heftane issue 41

٢٠٠٩

ن سا

نی ١

١ ن ـ

سانی

٥ /

٤١ره

ماـ ژ

ه تان

ه ف ه

Haf

tana

-issu

e 41

/ 5 A

pr -

11 A

pr 2

009

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

له ھه رم زیندانی سیاسیی ھه یه ؟

دۆس.. له کوردستان ک ھاووتی پله یه که ؟

به ندان به گه نجس ره ھه ند بۆ چاکسازیی سیاسیی

په نجه کانت نیشانه ی جوانین

چۆن خزانکی به خته وه ر دروست ده که یت؟چانس له چاتدا

3

کاریکاتر

پکھاتنهوه

ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ

5 ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩ ٤١ / ٥ نیسان ژماره ههفتانه ـ

4

یــــــــادهوهری

Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009

عیراق رزگاری پرۆسه ی ٢٠٠٣ سای ئاداری دووهمی نیوهی لهھاوپهیمانتی ئهمهریكا، یهكگرتووهكانی وته دهستیپكرد.بیانووی بهعس، رووخانی بۆ كرد ربهرایه تی ئارهزوومهندانیلهویش یان کۆکوژ چهکی بوونی بت، ھهرچییهک ئهمهریکامهسهلهیه لهو ھیچ ئه نفالچی، و کۆکوژ دیکتاتۆرکی بوونی خراپترستهم له رزگاربوون بۆ دهرفهتکیان عیراقییهکان که ناگۆڕێ

دهستکهوت.١٠ی له رووخا. بهغدا له سهددام بتی ساڵ ھهمان نیسانی ٩ی لهكهركوك، له تهعریبه وه، جلی به سهددام پهیكهری نیسانیشدهستیپكردووه. عیراق ئازادی چیرۆكی ساه شهش تكشكنرا،شهڕی تیرۆر، و ئازار بهم سیاسیی، گهشه کردنی پرۆسهی له جگهھهندک پاشقولگرتن له نهتهوهیی، جهمسهرگیریی تایفهگه ریی وو کهرکوک نهوت، کشهی نهبوونهوهی یهکالیی و کورد مافیئهم دهب و چیرۆکهن ئهو بهشکی دهسهتدا له ھاوبهشتی و پشكهوتن ھهفتانه گرافیكهی ئهم بکرتهوه . درامییه گرێو دیموكراتیزه ساهی حهوت له سهروبهندی عیراق پاشهكشكانیھهیه ئستا دهستوور به فیدرایزهكردنی عیراق دهگتهوه.كهلتووری بتی ھشتا بهم ،سهرپ كه وتۆته دیموكراسیش ودهخوازن ھهن ھشتاش و دهكا بهغدا له ھهڕهشه دیكتاتۆری عیراقی حاكدا ھهموو له . سهرپ بخهنهوه تهعریب پهیكهریھیچ باشتره . سهددام سهردهمی لهوی گهلك گهلك، ئهمۆپاشماوهی و دیكتاتۆریی پاشماوهی دژی له تكۆشانی ری نهب

خستۆته سهرپشت. پاكتاوی رهگهزی

نهما، ژیان بهرده وامه بهعس

ئــــازادیـــــی لــــه ســــاڵ ٦

7

50 تهمهن ئاماژهکانیخهیای كه ھه یه جۆراوجۆر شتی زۆرھه ندكجاریش ده كات، داگیر مرۆڤروودانی كه دهكهنهوه وا شتی له بیرگهڕانهوهی نموونه بۆ مهحاه،و دواوه بۆ تهمه ن كاتژمرهكانیله تا ژیان، سوڕیی پچه وانهبوونهوهی پیریی به دهستپبكات، كۆتاییه كهیهوهتپهڕاندنی به پاشان و ببت لهدایكدهمرت! تا ببتهوه منداڵ تهمهن

70٢٠٠١ وه ئاشقی دنیای ئاو سای له ترێمهله وانی یاری یاریزانی دهبته و دهبت

كوردستاندا پاهوانتییهكانی زۆربه ی له ویاریزانی ٢٠٠٤ وهك سای دهكات، بهشداری

دهكرت. دهستنیشان عیراق ھهبژاردهی

قهیسهرهکه30 دوو ملمالنیله روو داڕمان، ئهگهری دوو ئاماژهكانی

سهرھهدانه ئهو داڕمانی دهكه ن؛ زیادبوونماوهی پوتن له كه ڤالدیمر ئابوورییهی

نابوو. بنیاتی خۆیدا فهرمانهوایهتی سانیئاشكراو ھاوپهیمانییه داڕمانی دووهمیشیان

پوتنو میدڤیدیڤـه. نھنییهكانی نوان

ئه دهبهوه46 لهبارهیلهو یهككه بهراوردكاری ئهدهبی زانستی

زمان كۆلژی له سلمانی زانكۆی له زانستانهیبۆ دهرخستنی پدهدرت، گرنگییهكی زۆری

ھاوشوهیی كوردی، ئه دهبی قورسایی و گرنگیجیھان. زیندووهكانی ئهدهبه

ئهفسوناویی54 جوانییهکیگۆرانییه كانی له یه ككی دیكه مهقدیسی نیللیناویی به دهكات كلیپ ئوف) (ئوف ئهلبومی

دهرھنانی له گۆرانییهش ئهم لیك)، (محتاجهله نییلی گۆرانییهشدا لهم علم)هو (رهنده

بهشوازكی كۆمهیهتییه وه چیرۆككی رگهیدهردهكهوت. جیاواز

74 مایباختهختی توانی كه ئۆتۆمبلهی «مایباخ»ئهو

كهشخهترین به كه بھهژنت رویس رولهزله دادهنرت جگه ئۆتۆمبلی ئهمانی

قهیرانه ئهو «مایباخ» كه خۆی بۆ ئۆتۆمبلیكردبوو. ئاماده ھهژاند جیھانی كه داراییه ی

ئاو ئاشقی


6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: شه قامی شه ست مه تریـ ته نیشت وه زاره تی پیشه سازی.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]

Iraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 41 / 5 Apr -11 Apr 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه

ھاووتیبه رپرسیاریی و له ئه رك، له ماف و بیستوچواربیت. ئه توانی ھاووتییه كی عه یاره چۆن به ھره داری ده سكه وته كاندا به شداربیت؟ دۆسی ئه مجاره ی ھه فتانه ئه م بابه ته ی له جوگرافیای

كوردستاندا وروژاندووه ؟ یان گۆڤاره كه بت. ئاسان بابه تكی ھاووتیبوون له سه ر قسه كردن به رچاو وابته ره نگه خودی به شدارانی دۆسیه كه سرچكی گوگل بكه ن و ده یان تاریفی ناوازه ی ھاووتیبوونیان ده ستده كه وت و ده توانن لره ریزی بكه ن، به م چه مكی ھاووتیبوون، وه ك ھه ر دیارده یه كی دۆخی به بیبه ستی ده مه ی ئه و نه خاسمه گرفتداره . بابه تكی سیاسیی ، سۆسیۆلۆجی بیكوردنیت. گره وی ڕه گداكوتانی ھه ر چه مككی گشتی كه ھی ھه موو یانی وته كه ته وه ، مرۆڤایه تی بت، ئه وه یه به خۆمای بكرت. له ژینگه ی كۆمه ی دیاریكراودا ج بۆ خۆی بكاته وه و ره گ دابكوتت و سه ركه وتووبت بۆ ئه وه ی خه رمانی ته جره به ی مرۆڤایه تی ده وه مه ندتر

بكات.بگومان لره قسه له سه ر به خۆمایكردن به مانای كلك و گوكردنی چه مكه كان نایه ت، به

ئه ندازه ی ئه وه ی قسه له سه ر جبه جكردنتی له زه مینه ی جوگرافیایه كی دیاریكراودا. وایه : ئه ده ب و فه رھه نگ بواری بواری جگیركردنی چه مكه گشتییه كان وه ك ڕاستییه كه ی دۆزی الپه ڕه ی ھه دانه وه ی ئه وه له به ر زیاتره . به جیھانیبوونی چانسی بت، خۆمای تا ھاووتیبوون له كوردستاندا بداركردنه وه ی یه ككی تره له شانه نووستووه كانی سیاسه ت له كوردستاندا. ناماناوت زۆر قسه له سه ر ئه م چه مكه بكه ین. دۆسكه و به شدارانی ئیجتھادی زۆر وه ك ھاووتیبوون، بده ین چه مكی به وه ئاماژه نییه به م خراپ تداكردووه ، چاكیان چه مكی شایسته ی تر، له كوردستان ئاودیوكرابوو. جارێ به وه ی داگیركه ر ھیچی نه بوو بیداته ھاوتییه كانی خۆی له باقی عیراق، چ جای ئه وه ی به شی كوردی بنده ست و ھاووتیانی خوار

پله دووی كوردستانی ل بدات. ھه رچی مرۆڤه كان به تایبه تن فه ردانییه كانی چه مكه الپه ڕه ی له چونكه تر، جاركی به ندوباوه كانی جاڕنامه ی مافه كه سییه كان ھه یه، كه وتبوونه پشت دیواری قایمی كاركردن بۆ مافی گروپ (مافی نه ته وه ). جاركی دیكه ش، چونكه سیاسه ت له كوردستان، وه ك زۆر له (ستان)ـه كانی دیكه ی جیھان، ھشتا داره ڕایه تی له سه روه ركردنی مرۆڤ و ھه نگاوه كانی ھی

كیسه ن ، یان ھیچ نه ب ھاوشانی ھه نگاوه كانی دیكه ی نین.له ته ندورسته ، و له بار سیاسیی مه نزومه یه كی پابه ندی كه ھاووتیبوون چه مكی دیاره ژینگه یه كی مانه ندی ئه م مه قته عه زه مه نییه ی كوردستان تووشی ھه مه ت و ھه ندك جاریش

نه خۆشی له ج خستن ده بت. به ھیوای چاكبوونه وه !


ئاینده ی عیراق16ھومام حه مودی ئه ندامی ئه نجومه نی نونه رانی عیراق و یه كك له سه ركرده كانی ئه نجومه نی بای ئیسالمی عیراق له دیمانه یه كی ھه فتانه دا باسیی له كشانه وه ی

ھزه كانی ئه مریكا له عیراق و لپرسراوتی عیراقییه كان دوای كشانه وه ی ئه و ھزانه ده كات.

سۆماییه کانی ئه مه ریکا28دایكی بورھان حه سه ن نیگه ران نه بوو كاتك كوڕه كه ی

وه ختكی زیاتری له سه نته ری ئه بو به كری سدیق-ی ئیسالمی پده چوو، ئه و سه نته ره ی كه گه وره ترین

مزگه وتی شاری مینیابولیس-ی ویالیه تی مینیسوتای ئه مه ریكی له خۆده گرت.

9

نـاكـــهم چـۆـی ئــژێ

له وتهكهم به ئهندامبوونیئاسان كاركی ئهوروپادا یهكتیله سهر دهبین به ردهوامیش نییه،داواكارییهكانی كردنی بهجج

ئهوروپا.

گوڵ عه بدوسهرۆكایهتی كشهی دهبترگهی ئهنجومهنی نونهران، لهنوان سیاسیی تهوافوقیئهنجومه نهوه كوتلهكانی تهواوی

بكرت. چارهسهر

مهكی عهالله شهفافیهت دهمانهوتكاروبارهكاندا بهڕوهبردنیبودجهی و بكرت پهیهوله یاسا بهپی حزبه كان

بكرت. دیاری پهرله مان

مهحمود حاجی محهمهدی

كۆنسهی لپرسراوی قه رهیالن مورادكهس pkk رایگهیاند؛ سهرۆكایهتیدهرمان شاخه كان له ناتوانت ئاماده نیین راگهیاند؛ ئهوهشی بكات.سیاسیی سهركردایهتی قسهی بهچهك و بكهن كوردستان ھهرمی كوردستان له ھهرمی یان بدهن فێ

بچنهدهرهوه.كه بهو لدوانهی سهلماندی قهرهینقازانجی مهسهالنهی كه نایهوت لهوكوردستانی ھهرمی ھاوتیانی سهركردایهتی قسه ی به تدایه pkk ئهگهر چونكه بكات. كورد

ئهوا تورك، ئهرتهشی سه ر ھرش نهكهنه ھهرمهوه سنووری لهناو كهم یان النی بكشنتهوه ھهرم له چهكدارهكانیفۆكهكانی بۆمبارانی دهست له سنوورییهكان ناوچه دانیشتوانی و دهخهنهوه دوور كوردستان ھهرمی لهسهر به

دهكهن. رزگار توركیاشهڕی گۆڕهپانی كه دهزانن ئه وه ھهمووانیش بهم دهزانت، توركیا كوردستانی له مافی كورد رهوایهتی ھهموو كوردزیان له گهورهترین كوردستان، ھهرمی كهلله ڕهقی pkk له جنه ھشتنی بهم توركیا بت. كوردستانی دهبت pkkئابووری بازرگانی، رووی له بهكو ده یھتهوه، ھهڕهشهدا لهژر به ردهوام سهربازییهوه رووی له تهنھا نهك ده دات ھهرمئهگهر ئهوا كوردایه تی ھهبت، بوای به تۆزقاك pkk بایی ئهگهر بۆیه لدهدات. زۆری زیانی ئاوهدانكردنهوهشهوه وبیانووی ھهوستهش بوهستنت. بهو ھهرمهوه سنوورهكانی له سهربازییهكانی چاالكییه دهب ھهرمیش جنهھت

كوردستان. بۆردومانكردنی ھهرمی دهبت له ئهنقهره

راوژكاری جگری مكدونو دینیسئه مهریكا نه تهوهیی ئاسایشیئهوهی مافی ئران رایگهیاند؛كۆمهگهی ئهندامكی ھهیهئهوهشی ھیوای بت. نودهوتی ھاوكارییان بكات ئران خواست كهكشهكانی چارهسه ركردنی لهنوێ ئیدارهی ئهفغانستاندا.موجامهلهی بهردهوام ئهمهریكادادهكات، ئران دهسهتدارانیئهوهی گهیشتۆته كار تهنانهت خودی كراوه، ئهوه پشنیازیله بكات تاران ھاوكاری واشنتۆنئهتۆمیدا. وزهی بهدهستھنانیبهو دهیهوت واشنتۆن دیاره له یارمهتیدانی ھهوستانهی تارانو فهلهستین توندڕه وهكانی گروپهدووربخاتهوه. عیراق و لوبنانله وهی ب ئاگایه واشنتۆن بهمپهیوهندیش باشترین ئهگه ر ئران،بكات، دروست ئهمهریكادا لهگهڵله واز ئامادهنییه ھهرگیزبھنت، گروپانه ئهو یارمهتیدانیسیاسیی ئران دهسهتی چونكه بهنده به مانهوهی لهو بوایهدایه

گروپانهوه. ئهو ھاوكاری

ناگۆڕت ئران

بهغدا چارهنووسی ھهمان و دیمهشقله ئازادییان پارتی به سهر كوردی چوار دیمهشق رایانگهیاند؛ دهسهتدارانی سوریا مرۆڤ له ركخراوهكانی مافی

كردوون. وتیان بای ئاسایشی دادگای رهوانهی كردووه و دهستگیر سوریا كوردستانی عفرین-ی شاریدهربی، وته ئهو ھهنگاوهی دهسه تدارانی لهو توندی خۆیان نیگهرانی سوریا له كوردی ھهماھهنگی لیژنهی زیندانیكراوه ھهموو كردنی ئازاد زووتر ھهرچی داوای كردووهو دهستگیر كوردانه ی ئهو نایاسایی بهشوهیه كی كه

كردووه. سیاسییهكانیرژمی وه ك رهوشكی نییه دوور نه كات، چارهسهر كورد دۆزی ئستادا له سوریا و بت گهر پیانوایه چاودرانبكاتو وت چهندین بۆ دۆزه وه سازش ئه و چارهسهرنهكردنی بهھۆی بوو ناچاری بت كه بهسه ردا پشووی عیراقی

ئهو رژمه. بۆ رووخانی دواتریش سهریكشا


8

به رهو ھهنگاو بهخیراییش ھهرچه نده عیراق رایگهیاند؛ ئهمه ریكا سهرۆكی ئۆباما باراكبكشنینهوه. عیراق پهله له به ھزهكانمان بهنیازنین بنت، ئمه راستیش ئاراستهی

شتكی ھاتبت سهرۆكهوه ئهو زاری لدوانك كه لهسهر وهكو رهنگه ئۆباما لدوانهی ئهوئهمه ریكا چونكه نییه، تازه شتكی ئهمهریكاوه سیاسهتی نیسبهت به بت، بهم تازهھزهكانی نییه ، ئاماده ھهرگیز بهرژهوهندی وهكو ھه م و سیاسیی سیستمی وهكورككهوتننامهكهی گورهی به تهنانهت و ماوه كورت له بهكو پهله، به نهك خۆیكردنه سهرزهنشت جگای ئهوهی بهم بكشنتهوه. ئاسانییه بهغدا بهو خۆی نوانگرتنهدهستی دوایی ته نانهت و ھهبژاردن بانگهشهی له چونكه ئۆبامایه، سهرۆكئهمهش ھهبوو، كشانهوه به و بوای تهواویشی كشانهوه لهسهر بوو سوور دهسهتیش،ئهم دیاره نه بووه. وتهكهی سیاسهتی تهواوی ئاگاداری ئۆباما دهسهلمنت ئهوهكه گهیاندووه تیان راوژكارهكانی ھاتووه ئهوه دوای ئستای پهشیمانبوونهوه یهی جبهجی واقیعدا ئهرزی له كردووه بۆ بانگه شه ی ھهبژاردندا له ئهوهی ناكرت

بكات.

ڕۆژ ٧

تگهیاند! ئۆبامایان

دهوهتان نونهرایهتیی بوونیپتهوكردنی بۆ ھهرم لهو ئابووری سیاسیی، په یوهندییهو ھهرم نوان رۆشنبیرییهكانی

گرنگه. وتانه ئهو

مستهفا فهالحبهغدا حكومهتی پویسته كشانهوه مهسهلهی له بهدهرھزهكانی نهكشانهوهی یاخودگونجاو چارهسهركی ئهمهریكا،بدۆزتهوه. كهركوك كشهی بۆ

عهزاوی رهشیدچاوهڕی ھهرم حكومهتیكه دهكات بهغدا وهفدكیلهسهر گفتوگۆكردن بهمهبه ستیبه ھهپهسردراوهكان كشه

بكات. ھهولر سهردانی نیازه

رواندزی فریاد

عیراق نهوتی وهزارهتی وتهبژی ١٢ شوباتدا مانگی له تهنھا رایگهیاند؛به رمیل ھه زار سه د شهش و ملیۆن ٤٧٨ و فرۆشتووه كهركوكیان نه وتیدهستكهوتووه. دۆالریان ملیۆنئستا كه نرخهكهمهی به م ئهگهركه كهمهی توانا بهو و ھهیهتی نهوتپدهنرته نهوتی كهركوك له ئستاپارهی ئه وهنده عیراق دهرهوه ،توانای له كاتی ئه وا دهستكهوتبت،نهوتی كهركوك بهرزدا و نرخی تهواودهخاته پاره ئستا ھندهی چهند

عیراقهوه. خهزنهیشادهمارهكانی له یهككه كهركوكبهھۆی بهم عیراق، ئابووری بهغداوه، حكومهتی سهرسهختی ئهو كشهی چارهسهری تائستارگهی بهغدا ئهگهر نه كراوه، شارهناكۆكییهكاندا لهبه ردهم چارهسهرچارهسهر لهكاتی ئهوا دانهخات،نهك دهتوانرت كشهكانیدا بوونی له بهكو شاره، ئهو نهوتی تهنھاسهنعهتیشدا و كشتوكاڵ بوارهكانیسهرچاوه یهكی بكرته كهركوك

گرنگی داھاتی عیراق.

خهزنهی بۆ كهركوكعیراق

ئیسالمی ده عوهی حزبیبه بهعس حزبی دهكات داوا ھهر له و بناسرت تاوانبارنیشتمانی ئاشتبوونهوهیهكیھهوستهی ئهو بكرت. ھهوردبیرهوهری یادی له دهعوه حزبیبه عسدایه بیاركی ساهی ٢٩بوو دهریكرد ١٩٨٠/٣/٣١ كهكهسك ھهر دابوو بیاری تیداھهبت حزبه وه بهو پهیوهندیلهسداره بكات ھاوكاریان یانحزبی دهعوه داوایهی دهدرت. ئهوسهرسوڕمانه، جگهی كاتهدا لهمنوری لهمهوبهر ماوهیهك چونكه كه وهزیران سهرۆك مالكیلهسهر دهعوهشه حزبی سهرۆكی سلف) عما الله (عفی بنهمایبهعسی گهڕانهوهی داوای بهتوندی دهكرد. سیاسیی پرۆسهی ناو بۆدهعوه ھهوستهی ئهم كهواته یان نییه؛ بهدهر ئهگهر دوو لهمحهلی ئیستھالكی بۆ ئهوهتائهوهتا یاخود حزبه، ناوخۆیسیاسهتهكانی ھاوھهوستی حزب

نـــیـیه. رابهرهكه ی

بانكهو "دهعوه" الیھهوا دوو



گهشو داھاتوویهكی بهرهو بهرتهڕوهو كۆمهگهبهرت. باشی

كوردستان له چاكسازی سهرهكییهی مهسهله س ئهوكاركردنو پرنسیپهكانی دهربینی بۆ چوارچوهن خودی كه لهخۆدهگرن دیكه مهسهلهیهكی چهندگرنگترینی سیاسین، چاكسازی ناونیشانهكانیدهستووری، سیستهمی ١/جگیركردنی ئهوانهش:

ھاووتیان. نوان كۆمهیهتی پهیمانی وهك

مرۆڤ. مافهكانی گشتییهكانو ئازادییه ٢/پاراستنیلهسهر نونهرایهتیكردن سیستهمی ٣/چهسپاندنیكهسایهتی له ڕزگرتن پارزگاكانو پهرلهمانو ئاستی

ناوهڕۆك. نهكردنهوهیان له مهعنهویانو بهتاڵپاراستنی دهسهتهكانو جیاكردنهوهی ٤/لك

ھهریهككیان. تایبهتمهندیبهوپیهی سیاسیدا، ژیانی له ژنان ٥/بهشداریكردنیسیاسیو سیستهمكی ھهر ڕهوایه تی بۆ پوانهیه

ئازادییه مرۆڤو مافهكانی به پابهندبوونی ڕادهیگشتییهكانهوه.

دهسهتدا، له بهشداریكردن ٦/دهستهبهركردنیسیاسیو فره الیه نی دهربین و مافی به داننان چونكهواته دهسه تدا، له به شداریكردن بهب ھهبژاردندامانایهكی دهسهت، ئاشتیخوانهی ئاوگۆڕكردنی بهب

نابت.عهبدو ھهكهوت

سیاسیی چاکسازیی

كوردستاندا چاكسازی له بۆ پرسی ڕهھهند س

10

ئـاراسـتـه

كوردستاندا ھهلومه رجی له چاكسازییسیاسیله گوزانهوه ده گرتهوه: مهسهله سسیاسیی سیستهمی بۆ داخراوهوه سیاسیی سیستهمی ڕهوایهتیی به تهقلیدی ڕهوایهتی گوڕینی كراوه،سیاسیی ژیانكی له گوزانهوه ئینجا نوێ، سیاسییدیكهی یه ككی بۆ توندوتیژییهوه به پشتبهستووسیاسیی ئاشتیخوازانهو به پشبكی پشتئهستوور

دیموكراتییانه.حوكمانی سیستهمی یهكهم، مهسهلهی به سهبارهتواته داخراوه، گشتی بهشوهیهكی كوردستان لهدهسهتی كه جهوكراوه تهسكهوه توژكی لهالیهنواته دهكات. پ ئاوگۆڕی خۆیدا لهناو پاوانكردوهوگۆشهگیرهو كۆمهیهتیداو دهرهوهی به ڕووی داخراوهتهنگوچههمه ی ئهنجامی ئهمهش داباوه، كۆمهگه لهھهروهھا سیاسی. كۆمهیهتی و نونهرایهتیكردنیلهسهر جهغت كه تهقلیدیدا سیاسهتكی لهناو داخراوتایبهتن حوكمانیكردن سیاسهتو ده كاتهوه: ئهوهكۆمهگه. نهك تایبهتی ھهبژاردهی توژكی بهله سیاسهت دابانی ھۆی بۆته داخرانه ش ئهم پاوانكاری بۆ سیاسی دهستهبژری گۆڕانی كۆمهگهوگهیشتۆته سیاسی ژیانی سهرهنجامیش دهسهت.ھهیه. چارهسهركردن به پویستی كه کورهڕگهیهكوهھای سیاسیی سیستهمكی ئیمۆ كوردستان ھهلومهرجهكانی سهردهم وهمدهرهوهی كه گهرهكه گه شهكردنانهی گۆڕانو ئهو له گهڵ تهبابت بتوچونكه ھاتوونهتهئاراوه. كۆمهگهدا خودی لهناوڕوودهدات ته قینهوهیهك ئه وا نهكرت، ئه وه ئهگهر

ھزهكانی لهسهر خودی جهوناكرتو كاریگهریی كهگه لهكهشمان چارهنووسی ئه زموونهكهو حوكمانیوڕگرتن لهوهو ھهنگاونان بهڕهو داھاتوویهكی دهبت.ھهیه. سیاسی كرانهوهیسیستهمی به پویستی كراوه،بهشداریكردنكی بهڕووی دهرگایه كردنهوه ی مهبهستبیروڕاو دهربینی به كه سیاسیدا، ڕاستهقینهیبه دیكه دهستپده كاتو ڕزگرتنی ئهوی قبوكردنو

كۆتاییدت. دهسه ت دیموكراتیانهی ئاوگۆڕكردنیسیاسی كایهیهكی ئمه الی مهسه لهی دوهم، دهربارهیتیایدا سیاسهت كه لهئارادانییه نویهكهی ) (بهواتا ناكۆكییهكانی ڕهنگدانهوهی بكاتو تدا خۆی كاریئهمهش بهدیبكرت، تیادا كۆمهگهی بونیادی بهشوه سیاسهت لهوهی ڕگربت كه بهشوهیهكئهوهش ئه نجامی بكات. لهخۆی ته عبیر توندوتیژهكهیسروشتین- بابهتیانهو كه كۆمهگه- ناو ناكۆكییهكانیواته لهخۆیان ناكهن، تهعبیر بهشوهیهكی سیاسییانهكاره كان ڕاییكردنی بۆ نادۆزنهوه پویستانه كهناه ئهوكۆمهگهو بۆ ھاوسهنگیی مافهكانو كه بهشوهیهكناكۆكیانه ئهو جار گهلك چونكه بپارزت، تاكهكانكۆمهگه سه رتاپای ده خهنهڕوو، خۆیان بهشوهیه كوهھا توندوتیژی پارچه پارچهبوونی ڕووبهڕووینادیار. دهستی دهداته چارهنووسمان كه دهكاتهوهسیاسهت كه ئهوه یه بوارهدا لهم سهره كی گرفتیكه نییه ئهخالقیاتانه ڕساو ئهو خاوهن ئمه الی توندوتیژی بهشوهی ھهیه و ئهقنیدا سیاسهتی لهله كۆمهگه كاتك لهبهرئهوهی .ندهنو خۆی سیاسهت له ته عبیركردن بۆ خۆی سروشتی مافی

سیاسییهكان ئاراسته به پداچوونهوه


دهردهبت. ده رباره جیاوازی توانینی بهربوبووهو زۆرو سیاسی چاكسازیی به سهبارهت قسهكردن ماوهیهكهقۆناغی تپه ڕاندنی تهنگوچه ه مهو گرفتهكانداو بهسهر بازدان بۆ دسۆزانهو جیدین خواستی لهوانه ھهندك

بۆ دیكه ھهندكی كۆمهگهیه. بنیاتنانهوهی بهمهبهستی واته ھهمهالیهن، پهرهپدانی ھنانهئارای گواستنهوهوگهندهیو په ردهپۆشكردنی بۆ واته نییه ، پیانهوه پهیوهندیی نزیكهوه دوورو له كه چهمكك به خۆئارایشتكردنهھهموو تیایدا شوه یهی حوكمانییه بهو دهسهتو ڕكخستنهوهی بهمهستی دیكهش ھهندكی ھهه كوشنده كانه.زانستیو باسكردنكی بنیاتنانهوه. نهك دهسته دهسهتگرتنه واته بهمهبهستی خۆیان، دهستی بكهونه جهوهكانئهم مهبهستی دهكهن، بۆ بانگهشهی الیهنانهی ئه و ھه موو خستنهڕووی سیاسی و چاكسازیی مهنھهجیانهی چهمكیلرهدا ئامانج بهكو ھهیه، ھهمهالیهن به لكۆینهوهیهكی پویستی چونكه لرهدا جگهی نابتهوه، نییهو وتاره

دهربارهی چهمكهكه. گۆشهنیگایهكه خستنهڕووی چهندببهشدهكرتو شارستانیانه ئاشتیخوازانهو بهشوازیمافهكان، داخوازیو بۆ وهمدهبت سهركوتكردنكایهی ناو بچته دهرگاوه له ئهوهی لهبری كاته ئهودهكات خۆی توندوتیژانه پهنجهرهوهو له سیاسهتهوه،به شوهیهك سیاسهت كایهی دهبت كه واته بهژووردا.نوكانداو ڕسا لهگهڵ تهبابت كه ڕكخرتهوه واته سیاسی. توندوتیژیی بۆ سنووردانهربت واتای ڕاستهقینهی سیاسهت ئهوهی یاریدهدهربت بۆئاشتیخوازانهو كۆمه یهتی چاالكییهكی وهك خۆی،وهربگرت، سهرڕاستانه شهریفانه و پشبكیهكیده سهتگرتنهدهست، گشتی و ڕای بهدهستھنانی بۆڕژهیی یان بت گشتی دهسهتگرتنهدهسته ئهو جا

ھاوبهش. یاخودئستا ھهتاكو سیهمیشهوه، مهسهلهی لهبارهییان كوردستان له ڕهوایهتی دهسهت سهرچاوهكانیتوژگهریو پهیوهندییه به پشتبهستوون تهقلیدیانهی به پشتئهستوورن یاخود تیرهگه رییهكان دهستهگهریوله ڕاپهڕین. پش خهباتی شۆڕشگانهی سهروهریینییهو ڕگره ڕاستهقینه ڕهوایهتیهكه ھهردوو باریشدابۆیه دیموكراتیانهدا. كۆمهگه یهكی بنیاتنانی لهسهروهریی ڕهوایهتی تهقلیدیانهو ڕهوایهتی گرنگهدهستووریی ڕهوایهتیه كی نوی بگۆڕت به شۆڕشگانهپهیمانی كۆمهیهتیو به دیموكراتیانهی پشتئهستوورسهرڕاستانه. نونهرایه تیكردنی ئازادانهو ھهبژاردنینییه، ئستا حوكمانیی ڕاماینی لهمهش مهبهستڕهوایهتی بنچینهكانی گه شهپدانی بۆ بانگهوازه بهكوچاكتر خه كهوهو قبوكراوبت لهالیهن ھهتاكو تیایدا،

13

خۆی بهرلووتی سیاسییه كه تهنھا چینی توژكیرابردوو، بهرپرسیارتی نییه ئاماده دهبینت ونزیك، سبهینی ئهمۆو بهرپرسیارتی پیهش بهوبۆ «راكردن بابهت له شتك ئهمه ھهبگرت.

پشهوه».تازهیه سیاسی بهچینكی پویستی كوردستانتهحهددا ئه مه بهڕوه. تازهی دهورانكی بۆچایخانه وناكراوهی ملمالن ئه م نهك گهورهكهیهسهرقای تابلیۆدییه كان رۆژنامه و سیاسییهكانكن؟ ده ورانه ئهو كارهكتهرهكانی نمایشكردنین.

لهپ ناخونتهوه، ناو چونكه شرۆڤهكار نازانین!بچوكترین لهسهرتی رختهر پوهری وه ك بهملـ شهرع نییه فهتوا ئهمه ببینت. زهمین لهرزهله ھهژدهساڵ كه بین دوای نییه تدا شهرمینوێ توژی كهموكوڕی، تهجرهبهی سهروهری ولهناو كه بوون كۆمهیهتی نوێ پهیدا گروپی ومامانی و ده گهڕن نونهرایهتیدا بهدوای سیاسهتدادهركهوتهكانی ئهوهی نون. سیاسیی چینكیبین پی ناچارین بینت نه پشھاتانه ئهمسهروه ری پاشكهوت، و دهسكهوت ئهو ھهر

رابردووه سای ھهژده كهموكوڕییهكانی وكۆمهیهتییه گروپه توژو سهرووسهكوتی

ونهكشاوه. نویهكانیدوای ساڵ شه ش راپهڕین، دوای ساڵ ھهژدهگیرۆدهی كوردستان ئستا به عس، نهمانیرابردوویهتی. شكستهكانی دهورانی و سهركهوتنچینكی نهرمونیانی دهركهوتنی دهرفهتی بائالودهی كه چینك بهخسنین. نوێ سیاسیگوزهشت دهیهی چهند سیاسییهكانی دهرده

نهبت.


12

بــۆچـــوون

نا، گهشبینی له جۆرك لهبهرخاتری بگومانبابهتی ھهسهنگاندنهكانمان ئهوهی له بهر بهكوسهرهوهر ناوهنجتی و میانه وی فهرھهنگی و بتبۆ داخوازییه ئه م ئژم ئستاوه له ھهر بكه ین،وانییه مانای نوێ سیاسی چینكی ئارای ھاتنهو چاالك كارهكتهری كوردستانیی سیاسهتی لوهشاوه سهركردایه تی له و نییه شایستهیتهواو چینكی لهسهر قسه ئمه بهم ببهشه،ھهژموون و سیاسهت دامودهزگای كه دهكهینسهرهكییهكانیدا، جومگه له دهسهتدارتی وھهژانكی به پویستی چینه ئهم ھهدهسوڕنن.فیعلی به ئهوهی بۆ ھهژانك ھهیه. گهوره دهب كایهوه بنته بابهت تازه دهورانكیبكا گۆڕان زۆرترین بت، نهرمونییان ھهژانكی به قهوارهی كوردستان بگهیهنت كهمترین زیان وبۆ ژیارییه و شایان قهوارهیهكی ئیعتبارهی بهوكارهكتهری پهیوهندییهدا لهم كوردستانییان. پشهوایهتی رۆی دهتوانن ئستاش ھهر سیاسییبگن. گۆڕان رووداوهكانی ئه نگزهی رۆی یان

نوێ وستگهیهکیقووڵ و گهوره ھه ژانه ئه م ئهگهر راستییه كهینابته نهبت نهرموونیان لهھه مانكاتیشدا وبۆ لهبار دهورانكی سهرهنجام و نوێ وستگهیهكیئامرازی چونكه ،نناساز تازه سیاسیی چینكیدواڕۆژی شوهی نوێ وستگهی كایهی ھاتنه

بۆ دهكشت. دهورانی تازهشمانئه زموونی دهفتهری وهك توندوتیژی، ئامرازیو شواو نوی دهورانكی دهریدهخات، میللهتان واتا دنت. بهرھه م شهلوكور سیاسی چینكیسهرقهپاغی چینی و دت ھهر نوێ دهورانی

ناوی دهش كه شواوه وا بهس لهگهدایه . خۆشیھۆشدارییه ئهم با جا بنین. ی»لـپاشهكش»ئهوهی وهك پهنسیپكی ھیچ بدهین: ناخۆشهشرهوڕهوهی و پشكهوتن و راستی بۆ «ئایندهدهورانكی وهختك نادات دادمان مژووه»و پاشهكشخواز سیاسیی چینكی و دت شواوچیرۆكی .شدهك بهسهردا بای كۆنسهرڤاتیڤناداته كۆمهگاكانمان دنیایی سیاسیی له ملمالنی جیھاد و تكۆشان و خاوهندارتی له كهس مهگهركوردهواری ھهمبهر له بهرپرسیارتی و كوردستانشهئنكی وهك سیاسهتكردن دهبت گوایه نهبتدهستهبژركی ھهر مۆڕای ئهرككی گشتی

سیاسییه.پاكانهی تابپرسین سهرهتا، خای سهر دینهوهتازه چییه؟ داوای ھاتنه كایهی چینكی سیاسیی

له ئهمۆ سیاسیی چینی ئهوهیه پاكانهكه ئارهزووی و پدهكات دهركی خۆشی تهنگهژهدایه ،قوربانیدان ئاره زووی به م ھهیه. چارهسهركردنیشیئیستحقاقاتی شایستهی تھهچوونهوهیهكی وتهكهلوسی بهم ھهیه، ئیراده كزه. تدا نوییهك كه مه . دهستپشخهری ده رهتانی و كردووهبهشكی ئه مهیه وهسفه ئه م ئاماژهكانی لهتهنگهژهی سیاسییه چینه ئهم ناو دهستهبژری ھهندك و ئیداری دارایی، گه ندهی له ھهستپكراوئهمه لهكاتكدا ده كات. سنووردار مۆرایدا جاریشمانگی بازنهكه. تهنگهژه كهیه نهك ھهموو بهشكی ئهگهر تهواوی چواردهی ھهسهنگاندن تهواو نابت

سهیرنهكهین: ونهكهسیاسی چینی ـده پمان ونهكه شاراوهی دیویدهسه تیان ره سمی به له وانهی نین بریتی تهنھادهزگای له چ تهنفیزیو دهزگای له چ لهدهسته بهشكی «ئۆپۆزسیۆنه»كانیش بهكو تهشریعی.بهیاننامهی تهنھا و پكدنن ئستا سیاسیی چینی

له بهرپرسیارتی ئهوان راگهیهندراوی ئهستۆپاكی كورت گهیشتوومان ئهمۆ به سیاسیی فهزایسیاسیی ئاكامی دهورانكی فهزای ئهمۆ ناكرتهوه.

ناكات. ئاینده ب ئهمۆو بۆ جارانییه كهئاقاره دا به و سیاسییهكه ملمالن كوردستان لهبه رهی شهڕی جیاوازه. دوو كه شهڕی نوان براوهلهوه زۆر ورده كارییهكاندا له كۆمهگه لهكاتكداخراپدا چاك و شهڕ، خرو بهسهر كه ئاۆزتره

دابهش بكرت.جه وھهرییه ھهره رهھهنده له یه ك نموونه بۆنوان ملمالنی رهھهندی فهرامۆشكراوهكان

نهوهكانه.

ئهمۆ تهنگژهکانیئهوهی لهجی ئهمۆ ھهژموونداری سیاسی چینیخاوكردنهوه، به ببتهوه ته نگه ژهكان رووبهڕووینه ئهمهش دهكات. پینهوپهڕۆیان كاكهبرالهیی یانلهگهڵ دیرۆكی و نه لهگهڵ تهجرهبهی ھه ژدهساهبوانن ناگونجت. شاخدا خهباتی شۆڕشگیئهوهی ب لهگوندكدا شۆڕشگهكان جارانئهنجومهنی ھهبژاردنی بكات ل داوایان خهكھهبژاردنی ئستا كه چی ده دا، ساز گوندهكانیانله خۆیهوه ھزی بهوپهڕی نیشتمانیی ئهنجومهنیسوچكی كوردستان به نابهدییهوه دهدات، دهرگا

دهكاتهوه. دهرگاكهینوقمی كوردستان سیاسیی چینی بهشكی رهخنهكردنی ناوچهگهرتییه. و لۆكای سیاسهتیكه ئمه فشهمان به لكبدرتهوه ئهم رهوته ناب واچونكه لۆكاییهكان دت، خزمهتكردنی كۆمهگهكۆمهگه ئه م كۆی له بریتییه نیشتمان خۆیلۆكاییهكان كۆمهگه ھهرگیز بهم لۆكاییانه. خهمی به نین یهكسان و نیشتمان كۆی ناكهنه سیاسهتی لۆكای سیاسهتی كوردستانی. گهورهی

دهن، پ political class فهرھهنگییهكهی زاراوه به ئهوی نویه. سیاسی چینكی به پویستی كوردستانمۆدیله به یانی لهم جۆرهی ئستا. جیاواز پویسته سیاسیی نوی خۆمان چینكی (جۆركی) كوردهواری به یان

له جیاواز دهورانكی كه گهرهكه تازهمان سیاسیی توژكی كوردهوارییهكه ی، بهمانا یان بت جیھانییهكه یبدات. ئیداره كوردستان

عه بدو ستران

بهعس نهمانی دوای ساڵ شهش راپهڕین، دوای ساڵ ھهژده


تازهدا سیاسیی چینكی له سهرمایهگوزاری

15

نیشتمانیی یهكتیی گشتی سكرتریوتی: كردو پشكهش وتهیهكی كوردستانخۆشگوزهرانی و ئاوهدانی ھهولری «گهنجانیخۆشحاین كۆسرهت، كاك وهكو تكۆشهرانی وو سهرهتای نهورۆز ئوه له به دیدهنی ئهمۆدهبین، شاد ئوه به كوردی نوی سایو كوردستان ئهمۆی وهزعی له باسك تاكونهوهیهكی ئوه بكهین، میللهتهكهمان ئایندهیسهختی سانی رابردوو سانی بهختهوهرن ئای بهخونی بوو تكۆشان و خهباتكهمونه ئازادییهكی تكۆشهران و شهھیدانئازادییه ئاوهدانی ئهو ئهنجامی ھاتووهته دی،

خۆشگوزهرانییه . و بووژاندنهوه وكاركی چاكسازی و «نوبوونهوه وتیشی:ھهمیشه وهك نیشتمانیی یهكتیی پویستهبووه تكۆشان و خهبات پشهوه ی ریزی لهسهربهرزین پشهنگه، نوكردنه وهشدا لهدهستكهوتهكانمان و سهربهرزییهكان بهئیدارهدا، و شارستانی خهباتی و

بكهین چاكی ئامادهین ھهیه، كهموكورتیمانبۆ راگهیاندووه ھهمهالیهنمان به رنامهیهكیو سهروهری خاوه ن یهكتی پداچوونهوه ،ھزی به بهستوو پشت به دهستكهوتهكانئهو ھهموو گهلهكهمان، نهھاتووی لهبن چهپ و راست كه رهتدهكهینهوه قسانه ش دنن، ئمه دهسكهوتانهی ئهو بهسهرمام بهڕزمان برای ربهرایهتی و بهڕنونیھهر یهكتیی یهكیزی پاراستنی به جهاللدهسكهوته كانی و یهكتی به یاری كهسموكی یهكتی ناكهین، قبوڵ لی بكات،

كوردستانه. خهكیكۆسرهت كاك ھهمانشوهی به د.بهرھه ملهو گهنجانی بهشداری بهنی ھهمانئهو بهكو دووبارهكردهوه، كۆبوونهوهیهداخستهڕوو، كهموكورتییهكانی واوهترچوو،ئهو چاككردنی بۆ ئاماژهیهكیش وهكتیاندا گهنج بهشداری و كهموكورتییانه دامهزراوهكانی و یهكتی نوبوونه وهی بهنی

دا. ئیدارهی و یهكتیبۆ گهنجان به بهنك ھهروهك دیسانبه بهختهوهر ئه مۆی بهشداریكردن گهنجانیئازادی به دهتوانن چونكه قههمدا، له

بكهن. سهرجهم چاالكییهكان بهشداریھزكی وه كو وتی: و به ردهوامبوو د.بهرھهمخهك چونكه خهكین، گوبیستی نوخوازلده كات، خزمه تمان داوای و دهپرس لمانبه نوێ خونی ببینهوه ، نوێ دهكهن داوا به نده نوبوونهوه بخهینه وه. یه كتی گیانیتوانای به الوان و گهنجان به شداری بهجاران جاری چۆن تازه، گوتینی به تازهسهركردهی یهكتی شاخ، لهسهردهمیبووه، خۆی وته كهی لھاتووی و گهنجنوبوونه وه بۆ دامانشتووه بهرنامه ی ئهوكۆمه پده كهین، دهست چاكسازی و

ھهیه. بهرنامهمانبهرنامهیه ئهو جبه جكردنی برایان بهمكه سانی لدانی چونكه نییه، ئاسانلده كهوتهوه گهنده ی كهسانی و ھهلپهرست

مام پیشتوانی به دهوێ توانای ژیرو خهباتییه كتیی دهبت و توانای ھهمووالیهك جهالل

بت. كوردستان خزمه تگوزاری نموونهیپشه وهی ھاتنه به به نده نوبوونهوه راستهگهنجان ئایا بهم نوێ، نه وهی و گهنجان ھهیه؟ بارهیان ئهو ھهگرتنی توانایھنانه بیاری رهوشهدا ئهم لهناو دهتوانن ئاسانی به بت، ئارادا له پشهوهشیان گه نجان پشهوهی ھنانه پشهوه؟ بنهبنه گهنجانیش ھهر با سیستم گۆڕینی بگرهنتی ك روودهدات؟ نوبوونهوه پشهوهدهھنرنه كه گهنجانهی ئه و دهكات ئهوهو ھهلپهرست ئهو ھهمانشوهی به پشهوهدهكات، باسیان د.بهرھهم كه گهندهنهیگهندهڵ كۆنهدا سیستمه ئهو لهناو ئهوانیشلدهرناچت؟ ھهلپهرستیان كهسانی و نابن

گه ڕانی و گه نج پشهوهی ھنانه راستهبهرهو ھه نگاوكه له خۆیدا خۆی نوێ، خونیلهپش سیستم، گۆڕینی به م چاالكبوون،سیستمه ئهوه چونكه شتكهوه یه، ھهمووبگرت گهندهبوون له رگه ده توانت، كهتاقهتی تواناو به بكات ناچار بهتهمهنك و

كاربكات. گهنجكه وهنیشتمانیی یهكتیی كه بهرنامهیهی ئهوماوهدا نزیك له دهیهوت كوردستان لهسهر كاری ژنان و گهنجان به سهبارهتو رهوان و راست به شوهیهكی ئهگه ر بكات،تا ئهوا بكرت، لهسهر كاری گۆڵ و بگرێلهسهر پۆزهتیڤی كاریگه ری باش ئاستكی یهكتی، ھهرناوخۆی تهنھا نهك ئاستیدهبت. كوردستانیش سهرتاسهری بهكوپشهوهی ھنانه ئه گهر بهپچهوانهوهدهردی ھهمان دووچاری ژنانیش و گهنجانباكاری و باڵ و تهره فكاری و تهرهفسه ركردایهتی بهشی س ئه گهر ئهوا بكرت،و نابت سوودی گهنج، بكرته یه كتیش له بتوانت كه نابت ئهوتۆی مهردوودكی

بكات. پوه شانازی داھاتووداھهفتانه


ئۆرگانهکانییهوه ناو بنته گهنج دهیهوت یهکتی

نابت کاریگه ر زۆر سیستم گۆڕینی ب گهنجان پشهوهی ھنانه

14

بابه تی ڕۆژ

و تپه ڕده بت ھه ستیاردا قۆناغكی به بیارمانداوه نوبوونه وه و چاكسازی بكه ین و

پۆسته به تاه كانمان پ بكه ینه وه .»دووباره پرسیاركی تر دته ئاراوه ، ئایا ھنانه ته واوه وه یه بوابوونی له گه نجان پشه وه ی ده سه ته ئاوگۆڕكردنی و ئه وان توانای به له نوان نه وه كاندا كه له دوای راپه ڕینه وه ئه و ته نھا یان رووینه داوه یان ئاوگۆڕ پرۆسه ی

له سه ر ئاستی تاكدا به ڕوه چووه .

نه وه ی به خته وه رجگری ساح ئه حمه د به رھه م دكتۆر دواتر

جگرانی سكرتری گشتیی یه كتی له ھه ولر له گه ڵ گه نجاندا كۆبوونه وه . له و كۆبوونه وه یه دا سیاسه تی ئه مۆی كوردستان و ناوچه كه و بیروڕای یه كتییان ده رباره ی گه نجان بۆ روونكردنه وه .

كۆبوونه وه یه دا له و ره سوڵ كۆسره ت له گه ڵ خۆشبوو «پمان رایگه یاند؛ ئستای سیاسی ره وشی باسی ئوه دا تازه كان شته له و بكه ین گه له كه مان له ناو ئمه چونكه بكه ینه وه، ئاگادارتان یه كتیی نیشتمانیی كوردستاندا به شوه یه كی سه ره كی بۆ نوبوونه وه پشت به ئوه ی گه نج

ده به ستین.له ناو ئمه وت: ئه وه شی ره سوڵ كۆسره ت زۆر ژماره یه كی كه بیارمانداوه یه كتیی حكومه ت و سه ركردایه تی بنه گه نجان له ده بت ژنانیش شوه به ھه مان په رله مان و

حكومه تدا و په رله مان و سه ركردایه تی له جگای باش و شیاویان ھه بت.

ئه و لدوانه ی كۆسره ت ره سوڵ عه لی ئاماژه ی گه نج ده یه وت، یه كتی كه ده دات ئه وه بنته ناو ئۆرگانه به رزه كانی خۆیه وه بۆ ئه و لره دا به م بكات، نوبوونه وه مه به سته ی دنه گه نج كام ئایا ئاراوه ، دته پرسیارك پشه وه ؟ ئه وانه ی كه به راستی توانایان ھه یه یان ئه وانه ی ده ست به پشتیانه وه ده گیرت؟

سكرتری جگری قسه كانیدا درژه ی له یه كتیی «دیاره وتی: یه كتیی گشتی ھه لومه رجه دا له م كوردستان نیشتمانیی

به ندان به گه نج


17

شهڕهكانی بهھۆی سیاسییه ی نائارامه باره ئهومه سهلهی ئاراوه، ھاتبووه كوردستاندا له ناوخۆوهببووه سیاسی ئینتیمای لهسهر خهكی گرتنییان راپۆرتك زۆرجاریش ئاسایی و كاركیبهس «سهرچاوهكان» تهلهفۆنی پهیوهندییهكیزیندان، بۆ تر خهكانی راپچكردنی بۆ بووحزبی فنه به سهر كه ئهوهبوو تۆمه تهكهشیبهرهو زۆر دیارده یه ئستادا ئهو له بهم دیكهیه !چهند له ھهشبت ئهگه ر چووه و كهمبوونهوهسهبارهت ناكات. تپهڕ سنوورداردا حاهتكیلهسهر «گرتن دیاردهی كهمبوونهوه ی ھۆكاری به

ئینتیمای سیاسیی.»چاودرییه ئه و وایه رای جوامر دانا پارزهرو كوردستان ھهرمی لهسهر نودهوهتییهیھهرم حكومهتی یاسایی سیاسییو رهوشیلهسهر گرتنه كهمبوونهوهی ھۆكاری ھهیه،زاخۆی مهبهندی بهرپرسی سیاسیی. ئینتیمایكه جهختیكردهوه لهوهی جگه یهكگرتووشھهرمی سهر نودهوهتییهكهی چاودریكردنه ئهو كهمبوونهوهی لهسهر كاریگهری كوردستان

تریش «خاكی دهت: ئهو ھهیه. حاهتهكه ھهبووه مهسهله یه ئهو لهسهر كاریگهریسهعید نهسرهدین ئازاد». «میدیای له بریتییه زۆری كاریگهری ئازادیش «رۆژنامهی دهت:ئینتیمای له سهر گرتن كه مبوونهوهی له سهر ھهیهھهر كه س ھیچ ده گیرا خهك جاران سیاسیی،بگیرت كهس یهك نه بوو، بهم ئستا ل ئاگایدهكات حهزهر ده سهتیش دهنگدانهوهی دهبتو

بنووسرت.» لهسهر شتیان كه لهوهی(CDO) ركخراوی بهرپرسی محهمهد عهتالهالیهن راپۆرتانهی ئهو كه بوایهدایه لهونودهوهتییهكانهوه پهیوه ندیداره الیهنه ركخراووكوردستان ھه رمی مرۆڤی مافی رهوشی لهسهردامودهزگاو كاریگهری زۆریان لهسهر دهنووسرنھهیه. كوردستان ھهرمی حكومهتی بهرپرسانیكاریگهریان تهنانهت راپۆرتهكان پیوایه ئهودامودهزگاكانی داھاتووی و نوێ پالنی لهسهر

ھهیه. ھهرمیشپ ئهوهمان «ھهمیشه دهت: محهمهد عهتاراشكاوانهترو راپۆرتهكانیان ركخراوهكان كه باشه

ركخراوو ئهو راستی به بت، شهفافانه تریش و بكهن دروست كاریگهری توانیویانه ئاژانسانه و ئاسایش ده زگاكانی له سهر كاریگهرییهش ئهو

دهبینرن.» پۆلیس

بهردهوامه حاهتهكهدهكات ئهوه بۆ ئاماژه جوامر دانا پارزهرسیاسیی ئینتیمای لهسهر گرتن حاهتی كهھهر ئهندازهیهك تا ئهوهشدا لهگه ڵ كهمبۆتهوه،دهت: گۆڕاوه، ئهو شوازهكهی بهم بهردهوامه،ئهو تیرۆر قهچۆكردنی یاسای بهپی «ئستاكه نهماوه جاران وهكو دهگیرن، ئهندامانهماندهكات لهوه باس ئهو بت.» راپچكردن تهنھادهستگیردهكرن ئهندامهكانیان ئهوهی دوای كهدواتریش بهم پاڵ، دهدهنه گهوره یان تۆمهتی ھنایهوه بهوه نموونهشی ده كهن، ئازادیانتیرۆر دژه ھزی پشوودا ماوهیهی «لهو كهرفاندو (له خورماڵ) ئمه یان خهكی كۆمهككردن، تۆمهتباریان گهوره مهسهلهی كۆمهك به

دواییش ئازاد كران.»مافی ركخراوهكانی تاچهند ئهوهی لهبارهیزیندانییه كان ناو رهوشی چاودری مرۆڤدهكهن، ھاوكارییان ئهمنی بهرپرسانی دهكهنو زیندانی بوونی حاهتی ھاتوو ئهگهر ئهوه ی بۆبكهن، ئاشكرای ھه بت ھهرمدا له سیاسییكهمی له گلهیی (CDO) ركخراوی بهرپرسیدهت: دهكاتو ئهمنییهكان دهزگا ھاوكاریكردنیكوردستان زیندانهكانی دهرگای «بهداخهوهئهو سهرجهم بتوانین تاوهكو نین وا ئهوهندهلهگهیاندا پهیوهندیمان یاخود ببینین كهسانهكه لهوهشكرد باسی ھهروهھا ھهبت.»ركخراوه پهیوهندییان به ئهو گیراوانه كهسوكاریئاگاداركردنهوهیان بۆ نه كردووه لۆكاییهكانهوه«لهكاتی ده ت: ئهو حاهته ، ئهو بوونی لهلهسهر فشار ده توانن مهسهالنه لهو ئاگاداربوونیانكه بكهین سیاسیی دروست ئهمنی یان دهسهتیئهو نهبوونی بهھۆی بكهن.» ئاشكرا حاهتانه ئهوعهتا بۆیه ركخراوهكاندا، لهگهڵ پهیوه ندییه شئهوانیش كه دهكات لهوه باس راشكاوانه محهمهددهبینن حاهتانه راگه یاندنهكانهوه بوونی ئهو لهلهو بهشك بۆیه بودهكرنهوه. ھهندكجار كهبهڕوهبه رایهتی ناڕوونی بۆ دهگهڕته وه كشهیهلهبهردهم وا دهرگایهكی نه بوونی زیندانهكان و

زیندانهكان. نو بۆ چوونه لۆكاه كان ركخراوهنامیق ھرش ـ ھهفتانه


16

کـوردســتـانی

ركخراوی به رپرسی محه مه د عه تا (CDO) له ھه رمی كوردستان پیوایه جۆره به و سیاسیی زیندانی بوونی مه سه له ی نییه كه باسی لوه ده كرت. عه تا له لدوانكیدا نه بوونی «سه ره ڕای ده ت: ھه فتانه بۆ حوكمی نه چه سپینی ته واو و دیموكراسییه تكی ئستادا له به م كوردستاندا، ھه رمی له یاسا نییه شوازه به و ھه رمدا له سیاسیی زیندانیی كه باسی لوه ده كرت.» ئه و باس له وه ده كات به ھۆكاری كه سانه له و ھه ندك «پده چت ئه منی گیرابتن، نه ك ئینتیمای سیاسیی.» بۆیه جه خت له وه ده كاته وه ئه وه نده ی ئه وان ئاگادار بن «شتك نییه به یه كالكه ره وه یی ناوی بنیت

زیندانی سیاسیی.»كوردستان ئیسالمی كۆمه ی به رامبه ردا له جه خت ده كاته وه له ھه رمی كوردستاندا زیندانی به ھۆی ئه ندامكیشیان چه ند ھه یه و سیاسیی ئینتیمای سیاسییانه وه ده ستگیر كراون. پارزه ر له مرۆڤ مافی به شی به رپرسی جوامر دانا ئیسالمی كۆمه ی په یوه ندییه كانی مه كته بی ره وشی ئه وه ی له گه ڵ كه پیوایه كوردستان، مافی مرۆڤ له كوردستاندا خای ئیجابی تدایه پشلكاریش به م نراوه ، ئیجابیش ھه نگاوی و ئه و كه پشلكارییانه ی ئه و له نو زۆره ، زۆر مه سه له ی «ده ستگیركردنه ده كات بۆ ئاماژه یان

له سه ر ئینتیمای سیاسیی.»

ده ت: ھه فتانه بۆ لدوانكیدا له جوامر دانا پشتر و ھه یه ھه رمدا له سیاسیی «زیندانی به ھه یه خه كمان تائستا بووه ، زۆرتریش ئه وه ی نه ك گیراوه ، سیاسییبوون تۆمه تی له سه ر ته نھا ھه بت، له سه ر یاسایی تۆمه تكی دیاریكراون، حزبكی به سه ر كه گیراون ئه وه

به تایبه تیش ئیسالمی.»روون ئه وه ئیسالمی كۆمه ی كادیره ی ئه و الی ئه ندامیان دوو تائستا كه ده كاته وه به ب پشتر كه گیراوه سلمانی ئاسایشی ھه ر نه ك تۆمه تك ھیچ رووبه ڕووكردنه وه ی ده ستگیركراون، به كو رفنراون، كه «یه ككیان خه كی ئه ویتریشیان چه مچه ماه و خه كی شاری كه ركوكه .» ھه روه ھا باسی له وه شكرد الی ئه ندامیان زۆر ژماره یه كی ھه ولریش ئاسایشی ئازادبوون، «زۆریان ئستا كرابوو ده ستگیر ژماره یان زینداندان و له ھه ر ھه ندكیشیان به م ئه ندامه به سه باره ت زیاتره .» كه س پنج له «رفنراوه كانیان» ده ت: «تائستا ھه ر نازانین له الیه ن ئه وان زیندانیكراون، شونكیشدا چ له

ده زگایه كی دیاره وه رفنراون.» به ڕوه به ری ئاسایشی سلمانی ره تیكرده وه كه سیاسی ئینتیمای له سه ر البت كه سكیان ھیچ گیرابت. عه مید حه سه ن نوری له لدوانكیدا بۆ ھه فتانه وتی: «ئمه ھیچ كه س له سه ر ئینتیمای سیاسیی ده ستگیر ناكه ین، ئه وانه ش كه ده گیرن

به پی یاسای قه چۆكردنی تیرۆره و به بیاری میزاج به كه س ئمه ده كرن، ده ستگیر دادوه ر

ده ستگیر ناكه ین.»به كه سانه ی ئه و كه به وه ی ئاماژه شیدا ھه روھا «ئیسالمیشی ده ستگیرده كرن تیرۆر تۆمه تی كه كاتك تده كه وت، یه كتیشی تده كه وت

ھیچیان له سه ر ساغ نابته وه ئازاد ده كرن.»سه عید نه سره دین چوارچوه یه دا له و ھه ر ئیسالمی یه كگرتووی مه به ندی به رپرسی كوردستان له زاخۆ باس له وه ده كات كه «پشتر له سیاسیی ئینتیمای له سه ر خه كی گرتنی ھه رمی كوردستاندا ببوو به كاركی ئاسایی، به م ئستا ئه وه باشتره و كه متر بووه ، ئه گه ر ھه بت ده كرت.» ده ستگیر خه ك یاسای رگه ی به ئمه ده ت: «ئستا یه كگرتوو به رپرسه ی ئه و گیرا سیاسیی ئینتمای له سه ر نییه كه سمان

بت.»

چاودریی نوده وه تیھه موو الیه ك كۆكن له سه ر ئه وه ی پشترو به ھۆی

زیندانی سیاسیی له ھه رمی كوردستاندا ھه یه ؟ ئه مه ئه و پرسیاره جه وھه رییه یه كه دیموكراسیی ھه رمی كوردستان ده خاته ژر پرسیاره وه . نه ك ھه ر ئه وه ، به كو مافه سیاسییه كانی مافی مرۆڤیش له كوردستاندا ده خاته ژر گومانه وه . به رپرسانی ئاسایش ره تی ده كه نه وه كه زیندانی سیاسیی له كوردستاندا ھه بت. به م ھه ندك

له الیه نه ئیسالمییه كان ده ن به گه مان بۆ بوونی زیندانی سیاسیی ھه یه .

له كوردستان زیندانی سیاسیی ھه یه ؟



ئهركی نه ك بهوهدا ئاماژهی ھه فتانه گۆڤاری بۆرۆشنبیری ژیان و و تهندروستی كه مافی حكومهتهدابین بكات، خۆیان وتهكهی تاكهكانی بۆ كار وكه سانهش دابین ئه و بۆ مافانه ئه و بهكو دهبتداوای فهرمی به شوهیهكی و دنه وتهوه كه بكات

دهكهن. نیشتهجبوون و ھاوتیبوونسهربهست ئازادو ھاوتی «دهبت د.نهرمین وتی:ئهوجا بیروڕادا، پیشه و كارو له ھهبژاردنی بتنا دووباره ئهگه ر ھاوتی، بوترت پی دهتوانت

دهبتهوه.» دروست دوو پله ھاوتی چهمكیدواكهوتوو به گوپی رۆشنبیر، ئهو وتانه عومهرمرۆڤكی پش مرۆڤك كه دهزانت نادیموكراسیھۆكار كۆمه ك بنهمای لهسهر تهنھا دهخات، ترئاینی زمان و خ یان بت حزب بهرژهوهندی كهسهرده می له كه له وهدانییه گومان بت،» تداله عیراق دوو بهپله كورد ھاوتی به عسدا، رژمی كورد ناوچه ھهندك له تهنانهت دهكرا، تهماشا

ئهم یان جهنگهش ئهم نهبوو، ژیانیشی مافی بهعسی یان كوردبوون لهبهر تهنھا جیاوازییكردنهش١٩٩١ دانیشتوانی سای پاش بهم بوو، نهبوونھاوزمانی بهوهی بهبهرداھات، ئاھكیان ھهرمجیاوازی ئیتر و ده كهن فهرمانهوایمان خۆمان

«.ننام تردا كهسكی و ئهو لهنواندی نهھاته ئاواته پیوایه ئهم حسن حهمه ناسیحپله ھاوتی به خهك ئستاش له زۆرك بگره وئهوه ی چی ؟ لهبهر دهكهن، خۆیان سهیری دووو نهھاتهدی دهدی پوه خهویان رۆشنبیرانھهربۆیه دهكرد. پشبینیان كه دهرنهچوو ئهوهیان بوو لهبهردهمدا ئیختیاریان س رۆشنبیرانب دهنگ دهبت یان بكه ن ده سهت شه ڕی دهبوت و ھهگرن خۆیان سهری دهبت یان بن،

بهجبھن.»بهوه ئاماژه كوردستان؛ مافپه روهرانی سهرۆكی چارهسهری رۆشنبیران له زۆرك كه دهدات

خۆھهگرتن سهری و راكردن كه ھهبژارد سیهمیانھهبوو. كه دادپه روهرییهی نا و جیاوازی لهو بوو

كایهكهدا له حزبراپهڕینهوه «لهدوای دهت: گوپی عومهرچهمكی نهیتوانیووه كوردستان ھهرمی حكومهتی ھاوتیاندا زیھنی و مشك له دوو پله ھاوتیتاككی لهنوان نه كات جیاوازیی و دهربھنتبهب ئاساییدا یان و ھاوتییهكی خۆی حزبهكهی بادهستهكان، بهتایبهتی حزبهكان پشتگیریدهست كاركی خۆی لھاتووی به ھاوتییهكبۆخۆیی ھهندكجار كه روونیكرده وه بكهوێ.»جگه له نهشارهزا و حزبی كه سانی دانانی كهسی له كاتكدا قهوماوه ھهستیارهكاندا كارهساتلهبهر بهم ھهبووه، تهكنۆكرات و لھاتوو شارهزا

نهسپراوه. پ كارهی ئهم نهبوونی حزبیجیاوازییهی ئهو وایه باوهڕی مهعروف د.نهرمینبهوه ی بووه، دروست كوردستاندا له ئستا كهھیچ بكهن، سهیر دوو پله به خۆیان ھاوتیانله یهك ھیچ له چونكه نییه، یاسایی الیه نكی لهنوان جیاوازی كوردستاندا و عیراق یاساكانی تهنانهت له نوان نهكراوه، تردا و كهسكی كهسكوتانی له تهنانه ت كاتكدا له م)دا و (نرھهر لهپدانی ھهیه، رهگهزی ئهوروپاشدا جیاوازی

چهند مهسه له یهكی تردا. و كارو مووچهئهو حزبهكانن دهسهت و دهت: «ئهوه د.نه رمین

یاساكان.» نهك دهكه ن دروست جیاوازییه نهبوونی مافپه روهران؛ سهرۆكی ترهوه لهالیهكی بۆ دهگتهوه كوردستاندا ھهرمی له ھاوتیبوونبوارهكانی ھهموو له ھهرم حكومهتی پالنی ب

گوزهراندا.پدانی بهرپرسیارتی رووی له باوهڕی وایه؛ گوپیھهرمی له حكومانی سیستمی فهرمانهوه، كارو ورژمی لهگه ڵ ئهوتۆی جیاوازییهكی كوردستانداسهردهمهدا لهو دهكاتكه ئاماژهشبهوه نییه. پشووبهم بووه، مافهكان پوهری تاكه بهعسیبوونشت، ھهمان بۆ گۆڕا سیستهمه ئهم راپهڕین پاشلهسهر كوردی دهسهتدار، ھهر حزبی دوو بۆ بهمتكهكران، حزب بوو حكومهت و بناغهیهش ئهمگهورهیان ھه هیهكی كه زانیویانه بهتازه تازه بهمیهكتری له دهزگایه دوو ئهم دهبت و كردووه

بكات. خۆی كاری ھهریهكهیان جیابكرتهوهوكاریگهری كه دهدات بهوه ئاماژه د.نهرمین لهسهر یاساكان و دهسهت لهسهر حزبهكان

بهوهی ھه یه یاساكان جبهجكردنی

18

دۆســــــــ


له کوردستان ک ھاوتییه ؟ به جمه دا نه ناسراوه ، ئینجا چ جای ئه وه ی كه جگه ی ئ تیبوون، ئه و چه مكه ی كه به مانا فراوانه كه ی له كۆمهھاوبكرت. دانیشتوانی كوردستان تا چه ند به مافی ھاوتیبوون شادبوون، تاچه ند ده سه ت ئه و مافه ی به ھاوتیان ره وا بینیووه ، بۆچی تائستاش به فیعلی نه ك ھاووتی ھه ر پله دوو، به كو پله سیش ھه یه ، كن ئه وانه ی له

كوردستاندا سوپه ر ھاوتین و له سه رو یاساوه ن و ھه موو ماف و ئیمتیازاتكیان بۆ پاوه نكراوه ؟

ئاماده كردنی دۆسییه : ئیسماعیل حه مه ڕه حیم

یه كتی سه رۆكی حسن حه مه ناسیح ھه فتانه ی به كوردستان مافپه روه رانی په یماننامه و یاساكان ھه موو «به پی وت: نونه ته وه ییه كان ده بت مافی كار، سه فه ر، ژیان،

وت تاكه كانی بۆ نیشته جبوون، گواستنه وه و دابین بكرت به ب جیاوازی ره گه ز، زمان، ئایین، داخوزای مرۆڤ عه قیه تی به پشكه وتنی بیر وڕا. كاته شدا له م بۆیه ده كات، زیاد مافه كانیش و

ئه ركی حكومه ت و ده سه ته كه خزمه تگوزاری و توانای خۆی زیاد بكات. له به رامبه ر پكردنه وه ی

پداویستییه كانی تاكه كانیدا.» د.نه رمین مه عروف مامۆستا له زانكۆی سلمانی


چ واته دیاری كرا، بۆ مافهكانت كات ده گهیه ن، چئهندامی به بوون نووسین، و قسهكردن مافی كاتچ .ھهب خۆت بۆچوونی و ئهفكار ركخراوك، مامهه دهسهت شتانه ئه م بنهمای له سهر كاتئهوا گۆڕا، ئهگهر به م ھاوتیت، واته تۆ بكات لـ ھاوتیبوونت مافكی و زهوتكراوه لـ مافكتپوهر سیاسیی دهكرته سهندراوهتهوه. ئاراسته یمافی ده م دیسانه وه ئهركه كان. و ماف پدانی بۆ

شواوه. كوردستان له ھاوتیبوونئاستكدایه؟ له چ ھاوتیبوون مافی كهواته

ئاستی و خوار له ھاوتیبوون مافی من به بوای ــمافی چونكه یهوهیه. ٪٣٠ خوار له و مامناوهندمافه پاشان .كراب دابین پویسته سهرهتاییلهسهر ھاوتی پویسته كه زهرورهكان. گرنگهله گهڵ تر مافی ھهندك .ب ھهی دنیا ئاستیھاتنی وهك دهبت. دروست بۆت دهوهتدا گهشهی نهوت، غاز، بۆری یان مان بۆ ئینته رنت تۆڕیئه وهی ئهم مافانهمان دواخستووه لهبهر ئمه بهمبهم بكات. دابینی ناتوانت حكومهت دهزانیننیشته جبوون، شونی ئاو، كه خۆمانه مافی خۆبهم بكرت، دابین بۆ خزانمان دروستكردنیكارهبایه ئاو كه ماف ساده ترین تائستا حكومهت

بكات. نهیتوانیووه دابینیدوو پله ھاوتی ھهنووكه تا بین دهتوانین

كامانهن؟ یهكهكان پله ھهیه؟ھهرماوه ، دوو پله ھاوتی تائستاش من بوای به ــخۆیان خۆیان یان دهكرت سهیر شوهیه ش بهویان گشتی ئاماركی به دهتوانین بۆیه دهبینن. واگشتییهكان به ڕوبهره بزانین گشتی مهسحكیئیدارییهكان لره یهكه پاشان خاوهن كۆمپانیاكانبه چ سهر بزانه یان ده ژین چۆن ھهولر، له و كهسانهن دوو ئهو پله ھاوتیانی كه واته حزبكنری له چونكه نین، دهسهت حزبی سهر به كهجیاوازیان تر كهسانی لهگهڵ مافه وه و ئهركبهندیهیان پله ئهم خۆیان ده سهتدار حزبی ھهیه.بهم نییه ، ھهرچهنده پۆینكردنهكه بهناو كردووه .ژیانی له ھه یه. و جبهجكراوه كردار بهشوه یھاوتی باشه رهنگی داوهته وه. كوردیدا كۆمهگه یدووه، پله ھاوتی چییه ئهی نییه ئه وه دوو پله،ب قوتابخانهیه ك بهڕوهبهری نهب بۆی ئهگه ر

چییه؟ ئهی ناوچه كۆمیتهو بپشتگیریئهم یاسادا بهردهم له وهستان رووی له ئهی

جیاوازی ھهیه؟ دهبینی. كرداره چۆنیاساییه وه ھاوتیان لپچینهوهی رووی نهخر له ــبۆ ناتوان بهستهزمان ھاوتی یهكن، چونكه پله

كه كهسانهی ئهو بهپچهوانهوه رابكات. نشو ھیچقسه و تۆ من كاتهی ئهم ھهتا دهسهتن. سهر به لپچینهوهی كه نهدیووه بهرپرسكمان دهكهینله بهرپرسان بۆیه كرابت. لهگهدا یاسایییاساوه چووه سهرو یاساوهن. ھهركهسیش سهروكارمهندی زلھزه. دیكتاتۆره، شهقاوهیه، چییه؟بهرپرساندا لهگه ڵ لپرسینهوه ناتوان حكومیله دهتوان ھاتوچۆ پۆلیسكی ئایا واته بكات شۆفرهكهی؟ له خۆی نا بپچتهوه له بهرپرسحكومییهكان ئیدارییه یهكه سه رۆكی ھهروهھائهندام یان لقك ئهندام لهگهڵ لپرسینهوه ناتواننلپچینهوه ناتوانی حاكم بكهن. كۆمیتهیهكدا بهپی من بكات. حزبییهكاندا به رپرسه لهگهڵ تائستا ھهمه، پارزه ریدا كاری له ئهزموونهی ئهوله یاسایی لپرسینهوهی نهبینیووه بهرپرسكمكۆمیتهو ئهندام ئاستی ھهتا بكرت، له گهڵ دادگاداھهبووه رووداو دادگا. بهردهم نایهنه لقهكانیش بۆیه ھه رنهھاتووه. ده ركراوه بۆ گرتنی فهرمانیبنه شهرمه پیان ئمه بهرپرسهكانی دهم

دادگا. بهرده مئهوهی ھاوتی بۆ كردۆتهوه ئهم دهروازه یه ی ك

بكرت؟ سهیر یان بژمرێ دوو پله به خۆیبه بكهین دابهش خهتایه ئهم ئه گهر من بهبوای ــ

دهكهوت. حزب و دهسهت بهر ٩٠٪ی رژهیچی و ئهركدا، نهبوونی یاساو نهبوونی ماف له

ببهست؟ خاكهكهیهوه به ھاوتیخاكمانهوه به كه ھهیه تر شتی ـكۆمه ــباشتر چونكه گۆڕان. ئومدی لهوانه ،دهبهستمه رج به به م دهڕوا. باشتر بهرهو و بووه

بدرت. چاكسازیی ھهوی نهبین، بدهنگدروست گۆڕانكاریی به تایبه ت گروپی ھهروه ھاركخراوهكانی بكات. لـ پشتیوانی یان بكرتئۆپۆزسیۆن مهفھومی پویسته مهدهنی كۆمهگهی گشتی خهك. دروستكردنی رای الی دروست بكهن

خهكه. سهرهتایی مافی كه چهمكه ئهم بۆنییه؟ ئۆپۆزسیۆن بۆ كوردستان له

من بوای به نییه، ئۆپۆزسیۆن كوردستان له ــپشتگیری یاساش ھهم و نییه جورئهت ھهمنه بوونی جورئهتهكهیه، یه ك به پلهی بهم ناكات.ناكات. پشتگیریت یاسا نهكرد كارت تۆ چونكهیاسا سادهیه، بهم زۆر ھهیه جار ئاكارك ھهندكئاینییهكان و عورفی شته وهك لده كات. پارزگاریپشتگیری یاسا بهم نییه، پ بوای كهس زۆر كهو نهب ئۆپۆزسیۆن ئهگهر ھهمانشوه به لدهكاتبكات چی یاسا خۆی نهكات ھاوتی و مافی داوایئمهدا وتی له ئۆپۆزسیۆن دابه زێ. بۆكوێ وئهوانهی تائستا دهسهته. دیوی ئهو دیویھهنه ساون دهناسنن ئۆپۆزسیۆن وهك خۆیاننه شتهری جدییانه. رهخنهگری و خۆیان بهكاری

نهداوه. ده سهت له كاریگهریان

سدیق حهمه بهكر

20

دۆســ


كه ده توانن به ره و ئاراسته یه كی تر به رن، به مه ش له ده بینرێ كه لده كه وته وه جیاوازییه ی ئه و ھه رمی كوردستاندا،» گرفت له یاسادا نییه ، به كو كاتك به م یاساكاندایه ،» كردنی به جج له ده كه ن یاساكاندا له فروف حكومه ت و حزب یان كه سك یاساكانی پشل ده كات، مانای ئه وه نییه كه یاساكه نییه ، ئه گه ر یاساش ھه بت، به م

پراكتیزه نه كرێ وه ك ئه وه وایه ھه ر نه بت.»

كه لنی نوان ھاوتی و ده سه تله نوان «كه لن ده ت: حسن حه مه ناسیح نییه گه وره ش ھه رچه نده ھاوتیاندا ده سه ت و ده سه تداران چونكه ھه یه ، به م بووه ، دروست ده یانه وێ جیا له خه ك بژین دووركه ونه وه ، وه ك ئه وه ی رۆژك كوڕی ئه م میلله ته نه بووبن. گوێ له خه ك ناگرن، به م له مه سه له چاره نووسسازه كان و ھه بژاردنه كاندا ئه م به رپرسانه ده گه ڕنه وه الی

خه ك و ئه م كه لنه بچووكتر ده بته وه .»به وه ی گرت، حزبه كان له توندیشی ره خنه ی رای حزبه كان سه ره وه ی به رپرسانی تائستا كه كشه كان له سه ر ناوه ند خوار ناوه ند و كادیرانی وه رناگرن، داوای چاره سه ریش ناكه ن، چونكه خۆیان دروستیان كردووه ، چاره سه ریش الی خۆیانه . ئه و جیاوازییه زۆره ی كه له نوان ھاوتیان و به رپرس و كادیرانی پله یه كی حكومه ت و حزب ھه یه ، وای كردووه كه ھاوتیان دیسانه وه خۆی وه ك پله دوو سه یر بكات و ھه رئه مه ش وای كردووه كه تاكه كان وت بۆ خاك و ئینتیمایان گه نجان به تایبه ت و

نه من و كۆچ بكه ن. له ئه گه ر ده كاته وه ، روون ئه وه گوپی عومه ر

حه وانه وه و شونی كار و ده رفه تی كوردستان نیشته جبوون و گره نتی ژیان ھه ب ، ك ئاماده یه خۆی چاره نووسی ئه وه ی ب ببێ میل سه دان

بزان ؟ ده ره جه یه ك به ده كات ئه وه ش باسی گوپی له ده چت پ بووه ،» الواز ھاوتیبوون مافی ت دابن داھاتوودا كاریگه ری خراپ له سه ر ده سهبه شوه یه ك ئه گه ر ھه بژاردنه كان بكرته پوه ر بۆ گرتنه ده سه تی ده سه ت، ئه وا به پی زانیارییه كان

ده نگدان ٦٠٪ تپه ڕناكات.»كه وابوو رای سه ره وه به ھه مانشوه ی د.نه رمین جیاوازی له ده ستكه وتنی كار و ده رفه تی كار وای كردووه كه كۆچ روو بدات و خه ك بۆ ده ستكه وتنی

. ـبھته كه ی خۆی به جوی وھه لی كار و بژ له ھه مانكاتدا جه خت له سه ر ئه وه ده كاته وه الوازی ماف و ھاوتیبوون له كوردستاندا، ده گه ڕته وه بۆ دانه نانی كه سی شیا و له جگه ی شیاودا، «ئه مه ش دروست بواره كاندا له سه رجه م گه نده ی واده كات بت. ئه مه ش په یوه ندی راسته وخۆی به ده سه ت

و ده سه تی به ڕوه بردنه وه ھه یه .»له كۆتایدا ده توانین په نجه له سه ر ئه و خاه دابنین پشلكاریی ئه و عیراقدا كوردستان و له كه كه سك و له نوان ده كرت كه جیاوازییه ی و كه سكی تردا، ھۆكاره كه ی نه بوونی یاسا و رسای جبه جكردن و له گرفت به كو نییه ، گونجا و راستییه ش ئه م ھه یه . جبه جكاردا كه سی د.نه رمین به روونی ئاماژه ی بۆ كردوو وتی : «یاسا و پشكه وتووه ، شارستانییانه و ھه رم رساكانی به م جبه جكار و ده سه ت گرفته له به رده م ئه م

یاسایانه دا و به ره و ئاراسته یه كی تری ده به ن.»

عومه ر گوپی ناسیح حه مه حسن

به ك ده وترت ھاوتی ؟ــ ھاوتی به كه سك ده وترت له سنووری ئه و بژی و یاسایی و ده ستووری جوگرافیایه كی مافانه ی ئه و یان ھه یه كه سیاسییانه ی نیزامه كه ھه یه له و وته كه دا، بۆ بچووكترین تاكی ئه و ته جیاوازی نه كرێ . واته ئه رك و مافه كان به بو

. گه دا، دابه ش كراب جیاوازی به سه ر تاكی كۆمهبه پی ئه م پناسه یه ی تۆ كردت له كوردستاندا رووی له ده كرت ھاوتی سه یری شوه یه به م

ئه رك و مافه وه ؟له ھاوتیبوون پوه ره كانی ئه گه ر نه خر ــ دنیادا سه یر بكرت، ئمه له كوردستان له به رده م قه یرانكی ب تامی ھاوتیبوون داین. ھاوتی له كوردستان ونه یه كی ته واوی نییه ، به كو ونه یه كی شواوی ھه یه . چونكه له دنیای پشكه وتوودا حزب نزیكی له ده سه ت ده بات و پشه وه بۆ خه ك كوردستان له ئه مه ده زانم وا به م ده كاته وه ، شواوه و ھاوتی ناتوان له ناو كایه یاساییه كانی

خۆیدا بجوـ و ھه سوكه وت بكات.پاش چی ھاوتی بوون به دیار ده كه وت؟

مافه كان دابینكردنی مانای ھاوتیبوون ــ

ھاوتیانی پله دوو ئه وانه ن سه ر به

حزبی ده سه تدار نین

به كر حه مه سدیق:

پارزه ر به كر حه مه سدیق سه باره ت به مافی ھاوتیبوون له كوردستاندا، پیوایه ھشتا سه ره تایترین مافه كانی دابین نه كراوه . ھشتا مه فھومی ھاوتی پله دوو له كوردستاندا ماوه و ده سه ت و حزب ئه م چه مكه یان ھشتۆته وه .

به رپرسانی كوردستان خۆیان له سه ر و یاساوه ده بینن و ئه وان ئه م پله به ندییه یان دروست كردووه ، ھه ر ئه مه ش وای كردووه خه ك زدی با ووباپیری خۆی به جبت. باوه ڕیشی وایه ده بت بۆ

ئه وه ی بارودۆخه كه بگۆڕت ده بت ھزی جه ماوه ری ئۆپۆزسیۆن دروست بكرت.


سیاسیی بیاری لهسهر كاریگه ری دهتوان ھاوتییاخود لهسهر بت سیاسیی بیاركی بنون. ھهردابینكردنی زیاتر بهره و بۆ وت یاساكانی دهركردنیئهواندا قازانجی له دهبت واته ھاوتی خۆیان مافی

دهربكات. یاسایی و سیاسییانه بیاره ئهمدهستوور و یاسا ئهوهی بۆ بكات چی ھاوتی

بكات؟ بهجج مافهكانیھهیه ، وتدا له كه یاسایهی و دهستوور ئهو ــئارهزووی به نهك داوه بۆ ده نگی خۆی ھاوتیدهبت سیاسییهكان نووسراوهته وه. كهسه و حزببه فشاردا دان لهژر پوهی بكات دهوهت پابهندئهوهی وه ك كرداری، بهشوهی بنرت مافهكانیدامافه تا مهدهنییهكانهوه مافه له ھهر نووسراوهتهوه.و نیشته جبوون شونی و تهندروستی و سیاسیی

رادهربین. ئازادیو مژوویی باكگراونده و پوهر ئهم به پیله تاچهند مافه ئهم تۆكردت پناسانهی

ھهیه؟ كوردستاندادهبت كه باسمانكرد مافانهی كه ئهم بگومان ــدابین خۆی ھاوتیانی بۆ حكومهت و دهسهتبت دهسهتكدا ھه ر سایهی لهژر چونكه بكات،ھهیه، جیاوازیی تۆتالیتاری یان بت دیموكراسیئه وهیه بكهین، سه یری مافهوه گۆشهنیگای له ئهگهرمافی به دان زیاتر دیموكراسییهكاندا كۆمهگه له كهپچهوانهی به نراوه تهندروستیدا و ژیان و ھاوتی

كه نادیموكراسییهكانهوه. و تۆتالیتار دهوهتهو ھاوتی ده ستی له زنجیر و كۆت ئهوپهڕی ئهگهر ده كرت. مافه كانیان ھهتكی و مافهكانیدایهكوردستان ھهرمی سهیری دهالقهیهوه ئالهمیاسا له ھاوتیبوون به مافی كۆمه ك بكهین.چ پدانراوه. دانی كوردستاندا رساكانی وپدهكرت. كاری ئهوانه ی چ نووسراوه ئهوانهیبیگه یت نییه وستگهیهك ھاوتیبوون مافی بۆیهوایه مرۆڤ سروشتی چونكه پبت، كۆتایی ولهگهڵ زیادبووندایه له بهردهوام مافهكانیمادام بۆیه دهبت. دروست كۆمه گهكاندا گۆڕانی حساباتی ناتوانرت دهگۆڕت بهردهوام مافئهوهنده له سه دا بین و بۆ بكه ین بیركارییانه یواته ھهیه. كوردستاندا ھهرمی له مافی ھاوتیدهسهت نوان ملمالنی بهردهوامی پرۆسهیه كی

ھاوتییه . یان تاكه وھیچ كوردستاندا ھهرمی له یاساكان ئایا به دهستنهھنانی له بهردهم دهكات رگرییهك

ھاوتیبووندا؟ مافیرووهوه لهم یاسا سهیركردنی راستیدا له ــھهیه یاسامان ئمه ئایا یهكهم؛ شوهیه؛ دوو.كخستبر ھاوتیبوونی الیهنهكانی ھهموو كهوته وهك ھاوتیبوون ئازادی و بناغهی لهسه رچهنده یاساكان ئایا دووه م؛ پشكهوتووهكان. مافهكاندا. بهدهستھنانی لهبه ردهم رگره

بــوه. و پــهرش زۆر ئــهمــهشوهك پویست تاك مافهكانی كه لهم قهیرانه دا ئاتاكی نهكراوه، دابین كوردستاندا ھه رمی له

بت؟ خۆی وتی و خاك وابه ستهی چۆن كوردیئاستی لهسهر خاك تهنھا ئینتیما بۆ مهسهلهی ــالیهنی به پهیوهندی ئهوهنده ی نییه ، یاساییمژووییهوه و كولتووری الیهنی و نهتهوهیی ھاوتیبوون مهسهله ی ھهمانكاتدا له به م ھهیه،ئهوهنده دهكرت، بهجج كه یاسایانهی ئهو وھهیه، یاساكانهوه ناوهڕۆكی به پهیوهندیھهیه، یاساوه رزگرتنی به پهیوهندهی ئهوهندهشقسهی زۆری كوردستاندا له ئهمۆ چونكه ئهوهیتهنھا چونكه یاسایه، سهروهری مهسهلهی لهسهرهكشهكه به كۆتایی باش یاسای و یاسا دهركردنی و بكرت بهجج یاساكان دهبت بهكو نایهت،بهجج یاسایه ئهم واته چۆن بیگرت، رژهییب یهكسان بهشوه ی ھاوتیاندا بهسهر دهكرت

نهتهوه. زمان و و ئایدۆلۆژیا حزب و جیاوازیچ بوارهدا لهم حزب و حكومهت بین ده توانین

ده گن؟ رۆكبوارهدا لهم پهرله مان و حكومه ت رۆی ــحزب ھهیمهنهی زابوونی بهھۆی دیاریكراوه،حزب گرنگهوه. له راستیدا ئهم دوو دهزگا بهسهرو دیموكراسی له كۆمهگهی نییه. دزو چه مككیله حزبهوه چاكسازیی یهكه م دهبت لیبرادا، كهواتهو بیركردنهوه ئهو حزب پویسته ده ستپبكات،دهستكهوتی بیگۆڕت. ھه یهتی كه ئایدۆلۆژیایهیگشتیی به ھاوتیان بۆ كادرهكانی بۆ ماددی سهیری ھهموو ھاوتیبوون بهشوهی واته بگۆڕت،بهمهش بكات. و ھاوتیانیش تر حزبهكانی كادیرانیببهخشتهوه سهردهمیانه جوانی واتایهكی دهتوانتئهم كاریگهرییه ده توانت له ھهمانكاتدا و بهخۆیو بكات بهرجهسته حكومهتدا دامودهزگاكانی له ناوله رزگرتن بۆ نوه ندك بكاته په رلهمان و حكومهتسهردهمیانه. بهشوهی ھاوتیبوون و مرۆڤ مافیچ له و عهقی یاسادانانهوه یاسادانان رووی له

ئاستكداین؟تهكنیكی و یاسادانان رووی له راستیدا له ــیهككین بهكو نین، پشكهوتوو یاسادانانهوهئهمهش دنیا، دواكهوتووهكانی ھهره دهوهته لهلهوانه الیهن زۆر بۆ دهگهڕتهوه كهموكوڕییهكهیرهنگدانهوه ی و پهرلهمان نه بوونی دامهزراوه بهرهنگدانهوهی كه بهشوهیه ك ھهستیاره دهزگا ئهمھاوتی بهردهوام ده بت بت. خهك راستهوخۆی

ئهمهش بت، مافهكانیدا داخوازی له

عومهر تهھا

22

دۆســ


بۆ ھاوتیان به گشتی و گه نجان به تایبه تی له كوردستان ھه دن و روو له وتانی خۆرئاوا

ده كه ن؟باووباپیر زدی له ھه ھاتن یان كۆچ ــ سه ره تاییه كانه مافه دابیننه كردنی به رئه نجامی

له وتی ئمه دا.خه ك بۆ وتی خۆش و دنیایی فه راھه م كۆچ تیدا ژیان ئازاد و ئه گه ر وتی خۆی ده كات، ئاسان ب ، بۆ كۆچ ده كات؟ بۆیه له كوردستان ماف و ئازادی و ژیان كه مبۆته وه ، بۆیه خه ك

كۆچ ده كات.ھه ھاتوو نه ته وه و ده سه ت به ھی خۆی نه زانی

ئه مه چ جۆره رۆحییه تكه ؟خراپه و رۆحییه تكی ئه مه من به بوای ــ كشه و له راكردنه ئه وه چونكه نییه . باش به رپرسیارتی ، نابت ئمه ئینتیمامان نه بت بۆ خاك و وت. چونكه زۆربه ی شۆڕشه كان كه سانی ھه ژار و كه مده رامه ت كردوویانه ، بۆیه ده بت ھه وڵ بده ین تاوه كو گه نده ی و كاری دزو نامن تا

زۆرترین ماف بۆ ھاوتیان دابین ده كرت.ئایا دانانی یاسا و ده ستوور ئه م كشانه چاره سه ر

ده كات، ده بت به چه تر بۆ ده ستكه وته كان؟چه ترك چونكه ناكات، چاره سه ری نه خر ــ دروست ده بت، به م نابته سبه ر بۆ ھاوتی به سه ردا گۆڕانی فعلی به بارودۆخه ئه م تا كوردستاندا له ھز ھاوسه نگی ده بت نه یه ت. ده بت حزب بت، به سه ردا گۆڕانی بگۆڕت و

له ناو حكومه ت به ته واوه تی بته ده ره وه .مه به ستی به حكومه ت ده درته پرۆژانه ی ئه و ھاوتیان مافی گه ڕانه وه ی چاكسازیی و

چۆنه ؟پرۆژه ی چونكه الوازن، زۆر من بوای به ــ خۆیه تی ده سه ت پرۆژه ی به كو نین، خه ك

ده یداته وه خۆی .تاچه ند عیراق بۆ ھاوپه یمانان ھاتنی بار ودۆخه كه یان گۆڕاوه به ره و باشبوونی ژیانی

ھاوتیان؟ــ ته نھا بار ودۆخه كه یان گۆڕاوه بۆ ئه وه ی ئمه

زانیاریمان ھه ب به سه ر دنیای ده ره وه دا. ئه وان ده ستیان نه خستۆته نا و گۆڕانكاریی ژیانی بگۆڕین خۆمان خۆمان ئمه ده بت ئمه وه ، به ره و باشتر، چونكه ئه وان مامه ه له گه ڵ ھزدا ده كه ن ك ھزی ھه بوو ئه وان له گه ڵ ئه واندان. ئه گه ر ئۆپۆزسیۆن ھزی جه ماوه ری ھه ب ئه وان

ھه سوكه وتی له گه ڵ ده كه ن.

چه مكی ھاوتیبوون بۆ كه ی ده گه ڕته وه ؟و فراوانه زۆر ھاوتیبوون چه مكی ــ مژووه كه ی ده گه ڕته وه بۆ سه رده می یۆنانییه كان. به ده ر له چوونه ناو مژووی ئه و چه مكه ، ده كرت په یوه ندییه ئه و مانای ھاوتیبوون بووترت سیاسییه كه له نوان ھاوتی و ده وه تدا دروست ده بت. له سه ر بنه مای دیاریكردنی ماف و ئه رك بۆ ھاوتی و به رپرسیارتی بۆ ده وه ت له دابینكردنی مافه كانی به داننان و ھاوتی پداویستییه كانی ھاوتیدا، چ به یاسا چ به جبه جكردنی ئه و یاسایه و یه كسانی سه رجه م دانیشتوانی وت له به رده م ئه م

یاسایه دا ب جیاوازی . ھاوتیبوون سه یری چۆن سیاسیی ده سه تی

ده كات؟بۆ سیاسیی ده سه تكی ھه ر سه یركردنی ــ مه سه له ی به ھاوتیبوون باكگراوندكی ئایدۆلۆژی ده سه ت، ئایدۆلۆژیای بۆ ده گه ڕته وه كه ھه یه ھه رمی له ده سه تكدا، و ده وه ت له ھه ر كوردستانیشدا سه یركردنی ده سه ت بۆ چه مكه كه رووییه كه وه چ له نه بووه به رجه سته تائستا سه یری مافی به ھاوتیبوون ده كات. به به گه ی حزب ده سه تی كوردستاندا ھه رمی له ئه وه ی جگه كه تكه ووبوون به شوه یه ك حكومه ت و توانینی جیاواز جیاواز و حزبی ئایدۆلۆژیای له ده سه تدار حزبی ھه ردوو به تایبه ت حزبانه ئه م (پارتی ، یه كتی ) له الیه ن ده سه تی سیاسییه وه ،

فه لسه فه یه كی داڕژراو یان فه لسه فه یه ك نییه پشتی گۆشه نیگایه ئه و سه یركردنی بۆ ببه سترێ . پبوای به ئه وه له به ر ھاوتیبوون. مه سه له ی بۆ سیاسیی دیدكی و فه لسه فی دیدكی ھیچ من، حكومه ته وه و په رله مان له الیه ن نییه دیاریكراو بۆ مه سه له ی ھاوتیبوون له ھه رمی كوردستاندا. ھه یه . خۆی تایبه تی ھۆكاری ئه مانه ش بگومان له وانه ھۆكاری كاریگه ری حزب له سه ر حكومه ت و فۆرمۆله نه بوونی بیركی سیاسیی و یاسایی له الیه ن له ھاوتیان به به رامبه ر سیاسییه وه ده سه تی ئه منی باری جگیرنه بوونی ھۆكاری ھه مانكاتدا له ده سه ت نه بوونی دامه زراو به و سیاسیی و كورستاندا. ھه روه ھا نه بوونی باكگراوندكی مژوویی

و فكری ، رزگرتنی ھاوتی و مافی مرۆڤ. مافه كان له الیه ن ده سه ته وه ، دابینكردنی به ب

ھاوتی ده توان ئه م چه مكه به ده ستبھن ؟ده توانت كاتك چه مكه ئه م راستیدا له ــ به ده ستب له سه ر بنه مای ئه رك و ماف وه ستاوه و داده مه زرت، لره دا رۆی ھاوتی ته نھا بریتییه ئه و به ده ستھنانی بۆ خه باتكردن و داواكاری له مافانه ، واته ئه م مافانه ده بت بسه نرت و به رده وام بپارزرت پویسته مافانه ش ئه و و بكرت داوا بت. سیاسییدا ده سه تكی ھه ر سایه ی له ژر ب گومان رۆی ھاوتی له كۆمه گه مۆدرنه كاندا

رۆكی یه كجار كاریگه ر و ھه ستیاری ھه یه .به و پیه ی كه له رگه ی كه نای جیاواز جیاوازه وه

مافی ھاوتیبوون وستگه یه ك نییه بیگه یت و كۆتایی پبت!

پارزه ر ته ھا عومه ر:

ته ھا عومه ر ره شید پارزه ر و خوندكاری دكتۆرا له یاسا گشتییه كاندا له زانكۆی سلمانی له م دیداره ی ھه فتانه دا سه باره ت به ھاوتیبوون و چه مكی ھاوتی له كوردستاندا به به راورد له گه ڵ وتانی دنیادا باوه ڕی

وایه تائستا له كوردستاندا یاساكان گره نتی ژیانی تاكه كانی نه كردووه و له رووی عه قییه تی یاسادانانه وه زۆر دواكه وتووین و ئه مه ش ھۆكاری سه ره كی كه مبوونه وه ی ئینتیما بۆ نیشتمان و كۆچی به رده وامی گه نجانه . ئاماژه ش به وه ده دات كه حزب ھه یمه نه یه كی ته واوی به سه ر ده سه ت و حكومه تدا

كردووه ، مافی ھاوتیبوونیش له كوردستاندا وه ك پویست نییه .

25

ھهفته سهرهتای

پۆپی و لق ده داتهوهو بهبن ھهروا توركیا له ئهرگهنهكۆن كشهی بارك لكی بهھهر و ھهرچۆن ئهرگه نهكۆن، دهبتهوه. تری لز . deep-stateكیور دهوهتی- له بووه بهشك بدهیهوهناوه وهو له نھنییه كه ئهو ركخراوه نییه، دیار بهتهواوی ھشتاسهره كییهكانی مۆره پاشماوهو كردووهو چی توركیا دهرهوهیحهز ئاق پارتی) ب (تۆ توركی حكومهتی ودهچ ھشتا كن؟راستییهكان تهواوی و سهرهداو ھهموو نهكات زات یان نهكات،ھهندێ بهپی توركیا. كوردستانی له بهتایبهتی ببن، ئاشكرا١٧٥٠٠ كهس له زتر ،١٩٨٠-١٩٩٠ سانی له مه زهنده، و راپۆرتبوون ك بكوژهكانیان كه نهزاندراوه تائستا كوژراون، توركیا لهخهكی كوژراوانهیش، ئهو زۆرینهی قهپاتكراوه. دۆسیهكانیان وھهیه ، ھهنده ھهر .(٢٠٠٩/٣/٣٠ زهمان، (تودهی بوونه، كوردلهو دهستیان ژیته م، لهوانه جاندرمه ، سوپاو بهرپرسی ھهندێھشتا ھهبووه ، بهم كوشتنه دا و شونبزركردن خهك رفاندن ومه ترسیدارهكانی و زل پشیلكارییه به پوهندیی كه الیهنهی ئهونودهوهتیی قانوونی و مرۆڤ مافهكانی نودهوهتیی قانوونیئهستووری پهرده یهكی كوردستاندا، له بهتایبهتی ھهیه، مرۆییهوهبهتایبهتی دنیادا، جگهی زۆر له لهمبابهته، شتی دراوه. بهسهرداعهسكهریی تاقمی دهستهو كه روویداوه، التیندا ئهمهریكای لهئهرجهنتین و شیلی له ھهشتاكاندا، و حه فتاكان له حوكمانلهسهر كه دواتر كردووه، كاروكردهیان ھهمان و... گواتیماال وھاتۆتهپشهوه، دیموكراتی راگوزهری قۆناغكی و نهماون كارقۆناغكی پچانهوهی پشلكارییانهو ئهو چارهسه ركردنی بۆو ئاشتبوونهوه راستی گهڕان بهدوای لیژنهو كۆمیسیۆنی تاریك،ئامار ژمارهو به ورده ورده- پكھنراوهو وتانهدا، لهو

كردووه. ئاشكرا خهكی و قوربانییان بۆ راستییهكانیانھهولر، له كه دهكرێ لهوه باس ماوهیهكه، پودانگهدا، لهمپارچهی چوار ھهر كوردییهكانی حزبه بۆ كۆبوونهوهیهكئاریشهكانی كشهو له حزبهكان تیایدا، و دهكرێ كوردستان

به چارهسهركردنی بۆ نوێ خیتابكی دهكۆنهوهو خۆیانتوركیاشدا، لهناو دهخهنهڕوو. كورد كشهی ئاشتییانهی كورد، كشهی چارهسهركردنی بۆ حكومهت كه ھهیه قسهلهمهوپشی (ئاخاوتنهكهی بهدهستهوهیه ھهنگاوگهلكیبهبای DTP(كه دهتهپه ھهروا توركیا). سهركۆماری ھه بژاردنی سهرۆك له توركیا)، له دادهنرێ سیاسیی پهكهكهبه بهڕوهچوو ٣/٢٩دا، له كه شارهوانییه كاندا ئه نجومهنی ونونهرایهتیی ئهو كه یهكالكردهوه ئهوهی دهنگدان سندوقی٪٥٩,٦٧ (باتمان كوردستان باكووری له دهكات كورد گهلی،٪٣٦,٤٧ ئیغدیر ،٪٧٨,٩٧ ھهكاری ،٪٦٥,٤٣ دیاربهكر ،وان ،٪٣٠ تونجهلی ،٪٥٣,٧٥ شهرناخ ،٪٤٩,٤٣ سرتھناوهو ٨ ٢٣٩٤١٧٦ دهنگی توركیادا تهواوی له و ٪٥٣,٤٨زیاتر بردنهوهیهش، ئهم بردۆتهوه). قهزای ٥٠ گهورهو شاریخۆمان، كورد ئمهی بۆ ده اللهتی ھهیه، ھهم مه غزاو یه ك لهكۆمه گهی بۆ ھهم دهوروبهرو بۆ ھهم توركیا، ناو بۆ ھهمكه ئهمهریكا)، و ئهوروپی یهكتیی بۆ (به تایبهتی نودهوهتیدانوستان لهھهر وهربگیرێ موخاتیب به (دهتهپه) پویستهبنرتهوه. كورد كشه ی چاره سهركردنی بۆ كه ھهنگاوكدا وله نكویكردن قۆناغی پچانه وه ی بۆ توركیا، حكومهتی دهكرێو راستی بۆ (كۆمیسۆنك كورد كشهی چارهسهركردنی كوردوسوود مهبهستهش دهكارت ئهم بۆ و نئاشتبوونهوه) دابمهزربهتایبهتی وهربگرێ، ھاوشوه دیكهی وتانی ئهزموونی لهله مبابهته ھه نگاوكی پموایه، خواروو. ئه فریقیای ئهزموونیبهكارھنانی جیاتی له بگیرنهبهر، تر میكانیزمكی چهند وھهم و توركیا كوردی رهنگه ھهم گشتی» كه «عهفووی زاراوهیبهدحایبوون و بكرێ بۆ جیا-جیای لكدانهوهی توركیاش لهناو

گۆڕێ. بنته [email protected]موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

کـــهریــــم* ئاســۆ

و راستی بۆ كۆمیسیۆن و توركیائاشتبوونهوه


24

دۆســ


له ھاوتیان و حكومهت كه نییه ئهوه واتایسروشتی پهیوهندییهكی بهكو دوژمنایه تیدابن،داننانی دهسهت دروستبوونی بهگه ی نوانیانه،كارهكانی پشهوهی له دهبت ھاوتیاندا مافی بهگرنگ رۆی دهبت ركخراوهكان و میدیا و بتئهوهی بۆ دهسهت، خستنهسه ر بۆ فشار بگن

بكات. ھاوتیان دابین بۆ ماف زۆرترینكوردستاندا له گهنجان بهلشاوی كۆچی ھۆكاری

ھاوتیبوونه؟ مافی نهبوونی ئایا چییه؟و یاسا نه بوونی له ھهر زۆره، كۆچ ھۆكاری ــ كشهی دهیان تا دهستپدهكات نهبوونهوه ھاوتیژیانه گرهنتی نهبوونی ترینیان سهره كی به م تر،چارهسهر به یاسا گرهنتییهش كوردستاندا، ئهم لهدهبت وایه، ربوار وهك یاسا چونكه دهكرت،یاساكانیش بت، خۆیدا سبهی خه می له ھهمیشهئاراستهی بهرهو بت گۆڕاندا له بهردهوام دهبتله كوردستاندا بهم مرۆڤ، مافهكانی دابینكردنی رووی له چ ناكات، تاكهكانی ژیانی گرهنتی یاساكانو نیشتهجبوون كار و شونی ھهلی ره خساندنیپیهوه ئمه كۆمهگهی له كه تر گرفتی دهیان

.ندهنائهم تاكی بزارییهك لهالی وایكردووه كه ئهمهشكه گه نجان چینی بهتایبه ت بكات دروست میللهتهكه نییه یاسایهك كوردستاندا له دهكهن ھهستحاهتی له بكات ژیانیان كهمی النی رهزامهندی كهمه، زۆر ھهشبت ئهگهر و په ككهوته یی و بكاریكهمبوونهوهی لهسهر كردووه كاریگهری ئهمه بۆیهخۆی بهجدهھت. بهدوای و نیشتمانی ئینتیماژیانی گرهنتی كه دهڕوات جگهیهكدا و وتكوێ بت، ھهر نییه مهبهستی ئیتر دابین بكات،پهرلهمان ئهگهر بۆیه دهگات، پی رگهیهك چ بهبگرن، كۆچ به بهر بیانهوێ حزب و حكومهت وخهك بۆ ژیان گرهنتی رسا و یاسا به دهبت ئهوانیش تا بكهن، دابین كوردستان ھاوتیانی و

بتهوه. دروست بۆ ئینتیمایان دووباره

ئهو حزب پویستهئایدۆلۆژیایهی بیرکردنهوهو

بیگۆڕت ھهیهتی که

له ھاوتی مافهكانی له ھاوتیبوون و كه باس دهستووری عیراقی دهخهینهڕوو مادهیهكی چهند لرهدابویدهكاتهوه (ھهفتانه) كه مادهیهی ئهوهنده ھهر تهنھا عیراق ده ستووری نهبت ئهوه دهكات. عیراقداھهموویان ناكرت كه تدایه تریشی بهندی و ماده دهیان به كو باسكردبت، ھاوتی سهبارهت به

بوبكهینهوه.بنهچه، رهگهز، له ھهوردكردن ب یاسادا، بهرامبهر له ھهموو عیراقییه كان یهكسانن :١٤ مادهی

كۆمهیهتی. و ئابووری بارودۆخی یان بیروڕا، مهزھهب، ئایین، رهسهن، ره نگ، نهتهوه،بكرت زهوت ل مافهی ئهو ناكرت ھهیه، ھمنی و ئازادانه ژیانكی مافی تاكك ھهموو :١٥ مادهیلهالیهن كه بیارك بنه مای لهسهر ئهویش نهبت، یاسا بهگورهی تهنھا بكرت، سنووردار یان

دهربكرت. تایبهتهوه قهزائی دهسهتكیروشونهكانی ھهموو پارزراوه، ده وهت عیراقییهكان بۆ ھهموو ھهل دابینكردنی یهكسانی :١٦ مادهی

دهكات. دابین دهستهبهركردنینهبت ناكۆك مهرجك به ھهیه، كهستی تایبهتمهندتی مافی تاكك ھه موو یهكه م: :١٧ مادهی

گشتییدا. دابی و تر كه سانی مافی لهگهڵو بهگورهی یاسا تهنھا دهستكاری بكرت، یان بپشكنرت پارزراوه، ناكرت ماڵ دووهم: حورمهتی

بیاری قهزا نهبت.ھاوتیبوونییهتی . بنهمای ئهوه و عیراقییهكه ھهموو مافی عیراقی رهگهزنامهی :١٨ مادهی

جگهیانهدا لهو تهنھا بكرت، یان دهستبهسهر بكرت به ند كهس ناكرت ب: دوانزهھهم: :١٩ مادهیتهرخانكراوه. یاسا بهگورهی مهبهسته ئهو بۆ كه نهبت

سوودوهرگرتن گشتیی و كاروباری له ھهیه بهشداریكردنیان مافی پیاوهوه و به ژن ھاوتیان :٢٠ مادهیخۆكاندیدكردن. و ھه بژاردن مافی و سیاسییهكان مافه له

بكات. دابین بۆ كهریمانهیان ھاوتییهكه، تا ژیانكی ھهموو مافی كاركردن :٢٢ مادهیبهكاری و بگرت لوهر سوودی خۆیه تی مافی خاوه ندار پارزراوه. تایبهت خاوهندارتی :٢٣ مادهی

یاسادا. چوارچوهی له بكات پوه تهسهروفی و بھنتكهرامهتی پارزراوه. و مرۆڤ ئازادی یهكهم: أ: : ٣٧ مادهی

بیاركی قهزائی. بهبی بكرت له گهدا لكۆینهوهی یان بكرت ده ستبهسهر ناكرت كهسك ب:و قه دهغه مرۆییانه نا مامههكردنی دهروونی و جه ستهیی ئهشكهنجهدانی جۆرهكانی ھهموو ج:

حهرامكراوه.دهپارزت. ئاینی و سیاسیی و فكری توندوتیژی له تاكك ھهموو دهوهت دووهم:

ئازاده . شوهیه ك ھهموو به رادهربین مافی یهكهم: :٣٨ مادهیئازاده. بوكردنهوه و چاپ و رۆژنامه گهری دووهم: مافیئازاده. ھمنانه خۆپیشاندانی و كۆبوونهوه مافی سیهم:

پارزراوه . پیانهوه پهیوهندیكردن و سیاسیی حزبی و كۆمهه پكھنانی مافی یهكهم: :٣٩ مادهیسیاسییهوه الیه نكی یان كۆمه هیهك یان حزبك به پهیوهندی كه ناچاربكرت، كهس نابت دووهم:

تیاندا. ئهندامتی له سهر بت به رده وام كه بكرت ناچار یان بكات،بیروڕادا. و فیكر له ئازاده تاكك ھهموو :٤٢ مادهی

له و نیشتهجبوون سه فهركردن و ھاتوچۆكردن له ئازاده ھهموو عیراقییهك یه كهم: :٤٤ مادهیوتدا. ناوخۆی و دهرهوه

نیشتمان. بۆ گهڕانهوه له ببهشبكرت یان بخرتهوه، دوور یان نهفیبكرت عیراقیی ناكرت دووهم:بكرت، سنووردار ھاتووه دهستوورهدا لهم ئازادییانهی و ماف ئه و پیادهكردنی ناكرت :٤٦ مادهیئازادییهكان و ماف كاكی سنوورداركردنه ئهو نابت بهمهرجك نه بت، یاسا بهگوره ی تهنھا

بگرتهوه.

عیراقدا دهستووری له ھاوتی

27

له باسی تهنھا ئرانی ئهمریكیـ وتووژی به ـبه وپیهی تر، شتی نهك دهكرد، عیراق كاروباریله ئهمریكا بوونی له كشهكهیان ئرانییهكانئران لهسهر ھه ڕهشه كه دهبینییهوه عیراقدائرانیان ئهمریكاش ھزهكانی دهكات، دروستپچهككردنو ری له كه دهكرد تۆمهتبار بهوهبۆ ئرانییهكان چه كداره گروپه ناوهوهی ھاتنهبارودۆخی له ئهو شتانه، دهست عیراقو ناوخۆیخۆی رۆی عیراقیش وهردهدات. عیراق ناوخۆیبۆ ئهوهی مهترسیانه، ئهو له ره واندنهوهی بینیئهمریكا ھزهكانی به نهبته گۆڕهپانی ملمالنیوئهمریكاش ھزهكانی نهكاتو ئران له ھهڕهشهكاریگه ری له جۆرك نه داتو گهمارۆ ئران به

ھزانه ھهبت. لهسهر ئهوئه مریكا پشووی بایۆزی كرۆكهر رایان بهمشكستی دیالۆگه ئه و به وهی نا دانی عیراق له

ھناوه؟ئهو بۆ بانگهشه ی كه بوو عیراق پموایه ـنهبینی پویستی رۆی به م كرد، دانوستانانهئرانیو الیهنی ھهردوو سهر فشارخستنه لهزیاتر ئمه دیپلۆماسییهتی ئه گهر ئهمریكی.دهبوون. باشتر ئهنجامهكانیش ئه وا كارابووایه،ئهمالدا له گهڵ جارك عیراق نهدهبووایهئهوال، لهگهڵ تر جارهكه ی بووایه و ھاوھهوستله ببینییایه خۆی پشهنگی رۆی دهبوو بهكوھهرچۆنك بت ئهوه گهیشتن به چارهسهركدا،لهنوان كه عیراقه وه بهالی بوو تازه ئهزموونكینهبت بهغدا له كه گه وره دا كارهكتهری دووتهنانهت وهسیت، ببته نهكردووه، كۆبوونهوه یانبه ھنابت شكستیشی ئهزموونه ئهو ئهگهرده كرت. بۆ عیراقییهكان ئه ژمار كه وتك دهستزۆر خۆرئاوایی بهرپرسانی دهكهین تبینیدیپلۆماتی چاالكییهكی دهكهنو عیراق سهردانیئهو راڤهی چۆن ئارادایه، له سهرنجاكش

دهكهن؟ كرانهوه یهپدهچت كه ھهبوو لهوه مهترسی گومان و پشتر ـئهو بھنتو شكست عیراق تازهكهی ئهزموونهشهڕكی كه ھه بوو ئه وهی ئهگهری شكستهشپهرتبوونی پاشان وتو په رتبوونی تایفیوھۆی ببته ئهوه ش بكهوتهوه، ل ناوچهكهیوته لهنوان ھهرمیی جهنگكی دروستبوونیدهستیان سهركردهكانیش عیراقدا. دراوسكانیله سهركه وتنانهی ئهو بوو، دیان لهسهرالی تهنانهت دهھنا بهدهستمان عیراقیشدابوو، گومان جی ئهمریكییه كانیش خودی

فشههو عیراق بارودۆخی كه وابوو پیان ئهواندۆخهكهی بۆ وتیش ئهمنی بارودۆخی پدهچتئهفغانستان عیراق خۆ بگهڕتهوه. بهم جارانیسروشتی ھه یهو خۆی پگهی نه وتو عیراق نییه،ئهمانهش جیاوازه ، مژووهكهشی گهلهكهی وبتو سهركهوتوو ئهمنییهكه ئهزموونه وایانكرددیموكراتیو ئهزموونی سهركه وتنی پاشانئهمانه ناوخۆییهكانیش، ھهبژاردنه سهركهوتنیبارودۆخی ئیجابی. پهیامكی كۆمهه بوونهبه رهو بیوهو مهترسیداری قۆناغی عیراقدهكهین ھهست بۆیه دهچت، سهقامگیریناوهوهو ھاتنه له سهر پشبكیانه وتهكانئستا بهتایبهتیش عیراقدا، له كردن وهبهرھنانخنكنه ردایه و ئابووری قه یرانكی له جیھان كه

جیھان. بۆ گهورهیه تازهی بازاڕكی عیراقیشدهستوورهوه، ھهمواركردنی دۆسی لهبارهی ئهیلهوبارهیهوه، تایبهت لیژنهیهكی بوونی سهرهڕایلدوانهكانی لهبارهی گهوره ھهیهكی بهمداوای كاتك كرا، دروست وهزیرانهوه سهرۆك

كرد؟ پداچوونهوهی دهستووریبوو، سهیر وهزیران سهرۆك لدوانهكانی ـتنه پهڕی دهستووردا بهسهر ساڵ س چونكهبۆیه نهكراوه، بهجج تهواوهتیش به كه بوولكهوته وه. كاردانهوهی دهستوور گۆڕینی داوایسهرۆك لدوانهكهی به وردی به ئهگهر ئهم لهگهه ئهو كه دهبینین بچینهوه وهزیراندادهستوورو به پابهندبوونه لهگهڵ دهستوورهدایه وئمه دهپرسین: ئیتیحادیدا، دهسهتی حكومه تیئاماژهی كه خانهدا لهو راستی به مالیكی ئایادهستوور؟ گۆڕینی لهسهر مكوڕه كردبوون، بۆدهداته فراوان دهسهتكی دهستوور پموایه پی كه دهسه تكیشدا ھهر له ھهرمه كانودهیهوت سهرپشكی دهكات، مالیكیش نهدرابتناوخۆییهكان حكومهته دهسهتی بگۆڕتو ئهوهباس كه ده سهتانهش ئهو بكات، سنووردارمه ركهزی، حكومهتی بۆ ده گهڕنهوه نهكراونبهھزترو مه ركهزی حكومهتی بهوپیهی ئهویشھهمواركردنی لیژنهی بابهتكه ئهمهش گشتگیرتره،دیاری دهسه تكی پدانی میانی له دهستوورئه ویش كردووه، چارهسه ری به ھهرمهكان كراویه كگرتووهكانو نهتهوه به راوژكردن دوایله رۆی كه ئیتیحادی ئهنجومهنكی پكھنانی ھهرمهكانو نوان ملمالنكانی چارهسهركردنی

دهبت. مهركهزدا پارزگاكانومالیكی عهمار ــ ھهفتانه


26

عیراقی

له عیراق ئیسالمی سه ركردهكانی ئهنجومهنی بای له یهكك و عیراق ئه ندامی ئهنجومهنی نونهرانی حه مودی ھومامكشانهوهی دوای عیراقییهكان لپرسراوتی و عیراق له ئهمریكا ھزهكانی كشانهوهی له باسیی ھهفتانهدا دیمانهیهكی

نوان دانوسانه كانی ئهوا كارابوایه، دیپلۆماسییهتی عیراق خستهڕوو ئهگهر ئهوهشی حهمودی كرد. ھزانه ئهودار دهبوون. بهرھهم ئران ئهمریكا و

ھزه كشانه وهی بۆ گونجاوتره واده یهك چئهمریكا؟ جهنگاوهرهكانی

ھزهكانی كشانهوهی به خۆشحاین ئمه ـرادهستكردنهوهی له كردن پهله ئهمریكاوئهمنییهكانی ھزه به ئهمنی دۆسی تهواوهتیئامادهباشی له ھزانه ئه و راسته عیراق.وادهیهك دهستنیشانكردنی بهم نین، تهواوهتیدا

الیهنه به سهر ئهوه بیانییهكان كشانه وهی ھزه بۆله بكهن پهله كه دهسهپنت پهیوهنیدارهكانداباری ژر چوونه عیراقو ھزهكانی بنیاتنانه وهیھیچ لهبهرژهوهندی بهرپرسیارتییهوه. ئهو ھهبت، عیراقدا له پشووی كهوا نییه الیهنكیشدابسهرو مایه ی ببته كه كشانهوهیه ك ھه ر بۆیهئاستهكانی له ھیچكام لهسهر پشووی، بهریو

ناكرت. قبوڵ عیراقیش نودهوه تیو ھهرمییوبهڕوهچوو، به غدا ئرانی كه له ئهمریكیـ دیالۆگیكه بوون كهسانه ئهو دیارترینی ئوه شباسی دیالۆگهدا لهو ئایا دهكرد، بۆ بانگه شهتانعیراق بۆچی ئا، ئهگهر دهكرا؟ عیراق مهسهلهیدیالۆگی ئراندا حكومهتی له گهڵ راستهوخۆ خۆی

نهدهكرد؟

كشبپ جیھان حهمودی : ھومامدهكات عیراق لهسهر

Haftanaـissue 41/ 5 Apr 11 Apr 2009 ـ

قووتر بوونه وه ، چونكه ئه حمه دیش یه كك بوو له نوژخونانی مزگه وته كه ی نو سه نته ره كه ی ئه بو به كری سدیق، ئه و ته قینه وه یه بووه ھۆی كوژرانی

ده یان كه سی سیاسیی و مه ده نی.ئه وه ی نیگه رانیشی الی به رپرسانی ئه منی ئه مه ریكا ركخراوكی ئه گه ر كه ئه وه بوو دروستكردبوو ئه ندام ئه مه ریكا خاكی له سه ر بتوانت جیھادی ئه مه ریكا ده ره وه ی له تا بكات دروست بۆخۆی بتوانن كه ھه یه ئه وه ش ئه گه ری ئه وا بجه نگن، قه ناعه ت به سۆماییه به ره گه ز ئه مه ریكییه كانیش بكه ن كه شانه ی نووستوو له ویالیه ته یه كگرتووه كان

دروست بكه ن.ھیچ «الوان» گروپی پشتر ھه رچه نده چاالكییه كیان له دژی به رژه وه ندییه كانی ئه مه ریكا ھرشه كه ی دوابه دوای به م نه دابوو، ئه نجام ئه سیوبیا بۆ سه ر سۆماڵ كه به پاپشتی ئه مه ریكا په یوه ندییه كانی ئه نجامدرا، ٢٠٠٦دا سای له پته وتر قاعیده ركخراوی گروپه و ئه و نوان چه ند له گه ڵ كاركردن به ده ستیانكرد بوون و چاالكوانكی غه یره سۆمای كه له الیه ن ئه مه ریكاوه داواكراوبوون، له نویشیاندا فه زل عه بدو محه مه د ھه بوو كه به نه خشه داڕژه ری ھرشه كانی سای له ئه مه ریكا بایۆزخانه ی ھه ردوو سه ر ١٩٩٨ی

كینیا و ته نزانیا داده نرت.حه سه نیش وه ك ئه و الوانه ی تر كه دیار نه ماون، دوای كوژرانی باوكی له رووداوكدا، پش ئه وه ی دایكییه وه له الیه ن ئه مه ریكا، بۆ بكه ن كۆچ په روه رده كراوه . رۆژك دوای دیارنه مانی حه سه ن، مینیابولیسدا نه خۆشخانه كانی له خزانه كه ی كوڕه كه یاندا و به دوای گه ڕان به كرد ده ستیان ھیچ به م پۆلیس، باره گای چوونه پاشان مامكی كه ئه حمه د نه بوو. عوسمان سۆراغكی كه م، الیه نی «ئه وكات ده ت: حه سه نه تری دیارنه مانی ھه وای سۆمای تری خزانی دوو له كاتی گه یاندبوو. پۆلیس به كوڕه كانییان پشكنینی ژووری یه ككی تر له الوه ونبووه كاندا، درژیان روونكردنه وه یه كی الوه ئه و خزانی له باره ی ئه و گه شته ئاسمانییانه وه دۆزییه وه كه له ھی ئاسمانی ئه و شاره وه ئه نجام ده دران. گرانی بی تچووی گه شته كانی ئه و الوه سۆماییانه ش به ھز دارایی الیه نكی كه ده كات ئاشكرا ئه وه ئه و كری كۆی چونكه كردوون، پشتیوانی گه شته ی كه به چه ند قۆناغك كردوویانه ده گاته نزیكه ی ٢٠٠٠ دۆالر، عوسمان ئه حمه دیش ته ئكید ده كاته وه كه برازاكه ی سه رچاوه یه كی دارایی وای

نه بووه بتوانت ئه و به پاره زۆره ی لوه ده ست بووه نه مانی ئه و الوانه مه سه له ی دیار بكه وت. سه نته ری به نه خوازراو بایه خكی ئه وه ی ھۆی ھۆی بووه ئه وه ش بدرت و سدیق به كری ئه بو دروستبوونی پشوی له نو ره وه نده سۆماییه كاندا و تائستاش ھیچ به گه یه ك له مزگه وتی شاره كه دا مزگه وته دا له و بیسه لمنت كه نه دۆزراوه ته وه ده كرت. په یدا ئیسالمییه كان گروپه بۆ ئه ندام به م عومه ر جه مال به ڕوه به ری سه نته ری سۆماڵ بۆ به رگریكردن له دادوه ری، پیوایه به ھۆی ئه وه ی نه ماون دیار كه سۆماییانه ی الوه ئه و زۆربه ی «ده بت كردووه ، مزگه وته یان ئه و ھاتوچۆی كه سك ھه بت له مزگه وته كه دا كاریگه ری له سه ر

مشكی ئه و الوانه دروست كردبت.»

خۆت مه كوژه له رۆژانی ھه ینیدا سه دان كه س روو له سه نته ری وتاری بیستنی بۆ ده كه ن، سدیق به كری ئه بو پشكه شی عه بدوله حمان مامۆستا كه ھه ینی ٢٠ ماوه ی له مامۆستاكه رۆژه ئه و ده كات، ده كرد جۆراوجۆرانه له و سته مه باسی خوله كدا كه پویسته موسمان خۆیانی ل به دوور بگرت و له نویشیاندا خۆكوشتن، مامۆستا عه بدوله حمان «خۆت وتی: ئاگاداركرده وه و نوژخونانی بكوژت)، (خۆی كه سكیش ھه ر مه كوژه ،

خوای گه وره ده یخاته ئاگری دۆزه خه وه .»مامۆستا عه بدوله حمانیش به نیوزویك-ی كه ده كات الوك چه ند بیری راگه یاند ھاتوچۆی پشتر نه ماون و دیار ئستا مزگه وته كه یان ده كرد، به م باسی ئه وه ی سۆماڵ. چووبتنه ھیچیان كه نه كرد ھه روه ك الوانه «ئه و وتی: ھه روه ھا كه سوكاره كه یان به پرسیان چۆن ئیمامه كه شیان به پرسیان نه كردبوو، كه ره تده كاته و ئه وه ھه روه ھا نه كرد.» غه یره یان سۆمای جه نگاوه ركی ھیچ مزگه وته كه یدا له له وتاریان سۆمای له وه جه خت كردبت و پشكه ش به شوه یه كی مزگه وته كه یان ده كاته وه سه ره كی تیشك ده خاته سه ر مه سه له ی

ره وه نده كان و ئایین و خزان و ده ت: «ئمه الیه نه ئایینییه كه فه راھه م ده ھنن.» له وه می پرسیاری تر كه سكی ئه وه ی ئه گه ری به مزگه وته كه ده ره وه ، له

مه به ستی راكشانی ئه ندامی نوێ بۆ گروپه كانیان به مزگه وته كان «به رده وام ده ت به كاربھنت، ئه وه ئاگاداری به م كراوه ن... رووی جه ماوه ردا یاخود كردبت، له وجۆره ی كاركی كه سك نیم

قسه ی له گه ڵ ئه و كه سانه دا كردبت.»ھه روه ھا مامۆستای مزگه وته كه ده ت: «كاتك نه دا ریان مینیابولیس فۆكه خانه ی پۆلیسی فه ریزه ی حه ج سه فه ری گه یاندنی ئه نجام به بۆ نووسینگه ی زانیویه تی بكات، سعودییه نو خستۆته ناوی فیدراییه كان لكۆینه وه لیستی ئه و كه سانه ی كه گه شتی ئاسمانییان ل

قه ده غه كراوه .»فیدراییه كان لكۆینه وه نووسینگه ی ھاوكات روشونه پویسته كانیان بۆ مه به ستی گه ڕاندنه وه ی پشتر كه پكرد ده ست ئه حمه د شروه ته رمی له خزانه كه شی ته قاندبۆوه و خۆی سۆماڵ له مینیابولیس باشووری له بیرنزفیل گۆڕستانی به خاكیان سپارد. بیھی مامی بورھان حه سه نیش پرسیار ده كات و ده ت: «چۆن ده كرت بوا به منداك بھنرت كه ھه ر له ته مه نی چوار و پنج ده ژی، یه كگرتووه كاندا ویالیه ته له ساییه وه شه ڕ بۆ بچت به جبھت و باوكی دایك و كه چه ندین ناخی له پرسیاره ئه م سۆمادا؟» له نیشته جی تری خزانی دت و مینیابولیسدا

ده چت.ھه فتانه

28

نودهوهتی


گرتبوویانهبهر. ده سهت، گرتنهدهستی

نووستووهكانیان شانهبهرهنگاربوونهوهی بهرپرسانی دهزگای گومانهكانفیدراییهكانیشیان لكۆینهوه نووسینگهی تیرۆروئایا لهوهی، دهكرد لكۆینهوهیان ئهوان گرتهوه،ئیسالمییه گروپه «الوان»و ركخراوی چهند تاتری جیاجیاكانی شاره له تریش سۆماییهكانیبۆ نون ئهندامی پهیداكردنی سهرگهرمی ئهمهریكاداپشتر كه ئهحمهد كاتهش شروه ئهو گروپهكانیان؟كه سی دوو لهگهڵ دهژیا، مینیسۆتادا ویالیه تی لهرابردوودا یهكهمی تشرینی مانگی له تردا خۆكوژیلكۆینهوهكان تهقاندهوه. خۆیان سۆماڵ له

دهكهن جیھاد ئهمهریكا سۆماییهكانی سدیق-ی بهكری سهنتهری ئهبو له زیاتری وهختكی كوڕهكه ی كاتك نهبوو حهسهن نیگهران بورھان دایكی

ئهمهریكی مینیسوتای ویالیهتی مینیابولیس-ی شاری مزگهوتی گهورهترین كه سهنتهرهی ئه و پدهچوو، ئیسالمیبوو منداڵ كه كاتك روزفیلت-ی ئامادهییدا دهخونت، قوتابخانهی له (١٧ ساڵ) حهسهن بورھان لهخۆدهگرت.ژمارهیهك پشتریش ببوو. گرفتار پوه سۆمای وتی جهنگه ئهھلییه رایانكرد كه له دهستی ئهو خزانهكهیدا لهگهڵئهو نو چووبوونه ژیانیان بهسهردهبرد، ریفرساید»دا «سیدار پۆژهی نیشتهجكردنی له كه تر سۆمای كۆچبه ری

ناسرابوون. سۆماییهكان مافیای مورداو گروپهكانی به كه مافیایانهوه گروپهھهمیشه بوو، زیرهك خوندكاركی حهسهنبهده ست بهرزی نمرهی قوتابخانهدا لهبچته بهنیازه دهكرد لهوه باسیشی دهھنا وبۆ قوتابخانه نهگهڕایهوه له رۆژهش كه ئهو زانكۆ.مزگهوت، بۆ چووه وایاندهزانی خزانهكه ی ماهوهكوڕهكهیان ژووری دایكی ئوارهدا دهوروبه ری لهكۆمپیوتهره جلوبهرگو بۆیاندهركهوت پشكنیونه ماوهودواتریشزانییان الپتۆپهكهیكوڕهكهیاندیارمامی بیھی عهبدوله زاق نییه . دیار پاسپۆرتهكهشیشتكی دهبت زانیمان «ئهوكاته دهت: حهسهنزانییان خزانهكه ی پاشان روویدابت.» مهترسیدارگهیشتۆته تا ئهنجامداوه گهشتكی چهند حهسهنرگهی به لهوشهوه نایرۆبیو ئهمسته ردامو

بنكهی كه سۆمای كیسمایۆی شاری چۆته دهریاییتوندڕهوترین له یهكك به «الوان»ه و ركخراویپهیوه ندییهكی داده نرتو ئیسالمییهكان ركخراوهقاعیدهدا ھهیه. حهسهن پتهویشی لهگهڵ ركخراویدیكه سۆمای الوی ٥٢ ھاوڕیهتی گهشتیهدا به لهوچووبووه بوون، ئهمهریكی رهگهزنامهی ھهگری كهخزانهكهی بۆ تهلهفۆنی رۆژكیش دوای كیسمایۆی،زوو بهم ھهر «سهالمهتم»، رگهیاندن پی كردووهمی نهبوو ئاماده پچاندو پهیوهندییهكهیوننبوونه ئه و بداتهوه. خزانهكهی پرسیارهكانیئهگه ری خراپترین گومانی حهسه ن ناكاوهی لهقهناعه تی پده چوو دروستكردو خزانهكهی الیبۆ ئیسالمییهكان گروپه كه كردبت رگهیه به و


جهختی كهمبكاتهوهو روسیا لهسه ر كاریگهرییهكهیقهیرانه ئهو توانایدایه له مۆسكۆ كه دهكردهوه لهوهنهچوو، راستییهكان پ ئهوهندهی بهم تبپهڕنت.دارایی روسیاوه وهزیری كۆدرین، لهالیهن ئهلكساندهرپنج ئابوورییهكه قهیرانه كه رایگه یاند كرانو ئاشكرالهوه شكردهوه جهختی دواوه. گاوهتهوه روسیای ساڵوتهكهی دواییدا ساهی چهند ئهم ماوهی له كهداھاتهكانی خهرجكردنی له كردووه زیادهڕهویپشتبهستنی كه نهداوه تهواویشی ھهوی نهوتداوسهرچاوهكانی كهمبكاتهوه و نهوت به وت ئابووریھهروهھا كودرین بكات. ھهمهچهشنه ئابووری روسیامانگی تشرینی نوان له ماوهی كه كرد ئهوهی ئاشكرادووه می ٢٠٠٩دا، كانوونی كۆتایی ٢٠٠٨ تا یهكهمیله تهنھا روسیاو دهرهوهی براوه ته دۆالر ملیار ٢٠٠وهبه رھنهرهكان رابردووشدا دووهمی كانوونی مانگیوهزیری بردووه. روسیا دهرهوهی بۆ دۆالریان ملیار ٤٠رژهی كه كرد ئهوهش بۆ ئاماژهی روسیا داراییكهمدهكات، ٪٦٠ رژهی به سادا لهم دراوی سپریزیش سپری ٢٠٠٩دا له ھه ر ئهوهی سه رهڕای ئهمه

دۆالر كهمدهكات. ملیار ٢١٦ بهبیله دهكهن ئهوه بۆ ئاماژه فهرمییهكان نیمچه ئامارهبه بكاری ئاستی دووهمدا كانوونی مانگی ماوه یملیۆن ١٤٥ كۆی له واته زیادیكردووه، ٪٨ رژهیھهروهھا بكارن. روسیی ھاووتی ملیۆن ٦,١ كهس،له دهستداوهو خۆی بهھای ٪٣٠ رۆبیش دروایھهموو دابهزیووه. ٪٧٠ نزیكهی روسیاش بۆرسهیخۆپیشاندانه ئه و لهگه ڵ بوون ھاوكات ئهمانهروسیادا گه ورهی شاركی چهند له كه ناڕهزاییانهیخراپبوونی دژی ناڕهزاییان خۆپیشاندهران روویاندا.

دهربی. ئابووری وت باری

كهلنهكهتاریكهی سیاسییهكهی راگهیاندنو وناكردنه ئاماژهبوو، گرنگتر ئابوورییهكهی ئاماژه له زۆر كودرین،ئاشكرایكردن دارایی وهزیری كه ژمارانه ی ئهو چونكهھهروهھا نه بوون. باش پوتن ڤالدیمر حكومهتهكهی بۆسهرۆك پشتر رهخنانهی ئهو تهواوكهری به بووئاراستهی داراییهكهوه قهیرانه بهھۆی میدڤیدیڤمیدڤیدیڤ كردبوون. مامۆستاكه ی حكومهتیسهرشانی ئهركهكانی ٪٣٠ تهنھا حكومهت رایگهیاند؛چاكسازییه لهسهر پداگرتن لهبری جبهجكردووه،ئاماژهیهك ئهمه ش كردووه. قسهی ھهر بیاردراوهكانپوتنو ناكۆكی لهنوان سهرهتای دهركه وتنی بۆ بووجۆره ھیچ رهتیكردهوه كرملن بهم میدڤیدیڤ، ھهبتو میدڤیدیڤدا پوتنو لهنوان ناكۆكییهك

دهكهن. كار ھهماھهنگی به كه رایگهیانددوورتر لهوه بریتانی گاردیانی رۆژنامه ی ھاوكاتكۆمهه لهبارهی ئاماژهكان رایگهیاند؛ رۆیشتوله پوتن الیهنگری سهربازی ئهمنیو بهرپرسكیلیبرالییه ئابوورییهكان مهترسی زیادبووندایه، زهنگیھهردووال لده دهنو میدڤیدیڤ سهرۆكایهتی بهدهرامهته كۆنترۆكردنی لهسهر كبكیانهئهوهشی رۆژنامهكه ھهروهھا روسیا. داراییهكانیسلوڤیكی» «گروپی به كه كۆمههكه روونكردهوه،ده سهتیان نو بای كهسایهتی ژماره یهك ناسراوه،سهربازییهكاندا ئهمنیو دهزگا له پشتر كه لهنودایهجگری سیخین ئیگۆر لهوانهش كاریانكردووه ،گروپه ئهو رۆژنامه كه بهپی وهزیران. سهرۆكھهیه، ڤالدیمر پوتندا له گهڵ باشی پهیوهندییهكییهكتی ھهواگری دهزگای له پشتر پوتن چونكهكۆمه هی بووه. ئهفسهر بی)دا جی (كهی سۆڤتلهخۆ لیبراهكان ئابوورییه كهسایهتییه كه دووهمیشپترسبۆرگ- خهكی زۆربهیان ئهوانیش دهگرت.لهگهڵ نزیكایه تیان بهھهمانشوه پوتنن، زدی ی

ھهیه. ناوبراوداسه رۆكهوه كه له دارایی كودرین وهزیری پدهچتبتو كرملندا ناكۆكییهكانی كرۆكی لهنو نزیكه،تهواو «سلوڤیكی»دا گروپی لهگهڵ نوانیشیلهكۆیان بت ھهرچۆنك دهیانهوت ئهوانیش نییه.دایهو ئهو دهستی له وت پاره ی چونكه ببتهوه،ئاماژهیه جی ناكات. دارایشیان كۆمهكییهكی ھیچگروپی لهگهڵ پهیوهندییهكی ھیچ میدڤیدیڤیشركابهریشیان به بگره نهبووه ، «سلۆڤیكی»

دادهنرت.لهسهر كرملن دوو گروپهكهی نوان ناكۆكییهی ئهمگوایه كه وروژاند پروپاگهندهیهكی كۆمهه دهسهتببته داراییهكهوه قهیرانه بهھۆی ھهیه ترسی پوتنجهماوهری ھهكشاوهكانی ناڕهزاییه میحوهركیكردووه. كاركشانهوه دهست له له بیری بۆیه روسیا،دهكرت، تر سیناریۆیهكی له باس لهھهمانكاتداھهردوو پوتن لهپناوی كۆنترۆكردنی ئهوهیه ئهویش

كودرین پدهچت كرملندا سه ربازی داراییو ھزیالببات. كار لهسهر

بهھزهكه پوتنهئهمهریكی لهوبوایهدایه واشنتۆن پۆستی رۆژنامهیھیچ ھهیه، بهھزی كهسایهتییهكی پوتن تائستاشلهنوان گهوره ناكۆكی بوونی بۆ نییه ئاماژهیه كیشلهسهر ئهوهشی رۆژنامهكه سهركرده یهدا. دوو ئهوكه بوكردهوه روسیاوه سهرۆكی راوژكاری زاریلهسهر سیاسهتی نوانیان سهرهڕای پكادادانهكانیپوتنهو دسۆزی بهم میدڤیدیڤ ھهر وت، ئابووریورده میدڤیدیڤ ورده دهسهتی كردوه لهوهش باسیزیانكیش ھیچ بهم دهچت، گهشهكردن بهرهوروسیا سهركردایهتی قهدیمی حهرهس پوتنو به

ناگهیهنت.نیمچه وتكی له روسیای پوتن ئهوهی دوایسهر سهرهكی كاراكتهركی كرده مایهپووچهوه زۆر بیستویه كدا. له سهدهی نودهوهتی گۆڕه پانیپوتن كه نهدهكرد بهوه باوهڕیان سهرتاوه له ھه ر الیهنپدهچت بت. زۆرهكانی دهستكهوته دهستبهرداریئهوهی بۆ بت ئاماژهیهك روویدا بهمدواییه ئهوهیده ردهچتو مامۆستاكهی فهرمانی له شاگردهكهچونكه دهخات، بهده ست زیاتریش دهسهتیدهسهت وهرگرتنی پش سیاسیی ھهسوكهوتیتره. جۆركی بوونیش دهسهتدار پاش جۆركهویهلسنه وه بۆریس لهالیهن پوتنیش كاتك كه خودیده زانراو بوهی كهسكی به نوحكومهتهوه ھنرایهبهم ده كرت، كۆنترۆڵ ئاسانی به كه دهبرا گومانخۆی تواناكانی دیاریكراودا ماوهیهكی له زوو ھهر

روسیا. دواتر بووه سهرۆكی سهپاندوكاتی بلیونید بریجنیف بهشوه یهكی كه پشتریشسهرۆكی یهكتی كرایه گهورهكاندا لهنوان سهركردهتا دهرهوه، نهچووه كرملن كۆشكی له سۆڤت،تهرمهكهیان لهو ١٢ ساڵ، پاشان بردنی بهسهر دوای

دهرهوه. برده كۆشكهقهمورییه ئهمین ــ ھهفتانه

30

نودهوهتی


به (كه ڤالدیمر زۆرهكانییهوه بهھره بهھۆیقهیسهركی بۆته ناسراوه)، روسیا روییهكهیسهكردایهتییهكهی كه سهركردهیه ك راستهقینهوجهماوه ری ھزو بهم ھه نهگرت، مشتومك ھیچبیگهیهننه كه وایانكردووه سه ركردهیه ئهم راماهریئهو بهھۆی ئهوهش سهركردهكان، گهوره ئاستی سای ھهشت ماوهی له ئابوورییانهی سهركهوتنه روسیای ھنانو بهدهستی فهرمانهوایهتییهكهیدادهوهته ١٠ ریزی گهیانده مایهپوچییهوه لهلواریبهرھهمه به بره وی ھهروهھا جیھان، گهورهكهی

نهوتهوه بهرزبوونهوهی نرخی ناوخۆییهكانداو بهھۆیتپهڕاند. ٥٠٪یان رژهی

له چۆن وهك دووسهره، چهككی ئابووری توانای ئاواش بهرزبكاتهوه، سهركردهكان توانایدایهلهژر دهتوانت پوتن ئایا ھهیه . نزمكردنهوهیانیدابه زینه جیھانو داراییه ی قهیرانه ئهو سایهیبپارزتو خۆی رهونهقی نهوتدا نرخی مژووییهیدهدات؟ باجهكه یان یاخود تبپهڕنت قهیرانه كهبووه ھۆی كردیو دیموكراتییهی گهمه ئهو ئایا پاشپوتن ناچار تر له كرملن، جاركی چوونه دهرهوهی

قهیسهرهكه دوو ملمالنی مۆسكۆ..له پوتن ڤالدیمر كه ئابوورییهی سهرھه دانه ئه و داڕمانی ده كهن؛ زیادبوون له روو داڕمان، دوو ئهگه ری ئاماژهكانی

پوتنو نھنییهكانی نوان ئاشكراو ھاوپهیمانییه داڕمانی دووهمیشیان نابوو. بنیاتی خۆیدا ماوهی سانی فهرمانهوایهتیچۆته ئایا روسیا دادهنرت. دووهمیان داڕمانهی ئهم ھۆكاری به جیھانیش ئابوورییهكهی داراییو میدڤیدیڤـه. قهیرانه

سه ركردهوه؟ دوو قۆناغیبگرتهوه دهسه ت ئاسنینهوه دهستكی كه به دهبتدووقۆییه ھاوپهیمانییه بهو كۆتایی یان دهست،شاگردیدا میڤیدیڤـ-ی دیمتری لهگهڵ كه دهھنتخۆی ئه وهدایه ھهوی له میدڤیدیڤیش بهستوویهتی؟ھیچ بهب بدزتهوهو مامۆستاكهی گورایهیكردنی له

دهست. بگرته دهسهت چاودرییهكو بهكردهییروویداو جیھان ئابوورییهكهی قهیرانه كاتهوهی لهوله ھهر بهھز، دارایی داڕمانی چهندین ھۆی بووه له ھهویدا پوتن گرته وه. تۆكیۆی تا نیویۆركهوهگهشبینانهوه پوپاگهندهی بوكردنهوهی ری

33

ئهمریكادا، بانكهكانی له تیرۆریستهكان وتهلهم بكرتهوه، زیانلكهوتووهكان قهره بوویپارهكانی له دۆالر سهد ملیۆن نزیكهی نوهندهشدالهكاتی كه ئهمریكی ھاوتی ١٨٠ درایه عیراقبشری) (درع مرۆیی بهربهستی وهكو كوتدا جهنگی و جهنگ بهندكراوكی وهكوو و به كارھنرابوونئهم كرابوو، لهگهدا مامههیان خراپ بهشوهیهكی سای نیسانی له یاساییان داوایهكی چهند كهسانهش

بردهوه. ٢٠٠٣دازۆر قهرهبووكردنهوهكان داواكردنی مهترسی بهمقسهی به پی عیراق چونكه تپهڕی، زیاتر لهوهبیاری بهپی و ئستا تاوهكو گهوره كان بهرپرسه یهكگرتووهكان نهتهوه له قهرهبووكردنهوه لیژنهیكاروباری و ١٩٩١دامهزراوه سای له لیژنهیهكه كهلكراوه ئهوهی داوای ركدهخات، قهرهبووكردنهوه قهره بووكردنهوه بدات، وهكوو دۆالر ملیار ٢٦ بی كهوتكه چهند قهرزاری دۆالر ملیار ٥٠ لهوهش جگهچهند قهرزاری دۆالریش ملیار حهوت نزیكهی ودیكهشی پارهی چهندین تایبهته، كۆمپانیایهكیقهرهبووكردنهوهوهو به پهیوهستن كه لهسهره

دۆالر. ترلیۆن یهك دهگاته رژهكهیحكومهتهكهی یاساییش داوایهكی چهند بهپیله دهستی ھهیه كه بهوهی حسن تاوانباره سهدام٢٠٠١ و سپتهمبهری ١١ی تیرۆریستییه كانی ھرشه

.١٩٩٥ سای له ئوكالھۆما بانكی تهقاندنه وهیداوایهكی كوتی ئاسمانی ھی كۆمپانیای ھهروهھادادگای لهبهردهم كوت شهڕی به پهیوهستیعیراقی ئاسمانی ھی كۆمپانیای له بریتانیادادادگایهكی ھهروهھا دۆالر. یهك ملیار به بی بردهوهكوتییهكان كه دهركرد ئهوهی بیاری كهنهدیمهدهنییه فۆكه ئهو بهسهر دهست دهتواننلهگهڵ گربهستك بهپی كه بگرن، عیراقییانهداكهنهدییه كۆمپانیایهكی كه (بومبردیه)دا كۆمپانیای

دراوه به عیراق.٤٠ ملیار به ده رهوه دا بانكهكانی له عیراق پاره یبانكی بۆ دهكرت، كه دهگهڕتهوه مهزهنده دۆالردۆالری ملیار ٢٠ له جگه ئهمه عیراقی ، ناوه ندی گهشهپدانی سندوقی ئستا له ھهتاوهكو كه دیكهعیراق كه پارانهی ئهو به م ھهگیراوه ، عیراقیدا

دۆالر. یهك ترلیۆن دهگاته پدانی بهرپرسیاره له

ملیارهكان شهڕیعیراقییهكانی پاره سهر بۆ یاسا مهترسیدارترینیاسای بهرگری ئهمریكییهكاندا، بانكه ھهگیراو له

لهالیهن ٢٠٠٨ سای له كه بوو نیشتمانی


پاره ئهو چیرۆكی له یهكهم بهشی ئهمریكادا بانكه كانی له عیراقییانهی٢ی له كه پكرد دهستی كاتهوه لهو ھهگیراونله و داگیركرد، كوتی عیراقی سوپای ١٩٩٠دا ئابیپاره ئه و بیاریدا ھهموو ئیدارهی ئهمریكا، كاتهشدائه مریكادا ھهگیرابوون بانكهكانی له عیراقییانهی كهبۆ عیراقهوه پشووی رژمی تا لهالیهن بكات، بلۆك

نهھندرن. بهكار سهربازی كاروبارینودهوهتی، ئاسایشی ئهنجومهنی سادا ھهمان لهبهندی به پابهندكرد عیراقی ٦٦١ بیاری بهپیگشتگیریشی ئابووری سزای چهندین و حهوتهمهوهنهوتی پارهی له بهشكیشی سهپاند، بهسهرداقهرهبووكردنهوهی مهبهستی به بی، عیراقیئهنجومهنی له الیهن بیاره ش ئه م زیانلكهوتووهكان.چهند لهالیه ن دهرچوو، نودهوهتییهوه ئاسایشییاسا بهپی بهم دهكرا، سهرپهرشتی دهوهتكهوهقهرهبووكردنهوه بیاری دهبوایه نودهوهتییهكانله نهك دهربچت نودهوهتییهكانهوه دادگا له

ئهنجومهنی ئاسایشهوه.ئهمریكییانهی لهو زۆر ژمارهیه كی ئستاش ھهتاداوای بوون كوت له ١٩٩٠دا ئابی ٢ی لهپش كهكه زیانانهی ئهو بهھۆی دهكهن، قهرهبووكردنهوهپشووهوه رژمی لهالیهن بهكارھنانیان لهكاتی

32

ئابووری

مرۆیی بهربهستی وهكو چونكه گهیشتووه، پیاندامهزراوه عیراقییه كان بۆ پاراستنی بشری) (درعفرهڕهگهزهكان ھزه سهربازی ھرشكی ھهر لهكه فۆكهوان، چهندین لهوهش جگه بهكارھنران،تكشكندراوهو فۆكهكهیان كوتدا جهنگی لهكاتیداوای دراون، سزا پشوهوه رژمی لهالیه ن

دهكهن. قهرهبووكردنهوهقه رهبووكردنهوه بۆ دیكه داواكاری چهندین ھهروهكئهو و نودهوه تییهكان كۆمپانیا لهالیهن ھهیه ھهموو ده گواستهوه، نه وتیان كه كۆمپانیایانهیداواكاری رژهی كه دهگهیهنت ئهوه مانای ئهمانهشئاستكی دهگاته عیراق له سهر قهرهبووكردنهوه بۆ

خهیای. و بهرز

كشهكان ئهسیعیراق سه ر داواكارییانهی ئهم یاسایی بناغهیكه كاتك نهوهدهكان، سای بۆ دهگهڕته وهرگه كه دهركرد یاسایهكی ئهمریكی كۆنگرسیبیانیانه حكومهته ئهو ئهمریكییهكان، به دهداتكردنی ھاوكاریی به تۆمهتبارن كه بكهن دادگایی عیراق یه ككیان دهوهتانهشدا ئه م لهناو تیرۆر. سهرۆكی ئهمریكی یاسایهكی ٢٠٠٢دا سای له بوو.بلۆکكراوانهی پاره بهو ده دات رگه كه ئیمزاكرد

مهترسییان عیراق پارهكانیلهسهره

گشتی نهتهوه ئهمینداری له گهڵ عیراقی، بهرپرسانی له گفتوگۆكانی بهشكئهنجومهنی ئهو بیارانهی كه پداچوونهوهی بوو به یهكگرتووهكاندا، تایبهتسهپاندبووی عیراقدا بهسهر كوتدا، جهنگی لهكاتی نودهوهتی ئاسایشیپهیماننامهی له حهوتهم، بهندی حوكمهكانی به كردبوو پابهند عیراقی ورادهیهكیش چ تا و سزایانه چییه ئهم یه كگرتووهكان، چیرۆكی نهتهوهمهترسییهوه؟ ژر دهخاته ئهمریكادا بانكهكانی له عیراق پارهكانی


35 هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩

ـ١٩٧٠: نرخی ره سمی نه وتی وتی سعودیه دیاری كرا به ٢ دۆالر له الیه ن وه زاره تی وزه ی

ئه مه ریكا.ده وه تانی ئۆكتۆبه ر، شه ڕی به بۆنه ی ـ١٩٧٤: دیاریكردنی بیاری (ئۆپك) نه وت به رھه مھنی نه وتیاندا، نرخی به رمیلك نه وت گه یشته ١٠ دۆالر له

كۆمپانیاكانی نه وتی ئه مه ریكی .ـ١٩٧٩: به ھۆی شۆڕشی ئیسالمی ئران، قه یرانكی نه وت به رمیلك نرخی ئاراوه و ھاته گه وره نه وتی

گه یشته ٢٠ دۆالر.ـ١٩٨٠: شه ڕی عیراقـ ئران بوو به ھۆی به رزبوونه وه ی

نرخی نه وت، بۆ زیاتر له ٣٠ دۆالر.ـ١٩٨١: سه ره تای سای ١٩٨١ نرخی به رمیلك نه وت،

گه یشته ٣٩ دۆالر.ـ١٩٨٣: نرخی نه وت خرایه ڕوو له بۆرسه ی نیویۆرك

(نیمكس) بۆ كین و فرۆشتن، وه ك كاو شمه ك.بۆ نه وت نرخی ١٩٩٠ سای ١٠ی مانگی ـ١٩٩٠: ماوه یه كی دیاریكراو گه یشته ٤٠ دۆالر، پش جه نگی

یه كه می كه نداو.ـ٢٠٠٤: جاركی تر نرخی نه وت گه یشته ٤٠ دۆالر، له مانگی ٩ی ھه مان سادا گه یشته ٥٠ دۆالر، زۆر له

وتانی به كارھنی نه وتی تووشی نائومدی كرد.ـ٢٠٠٥: مانگی ٧ی سای ٢٠٠٥ نرخی به رمیلك نه وت،

گه یشته ٦٠ دۆالر.كاره ساتی به ھۆی ٢٠٠٥ سای ٨ی مانگی ـ٢٠٠٥: ره شه بای (كاترینا) كه له كه نداوی مه كسیك روویدا،

بوو به ھۆی به رزبوونه وه ی نرخی نه وت بۆ ٧٠ دۆالر.ـ٢٠٠٧: مانگی ٩ی سای ٢٠٠٧ به ھۆی كه مبوونه وه ی

نه وت به رمیلك نرخی ئه مه ریكا، نه وتی یه ده گی گه یشته ٨٠ دۆالر.

ـ٢٠٠٧/١٠/١٨: نرخی نه وت گه یشته ٩٠ دۆالر.ـ٢٠٠٧/١٠/٣١: نرخی نه وت ٩٥ دۆالری تپه ڕاند دوای دابه زاندنی ئه مه ریكاو نه وتی یه ده گی كه مبوونه وه ی

نرخی سوود له بانكه كان. ٩٧ گه یشته نه وت به رمیلك نرخی ـ٢٠٠٧/١١/٦:

دۆالر. ٩٨ گه یشته نه وت به رمیلك نرخی ـ٢٠٠٧/١١/٢١:

دۆالر.ـ٢٠٠٨/٢/٢: نرخی به رمیلك نه وت ١٠٠ دۆالری تۆمار كرد له بازاڕه كانی نیویۆرك، به ھۆی شه ڕی ناوخۆی نه وتی یه ده گی كه مبوونه وه ی مه ترسی و نجیریا

ئه مه ریكا.ـ٢٠٠٨: له مانگی ٣ی ٢٠٠٨ نرخی به رمیلك نه وت گه یشته ١٠٥ دۆالر، دوای نزمبوونه وه ی به ھای دۆالری

ئه مه ریكی .به رمیلك نه وت له مانگی ٤ی ٢٠٠٨ نرخی ـ٢٠٠٨: به رده وامی نزمبوونه وه ی دوای دۆالر، ١١١ گه یشته به ھای دۆالری ئه مه ریكی و به رزبوونه وه ی بی خواست له سه ر نه وتی خاو، له الیه ن كۆمپانیا گه وره كانی وتی چین، ھه روه ھا پابه ندبوونی وتانی به رھه مھنی نه وت

به بی به رھه می دیاریكراو. ئه گه ر به وردی سه یری نرخی نه وتی خاو بكه ین، له ٤٠ سای رابووردودا، بۆمان ده رده كه وت كه گۆڕان بووه . بوون زیاد له روو به رده وام نه وتدا نرخی له له گه ڵ به ره و پشچوونی ژیان، ئه مه ش به پی بنه ما ئابوورییه كان دیارده یه كی سروشتییه ، چونكه نه وتیش

به رده وامی به ئابووری وه ك ھه موو شمه ككی تری زیادبوونی و دانیشتوان ژماره ی زۆربوونی و ژیان به كارھنانی رۆژانه ی ، ده بته ھۆی زۆربوونی خواست به رده وامی ، به نرخه كه ی به رزبوونه وه ی و له سه ری به م ئه وه ی جی باسه ته نھا ھۆكاری ئابووری نه بۆته ھۆی به رزبوونه وه ی نرخه كه ی ، به كو ھۆكاری سیاسی به رزبوونه وه ی ھۆی بۆته زۆرجار سروشتیش و له یه كك جیھان. بازاڕه كانی له نه وت نرخی نه وت نرخی به رزبوونه وه ی سه ره كییه كانی ھۆكاره چونكه ئه مه ریكایه ، نه وتی یه ده گی كه مبوونه وه ی ئه مه ریكا ٣٣٪ نه وتی پویستی خۆی له بازاڕه كانی نه وت نرخی به راوردكی ئه گه ر ده كته وه . جیھان به ٤٥ دۆالر نه وت ئستا كه نرخی له نوان بكه ین و ٦ مانگ پش ئستا كه به ١٤٥ دۆالر بوو، بۆمان نرخی نرخانه له م یه كك ھیچ كه ده رده كه وت راسته قینه نین، چونكه كاتك كه نرخی نه وت بوو به ١٤٥ دۆالر به ھۆی نزمبوونه وه ی به ھای دۆالرو چه ند ھۆكاركی تری سیاسی بوو، ئستاش كه نرخی نه وت بوه به ٤٥ دۆالر به ھۆی قه یرانی دارایی جیھانییه وه یه . (EXXON MOBILE) كۆمپانیای نموونه وه ك كه یه ككه له كۆمپانیا گه وره كانی فرۆشیاری به رھه مه نه وتییه كان له ٦ مانگی رابووردودا كه نرخی نه وتی ملیار گه یشتۆته ٧ قازانجی بی بووه ھه رزان خاو دۆالر، ئه مه ئه وه ده گه یه نت كه نرخی نه وتی خاو به رھه مه نرخی شوه یه به و ھشتا بوه و ھه رزان نه وتی و به نزین وه ك نه بووه ، ھه رزان نه وتییه كان

سپی و به رھه مه كانی تری نه وت.ـ عیزه ت سابیر ئیسماعیل ھه فتانه ـ

نرخی نه وت له ٤٠ سای رابردوودا

34

ئابووری

ھهمواركرا. ئهمریكییهوه كۆنگرسیعیراق پاره كانی لهسهر حهسانه یاسایه ئهم بهپی رگه و ئهمریكادا بانكهكانی له ھهده گیرت،سه ردهمی رژمی له كه كهسانهی ئه و دهدرت بدرتهیاسایهش ئهم بهركهوتووه، زیانیان عیراقدا پشوویھیچ بهب عیراق پارانهی ئهو كه ئهوهی ھۆی بووه داواكارییهكانی بهر بكهونه یاسایی پارزگاریهكیداواكارییانهش ئهم بی كه قهرهبووكردنهوه،ملیار ھهزار نوێ یاسای له ١٠٨٣ مادهی بهپیئهمریكی جۆرج سهرۆكی به م تدهپهڕنت، دۆالربیاره ئهم دژی له ڤیتۆی مافی لهوكاتهدا بوشئایاری سای مانگی ھهتا بیارهش ئهم بهكار ھنا.ئهنجومهنی بیاری به پی ده بت. بهردهوام داھاتووراستهوخۆ به شوهیهكی ناتوانت عیراق ئاسایش،له سهر قه رزی چهندین مادام بفرۆشت نهوتدارایی وه زیری زوبهیدی جهبر به یان ماوهته وه.عیراق كه شتهیه ئهو «ئهمه وتی: لهوبارهیهوه عیراق

ئهمهش ھهر سای حهفتاكان.» بۆ دهگهڕنتهوهئهمریكی لهالیهنی داوا عیراقی الیه نی كه كردووه وایستراتیژی رككهوتننامهی ٢٦ بۆ كه بگهی بكاتوته بگهیه بهپی ئهم بكرت، كه زیاد نوانیانپاراستنی بۆ كار دهبت ئهمریكا یهكگرتووه كانیدهرهوهدا. بانكهكانی له بكات عیراقییهكان پارهمحهمهد د.مهزھهر عیراقی ناوهندی بانكی راوژكاری نوان ئهمنییه كهی «رككهوتننامه دهت: عارفپارزگاری ببهی پشتی ئهمریكا، وهكوو و عیراقئهمریكادا، بانكه كانی له وایه عیراقییهكان پارهبهشوهیهكی ئهمریكییهكانهوه له الیهن بهوپیهیپارانه پارزگاری لهو كه دراوه بهنی ئهوه رووننودهوهتی نوێ بیاركی دهركردنی ھهوی بكهن و

لهم پارانه. بۆ پارزگاریكردن بدهنروویدا، چونكه ته واوهتی به كه شتهبوو ئهمهش ئهو٢٠٠٨/١٢/٢٢دا له نوده وهتی ئاسایشی ئهنجومهنیپارزگاری كه دهركرد ١٨٥٩ی بیاری دهنگ بهكۆی

ساكی بۆ عیراقییه كانی پاره سهر حهسانهی ویاساییانهی داوا ئه و دهستی له درژكردهوه ، دیكهشبهھۆی كه دهكهن، قهرهبووكردنهوه داوای كهپیان ١٩٩٠دا سای له كوتهوه سهر ھرشیدهربی ره زامهندیان ئه وهشدا لهگهڵ گهیشتووه .حهوته م. بهندی حوكمهكانی له دهربكهن عیراق كهدیكه ھهتاوهكو ساكی كه مانای ئهوهیه ئهمهشھهموو له پارزراون، ئستادا له عیراق پارهكانیدیكه دهرفهتكی بهمهش قهرهبووكردنهوه، داوایه كیكشهی كه عیراقییهكان دیبلۆماسییه به دهداتپارهی ئهوهی بهب بكهن چارهسهر قهرهبووكردنهوه

ببنهوه. مهترسی رووبهڕووی عیراقكه ئهوه یه باوه عیراقیدا شهقامی له ئهوهیپشووهوه رژمی بهھۆی كه پارانه ی ئهو دهبتگهلی ئستادا له عیراق سهرشانی كهوتوونهتهنودهوهتی یاسای بهم نهدات، باجهكهی عیراقیحكومهتی سزادراویشدا دت ئهو حكومهتهی بهدوایبهشك ئستادا له بهم دهزانت، به رپرسیار بهخۆشبوون خۆیان قهرزهكانی له جیھان وتانی لهھهیه جدیی ھهوی به پویستمان بهردهوامیش و

عیراقییه كانهوه. دبلۆماسییه لهالیهنھهفتانه


دهکرت مهزهنده ملیۆن ٤٠ به دهرهوه له عیراق پاره کانی

ئهمهریکیی ھاووتی دراوهته ١٨٠ عیراقی ١٠٠ ملیۆنی نزیکهی

37

باسوخواس

ھهزار چوار له زیاتر دهت رۆژنامهنووسان سهندیكایسه ندیكایهن ئهو ئهندامی ته نھا لهشكره ئهو ھه یه، ئهنداممانكهسانهی لهو جگه ئهمه رهسمییهكانن»! «رۆژنامهنووسه وبه م دهردهكه ن، رۆژنامه و دهزانن رۆژنامهنووس به خۆیان كهبه وانهوه پناكهن. ئیعترافی و نیین سهندیكایه ئه و ئهندامیله «رۆژنامهنووس» ھهزار پنج نزیكهی بین؛ دهتوانین

ھهیه. كوردستاندابه خۆیان كه كهسانهی ئهو ژمارهی وتكدا له سه یرهرۆژانه زۆرترن كه كه سانه ئهو ژمارهی له رۆژنامهنووس دهزانن،رۆژنامهیهك ھیچ قسه كهشم سهلماندنی بۆ دهخوننهوه. رۆژنامهدانه، بهكو ھهزار پنج نهك ناتوانت دهربچت، رۆژانه ئهگهر بهفرۆشتنی و دابهشكردن باسی ) بفرۆشت بازاڕدا له ھهزاریش دوو

فهرمانگهكاندا ناكهم). داسهپاو بهسهرحاه به و حایان و رۆژنامهنووسیی رۆژنامه بۆچی ده پرسین لرهوهله كوردستاندا رۆژنامهنووسیی ئاسانه؛ زۆر وه مهكهی گهیشتووه؟شامی وهكو كوردستانی بهرهیهك دابهشبووه، بهرهدا دوو بهسهربهرامبه ریشی به رهكهی پشچاو، دته (جهناتونهعیم) و شهریفدهكات. ونای (جهھهنهم) و وهك چۆلهكه چهرمی كردۆته وتیشانی به شایهتمان نازان قوڕبهسهر خونهری نوهندهدا لهمكه دیاره لی رووناك رۆژی وه كو چونكه بھنت، الیاندا كام دهزانن باش بهرهكهش ھهردوو خودی ناكهن. راست ھهردووكیانھهردووال راسته قینهدا له راست نییه . سه د سهدی دهین؛ ئهوهیكه دنیاشم دهن. راستییهكان له بهشك ھهریهكهیان دهزاننبهرهكه ھهردوو نووسینی ستافی له كهسانهی لهو زۆر بهشكی

نیوهی بابهتهكانیان بوكردنه وهی له خۆیاندا ناخی له كاردهكهن،الیهنگیری بهرهی به م دهدات، ئازاریان ویژدانیان دهبن، دگرانناچاری خۆیدا سهروو ركفی لهژر و ناچاری به دهسهتلهپناو بهرامبهریش بابهتانه دهكرت. بهرهی ئهو بوكردنه وهیركفی زۆرجاریش لهژر و لهبهرخاتر و ھهندكیشیان بازاڕ فرۆشیپهڕهكانیان. سهر دهخهنه وت تاریكییهكانی (ئهمالوال)دا تهنھاھهردووال ئاستك گهیشتۆته بهره، ھهردوو نوان باشهڕی شهڕوھهموو چارهنووسیی كه ستراتیژییهكان و نهتهوایه تی مهسهلهھهبت بهره ھهردوو له رهنگه لهبیركردووه. بهنده پوه كوردیرۆژنامه كام ده م؛ به دنیاییهوه بهم وانییه، قسهیه ئه و بت؛سیاسیی راستهقینهی دۆخی ونهیهكی كوردستاندا توانیویهتی لهتری مهسهلهكانی بهغدا، له كورد پگه ی و شون كهركوك،چوارچوهی له و بالیه نانه به بهغدا، و نوان ھهرم جناكۆكیكوردستان؟ ھاووتیانی بهردهستی بخاته نهتهوایهتیدا بهرژهوه ندیھاوكشه ی ھهمان چوارچوهی له الیهك ھهر پچهوانهوه به

دهخاتهڕوو. مهسهالنهش ئهو جهھهنم»هكه دا و «جهنهتنهھاتووه ئهوه ئایا كاتی دهبت، تاكهی بهردهوام دۆخه ئهم باشهبگهنه و بكهنهوه توند ستۆپهكهیان تۆزك ھهریهكه ھهردووال، ھاوسهنگ رۆژنامهنووسییه كی نه ھاتووه ئهوه كاتی ئایا ویفاقك؟پ كۆتایی پاشاگهردانییه ئهم و مهیدانهكهوه بته راستی به خودی له جگه لهمهودواش بووه، زیانمهند ك تائستا بت؟دنیابین ھهموومان با دهبت؟ زیانمهند ك رۆژنامهنووسانكهسمان دادی و نییه سبهری و سایه په شیمـانی دواییدا له

نادات.

ئه بوبهكر مهھدی

رۆژنامهكانمان جهنهتی و جهھهنم


ئابووری

36

ھهرم كارهبای وهزارهتی وتهبژی محهمهد دشادگشتی بهڕوهبهرایهتی بودجهی «لهسهر رایگه یاند؛دۆالر ملیۆن ٢٠ له زیاتر بی به سلمانی كاره بایو تهق تهق له كاره با كهیڤی ١٢٣ ھی پۆژه یھهنگاوك ئهمهش كه دهكرت، بهجج تاسوجهبه سلمانی، كارهبای تۆڕی بهستنهوهی بۆ دهبت

ھهولرهوه». كارهبایو ھهولر كارهبای وستگهكانی راستهوخۆ پۆژهكه ١٧٩ مهوداكهی دهبهستتهوه، بهیهكهوه سلمانیدواتریش و تهق ته ق بۆ تاسوجهوه له و كیلۆمهتره لهالیهن ھهردوو كۆمپانیای پۆژهكه دهبت، ھهولر بۆئهنجام ھاوبهشی به توركی تایكی و توركی میتادی

دهدرت».بۆ پالنیدایه له كارهبا وهزارهتی ھه روهكبوونی كهمی گرفتهكانی و كشه كهمكردنهوه یمگاواتی (٥٠٠) پۆژهیهكی كوردستان، له كارهباتاھیر دیار لهوبارهیهوه بكات، بهجج خه بات لهكارهبا، بهرھهمنانی گشتی بهڕوهبهری بابانوتی: لدوانكیدا، له ھهرم كاره بای وه زارهتی لهكوردستان ھهرمی نوان رككهوتننامهیهكی «بهپیله مگاواتی ٥٠٠ وستگهیهكی باشوور، كۆریای ودروست ھهولر پارزگای به سهر خهباتی شارۆچكهی

ھهولره وه دهبهسترتهوه سلمانی به كارهبای

و بوژاندهوه به مهبهستیزهیتونی بهرھهمی بهرهوپشچوونیكشتوكای وهزارهتی كوردستان،چهند رگه ی له ھهرم حكومهتیزهیتون داری ھهزاران وتكهوه،بواره ئهو باخهوانهكانی دابهشی

دهكرت.بهڕوهبه ری كهریم حهمه حسنله رهزگهری و دارستان گشتی ھهرم، كشتوكای وهزارهتیسای دوو ماوهی «له رایگهیاند؛وه زارهتی لهالیهن رابردووداھهرمهوه، حكومهتی كشتوكایھهرس سنووری له توانراوهباخی (٤٠٠) ھهرم پارزگای كه بكرت، دروست زهیتونباخانهی ئهو ئایندهدا له بهنیازینھهیه باشیان بهرھهمی كهرگهی له بكهین، فراوانتریانجۆری له زهیتون داری پدانی زیاتریان بایه خی باش و رهسهنباخی ژماره یهك و بده ین پ

بكهین.» دروست دیكهشھنانی »بهمهبهستی وتیشی:له گهڵ له ئستادا زه یتون دارییۆنانی (كیان)ی كۆمپانیایئاینده یهكی له كردووه ، قسهماننهمامی ھهزار (١٠) نزیكداھهنگاوی وهك زهیت، زهیتونیو بهب كوردستان یهكهم دهھننهجوتیارانی به دهیدهن بهرامبهركوردستان.» جیاوازهكانی ناوچهوهزارهتی بهڕوهبهرهكهیوتی له «جگه وتیشی: كشتوكاڵداری چوار جۆر لهم ماوه یهدا یۆنانئیسپانیا زهیتونمان له وتی تریئهوانیش بدهینه و بهنیازین ھناوه

بواره.» ئه و جوتیارانی

بــاخــی ٤٠٠زهیـتـــون


دۆالر ملیۆن ٤٠٠ به پویستی پۆژهیه ئهو دهكرت،كۆریای knoc كۆمپانیای لهالیهن وابیاره و ھهیهچۆنیهتی لهبارهی بكرت». بهجج باشوورسووتاندنی «به وتی: بابان وستگه یه، ئهو كاركردنیپاهپهستۆی و گه رمكردن رهشی، سیستهمی نهوتیكاریگهری به و دهبت دروست وستگه كهدا له بهرزپۆژهكه دهھنت». بهرھهم كاره با وستگهكه ھهم

٢٥٠ ملیۆن نزیكهی دهكرت، بهجج قۆناغ دوو بهدوای بهوهشكرد ئاماژهی ناوبراو دابینكراوه ، دۆالر باشوور كۆریای كۆمپانیایهكی لهگهڵ گفتگۆكردنیان ٢٥٠ كه دهكرت، بهجج یه كهم قۆناغی ئستادا له

ده ھنت.» به رھهم مگاواتنزیكهی ئستادا له ھهرم كارهبای توانای تكایسلمانی ھهولر و پارزگای ھهرس ٧٥٠ مگاواته لهوتی له دھۆك شاری مگاواتی ١٥٠ كه دھۆك، وتۆڕی له مگاواتیش ٨٠ نزیكهی دت، توركیاوه

و سلمانی. ھهولر دته نیشتمانی عیراقییهوهئهوهی كارهبا بهرھهمنانی گشتی بهڕوهبهریله كارهبا بهرھهمھنانی بی كهمترین كه خسته ڕووھهردوو له دهربهندیخاندایه، و دوكان بهنداوی ھهردوودهھندرن، بهرھهم كارهبا مگاوات ٢٠ بهنداوهكهدا

بهردوامی نییه. ئهویش به

39

راده كشرت سهرنجیان بهوه كچان ئهزانن ئرهن،ناگهڕمهوه، و ھاتوومه تهوه ئهوروپا له تازه ئهنتاسوجهش سهیتهرهكهی تا لهوانهیه بهخوابه بدهن درژه كه ئهوهیه بۆ تهنھا نهڕۆشتبتن،

لهگهمان.» چاتكردنئهوروپایه تهنھا مهبهست كه بهوهی سهباره ت ھڤاھاوسهرتی، یان ھاوڕیهتی یان یهكترناسینه لهوباوهڕبكه و نییه پی بوام من كه «ئهوه ی وتی:نر رهگهزی نوان ھاوڕیه تی نییه ئهسی ھهر كهم و نر ھاوڕی دوو ئستا تا مهحاه میه ، ونهبووبت، دروست لهنوانیاندا سكسی غهریزهیسه بارهت نائاسایی بن، مرۆڤكی نازانم ئهوه مهگهرئهوروپا له مه بهستم من نهخر ئهوروپاش بهئهمۆ كوردستان بۆ كوڕی له گهڵ رزم نییه، بهملدهكات مۆبایلت ژمارهی داوای بهیانی دهتناسخرومهنده كانی بهھۆی وهرگرت ژمارهكهتی كه ودواتر سهیرئهكهی كه مۆبایل كۆمپانیای برادهریان لهژیانتی سیرهی دهكات لهگهڵ قسهت خهت و یهتهوهبت سهریش بردنه كات بۆ ئهگهر ئهوه لهبهر لهالیه،

باشترن.» ئهوروپا ئهوانهیوتی: و ھهیه سهیری چیرۆككی ساڵ ٢٤ سروهبهتایبهتی و ئینتهرنتم له سهر كات «زۆربهیئهكهم، چات لوبنانی كوڕی لهگهڵ تهنھا سكایپی،رۆشنبیرن و كراوه زۆر زۆر چونكه بهڕاستی،كه زۆر دشادم من بهم ساخته چیین، ھهرچهنده بهشوهیهك ئستا و ده كهم چات ئهوان لهگهڵ تهنھائهم كه پناكهن بوام دهكهم، لوبنانی قسه به

عیراقم.» كوردیو زمان شاره زای تهواوهتی به «ئستا وتیشی:خۆشتر ھهمووی له ئنجا بووم، دابوونهریتیانئهو لهگهڵ قسهكردن بۆ تهنھا ھهیه مۆبایلكمپۆكهیج به كات زۆر ته رخانكردووه، لوبنانیانه كوڕهمۆبایلهكهمهوه، له رگهی ژماره ئهنرنهوه بۆ دیاریمدوبهی شاری له كه لوبنانیهك رابردوو ماوه ی تهنانهتسلمانی بۆ ھاتهوه عهرهبی ئیماره تی له دادهنیشتداواشیكردم، ھنام بۆ دیاری به ئاتونی بازنكی وغهیری كورد.» به بكهم شوو ناتوانم وتم بهم من

ئاكاری له دووره كارهی ئهم بهوهی سهباره تشونیدا به نهمناردووه «خۆ وتی: كۆمهیهتییهوه،بۆ ئاتونیشم و كهوتووه بابردو كوی دوای خۆی

لبكهم.» چی من دهھنتنتهوه بهكارھنانی له بارهی سایش ٣٠ ساڕژیئینتهرنت دهمكه زۆر من «راستییهكهی وتی:پهیداكردووه، تیدا شارهزاییهكیئهوتۆم بهكاردهھنم،به كردومه و لوهرگرتووه كهكم زۆر تهنانهت

و بت پویست چیم ئهله كترۆنی بۆخۆم، عیادهیهكیلهھهمان ئه یدۆزمهوه ئینتهرنتدا له بگهڕم بهدوایدا

زیانی تهندروستی پگهیاندووم.» كاتیشداوتی: چاتییندا، ھه یه له بهسهرھاتی خۆی ساڕژیشبووم بزار كردووه چات ئهوه ندهم من «راستییهكه یبهم چاتینهوه، ژوورهكانی ناچمه ھهرگیز ئستائهوانهی بهتایبه تی و نزیكهكانمدا ھاوڕێ لهگهڵ تهنھازۆر رۆژكیان دهكهم، چات كوردستانن دهرهوهی لهجهالل ببینم، یان قسهی لهگه ڵ مام دهكرد حهزم زۆر(جالل كرد ماسنجر ئادد ھه ستام ناوهكهیم له بكهم،دنیاییهوه به وتم، خۆمدا خهیای له تابانی)،بهیانی وه دهكاتهوه؟ ئاددم بزانم ئیمهییهتی ئهمهماسنجهره كهم و ئینتهرنت سهر ھاتمهوه كاتكخۆشیا له كردووم، ئاددی كرد سهیرم كردهوهله و دهھات قریوهم ھهر و بكهم چی نهمده زانیبهخۆما دان و نه زانت كه س با دهمووت خۆمدا دیتا نه ھاته خهت، ئهم ناوه ٢-٣ رۆژ تا ئهوهبوو بگرمكۆدهكردهوه خۆم بوو، دهوام كۆتایی نزیك رۆژكیھاته كردبوو ئاددم كه ناوهی ئهو رۆیشتنهوه بۆھه موو بگرم و باڵ ئهوه ندهم مابوو ھهر ئیتر خهتچۆنی و چاك دوای خۆشیدا، له دهله رزی گیانم وتم لهگهڵ كردم، قسهی ئینگلیزی كرد به سهیرمھهر ده كات، چات ئینگلیزی به جهالل مام دیارهبه زۆر منیش تۆ كی ؟ بوو وتی خۆش ئهوهندهموامده زانی پووت. خۆمم ناونیشانی ھه موو و راستیزۆر «من وهمدامهوه وتی: چی ئهزانی جه الله، مامئادد نهكهی من من ناوی تر كچه جاركی رقم لهئوسترالیا له و ئهفغانستانم خهكی تایبانیم، جهاللمنیش خۆی بۆ ئیتر ھاتووم، خوندن بۆ دهژیم

سفر.» سهر ھاتمه وهژیانی ئینتهرنتهوه بهھۆی ساڵ ٢٦ ئارهزووئستاش و پكھناوه مردهكهیدا لهگهڵ ھاوسهریوتی: ئارهزوو زۆرخۆشه، ژیانی و منداه دوو خاوهنیكشهمان یهك بهم رازیین، یهك له «ھهردووكمانكاتك دهمانگرت په ستی زۆر ھهردووكمان ھهیه خهتی یان زۆر لهسهر بچت چات بكات، یهككمانھاوسهرهكهم و خۆشم كه بمنتهوه ئینتهرنتبهم ھه یه، ئینتهرنتهوه به په یوهندی كارهكهمانبه دهكات دروست بۆ گومانكمان سوكه ھهر لهبهر خاتری بووم ھهندهران له خۆم مهرجك منچات ئهو بهم كه كوردستان، ھاتمه وه ھاوسهره كهمئهویش به دهكات، ل خیانهتم دهكهم بكات ھهست

من.» بۆ شوهیه ھهمانخوازراون. ناوهكان سهرجهم تبینی:

بایز كهنار ــ ھهفتانه


38

ئــاراسـتـه

رۆژانه چه ند سه عاتك به دیار كۆمپیته ره كه یه وه داده نیشت، ئه و لی بزار نابت، ھه رچه نده نازانت ئه م كوڕه یان كچ؟ جوانه یان ناشرین؟ راستگۆیه یان درۆزن؟ ئه مه له به زمه كانی یاھو و ماسنجه ر و پاتاكه ، ئه وانه ی رۆژانه

چه ند سه عاتك خه ریكی چاتیینن، به زموڕه زمه كانی خۆیان بۆ ھه فتانه ده گنه وه .

كه رتی ده زگایه كی له فه رمانبه ره ساكار گشتیدا، ئه و له باره ی ئاشنایی له گه ڵ نت و چاتكردن وتی: «سه ره تا كاتك تازه ئینته رنت سه نته ری ده چوومه سلمانی شاری له داھاتبوو به م به المه وه ، بوو خۆش زۆر سارا، یان بامۆك به ھۆی گرانی نرخه وه نه مده توانی ھه موو كات بچم ته نھا مانگی جارك یان دووجار، تا وام لھات له سای ٢٠٠٢ به ته واوه تی شاره زای ئینته رنت بووم و من ئمه م بۆ ھاوڕێ و كه سه نزیكه كانم داده نا و و دۆستان ھاوڕێ به به كه كم ماپه ڕی ناونیشانی

ده دا.» ئازادی پرۆسه ی به ھۆی «دواتر وتیشی: ساكار عیراقه وه ، له فه رمانگه كه ماندا ھه موو به شه كانی ناو فه رمانگه خه تی نتمان بۆ دانرا، تا وام لھات ئیدمان بووبووم باوه ڕبكه بۆ خۆی ده وامی ره سمی كاتژمر ٣ ته واو ده بوو من كاتژمر ٤ ھه ده ستام، ٣٨ ئادرسی ئیمه یم ھه بو و و ھه ردانه ی بۆ شتك به كارم ده ھنا و له گه ڵ ھاوڕكانم خۆم لیان ده گۆڕی و كاتم ئه برده سه ر ئستا ئه وه نده بزارم ھه فته ی نیو سه عات كه ده ھنم و به كاری ھه مه به رده وامی به ماه وه له

ته نھا بۆ چك مه ی به كاری دنم.»

مای كاولكردم!به ده گه یه نت زیان ئینته رنت له سه ر مانه وه زۆر ته ندروستی ، ته نانه ت زۆرجار كشه ی كۆمه یه تیشی كه له وخانمانه ی یه كك باره یه وه له م به دواوه یه ، ئینته رنت به زیانبه خش داده نت خاتوو فنكه ، ئه و وتی: «من به ھۆی ئینته رنته وه ئه توانم بم تووشی كه ئابه بووم راستییه كه ی من سای ٢٠٠٤ بوو فری له وه و ته واوه تی به بووم، ئینته رنت به كارھنانی به رده وامی به ئه وكات به م ھه بوو، زانیاریم پش به كارم ده ھنا به ھۆی چاته وه له گه ڵ ھاوكاركم له خۆشه ویستیمان په یوه ندی مانگ نۆ ھه شت دوای

نان نه مابوو، دنیا له ئاگام باوه ڕبكه دروستكرد، وام تا بوو ئن ئس ئم و یاھو ماسنجر ئاوم و لھاتبوو ئه و ھاوكاره م ئه وه نده خۆشبوت كه بیرم

بچته وه خزانداره و خاوه نی منداه .» ئه م به ھۆی چۆن «ھه ر وتی: بزارییه وه به ئه و به ھۆی ھه ر بووینه وه نزیك یه ك له ده رده وه ئه میشه وه داباین، رۆژكیان چووم به سه ردا بینیم خیانه تم لده كات له گه ڵ ھاوڕیه كیدا و من بووم به

چه ره س به ده ستیانه وه .»نینا ٢٨ ساڵ به م جۆره باسی به سه رھاتی خۆی كرد له گه ڵ ئینته رنت، « من ژنك بووم خاوه نی منداك بووم و مردكی باشم ھه بوو ژیانم زۆر ئاسایی بوو له ھیچم كه م نه بوو ته نھا ئه وه نه بت ھاوسه ره كه م ناشیرین بوو، كاتك خولیای ئینته رنت بووم به ھۆی كاركردنم له كۆمپانیا و چه ند ركخراوك بووه ھۆی ناسینی كوڕك كه زۆر قۆزبوو، به م ته نھا ھه موو ژنان كچ و له گه ڵ رابواردن مه به ستی بۆ ژیانی به ھۆی نچیری به بووم منیش تا ته رخانكردبوو، بووینه وه و دواتر په یوه ندی نزیك له یه ك نته وه ھاوسه ره كه م تا بوو، دروست له نوانمان سكسی ئستا ته ق، جیابوونه وه و گه یشتینه و پیزانی باوكی خۆیه تی و كوڕه كه ش مای له ھه ریه كه مان په یوه ندی تر ژنكی له گه ڵ بی منی ده ستی كه

دروست كردووه .»

گه ڕان به دوای نسیبداله سه ر زۆر كاتكی «من وتی: ساڵ ٣٣ ھڤا به ختی به دوای به ڕاستی به سه رده به م ئینته رنت خۆمدا ده گه ڕم، به كو نسیبم لره دا بت و بتوانم له گه ڵ یه ككی ھاوته مه نم ژیانی ھاوسه ری پكبھنم، ھه رچه نده تا ئستا زۆر خه كم ناسیووه له سه ر نت، به م به خوا وه ك من چۆن زۆربه ی قسه كانم دوورن له راستییه وه كوڕانیش به ھه مان شوه زۆربه یان خه كی

چـــانــس له چـــات دا


تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

43

یه ك له و دۆنه ش چه ندین گوندی تدایه .

خۆشناوه تی ناوو مژووكه شوھه واكه ی ، باری له و فنكی به ھۆی به رھه مھنانی بۆ خۆشناوه تی ده ڤه ری گه شتوگوزار بواری و ئاژه داری و كشتوكاڵ ئه م ئه مه شه وه به ھۆی ھه ر باربوه ، له زۆر پكدت، وشه دوو له كه لناوه ناوه یان به ناو لره دا كه (ناو) له گه ڵ (خۆش) مانای ناوچه دت واته (ناوچه یه كی خۆش)، بۆته زیادكراوه و بۆ (ه تی ) پاشگری پاشان نیشته جبوونكی (شونی واته خۆشناوه تی خۆش). ھه به ته ئه مه رایه كه و رای جیاوازیش

له و باره یه وه ھه یه .خۆشناوه تی ، ده ڤه ری دروستبوونی مژووی له مه وبه ر، ساڵ ھه زاران بۆ ده گه ڕته وه باسی مژوویی سه رچاوه ی ھه ندك وه ك

لوه ده كه ن.یه ككه ئستا (كه بالیسان له ده وترت ده وه تكی ده ڤه ره ) ئه و ناحیه كانی له كه (دگه ) وتراوه پی كه ھه بووه ، به ھز گردك بالیسان خوارووی له ئستاشدا له وته ئه و شای خۆی كاتی ماوه و به وناوه قه ی ناوی به دروستكردوه له وێ قه یه كی تر یه ككی بیروڕای به پی (دگه شا)، ھه ر ١٨٢٠ (سای بیانییه كان مژوونووسه له سه ردانی ئه و ده ڤه ره ی كردووه ) له كتبه كه یدا گه وره ھۆزی یه ك له ده ت: «خۆشناوه تی پكھاتوه كه (٢٠٠٠) خزان بوون، له (١٠٠) گوندی ئه و ده ڤه ره ژیاون و به ره به ره گه شه یان

كردوه .»ھۆزی یه ك له بنچینه دا له خۆشناوه تی ساك (١٠٠) به م پكھاتوه ، سه ره كی كورد ده سه تی به بنه ماه یه كی له مه وبه ر، كه (ئه مبز به گ) سه ركرده و میریان بووه ، له رۆژھه تی ئرانه وه ھاتوون بۆ ئه و ده ڤه ره و ده سه تی باره گاو داگیركردوه و ده ڤه ره كه یان (ھه رمك) گوندی له خۆیان سه ره كی

دامه زراندووه .به سه ر خۆشناوه تی ھۆزی به گ) (ئه مبز تیره یه كیشی ھه ر دابه شكردوه ، تیره دا سداوه ته ده ست كوڕكی و ناوچه یه كی بۆ دیاری تیرانه ئه و سه رپه رشتی ئه وه ی بۆ كردوون بكه ن، تیره ی (پشتگه لی ) كه میرانی ره شید سنووره كه ی و كردووه سه رپه رشتی به گ

گوندی تاوه كو (سه روچاوه ) قوپی له باره گا سه ره كییه كه ی و گرتۆته وه (چیوه ی ) كه یوسف) (میر تیره ی بووه . بتواته كردووه و سه رپه رشتی بالیسان به گی ئه نوه ر گوندی (شیره )وه له ده سه ته كه ی سنووری باره گا گرتۆته وه و (ئه شكه فته )ی گوندی تا سیه م تیره ی بوه . بالیسان سه ره كییه كه ی كه مه حمه ری ) (میر تیره ی وتراوه پیان عوسمان به گی شه قوه سه رپه رشتی كردوون، شه قوه له تیره یه ش ئه و سه ره كی باره گای

بووه .

پكھاته ی خۆشناوه تی كه پكھاتووه ، دۆك چه ند له خۆشناوه تی ھه ر یه كه یان مه ودایه كی زۆره و درژبوونه ته وه و گرنگی تایبه تی خۆیان ھه یه و چه ندین رووبار كشتوكای زه وی و ره ز و به ردار داری و تدا ھه كه وتووه ، وه ك دۆی بالیسان كه به گوندی (خه ت ) ده ست پده كات له و گونده وه رووباری و ھه ده قوت ئاو سه رچاوه یه كی درژده بته وه و كه ده كات، دروست خه تو دوكانه وه ده ریاچه ی ده ڕژ ته دواجار پانتاییه كی زۆری زه وی به راو ده كات، باكوور دوو له بریتییه دۆه ش ئه م باشووری و باكووری له یه كه میان درژ، چیای زنجیره (ماكۆكه ) چیای زنجیره كه رۆژھه تیه تی ده ست حاجیاوه شارۆچكه ی كۆتایی له و زنجیره ده گاته تا درژده بته وه و پده كات خه لیفان، ناحیه ی نزیك له كۆڕه ك چیای ئه وه ی دوه میان له نزیك قه مته رانه وه ده ست به (سپیلك)، چیای ده گاته تا پده كات درژایی ئه و زنجیره چیایانه چه ندین چیا ھه یه كه ھه ریه كه یان ناوی خۆی ھه یه و له ھه ریه ك به رداری سروشتی داری له و چیایانه چه ندین كرۆسك، مازوو، (داربه ڕوو، وه ك ھه یه ،

داره به ن، گۆیژ، بالروك ته وسك- سۆرك).

سه رچاوه ی ئابووری به ھۆی له باری كه شوھه واو بوونی له وڕه گه ی ئاژه كی و بزن مه ڕو خۆشناوه تی له زۆر زۆر تاوه كو ئستاش به خو ده كرت، ھه روه ھا خه كه كه ی به ره زگه ری و ھه نگه وانی و جۆره ھا بژوی به ھۆیه وه و سه رقان تره وه پیشه ی ناوچه كه ش سروشتی په یداده كه ن، ژیانیان

به گونده و ھه ر كه ھه كه وتوه وا

هه فتانه ـ ژماره ٤١ / ٥ نیسان ـ ١١ نیسان ٢٠٠٩

دۆك له چه ند خـۆشـنـاوه تی فراوانی به ھۆی پكھاتوه و ناوچه كه شه وه به سه ر چوار قه زادا دابه شبووه ، و قه زای سۆران به كه سه ر مه له كان دۆی دۆی بالیسان سه ر به قه زای شه قوه ، دۆی ده ڤه ری كۆیه و قه زای به سه ر سماقوی ھه ر كه رانیه یه ، قه زای به سه ر بتواته ش

42

بناسه شونه ئهم

دهربهندی به باشووریشییهوه له پدهكات، دهست گوندی مهلهكان به باكوورییهوه له فراوانهو دهڤهركی خۆشناوهتیلهگهشتكدا مه الزادانه). (زیارهتی گوندی خۆرئاواشی سهروچاوه و ناحیهی خۆرھهتیشی دت، (گۆمهسپان) كۆتایی

دهكات. حهیراندا و الوك وتی بهنو گوزهرك ھهفتانه

حهیران مهملهكهتی خۆشناوه تی،



بنكه یه كی له سه ر یه ككیان ده ستاڕ، شوه داری ته ختی به ھز به ھۆی راگركی به ھزه وه ته وقی له سه ر تریشیان ئه وی راگیركراوه ، یه كه م دانراوه و ھه ر دووكیشیان به ئاسنكی ناوه ڕاستیانه وه كونی به ھۆی باریه وه شوه په روانه ی به دووه م ته وقی و به یه كه وه ئه و به ستراونه ته وه ، ئاشه كه ده ره وه ی په روانه یه ش به ھۆی ھاتنه خواره وه ی ئاوكی به ته وژم كه له شونكی به رزه وه به سه ریدا به ربۆته وه به توندی سوڕاوه ته وه و به ھۆشییه وه ده ستاڕی سه ره وه ی ئاشه كه (ته وقی دووه م) كردوه دانه وه ی سوڕاوه ته وه و به خرایی كۆی و ساوه ر و نیسك ھه روه ھا ئارد، به عه ره به كان كات ئه و كه كردوه ل خوی له عه ره بستانه وه به حوشتر ھاتوون (خوێ ) ده ڤه ره ئه و خه كی به كۆ به شوه ی یان ھه ر بۆ ئه مانه ش لكردنی فرۆشتوه ، ھه موو له قاپك كه كراوه ل جۆری ته نه كه یه ك

جۆری ئه و شته لكراوه وه رگیراوه .

جوله كه كان له خۆشناوه تی ژماره یه ك خۆشناوه كان له گه ڵ ھاوژیان به ره بابك چه ند كه جووله كه كانیش له كه عه زێ ......) و موش) ناوی به بوون ژیاون، ده ڤه ره له و كوردبوون ئه سدا له بتواته ) و (ھه رمك گوندی له به تایبه ت وتوه پیان كه سه رۆكه كه یان ئه مری له ژر (مالم) كاره كانیان راییكردوه ، ئه و جوله كانه ھه روه ك ھاوتی ده ڤه ره كه باسی ده كه ن زۆر دروستكردنی پیشه یان و بوون ده وه مه ند و پیاوان چۆغی و رانك و ژنان قوماشی بۆ بوه ده رمانك جۆره كه بوه (خوم) كردوه و دروستیان قوماش ره نگكردنی ئه وان له نوان به كاریانھناوه و فرۆشتویانه ، ژنخوازی و ژن په یوه ندی موسمانه كان و درووستبوه ، جوله كه كانی ئه و ده ڤه ره ھه ستی پش نموونه بۆ به ھزبووه زۆر پشبینییان و ده گیرت مانگ كه وتویانه مانگگیران

قسه كه یان ھاتۆته دی و مانگ گیراوه !ده وه تی پكھنانی له پش ماوه یه ك ئیسرائیل جوله كه كان ئاماده كارییان كردووه و رابردوودا، سه ده ی چله كانی كۆتایی له خۆشناوه تیان ناوچه ی ته واوه تی به

به جھشتوه .ھه فتانه ــ ھه مه ت ئه حمه د

44

بناسه شونه ئهم


دهركردوه، ناوبانگی شتكهوه بهرھهمھنانیبه (خهت و (شخوهسان گوندی نموونه بۆھه رتهل ھهنار، دمهكار، زوه به تری رهزیگوز، سهردۆڵ ھهنار، مهلهكان به گوز و بهو... چهقهله باوی به براوه تاڵ، بنشته به

دهركردوه. ناویان ھتد

شۆڕش روحییهتیئهو خهكی خۆشناوهتی مژووی درژایی بهكردوه، خهباتی و شۆڕش بهشداری دهڤهره ناوچهكانی وهكو عوسمانییهكان سهردهمی لهكهوتهوته ناوچهیه ئهو كوردستان، تریعوسمانییهكان، ئیمپراتۆریهتی ژردهستیو ئهیلول و مهحمود شخ شۆڕشهكانی له

به شدارییهكی خه كهكهی نودا شۆڕشیچهندین پناوهشدا لهو و كردوه بهرچاویانرگهیهدا لهو و قوربانی بوهته رۆهیان

بهختكردووه. گیانیانئهو زۆری بهشكی بهعسدا سهردهمی لهپشمهرگهدا ھزی دهسهتی له ژر ناوچهیهلهالیهن ١٩٨٧/٤/١٦ رۆژی تاوهكو بوه،كیمیایی چهكی یهكهمجار بۆ به عسهوه رژمیچه ند و بالیسان و شخوه سان گوندی لهو تاقیكرایهوه دهڤهره ئه و تری گوندكیبرینداربوون و شه ھید كه س سه دان بهھۆیهوهكیمیابارانه ئهو ئاسهواری ئستاش تاوهكو ودهڤه رهوه ئهو ھاوتیانی زۆربهی بهسهر

ھهرماوه.

