2.

6.

Sa Mga Pilipino Q891)

Isang talumpating naglalayong mapabuti ang kalagayan ng pilipin' namalava, maunlad at naipagtatanggol at rLetutamasa

^ng kanilang karapatan.

En Ifonor de los Filipinas (AnS Dangal ng pilipinas)

Talumpating nagbibigay puga), at nagbubunyi sa tatlong pilipinong nagkamitng gantimpala sa liksposisl.'on sa Pads, I\fa,vo 6, lgg9, sina Juan Luna at FelixRcssureccion }lidalgo (mga pintor) ar J'aquin pardo de 'favera (iskultor). ,

Mg^ Kahirapan sa Pilipinas

Anuq akdang ito ar- tumutuligsa sa maling pamarnalaLid s, pamahalaan at samaling sisftrma ng cdukasv()n sa prlipinas.

En rron o r d eI Pre s i d e n te d e I a As s o ce s i on rri sp an o - Filip in o

Binigyang papuri ni Lopez-Jaena si Ilenerai l\.Iorayta sa pantav-panray napamamalakad sa mga pinamumunu4n.

Ang Lahat ay Pandar^ya

Isang lathalain tungkol sa mavamang Filipin ^

n^ nagmamalaking sinasabisa mga tao na siya'y magiging kondcsa dahil sa isa raw konde

".rg k^rry"rrg

mapapangasawa at buhat sa mahadikang pamilya at lahing Kastila ng.rrrit ,ngame pala nrto

^y isang hamak na sapatero at nakarira sa isang

"b"rrf l rg

^r ng

isang distrito ng i\ladrid

Fta-v Botod (Disyembre 1Z 1gg6 - Enero 2q fig6)

Isang maikling nobelang nagralarawan hinggil sa isang prayleng.dumatingsa Pilipinas. Ito'\' p^r*^t n^ p^y^tngunit nang makalipas hng ilang panahon nagingmukhang tao. Tinuligsa ni Graciano Lopez-J

^"n^ ^igp"gbiuig;, ng masasamanghalirnbawa ng mga prayle na sana'y magiging -ru,rti.rg h.r*"rr' ng mgamamamayang Pilipino na makatulong tungo sa pagtatamo ng kapuri_iuri atkasiya-sivang kaasalan. Nailarawan dito ang mga iba't ibang bisyoig mg" pr^yr"rgKastila. Ang pagsingrl ng mahal sa pagpapalibing ., prfprprt"uJ ni -rtrt i ,,mga utang at iba pang mahahalay na gawain

Basahin ang pagpusuring salin sa',vikang Filipino ng F'ray Botod ni MagdalenaP. Limdico

l. 7.

188

ibig d

tt

(

I

Itn

Pa1

P

fr

^yBi.

na1

lad

sal

niyr

ng

b^ynge'

pisn

buta

bao

Mail

Laza

Pag-

amltrelix

l\: na

tlngasng

ng

mga

at

leng

Sino si Botod?

May dalawang taong n€-uusap et ang k^nilrlg pinag-uusapa Ly tungkolkay Pari Botod. Nasa plasa sila at nakita nila ito na may kasamang, bibae.sinasampal ang babae at napaluhod" ito'y nagmamaka

^w^ng wari'y n"miningi

ng kapatawaran. Kasumpa-swnpang qd diyata,t magegewa niya ito - sanaykami sa ganung eksena. sabi ng k"*rp siya ang Kura paroko sa aming bayan.Ang mga payle pala ang may-ad ng paroko dito? Di kapanipaniwala. t"t"grognadrile sila at nagmamdabis hindi lamang sa ispirit'rat ndbegrykundi sa (pulitiko)pamahalaan at sa lrala5ql3sn. Dapat ay lasr:ain eng ganyang,uri ng tao. Damtingang araw a! pagbab^yat^n din nila ang kanilang pagkgkulang.

Drg p" pda sa Tsina.

Pagldarawan

Ang Pari Botod ay di niya pangalan o apelyido.Arg kahulugan nggg.1ggd ay

:*hq lrg at ito ang tinataguti sa kanya hg tao. Ang ngalan gbnylgan ,'yaay 1\naAna dahil sa ioiipinanganak siy3 sa Kapistahan ni sa.nta Ana - ina ng mahal naBiihen'NaispaniyangtawagingFtayBotodkaysaPariAna.

siya ay taga-Atagog ^t ^ng

mga magurangioiyr ay di niya- kirala. siya aynatagprian ng isang mangingisda sa ilog ng Efro *d?pit sa simbah an ng..ourlady of Pillat" - nang strmapit sa ika-l4 na taon tumakas at nagpunta sa Viiadolid

lasabiIVang

[ '"9Ftg

sa kumbento ng mga Agustino.siya ay 21, nartg maatasang magtungo sa pfipinas at isa pa rin sa mga ugali

nty* ay ang pagiging magaslauz Srya ay ,nag-anlon$, mahiyain ngunit p^gku^ nng ilang taong pagkein ng saging, p^p^y^, at pagkatapos na rnagr+,g paroko sabayan nila ay naglng mapagmalaki na at napakayaman. M/akinglao na siyangayon, di kapani-paniwala. Pandak, bilugang mukha n px^ngbuvrdnl bilugangpisngi, makapal an glabi, maliliit na mgd mate,,mapulang ilong, na malaki,angbutas na kay d"liog makaamoy. Mamula-mulang buhb\ Uil"g""Lg ulo tulad nlbao ng oiyog' Kunot ang noo at matalas tumingin. Napakalaking tiy""g nakausli.Maikli ang leeg-iyan si Padre Botod. '

Ang buong katauhan ay kuha kay Don Quiiote atkatave-tawang si'sanchoLaze.

Mas matakaw kaysa kay Heliogabalus, usurero, masahol sa hudyongn"gpap"hG;g;"r", T&ilb M bilae katulad ng isang sultan. sa Katapusan,ibrg din niya ng meg*gxengregalo.

SA

189

sa pagbubuo - kung ilalarawan siya ni zola, ay humigit kumulang sa mgasumusunod:

Si Padre Botod ay patabain baboy na kumakain,walang iniisip kundi ang malamang (Apetite) sarap.

wniinom, natuhrlog, at

Ayan, i*mabas na naman nemay kasunod nabatangbabaing umiiyak.Nilalambing siya ni Padre Boto, dinadamayan ang paghikbi ay napipigilan

ng takot at sumusunod siya ayon sa ipinag-utos ng prayle. -

Maraming kabataang babae nang magpganda at m^y m^g g*^ngpananamitang nakakasama niya, sila'r lalabas at kakain sa labas

"g bry"n. sil; ang mgacanding - canding she kids, bataah o bata iyan.

sila ay tinawag nabetarn- saas sa mahihirap na pamilya at pinangakuangprpeg-ateln, tuturuan ng Doctdna cristiana at catesisrno, tnagbasr, ,.r-olrt ,tmg* bagay na makapagpapahintulot sa mga magulang. Maarin[ ito,y sapilitan olubos na pagbibigay.

Wala bang gurong babae dto?Maytoon, ngunit kaisa ni padre Botod.Itinutad ang mga babae se mananayaw na t4ge_Indte.Isa sa kanilang.diyo:" at nqlripagtarik sa isang mortal na naakit sa mga

awitin niya. Nanganak ng isang babae na di ma"iuirr! mabuhay sa langit dahil saama kaya ibrnigay sa mga Brahman na siyang nagpaarar ,. Lny. Ja loob ngpagoda et nagsasayaw sa harap ng aga Diyosa-.

sa kanyang pag-ibg ay nagkeroon slya ng 7 anak na babae na mananeyawsa Ternplo at 3 lalalci na naging musikero.

