karipidou

1

Ο Αλέξανδρος Αργυρίου για τον Οδυσσέα Ελύτη

Αλέξανδρος Αργυρίου Ανοιχτοί σχολιασmicroοί στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Καστανιώτης Αθήνα 1998

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

O Aλέξανδρος Αργυρίου αναλύει microε ευκρίνεια την ποιητική πορεία του

Οδυσσέα Ελύτη Μέσα απrsquo την ανάγνωση του βιβλίου του είναι εmicroφανές

ότι ο ίδιος είναι άριστος γνώστης του έργου του microεγάλου ποιητή αλλά

και των κριτικών που του ασκήθηκαν κατά καιρούς Με σαφήνεια και

αmicroεσότητα διατυπώνει τις θέσεις και ερmicroηνείες του στον αναγνώστη

παρακινώντας τον για περαιτέρω microελέτη εξυψώνοντας το δηmicroιουργό και

σκιαγραφώντας microε ζωντανές αποχρώσεις το προφίλ του

Ο Αργυρίου παρουσιάζεται πολύ καλοπροαίρετος στην κριτική

που ασκεί προσπαθεί να microην αφήνει σκοτεινά σηmicroεία και φροντίζει ώστε

τα λεγόmicroενά του να επεξηγούνται επαρκώς προς αποφυγή αθέmicroιτων

παρεξηγήσεων Στο microόνο σηmicroείο του βιβλίου όπου ενίσταται λίγο

εντονότερα είναι στο θέmicroα της microελοποίησης της ποίησης Κατά τα άλλα

τον βρίσκουmicroε σύmicroφωνο microε προηγούmicroενούς του κριτικούς και καθόλου

απόλυτο στα λεγόmicroενά του Ίσως και αυτό να είναι που τον κάνει τόσο

προσιτό αφού microε εκφράσεις του όπως laquoεάν ανταποκρίνεται στα

πράγmicroαταraquo laquoτολmicroώ να υποστηρίξωraquo laquoτουλάχιστον αυτό νοmicroίζωraquo

laquoαν δεχθούmicroε ως στεγανούς τους χώρους στους οποίους θα αναφερθώraquo

laquoπιθανό θα ήταν να σκεφτεί κανείςraquo κτλ πραγmicroατώνει διάλογο microε τον

απλό αναγνώστη χωρίς να επιβάλλει τυραννικά τη γνώmicroη του Ως

αποτέλεσmicroα του δίνει την αίσθηση της ελευθερίας των ιδεών ο

αναγνώστης δεν νιώθει εγκλωβισmicroένος σε αυστηρά πορίσmicroατα αλλά

2

αντίθετα microπορεί να διαmicroορφώσει τη δική του κρίση Ο κριτικός στην

προσπάθειά του να είναι αντικειmicroενικός και ακριβής παραθέτει

ηmicroεροmicroηνίες αλλά και κριτικές άλλων συναδέλφων του χωρίς να

φοβάται τη σύγκριση Το ύφος του φιλικό απλό όχι τόσο microε διάθεση

κριτική όσο microε διάθεση παρακίνησης του αναγνώστη να χαθούν microαζί

microέσα στο microαγικό ποιητικό σύmicroπαν του Ελύτη ανακαλύπτοντας και νέες

πτυχές της ποιητικής του Φαίνεται να είναι διαθέσιmicroος στο να κριθεί

όπως κρίνει και ο ίδιος Τα γραπτά του απαλλαγmicroένα από τόνους

σκοτεινούς και ειρωνικούς ευχάριστα και ευανάγνωστα γεmicroίζουν τον

αναγνώστη microε γνώσεις για τον Ελύτη αλλά και πλουτίζουν το λεκτικό

του ορίζοντα αφού ο Αργυρίου φαίνεται να γνωρίζει άπταιστα το

χειρισmicroό της ελληνικής γλώσσας Κλείνοντας και την τελευταία σελίδα

του βιβλίου ο αναγνώστης νιώθει συνεπαρmicroένος και κερδισmicroένος

ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ

[α]

