Ռդ նա Խա Գահ Պա րոն վ. Պու տի նի նՌդ վար Չա ՊԵտ Պա րոն դ. մԵդ վԵ դԵ վի նՌդ ՊԵ տա կան դու մայի նա Խա Գահ Պա րոն նա րիշ կի նի նՌդ ար տա Քին Գոր ԾԵ րի նա Խա րար Պա րոն Ս. Լավ րո վի նհհ-ում Ռդ դԵՍ Պան Պա րոն ի. վո Լին կի նի նՄեծարգո պարոնայք, տե ղե կա ցա նք, որ ՌԴ Պե տա կան Դու մայի պատ գա մա վոր Վ. Մ. Ե մե լյա նո վը 2015 թվա -

կա նի դեկ տեմ բե րի 18-ին օ րեն քի նա խա գիծ է ներ կայաց րել ՌԴ Պե տա կան Դու մա՝ 1915-1923 թվա կան նե րին Օս -մա նյան կայս րու թյու նո ւմ ա սո րի նե րի, հույ նե րի և «եզ դի-քր դե րի» ցե ղաս պա նու թյան հե րք ման հա մար քրե ա կանպա տաս խա նատ վու թյո ւն նա խա տե սել և փո փո խու թյուն ներ կա տա րել ՌԴ քրե ա կան օ րե նսգր քի և ՌԴ քրե ա կանդա տա վա րու թյան օ րե նսգր քի հա մա պա տաս խան հոդ ված նե րո ւմ։

Տ վյալ դեպ քո ւմ մեզ ան հա նգս տաց նո ւմ է «եզ դի-քրդեր» տեր մի նը։ Ու զո ւմ ենք ձեզ տե ղյակ պա հել, որ «եզդի-քրդեր» հաս կա ցու թյո ւն չկա։ Ինչ պես ՀՀ-ում, այն պես էլ ՌԴ-ում, ԽՍՀՄ փլու զու մից ա ռաջ ու հե տո կայա ցած մար -դա հա մար նե րի ար դյո ւնք նե րո ւմ մե նք գրա նց վել եք եզ դի ա նու նով (ազ գու թյա մբ՝ եզ դի), լե զուն՝ եզ դի ե րեն, կրո նը՝Շար ֆա դի ն։ Մաս նա վո րա պե ս՝ ՀՀ-ում մե նք ունե նք ա մե նօ րյա 30-րո պե ա նոց եզ դի ե րեն ռա դի ոծ րա գիր, Էզ դի խա -նա թե րթ, եզ դի ա կան հոգ ևոր կե նտ րոն, 1-12-րդ դա սա րան նե րի եզ դի ե րեն լեզ վի և գրա կա նու թյան դա սա գր քեր,չո րս տաս նյա կից ա վե լի բնա կա վայ րե րո ւմ վե րո հի շյալ դա սա գր քե րով դա սա վա նդ վո ւմ է, ՀՀ Գի տու թյո ւն նե րի ազ -գային ա կա դե մի այում ու նե նք եզ դի ա գի տու թյան մաս նա գետ և այլն։

Այն պես որ, խնդ րո ւմ ենք ուղ ղո ւմ կա տա րել վե րո հի շյալ օ րեն քի նա խագ ծո ւմ և մեզ ներ կայաց նել եզ դի անու -նով, այլ ոչ թե «քո ւրդ-եզ դի», ին չի հա մար շատ շնոր հա կալ կլի նե նք։

Աշ խար հի և ՀՀ Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյո ւն նե րի նա խա գահ, Եզ դի նե րի կրկ նա կի ազ գային հե րոս, Մի ջազ գային ա կա դե մի այի ա կա դե մի կո ս՝Ա զիզ Թա մոյա ն

ա. Թամոյան. «մԵնՔ Եզդի ԵնՔ»

2016Փետրվար¹ 01 (137)

ՀՀ Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյու նը, ի դե մս նա խա -գահ Ա զիզ Թա մոյա նի, շնոր հա վո րո ւմ է Հայոց բա նա -կի կազ մա վոր ման 24 ա մյա կի կա պակ ցու թյա մբ:

Բա նակ, ո րը կան գո ւն է պա հո ւմ մեր Հայաս տաներկ րի սահ ման նե րը, դրա նով իսկ տա լով մեզ հնա րա -վո րու թյո ւն ապ րե լու ա զատ և ան կախ Հայաս տա նո ւմ,բա նակ, ո րո ւմ ան ձնան վի րա բար ծա ռայո ւմ են նաև ազ -գու թյա մբ եզ դի մար տիկ նե րը:

Կեց ցե՜ Հայաս տա նի Հան րա պե տու թյու նը:

Հի շա տա կե նք, որ 1991թ. ՀՀ կա ռա վա րու թյանորոշ մա մբ Նա խա րար նե րի խո րհր դին կից ստե ղծ -վեց Պա շտ պա նու թյան պե տա կան կո մի տեն, իսկդեկ տեմ բե րի 5-ից ՀՀ նա խա գա հի հրա մա նովպաշտ պա նու թյան նա խա րար նշա նակ վեց Վազ գենՍա րգ սյա նը: 1992թ. հո ւն վա րի 28-ին պատ մա կանորո շո ւմ կայաց վեց «ՀՀ պա շտ պա նու թյան մա սին»,այ սի նքն Հայոց Ազ գային բա նա կի ստե ղծ մանմասին:

շնորհավոր հայոց Բանակի կազմավորման24-ամյակը

Խը դըր Նա վի ի տո նի կա պակ ցու թյա մբ ՀՀ Կո -տայ քի մար զի Քա նա քե ռա վան գյու ղո ւմ կազ մա կե րպ -վել էր տոնակատարություն, ո րին ներ կա էր նաևԵզ դի նե րի ազ գային մի ու թյան նա խա գահ Ա զիզ Թա -մոյա նը, Եզդի նե րի ազ գային մի ու թյան Կո տայ քիմար զային մաս նա ճյու ղի ղե կա վար Ֆա տո Մի րոյա նըև մի շա րք այլ հե ղի նա կա վոր ան ձի նք: Այդ գե ղե ցիկտո նին եզ դի նե րը ու նե ին հա տո ւկ հյո ւր նաև Շվեյ ցա -րի այից Հայաս տան ժա մա նած կրո նա կան հար ցե րովմաս նա գի տաց ված սո ցի ո լոգ Դմիտ րի Պա կաու դը:Ներ կայո ւմս ճամ բոր դո ւմ է ողջ աշ խար հով, դրա նովիսկ գրե լով հոդ ված ներ իր ճա նա պար հոր դու թյան ըն -թաց քո ւմ ձե ռք բեր ված փոր ձի, ինչ պես նաև տար բերմշա կու թային և կրո նա կան բազ մա զա նու թյո ւն նե րիմա սին: Նա հա տո ւկ Հայաս տան է ե կել ծա նո թա նա -լու նաև եզ դի ա կան մշա կույ թին ու կրո նին, ստա նա -լու ա ռա վել ճի շտ տե ղե կատ վու թյո ւն ան ձա մբեզ դի նե րից, քա նի որ նրա կող մից ըն թե րց ված հոդ -ված նե րի մեծ մա սո ւմ բա ցա կայո ւմ է որա կն ու օբյեկ -տի վու թյու նը:

ԵզդինԵրը նշում Են Խըդըր նավիի տոնըԵզդիների ազգային միության նախագահ Ա.

Թամոյանը նամակով դիմել էր ՌուսաստանիԴաշնության իշխանություններին կապված 1915-1923թվա կան նե րին Օս մա նյան կայս րու թյու նո ւմ ա սո րի նե րի,հույ նե րի և «եզ դի-քր դե րի» ցե ղաս պա նու թյան հե րք մանհա մար քրե ա կան պա տաս խա նատ վու թյո ւն նա խա տե -սող օրենքի նախագծի հետ, որպեսզի եզդիների էթնիկանվանումը չխեղաթյուրվի։ Որի արդյունքում Եզդիներիազգային միությունը ստացել է պատասխան նամակ,ինչպես ՌԴ Պետական Դումայից, այնպես էլ ՌԴարդարադատության նախարարությունից, որումասվում է, որ նամակը ընդունվել է ի գիտություն,խնդրանքը մանրամասնորեն ուսումնասիրված է ևհնարավորության դեպքում այն հաշվի կառնվի ՌԴօրենսդիր մարմինների կողմից։

Եզ դի նե րը ու նեն շատ հե տա քր քիր ա վան դույթ ներ,տո ներ ու ծի սա կա տա րու թյո ւն ներ, ո րո նք գա լիս են դա -րե րի խոր քից: Եզ դի ա կան ա մե նա գե ղե ցիկ տո նե րիցմե կի ն՝ Խըդըր Նա վի ին հա ճախ նույ նաց նո ւմ են հայ -կա կան Սո ւրբ Սա րգ սի տո նի հետ, ո րոն ցո ւմ, սա կայնկան ա վան դա կան տար բե րու թյո ւն ներ:

Այս տո նի հետ կապ ված շատ հե տա քր քիր ման րա -մաս ներ բա ցա հայ տե ցի նք «Էզ դի խա նա» թեր թի խմ բա -գի ր՝ Խդր Հա ջոյա նի հետ:

Խըդըր Նա վին կամ Խըդըր Էյ լա սը (Ի րա քի մեր հայ -րե նա կից նե րը կո չո ւմ են Խըդըր Լիյաս), հա մար վո ւմ է

սի րո հո վա նա վոր և ե րա զա նք նե րն ի րա կա նաց նողհրեշ տակ (Մ լյա քատ):

Փե տր վա րի 13-ին հա ջոր դող ա ռա ջին ե րեք շաբ թի,չո րեք շաբ թի, հի նգ շաբ թի օ րե րին ծոմ (ռո ժի) են պա հում,իսկ ուր բաթ օ րը տոն վո ւմ է բո ւն Խըդըր Նա վի ի տոնը:Նման ձևով նշո ւմ են նաև Սի րի այի եզ դի նե րը, իսկ Ի րա -քո ւմ կան ո րո շա կի տար բե րու թյո ւն ներ օ րե րի հետ կապ -ված: Նշե նք, որ եր կու շաբ թի օ րը ծոմ են պա հո ւմ նրա նքով քեր, այդ տա րի կո րո ւստ են ու նե ցել, նրանց ասո ւմ են«բար վա ռա դըվըն», այ սի նքն ըստ ավան դույ թի նրա նքա ռա ջի նն են դի մա վո րո ւմ Խըդըր Նա վի ին:

Հայաս տա նո ւմ այս օ րե րին սովորաբար մա տաղ էար վո ւմ, սա կայն ի րա կա նո ւմ Իրաքում Խըդըր Նա վի իտո նին ընդունված չէ մա տաղ անելը: Չո րեք շաբ թի օ րըպատ րա ստ վո ւմ են ա վան դա կան ու տե ստ ներ յոթ հա -մե րից բաղ կա ցած, որը խո րհր դան շո ւմ է շա բաթ վա յոթօ րե րը, այ սի նքն յոթ հրեշ տակ նե րին, և որն ա մե նա -կարևո րն է այդ ու ե ստ նե րը չեն պա րու նա կո ւմ մսայինմաս: Գլ խա վոր ուտես տը բե խո ւնն (պե խո ւն) է, ո րըթարգ մա նա բար նշա նա կո ւմ է ա ռա նց ա րյան (բե խուն):Քա նի որ այս օ րը հա մար վո ւմ է ե րա զա նք նե րի ի րա կա -նաց ման օր, այդ իսկ պատ ճա ռով չպե տք է մա տաղ ար -վի՝ ա րյո ւն թափ վի, իսկ պատ րա ստ ված ու տե ստ նե րը

պե տք է բա ժան վեն չքա վոր ըն տա նիք նե րի մի ջև:Հի նգ շաբ թի օ րը կոչ վո ւմ է Լայ լա Կադ րի օր, այդ օրը