ئاو ئاشیناوچهكانی له زۆر له خۆیدا لهكاتیكه بهكارھنراوه، ئاو ئاشی كوردستاندانهمان، ئه وانیش سه ردهمدا گۆڕانی لهگهڵخۆشناوهتی شونكی چهند له تائستا بهمماونهتهوه. ئاو) (ئاشی چهندین ئاسهواریو گوندی (روباره)ی له گوندی (زوه) لهوانهدانوهكانیان ھاڕینی بۆ كه خۆشناوهتیخۆشناوهتی گوندهكانی تهواوی ھاوتیانیزۆریان سوودی گوندانه و ئه و ھاتوونه ته

لوهرگرتوه.وهستا (ئهحمه دی لهالیهن زۆربه یان ئاشانه ئهوئاشه ئهو پكھاتهی كه شیره) دروستكراونئاسنی تهوقی دوو له بوون بریتی ئاوانه

47

و گهوره تر بازنه یهكی بۆ بگوازینهوه كوردیدهربازبوونیش مهرجییهتی رهنگه و فراوانتردهزگا ھاتوو ئه گهر جیھانی ئهدهبی بۆ ھهبتئهو یارمه تی كورد فكرییهكانی و رۆشنبیریئهزمونكی خاوهنی كه بدات دهقانه و كهسنالی، شاعیران جهزیری، بهرزن وهك ئهدهبیمانایهكی به مهحوی،....ھتد، كوردی، سالم،دهتوانین ئمه بهراوردهوه ئه دهبی رگهی له تربه جیھانیش و بناسنین جیھان به خۆمانپهیوهندییهكان بهمهش بناسنین. خۆمانرووی له ئهدهبهكهمان ئهوساش و لهدایكده بنرۆشنبیرییه وه داھنان و و كهلتور و زمانئهدهبی واته دهرهوه، جیھانی به نابت نامۆنهته وایهتی لهالیهكهوه باس له ئهدهبی بهراوردھهروهھا دهكات، كهرهستهكانی و خهسهت وپهیوه ندی دهتوانت نهتهوایهتییه ئهدهبه ئهممهبه ستی به دهرهوه تری ئهده بهكانی به بكاتو فراوانكردنی ئهزموونهكان سوودوهرگرتن له كه رهستهكانی و ئایدیا و فكر قهبارهكانی

شیعر. ئهده ب وئمه ئهمۆ كه دهگهیهنن ئهوه ھهموو ئهمانهله ھهیه بهراورد دهزگایهكی به پویستمانزهمهن رووی له خۆمان تابتوانین كوردستانداساغبكهینهوه داھنانهكانهوه و ئایدۆلۆژیا وجیھان، تری ئهدهبهكانی لهگهڵ بهراورد بهھهبت خۆمه وه به پهیوهندیشی ئهوهندهیلهسهر دكتۆراكهم و ماستهر نامهی ھهردووماسته رهكهم نامهی و بهراوردكارییه ئهدهبیكورته لهسهر چاپدهكرت بهمزوانه كهئینگلیزییه، عهرهبی و كوردی و چیرۆكیلهسهر چاپكراوه كه دكتۆراكهش نامهیئینگلیزییه، و عهرهبی و كوردی شیعریلكۆینهوهشی باس و ھهندك ھهروهھاله باس بابهتیانه بهچاوكی و تدایهھزی یهككیان بهب ئهوه ی نموونهكان كراوهئهوه تریاندا، ئهمهش ئهوی بت بهسهر زاڵیهكجار تاڕادهیهكی ھزه كان كه دهگهیه نتو ھز و توانا بهمهش لهیهكهوه، نزیكن زۆردهبن یهكسان كوردییهكان دهقه دهسه تی

تردا.» ئهوانی لهگهڵ

شیعردا دنیای له رۆمانسییشیعر دنیای به بوونی تكهڵ دهربارهی ونهیهكی ناسكی ھه ست كه كرد لهوه باسی

لهسهرهتای «ھهر ژیانیهتی، سهرهكیجیھانی لهگهڵ ئارهزووم و حهز ژیانمهوهتكهبوونی ھهروهھا ھهبووه، ئهدهبدا و ھونهرحاهتدا زۆر له رۆشنبیرییهتدا لهگه ڵ بهھرهشاعیر دروستده كات، ئهدهب دۆست و مرۆڤیسای بۆ دهگهڕته وه شیعریم تهقینهوهیئه ستره) (دهریای شیعری به كه ١٩٩٥شیعرهوه ئهم رگه ی له كه دهستپدهكاتخۆم بۆ و ناوهڕۆكم سنووری دهسهتی شوه

دهستنیشانكردووه.»و رۆمانسی ربازی ئهوه ی بارهی له «د. وتی: شیعرهكانیدا بهسهر زاه سریالیله سهر زانستی پشهكییهكی له تیف زاھیربهوردی خونه ر پمباشه نووسیوه، دیوانهكهشیعرهكان سهرچاوهی تابزانت بیخونتهوهئهمهشدا لهگهڵ سهریھه داوه، كووه لهال ھهستهت ئهو دهخونیتهوه دیوانهكه كه چ قهبارهیهكدا بهدوای كه شاعیر دروستدهكاتخاوهن پویسته پموایه شاعیر چونكه وه،كه بت خۆی تایبهتی قهبارهیهكی كش ودهقهكانی بۆ ئایدۆلۆژیایهك ببته دهشتو رۆمانسیانه شوازكی شیعرهكانی ووشهی به گهرچی لهخۆگرتووه، سوریالیانه یھهر پیوایه بهم دهكات، دیالۆگ ئاسان بۆ ھهیه گواستنهوه یان توانای وشانه شه ئهمرۆمانسییهتم زیاتر بۆیه و تارماییهكان دۆخهشیعره چونكه له شیعرهكانمدا، گرتۆتهبهر لهھهستهكانی دهتوانت شاعیر رۆمانسییهكاندادهره كییهكان ھزه گوشاری بهب خۆیكراوهیه ھهستهكانیش سنووری بخاتهڕوو،

نهریتهكانی له نهریتك به نابت پابهند ودهبته خۆی شاعیر تاكی چونكه كۆمهڵ،ئهوهشدا شاعیر له گهڵ تر، ئهوانی نهریت بۆرۆمانسییهت، جیھانی له دووركهوتهوه گهرھه هی نارۆمانسییهكان كاره بگومان ئهواچركه له م چونكه پده كهن، فكری گهوره یبهم نابت، دهسه تی خۆی شاعیر ساتهداو توانا رۆمانسییهتدا له شاعیر ھهستی

دهسهتیشه.»و زمان توانیویانه چهند تا بهوهی سه باره تخزمهتی ئهدهبی كوردیدا ئهدهبی عهرهبی لهله ھهریهك كه رونیكردهوه بهكاربھنن؟و ئهزموون خاوه ن عه رهبی و كوردی ئهدهبیسهلیقه ی تایبه تی خۆیهتی، توانا و دهسهت وكوردی كه ئهدهبی ئهوه ناگهیهنت «ئهمه شھهر نهبینیووه، عهرهبی ئهدهبی له سوودی خانی دهگاته تا ھهمهدانییهوه تاھیری بابا لهسالم و (نالی بابان قوتابخانهی و جهزیری وو بیستهم چهرخی ئهدهبیاتی كوردی)، ودهكرت به وه ھهست ئاشكرا به تائستاس كاریگه ری ژر كهوتوه ته كوردی ئهدهبی كهئهدهبی ئهمهشدا له گهڵ عهرهبییه وه، ئهدهبیله خۆی ڕهسهنایهتی توانیویهتی كوردیو بپارزت دهربینهكانهوه و زمان رگهیعهرهبی ئهدهبی كراوهی دووباره ونهیهكیئهو توانای عهره بیش ئهدهبی نهبت،

ھهیه.» بیاردانهیعه رهبی بهشی له ھه وماندا «زۆر وتی: د.نیاننامهی و دكتۆرا و ماستهر خوندكاره كانیلكۆینهوهكانی و دكتۆراكانیان و ماستهربه راورد ئهدهبی دهربارهی چوارهم قۆناغیپهیوهندییهكانی ھهردوو لرهشهوه بنووسین، و توانا و ھز رووی له ده رده كهون ئه دهبله باس ئهگهر تر بهمانایهكی دهسهتهوه،سلمانی، زانكۆی له بكرت بهراورد ئهدهبیعهرهبییهوه بهشی له چۆن و چهند ب ئهواوردی پسپۆڕانی پیهی بهو سهریھهداوه دهبیننهوه، خۆیان بهشهدا له م بهراورد ئهدهبیبهشهكانی لهسهر كاریگهریمان ئهوهشدا لهگهڵزاھیر د. پرۆفیسۆر وهك ھهیه، و ھهبووه تربهدهستھناوه دكتۆرای گالسكۆ زانكۆی له كهدامهزرنه ری به بوو بهراوردكاری و ئهدهبی لهكوردستاندا له بهراورد ئهدهبی قوتابخانهی

سلمانی.» نهك تهنیا له بهگشتییژینۆ عهبدو ھهفتانه ـــ


شیعره لهشاعیر رۆمانسییهکانداھه ستهکانی دهتوانتگوشاری دهرهکی ب

بخاتهڕوو

مهستی فوئاد نهوشیروان د.نیانكاركردنی لهبواری سهبارهت بهشوازیئهدهبی ھهبژاردنی ھۆكاری و ئهدهبی«ھهر وتی: خوندندا نامهكانی له بهراوردكاریوهك خۆم بوونی به ھهستم سهره تاوه لهدهوره بوونه، ئه و بهم كردووه، میللهتكھۆكاری ئهوه شی تارماییهكان، به درابووژردهستهی بوو تارماییهكان دروستبوونی

46

رونـاکـبـیـری

درــژایـی مـــــژوو. بـــه وتـهكــه بـــووپویستییهكی نهتهوه كهمان ئهدهبی له باسكردنلهالیهكی تریشهوه ئایدیۆلۆژیاییه، و رهوشتیلهتیف زاھیر د. بهڕزم مامۆستای وانهكانیھاندهركی خوندنمدا كۆرسهكانی له كهریمئهدهبی جیھانی نو بچمه ئه وهی بۆ بووه باشمخهسهتهكانی بهراوردا ئهدهبی له بهراوردهوه.لهسهر كاریشی و پدهكرت ئاماژهی نهتهوه

زۆری گرنگییهكی زمان كۆلژی له سلمانی زانكۆی له زانستانهی لهو یهككه بهراوردكاری ئهدهبی زانستیو جیھان زیندووه كانی ھاوشوهیی ئهدهبه كوردی، ئه دهبی و قورسایی گرنگی دهرخستنی بۆ پدهدرت،

لهگهڵ دیدارهی ھه فتانه ئهم ئهم بابهته زیاتری روونكردنهوهی یهكتر. بۆ له ئهدهبی جیھانی سوودوهرگرتنیسازدا. ھاوچهرخ ئهده بی و بهراوردكاری ئهدهبی مامۆستای مه ستی فواد نهوشیروان نیان د.

بهراورد ملمالنی ئهدهبی ئهگه ر دهكرت، خۆئهدهبی دهشت بت، ئهوا شارستانییهتهكانھزی و ملمالنیهوه ئهم نو بچته كوردیشبه تاقیبكاتهوه تردا ئهدهبهكانی لهگهڵ خۆیھهروهھا نموونه ئینگلیزی، تایبهتی عهرهبی وملمالنكانیان توانای كوردییهكان دهقه وو رهوانبژی و بابهت و زمان رووی له ھهیه

فهلسهفه وه.» و ونه

ئهدهبی كوردی گرنگی بۆبهراوردكاری ئهدهبی ئهوهی بارهی لهھهیه؟ كوردی ئهدهبی بۆ گرنگی تاچهنددهستنیشانی ناتوانین «ئیمه وتی:و ھز رووی له ئه دهبهكهمان زانستییانهیلهگهڵ ئهگه ر بكهین، داھنانهوه و قهباره لهگهڵ نهكهین، بهراوردی تردا ئهدهبه كانیچهند خاوه نی بهراوردیش ئهدهبی ئهوهشداقوتابخانهی وهك رهخنهییه قوتابخانهیه كیو بونیادگهری و ئه مریكی و رووسی فهرهنسیبهحای بهش كه بونیادگهری، دوای وو ئهمریكی قوتابخانهی لهسهر ئیش خۆم دهكهم، بونیادگهری دوای و بونیادگهریده توانن رهخنه ییه ربازه س ئه م چونكهدوو له الوازی و بهھز خای دهستنیشانیبهب ئهوهی بكهن زیاتردا یان ئهدهبی جیاوازھهروهھا لهسهر بت، مژوو زهمهنی كاریگهریدهقهكان ئاركۆلۆژیای و كهستی و دهسهتباسی نو بچته ئهوه ی بهب بهده ربخهندهسهتی یاخود كارتكراوهوه، كارتكردن وو تریاندا ئهوی بهسهر بكات زاتر یه ككیانئهدهبی بازنهی دهتوانین ئمه شوه یه بهو

ئهدهبهكانی له گهڵ خۆی كوردی "ئهدهبیتاقیبكاته وه" تردا


نه وشیروان نیان د.

49

خهتی نیومان ئهندریس ئهرجهنتینی نووسهریرۆمانی له بهرامبهر رۆمانی پبهخشرا، ئهلفجوارایلهالیهن كه خهتهكه بی سهده)دا. (گهشتی(ئهلفجوارا)هوه بوكردنهوهی و چاپ دهزگایدۆالرهو ھهزار ١٧٥ بهكهی دابینكراوهویهكهمینجاره كه بۆ ئهو بهرھهمانهی دهبهخشرته

بودهكرتهوه.ئایرس بۆینس ١٩٧٧ له سای نیومان ئهندریسكورته نووسهری و رۆمانووس لهدایكبووه،ھوشیار نووسهركی به رهخنه گران و چیرۆكیشهكه به رھهمه چهندین خاوهنی و دهھنن ناوی

شیعركه. كۆمهه لهنویانداپگریهو درژو كاركی سهده) (گه شتی رۆمانیلهگهڵ ھاوتهریبه كه دهوهمهنده تیایدا ئهندشه له مۆدرنه پش قۆناغی ئه دهبی بنهماكانی

دهنووست كتبك بوش

گهشتی سهده نیومان و

و چاپ بۆ «كراون» كۆمههی كه كرد ئاشكرای بوكردنهوهپشووی سهرۆكی بوشی جۆرجنووسینی سهرقای ئهمریكا بیارانهی بهو تایبهته كه كتبكهتایبهتیدا ژیانی سیاسیی و له كهئاشكراكردنی بهپی داوتی.بوكردنهوهی و چاپ دهزگای(خای ناوی كتبهكه كتبهكه،پایزی له له وانهیه بیار)وكتبهكه بوبكرتهوه. ٢٠١٠بیاری ١٢ گشتیی بهشوهیهكیلهوانه؛ لهخۆگرتووه گرنگیسهرۆكایهتی، بۆ خۆكاندیدكردنیعیراق دژی له جه نگ بیاره كانیترهوه لهالیهكی ئهفغانستان. ولۆرا بوش، پشوو خانمی یهكهمیخۆی بیرهوهرییهكانی بیاریداوهوهزیری ھهروهھا بوبكاتهوه.ئهمریكا پشووی دهرهوهیكتبك رایس) (كۆندالیزا ٢٠١١ سای كه بیاره دهنووست

بوبكرتهوه.


خهتی زیدان یوسف میسری نووسهریعهرهبی) (پۆكهری عه رهبی رۆمانی بۆ جیھانیكه (عهزازیل) رۆمانی بهرامبهر له پبه خشرا،له ماوهی رابردوودا. له كتب بووه پفرۆشترینقیبتییهكانی كهنیسه ی رۆمانه ئه م ھهمانكاتداوهك رۆمانهكه بۆیه توڕهكردووه ، میسردا له

دهكرت. باس داڤینشی) (كۆدیدووهمین له خهتكراو ناوی ئاشكراكردنیئاھهنگكی ئه بوزهبی له كه سادا لهم خولیكتبی پیشانگه ی چوارچوهی له تایبهتیخولی له سازكرا. بۆ نودهوه تیدا ئهبوزهبیبهخشرایه خهتهكه رابردوودا سای له یهكهمدامیسری رۆمانووسی الغروب)ی (واحه رۆمانی كانوونی یهكهمی ١٠ی رۆژی له تاھر). (بهھاشهش ئاشكراكرا كه لهندهن شاری رابردوودا لهرۆمانه كانی ئهوانیش لیژنهكه، گهیشتۆته رۆمان(محهمهد میسری رۆمانووسی (جوع)یكلیر)ی ماری (روائح رۆمانی ئهلبساتی)،ئه لسالمی)، (ئهلحهبیبی تونسی رۆمانووسیرۆمانووسی ژنه االمریكیه)ی (الحفیده رۆمانی(الخیول رۆمانی كجهجی)، (ئهنعام عیراقیھهروهھا نهسر)، (ئیبراھیم فهلهستینی البیزا)یلهو ھهریهك یوسف، زیدان (عزازیل)ی رۆمانیوهرگرتووه، دۆالریان ھهزار ١٠ نووسه ره شهشدۆالری پبهخشراوهو ھهزار یوسف٥٠ زیدان بهمئینگلیزی. زمانی بۆ وهردهگدرت رۆمانهكهشپنجی سهدهی له باس (عزازیل) رووداوهكانیمیسری و ئهسكهندهریهی سهعید شاری له زاینیوهرگدرت زمانك چهند بۆ بیاره دهكات،له یهككه ناوی (عزازیل) ناوی و ئیتای لهوانه

ئهھریمهنهكان.

عهرهب داڤینشی كۆدی

زهمهنهوه رووی له كالسیكیداو چوارچوهیهكیلیژنهی وتهی بهپی ئهمۆوه به پهیوهسته

داوهر.

48

رونـاکـبـیـری

"به درخان" ئه نسكلۆپیدیای ھه ولر چاپ ده كات

به ڕوه به ری به درخان ئه بوبه كر حه مید به درخان بوكردنه وه ی و چاپ ده زگای له باره ی ئه و س كتبه و چۆنیه تی چاپكردنیانه وه به ھه فتانه ی وت: «پاش چه ندین چاالكی جیاواز كه له سه ره تادا له قاھیره ، دواتر له به رلین، ئران و زۆربه ی ده وه ته كانی دیكه رۆژنامه ی به درخانمان چاپكرد، له ھه نگاوكی دیكه شداو له سای ٢٠٠٦دا العربیه ) الصحافه فی (الكورد كتبی توانیمان بكه ین، چاپ قاھیره له (مبدبولی ) ده زگایی له پاش ئه وه ی كه ئه و كتبه شمان چاپكرد ھه ستمان ھه رمی ده ره وه ی له كتبانه ی ئه و كه به وه كرد جۆریی روویی له ھه م چاپده كرن، كوردستان چاپه كه و ھه م له رووی ناوبانگی بوكراوه كه شه وه بۆ له سه ردانكماندا ئمه ئه وه بوو باشترن، زۆر لوبنان توانیمان له گه ڵ چه ندین ده زگا قسه بكه ین


و پرۆتۆكۆلكمان له گه ڵ ده زگای (گرین گاروری ) له لوبنان مۆركرد بۆ له چاپدانی (ئه نسكلۆپیدیای و پرۆفیشناڵ به شوه یه كی تا ھه ولر)، شاری ته واوكردن پش ئمه چاپبكرت، ره نگاوڕه نگ كتبمان س ئه نسكلۆپیدیایه ئه و له چاپدانی و برده لوبنان تا له چاپ بدرن، ئه وه بوو له ماوه ی كتبی (رۆژنامه وانی كوردیی مانگكدا له كه متر له مه ھاباد) له كوردستان كۆماری له سه رده می نووسینی د.ھیمداد حسن كه له ١٦٥٢ الپه ڕه بوكراوه كانی سه رجه م كه چاپكرا، پكھاتووه له خۆده گرت، مه ھاباددا له كوردستان كۆماریی ھه ر له گوگای مندانی كورده وه تا نیشتمان و ئاوات و گۆڤاریی كوردستان و ئه لبومكی تایبه ت جگه محه مه د، قازیی وه ستنامه كه ی و ژیان به ناوی به خوڕمای ئیسماعیل دیوانی له وه ش

(كۆتره ژنك) چاپكرا، له گه ڵ دیوانكی شیعری عه ره بی دشاد عه بدو، دیاره من به یه كه مجاری ده زانم كه له رووی جۆر و كاغه زه وه ئه و كتبه

به وجۆره چاپبكرت.»له باره ی كاریی ئاینده یانه وه وتی : «ئمه چه ندین ساه چوار له به رده ستدایه ، دیكه شمان كاری ھه ولرین ئه نسكلۆپیدیای ئاماده كردنی خه ریكی كه لیژنه یه كی با سه رپه رشتی ده كات، كه باس ھه ولر شاری كلتووری شونه وارو مژوو له ٣٠ ھه ر كۆكردنه وه ی خه ریكی ئستاش ده كات، كۆمه ك و ١٨٩٨ه دایكی كوردستانی ژماره ی كه له به رده ستایه دیكه مان دیكۆمنتی كاری كتبه كان مانگدا شه شه له ماوه ی بیارمانداوه لوبنان له ئاماده بكه ین و شه ش مانگی دواتریش

چاپی ده كه ین.»

ده زگای چاپ و بوكردنه وه ی به درخان كه له ٢٠٠٠/١٠/٢٢ دامه زراوه ، له ھه نگاوكی نویدا س كتبی گرنگی له وتی لوبنان له چاپداوه و له به رنامه شیاندایه كه كتبی (ئه نسكلۆپیدیای شاری ھه ولر) كه له الیه ن لیژنه یه كه وه

ئاماده ده كرت له وتی لوبنان له چاپ بدات.

51

بۆ كوره ی پیره پیاوه ئه م پویستی دهدا،وتهكهیدا جهنگی له كه دهردهخست كوڕهكهیرووداوهكانی ونهوه به كاتژمرهكه مردووه،له كه دهدا نیشان كوڕه ی ئهو داھاتووییمای دتهوه جهنگ دهگهڕتهوه و بهرهكانیژن دنت و كارهكهی سهر و ده چتهوه خۆیئاسایی ژیانی و دهدات باوكی یارمهتی وئهمانه ھهموو بهم دهستپدهكاتهوه ، خۆی

پیرهكه پیاوه بۆیه بوون، خه یاك تهنھاژیانهی جۆره سنوورك بۆ ئهم دهدات بیاركاتژمره كه كه دهدات بیار و دابنت خۆیئهو ده ستپكی ده ریاوه، ئهمهش ناو فبداته

بوو. سهیروسهمهرهیه بیرۆكهله زۆر دهرمانكی خواردنی پاش پیر، ژنكیكچهكهی له داوا ئازار، كهمكهره وهی دهرمانیجانتاكهیدا له كۆن دهسنووسكی كه دهكات

ژیانی كچه ش ئهم بیخونتهوه، و دهربنتلهدایكبوونییهوه سهرهتایی له بینجامینلهدایكبوونهكهیهوه رۆژی له دهخونتهوه،یهكهم به كۆتایی جهنگی جیھانی ھاوتایه كهبه خهكی كه له كاتكدا ،١٩١٨ سای لهئهم كۆتایی بۆ دهربین خۆشی مهبه ستیژنكی شهقامهكان، سهر ھاتوونهته جهنگه تهموومژاویی بهشوازكی ئۆرلیان، نیو شارییھاوسه رهكهی له داوا دهبت، منداكیشونكی بمرت ئهوهی پش دهكاتبهم بدۆزتهوه، بۆ جیھانهدا لهم تایبهتیئهوه بیار جیاتی پیره له پیاوه باوكی ئهمرووبارك رووی بهرهو بدات، فیی دهداتبهھۆی بهم ناویهوه، فیداته تا دهیبات و پۆلیسیش لدهبت زۆری ئهوهی خهككیپهشیمان بیرۆكهكه ی له دهبت لهناوچهكهخهوهتگهیهكی لهبهرده م دهیبات دهبتهوهوئهم شونهوه لهم دهدات، فی پیریدادهستپدهكات، نوێ ژیانكی سهیره منداهناوی به خهوهتگهكه رهشپستی كارمهندكیدهنن ناویشی دایكی، به دهبت (كوینی)بارودۆخهكهی ماوهیهكیش پاش بینجامین،پیریی به مرۆڤه ئهم ده بتهوه، روونكه نهخۆشییهیه ئهو ئهمهش بووه، لهدایكھهموو وهكوو ئهوهی لهجیاتی بووه، توشیبچوك تابت ببت، گهوره دیكه مرۆڤه كانی لهبهر منداڵ، به دهبتهوه تا دهبتهوه،ژیاوه پیریشدا خهوهتگهی لهناو ھهر ئهوهی ناكات، خهوهتگهیه ئهو پیرهكانی له شهرمپیره، ئهوان وهكوو بهالشه ئهویش چونكه خه ریكه ئهوان كه ئهوهیه جیاوازییه كهی بهمژیانی تازه ئهمیش و دهھن به ج ژیان

دهستپدهكات.

وستگهده بت بینجامین تهمهنیدا ساه ی ھه شتا لهوگرنگترینیان له زۆر، كهسانكی ھاوڕی بهكچكی لهگهڵ پهیوهندیهتی دروستكردنیخهوهتگهكهدا له كه دیزی ناویی به منداداسهردانی بۆ دت كاتك ھاوڕێ، به دهبن١٢ساڵ بینجامین تهمهنی لهوكاتهدا نهنكی،دهبت، ٥ساڵ منداهش ئهم تهمه نی و دهبتلهدوای دهبن و یهكتریی دوانه وابهستهی ئهموستگهدا چهندین له كه ساڵ چهندین

بهیه كدهگهنهوه و لكدادهبن


50

سینهما

مه راسیمی له مردووه، جه نگدا له كه خۆیله یهكك لهنزیك كه كوڕهكهیدا ناشتنیئهنجامدرا شهمهندۆفرهوه وستگهكانی بوو، ئامادهی روزفید ئهمریكا سهرۆكی وله ئه وانه ی ھهموو كاتژمرهوه ئهم بهھۆیسهرۆكیشهوه به ئامادهبوون مهراسیمهكهداكاتژمرهكه چونكه كرد، شهرم به ھهستیاننیشان كاتهوه بهپچهوانهی دیمهنهكانی كه

رۆماننووسی كه سه یره ، چیرۆككیفیتزجیراد ف.سكوت ئهمریكیناو ھناویهتییه روس ئهریك و نووسیویهتیبۆ دهرھنانی كاریی فینشر دافید سینهماوهو

كردووه.بینجامین سهیروسهمهرهیه ی چیرۆكه ئهمله پیر پیاوكی كه دهستپدهكات بهوهكه وتووهو جگا لهسهر نه خۆشخانهدا ژووركی

بۆ كور پیاوكی چیرۆكی لهسهره مهرگدایه،دروست كاتژمر كه دهگتهوه كچهكه یسهیریی كاتژمركی پیاوه ئهم دهكات،پچهوانه كات ئاراستهی كه دروستكردووه كاتژمره ئه م دروستكردنی دهكاتهوه ،له مهبهستیشی و پچووه سای چهندینكه ئهوهبووه كاتژمرهكه دروستكردنییادی بنتهوه پ كوڕه كه ی یادهوهریی

پیریی لهدایكبوو بهبه مندای مرد

بیر دهكات، ھهندكجاریش داگیر مرۆڤ خه یای كه جۆراوجۆر ھهیه شتی زۆركاتژمرهكانی گهڕانهوهی بۆ نموونه روودانی مه حاه، كه دهكهنهوه وا شتی له

كۆتاییه كه یهوه له تا ژیان، سوڕیی پچهوانهبوونهوه ی و دواوه بۆ تهمهنمنداڵ تهمهن تپهڕاندنی پاشان به و لهدایك ببت پیریی به دهستپبكات،

چهندینجار ھهیه، خهیادا تهنھا له جۆره بیركردنهوانه ئهم دهمرت! تا ببتهوهسینهماش دواییانهدا لهم جۆره خهیاهیان كشاوه، ئهم ونه ی ئهدهب و ھونهر

باوهڕیی كاتژمرك چه ند بۆ كه بینراو، ونهیهكی به كرد خهیاهی ئهمو دهكهین بیر له لهمجۆره شتكی روودانی سهمهره یی سه یروو و پدهكهینبه روودانی باوهڕ ته واوهتی به دهڕۆین له گهیدا چیرۆكهكه به درژایی كاتكله و پیریی كه به سهیرووسهمهره بینجامینی چیرۆكی ئهمهش وهكوو دهكهین،بچوك كاتدا تپهڕبوونی لهگهڵ دهبت، پاشان لهدایك سایدا ھهشتا تهمه نی

دهمرت. پاشان ساواو منداكی ببته ئهوهی تادهگاته دهبتهوه



پهنجهره

له ئهنفالكراوهكان شهھیدانو كاروباری وهزارهتی دواییهدا لهم كورددا ھكاركی جینۆسایدی ئهرشیفكردنی چوارچوهی پرۆژهیبهردهست. خسته كورد جینۆسایدی دهرباره ی زانیاریی دهوهمهندیئهنفالكراوهكان شه ھیدانو كاروباری وه زارهتی بهرھهمهكهی جیاوازیینووسراوه، كورد جینۆسایدی دهربارهی كه ئهوهی زۆربهی لهھكاری دهدوێ، ژمارهو زمانی به وهزاره ت بهرھهمهكه ی ئهوهیه كهزانیاری زۆرترین بچوكترین پهراوزدا بتوانرێ له كردوه وای ئهمهش

بهرچاو. بخرتهئامار توژینهوهو بهڕوهبهرایهتیی كه وه زارهت بهرھهمهكهی تروتهسهلتر لكۆینهوهی بۆ خاوی كهرهستهیهكی دهریكردووه،بهرھهمهكهدا دووتوی له كه زانیارییانهی لهو ھهندێ كردوهو ئامادهلهمه، جگه ھهیه . گهورهیان زانستیی بهھایهكی كۆكراوهتهوه ،

ھهبكندرێ. ل گرنگیان ئهنجامگیریی زانیارییهكان دهشجینۆسایدكراوهكان كهسوكاری ٦٧,٣٠ی رژهی بهرھهمه، ئهم بهپیلهدژی كیمیایی چهكی بهكارھنانی جینۆسایدو كه بوایهدان لهو

دووباره نابته وه. تر شتكه جاركی كوردكه بكرێ بهرزه رژه ئهم سهیری بهمجۆره دهش راستیدا لهئهو بهرده وامبوونی به بهخۆو متمانه دنیابوونو له گوزارشتكه

ئارادایه. ئه مۆ له ھهلومهرجهی كهژمارهی بهردهست دهیانخاته بهرھهمهكه كه ژمارانهی ئهولهكاتی كه ھاووتییان زۆرهی ژماره ئهو نو له سهرسوڕھنهرن.خزانهكان ٦,٨٥٪ی تهنھا بهركهوتوه، ماددییان زیانی شاوهكانداسلمانیو ھهولرو ھهر چوار پارزگاكهی له بهرنهكهوتوه. زیانیانجۆی گهنمو كهركوك بهقهد پارزگایهك ھیچ دھۆكدا، كهركوكوله ٥٥٪و نزیكهی گهیشتۆته ھهولر له رژهكهی نهفهوتاوهوزۆر جیاوازییهكی باخیش رهزو فهوتانی له .٪٥٥,٥ سلمانی

نییه. سلمانیدا كهركوك و لهنوانحه وت ماوهی له تۆقنهرن. ژمارهكان ئاژه داریدا كشتوكاڵو لهراستیدا كه وتوه. له دۆنم زهوی ٥٢٧ ھهزار بهنزیكهی زیان مانگداكه لهوهی جگه كشتوكاییه ، زهوییه ھهموو ئهم بهرھهمی فهوتانیئابووریی زۆرتری له زیانكی داوه ، كورد ئابووریی زۆری له زیانكی

له زۆره رووبهره ئهم دهرچوونی چونكه داوه، عیراق نهتهوهییدهوهت كه دێ مانایه بهو كشتوكاییهكان، چاالكییه چوارچوه یسیاسهتی بهم دهدا. ئابووریی خۆی لهدهست توانای زۆری بهشكینهبوه، ھهرگیز تدا لپرسراوهتیی به ھهستكردن ھیچ دهوهت كهسهدهی حهفتاكانی شهستهكانو له نهداوه . مهسهلهیه بهم بایهخیسیاسهتی جینۆساید، بهر بباته ھانا دهوهت لهوهی رابردوودا، بهرئهم بهرھه مدهھنا. عیراقی ھهموو جۆی ٣٠٪ی گهنمو ٥٠٪ی كوردژینگهیهكی له كاركهر په ناو پشتو ب كوردی ئابوورییهی چاالكییهبۆ بوو خزمه ت گهورهترین باران، به و بهستو پشت شاخاوی ودانیشتوان چارهكی كه دێ مانایه بهو ئهمه بهكردهوه، دهوهت.دانیشتوان تری چاره كهكهی قهد س به توانیویهتی كورده، كهپۆلنبهندیی له كه ئهوهش رهچاوكردنی به .نب بهرھهم گهنمبه ده ژمردرێو ستراتیجی به رھهمكی به گه نم بهرھهمهكانداله دهردهكهوێ كه دادهنرێ، وتك ھهر خۆراكی ئاسایشی بنه مای دانه وه، بهرھهمھنانی فراوانهكانی رووبهره ورانكردنی به عیراقداخۆیو نه تهوهییهكانی بهرژهوهندییه دژی سیاسهتیدا له دهوهتئهمهش ئهوهی خۆی ھهسوكهوتی كردووه. خۆراكی ئاسایشی دژیفراوانهكانی رووبهره ده وه ت ئه وهی پاش كه ئهوهیه ندهسهلمبودجهی زۆری بهشكی بوو ناچار كرد، وران دانهوهی چاندنیلهناوهوهش بكاو تهرخان دهرهوه له دانهوه كینی بۆ خۆی

بیفرۆشتهوه. نرخی كین له ھهرزانتربهپی گرته وه. نهكهوت، بهكو ئاژهداریشی كشتوكاڵ به ھهر زیانماوهی له بهرچاو، دهیانخاته وهزاره ت بهرھهمهكهی كه ژمارانه ی ئهو ٣٠٠ ملیۆنو یهك دهوروبهری كورد جینۆسایدهكهدا مانگی حهوتلهدهست بهخوكراوی پهلهوهری ٦٠٠ ھهزار مهڕو بزنو ھهزار سهر

چووه.وهك ھكار، ژمارهو زمانی بهكارھنانی به دهكرێ دنیاییهوه، بهئهنفالكراوهكاندا شهھیدانو كاروباری وهزارهتی بهرھهمهكهی لهبخرنه كاریگهرتر روونترو بهشوهیهكی مهسهلهكان دهردهكهوێ،خۆی مهبهستی شوه بهبالیهنترین داواكراوهكهش پهیامه بهر چاوو

.كبپ

ئهسهسهرد فهرید

ھكار ئامارو ژمارهو زمانی به جینۆساید

52

سینهما

خۆشده وت، یهكتریان كه دهردهكهوت بۆیانچیرۆكهكهی و مهرگدایه لهسهره كه ژنهش ئهوكه كچهش ئهو دیزییه، الیه بینجامینی كه خۆیانه كچی دهخونتهوه یاده وهرییه كانھیچ تهمهنیاندا لهسهرهتایی كارولینه، ناوی ناكرت چونكه نابت، دروست پهیوهندییهك ساندا حهوت كچكی لهگهڵ پیر پیاوكی تهمهنی كاتك به م ھهبت، پهیوهندیساڵ، چل له نزیكدهبتهوه ھهردووكیانبالییه بهناوبانگی سهماكهركی ده بته دیزیبینجامین ژیانی كاتهشدا لهم نیوۆرك، لهله ھاتووه، بهسهردا گۆڕانكاریی چهندینبهستوو، زهریای دهچته ئۆرلیانهوه نیوله دهكات به شداریی و پاریس دهگاته تاكه شتییه دژی له جیھانیدا دووهمی جهنگیگهشتكی پاش و زهریادا لهناو یابانییهكانپیری خهوهتگه ی بۆ دهگهڕته وه دوورودرژھاوڕكانی زۆربه ی كه خۆی، شارهكه ی لهدهرھنهر فینشریی دافید نهماون، ژیاندا لهو جوان بهشوازكی ئهمانهمان ھه مووباوكی لهپاشدا نیشاندهدات، سهرنجاكشكوڕی و وهكوو بۆالی دهگهڕتهوه راسته قینهی میراتكی دهنت، پدا دانی خۆی شهرعیبینجامین پاشان دهھت، بهج بۆ زۆریشیرۆمانسی پهیوه ندییهكی و دهبت دهوهمه ند

دروستدهكات. دایزیدا لهگهڵدهبینت، كه رۆی بینجامین پیت براد بهڕایكاره قورسترین له بووه یه كك كارهی ئهمكردووه پویستی چونكه سینهماییهكانی، كهم بگت، جیاواز كهسی چهندین رۆی ماسككهوه به بتوانت كه ھهیه ئهكتهررۆی جوان بهشوازكی زۆر ماوهیهكی بۆئاستی لهسهر بگت، سینهمادا له خۆیجوان زۆر بهشوازكی فینشیر دهرھنانیشئهكتهرهی ئهم چونكه جوندووه، برادییبۆ فیلمیشدا چه ندین له ناسیوهو بهباشی(یانهی فیلمهكانی وه كوو پداوه رۆی خۆیفیلمهكهش سیناریۆی (حهوت)، و بكوژان)فیلمهی ئهم بهھزیی له دیكه بهشكیبه سینارستكی لهالیه ن چونكه پكھناوه،به كراوه روسهوه ئه ریك وهكوو ئهزموونیئهمانه ش ھهموو سینه مایی، تكستكی دهسه یر)ی بوتونی بینجامین (باروودۆخی فیلمی

فیلمهكان. یهكك له باشترین به كردووهقاسم قهیس ــ ھهفتانه


55

ببتهوه، نوێ بهردهوامیش و بكات رازی خولیاكانھهبت بهرھهمهكانمدا له ھهمهڕهنگییه ك دهمهوت

ببت. رازیی خه كی پی ھه موو تاڤیدیۆ كاری كه ده كات دیاری گۆرانییانه ئه و ك

بۆ ده كهیت؟ كلیپیئمهی تووشی كه كشانه ی لهو یهككه ئهمه ـله كام كه نازانین چونكه دهبت، ھونه رمه ندكلیپكردنی، مهبهستی به ھهبژرین گۆرانییهكانمانبه راوژ راپرسییه وه رگهی له دهبت لره وه بۆیه

بكهین. جهماوهر رای و كۆمپانیاو پكرد دهستت الدی گۆرانی به لهسهرهتادائهزموونه ئه م میسری ، ئاوازی سه ر چوویته پاشان

بوو؟ چۆن تۆ بۆالدی گۆرانی رگه ی میسر له له جهماوهرهكهم ـئهوهم چاوهڕوانی ناسیووه ، منیان كهنداوییهوه وھهموو ئه و میسرییهكانیشم گۆرانییه كه نهدهكرد

بهدهستبنت. میسردا له سهركهوتنهكرد، سینهمایی پرۆژهیهكی له باست رابردوودا له

كردۆتهوه؟ رهتتنهكردۆتهوه، رهتم ئستا ھهتاوهكو نهخر ـ

چونكه ماوهیهك رامگرتووه ، بۆ بهمنادهم، بیار بهخرایی منھهتاوه كو راستیشدا لهكاركی بۆ ئامادهنیم ئستاچونكه شوهیه، لهووهكو خۆم ئستا ھهتانابینمهوه، ئهكتهركبته بیرۆكهیهك كاتكمندا كه لهگهڵ بهردهستمقبوی ئهوا بگونجت،باس نامه وت دهكهم.كه بكهم شتكیش لهكاریی ئستا ھهتاوه كو

نه كراوه. لهسهردووهم جاری بۆ كاتكھشت، بهج رۆتاناتسیهم بۆجاریی ئامادهیت

بۆی؟ بگهڕیتهوهدووهمیش و یهكهم جاری ـ

رۆتانام ھۆكار یهك لهبهربهب كه دهزانی بهباش وام بهجھشت،

لهگهڵ بهم دهرهوه، بچمه كشهشاشهی لهسهر گۆرانییهكانم ئهوهشدا

بهم ده كرت، نمایش رۆتانا ھۆكارك ھیچ ئستا ھهتاوهكو

نابینم. گهڕانهوه بۆھونه ریدا كاری له ئستا ھهتا

پهشیمانی به ھهستتكردووه؟

ئهوهی فری كارهكه م ـلهسهر كه كردوومنهبم پهشیمان كاركھهستاوم، پی كهزۆر ئستاشلهوهی خۆشبهختم خۆم كارهكانی كهشوه بهباشترینمتمانهیهكی به وبهڕوه تهواوهوه

دهبهم.ھهفتانه


54

ھونــهر

شاشهی لهسه ر گۆرانییهكانت ئستادا له بهمدهكرت؟ نمایش رۆتانا

جیاببمهوه له كۆمپانیایهك ئهگهر من بهدنیایه وه، ـباش پهیوهندییه كانی نوانمان كه ئهوه نییه مانایكاره و نمایشدهكات گۆرانییهكانم رۆتانا نییه،

بودهكاتهوه. بۆ ھونهرییهكانمخۆنمایشكردن به پشت گۆرانییه كانتدا له

دهبهستیت؟و تهواوهتییه ھونهریی كاركی خۆنمایشكردنیش ـھونهریی مژووی له دهتوانین ھه یه، خۆی تایبهتمهندیببهین، ناوی ھونه ر گرنگهكانی پایه له یهكك به نوداھهموو كاره له من كه نییه ئه وه مانای بهم ئهمهشدهبهستم، خۆنمایشكردن به پشت ھونهریهكانمدالدانهوه تهپ به گرت كلیپهكه مم ونهی كه كاتكسامی حاجدا لهگهڵ سهمایهش ئهم سهمام دهكرد،دهمانباته ناری)یش (یانار گۆرانی ئاوازی فربووم،قورس كاركی و ئهندهلوسییهوه كهشوھهوایهكی نو

سهما بكهم. شوهیه بهو كه نهبوو بۆمدهكه یت؟ ئاماده نویهكهت ئهلبومه بۆ خۆت چۆن

وا به شوازكی كه دهكهم ئه وه لهسهر كار ـحهزو سهرجهم كه دابنم ئهلبومهكه گۆرانییهكانی

بوو چۆن (محتاجه لیك) كاردانهوهی كلیپیونهت گرتووه؟ لهم دواییانهدا كه

كلیپه بهو خۆیان سه رسامبوونی كهسك ھهموو ـدهردهبی. ئهم ئاوازهكه ی به و به ھۆنراوهكهی وتوانینی به و علمه رهنده دهرھنانی له كلیپهكاری له بوو گهوره تپهڕاندنكی زۆر كهسانكی

ھونهریمدا.دهرھنهرهدا، ئهم لهگه ڵ بوو كارت دووهمین ئهمه

چی كرد له بهرامبهریدا؟ به ھهستتیاناری)دا (یانار كلیپی له لهپشتریشدا، راسته، ـبه بووم دخۆشیش زۆر و كردووه لهگهدا كارم

لهگهیدا. كاركردنتووشی كه بووی پیاوك ھاوسهری كلیپهكهدا لهبه رووبدات پیاوهكهت له ئهوه گهر ببوو، شهلهل

ده كهیت؟ چیی راستیرووبدات، راستهقینهشمدا ژیانی له ئه وه گهر ـلهگهڵ ژیان كۆتایی تا كلیپهكه ھهروهكو

دهمنمهوه. ھاوسهرهكهمداله دوور به كه لهوه ی ئاسووده یت تاچه نده خۆت كارهكانی خۆت بهرھهمھنان كۆمپانیاكانی

دنیت؟ بهرھه م

گۆرانییهكان خۆم بۆ كه ئاسودهترم من بهی، ـدابهشكردنهكهی بوكردنهوه و كاتی و ھهدهبژرمپارزگاری خاه كه گرنگترین دهكهم، ئهمه ش دیاریبه كه بهوهی ئاسوده م زۆر ئستا من لده كهم،ھناوه، چونكه به دهستم خۆم تاكهكهسی ھهوی بهردهوامیش دهبهستم، بهخۆم پشت بهردهوامی بهڤاالنتایندا رۆژی له گۆرانی، بوكردنهوهی له دهبمله پاش ئهویش بوكردهوه، الحب)م عیش (یا گۆرانی لیك) (محتاجه ناری)، پاشان گۆرانی نار (یا گۆرانیكلیپهكهشیدا سهركهوتنی و بابهت و جۆر له كهله كاركردندام لهبیری ئستاش بهدهستھناوه،بت، الدیهكان بهشوازی رهنگه كه گۆرانییهكدا

گۆرانییانهیه. لهو جۆره حهزم زۆر چونكهرۆتانادا له گهڵ گربهستهكهت كه چیبوو ھۆكار

نهكردهوه؟ تازهپبت كۆتایی گربهستهكه ماوهی ئهوه ی پش من ـببمهوه، جیا كۆمپانیایه ئهو له كه دابوو بیارمھهه ئه وكارهی من كه سه لماند ئهزموونیش ئهوهیئهو من له دوای دیكهش كهسی زۆر چونكه نهبوو،و كهسبووم یهكهم من بهجھشت، كۆمپانیایهیان

كردهوه. دیكهش زۆركه سی بۆ دهرگام

دهبم ھاوسهرهكهم لهگهڵ ماوم تا مهقدیسی: نیللی ئهم لیك)، (محتاجه ناویی ده كات به كلیپ ئوف) (ئوف ئه لبومی گۆرانییهكانی دیكه له یهككی مهقدیسی نیللی به شوازكی كۆمه یهتییهوه چیرۆككی رگهی له نییلی گۆرانییهشدا لهم علم)ه و (رهنده دهرھنانی له گۆرانییهش

دهدوت. ھهفتانه دیكهشی بۆ كارهكانیی و كارهیی ئه م لهسه ر ھونهرمه نده خانمه دهردهكهوت، ئهم جیاواز


57

جولی ئهنجیلینادهبتهوه زیندوو

خاكی له كه خۆی وه ستهكهی لهسهركه نزیك گۆڕی مردهكه ی له عیراقوكردووه كۆچی لهمهوبه ر ساڵ ١٠ھونهرمهندی دایكی تهرمی بنژرێ،رگهی له ساھیر كازم عیراقییاوهری به قاھیرهوه فۆكهخانهی كازم كارهكانی ھونهریی بهڕوهبهریبه غدا. گهیشته برازهكهی و ساھیرخۆیان ماهكهی بیبهنهوه لهووه تابۆ پاشان مهنسورو گهڕه كی له

بهغدا. له كهرخ گۆڕستانیكازم، ده روونی باری به سهبارهتدتهنگییهكی له كه دهكرت باسسهبرو خوا له داواكاره و دهژی زۆردا

پرسهدایه ئهلساھیر له كازم

و جھشتن ئهو بۆ بدات توانایكۆسته.