Ο Αλέξανδρος Αργυρίου ξεκινά την αναγνωστική microας περιήγηση στο

έργο του Οδυσσέα Ελύτη διευκρινίζοντας ότι laquoδεν δικαιούται κανείς να

υποστηρίξει ότι σήmicroερα πια στην ξένη πνευmicroατική αγορά η νέα microας

λογοτεχνία εξακολουθεί να είναι microια άγνωστη γηraquo

[hellip] laquoΈνας επίσης σηmicroαντικός λόγος ήταν το ότι απrsquo τα microέσα του

Μεσοπολέmicroου αναπτύχθηκε στον τόπο microας microια λογοτεχνία που η

προβληmicroατική της συνέπιπτε microε την αντίστοιχη ξένη χωρίς όmicroως να την

αντιγράφειraquo

[hellip] Εκείνη την εποχή laquoδηmicroιουργείται ένα επαναστατηmicroένο κλίmicroα

στη λογοτεχνία microας που ζητούσε να σπάσει τη συmicroβατική και ρητορική

σχέση microε την παράδοση και που εξαιτίας των αντικειmicroενικών πια

συνθηκών οι οποίες το εmicroψύχωναν είχε ανταπόκριση σε ένα ορισmicroένο

κοινόraquo

3

[hellip] laquoΤη θεωρητική υπεράσπιση των νέων αυτών ρευmicroάτων

ανέλαβαν από την πλειάδα των Νέων Γραmicromicroάτων δύο εκπρόσωποι [hellip]

οι οποίοι καλλιεργούσαν δύο διαφορετικούς κλάδους της νέας ποιητικής

γλώσσας Σε πιο θεωρητικό επίπεδο και πιο νηφάλιο τόνο ο Σεφέρης microε

νεανική τόλmicroη και συχνά microε δικαιολογηmicroένη βιαιότητα ο Ελύτηςraquo

laquoΗ ποιητική αφθονία στον Ελύτηraquo σ 13 15-17

[β]

laquoΗ διαφορά αυτή του τόνου έγκειται στη διαφορά της ηλικίας [hellip] αλλά

και της ιδιοσυγκρασίαςraquo των δύο καλλιτεχνών laquoΤο δοκιmicroιακό και πεζό

έργο του Ελύτη [hellip] ακόmicroη και κείνο που γράφτηκε σε ώριmicroη ηλικία

παραmicroένει έργο ενός laquoαποκλειστικάraquo ποιητή ∆εν αναπτύσσεται σε πεδίο

αυστηρών και συνεπών συλλογισmicroών αλλά ως λόγος που οικοδοmicroείται

microε συνεχείς ποιητικές συλλήψεις [hellip] Ο Ελύτης ήταν ολοκληρωτικά και

απόλυτα ποιητής πράγmicroα που το επικυρώνει το ποιητικό του έργο [hellip]

και που η βράβευσή του microοιραία θα το φέρει σε επικοινωνία microε το

ευρύτατο κοινόraquo

laquoΠερίπου τυχαία (και laquoεξ υφαρπαγήςraquo) δηmicroοσιεύονται τα πρώτα

του ποιήmicroατα στα Νέα Γράmicromicroατα τέλος του 1935 τιmicroητικά microάλιστα στις

πρώτες σελίδες του περιοδικού microε όνοmicroα που τότε γεννιέται Οδυσσέας

Ελύτης Μόνο το επώνυmicroο είναι πλαστό Αν νοmicroίζοmicroε ότι το ψευδώνυmicroο

διαλέχτηκε επειδή το ndashεκτός των άλλων πολυσύλλαβο- Αλεπουδέλης

φαινόταν άκοmicroψο για έναν ποιητή φαίνεται πιθανό Φαίνεται πιθανό ότι

το ndashεκτός των άλλων πολυσύλλαβοndash Αλεπουδέλης φάνταζε άκοmicroψο για

έναν ποιητήraquo

laquoΗ ποιητική αφθονία στον Ελύτηraquo σ 17-18

laquoΜερικά διακριτικά γνωρίσmicroατα της ποιητικής πορείας του

Ελύτηςraquo σ 100

4

[γ]

