท 1

แหงกรงรตนโกสนทรนทานเรองนมทมาจากนบาตชาดก3เรองคอกากาตชาดกสสน

ธชาดกและกนาลชาดกวรรณคดเรอง“กาก”ปรากฏเรองราวการเลน“สกา”ระหวาง

ทาวพรหมทตกษตรยแหงนครพาราณสกบพญาครฑซงแปลงกายเปนหนมนอยรปงาม

การเลน“สกา”ในกากค�ากลอนเลนอยางเกมกฬาของกษตรยมไดกลาวถงการเดมพน

แตประการใดอนงการเลน“สกา”นเลนในทรโหฐานระหวางทเลน“สกา”จะมมโหร

ขบกลอมดวย เนอเรองของกากค�ากลอนกลาวไวอยางชดเจนวาพระเจาพรหมทตโปรด

การเลนสกามาก ผลการเลนสกาเปนไปในลกษณะผลดกนแพผลดกนชนะ เหตการณ

การเลน “สกา” ในเรองกากค�ากลอนมความส�าคญเพราะท�าใหพญาครฑและนางกาก

ไดพบกนน�ามาซงความสมพนธเชงชสาวท�าใหนทานเรองนด�าเนนไปตามโครงเรองหลก

ไดทาวพรหมทตมไดเสยบานเสยเมองจากการเลน“สกา”แตเสย“มเหส”อนเปนทรก


เพราะมวเมาการเลนสกา กลาวไดวา การเลนสกาของทาวพรหมทตมสวนในการชกน�า

บรษเพศซงเปน“ชายช”เขาสพระราชวง

การเลน“สกา”ในกากค�ากลอนสอนยไวดวยวากฬาชนดนเปน“กฬาของ

บรษ”คอกฬาทแสดงความเปนชายหากพจารณาในเชงคตชนกฬาทแสดงความเปน

ชายมปรากฏอยในทกวฒนธรรมดงกรณศกษาของGeertz(1973)เรอง“การชนไกของ

ชายบาหล”ไกเปนสญลกษณของผชายเปนสญลกษณของเรองเพศค�าวาsabungทใช

เรยกไกชนในบรบทอนๆ หมายถงวรบรษนกรบผชนะและคนแขงแรงในวรรณคดเรอง

กากค�ากลอนเหตทนางกากพงใจมานพหนมใชเพยงมานพนนรปงามแตเพราะ“แหลม

หลกเชงเลนกเจนจบ”เชงหรอความสามารถในการเลนสกากเปนสวนหนงทท�าใหสตรเพศ

พงใจบรษเพราะสอถงความสมชาย(ในบรบทแหงยคสมยนน)เนอความบางตอนดงน

“ฝายอนงคกากศรสมร ทนกรบายคลอยพระเวหา

ไมเหนองคพงศกษตรยภสดา เสดจมาสแทนบรรทมใน

จงตรสถามสาวสรางคนางสนม ตางประนมนวทลสนองไข

วาภบาลสาราญราชหฤทย ดวยไดทรงสกากบมานพ

ชายนนโฉมวไลประไพพกตร แหลมหลกเชงเลนกเจนจบ

ทงกรยาคมสนครนครบ อนชายในพภพนไมมปาน”

(เจาพระยาพระคลง (หน), 2515, น.65)

“สกำ” ใน ชำดกเรอง วธรชำดก

วธรชาดก เปนชาดกเรองท 9 ในทศชาดก แกนเรองน�าเสนอหลกธรรม

“สจบารม” ทพระวธรบณฑตทรงบ�าเพญ ชาดกเรองนปรากฏเรองราวการเลน “สกา”

ระหวางปณณกยกษกบพระเจาธนญชยแหงนครอนทปตตการเลน“สกา”ในครงนฝาย

ปณณกยกษไดใชแกวมณและมาวเศษอนเปนสมบตส�าหรบพระจกรพรรดเปนเดมพน

สวนสงทพระเจาธนญชยเดมพนกสงคาเชนเดยวกนคอทกสงทกอยางในนครอนทปตต

ยกเวนตวพระองคเองเศวตฉตรและมเหสผลในการเลน“สกา”ครงนปรากฏวาปณณก

ยกษเปนฝายมชย จงขอ “วธรบณฑต” มหาอ�ามาตยผรอบรธรรมเปนรางวล พระเจา

ธนญชยไมทรงยนยอมเพราะพระองคทรงเปรยบวธรบณฑตเปน “ตวของพระองคเอง”


