isso-publicatie 42-2010

ISBN: 978-90-5044-221-3

ISSO-publicatie 42

Sprinklerinstallaties

Integraal voortbrengingsproces

ISSO-publicatie 42 3 Sprinklerinstallaties

INHOUDSOPGAVE

Samenvatting 7

Afkortingen 9

Symbolenlijst 11

Begrippenlijst 13

1 Inleiding 15

1.1 Doelstelling en doelgroep 15

1.2 Opbouw van de publicatie 15

1.3 Ontwerpproces 15

1.4 Kwaliteitsniveau 21

1.5 Gebruik publicatie 21

2 Achtergrond van de sprinklerinstallatie 23

2.1 Wat is een sprinklerinstallatie? 23

2.2 Hoe werkt de sprinklerinstallatie? 23

2.3 Soorten sprinklerinstallaties 23

2.3.1 Natte sprinklerinstallaties 23

2.3.2 Droge sprinklerinstallaties 23

2.3.3 Afwisselende sprinklerinstallaties 24

2.3.4 Gecommandeerde sprinklerinstallaties (pre-action- en delugesystemen) 24

2.4 Wat kan een sprinklerinstallatie wel en wat niet? 25

2.5 De sprinklerinstallatie door de jaren 26

2.6 Watermist 29

2.7 Waarom een sprinklerinstallatie? 31

2.8 Het doel van de sprinklerinstallatie 31

2.8.1 Inleiding 31

2.8.2 De beheersende sprinklerinstallatie 31

2.8.3 De onderdrukkende sprinklerinstallatie 32

2.8.4 De sprinklerinstallatie als gelijkwaardige voorziening in de zin van het Bouwbesluit 33

2.8.5 De sprinklerinstallatie voor hoge gebouwen 33

2.8.6 De woningsprinklerinstallatie 33

2.8.7 Het Life Safety Concept 33

2.8.8 De sprinklerinstallatie voor de beveiliging van consumentenvuurwerk 33

2.8.9 De installatie voor zich zeer snel ontwikkelende branden en beveiliging tegen brandoverslag 34

3 Wetgeving, voorschriften en procedures bij het tot stand komen van een sprinklerinstallatie 35

3.1 Tot standkoming van de regelgeving 35

3.2 Wetgeving 35

3.3 Voorschriften 36

3.3.1 Inleiding 36

3.3.2 Europese Sprinklervoorschriften 36

3.3.3 Amerikaanse Sprinklervoorschriften 37

3.4 Procedures bij het tot stand komen van de sprinklerinstallatie 37


4 Programmafase 41

4.1 Beslissing tot het installeren van een sprinklerinstallatie 41

4.2 Uitgangspunten 42

4.3 Keuze voorschriften 42

4.4 Bepalen soort sprinklerinstallatie 42

4.5 Bepalen primaire kenmerken 44

4.5.1 Gevarenklasse 44

4.5.2 Watervoorziening(en) 49

4.5.3 Systeembeschikbaarheid 53

4.5.4 Omvang van de beveiliging 53

4.6 Sprinklermeldinstallatie 55

4.7 Kostenraming 55

4.8 Uitgangspuntendocument sprinklerinstallaties 59

5 Ontwerpfase 61

5.1 Algemeen 61

5.2 Structuur sprinklerhoofdleidingnet 62

5.3 Structuur sprinklerleidingnet 62

5.4 Leidingen en verbindingstechnieken 64

5.4.1 Leidingen 64

5.4.2 Verbindingstechnieken 66

5.5 Bepaal alarmkleppen 68

5.5.1 Algemeen 68

5.5.2 Natte alarmklep 68

5.5.3 Droge alarmklep 70

5.5.4 Delugeklep 71

5.5.5 Pre-actionsysteem 71

5.5.6 Staartklep 73

5.6 Primaire appendages 73

5.6.1 Afsluiters 73

5.6.2 Keerkleppen 74

5.6.3 Debietmeter 75

5.7 Bepaal sprinklers 75

5.7.1 Doorlaat 75

5.7.2 Thermisch element 76

5.7.3 Spreidplaat 79

5.7.4 Sproeivlak sprinkler 81

5.7.5 Bijzondere sprinklers 81

5.7.6 Afwerking van de sprinkler 82

5.8 Hydraulische berekeningen 83