Απέναντι στο υπερρεαλιστικό κίνηmicroα laquoο ίδιος οmicroολογεί την εκλεκτική

του στάση Λογαριάζοντας επίσης ότι η ποίησή του είναι η πρώτη και η

microόνη που αποδέχονται οι εκπρόσωποι των συντηρητικών ποιητικών

τάσεων microπορούmicroε να υποθέσουmicroε δύο εξηγήσεις που ενδεχοmicroένως

συνυπάρχουν ή ότι η microετριοπάθεια της ποιητικής του έκφρασης

επέτρεψε αυτή τη laquoσυmicroφιλίωσηraquo και την αποδοχή της ή ότι η ποιητική

του ευφορία και η γλωσσική του αφθονία συνετέλεσαν ώστε ο λόγος του

να καταστεί βατός Θέλοντας να δώσει microια επεξήγηση ως προς την

έννοια laquoαφθονίαraquo ο Αλέξανδρος Αργυρίου τονίζει ότι ο Ελύτης από την

πρώτη του φάση έδειχνε ότι είχε τη δωρεά άφθονου λόγου αλλά

ταυτόχρονα και την αίσθηση του περιττού Το αποτέλεσmicroα ήταν να microην

πλατειάζει να microην αισθηmicroατολογεί και να microην αυτοεπαναλαmicroβάνεται

Ακόmicroη και όταν περνάει από την εύφορη και ευφάνταστη νεανική του

ποίηση στην ώριmicroη ποιητική του γραφή microε τη λογικά κατορθωmicroένη

αρχιτεκτονική της δεν τραυmicroατίζεται η ανιδιοτέλεια του λόγου του

Τελικά δηλαδή αυτός ο άφθονος λόγος του δεν κατασκευάζεται αλλά

φαίνεται να πηγάζει από microια πλούσια φλέβα Στην επέλαση των νέων

σχολών ξεκινά microε ποιήmicroατα laquoκαθαρήςraquo ποίησης αλλά σιγά σιγά

προσχωρεί σrsquo έναν αιρετικό υπερρεαλισmicroό τολmicroώντας εκείνες τις

ελευθερίες που θα ανεχόταν ένας ευφάνταστος ροmicroαντισmicroός microετά το

microάθηmicroα του συmicroβολισmicroού ndashκαι την ανατροπή του από τους νέους

επαναστάτεςraquo


[δ]

laquoΠεριέχει τόσα laquoπρωτογενήraquo στοιχεία η γλωσσική έκφραση του Ελύτη

που η απόδοσή της microοιάζει σαν να δηmicroιουργείται λέξη microε λέξη

αθροιστικά Εάν (και όσο) είναι σωστή αυτή η διαπίστωση microπορούmicroε να

5

θεωρήσουmicroε ότι ο Ελύτης δεν προσχωρεί στον υπερρεαλισmicroό αλλά

συναντάται microαζί του από laquoένστικτοraquo Ακόmicroη και απέναντι στο κίνηmicroα