86

ความหมายคอ เปนสงสงคาเชนเดยวกนกบชวตของพระองคอยางไรกตามวธรบณฑต

ไดกระท�าตาม “สจจะ” ทพระราชาไดตรสไว ยอมตกเปนทาสของปณณกยกษ และ

ถกน�าไปยงนาคพภพเพอฉกเอาหวใจถวายพระนางวมลา มเหสของราชาแหงนาค

ทสดวธรบณฑตกไดแสดงธรรมจนเปนทพงพอใจแกนาคและยกษไดอสรภาพคนดงเดม

ฉากการเลน “สกา” ตามทปรากฏในคาถาของชาดกเรองดงกลาว เนอความ

ดงน

“พระราชาของชาวกรรฐ และปณณกยกษผมวเมาในการเลนสกา เขาไปส

โรงเลนสกา แลวพระราชากเลอกไดลกบาศกทมโทษ ทรงปราชย สวนปณณก

ยกษชนะ พระราชาและปณณกยกษทงสองนน เมอเจาพนกงานเอาสกามารวม

พรอมกนแลว ไดเลนสกากนอยในโรงสกานน ปณณกยกษไดชยชนะพระราชา

ผแกลวกลา...ทามกลางพระราชา 101 พระองคและพยานทเหลอ เสยงบนลอ

ลนไดมขน ในสนามสกานน 3 ครง”

(มหามกฏราชวทยาลย, 2543, น.314)

การเลน “สกา” ในครงน ปณณกยกษอานใจพระราชาธนญชยไดวา

หากทาพนนสกาดวยแลว พระราชายอมไมปฏเสธ ปณณกยกษจงกระท�าการไดส�าเรจ

การเลน “สกา” จงไมเพยงเปนการเลน แตเปนเกยรตและศกดศรของกษตรย ทงน

การเลนสกาดงกลาว เลนกนในโรงสกาหรอสนามสกา และมผรวมชมมากมาย เพราะ

การมวเมาในการเลนสกานพระราชาธนญชยจงไดเสยบคคลอนมคาสงคอมหาอ�ามาตย

ผทรงธรรมของราชอาณาจกรไป

มตทำงวฒนธรรมทสะทอนจำก “กำรเลนสกำ” การเลน“สกา” ไมใชเพยงเพอความรนเรงบนเทงใจเทานน แต “สกา” เปน

“สญลกษณ”ทเชอมโยงไปสสงอน นอกจากน หากมอง“สกา” เปนเพยงวฒนธรรม

การเลนในวฒนธรรมหนงๆยอมประกอบดวยการเลนมากมายเหตใดการเลน“สกา”

จงมความส�าคญ ไดรบการบรรจไวในวรรณคด และสบทอดผานกาลเวลาหลายพนป

การเลน“สกา”ในวรรณคดจงเปน“รหสทางวฒนธรรม”ทมบทบาทและคณคา(Role

andValue)ตอผคนและสงคมรายละเอยดดงน


“สกำ”เปนภำพแทนของชนชนกษตรยโบรำณ

“สกา” เปนกฬาของผ ชาย บรรดากษตรยในอดตซงเปนนกรบลวนเปน

ผชาย “สกา” “ผชาย” และ “กษตรย” จงมนยทสมพนธกน กลาวคอ การเลนสกา

เปนการแสดงถง “ความสมชาย” ความสมชายในทนสอนยถง การเปนผน�า กลาหาญ

มอ�านาจเดดขาดกลาไดกลาเสยรทนคนอดทนอดกลนและใจใหญคณสมบตเหลานเปน

คณสมบตจ�าเปนส�าหรบการเปน“กษตรย”ทตองเปนทงนกปกครองและจอมทพคณสมบต

เหลานอาจเกดขนและเรยนรไดจากการเลน“สกา”ในฐานะกฬาประเทองปญญาเนองจาก

การเลน “สกา” ใชเวลานาน กฬาชนดนจงเหมาะส�าหรบผมฐานะด ไมตองพะวงกบ

การท�างานหาเลยงชวตดงจะเหนวา“สกา”ทปรากฏในวรรณคดทเปนกรณศกษาทง4เรอง

ตวละครทเลนทงยธษฐระพระนลทาวพรหมทตและพระเจาธนญชยลวนเปน“กษตรย”