Ang mga mananayav ay di nagpakasa! nagrilingkod lamang sfla sa mgaDiyosa. Itinutulad ang mga mananayav/ sa mga

""diog --cading. Mainagkakeguloat nang tirgr* nila'ay 5 batang raleki ang ibrg b"mugbog tay rr. rioroi. Mabutingunit kaawa-awa

$a pagkat mapupunt" l^.g ,il" s" bilangguan.Magbabayad kayo balang aravz 'Bumaba ka, duwag, baboy, malaswa. Bumaba ka at magbuntalan tayo.

Y:li: :'l',':-_*Tl'i:' *.'oe:s hapon av natakot ,,y" ,i rragkaroon ng--- -olT::::' "q :v*. -o-i

ti}^. nakatulog nang magdamag. Madaling M^v p^ ^ynagpunta na slya sa at nagsr:mbong tungkol sa pag_aklas, ngunit di

binanggit ang kato ng mga pangyayad.Sinermunan p^

Maynila.mga magulang tungkol sa pagpapadala ng anak sa

Paano niva inadiw sadli?

nag-sasabong si

Halos araw-araw nagsusugd siya maliban kung rrxw,ng lirggo pagkat

Kung siya'y naglalaro e,t n^y mangungumpisal na tnamamat ey na eyitinataboy niya ang kumakaon at sinasa[inj magdasal ,r, r"mrng ng"sumasampaletayz" at doon na niya ibibigay *g Lry"ng bendisyon.

190

Ian

nitlga

tng'. et

lo

lga

!.sa

ng

rga

ulo

,uti

yo.

ng

^ydi

kat

^yng

Nang m^m^tay ang taong yaon:Humiling ng 3 ang pari.Tama na

^ng isa na lang at angbayad ay p150 segunda klase. Hinanap ng

tao si Pari Marcelino at sa kanya nw ^y

p5O-tatlong pa; pa. \vala pong p'* ^ngnamatalan.

Magdelihensiya kayo kundi ay di maililibing iydn,Naglasing si Padre Marcelino nang mala-rn iio at nang ibalita sa kanya ito

ay ipinasar^ ^ng

kumbento.Baba ka rl),an Botod kung talag ang matapang ka, nakahihiyang pari, ulol,

baba ka at pipitipitin ko ang leeg mo. wala kang dhihivanl r v L

Nanahimik si pan Botod at pagkatapor ag 3 ataw ay ipinatawag siya saobispo si Pari l\{arcelino at ipinakulong sa seminaryo

Paano nagpipista ng patron sa bayan?Ipasasabi niya sa sakristan, sa sabihin sa mga mamamayang ginang na

magbigav ng iba't ibang pagkain para sa bisita niya. Ang r."iy"ig irrot o aygagasta ng marangya sa pista.

Paano siya napapakalakal?Isa siyang usufero.Pag humihiram ng 300 ay di lamang niya pabab ay'."nng 600 kundi bibilhin

ntya ang palay ng murang mrua at ipagbibiri niya nang maha hp"g tag-ansv.Gigipirin niva ang magsasakaSasabihin pa ngang lahatpara sa mahal na birhen.Paano siya nagrging pulitiko?lr,Iasahol pa siya kay Canovas o Lagasta.Pag may pupunta pan m^g-ayos rig daan - sasabihin niya na gawin muna

ang kusina ng srmbahan niya. J c'. --Paano siya nagsisinungaling?Mayaman kami sa Espanya _ lumalayo kami sa pinto.Pumupunta kami rito para fnaglng sibirisado .rg -g" Indio. 'Ayarv niyang ipaturo ang Kastila. Baka labananiaw siya ng mga Indio,Paano siya kumain? t a o

Sa umaga, malaking tasang tsokolate _ 4 naSa tanghali alak - 15 duke.Siesta * 1"S siyang may siesta sa tanghali.

Kuwatto - Paglalarawan

Resutrecion ni HidalgoAsawa ni Putifar ftalf nude)

hiwang bibingkang kanin.

Kama yari sa kamagong Greco Romano TsinaKama may seldong jusiLarawan nakakaaliw

191