ftr 2026 fizyoterapi’de psikososyal sağlık

FTR 2026 FTR 2026 Fizyoterapi’de Fizyoterapi’de

Psikososyal SağlıkPsikososyal Sağlık

Doç.Dr.S.Ufuk YurdalanDoç.Dr.S.Ufuk Yurdalan

FTR 2026 Ders İçeriğiFTR 2026 Ders İçeriği

Sağlık Kavramı ve TanımlarSağlık Kavramı ve Tanımlar


Biopsikososyal SağlıkBiopsikososyal Sağlık

Posttravmatik Stres BozukluğuPosttravmatik Stres Bozukluğu

Depresyon ve Başa Çıkma YollarıDepresyon ve Başa Çıkma Yolları

Psikososyal RehabilitasyonPsikososyal Rehabilitasyon

SAĞLIK KAVRAMISAĞLIK KAVRAMI Sağlık tanımı “ hasta olmama” anlamında,hastalıkSağlık tanımı “ hasta olmama” anlamında,hastalıkkavramı ile bağlantılı,negatif mesaj vermektedir.kavramı ile bağlantılı,negatif mesaj vermektedir.

Tıp bilimi ve teknolojisindeki gelişmeler, Tıp bilimi ve teknolojisindeki gelişmeler, hastalıklara ilişkin yoğun bilgi birikimi sağlamıştır.hastalıklara ilişkin yoğun bilgi birikimi sağlamıştır.

Sağlık hizmetleri de,büyük ölçüde “hastalıkların” Sağlık hizmetleri de,büyük ölçüde “hastalıkların” hatta “hasta olan kişilerin tedavisi” ile nedenihatta “hasta olan kişilerin tedavisi” ile nedenibilinen bazı hastalıkların önlenme çabalarıdır.bilinen bazı hastalıkların önlenme çabalarıdır.

Hastalık nedenleri açıklanıp tedavi edilse de “ yeni Hastalık nedenleri açıklanıp tedavi edilse de “ yeni

ölüm nedenleri” çıkmakta ve gelişmiş ülke insanları ölüm nedenleri” çıkmakta ve gelişmiş ülke insanları

bulaşıcı hastalıklardan değil;kalp-damar hastalıklarıbulaşıcı hastalıklardan değil;kalp-damar hastalıkları

kanserler,yaşam biçimlerine bağlı sorunlar,çevre kanserler,yaşam biçimlerine bağlı sorunlar,çevre

kirliliği veya yoksulluğa bağlı hastalıklardankirliliği veya yoksulluğa bağlı hastalıklardan

ölmektedir.ölmektedir.

Pek çok ülke”sağlık hizmetleri” kavramını gözden Pek çok ülke”sağlık hizmetleri” kavramını gözden

geçirmektedir.WHO herkesin sağlıklı yaşaması içingeçirmektedir.WHO herkesin sağlıklı yaşaması için

gerekli olan hedef ve stratejileri tanımlamıştır.gerekli olan hedef ve stratejileri tanımlamıştır.

En belirgin değişiklik “ sağlığın geliştirilmesi”En belirgin değişiklik “ sağlığın geliştirilmesi”

anlamında pozitif mesajlara yer verilmesidir.anlamında pozitif mesajlara yer verilmesidir.

““Sağlık” kavramı “ hastalık” kavramına bağımlı olarakSağlık” kavramı “ hastalık” kavramına bağımlı olarak

tanımlanamaz.Sağlık ve hastalık birbirinin simetriğitanımlanamaz.Sağlık ve hastalık birbirinin simetriği

olamaz.Pek çok hastalığa karşın tek bir olamaz.Pek çok hastalığa karşın tek bir sağlık vardır. vardır.

Hastalık nedenlerini bulmak ve tedavi etmenin yanıHastalık nedenlerini bulmak ve tedavi etmenin yanı

sıra ve daha önemlisi,sağlıklı olmanın temellerinisıra ve daha önemlisi,sağlıklı olmanın temellerini

tanımlamak ve sağlığı geliştirici çabalar harcamaktır.tanımlamak ve sağlığı geliştirici çabalar harcamaktır.

Yaygın olarak kullanılan WHO’nun kuruluşYaygın olarak kullanılan WHO’nun kuruluş

yasasında yer alan sağlık tanımıdır.yasasında yer alan sağlık tanımıdır.

Sağlık, sadece hastalık ve sakatlık halininSağlık, sadece hastalık ve sakatlık halinin

olmayışı değil;bedensel,ruhsal ve sosyalolmayışı değil;bedensel,ruhsal ve sosyal

yönden tam iyilik halidir.yönden tam iyilik halidir.

Sağlık kavramını iyi anlayabilmek için sağlığıSağlık kavramını iyi anlayabilmek için sağlığı

olumlu yönde destekleyen çeşitli etkenlerleolumlu yönde destekleyen çeşitli etkenlerle

((sağlıksağlık kaynaklarıkaynakları) olumsuz yönde etkileyen) olumsuz yönde etkileyen

koşullar ve etkenleri(koşullar ve etkenleri(sağlıksağlık riskleririskleri) tanımak) tanımak

gerekir.gerekir.