եզ դի չա մո ւս նա ցած աղ ջիկ նե րն ու տղա նե րը ա ղի բլիթ(տոտ կա շոռ) են ու տո ւմ, ո րը ի տար բե րու թյո ւն հայե րիպատ րաս տո ւմ են չա մո ւս նա ցած աղ ջիկ նե րը: Իսկ ե րե -կոյան չա մո ւս նա ցած ե րի տա սա րդ նե րը պա տի վրաալյու րով նշան են ա նո ւմ, իբրև Խըդըր Նա վի ի գա լս -տյան նշան:

Նույն օ րը ա ռա վո տյան ե րե խա նե րը գո ւլ պա նե րիցթե լեր կա պած տնից տո ւն է ին շր ջո ւմ ու քա ղց րա վե նիքհա վա քո ւմ՝ գո ւլ պան ի ջեց նելով տան եր թի կից, այսարա րո ղու թյու նը կոչ վո ւմ է դո լի դա նգ:

Խըդըր Նա վին (սո ւրբ) ձի ա վոր է, ո րի գա լուց ա ռաջեզ դի նե րը ի րե նց Ըստե ռի (սուրբ ծալքեր) վրա ա լյո ւր ենդնո ւմ և ե թե ա լյու րի վրա մնո ւմ է Խըդըր Նա վի ի ձի ուոտ նա հետ քը, ա պա այդ ըն տա նի քին հա ջո ղու թյո ւն էսպաս վո ւմ: Պետք է նշել նաև, որ եզդիական օրացույցումԽըդըր Նա վիի տոնով ավարտվում է տարին (ԽըդըրՆավի Խըդըր Էյլաս ու սալ խլաս)։

Այս տո նը նշո ւմ են նաև Թա լիշ նե րը, ո րո նք ի րա նա -կան ժո ղո վո ւրդ են, պար զա պես ի րե նց մոտ այլ կե րպ էմեկ նա բան վո ւմ և նշվում:

Զուզան Խուբոյան

Եզդիական Խըդըր նավի տոնի մաՍին

Ի րա քի և Լե վան տի իս լա մա կան պե տու թյո ւն ա հա -բեկ չա կան խմ բա վո րու մը 2014 թ. օ գոս տո սի 3-ին Իրա -քի հյու սի սային մա սո ւմ գտն վող եզ դի աբ նակ Շան գալտա րա ծա շր ջա նի վրա հար ձա կո ւմ գոր ծեց, որիհետևան քով կո տո րա ծի են թա րկ վե ցին տե ղաբ նակեզդի ները, փա խս տա կան դար ձան մոտ 600.000 եզդի -ներ, գե րե վար վե ցին 7000-ից ա վե լի եզ դի կա նայք ևաղ ջիկ ներ: Այս ա մե նի ար դյո ւն քո ւմ փա խս տա կանդար ձած եզ դի նե րը ա պաս տան է ին փնտ րո ւմ ա մե նո ւր,քան զի մնա ցել է ին ա ռա նց ոչն չի: Այս ա մե նի հետ ևան -քով Հայաս տա նը նույն պես ըն դու նեց փա խս տա կաներեք եզ դի ըն տա նիք նե րի, ո րի հա մար մե նք հայտ նո ւմենք մեր խո րին ե րախ տա գի տու թյու նը եզ դի ժո ղո վր դիլավ բա րե կամ հայ ժո ղո վր դին ու հայոց պե տա կա նու -թյա նը: Այս առն չու թյա մբ Եզ դի նե րի ազ գային մի ու -թյունը՝ ի դե մս նա խա գահ Ա զիզ Թա մոյա նի,խնդ րան քով դի մեց ՀՀ կա ռա վա րու թյա նը, այդ փա խս -տա կան նե րին ա ջակ ցու թյո ւն ցու ցա բե րե լու հար ցո ւմ:

« Մե ծար գո Վար չա պետ, վեր ջին ժա մա նակ նե րս,Իրա քո ւմ տե ղի ու նե ցող ռազ մա կան գոր ծո ղու թյո ւն ներիար դյո ւն քո ւմ եզ դի ժո ղո վո ւր դը են թա րկ վեց ցե ղաս պա -նու թյան, ին չի հետ ևան քով մոտ 600.000 եզ դի ներդար ձան փա խս տա կան ներ: Ո րոշ ըն տա նիք ներ ե կանՀայաս տան և մե նք շնոր հա կալ ենք, որ ՀՀ կա ռա վա -րու թյու նը ըն դու նեց նրա նց: Սա կայն նրա նց սո ցի ալտնտե սա կան պայ ման նե րը բա րե լա վե լու, նրա նց բնա -կա րա նային խն դի րը լու ծե լու հա մար հար կա վոր էաջակ ցու թյո ւն: Ուս տի խնդ րո ւմ ենք ու ժե րի նե րա ծինչա փով օգ նել Հայաս տան ե կած եզ դի փա խս տա կան նե -րի ըն տա նիք նե րին», աս ված է ՀՀ կա ռա վա րու թյա նըուղ ված Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյան 08.02.2016 թ.N09 գրու թյան մեջ:

Այս պես, այս խն դիր նե րը կար գա վո րե լու հետ կապ -ված, փե տր վա րի 16-ին Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյաննա խա գահ Ա. Թա մոյա նը, ՀՀ ՏԿԱԻՆ միգ րա ցի ոն պե -

տա կան ծա ռայու թյան ին տե գր ման հար ցե րի բաժ նիպետ Ի րի նե Հա կո բյա նի, ին տե գր ման հար ցե րի գլ խա -վոր մաս նա գետ Կար մեն Մա նու չա րյա նի և ՄԱԿ-իփախս տա կան նե րի հար ցե րով գե րա գույն հա նձ նա կա -տա րի Հայաս տա նյան գրա սե նյա կի ծրագ րային բաժ նիա վագ պաշ տո նյա Նվեր Սա րգ սյա նի հետ մի ա սին այ -ցե լե ցին Հայաս տան ե կած եզ դի փա խս տա կան նե րի ըն -տա նիք նե րին:

Ս տո րև ներ կայաց նո ւմ ենք ՀՀ Եզ դի նե րի ազ գայինմի ու թյան նա խա գահ Ա. Թա մոյա նին ուղղ ված ՀՀՏԿԱԻՆ միգ րա ցի ոն ծա ռայու թյան պե տի ետգ րու թյունը:

« Հար գե լի պա րոն Թա մոյան, ի պա տաս խան Ձերս./թ փե տր վա րի 8-ի ՀՀ Վար չա պե տին ուղղ ված թիվ09 գրու թյան հայտ նո ւմ եմ հետ ևյա լը.