5.9 Capaciteit van de watervoorziening 84

5.9.1 Globale opbrengst van de watervoorziening 84

5.9.2 Globale netto-inhoud van de beperkte watervoorraad 85

5.10 Bepaal sprinklerpompen 85

5.10.1 Algemeen 85

5.10.2 Pompcapaciteit 85

5.10.3 Opstelling sprinklerpompen 86

5.11 Sprinklermeldcentrale 87

5.12 Informatie bouwpartners en coördinatie met andere installaties 87


6 Uitwerkingsfase 89

6.1 Algemeen 89

6.2 Aanstellen installateur 89

6.3 Detailontwerp door sprinklerinstallateur 89

6.4 Toetsing van het ontwerp 89

7 Realisatiefase 91

7.1 Algemeen 91

7.2 Leggen grondleiding 92

7.3 Installeren sprinklerleidingnet 92

7.4 Installeren alarmkleppen, pompen en sprinklermeldinstallatie 92

7.5 Inbedrijfstelling 92

7.6 Controle pompcapaciteit, meld- en stuurfuncties 92

7.7 Samenstelling gebruikershandboek 92

7.8 Certificatie 92

8 Beheerfase 93

8.1 Algemeen 93

8.2 Opstellen beheer- en onderhoudsplan 93

8.2.1 Onderdelen van het beheer- en onderhoudsplan 93

8.3 Legionella 94

9 MKK-structuur 95

9.1 Opzet MKK 95

9.1.1 Fases 95

9.1.2 Kwaliteitbeheeraspecten 96

9.1.3 Matrix 97

9.2 Overzicht ingevulde cellen 98

9.3 Celinhoud en specificatiebladen 98

9.4 Opbouw specificatiebladen 101

Specificatiebladen 103

I. Programmafase 103

I.0-1 Programma van eisen 103

I.0-2 Randvoorwaarden 104

I.2-1 Uitwisseling van informatie 105

I.3-1 Eisen sprinklerinstallatie 109

I.3-2 Indeling in gevarenklassen 111

I.3-3 Watervoorziening 112

I.3-4 Systeembeschikbaarheid 113

I.4-1 Overzicht middelen programmafase 114

I.8-1 Rapportage 118

II. Ontwerpfase 119

II.0-1 Algemeen 119

II.2-1 Uitwisseling informatie 120

II.3-1 Ontwerpen leidingnet 122

II.4-1 Overzicht middelen ontwerpfase 123

II.8-1 Rapportage 124

III. Uitwerkingsfase 125

III.2-1 Uitwisseling informatie 125

III.3-1 Eisen sprinklermeldinstallatie 126


IV. Realisatiefase 127

IV.2-1 Uitwisseling informatie 127

IV.3-2 Montage- en installatietechnische eisen 128

IV.4-1 gevaarlijke stoffen 129

IV.8-1 Gebruikershandboek 130

V. Beheerfase 131

V.2-1 Uitwisseling informatie 131

V.3-1 Onderhoud 132

V.4-1 Beheer- en onderhoudsplan 133

V.4-2 Gevaarlijke stoffen 134

V.8-1 Logboek 135

Bijlage A Publicatie beheersbaarheid van brand 2007, maatregelenpakket IV 137

Bijlage B NEN-EN 12845 + A2 138

Bijlage C FM Global 145

Bijlage D Nominale K-factoren van sprinklers 161

Bijlage E Aanspreektemperaturen van sprinklers 162

Bijlage F Bijlage 1 Uit memorandum 60 163

Literatuurlijst 166


SAMENVATTING

De sprinklerinstallatie wordt beschouwd als de meest universele en betrouwbare automatische blus-installatie die er bestaat. De installatie is relatief eenvoudig. Om de betrouwbaarheid en goede werking in geval van brand te garanderen, wordt de installatie omgeven door een netwerk van voorschriften en bepalingen. In Noord-Amerika worden de voor-schriften veelvuldig aangepast aan wijzigende omstandigheden en nieuwe inzichten om de stand van de techniek te weerspiegelen. In Europa is dit niet altijd het geval.