عیراقدا له میدیاكان له زۆركیشسهرخۆشییان پرسهو بهتایبهت

ھونهرمهنده. ئه م بۆ ناردووه

(ھۆگر ھونهرمهند نویهكانی بهرھهمه له یهككه عیشق) (نزای گۆرانی بهرھهمه، سهبارهت بهو بووندایه، تهواو له كلیپی ئستا كاری كه كهریم)سیدییه گۆرانییهكانی له یهككه گۆرانییه «ئهم راگهیاندین: پی ھۆگرسهح)دایناوهو (ھه بهست ھونهرمهند گۆرانییه ئهم ئاوازی تازهكهم،دهرھنانی شوان)و (بشاد ونهگرتنی رهسوڵ)ـه، (سهركهوت تكستیكلیپی سیهم كلیپه ئهم باسه شایهنی ئهنجامیانداوه، حسن) (بارزان تازهكهی بوبكاتهوه سیدییه نزیكدا ئایندهیه كی له بیاریشه ھونهرمهنده و

پكھاتووه.» تراك (٨) له كهــ دیار نه قشبهندی ھهفتانه

عهشق نزای و ھۆگر


56

ھونه ر

كه راپرسییه كه وه رگای له له سه ر (the sun) رۆژنامه ی ھه ستاوه ، پی ئینته رنت تۆڕی سه باره ت به وه ی ك كاریگه رترین دایكه له سه ر ھۆلیود؟ ئه ستره ی جولی ئه نجیلینا سینه مایی یه كه می خه تی خاوه نی بووه به كالس میلین نازناوه . ئه و ھاوسه ری و ھات دووه م پله ی كروزیش تۆم ناودار ئه ستره ی پله ی به ھولمزه كایت كه ئه ندامی بونتونی ئیما و سیه م تیمی سپایس گزی بریتانی به پله ی به ھاتن، چواره م پله ی ھات سبیرز بریتنی پنجه میش كه كه وته پش فیكتوریا بكھام

له ھه مان تیمی سپایس گزدا.ئه ستره ی تره وه الیه كی له ئه نجیلینا ئه مریكی سینه مایی بۆ گه ڕایه وه سه رله نوی جولی فیلمی دووه می به شی له ژیان له مردنی پاش (wanted)كه فیلمه دا ئه و یه كه می به شی له زیاتر فیلمه ئه م بودجه ی بۆ ئه مریكی دۆالری ملیۆن سه د له رووداوه كانی ته رخانكراوه و ئامزدایه خه یاڵ چوارچوه یه كی كه گه نجك به سه رھاتی له ھه یه و راده به ده ری توانایه كی و نھنی ركخراوكی له الیه ن ده دۆزرته وه و ته مومژاوییه وه ده خرته ژر چاودری و ته مرینی ركخراوه وه ، ئه و قورسی وردو كچه ده ستی له سه ر ئه ویش كه شارازاوه و لزان بكوژكی ھه ده ستت رۆه به و ئه نجیلینا بۆ سوودوه رگرتن له و توانا زۆره ی

ئه و كه سه .

به مه به ستی بره ودان به كه لتووری له داكۆكیكردن و كوردیی یه كتیی نه ته وایه تی ، ناسنامه ی ئینستیتیوتی و كوردستان ژنانی -٢٩ رۆژانی له كورد كه له پووری شاری له مانگه دا، ئه م ٣١ی

سلمانی چاالكییه كی ھاوبه شی:فۆتۆگراف، پشانگای كردنه وه ی و دیكۆمنتاریی فیلمی نمایشی

به ستنی كۆڕ، ئه نجامدا.كردنه وه ی پشانگایه كی فۆتۆگرافی تایبه ت به جلوبه رگی كوردیی ژنان

"ژنان" و "كه له پووری كورد"ھاوكاری یه كتر ده كه ن

له خۆرئاوای كوردستان، كه تیایدا فۆتۆگرافیی ونه ی ٧٠ له پتر تایبه ت به جلوبه رگی كوردیی ژنان

له خۆرئاوای كوردستان.● نیشاندانی فیلمكی دیكۆمنتاری له كوردی ) (گۆڤه ندی له سه ر

ده ڤه ری بادینان.حه سه ن، (شرزاد له الیه ن ●د.جوان ئیحسان، بوار نوره دین)ه وه و ره دووكه وتن ده رباره ی كۆڕك كه لتووری له جیاجیاكانی رووه

كوردیدا.

عه بدو كاروان نووسینی سیناریۆو بكه ، ماچكم مردم كه فیلمی كورته سۆفی، عه بدو كاروان كه ریم، مه ال عه بدو میران ده رھنانی و سۆفی

نواندنی رباز، درین به مزوانه دته به رھه م.ده رھنه ركی ده ڕاوكی له پ ژیانی له باس فیلمه كورته ئه م چیرۆكی شانۆیی ده كات، ھه روه كو چۆن له نمایشی شانۆییه كه دا ده مانچه یه كی پیه چه ند له دوای ئاوا بكوژت، خۆی چۆن كه ده دات ئه كته ره كه ی نیشانی و

بینراوكی جیاواز ئه و خۆكوشتنه ده بته واقیع.كورته فیلمی كه مردم ماچكم بكه ، ئستا له قۆناغی مۆنتاژكردندایه و قۆناغی

ونه گرتنی تپه ڕاندووه .

كه مردم ماچكم بكه

ناونیشانی كورد، ناودارانی بوو كاریكاترییه پیشانگه ئه و شوه كار ١٤-٣/١٨ رۆژانی كه شاری له كسته یی سه ردار

دھۆك كردییه وه .پیشانگه یه دا له و ھونه رمه ند كاریكاتری پۆرترتی كه سایه تی ٧٠ بۆ و سه ر و نوو مه ند نه ر ھویه تی كه ساسیاسیی كورد

نه خشاندبوو.

پۆرترـــت و كاریكـاتـــری

نـاودارانــی كـورد


59

به پویستیت ھهروهھا ھهیه، ھهفتانه و رۆژانهبهردهوامه. راھنانی نینۆكهكانو پاكاگرتنی

ھهیه سوودی زۆریان چهند رنمایهكن كه ئهمانه دهستو په نجهكانت: و نهرموونیانی ناسكی بۆزهیتی یهكجار پش خهوتن ھهفتهیهك ھهموو ١ـپه نجهكانت و لهدهست رهشكه زه یتی زهیتونوناسككردنی پهنجه كانت مایهی ئهمه دهبته بده.چرچ و به ئاسانی كه بهھزكردنی نینۆكهكانت و

نهده ن. لهدهست جوانییهكهیان نهبن و لۆچسهعات یهك ھهفتهیهك ھهموو ھهوبده ٢ـپكھاتوو گیراوه یهكی ناو بخهیته دهستتزهیتی زهیتون، زهیتی ھهنگوین، (شیر، لهبكه تكهڵ تهواوی به ماددانه ئهو رهشكه).ماوهی پاشان بۆ باش. دهبته گیراوهیهكی تالهدهستهكانت ھهسووه. سهعات بهجوانی یهكیان سابون شلهتن و ئاوی به ئهوه دوای

بیشۆ. پاك ده ست شامپۆی ناسكو پهنجهیهكی دهستو دهتهوت ئهگه ر ٣ـنهختك رۆژك ھه موو ھهبت، تهندروستت

دهستهكانت بده. له ئاوی پتهقاڵ

په نجهكانت دهستو دهتوانیت چه ند رۆژانه ٤ـقاچهكانت له كرد باسمان كه گیراوهیه ی بهوھهمانكاتیشدا، له بیانشله. جوان ھهسووهوجوان ڤازلین به خهوتن پش شه وانه دهتوانیبچیته ئهوهی پش بهیانیان بیانشلیتوچونكه بیانشۆیت، شلهتن ئاوكی به بهرھهتاودهستهكانتو بۆ ھهیه زیانی ڤازلین كرمیدهستو پستی رهشبوونی ھۆی دهبته ماوهی بۆ ھهر شالنكیش، دوای قاچهكانت. با ئاوكهوه دهست مهخهره ھیچ كاتژمر یهك

تهڕنهبن.باشن كه بخۆ خواردنهوانه و خواردن ئهو ٥ـ(شیر، وهك دهستت، پستی تهندروستی بۆخواردنانه جۆره ئه و ھه موو كه سهوزه) ماسی،دهستو جوانی مانهوهی بۆ سوودن به

پهنجهكانتو رووخسارت بهتایبهتی.ده سكش ناومادا كاركی ئیشو ھه موو له ٦ـدهستو مهھه دهتوانیت تا و بهكاربھنهزهرورهتدا حاهتی له تهنھا تهڕببن، پهنجهكانت

نهبت.

ھه وبده میوه یهك ھهر خواردنی دوای ٧ـمیوانه ئهو ئاوی چونكه نهشۆیت، دهستهكانتدوای و په نجهكانت و دهست بۆ سوودن بهجوان میوانه ئهو ئاوی به ھهوبده خواردنیان

بیانشلیت.نینۆكهكانت دهكهیت ھهست وا ئهگهر ٨ـماوهی رۆژانه بۆ باشتره زوو دهشكن، ناسكنوبك ناو بخهیته پهنجهكانت خولهكك چهند لیمه ندۆزی، و خوواوك له پكھاتوو گیراوهیله ھهم پدهداتو جوانیان رهونهقكی ھهم ژری ھهمووكات دهیانپارزتو زهردبووندوور به لهشكان دهبتو سپی نینۆكهكانت

دهبت.نینۆكهكانت بۆیه ی كه ھهركاتك ١٠ـسهعات دوو بۆ سهعاتك ھهوبده لكردهوه، ئهمهش بۆ بهرنهكه وت، تری ھیچ ماددهیهكیدوای تازه. ھهوای بهركهوتنی پشوودانیانومادده یهكت ھهر خۆت ئارهزووی به ئهوه

دهوت بهكاری بنه.ئهحمهد شاكاو – ھهفتانه


58

خانمـان

به كو په نجهكانت، دهستو ھه ر نهكپویستی به جهسته ت ھهر ئهندامكیجوانیت. مانهوهی له ھه یه زۆر ئاگابوونكیبهشوهیهكی ژیر ژنانی كچانو ھهمیشه بۆیهدهدهن، بهدهست و پهنجهكانیان گرنگی تایبهترووخسارو بهپستو دهدهن گرنگی چۆن وهكلهسهر رادهھنن خۆیان قژیان، رازاندنه وهیدهربكهونو ناسكی و پاكی به ھهمیشه ئهوهی

بهالی خۆیاندا رابكشن. خهكی سهرنجی دهن، جوانكاریش بواری شارهزایانی وهكبهشی جوان و تهندروست پهنجه ی و دهستله پكدهھنن جوانكاری سهرهكی ھهرهتهنیا به نهك گهنجكدا، ھهموو جهستهیپویستیان پیاوانیش بهكو كچان، ژنانو ھهردهستو بگره و جه ستهیان گرنگیدانی بهدهستو فهرامۆشكردنی ھهیه. پهنجهشیانو پیربوون نیشاندانی ھۆی دهبته پهنجهكه زیاده ، پستی لبوونهوهی و قیشانبه گرفتانهی لهو یهكك دهبته دواجار ئهمهشراگرتنی بۆ دهكرت. بۆت چارهسهر زهحمهتگرنگیپدانی به پویستیت جوانییهش ئهو

جوانین نیشانهی پهنجهكانت و دهستوهك ده ستت پهنجهی

جوانی سهرهكیی ئهندامكیكه بزانه ئهوه داده نرت،

له نییه كهمتر كاریگهرییانكاریگهری پستو رووخسارو

جوانیدا. دهرخستنی له قژهكهتبهزوویی زۆر ئهنگوستهكانتنیشانهی ئاوابوونی تهمهنت

خۆت و بهب ئه وهی دهردهخاتچۆن كه بكه یت پ ھهستی

نیشانهی پیری و رۆژگار دهڕواتده ردهكهوت، جهستهت لهھههیه ئهم نهكهیت كهواتهبكهیت! فهرامۆشیان بكهیتو


مۆدیــل

زستانی پایزو جلوبهرگی بۆ تهنھا بوو كه نمایشه ناونیشانی ئهو ئه مه بیمبۆ»، ئیماجن «پیتیئیتای سازكرا. له شاری فلۆرنسای مندان به تایبهت ٢٠١٠/٢٠٠٩

مۆنالیزاو پراداو ال رویز دێ ئهگاسا جیھانیی وهك دیزاینهری جلوبهرگی چهندین خانه و نمایشهدا لهمدانزاو دیمینزیۆن ئایس ئایسبرگو ئایس پۆكتو نۆلیتا كالینو كالڤن پارۆتو سه نزو ئاند ریپلهیرهنگو كه خسته ڕوو مۆدلی خۆیان جوانترین نوترینو دی، بلومارینو ئهوانی مس ئامۆرو پینكۆو

گهورهكانهوه. تامكی به مندانه، دیزاینی تۆخهكانو گه شو پكھاتبوون له رهنگه دیزاینهكانكوه. سهرماو وهرزی واته زستانه، جلوبه رگی به بوو تایبهت رووداوه ئهم دیاره ھهروهكوعفریتییانهی بهرائهت و له پ جووه زهردهخهنهو نمایشهكه دایه گهرموگوڕی زیاتر ئهوهی بهمله بهالیهنی كهمهوه نییه، كهمتر گهورهكان له ھیچیان ئهوانیش كرد ئیسپاتیان كه بوو منداهكان

فاشندا! مۆدهو جیھانیرواندزی ھڤار – ھهفتانه

مــنــدان وهرزی

60Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009

چۆن خزانكی به خته وه ر دروست ده كه یت؟

گه ر ژیانی ده زگیرانداریت ته واو كردووه و رۆیشتویته نو ژیانی ھاوسه رتییه وه ، ده بت بزانیت كه تۆ چویته ته نو قۆناغكی نوی ژیانی

خۆته وه و به وریاییه وه ھه سوكه وت له گه ڵ ئه م قۆناغه تدا بكه یت، چونكه تۆ به درژایی ئه و ته مه نه ی كه ماوته له نو ئه م قۆناغه دا ژیانت ده گوزه رنی، بۆیه پویسته بزانی كه چۆن ژیانكی خۆشگوزه ران بۆ خۆت ده سته به ر

ده كه یت و چۆن كلیلی خۆشگوزه رانی به ده ست ده ھنیت؟پش ھه موو شتك پویسته له سه ر پیاوو ئه و بناغه ی بكه نه خۆشه ویستی ژن، په یوه ندییه ی كه له گه ڵ یه كتردا دروستی ده كه ن، یارمه تیدانی و خزمه تكردن له كامكیان ھیچ ھاوسه ره كه یاندا ھه ست به ماندووبون نه كه ن، گه ر ناكۆكییه كیش له نوانتاندا دروستبوو ھه وڵ مه ده ن

ئه نانی بن و به ھاوكاریی ھه ردووال كشه كان چاره سه ر بكه ن، له پش خۆتانه وه له بیری

ئه وه دابن كه ھاوسه ره كانتان رازی بكه ن.له بیرت بت به ته نھا به كارھنانی وشه ی (خۆشمده ویت) به س نییه و ده بت ئه وه له ھه سوكه وتی رۆژانه و مامه ه كردنتان كاروباره كانیشتاندا و یه كتریی له گه ڵ یه كتریی ھه ه كانی له ره نگبداته وه و ببوورن و قسه ی نابه ج له به رامبه ر یه كتردا به كار نه ھنن و به راستی و

له ده وه یه كترتان خۆشبوت، به مه ش زیاد له نوانتاندا خۆشه ویستی ره گی

ده كات.یه ككتان ھه ر ده بت له وه ش جگه

كه مووكوڕییه كانی یه كتریی بپۆشن و ئه و قسه و كردارانه ئه نجام نه ده ن كه ھاوسه ره كه تانی له به رده وامیش و ده بت توڕه پیه كتریی ھاوكاریی ژیانتاندا كاروباره كانی

له رز ھه ریه ككتان ده بت بكه ن. ترتان ئه وه ی كۆمه یه تییه كانی په یوه ندییه ھاوڕكانی ته ماشای رزیی به ب و بگرت

قسه ۆكی قسه و مه شھن نه كه ن، یه كتریی و ھاوسه رتیتان ژیانی سه ر كاربكاته خه كی

ژیانتان ل تاڵ بكات.ژن و مردی سه ركه وتوو به رده وام ده بت ھه وی

و وه ربگرن یه كتری له سوود كه بده ن ئه وه ھه ریه كه تان ئه و شاره زاییه ی كه پیه تی له بواره جیاجیاكانی ژیاندا بیگه یه نت به به رامبه ره كه ی ، به رده وامیش ئه و كتبانه

و خزانداریی ژیانی به تایبه ته كه بخوننه وه به ڕوه بردنی خزان.

ھاوبه شی داراییله گه ڵ دروستبوونی ژیانی ھاوسه ریدا، ده بت ژن و مرد پكه وه به رپرسیاریه تی مادیی به ڕوه بردنی بزانن و یه كتریی داھاتی بگرنه ئه ستۆ و خزان پشوه خت رككه وتنی و تگه یشتن لك به پی

كاروباره كانیان به ڕوه به رن.ئه نجامدا، ھه ه یه كتان خۆشتاندا ژیانی له گه ر له لبووردن داوای و بنن ھه ه كانتاندا به دان رگه تان ھاته كشه یه كیش گه ر بكه ن، یه كتری

پكه وه پالن بۆ چاره سه ركردنی دابنن.ژن له ھه ریه كه روحی له ناو نه چت بیریشتان به رده وام كه ھه یه بچوك منداكی پیاویشدا و گرنگی و خۆشه ویستی و سۆز به پویستی پدان ھه یه ، ئه مانه ش تاكه كلیلی به ده ستھنانی خزانی ژیانكی

به خته وه رانه یه .ھه فتانه

62

ژیـانـدۆســتـی

ده كاته وه . كاڤیار ھلكه ی ماسی (حه فش)ه ، ئه م به كه قه زوین ده ریاچه ی له ماسییه ش جۆره ئران و وتانی (روسیا و كازاخستان و ئازه ربیجان و وتانه ئه م كه ھه یه . توركمانستان) سنووردراوه سانه به ڕژه ی ٨٠٪ كاڤیار ده گه یه ننه بازاڕه كانی

جیھان.جۆره كانی كاڤیار

تام و به پی شوه و كاڤیار چه ند جۆركه كه ماسی كاڤیاری ده گۆڕت، نرخه كه ی جۆره كه ی بۆلكا: كه به گرانبه ھاترینیان داده نرت كه ته نھا ئران له ناو وتی له م جۆره یان یه ك كیلۆ گرام له یۆرۆیه و (٤٠٠٠-٤٥٠٠) نوان له نرخه كه ی

وتانی ئه وروپا به ھاكه ی دوو به رابه ره . كاڤیاری ماسی ئۆسترا: نرخه كه ی له وه ی پشوو

كه متره ، له نوان (٢٠٠٠-١٥٠٠)یۆرۆیه .كاڤیاری ماسی سڤرگا: كه ئه مه شیان نرخه كه ی ،

له نوان (١٠٠٠-١٥٠٠)یۆرۆیه .جۆره ئه م تایبه تمه ندی به نرخی و به ھۆی به ئه مریكا ئه وروپا و له خوارده مه نیه وه پشكه ش كه داده نرت، دیاری گرانبه ھاترین بكرت. كاڤیار كه ناوكی دیكه شی ھه یه كه به (مرواری ره ش) ناوده برت، زۆرترین به كاربه رانی

وتانی ئیمارات، یابان، فه ره نسا، بریتانیایه .ھه فتانه ــ كه نار بایز

بـخـــۆ كـــــاڤــــیـــار یه كك له سامانه سروشتییه كان ماسی كاڤیاره ، كه داده نرت به گرانبه ھاترین و تایبه تمه ندترین خۆراك كه ته نھا

ده وه مه ند و خاوه ن سامانه ناوداره كان توانای كینی ئه م جۆره خۆراكه یان ھه یه .به رھه مه دا له م خۆراكییه ی سووده ئه و ده رمانكی به ھزكه رو ھیچ له ھه یه ، كیمیایی دروستكراودا به دی ناكرت و ھیچ زیانكی

ته ندروستیشی به مرۆڤ ناگه یه نت.به نرخی ناوسکی ئه م جۆره ماسییه كه به (حه فش) لده رده ھنرت، كاڤیاری ھلكه ی كه ناسراوه ، ده گه ڕته وه بۆ ئه و كه كه خۆراكییه وزه به خشه ی به (٢٨٠٠) وزه گه رمی و له ٢٨٪ی پرۆتینه و كه به وزه به خشكی كاریگه ریش داده نرت بۆ توانای

له وانه ش گرنگتر و پبایه ختر خواردنی سكسی، پستی ژر پبوونه وه ی ھۆی ده بته كاڤیاره و كۆالجین و مادده ی به ده وه مه نده كه ده موچاو نه مانی و ده موچاو پستی به ده دات ره ونه قك ھه كانی ده وروبه ری چا و و ئه و كیسه فرمسكانه ی كه ده رده كه وت، ته مه نه وه زیادبوونی به ھۆی ده ركه وتوه خواردنی كاڤیار به شوه یه كی ركوپك ده بته مانگ س ماوه ی بۆ دانراو بۆ خشته و ھۆی گه نج بوونه وه و ده ساك مرۆڤ و منداتری


65

زۆر بهسهر پشتگوخستن و بهكارھنان بنهمایگورچیله دهبت. بهجج جهستهدا ئهندامیپاش بكات ھهست ئهگهر دهبت، گهورهماوهتهوه. بهتهنھا خوشكهكهی دهرھنانیئهگهر داده خرن، دهرچهكانی له زۆر لهكاتكداكهسكدا جهستهی له گورچیلهكه ھهردوونوسینگهیی كاركی تهنھا كه كرد كاریانزۆر چاالكی و جون به پویستی و بكات

نهبت.بهجج سییهكاندا بهسه ر حاهت ھهمانگهوره الی ھهندك بهرپرسی دهبت، كاتكئهو داده خهن. بۆرییهكانیان له ھهندكدهردهكهن فهرمان تهنھا كه بهرپرسانهی ئهوانهی دهست دهدهنه جبهجكردنی وبۆرییهكانی ھهموو و چاالكن سییهكانیان چاالكیش گورچیلهی دهكه نهوه، ھهناسه یانچونكه ده كرنهوه، بۆرییهكانی ھهموودهدهن ئهنجامی كهسهكان چاالكییهی ئهوھهیه ئه ندامه كان ته واوی وزهی به پویستی

بده ن. كارهكانیان ئهنجام تاو بهھز چاالكی و بزوتن به ئسكهكانیشخاوبوونهوهش الواز و وه ستان به پتهو دهبن،

دهبن. نهرم ونموونهن باشترین یه كهم بهپلهی ماسولكهكانیشئهوه ی پشتگوخستن، بهكارھنان و بنهمای بۆزۆربت، قورسی جوهی بهتایبهت و جوهو دهنرت ماسولكهكانی بۆ نامهیهك ئه واو ھهیه بهردهوام بزوتنی به پویستم ده ت:بیت. ئاماده باشیدا له ھهمیشه تۆش پویستهبه ردهوامی ھۆی دهبته ھه میشهیش ئامادهییچاالكبوونی ماسولكهكان، تهنانهت و بهھزبوونھزی تهمهن لرهدا پیربوونیشدا، لهگه ڵبهكارھنانی به كو ناكات، دیاری ماسولكهكانتهمهنی له كركارك دهكات. دیاری بهردهوامدهمنتهوه، به بهھزی ھهر سایشدا حهفتاپهنجا تهمهنی له كۆمپانیایهك سهرۆكی بهم

دهخات. سایدا الوازی پهكیبهكارھنان له یاسای وهرزشهوانه كانیش سوودمهشقهوه ری له و ده بینن پشتگوخستن وپیان و دهنرن ماسولكهكانیان بۆ نامهیهكنییه، بهس ھه تانه ئوه ھزهی ئهو دهن

ھنده. دوو بیكهنه پویسته و دهكهن نامهكه بهقسهی ماسولكهكانیشدهبنهوه قورسه مهشقه ئهو رووبه ڕووی كاتكبه جج داواكهی و دهیكات وهرزشهوانهكه كه

ده گهنه تا دهبن گهورهتر بهردهوام و دهكهندننه خاوهنهكه یان خواستی كه قۆناغك

دی.

ھۆرمۆنهكانله وهرزشهوانهكان ماسولكهی گهورهبوونیدی، دته بونیاتنهرهكانهوه ھۆرمۆنه ریو كردووه پوختهی پزیشكی زانستی كه رگهكه كورتكردنهوهی بۆ وهرزشهوانانیشمهشقی ئهنجامدانی ب و بهھزبوون بهرهو و كات كه مهشقه ی ئهو دنن، بهكاری درژبه وهرزشهوان ھهندك و دهوت زۆری ھهویبهم دهسهتدارانی دهزانن. ئاسانی یان قورسناوچهییش و نودهوهتی وهرزشی بواریبهكارھنانی له ریان و دهركردووه یاسایانگرتووه. ماسولكهكان بهھزكردنی كهپسولیپشكنینی ژر خراونهته وهرزشهوانانیشھزهكهیان لهوهی دنیابوون بۆ پزیشكییهوه نهك بووه دروست ئاساییهوه مهشقی ری لهوزهبهخشهوه. كهپسولی بهكارھنانی ری لهچاالكی به پهیوهسته ئاسایی ھزی كهواتهژیانی له كه جوهیهی ئهو مهودای و رۆژانه دانانرت، نهخۆشی به رۆژانهدا ھهیه. الوازیشو كار ئهوهی نموونه بۆ نهبت، كتوپ ئه گهرنهبت، كشهیهكی ھیچ و بكات رۆژانهی چاالكیدهبت ماندوو زوو كرد ھه ستی لهپ ئهگهر ئهوابچته پویسته ئهوا دهبت، تهنگهنهفه س یانو ھۆكار ئه و دهتوانت پزیشك پزیشك. الیلوه الوازییه كهی كه بكات دیاری ناتهواویهله سكای گوگرتن پاش ئهمهش پهیدا بووه،سهر پزیشكی پشكنینی پاش یان نهخۆشهكهپاش كرد پویستیشی ئهگهر و قهرهوه

تاقیگهیی. پشكنینكی چهند ئهنجامدانی

الوازیالوازییهك ھهموو ھۆكاری نییه مهرجله یهكك تووشی كه بت نهخۆشییهك جهسته رهنگه ھاتبت، جهسته ئهندامانیله نه خۆشییهكه بهم بت، ساغ تهواوله دهرون دهرووندا. له بت. تردا جیه كیئهگهر گرنگتره. جهسته ئهندامكی ھهمووجهسته ھهموو ئهوا نهخۆشكهوت، دهروونجه ستهش نهخۆشی به ده كهوت، نهخۆش

نابت. دروست ئهوه ھهمیشهبهھزی رووی له ده روونییهكان نهخۆشییه

كهسی دهكهن، مرۆڤ له كار الوازییهوهسهالمهتی ھهموو وای خهمۆكی به تووشبووجهستهیدا، له وزه بوونی و ئهندامهكانیو ھواشه جوهی دهبینین الوازه. ھهستدهكاتكه لهكاتی بدات ئهنجام ئهركانه ناتوانت ئهوبهسهر شت ھهمان كردوون. بهجج تردائهویش دهبت، بهجج دووددا كهسییان كاتییه دهروونییه نائارامییه ئهو بهھۆی

دهكات. الوازی به ھهست ھهمیشهییهوهتری حسابكی «شتی» شیزۆفرینیا بهمدیكتاتۆرهكان دهسهتداره وهك شت ھهیه،كاری چهندین دهتوانت پیوایه وایه،گومانی بهھۆی ئهمهش بدات، ئهنجام گهوره نهخۆشهكه عهقی كه خۆبهزلزانینهوهگومانهشدا ئهو كۆنترۆی لهژر داگیردهكات.پهیدا جهستهیهوه له گهوره زۆر وزهیهكیكه ده دات ئهنجام كارك چه ند و دهبتبۆ ھهیه، نائاسایی بهھزكی پویستیانكه كهسانك سهر دهكاته ھرش نموونهسهر نهدهكردنه ھرشی ئاوا بوایه، عاق ئهگه رجهنگ دهسهتدار ھهندك چۆن «ھهروهكدهوهتهكهی له بهھزتر دهوهتانی دژی له

دهكهن». بهرپا خۆیانزۆرن، الوازی ئهندامییهكانی ھۆكاره بهمیان پهتاكان وهك قورسهكانی نهخۆشییه بهدهستپدهكات، لۆزهتن یان گهده ھهوكردنیدرژخایهنهكانیشهوه نهخۆشییه له پاشانو دڵ نهخۆشییهكانی وهك دهبت دروستشهكره، دهمار، ھهرس، ھهناسه، كۆئهندامیكهمی كهمخونی، شیرپهنجه، رۆماتیزم،جۆرهكانییهوه. بهھهموو بهدخۆراكی و ڤیتامینخواردنی كه دهردهكهوت لهمهشه وه و مهسه لهكهیه سادهكردنهوهی ڤیتامینهكانسوودی تهنھا ڤیتامین نییه، زانیستی بنهمایكهمی بهھۆی كه ھهیه نهخۆشه ئهو بۆحاهتهكانی له بهم بووه ، الواز ڤیتامینهوه نییه. سوودكی ھیچ ڤیتامین خواردنی تردا

ھۆكاری ده توانت وردبین و كارامه پزیشكییان دهروونییه ئایا كه بزانت الوازییهكهنهخۆشییه ئهو دهتوانت ئهندامییه؟تا الوازییهكه ھۆی بووه ته كه ئاشكرابكاتبنهمای لهسهر چارهسهری بۆ پرۆگرامكبنهمای لهسهر نهك بكات دیاری زانستی

میللی. خهمندنیھهفتانه


64

تهندروستی

ك و ك الوازهبهھز؟

ھهموو به الوازیش پویسته، ھز ھه موو شتكدا لهتاكهكانیش و دهوهتان رهتدهكرتهوه. شوهیهك

له تا ھهودهدهن دهوهتان دهوت، ھزیانبهھزبن، ھهوستدا و سوپا ئابووری، سیاسهت،ناوهرزشه وانهكانهوه وهرزشهوان و به تاكهكانیش

پویسته. ھزیان

بۆكسن، زۆرانبازی، وهك وهرزشهكانیبهھز ھهیه، پویستیان و راكردن، مهلهتۆپ، وهرزشهكانی بهم تهكنینك، به نهك به پویستیان زیاتر شوهكانییهوه ھهموو بهھهمیشه ئهویش كه بهھز نهك ھهیه تهكنیكدهرخستنی بۆ پویست ئامرازكی وهك

پویسته. یارییهكه ھونهریپویسته، ھز مهعنهویشدا بواری له تهنانهتوهرزش گۆڕهپانی ھهروهك ئیماندا گۆڕهپانی لهبھز ئیمانداری له بهھز ئیمانداری دهبینین،و سیاسهت ئیمان، كه بوارانه شدا لهو باشتره.تكهڵ ھز دروشمی دهبینین كۆدهبنهوه نمایشبهڕوهبردنی له ئهمانهتپارزی دروشمی بهیهكك ئهو ئهركه به رهعییه تدا دهبت. كاتكدروشمی دواتر پغهمبهران دهسپردرت، تا لهبهرفراوان بهشوهیهكی دهستپاك بهھزیلهبواری سیاسیدا. وهبهرھنان دهبته مایهی

چییه؟ تهندروستییه وه به ھز پهیوه ندیچییه؟ ھزه وه به بونیاد پهیوه ندی

چییه؟ نه خۆشییه وه به الوازی پهیوهندی

تهواوه؟ جهسته ی بهھزك ھهموو ئایاالوازك ناتهواوه؟ ھهموو ئایا

چ تا دهكرت ھزی جهسته زیاد بكرت، ئایائهندازهیهك؟

تریش پرسیاری و پرسیارانه ئهمبهخهیادا گهنجتیدا قۆناغی لهسهرهتاكانیو دایك باوك وهمی به پویستیشیان و دننهبنه گهنجان تا ھهیه، بهخوكهرهكان وبازرگانانی كه ھهه رۆشنبیریی نچیرییا پده دهن. بره ویان ساختهكان دهرمانهالوازییانهوه بهدهست الوازهكان ئهوهی بۆچارهسهر دهكرت كه لهكاتكدا نهنانن

به ھزی. بۆ بگۆڕدرت و بكرتئاسایی ھزی لهنوان جیاوازی دهبت سهرهتاھزهیه ئهو بكهین. ھزی ئاسایی بادا ھزی ولی مهبهست و ھه یانه تهندروست كهسانی كهمامناوهند كش كهلوپهلی ھهگرتنی توانایمومارهسهی كورت و بۆ ماوه ی راكشان یانو ماندووی به ھهستكردن ب رۆژانهیه چاالكی

تهنگهنهفهسی. به تووشبوون ب

ری له كه ھزه یه ئهو با ھزی به مبهجۆرك دهبت دروست راھنانه وه و مهشقكیلۆ ١٠٠ ھهگرتنی توانای كهسهكه كهیان كیلۆمهترك ماوهی بۆ راكشان یاندیكهی شوهكانی ھهبت، یان گای زۆرانبازیپرۆگرامكی و مه شق ری له كه با بهھزیمرۆڤ دهبت. جهستهی دیاریكراوهوه دروستھه یه، خۆی تواناكانی زیادكردنی توانیفیزیۆلۆجی یاسایهكی چهند به پی ئهمهشدهبهستت بنه مایهك چهند به پشت كه زانراوبهكارھنان بنهمای له بریتییه گرنگترینیان وكه بنه مایهیه ئهو ئهمهش پشتگوخستن. وبهھز بهكارھنان جهسته به ئهندامی دهتپشتگوخستن و فهرامۆشكردن به و دهبتسیماكانی له یهككه ئهمهش دهبت. الوازمرۆڤدا له جهستهی دانا خوای نهخشهسازیو دهگونجت ناھهمواره كاندا باره لهگهڵ كه دهگرت. دهرهكییه كانیش فشاره بهرگهیلهخۆشیشدا و دهبت چاالك ناخۆشیدا لهكاتی

دهبت. تهمهڵ


67

له به رده وامه سۆنی كۆمپانیای دروستكردنی ئامری ئه لكترۆنی نایاب نوی كۆمپیوته ری و نزیكانه ش به م دانسقه ، و ده خاته گرامی ٦٤٠ الپتۆپكی

بازاڕه وه .ناوی سۆنی الپتۆپه ی ئه و ١١ بی ڤی.جی.ئن- «فایو ٦٤٠ گرامه و زد»، كشه كه ی سانتیمه تره ٢٤,٥ درژییه كه ی سانتیمه تره ، ١٢ پانییه كه ی و ھارد دیسكه كه ی ٦٠ گگابایته .

ڤستای ویندۆزی الپتۆپه كه له گه ه و بلوتوس و وایه رلسی ده كرت پشبینی و تدایه

نرخه كه ی بگاته ھه زار دۆالر.

سۆنی و الپتۆپكی ٤٦٠ گرامی

یه كه مجار بۆ جی ئ كۆمپانیای ئاوی مۆبایلكی

له شه فافی ی نگا پشایلی با مۆنی جیھاا نه د شلۆ به ركه كرد نمایش LG- له جۆری

GD٩٠٠ه . ب مۆبایله ئه و و شه فافه و ره نگ له پشانگاكه دا بووه سه رسوڕمانی مایه ی به و زۆر بینه ركی له و ھه نگاوی یه كه م

مۆبایلــی ئــاوی

ئه فسانه یی له گه ڵ كه سایه تی میللییه كاندا ئه فسانه و چیرۆكه له زیاتر ره نگه فیوو فه رشی عه الدیندا باس كرابت و ته نھا خه ون و خه یاڵ بت، به م ئستا یه كك له فه رمانده فه زاییه فیوو ده دات. فه رشی یه كه م و ھه وی دروستكردنی واقیع ئه و خه ونه ده كاته ژاپۆنییه كان

پسپۆڕه و ژاپۆنییه زانایه كی واكاتا كویشی كه ئاشكرایكرد بریتانی میلی دایلی رۆژنامه ی فیوی فه رشكی ئاسمانییه كاندا، گه شته له

دروستكردووه و له كۆتایی ئه م مانگه دا به ئاسمانی پشكنینی ئاژانسی سه رپه رشتی

ئاسمانیی وستگه ی له ژاپۆنه وه ده كاته وه . تاقی نوده وه تی

كه روونیشكرده وه رۆژنامه كه فه رشه كه ی ده چته سه ر واكاتا ده كات، به فین ده ست و سه رسوڕھنه ری كاری ھه ندك وه ك ده دات، ئه نجام تریش وه رزش و ھه خستن و فه دكردنی له كاره ئه و كه جلوبه رگ نه بوونی به ھۆی ئاسماندا نییه . ئاسان كشكردنه وه ھه روه ھا س مانگ له بۆشایی

ده منته وه . ئاسمان

فـه رشــی فیــوو

جۆره ش داده نرت له جیھاندا، چونكه به كارھنه ر ده توانت به روونی ته ن و كه لوپه له كانی پشت مۆبایله ئاوییه كه ببینت و ھیچ ره نگكی تدا به كار نه ھنراوه تا به ربه ست له به رده م بینیندا

دروست بكات.دروستكردنی پیانوایه جی ئ به رپرسانی بۆ باشه ھه نگاوكی جۆره به و مۆبایله ئه و پشكه وتووتر، و نوتر ئامری دروستكردنی به تایبه ت كه پشتر كۆمپانیاكانی دیكه ی وه ك

نۆكیا نه یانتوانیوه كاری له و جۆره بكه ن.ئه و ئه مسادا كۆتایی له به نیازه جی ئئه وه ی جی به م بازاڕه وه ، بخاته مۆبایله ئه و تایبه تمه ندییه كانی تائستا سه رنجه ، مۆبایله ئاشكرا نه كراون و له پشانگاكه ی به بینین بواری ته نھا به رشلۆنه شدا

میوانانی پشانگاكه درا.


66

ئای تی

به پی توژینه وه یه كی نوێ، كاركردن بۆ ماوه ی زیاتر له چل سه عات له ھه فته یه كدا ده بته ھۆی په ككه وتنكی خرا له سه ره تای ته مه ندا.

ئه م توژینه وه یه له سه ر زیاتر له ٢٢٠٠ كارمه ندی حكومه تی بریتانیا ئه نجامدرا و له ئاكامدا ده ركه وت ئه و كارمه ندانه ی كه بۆ ماوه ی زیاتر له ٤٠ سه عات له ھه فته یه كدا كارده كه ن توانای ھه سته وه ری و زانینیان له چه ند تاقیكردنه وه یه كی دیاریكراودا الواز ده بت و ئاستی زیره كیان له سه ره تای ته مه نیاندا داده به زت، ئه مه ش به به راورد به و كارمه ندانه ی كه كاتی ده وامی ره سمیان له نوان ٣٥ بۆ ٤٠ سه عاتدایه له ھه فته یه كدا. ٠-«ماریانا فیرتانین» به ڕوه به ری توژینه وه كان له په یمانگای ته ندروستی فنله ندی وتی: مه رج نییه ھۆكاری الوازبوونی ئاستی زیره كی له و كارمه ندانه دا زۆری كاركردنیان بت، به كو چه ند ھۆكاركی تر له پشت ئه م كشه یه وه ھه ن له وانه ش ئه و ھۆكارانه ی كه په یوه ندیان به سروشتی ھه ندێ كاره وه ھه یه ، یان ئاستی فربوون الی ھه ندێ له فه رمانبه ران، یان باری ته ندروستی ئه و كاركه ره وه كو بوونی په ستانی خون و پنج ساڵ ماوه ی بۆ تیایدا كه تریش توژینه وه یه كی به پی دڵ. نه خۆشییه كانی چاودری ٢٢١٤ كارمه ندی ته مه ن ٣٥ بۆ ٤٠ ساڵ كرا، ئه وانه ی زیاتر له ٥٥ سه عات له

ھه فته یه كدا كار ده كه ن نیشانه كانی دابه زینی ئاستی زیره كیان تدا ده رده كه وت.

كاركردنی زۆر، خانه كانی مۆخ له ناوده بات ژنھنانی یان شووكردنی زۆره مل ته نھا كار له باری

كۆمه یه تی خزان ناكات، به كو كاریگه ری بۆ سه ر ته ندروستیش ھه یه .

ئه مریكی كۆمه ه ی كه توژینه وه یه ك به پی شیكاگۆ بۆ نه خۆشییه ده روونی و جه سته ییه كان خستیه ڕوو، ئافره تان له نیوه ی ته مه نیاندا به ھۆی ناخۆشی باری خزانه وه ئه گه ری تووشبوونیان به و خون په ستانی به رزبوونه وه ی نه خۆشییه كانی سك ده ورووبه ری له زیاده چه وری كۆبوونه وه ی و ھه روه ھا تووشبوون به جه ته و شه كره یان له

پیاوان زیاتره .دكتۆر نیسا غولبیرغ پسپۆڕ له بواری دڵ له زانكۆی نیوۆرك ئاماژه ی به وه كرد كه په یوه ندی ناڕكی ھاوسه رتی ته نھا كار له به خته وه ری خزان ناكات، مردیش و ژن ته ندروستی باری له كار به كو

ده كات.ئه و گه یشتنه توژه ره وه كان

راستییه ی كه په یوه ندییه ھاوسه رتی ناڕكه كانی باری بۆ زه ره رمه نده ئه مه ش ته ندروستی، ئافره تانه ئه و زیاتر ده گرته وه كه له ژیانی تیدا ھاوسه ربه خته وه ریان ه ست به د

نه ھناوه .

ته ندروستی ئافره ت


69

به غدا، عیراق: له دوای چه ندین ساڵ پشوی،

ئاماده بووانی كۆنسرتكی سه مفۆنیای نیشتمانیی عیراقی چژ له میوزیك

وه رده گرن.

لۆس ئه نجلس، ویالیه ته یه كگرتووه كان: تیمی كه نه دا، كره یگ به نتن و میگه ن دوھامل، له كاتی پاه وانتی ٢٠٠٩ی نوده وه تی بۆ سكه یتی سه ر سه ھۆڵ.

ی ی .٢

بازل، سویسرا: بووكه شووشه ی (سوپه ر ھۆ كیتی) كه ٥٦٩ گرامه و نرخی ١٢٥ ھه زار یۆرۆیه و به ئه ماس و ١٩٣٩ تۆپازی سپی و ٤٠٣ سافیری په مه یی و ھه زاره ھا مرواری رازاوه ته وه ، له میانی یادی (٣٥) ساه ی داھنانیدا.


فــۆتـــۆستــۆری

ئاند (تاگ فهرهنسا: پشانگای پاریس،شهقام دیوارو ھونهری سهر بۆ گرافیتی)له سهرانسهری ١٥٠ ھونهرمهند بهبهشداریجیھاندا.

فهرهنسا: توكوی-پاری-پالژ، لو(٣٥)همین بهشداری كاندیدكراوهكان

دهكهن. شیرینی له فهرهنسا پاهوانتی

دیزاینی ئیتایا: نمایشكردنی میالنۆ،ھهفتهی فاشنی لهمیانی گابانا دۆچه ئاند.٢٠٠٩-٢٠١٠ پایز/زستانی جلوبهرگی

68Haftana-issue 41/ 5 Apr - 11 Apr 2009

71

كردنی به شداری ئاستی له بارهی ترێ یارییهدا،یاری له بهتایبه تی و وهزرشدا له گشتی به كچانبهشداریكردنی ئاستی «به گشتی وتی: مهلهوانیدا،ئه ویش دیاره مامناوهنده، رادهیهك تا كچانكهوای الیهنك، چهند بۆ دهگهڕته وه ھۆكارهكهیبنه بهرچاو بهشوه یهكی نهتوانن كچان كردووه نهبوونی ھۆكارهكان له ھهندك و وهزرشهوه بواریھهروهھا خزانهكان، لهالی گشتییه رۆشنبیری كۆمهگاكهمان كولتووری و كۆمهیهتی ئاستیپیان ئمه خزانهكانی زۆربهی ئستا تاوهكو كهوهزرش، له تهنھا نهك كچهكانیان، كه شهرمهلیان رگرن تردا بوارهكانی زۆربهی له بهكو یاری له بهتایبهتی بكه ن، بهشداری نایه ن وبهشداری كچان كهم بهڕادهیهكی كه مهلهوانیدا

دهكهن.» یارییه ئهمكچان گه ڕاندهوهو بۆ كهمتهرخهمی بهشكی ترێخۆیان كچان بم ترهوه دهتوانم «لهالیهكی وتی:نو بنه نادهن ھهوڵ كه به وهی كهمتهرخه من،نابت مهله وانی، یاری بهتایبهتی بوارهكهوه،گرنگن ھۆكاركی یانه كانیش بكهین بیر له ئهوهشبهشداری كهم بهڕژهیهكی كچان كه ئهوهی بۆیانهكان به كه ئهویش بۆ ئهوهی بكهن، ئهم یارییه

نادهن.» تاك یاری به گرنگی زۆر گشتی

ئۆۆمپی لیژنهی كوردستان ئۆۆمپی لیژنهی له رهخنهشی ترێو كچ یاریزانانی نهكردنی ھاوكاری له ھه بوولیژنهی ئۆۆمپی دروستبوونی «له راستیدا وتی:و یانهكان سهرجهم بتوانت كه ئهوهیه بۆ وهرزشیدا ركخراوكی له وهزرشكاره كانبتوانت پویستدا كاتی له ئهوهی بۆ كۆبكاتهوه،بۆ بهتایبهتی بكات، بهجج داخوازییهكانیان نهدراوه ئهوتۆ گرنگییهكی بهم كچ. وهرزشكاریئۆۆمپییهوه، لیژنهی لهالیهن كچان وهزرشی بهله كچان وهزرشی ئستاش تاوهكو داخهوه بهله و دهدرت پ گرنگی كهمتر كوڕان چاوھانی دهیانهوت خولهكانهوه ركخستنی رگهی ناوبانگ و خهت بهشداربن، كه بدهن وهرزشكارانبیرنهچت ئهوهمان دهبت بهم بھنن، بهدهستوهزرشی به ئۆۆمپی لیژنه ی گرنگیپدانی كهكهمتهرخه می ھشتا نییه ، پویست وهك كچانله ھیوادارم كچان، وهرزشی به بهرامبهر دهكرت

كچان.» به گرنگی زیاتر بدرت داھاتووداو كوڕان لهنوان دهكرت «جیاوازی وتیشی:به بووه جیاوازییه ئهو بم ده توانم كچاندا،

بواری وهزرشدا بگره له شتكی سروشتی، نهكله دهكرت جیاوازی تردا. بوارهكانی لهسهرجهمكه وایكردووه ئهمهش كه گرنگیپدانهوه رووی دهبینین بن. بۆیه كوڕانهوه بهردهوام لهدوای كچانكچان له گرنگیپدانهوه رووی له كوڕان یانهكاندا لهبیركردنهوهیه من پموایه ئه م بهم پشترن، لهھهموو چونكه نییه، ته ندروست بیركردنهوهیه كیشوه ھهمان دهیكهن به كوڕان وهرزشانهی كه ئهوتیدا دهتوانن و ئارهزوویانه كچان باشتریش بگرهتواناشهوه جهستهو رووی له و سهركهوتووبنئهم پویسته بۆیه بن، كوڕان ھاوشوهی دهتوانن

جیاوازییه نهمنت.»

مهلهوانیمهلهوانی، یاری به بهگرنگیدان سهبارهت ترێئه وتۆ گرنگییه كی تائستا گرنگی «وهكو وتی:ئستا تاوه كو چونكه مهلهوانی، یاری به نهدراوهبتوانن كه كچان بۆ نییه تایبهت مهلهوانگه یهكییاریزانان بۆ كشهی ئهمه بۆیه تدابكهن، راھنانیئمه ھهركاتك پاهوانتییهكمان دروستكردووه.دوكان دهریاچهی چووینهته بووبت، لهپش

قورسه. كاركی ئهمهش كه كردووه، راھنانمانبكهین، راھنان بهرده وامی به ناتوانین ھهروهھامهلهوانی یاری به تایبهت ھۆكی نهبوونی بهھۆیئاستمان.» لهسه ر دهبت كاریگهری ئهمه ش كه«دهتوانم وتیشی: نوێ سیروانی یاریزانهكهی كچهباشتربوونی بهھۆی ٢٠٠٠هوه سای دوای له بمگرنگی ئهم ھهرمه كۆمهیهتی و ژیانی سیاسییوهزرش بهتایبهت دراوه . بوارهكان ھهموو بهپشتر كه یارییانهی ئهو وهرزشدا له ھونه ر وباش تاڕادهیهكی ئستا نهدهكرا، یانهكهدا لهیاری بهشداری دهتوانن كچانیش و دهكرتھهیه رگری تائستا ھهرچهنده بكهن، مهلهوانیله سهربهستی له بهشك بهم بهردهمیاندا، له ھهرچهنده خۆی، خودی بۆ دهگه ڕتهوه مرۆڤدابڤهیه، سهربه ستی پیاوساالریدا كۆمه گای لهوهزرشی به بدهن زیاتر گرنگی یانه كان ھیوادارمتهنھا به وهزرشكاران سهركهوتنی چونكه كچان،سهركهوتنی لهپشدا بهكو نییه ، خۆیان بۆكچان یاری تر چی داواكارم، بۆیه یانهكانیانه،

نهكرت.» فهرامۆشعارف سامان ــ ھهفتانه


70

وهرزش

لهدایكبووی ١٩٨٨ی ئهحمهد عومهر ترێسلمانی، شاری سابونكهرانی گهڕهكیمهلهوانی یاری ھهبژاردنی سهرهتای دهربارهی ٢٠٠١هوه سای له خولیامهو منداییهوه «له وتی:دوای ئهویش مه لهوانی، یاری بۆ ته رخانكرد خۆمركخراوی له وهزرشی بهشی چوومه كه ئهوهیمامۆستا كات ئهو كه كوردستان، ئازادی الوانیلهو دهكردین، سهرپهرشتی (دگیرخهسرهو) مامهوهو لهوێ ٢٠٠٤ سای تاوهكو بهشهدا

مهلهوانی یاری لهسهر راھنانم بهردهوامی بهپهیوهندیم ئهوه «دوای وتیشی: ترێ دهكرد.»یانهیه دا لهو ئازادییهوه، وهزرشی یانهی به كردئهمهش كه زۆرباش، ئاستكی بگهمه توانیمپوه یانهكهمانی تهواوی پشتگیری و ھاوكاریئهزمهڕ وهزرشی یانه ی چوومه پاشان دیاربوو،٢٠٠٦ له یانهی ئهزمهڕ درژهم به سای تاوهكوسهرچنار یانه ی چوومه ئهوه دوای دا. یاریكردنوهرزشی یانهی ھاتمه سهرچنار یانهی دوای له

یانهیهدا له م ئستا تاوه كو كه نوێ سیروانیچهندین بهشداری و دهكهم راھنان بهردهوامو باش ئهنجامی توانیومه و كردوه پاهوانتیم

بهده ست بھنم.» یانهكهم بهرچاو بۆ

نادرت پ گرنگیگرنگییهكی كوردستاندا له یارییهكه مهلهوانیھۆشیاری زۆرجاریش نادرت، پ ئهوتۆیئهو گهشهكردنی لهبهرده م رگره كۆمه یهتی

مــهكــهن" "فــهرامـۆشــمـانپاهوانتییهكانی له زۆربهی و مهلهوانی یاری یاریزانی دهبته دهبت و ئاو دنیای ئاشقی ٢٠٠١ وه سای له ترێلهدوا ترێ دهكرت، ده ستنیشان عیراق ھهبژاردهی یاریزانی ٢٠٠٤ وهك سای دهكات، بهشداری كوردستانداعیراق. دووهمی ببنه توانیان نوێ یانهی سیروانی لهگهڵ ھاوڕكانیدا له عیراق، ئاستی لهسهر پاهوانتیدا


73

دوای ئیسپانیا رۆژنامه كانی وته كه یان، ھه بژارده ی سه ركه وتنی جاڕی توركیادا، ھه بژارده ی به سه ر سه ركه وتنیانداو به یه كده نگ ئاماژه یان ئه م باشترینه و ماتادۆر به وه كرد، پكھاته ی ئستاش، باشترین پكھاته یه

له مژووی ئه و وته دا. ب ئیسپانیا میدیاكانی بانگه شه ی سای له ھه بژارده كه نییه و ھۆكار به خۆیه وه شكستكی ھیچ ٢٠٠٦ه وه توانیان یاری ٣١ كۆی له نه بینیوه ، یه كسانبوون ٤ و سه ركه وتن ٢٧ده رئه نجامكی ئه مه ش تۆماربكه ن، به تایبه ت ھه بژارده كه بۆ مژووییه

بردنه وه ی جامی ئه وروپای ٢٠٠٨.له ژر ئیسپانیا ھه بژارده ی راھنه رایه تی دیلبۆسكی دایه و گروپك ئه ستره له ریزه كانیدا ده دره وشنه وه چاڤی تۆریس، فرناندۆ له وانه ش

ئه لۆنسۆ، پۆیۆل، سیسك فابریگاس.

مـــــاتــــــادۆر بـــــاشــــتـــریـــنـــه

سامبای یاریزانی رۆبینھۆی مانچسته ر یانه ی و به ڕازیل به ئینگلیزی، سیتی رۆژنامه كانی وته كه ی راگه یاند؛ ھه بژارده كه دا له چۆڵ «پگه یه كی ئه وه ی بۆ رۆنادۆیه ، چاوه ڕوانی ھه یه و سه رسام جیھان بگه ڕته وه و تر جاركی

بكات به گۆه كانی.»رۆبینھۆی (٢٣ساڵ) كه پارساڵ به گرانترین یاریزان دانرا، وتیشی: «گه ڕانه وه ی رۆنادۆ بۆ پویسته كاتی ته نھا و ناوت دوودی

ئه وه ی بگه ڕته وه بۆ ئاستی جارانی.»رۆنادۆ چه ند ھه فته یه كه گه ڕاوه ته وه بۆ نو یاریگاكان و توانیویه تی ئاستكی زۆر به رز نمایش بكات، ئه وه ش وای كردووه جاركی بۆ ھه ودان بكه ونه ئه وروپا، یانه كانی تر

رۆنادۆی ده وتئه نتۆنیۆ دی ناتالی ھرشبه ری ھه بژارده ی ئیتایا و یانه ی ئۆدنیزی بۆ ماوه یه كی زۆر له یاریگاكان دوورده كه وته وه ، پاش ئه وه ی تووشی پچان ھات

له به سته ری القی راستی دا.له گه ڵ ئیتایا كه رابردوودا شه ممه ی یاری له ناتالی دی ئه نجامیدا، مۆنتینگرۆ ھه بژارده ی

ئیتایا، پزیشكه كانی و پكان ھات تووشی رایانگه یاند؛ «له چه ند ھه فته ی داھاتوودا، ئه وه یه كالیی ده كه نه وه كه پویستی

به نه شته رگه ری ھه بت یان نا.»ناتالی، دی پكانه ی ئه م

مارشیلۆ گرفته كانی راھنه ری لیپی

ھه بژارده كه ی چه ند

لیپی گیرۆده بوو


له پاش كرده وه ، به رامبه ر ھرشبه ری ھه ردوو پكانی و لۆكاتۆنی ھه بژارده كه ،

جیالردینۆ.

وه رزش

72

دوو ئه و له پاش عیراق، ھه بژارده ی له ھه ریه كه به رامبه ر كه دۆستانه ی یارییه ئه نجامیدا، باشوور كۆریای سعودیه و ھه بژارده كانی توانی باوه ڕ بۆ جه ماوه ره كه ی بگه ڕنته وه ، به تایبه ت دوای ئه وه ی جامكی گه وره ی نوده وه تی له پشه كه

جامی كیشوه ره كانه .جامی كیشوه ره كان له ٦/١٤ له باشووری ئه فریقیا ده ست پده كات، به به شداری ھه ریه كه له (ئیسپانیا- پاه وانی ئه وروپا، باشووری ئه فریقیا- وتی میوانداریكه ر، عیراق-

عیراق، ملمالنی گه وره كان ده كاتپاه وانی ئاسیا، نیوزیله ندا- پاه وانی ئۆقیانوسیا) گروپی دوه میش ( ئیتایا- پاه وانی جیھان، به ڕازیل- پاه وانی كۆنكاكاف، پاه وانی ئه مریكا- باشوور، ئه مریكای

میسر- پاه وانی ئه فریقیا).له الیه ن كاتی به شوه یه كی كه عیراق ھه بژارده ی (رازی شنشل)ه وه به ڕوه ده برت، تاوه كو راھنه ركی بۆ دیاری ده كرت- كه پده چت جه ماله دین مۆسۆفیچی بۆسنی بت- توانی به پكھاته یه كی الوانه وه ، ملمالنی دوو گه وره تیپی ئاسیا كۆریای باشوور و سعودیه بكات،

ریاز و له یاریگا و جه ماوه ری ئه و دوو تیمه دا له نو سیئۆل.

شنشل له گه ڵ گروپه گه نجه كه یدا رۆحییه تكی باشی به خشیوه و بۆ یه كه مجاریش به شوه یه كی ره سمی خالد دھۆكه یانه ی كاپتنی كورده و یاریزانكی كه موشیر كاپتنی ھه بژارده كه ، ھه رچه نده چاودران كردویه تیه یاریزانكی چه ند شنشل ده بت كه پیانوایه ، پیشه گه ری خاوه ن ئه زمونیش بانگھشت بكات، مادام

رووبه ڕووی گه وره كان ده بته وه .


كچه یاریزانی به لژیكی كیم كالیسترز، یه كه می پشووی ریزبه ندی جیھانی له یاری تنسی سه رزه وی، ویستی خۆی بۆ گه ڕانه وه بۆ كبككانی تۆپی زه رد

ده ربی.كالیسترز وابیاره ھاوینی داھاتوو بگه ڕته وه بۆ یاری، به م چه ند ئامانجكی خاكیانه ی ھه بژاردووه وه كو قۆناغكی سه ره تایی، له وانه ش خولی سینسیناتی

له مانگی ئابدا و خولی تۆرنتۆ و جامی كراوه ی ئه مه ریكا.كالیسترز له پایزی ٢٠٠٧دا بیاری دووركه وتنه وه ی دا له یاری تنسی سه رزه وی ئه وه ی دوای جھشت، ته نھا به ھینانی جوستین ناوداره كه ی ھاوه ه و ئه مه ریكیدا باسكه ی ھه بژارده ی یاریزانی لینش بریان له گه ڵ ھاوسه رگیری

به ست.كالیسترز (٢٥ساڵ) ئه و ده مه ی له یاری تۆپی تنس دووركه وته وه ، ٣٤ نازناوی تاكی و ١١ نازناوی ھاوبه ش (زه وجی) و نزیكه ی ١٥ملیۆن دۆالر، به ھای دارایی

به ده ست ھنابوو. تۆ بی چی تر راوبكات.

په شیمان ده بته وه

75

بۆ دهگه ڕته وه ناوه ئهم زیبلین،سییهكانی له كه ماركهیه ئه م بیرهوهری كرد، تۆمار گه ورهی سه روهری رابردوودا سهده یسای كه داراییه بومهلهرزه ئه و چوارچوهی لهله «زیبلین» بووه وه، جیھان ١٩٣٠ رووبهڕوویگه ورهی ناوبانگی مایباخدا ئۆتۆمبلی مژوویكه ده كرتهوه جیا درژییهكهی به كه ھهیهجاركی بیاریدا كرایسلهر دیملهر ٥,٥م. دهگاتهئهوهی بۆ بكاته وه نوێ درینه ناوه ئهم دیكه«ئهلرولهز ئۆتۆمبلی بۆ ركهبهرك ببتهدیزاینه و كهمونهكهیی فراوانییه به رویس».«زیبلین»ی وهمی كهشخهكهی و سهرنجاكشمواسهفاتی ھهمان كه رووه ی له و دایهوهلهگهڵ ھهیه، ئهفسانهیی مایباخی ئۆتۆمبلیئارامی و سهالمهتی پوانهكانی رهچاوكردنیماوهی بۆ بهرزدا ئاستكی له خۆشگوزهرانی ولهنوان ھهمیشه درژ. دوورو ساكی چهندھاوكاری «میباخ»دا و » بنز «مهرسیدسسای ماوهی له ١٩٠١وه. سای له ھهبووهكه فرۆشراوه ئۆتۆمبل ١٨٠٠ له زیاتر ١٩٤١ناسراوی ھمای «مایباخیان»ھهگرتووه. ناویكۆندا له پیته دوو ئهم . mmماركهیه ئهم

ئهمۆش موتۆڕینباو مایباخ ناوی بۆ بوو ئاماژه«مایباخ ئه ی كۆمپانیای نوی ناوی ھمایبهشوازكی ٢٠٠٩ مایباخی مانیوفاكتر»ه.گهورهو قهبارهیه كی «زیبلین»به ئهفسانهییدروستكراوه، ١٩٣٠ مۆدلی لهسهر فراوان، ھزی بۆ بهرز ئاستكی دابینكردنی لهگه ڵده كرت. مه زهنده ٥٥٠ ئهسپ به كه بزونهرهكهیلهسهر گشتیی بهشوهیهكی ئۆتۆمبله ئهم(s) گروپی بهرھهمی له نزیك نوی ھكینوكهی نموونه ھاتووه. بهرھهم مهرسیدسه وهنموونهیهكی دهبته دیكه جاركی » «زیبلینئه فسانهییه، نرخهكهشی ھه روهھا ئهفسانهیی،تائستا كه دۆالر. ھهزار ٥٠٠ ده گاته چونكهمانگی له بهرھهمھنراوه ل نموونهی ٦٠٠ئۆتۆمبله ئهم بازاڕهوه. دهكهوته سپتهمبهریشداو كهشخهترین ونهیه كه تاقیكردنهوهیهكی بله كه بهكارھاتووه تدا كهرهسهی بهنرخترینئهم بهكارنهھاتووه. دیكهدا ئۆتۆمبلكی ھیچكۆن شتكی زیندوكردنهوهی تهنھا ئۆتۆمبله له پشكهوتووه ئۆتۆمبلكی ھهمانكاتدا له نییه

تهكنۆلۆژییهوه. روویھهفتانه


74

ئۆتۆمبل

واقیعدا له ئهفسانهیه كجگه دادهنرت ئهمانی ئۆتۆمبلی كهشخهترین به رویس بھهژنت كه رولهز تهختی توانی كه ئۆتۆمبلهی «مایباخ»ئهو

كردبوو. ئاماده ھهژاند كه جیھانی داراییهی قهیرانه ئهو خۆی بۆ كه «مایباخ» ئۆتۆمبلی له


بـورجــه کـــانوشــه ی شــاراوه

ئه نجامی ژماره ی پشوو

پیته كانی ئه م ھۆنراوه یه ی دالوه ر قه ره داغی بكوژنه وه تا ھه شت (٨) پیت ده مینته وه كه ناوی شاعیركی كورده :

لته وه دوورم، من بزانم چه ندك تا ھه میشه ھه نگاوه كانم ده ژمرم، ئیدی به تۆ موعتادم، من تازه له تۆدام، من ھه میشه له سنوری تۆ،

له مه ودای مخه ك، له بازنه ی باراندام.......

ئه نجامی وشه ی شاراوه : ئه سیری .

ئاسۆیی :١ـ عوسمان چوار. ٢ـ بانه ، یوسرا. ٣ـ گا، با. ٤ـ پ، را، یا. ٥ـ شو، رم، ئا. ٦ـ كا. ٧ـ ی ق، شت. ٨ـ ل ر، رق، مارس. ٩ـ ا ه ، ا ی ، و ا ب ی . ١٠ـ ن ز، ن س ر س. ١١ـ

كۆ، یۆگا. ١٢ـ نه جیب مه حفوز.

ستونی :١ـ عه بدو گۆل. ٢ـ نۆ. ٣ـ سا، پشكیالن. ٤ـ م ب، زه رقاوی . ٥ـ........ ٦ـ نیگار، مۆزارت. ٧ـ چوار مه شقی ، كه . ٨ـ سی . ٩ـ ئیبرۆ، فانۆس. ١٠ـ ا ا ا ا ا ا، راس گۆ .

١١ـ زۆربا. ١٢ـ لیۆناڵ میسی.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

بكه ن، ته ندروستیتان باری ڕه چاوی کـــاوڕ: كردنه وه ی یه كالیی بۆ پویسته رۆژكتان چه ند

بریاڕه كانتان.گـــــــا: بیر له ده سته به ر كردنی كاری نوێ مه كه نه وه خۆتانی لھاتووی و چاالكی ته نھا ئستاتان كاری

ده وت.كۆمه یه تیتان و خزانداری الیه نه كانی دووانه : په ره سه ندنی گه وره و به رچاو به خۆوه ده بینت. گرنگ

ئه وه یه ئاقنه مامه ه ی له گه ڵ بکه ن.بكه ن، ده سكه وته كانتان له پـارزگاری قــــرژاڵ: كاره كانتان گۆڕینی ده رباره ی ده ده ن ھه ه بیاركی

ئاگاداربن.كه ده كات سه رقاتان پۆژه كارك گه ه ی شــر: دواتر سوودو قازانجی باشی بۆتان ده بت. به م په له

زۆر مه که ن.تایبه ت به گۆڕانكاری پ دۆخكی ده چنه فـه ریـک: ده ده نه زیاتر بایه خی كۆمه یه تییه كان گۆڕانكارییه

په یوه ندیه كانتان.و په یوه ندی ڕتاندایه له كورت گه شتكی تـه رازوو: سه ردانه كانتان ڕوو له زیاد بوون ده كات ئاگاداری باری

دارایتان بن.پشووترتانه وه كاركردنی به بن په یوه ست دووپشک: كاری تازه تان نابته ھۆی گه یشتن به ئامانجه كانتان.

ده بنه جی متمانه ی زیاتری ھاوکارانتان.که وان: خۆتان به دووربگرن له ھه ر مامه ه یه كی گرانبه ھا پارزگاری له پداویستییه گرنگه كانتان بكه ن. چونکه

ئه گه ری زه ره رتان زۆره له م مامانه ی ئه م کاته داندا.به سه ر ده كشت باڵ گه شبینی گیسک: كاری ئه نجامدانی بۆ گونجاوه كاركردنتاندا،ئئه مۆتان

ھونه ری . بیركردنه وه تان كاركدا له كردن ھاوبه شی :سه تـپه رته وازه ده كات، ئاگاداری مامه ه كردنتان بن له گه ڵ

به رامبه ر.داھاته كانتان ڕكخستنه وه ی له كار نه ھه نگ: له ڕووی ھه ه ھه نگاونانی له بكه ونه وه دوور ده كه ن،

كاركردنتانه وه .


وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

ه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پچوارگۆشه به تابكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی

حسابی ھه میشه له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوارگۆشه یه له ٩ چوارگۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوارگۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله

ھه ر چوارگۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

١ـ سیاسیه كی كورده و ئه ندام په رله مانی عیراقه . ٢ـ كوڕه گۆرانیبژكی كورده (پ)، جۆره گوكه . ٣ـ دوان له جام، پاشا (پ)، ماركه یه كی كاره باییه . ٤ـ سیان له بینین، به رد (پ)، دڕ. ٥ـ مید (ت)، تۆ به ئینگلیزی (پ)، ھز به عه ره بی . ٦ـ نزم بونه وه ی ته زوی كاره با، دوان له خه ت، سیان له ده روازه . ٧ـ ڕووخا. ٨ـ شاركی كوردییه (پ)، به شكه له له ش، كچه گۆرانیبژكی عه ره به . ٩ـ نیوه ی مانا، ڕووبار، یاری (پ). ١٠ـ سیان له خالید، نیوه ی به رد، ئاوی پیا ده ڕوات. ١١ـ

بۆچۆن، جاری جاران (پ). ١٢ـ دوه م ده وه مه نترین گه نجه له جیھاندا.

نیوه ی ٣ـ + ی . كورده شاعیركی ٢ـ عه ره به . گۆرانیبژكی كچه ١ـ ھه ولر ٥ـ ئمه . ٤ـ (پ). ده روون (پ)، كه روشك ده نگی سیحر، به زاندی (پ)، مندان یاری پده كه ن. ٦ـ كوڕه گۆرانیبژكی كورده . ٧ـ دوان له عه زیز. ٨ـ شاركی كوردییه ، مانگكی زاینیه . ٩ـ پارزگایه كی عیراقه ، بیدۆزه ره وه له زیوارس. ١٠ـ شاركی كوردستانی باكوره (پ)، وتكی ئه وروپیه (پ). ١١ـ نیوه ی سارا، ده كرته ھه ویره وه . ١٢ـ گۆچی

ھه بژارده ی تۆپی پی عیراقه ، ئه و (ت).

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

زاخاوی مشک

76Haftanaـissue 41/ 5 Apr 11 ـ Apr 2009

78

دواوـســتـگـه

ناوی جیاواز، س دایك، یه كشهممهی شهممهو دایكانی دایكانی ئاشتی و،trt٦ كردنهوهی كهناكی سه روبهندی ئاماندا، پهیامو نزیك له بهمتوركیا حكومهتی بزانین ئهوهبووین چاوهڕوانی زۆر تا كهم ھهمووانخزمهتی دهیهوێ فیعلی به وتهدا، لهو كهناكی كوردی بهكردنه وهیسیاسهتی ته نیا رازیكردنی ھهنگاوه ئه م بكات یان كورد نهتهوهی

ئهوروپایه. یهكتی چهواشهكردنی راستتر یان نودهوهتییه،ئاشتی دایكانی لهسهر قسهكردنه بۆ تهنیا باسه بهم دهستپككوردستانی له زمانی كوردی لهسه ر كوردو قسهكردن پرسی نا ئهگهرگه ڕانهوه به زیاتر، بهرچاوڕونیی تا راستتر یان تر ھه لكی بۆ توركیادایكانی دهستپشخهری گروپی نهبرد ھنده ی باسهكهم، الی بۆبۆ دایكانی ئاشتی (چاالكی ناونیشانی به دواچاالكییاندا له ئاشتیكه دهركهوتن ئزمر سرتو دیاربهكرو شارهكانی له كوردی) زمانیزمانی لهبهرده م فشارانهی ئهو دژی بوو، دهربین ناڕهزایی بۆ ئهویشتوركیا، حكومهتی بۆ پرسی دهیان ئاشتی دایكانی ھهن، كوردیداناوی نییه رهزامهند لهبهرامبهردا دهكاتهوهو كوردی زمانی به كهنارهسمی به بۆ ئهی ،ب كوردی گهڕهكهكانمان شهقامو منداهكانمان

ناناسن؟ دهستووردا له كوردی زمانیئامانج دامهزراوه و توركیا رۆژھه تی له ئاشتی دایكانی بوترێ پویستهبهرقهرابوونی سهربازییهكانو ئۆپهراسیۆنه راگرتنی داواكانیان یانكشهكان، بۆ چارهسهركردنی پردی دیالۆگه دروستبوونی ئاشتیودووچاری توركیاوه دهسهتدارانی لهالیهن به ناو ناو ھهرچهندهله شهممه دایكانی تره وه له الیهكی ده بنهوه. له چاالكییهكاندا رگریسهعات شهممهیهك ھهموو ئهمۆ تا ١٩٩٥هوه مانگی ئایاری سای(با دروشمی لهژر ئهستهنبوڵو شاری ئیستقاللی شهقامی له (١٢)بهرپرسن كه كهسانهی ئهو راگهیهنرێ، بسهروشونه كان چارهنووسیكۆدهبنهوه. بھنرێ) سهروشونكردن بهب كۆتایی دادگاو بدرتهدواتر گرتن كه رژو فرمسك شاوی گازی ١٧٠دا له ھهفتهی بهمچاالكییهكانیان دواخستنو كۆبوونهوهكان له ساك نزیكه ی تاماوهی

وهستا. بهوھۆیهوهدایكانی دهربارهی راپۆرتكم كوردییه كاندا كهناه له یهك لهساه ١٢ ماوهی كه به وهكرد، ئاماژهی ژن تیدا بینی ، شهممهزانیارییهك تا دیاریكراو شونی دهچته شهممهیهك، ھهمووجی ئه وهی لرهدا بزانت، كراوهكهی بسهروشون دهربارهی

والیهته له ناو بهھهمان شهممه) (دایكانی پرسیاركردنه، سهرنجوژنانی له گروپه ئهم كه ھهیه، بوونیان ئهمهریكاشدا یهكگرتووهكانیماوه ی ٢٠٠٦ بۆ سای لهبیرمب ئهوهندهی پكھاتوونو ئهمهریكیداوایانكرد ده ربیو ناڕهزاییان سپیدا كۆشكی لهبهردهم ٢٤ سهعاترانهگه یهنرێ. ئران سهر بۆ ھرشیش رابگیرێ و عیراق له جهنگئهو مژووی كۆنترین ئهمهریكا له شهممه دایكانی بوترێ دهكرێشهممه به دایكانی ئاماژه دیسان، لره وه دهب ھهیه، دیاره گروپهیانبهجۆركه ئهمۆ ھهلومهرجی كه بهداخهوه بكهین، ئهرجهنتینیش لهببینین شهممه دایكانی یان ئاشتی دایكانی لهنزیكهوه ناتوانیندایكانه ئامانجی ئه م پرۆگرامو پهیهو تا بهتهواوهتی بدونین یانبهداخهوه ئستا كه بزانین، كۆمهنهدا گروپو ئه و لهچوارچوه یبن، یان كرچ كاڵو بارهیانهوه له زانیارییهكانم ھهستده كهم كهم تازۆرله جیھاندا لهسهرجهم شهممه دایكانی ئایا بزانم دهمهوێ نهب ھیچپهیوهندییان ئایا ناوهوهن، بهو ھهموویان بۆ ئهی ھهیه؟ وتدا چهندژنانی ئه گهر یان یهكترن؟ پرۆژهكانی كارو ئاگاداری ھه یهو بهیهكهوهبهڕوه وت دهسهتهی لهو ناڕازین توركیا، كوردستانی له كوردواتا ئه مهریكا له گروپانه ئهو دروستبوونی ھه لومهرجی ئهی دهبات،به ئایا پهیوهندی بووه؟ بۆچی چۆن ئهمهریكا شهممه له دایكانیئهی بپرسین ئستا دهكرێ بهھهرحاڵ ھهیه؟ جیھانییهوه ژنانی رۆژی

چییه؟ دایك یهكشه ممهییهكشهممهی كرد ئهودیو دیو ئهم ئهلكترۆنییهكانم ماپهڕه ھندهیرۆژی رۆژئاوادا وتانی زۆربهی له یهكشهممه دایكانی یان دایك ته نانهت یهكشهممهو رۆژی وتاندا له سهرجهم كه دایكه، جیھانیله مانگه كهدا شهممهی لهچواریهك بهم ئایاریشدایه، مانگی له یادكردنهوهكهش شوازی ھهروهھا دهگۆڕێ، تر وتكی بۆ وتكهوهژاپۆنو سویدو ئیسپانیاو بۆ فه رهنساو ئهمه ریكاوه بریتانیاو له دیسانخۆیدا به تروتهسهلی رۆژی له دیاره كه یۆگسالفیاو... ھتد دهگۆڕێ،

دهنووسم. لهمبارهیهوهكوردستان له دایكان دیاره كه بكهم ئه وه پشنیازی دهمهوێ لرهوهچهشتووه، نه ھامهتییان جهرگسووتانو جه نگو ئازاركی جۆره ھهمووگروپی له دامهزراندنی بیر ژنان خۆیهتی ركخراوهكانی ھهقی بۆیهمۆدرنانه، شارستانیانه، تامهدهنیانه ، بكهنهوه ، شهممه دایكانیكوردستان. دیموكراسی سیمای ببنه بكهنو داواكانیان له گوزارشت

عهبدولكهریم ماردین

دایك رۆژه كانی


www.asiacell.com

heftane issue 41

Documents