V ještački izvori zagađenja

Životnu sredinu može zagaditi veći broj vještačkih izvora:-proces vadjenja i obrade mineralnih sirovina,-hemijska industrija,-sagorijevanje uglja,-poljoprivreda,-drumski saobraćaj,-naselja i dr

Korišćenje ležišta metala, nemetala, odnosno rudnici, degradiraju okolinu, uništavaju plodno zemljište, zagadjuju vazduh, površinske i podzemne vode.

Zagadjenje se obavlja prodiranjem zagadjenih rudničkih voda i voda iz postrojenja za pripremu rude u površinske i podzemne vode, kao i emisijom prašine i štetnih gasova u atmosferu.

Zbog korišćenja i prerade rudnog i mineralnog bogatstva troše se prirodni resursi i smanjuje koncentracija odredjenih elemenata u zemljinoj kori, a pojedina ležišta ruda se potpuno iscrpljuju.

Površinski kopovi mijenjaju reljef, utiču na uništavanje velikih površina zemljišta, utiču na režim površinskih i podzemnih voda, dok prašina i gasovi zagadjuju atmosferu, zemljište i vodu.

Često se vrši i skretanje prirodnih vodotokova koji idu preko ležišta, čime se remeti režim podzemnih voda

Prilikom proizvodnje aluminijuma stvara se mulj u koji ulazi 50 do 70% otpadnih materija iz rude, što ima za posljedicu povećanje pH vrijednosti površinskih ili podzemnih voda.

Najopasnije zagadjujuće materije koje se stvaraju tokom proizvodnje aluminijuma su: piralen iz transformatora elektropostrojenja, natrijum hidroksid iz crvenog mulja i fluoridna isparenja (HF i dr.).

Pri pirometalurškoj preradi bakra javlja se emisija dimnih gasova bogatih prašinom, oksidima metala, kao iemisijaSO2.

Čvrstotpad iz pirometalurškeobrade ješljaka i

jalovina.

Dimni gasovi koji se emituju tokom prerade gvozdene rude sadrže prašinu u kojoj se nalaze čestice oksida gvoždja, kalcijuma, magnezijuma i silicijuma. Od čvrstih otpadnih materijala koji se odlažu na deponije preovladjuju oksidi i to: FeO, Fe2O3, SiO2, CaO.

Metalurški proces dobijanja olova spada u grupu najprljavijih tehnologija, jer se u fazama vadjenja, prerade i dobijanja olova oslobadjaju opasne materije u obliku gasova, prašine (sadrži olovo i arsen), jalovine i otpadnih voda koje sadrže olovo.

Cink se u kori Zemlje nalazi kao sulfid ZnS. Prženjem se iz sulfida prevede u SO2 od 93 do 97% sulfidnog sumpora. Prilikom prerade cinka dolazi do emisije znatnih količina prašine koja sadrži štetne sastojke.

Hemijska industrija kao izvor zagađenja

Prilikom dobijanja sumporne kiseline skoro cjelokupan sumpor(IV)oksid, koji se dobija oksidacijom elementarnog sumpora ili prženjem rude, može se

efikasan,onda je i

prevesti u sumpornu kiselinu.Ako postupak, nije u

potpunostiemisija SO2 u atmosferu veća.

Osnovne zagadjujućematerije

tokomproizvodnjefosforne kiseline su gasoviti fluoridi (HF i SiF4).

Oni nastaju iz prirodne sirovine koja obično sadrži 3,5 do 4% fluora u stijeni.

atreća

jeobičan

Fosforna djubriva dijele se u tri grupe. Prve dvijespadaju u superfosfate amonijum fosfat.Superfosfat je nazivkoji potiče od

visokogsadržajafosfora u djubrivu.

Stijene koje se koriste za proizvodnju djubriva imaju visok sadržaj fosfora, a mogu da sadrže i teške metale, olovo, živu, a i blago su radioaktivne, jer u prirodi uran ima izrazit afinitet prema fosfatima.Zbog toga i sam proizvod može biti radioaktivan, jer sesav uran zadržava u superfosfatima.Stalnim djubrenjem poljoprivrednog zemljišta sadržaj urana u njima se stalno povećava.

Nepovoljni efekti naftne industrije na životnu sredinu ogledaju se u emisiji gasova i para, ispuštanju prateće vode iz naftnih bušotina, nastajanju čvrstog i drugog otpada, upotrebi halona kao sredstva za gašenje požara, degradaciji sredine investicionim radovima, akcidentnim izlivanjem nafte i dr.Prilikom sagorijevanja nafte, naftnih derivata i prirodnog gasa stvaraju se gasovi kao što su: CO2,, SO2, NOx, CO.