Deze publicatie belicht de sprinklerinstallatie in het algemeen, plus de wetgeving, voorschriften en procedures bij het tot stand komen van de sprinklerinstallatie.

In aparte stappen zijn de programmafase, ontwerp-fase, uitwerkingsfase, realisatiefase en beheerfase beschreven en in specificatiebladen nader uitgewerkt.

In bijlage A wordt Maatregelenpakket IV uit de publicatie Beheersbaarheid van Brand gegeven.In de bijlagen B en C wordt de classificatie van goederen uiteengezet.Bijlagen D en E betreffen specifieke eigenschappen van sprinklers.Bijlage F geeft een standaard PvE voor vuurwerkopslag conform Memorandum 60.


AFKORTINGEN

ADD Actual Delivered Density

BdB Basisdocument Brandveiligheid

BIO Bouwkundig Installatietechnisch Organisatorisch

BMC Brandmeldcentrale

BRE Building Research Establishment (VK)

BvS Bureau voor Sprinklerbeveiliging

CEN Comité Européen de Normalisation (België)

CCV Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid

CCVD Centraal College van Deskundigen

CEA Comité Européen des Assurances (Frankrijk)

CMDA Control Mode Density Area

CMSA Control Mode Specific Application

CPVC Chlorinated Poly Vinyl Chloride

ECTFE Ethyleen Chloro Tri Fluor Ethyleen

EC Extended Coverage

EH Extra Hazard

EFSN European Fire Sprinkler Network (VK)

EPDM Ethyleen Propyleen Dieen Monomeer

ESFR Earl Suppression Fast Response

ETFE Ethyleen Tetra Fluor Ethyleen

FEP Fluorinated Ethyleen Propileen

FM Factory Mutual (VS)

FOC Fire Offices' Committee (VK)

FPA Fire Protection Association (VK)

FR Fast Response

HH High Hazard

HHP High Hazard Process

HHS High Hazard Storage

IBB Integrale Brandveiligheid Bouwwerken

IBC Intermediate Bulk Container

IP Inspectieplan

IPB Integraal Plan Brandbeveiliging

ISO International Standardization Organization (Zwitserland)

LD Large Drop

LH Light Hazard

LPC Loss Prevention Council (VK)

LPCB Loss Prevention Certification Board ( VK en Nederland)

MIC Microbiologically Influenced Corrosion

MJC Multiple Jet Control

NEN Nederlands Normalisatie Instituut

NFPA National Fire Protection Assosiation (VS)

NOVB Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid

NPT National Pipe Taper


NPSH Net Positive Suction Head

NRS Non Rising Stem

NVBR Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding

OH Ordinary Hazard

OS&Y Outside Stem & Yoke

PAC Particuliere Alarmcentrale

PCTFE PolyCloroTriFluoroEthylene

PE PolyEthyleen

PIV Post Indicator Valve

PPSU PolyPhenylSUlfone

PTFE PolyTetraFluorEtheen (handelsnaam van DuPont is Teflon)

PVC PolyVinylChloride

PVDC PolyVinyliDenChlorid (handelsnaam van Dow Chemical is Saran)

PVDF PolyVinyli DeneFluoride

PvE Programma van Eisen

PVF PoluVinylFluoride

QR Quick Response

RAL Kleursysteem (ReichsAusschuss für Lieferbedingungen und Gütesicherung)