[στον υπερρεαλισmicroό] ο Ελύτης κράτησε την ανεξαρτησία του Μολονότι

γοητεύτηκε από τις τόλmicroες του (που κατέληγαν στη ζήτηση microιας

laquoαπόλυτηςraquo ελευθερίας) από τις αυθάδειές του (που οδηγούσαν στην

άρνηση του συmicroβατικού) από τα παίγνιά του (όπου η τύχη αύξαινε τις

δυνατότητες των επινοήσεων) έmicroεινε συνεχώς σε microια κατάσταση

laquoδιαρκούς αmicroφισβήτησηςraquo απέναντί του Χωρίς ιδιοτέλεια (για να

αποσπάσει laquoτον έπαινο του δήmicroου και των σοφιστώνraquo) αν λάβουmicroε

υπόψη ότι ταυτόχρονα υπεράσπιζε τον υπερρεαλισmicroό κατεβαίνοντας στα

οδοφράγmicroατά του Αλλά και απέναντι της ποιητικής του προσφοράς

κράτησε αυτήν τη στάση αmicroφισβήτησης αφού κάθε νέος ποιητικός

κύκλος επαλήθευε (σrsquo ένα βαθmicroό) και ακύρωνε (σrsquo έναν άλλο) τον

προηγούmicroενο Το συνεχές διαλεκτικό παίξιmicroο microε τη διατήρηση της

συνέχειας και την έφεση της ανανέωσης (που το πρώτο δηλώνει την

προσωπικότητα του δηmicroιουργού και το δεύτερο πιστοποιεί τη διακίνησή

του microέσα στο χρόνο τη βιωmicroατική του σχέση microε τα πράγmicroατα) κρίνει και

από την έκβασή του κρίνεται η αξία ενός συγγραφέα και διαπιστώνεται

ο βαθmicroός της αλήθειας που κοmicroίζειraquo


[ε]

laquoΛυπάmicroαι που δεν microπορώ να ορίσω [την ποίηση του Ελύτη] microε λίγα

λόγια αλλά και πιστεύω ότι αν microπορούσε να γίνει σε microια εύκολη και

βολική περίληψή της θα δήλωνε ταυτόχρονα και τη φτώχεια της Και

microόνο φτωχή δεν είναι αυτή η ποίηση [hellip] Ο κόσmicroος που ιδρύει ο Ελύτης

όπως και κάθε καλός ποιητής δεν είναι άσχετος προς τον υπαρκτό κόσmicroο

αλλά είναι και ανεξάρτητος Αυτή η προσωπική εκδοχή του ποιητή

προστίθεται στον υπαρκτό κόσmicroο δηλαδή προστίθεται στη συνείδησή

6

microας ανάλογα microε τη δεκτικότητά microας Και αυτό είναι που πραγmicroατοποιεί η

ποίηση του Ελύτηraquo


[στ]

laquoΗ πρώτηδεύτερη ποιητική περίοδος του Ελύτη microπορεί να

χαρακτηριστεί laquoνεανική φάσηraquo όπου όmicroως δεν συναντάmicroε πρωτόλεια

Την πρωτόλεια και πειραmicroατική φάση του ο ποιητής microας την παρουσίασε

στο αυτοβιογραφικό του κείmicroενο Ανοιχτά χαρτιάraquo [hellip] Ο ίδιος

laquoδιαφοροποιείται και ως δηmicroιουργός microετά τη συmicromicroετοχή του στον

πόλεmicroο του rsquo40 [hellip] ως άmicroεσο εmicroπειρικό δεδοmicroένοraquo [hellip] laquoΊσως από

τότε (1939) αρχίζει να διαmicroορφώνεται ο laquoπολιτικόςraquo Ελύτης κάτω από

microια συγκεκριmicroένη κατάσταση που απαγορεύει τη διαmicroονή σε

ldquoελεφάντινους πύργουςrdquoraquo [hellip] laquoΜελετώντας όχι βέβαια τον ποιητή -

άνθρωπο αλλά την ποίησή του [hellip] φαίνεται ότι η έκταση της

laquoσυνείδησηςraquo που microας αποδίδεται είναι πολύ microικρότερη σχετικά microε την

έκταση της ldquoεmicroπειρίαςrdquoraquo [hellip] laquoΘα microπαίναmicroε σε laquoυποθέσεις ψυχικέςraquo αν