Pri sagorijevanju uglja javljase emisija

SO2

kojaneposredno zavisi od kvaliteta uglja, odnosno od sadržaja sumpora u uglju.Skoro sav sumpor se pretvara

uSO2 i dospijevauatmosferu. Emisija CO zavisi pre svega od

kvaliteta ložišta u kome se sagorijeva ugalj.Kada je bolji dovod kiseonika smanjuje se emisija CO.Emisija NOx zavisi odtemperature sagorijevanja uglja,odnosnošto je veća temperaturasagorevanja to je istvaranje oksida azota veće.Tokom sagorijevanja uglja dolazi do emisije i prašine, a u velikim postrojenjima emituju se u dimne gasove i mnogi štetni elementi koji su prisutni u uglju (Hg, As, Mn, Ni i Cd).

Ogromne količine pepela, koje se javljaju prilikom rada termoelektrana, zbog odlaganja zauzimaju velike površine obradivog zemljišta.U pepelu se koncentriše većina štetnih elemenata koji senalaze u uglju.Sagorijevanjem 100.000 tona uglja dobije se u pepelu 220 do 530 kg rastvorljivog urana.Ovaj uran se rastvara u vodi i odlazi sa njom, pa predstavlja veliku opasnost za zemljište i podzemne vode. Pepeo se vjetrom raznosi na velike površine, pa i na taj način utiče negativno na zemljište.

Poljoprivreda kao izvor zagadjenja

Osnovni načini zagadjenja životne sredine u poljoprivredisu:-primjena mineralnih djubriva i pesticida,-iscrpljivanje prirodnih hranljivih komponenata

i djubriva iz zemljišta,- nakupljanje soli i minerala zbog navodnjavanja,- odlaganje stajskog djubriva,- odlaganje otpadaka iz poljoprivrede i- odlaganje otpadaka od proizvodnje hrane.

Mineralna djubriva,koja se koriste radi prinosa, imaju i negativne posljedice.Osnovnekomponente djubrivasu fosfati

povećavanja

i nitratikao

anioni, kalijum i amonijum joni kao kationi i karbamid umolekularnom obliku.Osnovne komponente je neophodno unositi u zemljište, jer se na primjer ubiranjem 13 tona krompira po hektaru, iz tla izvlači:-48,4 kilograma azota,-19 kilograma fosfora i-86 kilograma kalijuma.

Pesticidi se koriste za povećanje proizvodnje hrane, odnosno suzbijanje svih mogućih štetnih delovanja različitih organizama koji umanjuju prinose.Izvori zagadjenja pesticidima mogu biti:•primarni i•sekundarni.Primarni izvori zagadjenja životne sredine pesticidima su uredjaji za njihovo raspršivanje.Sekundarni izvori zagadjenja živitne sredine pesticidima su sve poljoprivredne površine na kojima se oni primjenjuju, kao i nepoljoprivredne površine na kojima se primjenjuju zbog drugih potreba (zaprašivanje gradova radi suzbijanje komaraca).

Drumski saobraćaj kao izvor zagadjenja

Drumskisaobraćajpredstavlja značajan

izvor

materijakoje zagadjuju životnu sredinu.

On je najveći antropogeni izvor ugljendioksida i nemetanskih ugljovodonika, a zajedno sa energetskim izvorima najveći izvor azotovih oksida.Oko 60 % od ukupne količine svih zagadjujućih materija vazduha u urbanim sredinama potiče od motora sa unutrašnjim sagorijevanjem.

Naselja kao izvor zagadjenja

Stanovnici prvih naselja sami su se starali o uništavanju nastalog otpada, a otpad su obično zakopavali u jame iskopane u okolini naselja.Ovaj način obrade otpadaka održao se hiljadama godina, sve do današnjeg dana.U to vreme, kao opasan bioaktivni oblik otpadaka javljale su se fekalije.Neodgovarajuća dezinfekcija fekalija dovodila je dozagadjivanja voda i površinskih slojeva zemljišta.

Povećanje broja stanovnika i količine otpadaka u gradovima doprinijelo je povećanom zagadjenju životne sredine.Došlo je do narušavanja samoprečišćavanja zemljišta, pogoršala se biološka vrijednost podzemnih voda.Srednjovjekovni gradovi koji su bili bez vodovoda i kanalizacije doprinijeli su takvom zagadjenju tla, da je ono postalo izvor mikroorganizama uzročnika različitih oboljenja i epidemija.Zagadjena voda doprinijela je pojavi brojnih teških želudačno-crijevnih epidemija (kuga, kolera).

Pri proizvodnji sapunanema

opasnihmaterija,pa oni u toku proizvodnje

ne

organskih zagadjuju

značajno životnu sredinu.Prilikom proizvodnje sapuna osnovno zagadjenje potičeod nepodnošljivog mirisa.U procesu proizvodnje deterdženata javlja se fina prašina i gasovi obogaćeni organskim parama.U tragovima se mogu naći benzen, toluen i druga jedinjenja, a vode porijeklo od organskih materija dodatim deterdžentima, koje se raspadaju na temperaturi od 300-4000C tokom sušenja deterdženata.