อกประการหนง“สกา”ยงเปนเกมกฬาทมบทบาทในการเชอมสมพนธไมตรและแสดง

ถงมตรภาพของเหลากษตรยดวย

“สกำ” เปนขอเตอนใจเรองโทษแหงกำรพนน

ผลแหงการเลน“สกา”ตามทปรากฏในวรรณคดทงมหาภารตะพระนล

ค�าหลวงกากค�ากลอนและวธรบณฑตลวนเปนไปในแงลบทเปนดงนกเพราะกษตรย

เหลานไมไดเลน“สกา”เพอประเทองปญญาแตเลนอยาง“ลมหลง”และ“เมามว”จง

น�าผลเสยมาสทงตนเองวงศวานและราชอาณาจกรการเลน“สกา”อยาง“ลมหลง”

และ“เมามว”เรยกไดอกอยางเปนการเลนแบบ“การพนน”การเลน“สกา”แลวเสย

บานเสยเมองของยธษฐระ(มหาภารตะ)และพระนล(พระนลค�าหลวง)จงเปน“ตวอยาง”

เตอนใจกษตรยหรอผน�าไดเปนอยางดวาผใดทปลอยให“การพนนเขาสง”จะกลายเปน

ดงผโงเขลาสญเสยทงทรพยสนครอบครวศกดศรและเกยรตภมส�าหรบผอานทเปนคน

ธรรมดาสามญการเหนชวตของตวละครในวรรณคดพบหายนะจากการพนนสงนจะเปน

ดง“ประสบการณเทยม”ย�าเตอนใจผอานใหด�าเนนชวตไปในครรลองทถกทควรรวมถง

หวาดกลวตอฤทธรายของการพนนดวย


88

“สกำ” เปนสญลกษณแหงควำมสมพนธไทย-อนเดย

กลาวไดวา วรรณคดเรองใดของไทยทปรากฏอนภาคการละเลน “สกา”