ψάχναmicroε να βρούmicroε όλες τις υποθέσεις που συνετέλεσαν στο να βγει ο

ποιητής laquoέτοιmicroοςraquo απrsquo το κεφάλι της Αθηνάς Το γεγονός που

διαπιστώνουmicroε κοιτάζοντας τον όγκο της παραγωγής του (η οποία όπως

πειστικά λέγεται αλλά και εύλογα υποθέτουmicroε αποτελεί την κορυφή microιας

microεγαλύτερης παραγωγής) είναι πως εξαρχής έδειχνε ότι βρισκόmicroασταν

εmicroπρός σε κατεξοχήν ένυλη φαντασία ενώ η ποιότητα παρέmicroενε σε

υψηλή στάθmicroηraquo

laquoΗ ποίηση του Ελύτη πριν από το Άξιον εστίraquo σ 25 28

laquoΤρία ποιήmicroατα ldquomicroε σηmicroαία ευκαιρίαςrdquoraquo σ 68-69

laquoΜερικά διακριτικά γνωρίσmicroατα της ποιητικής πορείας του Ελύτηraquo σ

110

7

[ζ]

Αν θέλαmicroε να microιλήσουmicroε για την τεχνική γραφής του Ελύτη θα λέγαmicroε

ότι laquoξεκινά από ένα πλέγmicroα ποιητικών τρόπων στους οποίους τα κοινά

σηmicroεία χάνονται εmicroπρός στην ποικιλία τους και τις σαφείς διαφορές τους

ενώ το προσληπτικό του πεδίο αυξηmicroένο από λανθάνουσες επιδράσεις

του επιτρέπει να αντιmicroετωπίζει κριτικά τη γνωστική του σχέση microε την

ποίηση και να προβαίνει σε λύσεις προσωπικές τουλάχιστον

ανιχνευτικέςraquo [hellip] laquoΑν κρίνουmicroε από τα πρώτα ποιήmicroατά του που

σχεδόν ερήmicroην του δηmicroοσιεύονται ακολουθεί microε σύνεση τους άγραφους

κανόνες του ελεύθερου στίχου υπακούοντας στην αίσθηση της microουσικής

εκφοράς του λόγου όπως θα το αντιλαmicroβανόταν ένας προωθηmicroένος

συmicroβολιστής που είχε φτάσει την οριακή εκδοχή του microέσω της laquoκαθαρής

ποίησηςraquo Όταν η έκφραση συmicroπίπτει microε τη εκφορά (microουσική εκτίmicroηση)

ενώ η σηmicroασία παραmicroένει αmicroφίσηmicroη κάτω απrsquo τα στρώmicroατα φωνηmicroάτων

το παίγνιο γίνεται ενδιαφέρον και διασκεδαστικό Εκεί εδρεύει ο

υπερρεαλισmicroός Επόmicroενο ήταν να τον γοητεύσειraquo [hellip] Ταυτόχρονα

εξακολουθεί να laquoπαραmicroένει [hellip] ένας ποιητής ανοιχτός σε σηmicroαινόmicroενα

(εφόσον και τα σηmicroαίνοντά του παραmicroένουν έξω από τα στερεότυπα)

στην πρόθεσή του να συναντηθούν microε τα αρχέτυπά τους Τη χρονική

περίοδο από το 1934 έως και το 1945 περίπου η ποιητική γραφή του

Ελύτη συνεχώς δοκιmicroάζεται επάνω σε τρόπους εκφοράς του λόγου έτσι

ώστε ο ελεύθερος στίχος του να έχει αρmicroονική σχέση microε τα

συmicroφραζόmicroενα χωρίς να εγκλωβίζεται και να microεταβάλλεται σε ταπεινό

συνένοχό τους Από τη microαθητεία του στον υπερρεαλισmicroό Σύmicroφωνοι

Αλλά θα προτιmicroούσα να λέγαmicroε από το ποιητικό του ένστικτο που του

επέτρεπε να αποστασιοποιείται από κάθε λογής δογmicroατικές microονοmicroέρειες

Και ίσως από έναν εκλεκτισmicroό ιδιοσυγκρασιακόraquo

laquoΗ ποίηση του Ελύτη πριν από το Άξιον εστίraquo σ 30 32 53 55-56

8

[η]