Zagadjujuće materije koje nastaju u naselju mogu se podijeliti na dvije grupe:•materije iz industrijskih izvora, saobraćaja, energetskih izvora i•materije čiji je izvor čovjek, odnosno domaćinstvo.U vazduhu iznad naselja javljaju se i sekundarni zagadjivači, kao posljedica reakcija primarnih zagadjivača. Za gradove je bitna pojava smoga i efekat kanjona. Efekat kanjona je karakterističan za duge i prave ulice.U njima se pojavljuje vrtložno strujanje vazduha, zbog čega materije koje su izbačene iz vozila ili drugih izvora neprekidno kruže uz povećanje koncentracije.Zbog toga može doći i do pojave lokalnog zagadjenja, dok u ostalim dijelovima grada njega nema.

Prirodni izvori zagađenja

Najveći prirodni emiteri sumpora su okeani.Vulkani mogu direktno da izbace sumpor u stratosferu, a ovaj tamo da se zadrži i do pet godina i da utiče na smanjenje temperature na Zemlji.Prirodno zagadjenje životnesredine ugljendioksidom nastaje:-raspadanjem organskih materija,-oksidacijom uglja,-šumskim požarima,-vulkanima,-oksidacijom metana,-izdvajanjem iz okeana i drugim pojavama.

Metan nastaje od organskih materija iz močvara i tundri, sagorijevanjem biomase i drugih sličnih materijala.Najveći izvor čestica u atmosferi su sulfatni morski aerosoli, erozija na kopnu, vulkanske erupcije i šumski požari.Hemijski sastav prirodnih voda nije jedinstven, već zavisi od porijekla vode, zemljišta kroz koje voda teče ili sa kojem je u dodiru, kao i od biljnih i životinjskih vrsta koje u njoj žive.Vode se mogu zagaditi zbog vulkanskih erupcija i klimatskih promjena koje prevode pojedine vode u močvarne.

Zagadjenvazduh

je vazduhkoji

sadrži

gasove/pare,aerosole i druge zagadjujuće materije

iznad propisanihgraničnih vrijednosti, zagadjenimako sadrži

odnosno materije

vazduhse smatra iznadmaksimalno

dozvoljenih koncentracija, koje su štetne za zdravlje ljudi,životnu sredinu i materijalna dobra. Zagadjenost vazduha naziva se i aerozagadjenje.

Aerozagadjenje je nastalo još sa pojavom vatre i to od dima i zagušljivih gasova, a dalji uticaj na zagadjenje vazduha imalo je topljenje i obrada metala.Prerada živinog sulfida u srednjem veku uticala je na zagadjenje vazduha sumporom.Masovno zagadjenje vazduha počinje sa većomupotrebom fosilnih goriva, a prije svega uglja.Još u XIII veku, u Engleskoj su donijeti propisi o kontroli zagadjenosti vazduha dimom koji su predvidjali i smrtnu kaznu. Ogroman doprinos aerozagadjenju daje industrija, a sredinom dvadesetog vijeka javlja se i problem zagadjenja radioaktivnim materijama.

Ispuštanje, izbacivanje, odavanje gasova/para, aerosola i drugih zagadjujućih materija u vazduhu iz izvora zagadjivanja predstavlja emisiju.Brzina emisije je količina zagadjujućih materija u jedinici vremena. Granična vrijednost emisije je propisom odredjen najviši dozvoljeni nivo količina i koncentracija štetnih i opasnih materija na mjestu izvora zagadjenja.Emisija se može podijeliti na opštu i posebnu.Opšta emisija zagadjivača podrazumijeva odavanje zagadjujućih materija svih izvora na Zemlji u atmosferu.Posebna emisija podrazumijeva odavanje zagadjujućih materija, jednog ili više izvora zagadjivanja u odredjenoj oblasti Zemlje, u atmosferu te oblasti.

Imisija je suprotnog značaja od emisije i znači primanje, odnosno predstavlja koncentraciju gasova, aerosola i drugih zagadjujućih materija u vazduhu na odredjenom mestu na visini od 0 do 2 m od nivoa tla, u odredjeno vreme kojom se izražava kvalitet vazduha.Imisija može biti veća od emisije jer ona predstavlja sve zagadjujuće materije na datom mestu, pa i one koje su stigle i iz drugih krajeva i drugih zemalja.

Vazduh može biti zagadjen materijama koje mogu biti u obliku:-čestica,-aerosola,-gasova,-para,-isparenja,-čadji,-letećeg pepela i drugih oblika.