Ձեր գրու թյան մեջ բա րձ րաց ված հար ցե րը տե ղո ւմու սո ւմ նա սի րե լու նպա տա կով ս./թ փե տր վա րի 16-ին ՀՀՏԿԱԻՆ միգ րա ցի ոն պե տա կան ծա ռայու թյան, ՄԱԿՓԳՀ Հայաս տա նյան գրա սե նյա կի ներ կայա ցու ցիչ նե -րի և Ձեր հետ հա մա տեղ այ ցե լու թյո ւն է կա տար վելԶվա րթ նոց գյու ղո ւմ ժա մա նա կա վոր բնակ վող եզ դիերեք ըն տա նիք նե րի:

Այ ցե լու թյան ըն թաց քո ւմ պա րզ վել է, որ այդ ըն տա -նիք նե րը ու նեն բազ մա թիվ խն դիր ներ: Մաս նա վո րա պես.

փաս տա թղ թե րի հետ կապ ված խն դիր ներ Բո լոր ե րեք ըն տա նիք նե րը ՀՀ-ում փա խս տա կան են

ճա նաչ վել 2015 թվա կա նի սեպ տեմ բեր ամ սին, սա կայնչեն դի մել փա խս տա կա նի ան ձը և ՀՀ-ում օ րի նա կանբնա կու թյու նը հաս տա տող փաս տա թո ւղթ՝ կոն վեն ցի ոնճամ փոր դա կան փաս տա թո ւղթ ստա նա լու հա մար ևներ կայո ւմս չու նեն Հայաս տա նո ւմ ի րե նց բնա կու թյու նըհաս տա տող վա վեր փաս տա թղ թեր, ին չը խո չըն դո տումէ ՀՀ օ րե նսդ րու թյա մբ սահ ման ված սո ցի ա լա կան ծա -ռայու թյո ւն նե րից օգտ վե լու ի րա վո ւն քի ի րաց մա նը:

Ն րա նց բա ցա տր վել է կոն վեն ցի ոն ճամ փոր դա կանփաս տա թո ւղթ ստա նա լու կար գը, ո րի ա ռա ջին քայլն էՀՀ ՏԿԱԻՆ միգ րա ցի ոն ծա ռայու թյա նը փա խս տա կա -նի կար գա վի ճա կը հաս տա տող տե ղե կա նք ստա նա լուհա մար դի մո ւմ ներ կայաց նե լը: Փաս տա թղ թա վոր մանհար ցե րը լու ծե լո ւց հե տո նրա նց ՄԱԿ ՓԳՀ-ի կող միցկկց վի սո ցի ա լա կան աշ խա տող, ով կո ւղ ղոր դի նրա նցհա մա պա տաս խան կա ռույց ներ սո ցի ա լա կան ծա ռայու -թույն նե րից (կեն սա թո շակ, հաշ ման դա մու թյան նպա ստև այլն) օգտ վե լու հար ցը կար գա վո րե լու նպա տա կով:

Լեզ վա կան խն դիր ներ Հա ջո րդ հար ցը, որ բա րձ րաց րին եզ դի ըն տա նիք նե -

րը վե րա բե րո ւմ է հայե րեն լեզ վի ու սո ւց մա նը: Նրանքնշե ցին, որ լեզ վի չի մա ցու թյու նը շատ է խան գա րո ւմ հա -մայն քո ւմ նրա նց ին տե գր մա նը և ցան կու թյո ւն հայտ նե -ցին սո վո րել հայե րեն: Հար ևան նե րի հետ խո սե լու

ըն թաց քո ւմ պա րզ վեց, որ գյու ղո ւմ կա ազ գու թյա մբեզդի հայե րեն ու սու ցիչ, ով պատ րա ստ է ո րո շա կի վար -ձատ րու թյան առ կայու թյան դեպ քո ւմ այդ ըն տա նիք -ներին դա սա վան դել հայե րեն: ՄԱԿ ՓԳՀ-իներ կայա ցու ցի չը հա նձն ա ռավ ա պա հո վել ու սո ւց չի աշ -խա տա վար ձը և նախ նա կան պայ մա նա վոր վա ծու թյո ւնձե ռք բեր վեց այդ ու սո ւց չի հետ ա ռա ջի կայում հան դի -պե լու վե րա բե րյալ:

Բ նա կա րա նային խն դիրԲնա կա րա նային հար ցը եզ դի ըն տա նիք նե րի կող մից

շե շտ վեց, որ պես ա մե նա կար ևոր հար ցե րից մե կը: ՀՀՏԿԱԻՆ միգ րա ցի ոն ծա ռայու թյան աշ խա տա կից նե րիկող մից ներ կայաց վե ցին ՀՀ ՏԿԱԻՆ միգ րա ցի ոն պե տա -կան ծա ռայու թյան տնօ րի նու թյան տակ գտն վող Եր ևանքա ղա քի Մոլ դո վա կան 29/9 հաս ցե ի ժա մա նա կա վորբնա կու թյան հա մար նա խա տես ված ին տե գր ման կե նտ -րո նո ւմ բնակ վե լու պայ ման նե րը: Սա կայն եզ դի ըն տա -նիք նե րի հետ զրու ցե լու ըն թաց քո ւմ պա րզ վեց, որ նրա նքկցան կա նային մնալ Զվա րթ նոց հա մայն քո ւմ, որ տեղնրա նք ար դեն բա վա կա նա չափ հար մար վել են և ստեղ -ծել են կա պեր: Նաև որ պե ս զ բաղ վա ծու թյան հար ցի լու -ծո ւմ նրա նք նշե ցին, որ կցան կա նային զբաղ վելա նաս նա պա հու թյա մբ, ին չը բնա կա նա բար հնա րա վորչէ ի րա կա նաց նել Եր ևան քա ղա քի պայ ման նե րո ւմ: ՄԱԿՓԳՀ-ն ա վե լի վաղ եզդի ըն տա նիք նե րի հետ հան դիպ -ման ժա մա նակ հա նձն էր ա ռել օ ժան դա կել այս հար ցումև կեն դա նի ներ գնել ու տրա մադ րել եզ դի ըն տա նիք նե -րին: Այս ան գամ ևս ՄԱԿ ՓԳՀ-ի ներ կայա ցու ցի չը հաս -տա տեց ի րե նց մտադ րու թյու նը օ ժան դա կել եզ դիըն տա նիք նե րին այս հար ցո ւմ, ո րի ի րա կա նաց ման հետկապ ված հար ցե րը սա կայն հե տա գա քն նար կո ւմ նե րիկա րիք ու նեն: Բնա կա րա նային վար ձավ ճար տրա մադ -րե լու մա սին բա րձ րաց ված հար ցի վե րա բե րյալ ՄԱԿՓԳՀ-ի ներ կայա ցու ցի չը ևս պա տաս խա նեց, որ այդհար ցը պե տք է քն նա րկ վի իր ղե կա վա րու թյան հետ:

Ֆի նան սա կան օ ժան դա կու թյան հետ կապ վածխն դիր ներ

Հան դիպ ման ըն թաց քո ւմ բա րձ րաց վեց նաև եզ դիըն տա նիք նե րին ֆի նան սա կան օ ժան դա կու թյո ւն տրա -մադ րե լու հար ցը, ել նե լով նրա նց ծա նր սո ցի ալ-տն տե -սա կան վի ճա կից: Նրա նց բա ցա տր վեց, որհա մա պա տաս խան փաս տա թղ թեր ձե ռք բե րե լու պա -րա գայո ւմ, նրա նք կա րող են օգտ վել ՀՀ օ րե նսդ րու -թյամբ սահ ման ված սո ցի ա լա կան նպա ստ նե րից: ՄԱԿՓԳՀ-ինր կայա ցու ցի չը տե ղե կաց րեց, որ ի րե նք հնա րա -վո րու թյո ւն ու նեն նաև այդ ըն տա նիք նե րին տրա մադ -րել ո րո շա կի հա գո ւստ», աս ված է ՀՀ ՏԿԱԻՆմիգ րա ցի ոն պե տա կան ծա ռայու թյան 18.02.2016 թ.N01/11/434/-16 գրու թյան մեջ:

այցԵԼուԹյուն հայաՍտան ԵկաԾ Եզդի փաԽՍտականնԵրին

Ազ գու թյա մբ եզ դի մար զիկ Ման վել Մա մոյա նը նա -խո րդ տար վա հոկ տեմ բե րին Գի նե սի ռե կո րդ է սահ մա -նե լ՝ 1 րո պե ո ւմ ուղ ղա հայաց դիր քո ւմ հե նո ւմ-ծա լո ւմվար ժու թյու նը 27 ան գամ ի րա կա նաց նե լու հա մար: Գի -նե սի կող մից սեր տի ֆի կա տը ստա ցել է օ րե րս, որն այ -սօր ներ կայաց րեց հրա վիր ված մա մու լի ա սու լի սին: Նանաև տե ղե կաց րեց, որ ռե կոր դը նվի րել է հայ և եզ դիազ գե րի ցե ղաս պա նու թյա նը:

«Ես երբ ներ կայաց րել եմ ռե կոր դը, նշել եմ, որ այննվիր վե լու է հայ և եզ դի զո հե րի հի շա տա կին: Պաշ տո -նա կան կայ քո ւմ գր ված է հի մա, բայց գիր քը դե ռևս լույսչի տե սել, երբ տա րե վեր ջին լույս տես նի, այդ ժա մա նակէլ իմ ա նու նը, ռե կոր դը կնշ վի և որ նվիր ված է եր կու ազ -գե րի ցե ղաս պա նու թյա նը»,- ա սաց նա:

Ման վել Մա մոյա նը նաև նշեց, որ այս պա հին ևս 5ռե կո րդ ի րա կա նաց նե լու հայտ է ներ կայաց րել, և մի նչևտա րե վե րջ պատ րա ստ է ընդ հա նո ւր առ մա մբ 10 ռե -կորդ սահ մա նել:

«Այս վար ժու թյա նը մեկ շա բա թո ւմ եմ պատ րա ստ -վել, կա րող է ի 27-ան գա մի էլ շատ հե նո ւմ-ծա լո ւմ ա նել,բայց հի մա բա վա րար վե ցի այս քա նով: Իմ նպա տա կն էռե կոր դի գր քո ւմ սահ մա նել ա ռա վե լա գույն թվով ռե -կորդ ներ և դառ նալ ա ռա ջի նը: Ես գի տեմ, որ դա կա -րող եմ ա նել»,- ա սաց նա:

Հղում՝ 01.03.2016 թ. www.tert.am/

Մենք՝ եզդիներս չունենալով մեր ազգայինպետականությունը, հպարտություն ենք ապրում, երբմեր եզդի մարզիկները միջազգային հարթակներումբարձրացնում են նաև մեր ազգային դրոշը, դրանովիսկ աշխարհին հիշեցնելով, որ երկրի վրա կա նաևհերոսական եզդի ժողովուրդը։ «Էզդիխանա»պաշտոնաթերթը զրուցեց ազգությամբ եզդի մարզիկՌոման Քալաշյանի հետ, ով բազմիցս բարձր է պահելինչպես հայոց եռագույնը, այնպես էլ եզդիների դրոշը։«Իմ սպորտային կարիերայի ընթացքում հասցրել եմանցկացնել ընդհանուր առմամբ 100 մենամարտ, որոն-ցից 20-ը անցկացրել եմ պրոֆեսիոնալ ռինգերում և20-ն էլ ավարտել հաղթանակով. Այժմ պատրաստվում

եմ մասնակցելու Թայլանդում կայանալիք մուայ-թհայիաշխարհի առաջնությանը։ Անցկացնում եմ լուրջ մար-զումներ և ինչպես միշտ տրամադրված եմ հաղթանա-կի»,- ասում է Ռոմանը։

Բացի այդ 2016 թ. ունի հետաքրքիր առաջարկներ,սակայն դրանք կյանքի կոչելու և ավելի բարձր ու պատ-վավոր ռինգերում հանդես գալու համար անհրաժեշտեն հովանավորներ։

«Ես, իհարկե, հպարտորեն եմ բարձրացնում հայոցեռագույնը, սակայն եռագույնի հետ միասին կբար -ձրաց նեմ նաև եզդիների դրոշը, քանի որ յուրա քանչ -յուր ոլորտում եզդիներին ներկայացնելը մարդկանցառիթ է տալիս հետաքրքրվելու եզդիներով»։

ԳինԵՍի ՌԵկորդակիր Եզդի մարզիկըազգությամբ եզդի մարզիկ մանվել մամոյանը գինեսի ռեկորդ է սահմանել ու նվիրել այն

հայ և եզդի ժողովուրդների ցեղասպանության հիշատակին։

ԵվրոՊայի ՉԵմՊիոնը

Asialive.info կայ քի հա ղո րդ մա մբ, Elap-ում հրա պա -րակ ված հայ տա րա րու թյան հա մա ձայն, Ի րա քի միգ րա -ցի այի գոր ծե րով նա խա րա րու թյու նը 21-ա մյա Նա դի աՄու րադ Բա սե Տահային ա ռա ջադ րել է Նո բե լյան խա -ղա ղու թյան մր ցա նա կի. « Նա մեծ գո րծ է կա տա րո ւմ՝ մի -ջազ գային հան րու թյա նը հա սց նե լու ի րաք ցի կա նա նց,հատ կա պես եզ դի կա նա նց, օր հա սա կան վի ճա կի մա -սին հիմ նա կա նո ւմ այն շր ջան նե րո ւմ բնակ վող, որոնքգրավ ված են «Իս լա մա կան պե տու թյան» կող մից»: Նա -խա րա րու թյու նը կոչ է ա րել մի ջազ գային հան րու թյա նըև հա մա պա տաս խան կազ մա կե րու թյո ւն նե րին ա ջակ ցելՆա դի ային, քա նի որ « նա ար ժա նի է դառ նալ սև ու ժե րիդեմ կա նա նց պայ քա րի խո րհր դա նի շը»:

Իր հեր թին եզ դի ակ տի վիս տու հի Նա դի ա Մու րա դըշնոր հա կա լու թյո ւն է հայտ նել նա խա րա րին. «…կ րո ննօգ տա գոր ծե լը հան ցա գոր ծու թյո ւն, սպա նու թյո ւն, բռ նա -

բա րու թյո ւն և բռ նու թյո ւն գոր ծադ -րե լու հա մար, պե տք է դա դա րեց վի:Եզ դի նե րը, ինչ պես նաև մյո ւս փոք -րա մաս նու թյո ւն նե րը և ազ գե րը,պետք է ապ րեն ի րե նց հայ րե նի քումխա ղաղ պայ ման նե րո ւմ»:

Նո բե լ յան թեկ նա ծու թյո ւն նե րիգրան ցո ւմն ա վա րտ վել է եր կու շաբ -թի օ րը, գրո ւմ է The Times-ը:

Նոր վե գի այի՝ հի նգ հո գո ւց բաղ -կա ցած նո բե լ յան հա նձ նա ժո ղո վըսո վո րա բար հե ղի նա կա վոր մր ցա -նա կի հա մար ա վե լի քան 200 թեկ -նա ծու թյո ւն է ստա նո ւմ և դրա նքգա ղտ նի է պա հո ւմ ար դեն 50տարի ։

Նոր վե գա ցի օ րե նս դիր Աու դո ւնԼիս բա կե նն ա ռա ջադ րել է եզ դիՆա դի ա Մու րա դի թեկ նա ծու թյու նը,ով կա րո ղա ցել է փախ չել ԻՊ-ի սե -

ռա կան ստր կու թյու նից և սկ սել բա րձ րա ձայ նել ԻՊ-իգրո հային նե րի կող մից բռ նու թյո ւն նե րի մա սի ն։

Ն շե նք, որ Նա դի ա Մու րա դը «ԻՊ»-ի ա հա բե կիչ նե -րի կող մից գե րի էր վե րց վել 2014 թ. օ գոս տո սի 3-ին:Նրա ե րեք եղ բայրն ու հայ րը սպան վել է ին, իսկ ին քըգե րի էր ըն կել մյո ւս եզ դի նե րի հետ: Նա ա հա բե կիչ նե -րի կող մից են թա րկ վել էր ստո րա ցո ւմ նե րի և բռ նու -թյան: Ե րեք ա միս ան ց աղ ջի կը կա րո ղա ցել էր փախ չել:Իր ա զա տու մից հե տո նա սկ սո ւմ է եզ դի նե րի ի րա -վունք նե րի պա շտ պա նու թյան ար շա վը, ո րով նա ա ռա -ջին ան գամ ՄԱԿ-ի ամ բի ո նից պատ մեց «Իս լա մա կանպե տու թյան» կող մից եզ դի նե րի հան դեպ կա տար վողան մա րդ կային հան ցա գոր ծու թյո ւն նե րի մա սին:

Նա «RT»-ին տված բա ցա ռիկ հար ցազ րույ ցո ւմպատ մել է իր գե րու թյան և փա խո ւս տին հա ջոր դածկյան քի մա սին:

Պա տաս խա նե լով հա ղոր դա վար Սո ֆի կո Շևա րդ -նա ձե ի այն հար ցի ն՝ արդյոք չի՞ վա խե նո ւմ ա հա բե կիչ -նե րի հա լա ծա նք նե րի ց՝ Նա դի ան խոս տո վա նել է, որայն ա մե նից հե տո, ինչ տե ղի է ու նե ցել իր հետ, նրակյա նքն այլևս որ ևէ նշա նա կու թյո ւն չու նի իր հա մար:

«Ես այլևս կո րց նե լու բան չու նեմ: Ու նե ի ըն տա նիք,սա կայն կո րց րե ցի այն: Ես ապ րո ւմ է ի հա սա րա կու թյանմեջ, սա կայն այն հո շոտ ված է և այլևս մի աս նա կան չէ:Մի նչ օրս 3400 եզ դի կա նայք և ե րե խա ներ Սի րի այո ւմև Ի րա քո ւմ վա ճառ վո ւմ են, տր վո ւմ վար ձով, հան դի սա -նո ւմ են փո խա նակ ման ա ռար կա: Ոչ ոք չի օգ նո ւմ եզ -դի նե րին: Այդ իսկ պա տճ առով ես այլևս չեմ վա խե նո ւմինձ հա մար: Ես այլևս կո րց նե լու բան չու նեմ: Ես կո րց -րե ցի ա մեն ինչ՝ պա տի վն ու ար ժա նա պատ վու թյու նը,ըն տա նի քը և հա սա րա կու թյու նը, ո րո ւմ ապ րո ւմ է ի»,-պատ մել է Նա դի ան:

Մեկ նա բա նե լով Նո բե լյան մր ցա նակ ստա նա լու նրաթեկ նա ծու թյան փաս տը՝ ի րա վա պա շտ պա նն ա սել է, որդեռ մեծ գո րծ և շատ կար ևոր ա ռա քե լու թյո ւն ու նի:

«Դ րա նք ցան կա ցած մր ցա նա կից կար ևոր են: Միամ բո ղջ ազգ, իմ ազ գը՝ կես մի լի ոն եզ դի, վտար վել է իրհայ րե նի քի ց։ Հա զա րա վոր նե րը սպան վել են: Մի նչ այժմոչ մի կա ռույց չի օգ նել ա զա տել աղ ջիկ նե րին: Մի նչ այսպահը ոչ ոք ոչ մի երկ րից չի ե կել Սին ջա ր՝ տես նե լու մերգե րեզ ման նե րը: Սին ջա րի հո ղը պատ ված է մեր ժո ղո -վր դի սպան ված որ դի նե րով և դո ւստ րե րով: Այո՛, ինձառա ջադ րել են իբրև Նո բե լյան մր ցա նա կի թեկ նա ծու,սա կայն թող այդ մր ցա նա կը լի նի իմ ժո ղո վր դի հա մար,բո լոր փոք րա մաս նու թյո ւն նե րի և ժո ղո վո ւրդ նե րի հա -մար, ո րո նց վտա նգ է սպառ նո ւմ, խոշ տան գո ւմ նե րիցտա ռա պող ա մեն մի ե րե խայի և կնոջ հա մար: Ինձ հա -մար դա լի նե լու է ամ բո ղջ աշ խար հի կող մից հա րգ վածսր բա զան մր ցա նակ: Ես մեծ գործ ու նեմ, մի ամ բո ղջազգ ու նեմ, ո րը են թա րկ վել է ցե ղաս պա նու թյան: Եվմինչ օրս այդ ցե ղաս պա նու թյու նը եզդի նե րի նկատ մամբշա րու նակ վո ւմ է»,- ա սել է Նա դի ան:

Եզդի ակտիվիՍտուհին ԽաղաղուԹյան նոԲԵԼյան մրցանակի էաՌաջադրվԵԼ

DENGBÊJÊ E’YAN

BIMBAREK-PÎROZVEE’YDA WE

H’eyf, wekî bi deha, lo hila, meriv dikare bêje, bi

seda k’ilam, k’îjan Farizê K’eleþê E’mer distiran,

nehatne dengnivîsarê û bi stirana wî nebûne hebûka

cime’ta ÿzdîya.

H’etanî nivîsara derheqa çend k’ilam û stiranê

Farizê K’eleþda, lazime h’evekî derheqa wîda bê got-

inê. Ew sala 1907-a göndê qeza Îdirêyî Qereqûyêda r’û

dinê k’etîye.

Sala 1915-1918-a t’irka û k’örda isa jî wê qezayêda

destbi qir’a ermenîya û ÿzdîya kirin. Ÿzdîya jî, nav

wê hejmarêda mala bavê Fariz, t’erka cî û misk’enê

xwe dan û derbazî vê p’ara Ermenîstana R’ohilatê bûn.

Sala 1918-a Fariz idî xort bû, û gönd, t’ebyeta wî,

r’ê û r’izmê wî bîra wîda man, û ewî ew bîranînê xwe

ne kö t’enê h’etanî mirina xwe gilîdikirn, lê isa jî

distira û ew dikirin serê k’ilama.

Pêþda mala bavê Fariz h’îmê xwe göndê

Crar’atêda lêxist, gönd, k’îjan niha dik’eve nav qeza

Armavîrê û destbi e’mirê t’eze û e’dlilî kir.

Sala 1941-ê, çaxê Þer’ê wet’enîêyî mezin dest-

pêbû, Fariz 34 salîbû, ew birine ordîyê. Pêþda ewî

Ermenîstanêda- nav wê alayêda qölixkir, k’îderê

k’arê e’skera þêr’ dikirin, wekî ew bikarvin e’r’afê

meydanêda serfinyaz û bêtirs þer’kin. Ewledê

cime’ta me- Þemo T’êmûrov, serk’arî wê alayê dikir,

k’îjanêda Farizê K’eleþ jî qölixkir. Paþê ew

birne pêþe’nîyê. Ew t’evbûna xweye nav þêr’ ij

Kêrçê û R’ostova Donê destpêdike û digihîje h’eylo

Bêr’lîna merk’eza Almanîya faþîstîyê.