RBAC Regionale Brandweer Alarm Centrale

RDD Required Delivered Density

RTI Response Time Index

RvA Raad voor Accreditatie

RVS Roestvaststaal

SAN StyreenAlcrylNitril

SBR StyreenButadieen Rubber

SIN Sprinkler Identification Number

SMC Sprinklermeldcentrale

SR Standard Response

SVM Schuimvormend Middel

UPD Uitgangspuntendocument

UL Underwriters Laboratories (VS)

VAS Voorschriften voor Automatische Sprinklerinstallaties

VBB Vastopgestelde Brandbeheersings- en Brandblussystemen

VdS Verband der Schadenversicherer (Duitsland)

VROM Volkshuisvesting Ruimtelijk Ordening en Milieu

VSI Vereniging van Sprinklerinstallateurs

VS Verenigde Staten van Amerika

VK Verenigd Koninkrijk

WBDBO Weerstand tegen Brand Overslag en Brand Doorslag


SYMBOLENLIJST

am maximum sproeivlak, het maximum oppervlak waarover wordt verondersteld dat in geval van brand gelijktijdig sprinklers zullen openen

[m2]

C constante van Hazen/Willams in de gelijknamige formule die algemeen wordt gebruikt voor leidingverliesberekeningen voor sprinklerinstallaties

[-]

d gemiddelde inwendige diameter van een leiding [mm]

f correctiefactor [-]

h hoogte [m]

K factor die het verband aangeeft tussen de druk en de opbrengst van een sprinkler. Pas op: er bestaan verschillende K-faktoren bij gebruik in verschillende eenheden-stelsels

[dm3/min./bar1/2]

MS minimum sproeitijd [min.]

p druk, in afwijking van het SI-eenhedenstelsel, maar wel toegestaan, wordt als een-heid van druk in sprinklerinstallaties meestal de bar gebruikt

[bar]

pf drukverlies per m1 leiding [bar]

pg globale druk [bar]

psp minimum druk op de sprinkler [bar]

pw drukverlies in het leidingnet [bar]

Pst statisch hoogteverschil is gelijk aan 0,098 Δh [bar]

Q debiet [dm3/min.]

Qg globaal vereiste opbrengst van een watervoorziening [dm3/min.]

Qst minimum debiet per stellingsprinkler [dm3/min.]

RTI response time index, een indicatie voor de aanspreeksnelheid van sprinklers. Pas op: er bestaan verschillende RTI-waarden bij gebruik in verschillende eenhe-denstelsels

[(m·s)1/2]

So ontwerp sproeidichtheid [dm3/min./m2]

X te benoemen aantal [-]

Hoewel de bar geen SI-eenheid is, is deze wel toegestaan en wordt deze in berekeningen van sprinklerinstallaties algemeen gehanteerd.


BEGRIPPENLIJST

AlarmklepInrichting die bij het openen van een of meerdere sprinklers een alarm genereert.

AlarmbeproevingsafsluiterAfsluiter om de alarmbel en/of drukschakelaar van de alarmklep te kunnen beproeven.

Concealed sprinklerIn het plafond ingebouwde sprinkler door een afdek-plaatje aan het oog onttrokken. Bij temperatuur-stijging komt het plaatje los en valt naar beneden waarna de sprinkler normaal zijn werk kan doen.

Beheersende sprinklerinstallatieSprinklerinstallatie met als primaire doelstelling het onder controle brengen van een brand.

Beperkte watervoorraadWatervoorraad opgeslagen in een bassin, tank of reservoir met beperkte inhoud.

Cut Off-sprinklerSprinkler die een deur of raam beveiligt tussen twee gebieden waarvan slechts één gebied wordt beveiligd door sprinklers.

DelugesysteemWatersproeisysteem waarbij een groep open sprinklers gelijktijdig in werking wordt gesteld nadat een separaat branddetectiesysteem een afsluiter heeft opengestuurd.