วรรณคดเรองนนมทมาจากอนเดย “สกา” จงเปนสญลกษณแหงความสมพนธทาง

วฒนธรรมไทย-อนเดยนอกจากนหากพจารณาในมตทลกขนวรรณคดทง4เรองทเปน

กรณศกษา ยงสะทอนใหเหนการรบวฒนธรรมผานศาสนาพราหมณ และศาสนาพทธ

สองศาสนาหลกจากอนเดยทเปนฐานส�าคญของวฒนธรรมไทยกลาวคอมหาภารตะและ

พระนล เปนวรรณคดสนสกฤต ภาษาสนสกฤตใชบนทกคมภรและวรรณคดในศาสนา

ฮนดนอกจากนมหาภารตะเองถอวาเปน“คมภรทางศาสนา”ทส�าคญหนงของศาสนา

ฮนดดวยสวนกากค�ากลอนและวธรชาดกมทมาจากวรรณคดบาลภาษาบาลใชบนทก

คมภรและวรรณคดในศาสนาพทธ ชาดกเหลาน ลวนเปนสวนหนงของพระไตรปฎก

พระคมภรหลกของพทธศาสนาในแงนวรรณคดทเปนกรณศกษาทง4เรองจงแสดงถง

การรบวฒนธรรมอนเดยผานศาสนาพราหมณและศาสนาพทธอกนยหนงการรบการเลน

“สกา”สวรรณคดไทยเปนการรบผาน2ศาสนาหลกดวยเหตน“สกา”จงเปนสญลกษณ

ทเปนประจกษพยานของความสมพนธไทย-อนเดยทมมาตงแตโบราณ

สรป การละเลน “สกา” สะทอนใหเหน “ภาพแทน” ของกษตรยอนเดยโบราณ

ทตองเปนทงนกปกครองและจอมทพ กษตรยเหลานจงตองมคณสมบตทส�าคญ คอ

รทนคนอดทนกลาหาญและใจใหญกลาวใหชดขนคอตองมทงความรและสตปญญา

“สกา”มคณสมบตบางอยางในการขดเกลาและบมเพาะ“บรษ”กลาวคอการเอาชนะ

ฝายตรงขามในการเลนสกา มอาจชนะไดดวยก�าลงหรอโชคชะตา แตเปนเรองของ

การวางแผน เพอท�าใหแผนนนส�าเรจ บรษตองมความอดทน รทนคน ใจใหญ และ

กลาไดกลาเสยบางครงอาจตองใชกลยทธหลอกหลอฝายตรงขามการเอาชนะในสงคราม

บนกระดานสกากบสงครามในสนามจรงลวนเปนเรองของจตใจและกลยทธเชนเดยวกน

“สกา”หากเลนอยางลมหลงและมวเมาตดเปน“การพนน”ยอมน�าซงหายนะ

มาสทงตนเองและครอบครว“สกา”จงเปน“ขอเตอนใจ”สอวาการพนนคอเหตแหง

หายนะไมวาชนผนนจะเปนสามญชนหรอเจาฟาเจาแผนดนกตาม


การปรากฏชนดการละเลนทเรยกวา “สกา” ในวรรณคดไทย สะทอนใหเหน

ความสมพนธอยางแนบแนนดานวฒนธรรมของไทยและอนเดยทมมาแตโบราณคนไทย

รบรการละเลน“สกา”ผานวรรณคดทงในศาสนาพทธและศาสนาพราหมณ

อนภาคหรอ เรองราวตางๆทปรากฏอยในวรรณคด และไดรบการสบทอด

ผานยคสมยมาจนถงปจจบน ลวนมคณคาและมความส�าคญ เพราะเรองราวเหลานน

สะทอนคานยมโลกทศนความรสกนกคดทผคนในอดตมตอสงตางๆนอกจากนอนภาค

หรอเรองราวเหลานยงเปนดงสายธารทเชอมตอใหมองเหนความสมพนธทางวฒนธรรม

ทงอดตกบปจจบนทงไทยกบเทศ

-----------------------------------------------------------------


90

เอกสำรอำงอง

กรณา กศลาสย และ เรองอไร กศลาศย. (2555).มหำภำรตยทธ. (พมพครงท 14).

กรงเทพฯ:ศยาม.

กฬำสกำ. (2560).คนเมอวนท1ตลาคม2560.จากhttp://www.l3nr.org

บรดเลย,ดบช.(2514). อกขรำภธำนศพท. (พมพครงท2).พระนคร:โรงพมพครสภา.

ประวตควำมเปนมำของอ�ำเภอลำนสกำ. (2560). คนเมอวนท 2 พฤษภาคม 2560.

จากhttp://www.lansaka.go.th/history.php.

พระคลง (หน), เจาพระยา. (2515).วรรณคดเจำพระยำพระคลง (หน). กรงเทพฯ :

บรรณาคาร.

มงกฎเกลาเจาอยหว, พระบาทสมเดจพระ. (2505).พระนลค�ำหลวง. กรงเทพฯ :

บรรณาคาร.

มหามกฏราชวทยาลย. (2543).พระสตรและอรรถกถำ แปล ขททกนกำย ชำดก

เลมท 4 ภำคท 3.(พมพครงท4).กรงเทพฯ:มหามกฏราชวทยาลย.

มหาภารตะ.(ภาพยนตร).(2559).กรงเทพฯ:ม.ป.พ.

ราชบณฑตยสถาน. (2556). พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.2554.

(พมพครงท2).กรงเทพฯ:ราชบณฑตยสถาน.

ลาลแบร, (2557).จดหมำยเหตลำลแบร รำชอำณำจกรสยำม. สนต ท. โกมลบตร,

แปล.กรงเทพฯ:โรงพมพศรปญญา.

บวรบรรณรกษ, หลวง. (2559). มหำภำรตยทธ. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ :

ศรปญญา.

Geertz, C. (1973). Deep Play: Notes of Balinese Cockfights. In The

Interpretation of Cultures.NewYork:BasicBooks.

Falkener, E. (1892).Games Ancient and Oriental and How to Play

Them.London:Longman,Green.

Mahabharat [MotionPicture].(2016).India:JKNGlobalMedia.

มิติทำงวัฒนธรรมจำกกำรเล่น “สกำ”...

Documents