HASTALIK HALİHASTALIK HALİ

Tıp bilimi açısından;vücuttaki çeşitli organlara Tıp bilimi açısından;vücuttaki çeşitli organlara ilişkin ölçülebilen;objektif bazı belirti ve bulgularla ilişkin ölçülebilen;objektif bazı belirti ve bulgularla tanımlanabilen bozukluklardır.tanımlanabilen bozukluklardır.

Kişi açısından;subjektif bir durumdur ve bedenKişi açısından;subjektif bir durumdur ve bedenya da ruhsal durumdaki olağandışı değişiklik ve ya da ruhsal durumdaki olağandışı değişiklik ve hisleri,rahatsızlıkları tanımlar.hisleri,rahatsızlıkları tanımlar.

Hastalık,kendini hasta hisseden, ya da hekim Hastalık,kendini hasta hisseden, ya da hekim tarafından hastalık tanısı konulmuş olan kişidentarafından hastalık tanısı konulmuş olan kişidenbeklenen davranış biçimi,bir tür sosyal roldür.beklenen davranış biçimi,bir tür sosyal roldür.

Hastalık Kavramının Kişi Açısından ÖnemiHastalık Kavramının Kişi Açısından Önemi

Kişinin sağlık hizmetinden yararlanabilmesi için onuKişinin sağlık hizmetinden yararlanabilmesi için onu

hizmet aramaya yönelten normal dışı bir durumunhizmet aramaya yönelten normal dışı bir durumun

olması gereklidir.Her insanın kendisini bir algılamaolması gereklidir.Her insanın kendisini bir algılama

biçimi,buna uygun olarak da sağlık ve hastalık anlayışıbiçimi,buna uygun olarak da sağlık ve hastalık anlayışı

vardır.İnsanların anormal fiziksel ya da ruhsal belirtilerevardır.İnsanların anormal fiziksel ya da ruhsal belirtilere

gösterdikleri tepkiler bulunduğu kültürün sağlık vegösterdikleri tepkiler bulunduğu kültürün sağlık ve

hastalık anlayışı,sağlık konusundaki bilgi düzeyine hastalık anlayışı,sağlık konusundaki bilgi düzeyine

bağlı farklıdır.bağlı farklıdır.

Hasta Olma Kararı-Hizmet TalebiHasta Olma Kararı-Hizmet TalebiHer kültürde kendisini iyi hissetmeyen insan önceHer kültürde kendisini iyi hissetmeyen insan önce

iyilik halini bozan belirti ya da bulgunun nedeniniiyilik halini bozan belirti ya da bulgunun nedenini

kendi kendine açıklamaya çalışır.kendi kendine açıklamaya çalışır.

İkinci aşamada yakın çevresinden güvendiği kişiyeİkinci aşamada yakın çevresinden güvendiği kişiye

açılır ve onun görüşünü alır.açılır ve onun görüşünü alır.

Üçüncü aşamada normal olmayan durumunun bu Üçüncü aşamada normal olmayan durumunun bu

konuda uzman bir kişiden yardım istemeyi gerek-konuda uzman bir kişiden yardım istemeyi gerek-

tirdiği sonucuna varırsa,hekime başvurur.tirdiği sonucuna varırsa,hekime başvurur.

Hastalık Davranışı ModeliHastalık Davranışı ModeliNe oldu?Ne oldu?Belirti ve bulguları tanımlama çabasıBelirti ve bulguları tanımlama çabası

Neden oldu?Neden oldu?Etyolojiyi anlama çabasıEtyolojiyi anlama çabası

Neden bana oldu?Neden bana oldu?Kişinin rahatsızlığı ile davranışları,genetikKişinin rahatsızlığı ile davranışları,genetikyapısı,beslenmesi gibi özellikleri arasındayapısı,beslenmesi gibi özellikleri arasındailişki kurma çabasıilişki kurma çabası

Neden şimdi oldu?Neden şimdi oldu?Rahatsızlığın zamanlamasını anlama çabasıRahatsızlığın zamanlamasını anlama çabası

Hastalık Davranışı Modeli-2Hastalık Davranışı Modeli-2

Eğer hiç bir şey yapmazsam bana ne olur?Eğer hiç bir şey yapmazsam bana ne olur?Olası tehlikeleri anlama çabasıOlası tehlikeleri anlama çabası

Eğer hiç bir şey yapmazsam çevremdeEğer hiç bir şey yapmazsam çevremdene gibi sonuçlar ortaya çıkar?ne gibi sonuçlar ortaya çıkar?Kişinin sorumluluklarının ve ilişkilerinin ne Kişinin sorumluluklarının ve ilişkilerinin ne şekilde etkileneceğini anlama çabasışekilde etkileneceğini anlama çabası

Ne yapmalıyım,kimden, nasıl yardım almalıyım?Ne yapmalıyım,kimden, nasıl yardım almalıyım?Yeni durum karşısında strateji belirleme çabasıYeni durum karşısında strateji belirleme çabası

Etkenler ve Hasta HissetmeEtkenler ve Hasta Hissetme

Farklı etkenler tek tek etkili olabileceği gibi birkaçıFarklı etkenler tek tek etkili olabileceği gibi birkaçı

etki ederek sağlığın bozulmasına ve kişinin kendinietki ederek sağlığın bozulmasına ve kişinin kendini

hasta hissetmesine neden olabilmektedir.hasta hissetmesine neden olabilmektedir.

Kendisini “ hasta hisseden” her insanın tıbbiKendisini “ hasta hisseden” her insanın tıbbi

anlamda hasta olması gerekmediği gibi,” sağlıklıanlamda hasta olması gerekmediği gibi,” sağlıklı

hisseden her insanın da tıbbi açıdan sağlam olmasıhisseden her insanın da tıbbi açıdan sağlam olması

gerekmemektedir.gerekmemektedir.


Psikolojik Sağlık TanımıPsikolojik Sağlık Tanımı

Psikoloji :Ruh bilimiPsikoloji :Ruh bilimi

Psikolojik sağlık :Ruh sağlığıPsikolojik sağlık :Ruh sağlığı

Sosyal Sağlık TanımıSosyal Sağlık Tanımı

İnsanın toplumla uyumlu ilişkiler kurabilmesi,İnsanın toplumla uyumlu ilişkiler kurabilmesi,kendi koşulları içinde başarılı olabilmesi,yaşam-kendi koşulları içinde başarılı olabilmesi,yaşam-da karşılaştığı streslere karşı dayanma gücüda karşılaştığı streslere karşı dayanma gücügösterebilmesi,sosyal çevresine uyumlugösterebilmesi,sosyal çevresine uyumluolabilmesi,yaşam sevinci duyabilmesi,insanlarıolabilmesi,yaşam sevinci duyabilmesi,insanlarısevmesi,sayması,değer vermesi,insanın dürüst,sevmesi,sayması,değer vermesi,insanın dürüst,kendi ve başkalarının haklarına saygılı,çalışkan,kendi ve başkalarının haklarına saygılı,çalışkan,özverili ve olgun olabilmesiözverili ve olgun olabilmesi

Psikolojik Sağlığın İçeriğiPsikolojik Sağlığın İçeriği

Ruh sağlığına akıl sağlığı da denebilir.AnlamRuh sağlığına akıl sağlığı da denebilir.Anlam

kuvvetlendirmek için akıl ve ruh sağlığı kuvvetlendirmek için akıl ve ruh sağlığı

olarak da söylenebilir.Günümüzde kullanılanolarak da söylenebilir.Günümüzde kullanılan

““ruh sağlığı” dır.ruh sağlığı” dır.

Sosyal Sağlığın İçeriğiSosyal Sağlığın İçeriği

İnsanın yaşadığı sosyal çevresinde sağlığınıİnsanın yaşadığı sosyal çevresinde sağlığını

bozabilecek olumsuzlukların olmamasıdır.bozabilecek olumsuzlukların olmamasıdır.

Trafik kargaşası,çevre kirliliği,insanlarınTrafik kargaşası,çevre kirliliği,insanların

eğitimsizliği,bilgisizliği,görgüsüzlüğündeneğitimsizliği,bilgisizliği,görgüsüzlüğünden

kaynaklanabilecek türlü sıkıntıların bulunma-kaynaklanabilecek türlü sıkıntıların bulunma-

ması halidir.ması halidir.


Ruhsal ve sosyal sağlığın birlikte söylenmesiRuhsal ve sosyal sağlığın birlikte söylenmesi

Biri olmadan diğeri olmaz.Biri olmadan diğeri olmaz.

Bedensel sağlık da psikososyal sağlık ile birBedensel sağlık da psikososyal sağlık ile bir

bütün oluşturur.bütün oluşturur.

EmosyonEmosyonE-motion ( İng) :Dışa doğru hareketE-motion ( İng) :Dışa doğru hareket

Dış dünyadan gelen uyaranlara veya vücuduDış dünyadan gelen uyaranlara veya vücudumuzdaki dürtülere doğuştan gelen,türe özgümuzdaki dürtülere doğuştan gelen,türe özgübelirli reaksiyonlardır.belirli reaksiyonlardır.

Emosyonlar uyaranlara tek bir cevaptan çokEmosyonlar uyaranlara tek bir cevaptan çokbirçok cevabın toplamını tanımlar.Emosyonubirçok cevabın toplamını tanımlar.Emosyonuortaya çıkartan uyaran,ya organizmanınortaya çıkartan uyaran,ya organizmanınçevreyle etkileşimi sonucu dışarıdan bir obje/çevreyle etkileşimi sonucu dışarıdan bir obje/durumla karşılaşmak,bir anının hatırlanması veya durumla karşılaşmak,bir anının hatırlanması veya iç ortam değişikliğini yansıtan bir durum olabilir.iç ortam değişikliğini yansıtan bir durum olabilir.

Bazı emosyonlar ani başlar,hızla yoğunlaşırBazı emosyonlar ani başlar,hızla yoğunlaşırve aynı hızla sürer.Öfke,korku,şaşkınlık veve aynı hızla sürer.Öfke,korku,şaşkınlık vetiksinti.tiksinti.

Bazı emosyonlar yavaş başlar,uzun sürer ve Bazı emosyonlar yavaş başlar,uzun sürer ve Yavaş sonlanır.Bir anının hatırlanması.Yavaş sonlanır.Bir anının hatırlanması.

Acı ve haz ise emosyon değil,bazıAcı ve haz ise emosyon değil,bazıemosyonları tetikleyen durumlardır.emosyonları tetikleyen durumlardır.

Temel Emosyon ÖrnekleriTemel Emosyon Örnekleri

MutlulukMutluluk

ÜzüntüÜzüntü

ÖfkeÖfke

KorkuKorku

TiksinmeTiksinme

ŞaşkınlıkŞaşkınlık

““Tüm kültürlerde evrensel olarak vardır.”Tüm kültürlerde evrensel olarak vardır.”

Emosyon SınıflamasıEmosyon Sınıflaması

Primer emosyonlarPrimer emosyonlar

Sekonder emosyonlarSekonder emosyonlar

Arka plan emosyonlarıArka plan emosyonları

Primer EmosyonlarPrimer Emosyonlar

Başta amigdala ve ant.singulatın bulunduğuBaşta amigdala ve ant.singulatın bulunduğu

limbik devreden kaynaklanır.Doğuştan varlimbik devreden kaynaklanır.Doğuştan var

olan,önceden düzenlenmiş cevaplardır.olan,önceden düzenlenmiş cevaplardır.

““Kaç ya da savaş” Kaç ya da savaş”

Sekonder EmosyonlarSekonder Emosyonlar

Bilinçli ve sistemli fikirlerle başlar,bunlar Bilinçli ve sistemli fikirlerle başlar,bunlar

düşünce sürecinde verbal veya nonverbaldüşünce sürecinde verbal veya nonverbal

zihinsel imgelerle anlamlandırılır ve ilişkininzihinsel imgelerle anlamlandırılır ve ilişkinin

bilişsel değerlendirmesi yapılır.Bilinçdışıbilişsel değerlendirmesi yapılır.Bilinçdışı

düzeyde,prefrontal korteksde bulunan düzeyde,prefrontal korteksde bulunan

devreler,imgelerin işlenmesi sonucu ortayadevreler,imgelerin işlenmesi sonucu ortaya

çıkan sinyallere istemdışı cevap verirler.çıkan sinyallere istemdışı cevap verirler.

Sekonder Emosyon MekanizmasıSekonder Emosyon Mekanizması

Yaşamda önceden edinilmiş,o kişiye özel Yaşamda önceden edinilmiş,o kişiye özel

deneyimler prefrontalde temsil edilmektedir.deneyimler prefrontalde temsil edilmektedir.

Prefrontal yönlendirici temsillerin verdiği Prefrontal yönlendirici temsillerin verdiği

cevap,amigdala ve ön singulata sinyallerle cevap,amigdala ve ön singulata sinyallerle

ulaştırılır.Sonuçta o emosyonu oluşturanulaştırılır.Sonuçta o emosyonu oluşturan

uyarana karşılık gelen vücut hali ortaya uyarana karşılık gelen vücut hali ortaya

çıkar.çıkar.

Daha kompleks olan sekonder emosyonlar,Daha kompleks olan sekonder emosyonlar,

primer emosyon mekanizmalarını kullanır.primer emosyon mekanizmalarını kullanır.

Sekonder emosyonlar birden fazla primerSekonder emosyonlar birden fazla primer

emosyonun biraraya gelmesiyle ortayaemosyonun biraraya gelmesiyle ortaya

çıkar.Utanç,kıskançlık,suçluluk vb.çıkar.Utanç,kıskançlık,suçluluk vb.

Arka Plan EmosyonlarıArka Plan Emosyonları

Genellikle “ nasılsın?” sorusuna verilen Genellikle “ nasılsın?” sorusuna verilen

““iyiyim” veya “ kötüyüm” şeklindeki geneliyiyim” veya “ kötüyüm” şeklindeki genel

Bir duygusal durumu ifade eder.Bir duygusal durumu ifade eder.

Duygusal BeyinDuygusal Beyin

Eski Görüş : Emosyonel uyaranın önce Eski Görüş : Emosyonel uyaranın önce

Talamus yoluyla kortekse ulaştığı,buradaTalamus yoluyla kortekse ulaştığı,burada

işlenerek beynin ve vücudun diğer bölgeleriişlenerek beynin ve vücudun diğer bölgeleri

ne gönderildiği yolundadır.ne gönderildiği yolundadır.

Eski Görüşün MekanizmasıEski Görüşün Mekanizması

Talamusa gelen bir emosyonel uyaran,daha kortekseTalamusa gelen bir emosyonel uyaran,daha kortekseulaşmadan önce Talamo-Amigdaloid yolla amigdalayaulaşmadan önce Talamo-Amigdaloid yolla amigdalayaulaşmakta,amigdalanın uyarılmasıyla,uyaranın cinsineulaşmakta,amigdalanın uyarılmasıyla,uyaranın cinsinebağlı ve türe özgü,doğuştan gelen önceden programlan-bağlı ve türe özgü,doğuştan gelen önceden programlan-mış set davranış kalıpları uyaran daha bilince ulaşmadanmış set davranış kalıpları uyaran daha bilince ulaşmadanönce vücutta belli bir iç ortam değişikliğine nedenönce vücutta belli bir iç ortam değişikliğine nedenolmaktaydı.olmaktaydı.

Yeni GörüşYeni Görüş

Duyusal KorteksDuyusal Korteks

Yüksek YolYüksek Yol

Kısa YolKısa Yol

Duyusal Talamus AmigdalaDuyusal Talamus Amigdala

Emosyonel Uyaran Emosyonel CevaplarEmosyonel Uyaran Emosyonel Cevaplar

Talamo-amigdalaoid ve talamo-kortiko-amigdaloid yol Talamo-amigdalaoid ve talamo-kortiko-amigdaloid yol (LeDoux 2002)(LeDoux 2002)

Yeni Görüşün MekanizmasıYeni Görüşün Mekanizması

Araştırmaların sonucunda özellikle şartlı korkudaAraştırmaların sonucunda özellikle şartlı korkuda

amigdalanın temel rol oynadığı görüldü.Amigdalanınamigdalanın temel rol oynadığı görüldü.Amigdalanın

prefrontal bölge ile kurduğu bağlantılar ilginçtir.prefrontal bölge ile kurduğu bağlantılar ilginçtir.

Prefrontalden amigdalaya gelen aksonlar,amigdaladan Prefrontalden amigdalaya gelen aksonlar,amigdaladan

prefrontale gidenlerden çok daha azdır.Yani amigdalaprefrontale gidenlerden çok daha azdır.Yani amigdala

bir kere uyarıldığında artık prefrontalin amigdalabir kere uyarıldığında artık prefrontalin amigdala

üzerindeki inhibe edici etkisi ortaya çıkmamaktadır.üzerindeki inhibe edici etkisi ortaya çıkmamaktadır.

Bu mekanizmaya örnek; aslında mantıksız olduğunuBu mekanizmaya örnek; aslında mantıksız olduğunu

bildiğimiz halde, fobilerin etkisi altında kalmamızbildiğimiz halde, fobilerin etkisi altında kalmamız

verilebilir.verilebilir.

STRESSTRES

Stres ile amigdala vd beyin bölgeleri,hipotalamikStres ile amigdala vd beyin bölgeleri,hipotalamik

nöronları uyararak,hipofiz terminallerinden kortiko-nöronları uyararak,hipofiz terminallerinden kortiko-

tropin salıcı faktörün (CRF) salınmasına yol açarlartropin salıcı faktörün (CRF) salınmasına yol açarlar

Bu da hipofizdeki ACTH salınımını uyararak,adrenalBu da hipofizdeki ACTH salınımını uyararak,adrenal

bezlerden kortizol salınımını arttırır.Kortizol kan yo-bezlerden kortizol salınımını arttırır.Kortizol kan yo-

luyla vücuda yayılır ve beyinde özellikle hipokam-luyla vücuda yayılır ve beyinde özellikle hipokam-

püsteki reseptörlere bağlanır.püsteki reseptörlere bağlanır.

STRESSTRES

Hipokampüsteki reseptörler,yeterli miktardaHipokampüsteki reseptörler,yeterli miktarda

kortizol bağlandığında,hipotalamus üzerindekortizol bağlandığında,hipotalamus üzerinde

negatif feedback etkisi yaparak,kortikotropinnegatif feedback etkisi yaparak,kortikotropin

salıcı faktörün salınımını inhibe eder.Bu yollasalıcı faktörün salınımını inhibe eder.Bu yolla

hipokampüs,kortizolü belli seviyede tutarak,hipokampüs,kortizolü belli seviyede tutarak,

amigdalanın tetiklediği stres cevabını regüleamigdalanın tetiklediği stres cevabını regüle

eder.eder.

STRES CEVABISTRES CEVABI

Bedenin tehlikeyle mücadele etmede imkanlarınıBedenin tehlikeyle mücadele etmede imkanlarını

kullandığı faydalı bir araçtır.kullandığı faydalı bir araçtır.

Hipokampüs yeterli oranda işlev görebiliyorsa stresHipokampüs yeterli oranda işlev görebiliyorsa stres

reaksiyonu durdurulabilir.Ancak uzamış stres,hipo-reaksiyonu durdurulabilir.Ancak uzamış stres,hipo-

Kampusün işlevlerini bozabilir.Kampusün işlevlerini bozabilir.

Uzamış Stresin EtkisiUzamış Stresin Etkisi

Hipokampüsteki dendritleri büzdüğü ve sonuçta hücreHipokampüsteki dendritleri büzdüğü ve sonuçta hücreölümüne sebep olduğu gösterilmiştir.Örn:Belleği ciddiölümüne sebep olduğu gösterilmiştir.Örn:Belleği ciddibozar.bozar.

Prefrontal fonksiyonları da bozar.Örn:DepresyondaPrefrontal fonksiyonları da bozar.Örn:Depresyondayakın hafıza bozulur,dikkat dağılır,karar verme,planyakın hafıza bozulur,dikkat dağılır,karar verme,planyapma ve idari fonksiyonlar bozulur.yapma ve idari fonksiyonlar bozulur.

Tehlikeye YanıtTehlikeye Yanıt

Beyin sapındaki seratonin ve norepinefrin hücreleriBeyin sapındaki seratonin ve norepinefrin hücreleriaktive olur ve salınımı artar.Norepinefrin ve seratoninaktive olur ve salınımı artar.Norepinefrin ve seratoninkendileri bir etki oluşturmaz,daha çok nöromodulasyonkendileri bir etki oluşturmaz,daha çok nöromodulasyonsağlarlar.Tehlike anında septum ve hipokampus aktifsağlarlar.Tehlike anında septum ve hipokampus aktifolduğu için,seratonin ve norepinefrin sinaptik süreciolduğu için,seratonin ve norepinefrin sinaptik süreciarttırarak,uyanıklık,dikkat artışı ve anksiyeteye sebeparttırarak,uyanıklık,dikkat artışı ve anksiyeteye sebepolur.olur.

Tehlikeye Yanıt Mekanizması-1Tehlikeye Yanıt Mekanizması-1

Amigdala gibi emosyonel süreçlerle ilişkili sistemlerAmigdala gibi emosyonel süreçlerle ilişkili sistemlertehditkar bir durum belirledikleri zaman,işleyen belleğintehditkar bir durum belirledikleri zaman,işleyen belleğinbu konunun üzerine yoğunlaşmasına sebep olur.Bubu konunun üzerine yoğunlaşmasına sebep olur.Budurumda işleyen bellek,diğer kortikal ağlardan ve durumda işleyen bellek,diğer kortikal ağlardan ve hafıza siteminden bu olaya ilişkin informasyon alarakhafıza siteminden bu olaya ilişkin informasyon alarakyapacağı eylem hakkında karar verir.yapacağı eylem hakkında karar verir.


İşleyen bellek, mevcut stimulusun hangi çerçevede yer İşleyen bellek, mevcut stimulusun hangi çerçevede yer

aldığını,içeriğini ve onunla ilgili geçmiş deneyimlerinialdığını,içeriğini ve onunla ilgili geçmiş deneyimlerini

değerlendirmek için hipokampusla etkileşime girer.Budeğerlendirmek için hipokampusla etkileşime girer.Bu

yüzdendir ki hipokampus stres oluşturan durumlarda yüzdendir ki hipokampus stres oluşturan durumlarda

aktif hale gelir.aktif hale gelir.


Organizma, işleyen bellek aracılığı ile tehdit altındaOrganizma, işleyen bellek aracılığı ile tehdit altında

olduğunu düşünürse,ortaya çıkan yeni durumu olduğunu düşünürse,ortaya çıkan yeni durumu

tanımlamakta zorlanırsa veya hangi eylemi yapacağıtanımlamakta zorlanırsa veya hangi eylemi yapacağı

konusunda kararsızlığa düşerse ANKSİYETE halikonusunda kararsızlığa düşerse ANKSİYETE hali

ortaya çıkar.ortaya çıkar.

Stresle Mücadele YöntemleriStresle Mücadele Yöntemleri

Solunum egzersizleriSolunum egzersizleriKassal gevşemeKassal gevşemeDüzenli beslenmeDüzenli beslenmeDuyguları açık veya uygun şekilde paylaşmaDuyguları açık veya uygun şekilde paylaşmaZamanı iyi kullanmaZamanı iyi kullanmaSosyal destek almaSosyal destek almaİletişim becerilerini güçlendirmeİletişim becerilerini güçlendirmeProblem çözme becerilerini güçlendirmeProblem çözme becerilerini güçlendirme

Posttravmatik Stres BozukluğuPosttravmatik Stres BozukluğuTravma Sonrası Stres BozukluğuTravma Sonrası Stres Bozukluğu

KişininKişinin gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi,ağır bir gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi,ağır bir

yaralanma ya da fiziksel bütünlüğüne yönelik bir tehdityaralanma ya da fiziksel bütünlüğüne yönelik bir tehdit

yaşaması veya başka bir kişinin ölümüne,ölüm tehdidiyaşaması veya başka bir kişinin ölümüne,ölüm tehdidi

altında kalmasına,yaralanmasına,fiziksel bütünlüğü-altında kalmasına,yaralanmasına,fiziksel bütünlüğü-

ne tehdit oluşturan bir olaya tanıklık etmesi,ne tehdit oluşturan bir olaya tanıklık etmesi,

Ailesinden biri veya bir başka yakınının beklenmedikAilesinden biri veya bir başka yakınının beklenmedik

ölümü,şiddete maruz kalarak öldürülmesi,ağırölümü,şiddete maruz kalarak öldürülmesi,ağır

yaralanması,ölüm ya da ölüm tehdidi altında kaldığını yaralanması,ölüm ya da ölüm tehdidi altında kaldığını

öğrenmesi üzerine yoğun korku,çaresizlik ya daöğrenmesi üzerine yoğun korku,çaresizlik ya da

dehşet ile tepki vermesidir.dehşet ile tepki vermesidir.

Çocuklarda TSSBÇocuklarda TSSB

Travmaya maruz kalan çocukların %30’undaTravmaya maruz kalan çocukların %30’unda

oluşmaktadır.oluşmaktadır.

Cinsiyet Açısından TSSBCinsiyet Açısından TSSB

Kadınlarda cinsel tecavüz ve fiziksel taciz;erkeklerde Kadınlarda cinsel tecavüz ve fiziksel taciz;erkeklerde

silahlı saldırı ve çatışma etkenleri ağırlıklıdır.silahlı saldırı ve çatışma etkenleri ağırlıklıdır.

TSSB Risk FaktörleriTSSB Risk Faktörleri

Ailede psikiatrik hastalık öyküsüAilede psikiatrik hastalık öyküsü

Yüksek nörotizm ve düşük özgüven gibi kişilikYüksek nörotizm ve düşük özgüven gibi kişilik

özellikleriözellikleri

Aileden erken ayrılma, boşanmaAileden erken ayrılma, boşanma

Ailede antisosyal kişilik özelliğinde üye bulunmasıAilede antisosyal kişilik özelliğinde üye bulunması

Çocuklukta davranım bozukluğuÇocuklukta davranım bozukluğu

TSSB Risk FaktörleriTSSB Risk FaktörleriDüşük eğitim seviyesiDüşük eğitim seviyesi

Ek stres veren yaşam olaylarıEk stres veren yaşam olayları

Kadın olmaKadın olma

Fazla miktarda alkol alıyor olmaFazla miktarda alkol alıyor olma

Önceden anksiyete bozukluğu veya depresyon geçirmeÖnceden anksiyete bozukluğu veya depresyon geçirme

Önceden travma ile karşılaşmış olmaÖnceden travma ile karşılaşmış olma

TSSB TanılamaTSSB Tanılama

Klinik olarak “travmatik nevroz” olarak bilinen klinikKlinik olarak “travmatik nevroz” olarak bilinen klinik

şekli olayın sık sık yeni baştan yaşandığı düşünceler veşekli olayın sık sık yeni baştan yaşandığı düşünceler ve

düşlerle kolayca tanınır.Ayrıca altta yatan bir organikdüşlerle kolayca tanınır.Ayrıca altta yatan bir organik

beyin bozukluğu olup olmadığı dikkatle incelenmelidir.beyin bozukluğu olup olmadığı dikkatle incelenmelidir.

TSSB ‘de Gidiş ve SonlanışTSSB ‘de Gidiş ve Sonlanış

Travmatik olaydan birkaç saat,gün hatta ay sonra ortayaTravmatik olaydan birkaç saat,gün hatta ay sonra ortayaçıkabilir.Kendiliğinden birkaç hafta veya ay da düzelir.çıkabilir.Kendiliğinden birkaç hafta veya ay da düzelir.

Uygun tedavi ve rehberlikle hasta kısa sürede normalUygun tedavi ve rehberlikle hasta kısa sürede normalyaşama döner.yaşama döner.

Yetersiz kişilik gösteren,uzun süre hareketsiz yataktaYetersiz kişilik gösteren,uzun süre hareketsiz yataktakalan ya da suç davaları olanlarda hastalık süreklilikkalan ya da suç davaları olanlarda hastalık süreklilikkazanabilir.kazanabilir.

TSSB’de TedaviTSSB’de Tedavi

Bireysel psikoterapiBireysel psikoterapi

Grup psikoterapisiGrup psikoterapisi

Çocuklarda tedaviÇocuklarda tedavi

(aile,davranışsal,bilişsel,psikofarmakolojik)(aile,davranışsal,bilişsel,psikofarmakolojik)

DepresyonDepresyon

Temelde daha önceden isteyerek ve severek yaptığıTemelde daha önceden isteyerek ve severek yaptığı

günlük aktivitelere karşı isteksizlik ve hayattan zevkgünlük aktivitelere karşı isteksizlik ve hayattan zevk

alamama durumudur.alamama durumudur.

Depresyon BelirtileriDepresyon Belirtileri

Hemen her gün ve günün büyük bir kısmında gözlenenHemen her gün ve günün büyük bir kısmında gözlenençökkün bir duygu-durum haliçökkün bir duygu-durum haliKendini mutsuz,ağlamaklı,kederli hissetmeKendini mutsuz,ağlamaklı,kederli hissetmeHemen her gün ve yaklaşık gün boyu tüm ya da çoğuHemen her gün ve yaklaşık gün boyu tüm ya da çoğuetkinliğe karşı ilgi ve zevk almada azalmaetkinliğe karşı ilgi ve zevk almada azalmaÖnceden zevk alınan aktivitelerden hoşlanmama,bıkkın-Önceden zevk alınan aktivitelerden hoşlanmama,bıkkın-lık,cinsel isteksizlik lık,cinsel isteksizlik Diyete rağmen kilo alma veya vermeDiyete rağmen kilo alma veya vermeBir ay içinde VA’nın %5’inden fazla azalma ya daBir ay içinde VA’nın %5’inden fazla azalma ya daartmasıartmasıHemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku haliHemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku hali

Hemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku haliHemen her gün uykusuzluk ya da aşırı uyku hali

Hemen her gün olağan beyinsel ve vücutsal işlevsellik,hareketlilikHemen her gün olağan beyinsel ve vücutsal işlevsellik,hareketlilikhalinde azalma ya da huzursuzlukhalinde azalma ya da huzursuzluk

Hemen her gün halsizlik,yorgunluk hisleri, daha önceki günler Hemen her gün halsizlik,yorgunluk hisleri, daha önceki günler kadarkadar

enerjik hissedememeenerjik hissedememe

Hemen her gün kendini değersiz hissetme,küçük görme,kendini Hemen her gün kendini değersiz hissetme,küçük görme,kendini beğen-beğen-

meme,suçlu ya da günahkar hissetme hali.meme,suçlu ya da günahkar hissetme hali.

Hemen her gün düşünme ya da konsantrasyon yeteneğinde azalmaHemen her gün düşünme ya da konsantrasyon yeteneğinde azalmaDikkat verememe ya da kararsızlık haliDikkat verememe ya da kararsızlık hali

Depresyon NedenleriDepresyon Nedenleri

Olumsuz yaşam olayları ile karşılaşmaOlumsuz yaşam olayları ile karşılaşma

Büyük üzüntülere neden olabilecek kayıplar ve yasBüyük üzüntülere neden olabilecek kayıplar ve yas

İş yaşamında sorunlarİş yaşamında sorunlar

Partner,evlilik,aile sorunlarıPartner,evlilik,aile sorunları

Hamilelik ve loğusalık süreciHamilelik ve loğusalık süreci

Kalıtsal yatkınlıkKalıtsal yatkınlık

Fazla alkol alımıFazla alkol alımı

Kr.Hastalıklar (Ca,MS,Epilepsi, AIDS)Kr.Hastalıklar (Ca,MS,Epilepsi, AIDS)

Bazı ilaçlar (Kardiyak, antihipertansif vb)Bazı ilaçlar (Kardiyak, antihipertansif vb)

Menopoz-andropoz dönemiMenopoz-andropoz dönemi

Mevsim değişiklikleriMevsim değişiklikleri

Ülke,şehir değiştirme ve yeni yaşam koşullarıÜlke,şehir değiştirme ve yeni yaşam koşulları

Majör DepresyonMajör DepresyonAğır DepresyonAğır Depresyon

ErgenlerdeErgenlerde

Doğum sonrasıDoğum sonrası

ÇocuklardaÇocuklarda

Mevsimsel Mevsimsel

Depresyon TedavisiDepresyon Tedavisi

İlaç Tedavisiİlaç Tedavisi

Seratonin ve4 noradrenalin üzerinden etki yapanSeratonin ve4 noradrenalin üzerinden etki yapan

antidepresanlarantidepresanlar

PsikoterapiPsikoterapi

Bilişsel olumsuzluk ve öğrenilmiş çaresizliklerinBilişsel olumsuzluk ve öğrenilmiş çaresizliklerin

giderilmesigiderilmesi

Depresyonun BoyutlarıDepresyonun Boyutları

DuygusalDuygusalDüşünselDüşünselFiziksel*Fiziksel*

**Uykusuzluk,vücud ağırlığında artma/azalma,enerji Uykusuzluk,vücud ağırlığında artma/azalma,enerji kaybı,hareketsizlikkaybı,hareketsizlik

Depresyonda Solunum EgzersizleriDepresyonda Solunum Egzersizleri

Kardiyak fonksiyonlar,termoregulasyon otonomikKardiyak fonksiyonlar,termoregulasyon otonomik

faaliyetlerdir. Ancak egzersiz ile bu organ vefaaliyetlerdir. Ancak egzersiz ile bu organ ve

fonksiyonlar kısmen veya bütünüyle kontrol fonksiyonlar kısmen veya bütünüyle kontrol

altına alınabilir.Otonom faaliyetleri kontrol etmeye altına alınabilir.Otonom faaliyetleri kontrol etmeye

“ “ solunumu kontrol etmek” ten başlanmalıdır. Doğru solunumu kontrol etmek” ten başlanmalıdır. Doğru

ve derin solunum, gevşeme açısından da gereklidir.ve derin solunum, gevşeme açısından da gereklidir.

Depresyonda Gevşeme Depresyonda Gevşeme EgzersizleriEgzersizleri

Derin GevşemeDerin Gevşeme Otojenik eğitimOtojenik eğitim Aşamalı gevşemeAşamalı gevşeme MeditasyonMeditasyon BiyofeedbackBiyofeedbackHızlı GevşemeHızlı Gevşeme Derin solunumDerin solunum Olumlu zihinsel canlandırmaOlumlu zihinsel canlandırma Fiziksel farkındalıkFiziksel farkındalık

Depresyonda Beynin GörüntülenmesiDepresyonda Beynin Görüntülenmesi

SPECT SPECT :Korteks görüntüleme:Korteks görüntüleme

PET PET :Beynin glikoz ve oksijen metabolizmasının :Beynin glikoz ve oksijen metabolizmasının

radyoaktif işaretlenmiş maddelerle haritalanmasıradyoaktif işaretlenmiş maddelerle haritalanması

MR,BTMR,BT: Yapısal değişikliklerin görüntülenmesi: Yapısal değişikliklerin görüntülenmesi

EEGEEG: Beynin elektriksel faaliyetlerinin kaydedilmesi: Beynin elektriksel faaliyetlerinin kaydedilmesi

İlaç Biyoduyarlılığının Tesbitiİlaç Biyoduyarlılığının Tesbiti

Tedavi öncesi alınan biyoelektrik harita tedavi boyuncaTedavi öncesi alınan biyoelektrik harita tedavi boyunca

1.5,3,6.aylarda tekrarlanarak normal dışı değişikliklerin1.5,3,6.aylarda tekrarlanarak normal dışı değişikliklerin

düzelip düzelmediği gözlenir.düzelip düzelmediği gözlenir.

Depresyonun GeleceğiDepresyonun Geleceği

WHO ve Harvard Üniversitesi raporlarına göre 2020’deWHO ve Harvard Üniversitesi raporlarına göre 2020’de

kalp hastalıklarından sonra yaşamı ikinci derecedekalp hastalıklarından sonra yaşamı ikinci derecede

etkileyen hastalık olması öngörülmektedir.etkileyen hastalık olması öngörülmektedir.

ftr 2026 fizyoterapi’de psikososyal sağlık

Documents