gender
DESCRIPTION
Essay about genderTRANSCRIPT
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
Wat is gender?
Gender is het sociaal geslacht van de mens en heeft be-
trekking op beelden over mannelijkheid en vrouwelijkheid.
Deze beelden liggen aan de basis van machtsverhoudin-
gen en relatiepatronen tussen mannen en vrouwen. Op
hun beurt vloeien hier weer verwachtingen uit voort over
hoe een ‘echte’ vrouw of man zich hoort te gedragen.
Welke rollen, functies en taken mannen of vrouwen horen
te vervullen kan verschillen van cultuur tot (sub)cultuur en
verandert door de tijd heen.
Geef het belang van ‘gen-der ’ voor jouw vakstudie aan (illustreer dit met 2 treffende beelden)
Gender is voor mijn vakstudie van belang, omdat wij later
producten en/of diensten aan gaan bieden. Die producten
en/of diensten zullen moeten aanspreken bij een bepaalde
doelgroep. Gender is bij het bepalen van een doelgroep
een belangrijk gegeven. Moet het product/dienst voldoen
aan doorgaans vrouwelijke of juist mannelijke interesses?
Een roze vaas zal bijvoorbeeld eerder aanslaan bij vrou-
wen dan bij mannen. Dit, omdat roze een kleur is die van-
zelfsprekend gekoppeld wordt aan vrouwen en blauw aan
mannen.
Op figuur 1 zie je twee baby’s. Aan een baby kun je vaak
het geslacht niet meteen zien. Maar door de kleuren roze
en blauw van de simpele rompertjes die deze baby’s aan
hebben, wordt de baby met het blauwe rompertje als jon-
getje gezien en de baby met de roze romper als meisje. De
kleur van de kleding die een baby draagt (roze of blauw),
wordt vrijwel meteen gekoppeld aan het geslacht van de
baby, zonder dat men dit van te voren wist. Als stylist hoef
ik later dus niet aan te komen met een roze truitje voor een
baby jongetje, want dan zal iedereen denken dat het een
meisje is.
Op figuur 2 zijn drie personen te zien waarvan je het ge-
slacht niet zo op het eerste gezicht vast kan stellen. Som-
mige elementen worden als vrouwelijk gezien, zoals de
glimmende blouse, de lippenstift en de poses. Maar som-
mige elementen worden ook als mannelijk beschouwd,
zoals het korte haar, de volle wenkbrauwen en de platte
borst. De gezichtsuitdrukkingen van de tweede en derde
persoon zijn overigens heel mannelijk door de strakke blik-
ken, terwijl die van de eerste persoon heel vrouwelijk en
zacht oogt.
figuur 1
figuur 2
Omschrijf (en geef voor-beeld) van het stereotype vrouwbeeld
Het stereotype beeld van de vrouw in reclame en media
hangt sterk samen met het vrouwelijke lichaam. Zolang
dit vrouwelijke lichaam de hoofdrol blijft spelen in tekst en
beeld, komt de vrouw zélf nauwelijks aan bod. Vrouwen
worden in de maatschappij en in de media vooral als een
lustobject zonder persoonlijkheid gezien. Daarom is het
moeilijk om als vrouw serieus genomen te worden en om
als vrouw je gezag te laten gelden.
We worden gebombardeerd met afbeeldingen van ongelo-
felijk lange modellen, met platte buiken, duidelijk zichtbare
heup-botten en lange, slanke benen. Voor sommige recla-
memakers, kunnen vrouwen zelfs nooit té dun zijn... Hoe
kan de alledaagse vrouw aan dit ideaal voldoen, zonder
risicovolle diëten, sportverslavingen of liposuctie te onder-
gaan?
Reclamemakers beelden de vrouw ook vaak uit als sek-
suele lustobjecten, omdat mannen dat prettig vinden om
naar te kijken. Vrouwelijke lichamen worden op een seksu-
ele manier gebruikt om mannelijke producten te verkopen,
zoals auto’s en motoren tot aan douchegels.