Droge sprinklerSprinkler aangesloten op een leidingstuk dat aan het uiteinde is afgesloten door een klepje. Door het activeren van het thermisch element van de sprinkler opent het klepje en stroomt water in het leidingstuk en vervolgens uit de sprinkler. Er bestaan droge hangende, droge staande- en droge horizontale sprinklers.

Droge sprinklerinstallatieSprinklerinstallatie waarvan het leidingnet tot aan de alarmklep met water is gevuld en na de alarmklep met lucht onder druk. Bij het openen van één sprinkler moet eerst de lucht afblazen waarna met vertraging water uittreedt.

DrukverhogingpompAutomatische pomp die aan een sprinklerinstallatie water levert, afkomstig van een hooggelegen reservoir of openbare waterleiding.

ESFR-sprinklerEarly Suppression Fast Response sprinkler; een sprinkler om een brand te onderdrukken.

Gridsysteem (Gridconfiguratie)Leidingstelsel waarin het water naar elke sprinkler via meer dan één route stroomt.

Hangende sprinklerSprinkler die is geconstrueerd om 'hangend' onder de sprinklerleiding te worden gemonteerd en waarvan de sproeier het water naar beneden richt.

HulppompZie jockeypomp.

JockeypompPomp met beperkte capaciteit die automatisch start en stopt om de installatie op druk te houden.

Maximum sproeivlakVoor ontwerpdoeleinden veronderstelde maximale oppervlakte (in m2) waarin sprinklers in geval van brand in werking treden.

Minimum sproeidichtheidDe minimum hoeveelheid water die per tijdseenheid en per oppervlakte-eenheid uit de sprinklers moet treden als alle sprinklers in het maximale sproeivlak in werking zijn (in dm3/m2·min.).

Minimum sproeitijdDe minimale tijd dat alle sprinklers in het maximum sproeivlak gelijktijdig in werking moeten kunnen zijn.

Natte sprinklerinstallatieSprinklerinstallatie waarvan het gehele leidingnet met water is gevuld en waarbij door het openen van één sprinkler zonder vertraging water uittreedt.

Onbeperkte watervoorraadNatuurlijke watervoorraad die feitelijk onbeperkt is zoals een rivier, kanaal of meer.

Onderdrukkende sprinklerinstallatieSprinklerinstallatie die het onderdrukken van een brand tot doel heeft.

Open sprinklerSprinkler zonder warmtegevoelig afsluitelement.

Pendent sprinklerZie hangende sprinkler.

Quick Response sprinklerEen snel aansprekende sprinkler met een lage Response Time Index.


Pre-actionsysteemSprinklerinstallatie waarbij er pas water uit de sprinkler treedt nadat zowel een sprinkler is geopend als een separaat branddetectiesysteem een afsluiter heeft opengestuurd.

StellingsprinklerSprinkler geïnstalleerd in een stelling voor opslag van goederen die door een afschermplaat beveiligd is tegen nathouden door water uit hoger gelegen sprinklers.

Response Time IndexEen indicatie voor de aanspreeksnelheid van sprinklers.

SnelontluchterInrichting om het openen van een droge alarmklep te bespoedigen door de luchtdruk in het leidingnet versneld af te laten nadat een sprinkler is geactiveerd.

Snelopener Inrichting om het snel openen van de droge alarmklep te bewerkstelligen nadat een sprinkler is geactiveerd.

Special Response sprinklerEen sprinkler met een aanspreeksnelheid tussen die van de quick response en standard response in.

Staande sprinklerSprinkler die is geconstrueerd om 'staande' op een sprinklerleiding te worden gemonteerd, waardoor de sproeier het water naar boven richt.

Standard Response sprinklerEen sprinkler met een normale aanspreektijd.

Sprinkler Sproeier met een warmtegevoelig afsluitelement dat opent om water te verspreiden voor brandbestrijding.

Upright sprinklerZie staande sprinkler.

isso-publicatie 42-2010

Documents