Emekdarê þêr’ e’r’afê meydanêda, çawa r’ojê

oxirmê giran, isa jî wexta bînstendinê distira, k’il-

amê ÿzdîkî digotin, çawa Îdir, Qereqû, t’ebyet û def-

de’watê wan, isa jî e’rf û e’detê wan û e’mirê ÿzdîyê

Ermenîstanê danîne bîr û bîna wî wan k’ilamê

bengîtîyê, govendê û mêranîyê derdik’et. Ewî ew

k’ilam ij kal û bava hildabûn, hînbibû û xwexa jî

k’ilam ber xwe derdixistin…

Ewî heval-hogirê xweye þêrr’a ne kö t’enê distira,

lê isa jî ew k’ilam þirovedikirin û bi wan k’ilam

û stirana derheqa miletê meyî ÿzdî, e’rf û e’det, qi-

rarê meda gilîdikir.

Farizê K’eleþ bi mêdalê p’êsîra xwe xemilandî

ij þêr’ paþda veger’ya Ermenîstanê û e’mirê e’dilî

pêþda bir.

Fe’mdarîye, pey alt’indarîyê’ra, eþqa Farizê

K’eleþ diha zêdebû, û ewî ew k’ilam, k’îjan ewî

zanibûn, diha xweþ û diha r’öh’darbûyî digotin. Ewî

isa jî nisila t’eze hîndkir, wekî ew k’ilamê cime’ta

ÿzdîya hînvin, bêjin û bistirên.

Emekdarê þêr’ û dengbêjê nav û deng 82 sala

e’mirkir: ew sala 1989-a göndê qeza Kotayk’êyî E’moda

çû ber r’e’ma Xwedê û mexberê göndda hate h’edkirinê.

Ew meriv, ê kö Farizê K’eleþ naskirine û k’ilamê

bi stirana wî bihîstine, h’etanî niha jî h’eyr û h’i-

jmek’armayî derheqa wê yekêda gilîdikin û gele cara

h’eyfa xwe pê tînin, wekî ew k’ilam nehatne deng-

nivîsarê, lê þane, wekî û ij wan k’ilama gelek

nisila îro bi h’ewask’arî û bi h’izkirin distirê.

Erê, Farizê K’eleþ nimûnê zargotina ÿzdîya, cöda

gotî, k’ilam ze’f zanibûn, mesele, em navê çend k’il-

amê wî bîrbînin: “Sêva H’aco”, “Gozê”, “Qazî”, “E’lî

xarzîa”, “H’amê Mûsê”, “Malê me konabûn”, “Mem û

Zîn” , “Ker’ û K’ölik” , “Sive mûr’e”, “Sêvdîn ag’a”,

“E’vdile, lao”, “Met’ê, dêranê”, “Siyarê bok’e”, “We-

latê görca”, “Hey, la, lê, wayê”, “ “Sarî qamûþ” ,

“R’izgano”, “Cewza beg” , “Sör’a qelenlûê”, “Xema

neke”, “Þevavê”, “Ÿlê, k’awê”, “Gelî birano, þer’e”,

“Ez nexweþbûm”, “H’eso”.

Farizê K’eleþ xazma ev k’ilamê govendê gele cara

digotin: “Yarim, ha, yarim”, “Yek domamê”, “Zozan ber

zozan”, “Biþêrî”, “Çi li bejnekê”, “Lê, bi holê”, “

H’öb Leylê”, “ Li minê, ha, li minê”, “Lylanê”, “Lê,

gidîyê”, “K’eleþo”, “Simlo”, “Wî, dilo”, “Qazê, lê”,

“Ez k’êfdikim”, “ Fîncanê”.

Belê, dengbêjê miletê me isa jî þe’dê wan qew-

mandinane, k’îjan e’mirê cime’ta meda bûne û ew, qey

tê bêjî, isa jî t’arîqzanê zemanekî dirêjin, û saya

wan û stiran û k’ilamê wan em dikarin haþ p’areke

e’mirê cime’ta xwe û e’rf-e’detê we’dê jîyîna wan

pêbih’esin.

1.

Gelî xûþk, birê xwey qedir-qîmet,Bimbarek-pîrozve e’yda we- milet,Navê ÿzdîtîê qewîn-qedîmve.E’yd û þabûn jî bira t’im heve.

2.

Em bextewarin û gelek þane,Em ÿzdî bûne û ÿzdî mane,Û her lawekî ÿzdî r’ind zane,Þîrnaya milet çîye, bavê wî k’î-jane.

3.

E’yda Ÿzdîd wa- t’im xêr xweþîve,Navê ÿzdîtîê ser me qewînve,Îro bona me þabûna p’ir’e,Hole, hola Sölt’an Ÿzdîdê Sore.

Binêr’- govend ça giran bûye,Def, zör’ne jî pêr’a lalbûye,T’emam eþq û göleþin,K’êlek-k’êlek ew dimeþin.

Govendê dik’þîne sergovendî,Cî dileqe hêdî-hêdî,Dezmala dest xwe dive-tîne,Eþq û dilþa dih’ejîne.

Serê wan berda ew dilîzin,Ahil û biç’ûk, xort û qîzin,Qîz-bûk distirên k’ilama,Xort dih’elin mîna þima.

Serê xwe girêdane h’evtr’eng,Xemilîne bi h’ezar r’eng,Bi h’evtr’enga bi awazîXemilîne qîzê kezî.

Mîna k’eskesorêne ew,Qîzê nazik, bûkê bedew,Nav mêlê wan gölîê dirêj,Xûnê ji dilê xorta dir’êj.

Dêm göleþin, t’emam eþqin,Nolî göla ew dit’eqin,Bûne h’inar sûretê wan,Tê bêjî, sorkirine pê derman.

De’wat wanr’a bûye bihar,Bûne kölîlk de’watvanî,Zar’ þabûna xwe bûne har,K’ilam wanr’a bûne kanî.

Dilê t’emama þabûne,Ketine govendê, r’êz bûne,Dilîzin, distirên eþq û aza,Boyxatirê van miraza.

SIFETÊ GOVENDÊ Ordîxanê Lezgî(1958-1997)