De beauty en fashion industrieën houden er ook van om
‘edgy’ thema’s aan te snijden binnen de reclamewereld,
zoals bijvoorbeeld drank- en drugsmisbruik. Ook vrouwen
die in gevaar lijken te zijn op een foto, is een grote trend
binnen mode advertenties. Gewelddadigheid wordt geïde-
aliseerd, want de zogenaamde ‘misbruikte’ vrouwen wor-
den als prachtig en sexy gepresenteerd. Ook is het niet
geheel ongewoon om advertenties te zien waarin de vrouw
onderdanig aan de man is afgebeeld. Een vrouw wordt als
het ware een passief accessoire van de man.
Door een vrouw model te laten staan in bepaalde, veel-
gebruikte posities, wordt zij vaak afgebeeld als zwak, af-
hankelijk, teder, zorgzaam, kwetsbaar, onderdanig, speels,
gehoorzaam en erotisch.
Op figuur 3 zie je een stereotype vrouwbeeld. De dame is
schaars gekleed, wat lustgevoelens opwekt bij veel man-
nen. Het lichaam staat centraal in deze foto en wordt ‘sexy’
afgebeeld. Ze heeft een ideaal lichaam met de perfecte ver-
houdingen, waardoor onzekere vrouwen bij het zien van
deze foto alleen maar nóg onzekerder worden.
De vrouw op de foto kijkt weg, wat onderdanigheid en ge-
hoorzaamheid betekent. Ook heeft ze haar gewicht van 1
been af gehaald, waardoor ze niet goed in balans staat. Dit
geeft ‘zwakheid’ aan. Verder zie je dat ze aan haar eigen
kleding zit, wat ook veel voorkomt bij het uitbeelden van
vrouwen in de reclame wereld.
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
figuur 3
Stereotype vrouwbeeld: Zoek een afbeelding uit de kunstgeschiedenis
De vrouw is in de beeldende kunst altijd al een intrigere-
rend onderwerp geweest. Veel kunstenaars hebben zich
gewaagd aan de voorstelling van vrouwen. Zo kennen we
veel verschillende verschijningen van de vrouw als moeder,
godin, engel, koningin, of bijvoorbeeld feeks.
Deze ‘kuise Venus’ op een schelp heeft één hand op haar
schaamstreek gelegd, terwijl de andere arm haar borsten
gedeeltelijk bedekt. Schaamte speelt dus een grote rol
binnen dit schilderij, wat haar dus kwetsbaar maakt. Haar
naaktheid maakt haar kwetsbaar, maar ook heel teder en
erotisch. Deze venus kijkt, net als de vrouw op figuur 3, ook
weg. Ze mag dan wel een godin zijn, maar toch is er een
vleugje onderdanigheid en zwakheid zichtbaar. De manier
waarop ze zichzelf aanraakt is behoorlijk zacht en liefelijk
door de manier waarop haar handen zijn gepositioneerd.
Verder speelt afhankelijkheid ook een rol binnen dit schilde-
rij. Ze staat wel centraal, maar wordt als het ware ‘onder-
steund’ door de figuren om haar heen.
De oude godin Venus is één van de beroemdste en aan-
trekkelijkste figuren uit de klassieke mythologie. Haar naam
alleen al roept een beeld op van ideale vrouwelijke schoon-
heid, vruchtbaarheid en liefde.
Van iedere mooie vrouw kon men zeggen dat zij ‘een Ve-
nus’ was en elke mooie vrouw kon ook de houding aan-
nemen die speciaal “ontworpen” was voor godinnen uit
de klassieke Oudheid. Omdat lange tijd het uitbeelden van
het vrouwelijk naakt taboe was, werden afgebeelde naakte
vrouwen heel vaak tot de mythologische Venus-figuur be-
stempeld.
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
figuur 4“De geboorte van Venus”
Maker: Sandro BotticelliJaartal: 1483
Afmetingen: 172,5 x 278,5 cm
Stereotype vrouwbeeld: Zoek een afbeelding uit de eigentijdse visuele cultuur
Deze afbeelding laat een heel duidelijk beeld zien van het
stereotype vrouwbeeld in de hedendaagse cultuur. Er is hier
sprake van een ‘feminine touch’ en dan met name de ‘self-
touch’. De vrouw raakt zichzelf op een hele tedere manier
aan in haar nek. Hiedoor lijkt het alsof haar lichaam heel
kostbaar, teer en breekbaar is. Of het nu de schouder, het
gezicht of de nek is die wordt aangeraakt, het symboliseert
openheid en kwetsbaarheid. In de commerciele wereld lijkt
het alsof er geen eind aankomt aan de afbeeldingen van
vrouwen die zichzelf aanraken.
