•FİİLİMSİLER

Fiil anlamı taşıyan ancak fiillerin özelliklerini tam olarak yansıtmayan ve cümlede isim

soylu kelimeler üstlenen kelimelere fiilimsi denir.

Bilindiği gibi Türkçe’de –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir.

Buna göre fiilimside fiile benzeyen demektir.

Fiiller iş, oluş, hareket bildirir. Mastar eklerini alır

Fiilimsiler iş, oluş, hareket bildirmez mastar eki almazlar

Fiilimsiler üç gruba ayrılır

1. isim fiiller

2. sıfat fiiller (ortaç)

3. zarf fiiller

Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mak –mek –ış –iş –uş –üş –ma –me ekleri getirilerek yapılır.

Örnek: Bir gülüşün ömre bedel Yaşamak ölmekten zor İçimde maziden kalma duygular var

İSİM FİİLLER (AD-EYLEMLER)

İsim fiil ekiyle türetilen bazı sözcükler isim fiil özelliğini yitirirler.

Kalıcı bir nesne veya isim olabilirler Artık bunlar isim fiil olmazlar

Örnek: Kaymak, çakmak, dondurma, bağış, geviş

İSİM FİİLER (devamı)

Fiilden fiil yapım eki olan –iş ile isim fiil eki olan –iş’i karıştırmamak gerekir.

Anlamsal olarak fiilden fiil yapım eki bir işi karşılıklı yada birlikte anlamı verir.

Fakat fiilimsi eki bu anlamı vermez.

Örnek Gülüşün çok güzel (isim fiil eki) Onu öyle görünce gülüştüler (fiilden fiil yapım

eki)

İSİM FİİLER (devamı)

Olumsuzluk eki olan –ma –me ile isim fiil eki olan –ma –me karıştırılmamalıdır.

örnek: Artık sevmeyeceğim (olumsuzluk eki) İnsanın mesleğini sevmesi gerekir.

İSİM FİİLLER (devamı)

Fiilin sıfat dönüştürülmüş şeklidir. Fiil kök veya gövdelerine; -an –en –ası –esi –mez –maz –ar –er –dık –dik

–duk -dük –ecek –acak –mış –miş ekleri getirilerek

yapılır. Sıfat fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması

yapar.

SIFAT FİİL EKLERİ (ORTAÇLAR)

Örnek: Her seven sevilenin boy aynasıdır. O öpülesi eller beni büyüttü. Dönülmez akşamın ufkundayız. Tanıdık bir yüz çıkmadı karşımıza. Bense penceremde gelmeyecek saatleri

beklerim. Mayın tarlasına düşmüş bir deliyim.

SIFAT FİİLLER (devamı)

Zaman ekleriyle sıfat fiil ekleri karıştırılmamalıdır.

Örnek: Hiç oturacak zamanım yok. (sıfat tamlaması

olmuş bu yüzden sıfat fiil) Oğlum okuyacak ve büyük adam olacak.(fiili

yüklem yapmış.zaman bildirir)

SIFAT FİİLLER (devamı)

Sıfat fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılırlar

Örnek: Bayrama katılan öğrencilere izin verildi.(sıfat

fiil) Bayrama katılanlara izin verildi.(isim)

Sıfat fiiller çekim eki alarak isimleşirler.

SIFAT FİİLER (devamı)

Sıfat fiil ekleriyle çekim ekleri karıştırılmamalıdır.

Örnek:

Görünmez kaza (sıfat fiil) Buradan bizim ev görünmez (fiil)

SIFAT FİİLLER (devamı)

Fillerin durumunu, zamanını, şeklini bildiren fiilimsilerdir.

Fiil kök ve gövdelerinin üzerine –ınca –dıkca –dığında –ken –r –mez –alı –erek –madan –meksizin

-ıp ekleri getirilerek yapılır. zarf fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olur.

ZARF FİİLLER (BAĞ FİİL-ULAÇ)

Ben gidince hüzünler bırakırım Gözlerim gözlerine değince felaketim olur

ağlardım. Öldüğünde çok gençti. Gülerek yanıma geldi. Sizin durmaksızın çalışmanız lazım.

ZARF FİİLER (devamı)

Zarf fiiller çoğunlukla bağlama göreviyle kullanılır.

Örnek: Koşa koşa geldi.

Zarf fiiller çekim eki almaz.

ZARF FİİLLER (devamı)

NOT1: Bir fiilde ne kadar zarf fiil varsa o kadar yan cümle olur.

NOT2: Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle girişik birleşik cümledir.

NOT3: bir cümlede ki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir.