Каменчиња во бубрезите (калкулоза)

Нефролитијазата претставува патолошки процес на создавање на каменчиња (калкули) во собирните каналчиња и чашките на бубрегот.

Каменчињата се клинички значајни бидејќи можат да предизвикаат:

- опструкција (стоп) на нормалниот проток на урината,

- создаваат услови за развој на уринарни инфекции,

- можат да предизвикаат јака болка.

Епидемиологија

Честотата на нефролитијазата во популацијата е 1%. Мажите се четири пати позафатени од жените. Кај мажите честотата расте по 40-тата година од

животот и продолжува да расте сé до 70-тите години. Кај жените честотата на бубрежните камења го

достигнува максимумот во 50-тите години од животот. Околу 5 до 7% од жените во менопауза патат од

бубрежни каменчиња. Жените од бела раса се со поголем ризик за развој на

бубрежни каменчиња во однос на жените од други раси.

Градба на бубрежните камчиња Уринарните камчиња се изградени од:- неоргански или органски кристални

компоненти- органски матрикс Органскиот матрикс по состав е

мукопротеин, а влегува во 2,5 до 10 % од вкупната супстанција во камчето

Мукопротеинот не се наоѓа во нормалната урина.

Органски матрикс + кристали

Градба на бубрежните камчиња

Кристалната фракција ја сочинуваат:- Калциум фосфат (апатит)- Калциум оксалат- Струвит (магнезиум-амониум фосфат)- Мочна киселина (a. uricum)- Урати- Цистин- Ксантин

Локализација

Бубрежно легенче Уретер Двата бубрега при метаболни

пореметувања Нефрокалциноза- калцификација на

бубрежниот паренхим

Карактеристики

Големина

- Од зрно песок до големина на јајце Облик

- зависи од местоположбата и составот- во бубрежно легенче: округлести, полигонални,

корален облик- во уретер: долгнавести- во мочен меур: овални и округли- Ѕвездолик изглед (калциум оксалат)- Корален облик (цистин или струвит)

Услови за развој Наследни и вродени грешки во метаболизмот Опструктивни аномалии на уринарниот систем- Стаза на урината овозможува полесно таложење на материите

кои се важни во создавањето на калкулусот Уринарни инфекции Недостатокот на фактори – инхибитори на создавањето на

каменичиња Климатските фактори Начин на исхрана - зголемен внес на протеини од животинско

потекло, рафиниран шеќер Киселоста на урината Концентрирана урина.

Патогенеза Бубрежните камења се формираат кога ќе настанат

промени во нормалниот баланс на вода, соли, минерали и други супстанци кои ги има во урината.

Бубрежните камења обично се формираат кога урината е многу концентрирана.

Концентрираната урина предизвикува минералите во урината да кристализираат и формираат јадро.

Ова јадро во почетокот е многу мало, како зрно песок, но со тек на време се таложат соли на него и тоа расте, па може да нарасне и до димензии од неколку сантиметри.

Етиологија

Примарна уролитијаза- при разни метаболни нарушувања

Секундарна уролитијаза

- последица на опструкција со застој и/или инфекција

Идиопатска уролитијаза

- веројатно непозната метаболна причина

Метаболичка уролитијаза

Хиперкалциурија Хипероксалурија Цистинурија Хиперурикозурија Ксантинурија

ВИДОВИ КАЛКУЛИКалциумски калкули75-80% од сите уринарни калкулиСе јавуваат најчесто кај мажи околу 20-тата годинаЧесто е присутна наследната компонентаУратни калкули5-8% од сите уринарни калкулиПочести кај мажитеЕтиологија - Гихт кај 50% - Наследност кај 50% (често испровицирана од дехидратација), уринарна pH < 5,5 треба да предизвика сомневањеЦистеински калкулиНаследен метаболен дефектОколу 1% од сите уринарни калкули

Калкули асоцирани со инфекција на уринарниот тракт Често се составени од магнезиум амониум фосфат 10-15% од сите уринарни какули Почести кај жениФормирани како резултат на инфекција на уринарниот тракт (протеус, стафилококи, ешерихија коли)

Најчести се калциумовите, струвитните и уричните каменчиња, а ретки се цистинските бубрежни каменчиња.

Калциумските каменчиња сочинуваат околу 80% од сите мочни каменчиња. Сите аноргански каменчиња даваат засенчување на RTG сликите.

Органските каменчиња се невидливи на нативни RTG слики, освен цистинските кои даваат половично засенчување поради

присуството на атоми од сулфур.

Клиничка слика Сите бубрежни камења не предизвикуваат симптоми. Каменчињата во бубрежната карлица може да бидат

асимптоматски, но може и да предизвикаат хематурија (крв во урина) и опструкција на било кое место на уринарните патишта.

Главен симптом на нефролитијазата е јаката грчевита болка, која започнува во слабинскиот дел поради контракцијата на мазната мускулатура на уретерот и се шири према препоните. Болката може да биде пропратена со мачнина, гадење, повраќање и знаци на инфекција.

Болката станува интензивна само кога бубрежниот камен се придвижува низ бубрезите кон мочниот меур преку уретрата.

Пациентите имаат тешкотија да седат мирно (во споредба со пациентите со перфориран улкус, кои повеќе сакаат да лежат мирно).

Клиничка слика Каменчиња во мочниот меур може да предизвикаат непријатно

чувство и честа потреба за уринирање. Присуство на камчиња во уретрата ( мочната цевка) се

презентира со опструкција во истекувањето на урината.

Како компликација може да се јави инфекција на мочниот систем и инсуфициенција на бубрежната функција.

Болниот често има проблеми со спиењето поради болките. Лицата кои имаат бубрежни каменчиња со тек на време имаат

поголеми оштетувања на бубрезите отколку лицата кои немаат бубрежни каменчиња.

Дијагноза

Многу често калкулите се откриваат како случаен наод при рентгенски преглед за некоја друга состојба или при откривање на крв во урината.

Дијагнозата се поставува врз база на типичните симптоми кои ги предизвикува бубрежниот камен, како и со помош на одредени дијагностички методи

Дијагностички методи

рендген снимка на уринарниот тракт, контрастна урографија или компјутеризирана томографија. Кај трудници или пациенти каде не е

пожелна експозиција на радијација прегледот со ултразвук може да помогне во поставување на дијагнозата.

Дијагноза Нативна RTG снимка на абдоменот служи за

груба ориентација. За прецизна дијагностика и локализација се

употребува контрастна метода на интравенска урографија.

Изотопна урографија служи за одредување на евентуалната опструкција на урината.

Многу е важен прегледот на самата урина. Во склоп на испитувањата се прават и микробиолошки и биохемиски испитувања (одредување на ph на урината и количината на излачениот Ca++).

Инфрацрвената спектроскопија е софистицирана метода на одредување на молекуларната структура на каменчињата.

ДИФЕРЕНЦИЈАЛНИ ДИЈАГНОЗИ

Болки поврзани со колонот Апендицитис Жолчна колика, диспепсија Аортална аневризма Гинеколошки состојби Инфаркт на бубрегот

Третман

Повеќето бубрежни камења спонтано се исфрлаат од уринарниот тракт во првите 48 часа по почнувањето на бубрежниот напад.

Лековите за болка можат да помогнат за ублажување на симптомите.

Неколку фактори можат да влијаат на исфрлањето на камењата од уринарниот тракт. Тука спаѓаат големината и физичката градба на пациентот, претходни спонтани исфрлувања на бубрежен камен, зголемена простата, бременост. 

Големината на каменот има многу голема важност при оценувањето на можноста од спонтано исфрлање.

Камен со големина од 4 мм има 80 % шанси да биде спонтано исфрлен,

камен со големина од 5 мм има 20 % шанси за спонтано исфрлање.

Камен поголем од 9-10 мм ретко спонтано се исфрла од уринарниот тракт и обично бара некаков вид на третман.

За камењата кои спонтано не се исфрлаат од уринарниот тракт се употребува процедура наречена литотрипсија (кршење на каменот). 

Литотрипсија При оваа процедура се употребуваат шок бранови за да се

искрши каменот на ситни фрагменти кои потоа спонтано се исфрлаат од уринарниот тракт.

Постојат и хируршки техники за отстранување на камен од бубрегот и уретерот

- перкутана нефролитотомија,

- уретерореноскопија или

- отворена хирургија

КОНТРОЛНИ ИСПИТУВАЊА Ако калкулот е погоден за конзервативен третман тогаш се

следи радиографски и ренографски по 1 месец (-3 месеци) за евентуалното негово движење.

Ако калкулот перзистира, се продолжуваат испитувањата (Ртг, ултрасонографија да се исклучи хидронефроза, серумски креатинин) додека калкулот не се исфрли и пациентот да биде без симптоми.

Ако калкулот не се исфрли во период од 6 месеци, би требало да се отстрани хируршки.

ИНДИКАЦИИ ЗА ЛИТОТРИПСИЈА СО ШОК-БРАНОВИ И ЕНДОСКОПСКО ОТСТРАНУВАЊЕ НА КАЛКУЛИТЕ

- Дијаметар на калкул поголем од 4-5 mm.- Мал калкул кој не се измокрува и предизвикува рецидиви на

колика.

Превенција Се претпоставува дека околу 80 отсто од сите камења во

бубрегот се создадени од калциум оксалати. Се чини дека главната причина за појава на камен во

бубрегот е современиот начин на исхрана, кој се карактеризира со прекумерно внесување храна.

Менувањето на режимот на исхрана е најдобро решение против каменот кај оние луѓе што веќе исфрлаат мали камчиња или, пак, врз основа на рентгенските снимки се забележува нивно зголемување.

Кај овие луѓе, освен менување на навиките во исхраната, се препорачува и пиење поголемо количество течности, за да биде концентрацијата на создадените кристали во урината, што е можно помала.

Превенција Зголеменото пиење течности во текот на денот значително ја

намалува можноста од создавање камен кај луѓе предиспонирани за оваа болест.

Затоа секојдневно треба да се пие најмалку 8 до 10 чаши вода. Да се намали консумирањето месо на минимум. Констатирано е дека вегетаријанците во однос на другите луѓе

поретко заболуваат од камен во бубрегот Се препорачува редовно земање на сите видови зеленчуци (1/3

како вариво, а 2/3 како салати) во оброците. Начинот на исхрана со сосема малку месо, а со изобилство од

зеленчуци, за неколку пати ја намалува можноста за појава на камен.

Превенција Најчесто камен во бубрег имаат луѓето што на "непробано" ги

досолуваат јадењата. Се препорачува да не се зема повеќе од 5 грама сол дневно во

просек. Тоа значи дека е сосема доволно човекот да консумира 100 грама

сол за 20 дена. Ова може лесно да се контролира ако се измери 100 грама сол и

се стави во едно тегличе и од него се зема сол за солење на јадењата 20 дена.

Ако тоа количество се потроши за 10 дена консументот треба да знае дека внесува двојно повеќе сол од потребното.

На ваков начин се контролира потрошувачката на сол и кај повеќечлени семејства што не се склони кон оваа болест.

Превенција Умерено користење на храна богата со оксалати. Оксалати има најмногу во какао, чоколадите, спанаќот, цвекло, блитва,

суво овошје, грозје, коприва, аспарагус, магдонос, грав, ореви и чај. Калциумот од храната му е неопходен на организмот. Мешање млеко со какао доведува до образување на калциум оксалат. Ова е важна напомена за мајките што честопати непотребно им нудат на

децата млеко со какао. Присуството на какао во млекото го оневозможува оптималното искористување на калциумот во организмот.

Присуството на растителните влакна во исхраната многу помага да не дојде до енормно собирање на калциум оксалатот во урината.