Ook staat de vrouw in een gekantelde positie. Dit heeft als
gevolg dat zij niet meer geheel in balans staat, wat inhoudt
dat zij zich nu in een kwetsbare en onderdanige houding
bevindt. Zo kan zij niet snel genoeg reageren wanneer zij
bijvoorbeeld in een gevaarlijke situatie terecht komt. Het
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
komt heel veel voor dat vrouwen uit balans op de foto wor-
den gezet. Zo is de stabiliteit verdwenen en als dat ge-
beurt, krijgen afhankelijkheid, kwetsbaarheid en zwakheid
de overhand.
Wat overigens ook opvalt op deze foto, is dat de vrouw het
strikje van haar broek vast houdt. Dit is iets wat kinderen
ook vaak doen, frunniken aan hun eigen kleding. Dat komt
vaak omdat ze verlegen, onzeker of nerveus zijn. Zelfs dit
kleine gegeven uit deze foto linkt naar onderwerpen als
onafhankelijkheid en zwakheid, want dat zijn kinderen im-
mers.
“Foto voor Vogue China”Maker: Kendra Spears
Jaartal: OnbekendTechniek: Fotografie
figuur 5
Stereotype vrouwbeeld: Zoek een tegenbeeld
Bovenstaande foto’s van Francesca Woodman laten totaal
het tegenovergestelde zien van het stereotype vrouwbeeld.
Woodman maakte voornamelijk naakte zelfportretten in
zwart/wit. Doel was om haar zelfkennis uit te breiden en
haar eigen identiteit vinden door haar eigen lichaam in haar
foto’s te gebruiken. Wat een ander ervan vond, kon haar
weinig schelen.
Francesca Woodman was voornamelijk bezig met experi-
menteren en totaal niet met verleiden. Ze geeft haar eigen
lichaam in al haar natuurlijkheid weer en het is niet geide-
aliseerd of bewerkt. Het is geheel zoals het is. Ze gebruikt
haar lijf om interessante, experimentele foto’s te laten zien
aan de wereld. Dit is ook precies de reden waarom dit een
antitype is.
Hoewel op bijna al haar foto’s naakte vrouwenlichamen te
zien zijn, is dit totaal niet lust opwekkend of ‘typisch vrou-
welijk’ bedoeld. Wat je hier ziet is puur experimentele kunst.
Hoewel haar lijf wel vaak het middelpunt is van de foto, is
dit niet waar het om gaat. Het gaat om de foto. De techniek
en artistieke waarde staan in haar werk centraal.
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
Maker: Francesca WoodmanJaartal: Onbekend
Techniek: Analoge fotografie
figuur 6
figuur 7
Omschrijf (en geef voor-beeld) van het stereotype manbeeld
Mannen en jongens worden meestal gepresenteerd als
trots en alsof ze alles onder controle hebben. Mannen zijn
overigens ook vaker ‘aangekleed’ dan vrouwen in de re-
clamewereld. Ze zijn krachtig, sterk en avontuurlijk, niets of
niemand staat ze in de weg. Mannen zijn op zo’n manier
gestyled om de indruk te wekken dat ze heel veel macht
en status hebben.
Mannelijkheid gaat niet over zwakheid of afhankelijkheid.
Het gaat om kracht, onafhankelijkheid en macht! Mannen
zijn altijd voorbereid op wat er komen gaat en staan altijd
in balans. Ze zijn volwassen en totaal niet kinderachtig, ze
gedragen zich verstandig. Een man toont nooit zijn zwak-
heid, maar beschikt over emotionele controle.
Ze staan vaak rechtop met hun handen in hun zakken,
wat zelfverzekerdheid en kracht uitstraalt. Het suggereert
comfort en controle over de wereld om zich heen. Een wat
‘agressievere houding’ is die met de armen over elkaar, kij-
kend met een strenge blik naar het publiek. Dit geeft een
intimiderend beeld, bijna bedreigend. Mannen staan vrijwel
altijd in zelfverzekerde posities afgebeeld. En wanneer ze
niet krachtig overkomen of als ze de situatie niet duidelijk
onder controle hebben, heerst er altijd een relaxte kalmte
over hen. Mannen zijn dan heel nuchter en zitten dan vaak
in een comfortabele positie.
Wanneer een man samen met een vrouw staat afgebeeld,
straalt de man altijd een soort gezag uit over de vrouw.
Soms gaat het in de reclamewereld zó ver, dat de vrouw
zelf knielt voor de man, alsof ze zijn hondje is. Een man is
de rots van de hele afbeelding. De vrouw hangt dan maar
een beetje achter of onder hem, de man is tenslotte de
gezaghebbende baas met een heel hoop status.
Ook als een man bijvoorbeeld iets vast pakt, is dit altijd
heel krachtig. Hij grijpt het vast en het lijkt alsof hij het nooit
meer los laat. Een vrouw daarintegen streelt hetgeen wat
ze vastpakt altijd. Haar handen dragen het voorwerp bijna,
het voorwerp controleert de vrouw. Bij een man is dat juist
andersom. Een man heeft het voorwerp onder controle.
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
De man op de afbeelding hierboven (figuur 8) straalt gezag,
macht en onafhankelijkheid uit. Hij staat kaarsrecht, wat
suggereert dat hij zelfverzekerd is. Het ziet er krachtig uit
door zijn balans, want hij staat standvast op twee benen.
De blik in zijn ogen is heel intimiderend, omdat hij het pu-
bliek strak aankijkt. Hierdoor lijkt het ook alsof hij controle
heeft over de hele situatie en controle over ons. Verder
houdt hij zijn riem heel mannelijk vast. Hoewel het maar
een dun riempje is, grijpt hij het toch vast alsof het een
voorwerp is dat hij in bedwang moet houden.
figuur 8
Stereotype manbeeld: Zoek een afbeelding uit de kunstgeschiedenis
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
“David”Maker: Michelangelo
Jaartal: 1504Afmetingen: 5,17 meter
Techniek: Beeldhouwkunst
Dit beeld is zo langzamerhand het beroemdste beeld ter
wereld. Het beeld op het Piazza della Signoria is een ko-
pie; het origineel staat in de Galleria dell’ Accademia in Flo-
rence.
Michelangelo toont David op het moment voorafgaande
aan het gevecht met de reus Goliath. David ziet er zelfver-
zerd uit. Hij lijkt te suggereren dat hij gaat winnen bij het
voeren van de strijd. Michelangelo’s versie van de David is
sterk en gespierd. Dit is het mannelijk schoonheidsideaal
zoals de klassieken dat zagen.
David was een held. Hij is het symbool van de vrijheids-
drang. Als je naar het beeld kijkt, zul je zien dat hij heel
mannelijk is. Hij ziet eruit als een jonge, knappe god. Hij
is een sterke jongeman die geen angst lijkt te hebben. De
slinger, waarmee hij later zijn heldendaad zal verrichten,
door de reus Goliath een steen naar zijn hoofd te slingeren,
rust nu nog ontspannen over zijn schouder. Hij lijkt kalm
door de manier waarop hij staat, en door de blik in zijn ogen
lijkt hij de situatie onder controle te hebben.
David staat daar heel rustig en letterlijk gezien kan hij geen
kant op, maar in zijn ogen is duidelijk te zien dat hij klaar is
om de strijd aan te gaan. Ondanks dat hij er heel ontspan-
nen bij staat, straalt hij toch een hoop kracht uit. Dit komt
natuurlijk mede door de bouw van zijn lichaam, maar ook
het feit dat hij heel gericht en geconcentreerd is draagt hier-
aan bij.
De David van Michelangelo vind ik dus een heel geschikt
beeld om het stereotype manbeeld weer te geven uit de
oudheid. Zijn geidealiseerde lichaam, de kalmte die over
hem heerst, de strakke en zelfverzekerde blik in zijn ogen
en die strijdlust die hij uitstraat hebben mijn beslissing voor
dit beeld gevormd.
figuur 9
Stereotype manbeeld: Zoek een afbeelding uit de ei-gentijdse visuele cultuur
Deze advertentie van Dolce & Gabbana laat een zoge-
naamde ‘groepsverkachting’ zien, waarin de mannen dui-
delijk de overhand hebben. De vrouw wordt hier gezien als
een seksueel lustobject. De mannen hebben hier de macht
en de vrouw kan er niets tegen doen. De mannen lijken de
situatie onder controle te hebben doordat ze er krachtig bij
staan. Ze staan kaarsrecht, met beide benen op de grond.
De man rechts heeft zijn handen in zijn zij, waardoor hij nog
zelfverzekerder overkomt. Ook tonen de mannen allemaal
geen emotie, maar stralen ze heel veel macht uit. Zij bepa-
len wat er gebeurt en hoe het gebeurt. Ze zijn dominant,
bedreigend en intimiderend.
De man die de vrouw vastheeft lijkt ook heel erg sterk. Dat
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
komt, omdat hij haar hand heel stevig tegen de grond lijkt
te drukken. De aangespannen spieren in zijn armen die
heel erg zichtbaar zijn, versterken dit idee alleen maar.
Dit is trouwens typisch zo’n ‘edgy’ thema uit de mode-
wereld die hier wordt aangesneden. Ze zijn er dol op. De
vrouw hier is weerloos en toch wordt dat op de één of an-
dere manier heel sexy gevonden.
“Dolce & Gabbana”Maker: Steven Meisel
Jaartal: 2007Techniek: Fotografie
figuur 10
Stereotype manbeeld: Zoek een tegenbeeld
John Coplans was een fotograaf die bekend is geworden
door zijn zwart/wit naakt portretten.
In zijn zelfportretserie laat hij zijn eigen, steeds ouder wor-
dende, lichaam zien. Hij accentueert elke rimpel, elk haar-
tje, elk kleurverschil, elke oneffenheid en elke vetrol van
zijn aftakelende lichaam. Op geen enkele foto laat hij zijn
gezicht zien, wat het effect van de foto’s alleen maar ver-
sterkt. De kijker is namelijk niet gefocust op een bepaald
persoon, maar puur op het lichaam met al zijn minpunten.
Ook wordt de aandacht gevestigd op het algemeen geac-
cepteerde idee dat ‘oude’ lijven niet aantrekkelijk meer zijn
en dat jeugd gelijk staat aan schoonheid.
Er blijft hier weinig over van het stereotype mannelijke li-
chaam. Het is verre van goddelijk en krachtig. Door de af-
takeling wordt het ‘vege’ lijf duidelijk zichtbaar. Het is ster-
felijk, kwetsbaar en uitgelubberd. Alles wat het stereotype
manbeeld dus niet is. In zijn foto’s is niets terug te zien van
een zelfverzekerde, krachtige, stoere vent. Vrouwen zullen
hem vast niet ‘aanbidden’ en status zal hij ook niet uitstra-
len. Wat hij ook doet, is het tonen van zijn ‘zwakheid’. Zijn
portretten bevatten veel emotionele waarden en een ste-
reotype man heeft zijn emoties altijd onder controle.
Wat opvalt, is dat John Coplans veel waarde hecht aan
kleine details van het lichaam en hoe deze in beeld moeten
worden gebracht. Het zijn namelijk niet zomaar wat zelfpor-
tretjes, maar hij heeft goed uitgedacht hoe hij precies zijn
foto’s wilde hebben en op welke manier de aftakeling van
het lichaam het best zichtbaar is.
Opdracht Gender - Noëlla Minnee Praktijkresearch 2
Maker: John CoplansJaartal: Onbekend
Techniek: Analoge fotografie
figuur 11 & 12
The Codes of GenderPraktijkresearch 2
Noëlla Minnee0819893Lifestyle & Design, V2BDocent: Caroline Lamens