laquoΟ Ελύτης από νωρίς ακουmicroπάει σε microια παράδοση την οποία συγκροτεί

microόνος του microε δικές του επιλογές ενώ το υλικό του συλλέγεται από τη

δική του εποπτεία Η επινοητικότητά του είναι πράγmicroατι αξιοθαύmicroαστη

Στις ευτυχείς περιπτώσεις και δεν είναι σπάνιες (παντού βρίσκουmicroε

στίχους microε αφοριστικό χαρακτήρα που επιζητούν τη microνήmicroη) η

συνάντηση της ndashέστωndash laquoπαράδοσηςraquo και του laquoποιητικού του

σύmicroπαντοςraquo φέρει αγαθούς καρπούςraquo

laquoΗ ποίηση του Ελύτη πριν από το Άξιον εστίraquo σ 35

[θ]

laquoΕίναι λογικό και νόmicroιmicroο προκειmicroένου να εξετάσουmicroε το ποιητικό έργο

του Οδυσσέα Ελύτη να παίρνουmicroε ως σηmicroείο αναφοράς το Άξιον εστί Σε

λάθη όmicroως ενδέχεται να οδηγηθούmicroε εάν αυτόν τον ειδολογικό

προσδιορισmicroό τον εκλάβουmicroε και ως αξιολογική κατάταξη Όχι γιατί δεν

είναι ένα έργο laquoάξιονraquo όπως είχε επισηmicroάνει σrsquo ένα καλόβουλο σχόλιό

του ο Γ Π Σαββίδης αλλά διότι τα περισσότερα έργα του Ελύτη θα

πρέπει να τα χαρακτηρίσουmicroε άξια κάθε φορά για διαφορετικούς λόγους

κοιταγmicroένα από όποιο σηmicroείο αναφοράς θελήσουmicroε να εκλέξουmicroεraquo

laquoΤρία ποιήmicroατα ldquomicroε σηmicroαία ευκαιρίαςrdquoraquo σ 65

[ι]

laquoΤο ποιητικό έργο του δηmicroιουργού γράφεται επάνω σε δύο παράλληλες

γραmicromicroές που όmicroως (το laquoόmicroωςraquo αναφέρεται στη γεωmicroετρία που θα το

ήθελε να συmicroβαίνει microόνο στο άπειρο) έχουν συχνές συναντήσεις και

κάποτε συνοδοιπορούν για microεγαλύτερα διαστήmicroαταraquo [hellip] laquoΟ πιο

αντιπροσωπευτικός Ελύτης είναι ο λυρικόςraquo Ο ίδιος είναι λυρικός

laquoποιητής και το λυρικό στοιχείο είναι αυτό που υποστηρίζει και διασώζει

τα τυχόν microη λυρικά (πάντως όχι αντιλυρικά) microέρη των έργων του έπεται

9

ότι πρέπει να στρεφόmicroαστε προς αυτήν την κατεύθυνση όχι για να

εξηγήσουmicroε το φαινόmicroενο (αυτό αφορά σε άλλα ζητούmicroενα) αλλά για να

microπορέσουmicroε να διαβάσουmicroε το έργο του ποιητή σύmicroφωνα microε τους

κανόνες στους οποίους υπακούει Έτσι ώστε από το ένα microέρος να microη

ζητάmicroε πράγmicroατα που δεν υπάρχουν και από το άλλο να microη χάνουmicroε ότι

πολύτιmicroο κατατίθεται ανεξάρτητα από την έκταση και το βάθος του Ο

Αργυρίου microάλιστα υποστηρίζει ότι η κρυπτική του γλώσσα laquoσυmicroβαίνειraquo

microε την όλη υπόστασή του (αν δεν είχε υπάρξει ο υπερρεαλισmicroός θα τον

είχε εφεύρει) Και το κρυπτικό δεν είναι αποτέλεσmicroα αφαίρεσης αλλά

πλησmicroονήςraquo


[ια]

laquoΑν ο καλύτερος λόγος για την απώλεια ενός ποιητή του αναστήmicroατος

του Ελύτη (αλλά και κάθε προσφιλού microας προσώπου microη τυχόντος

δηmicroόσιας δάφνης) έχει λεχθεί απrsquo τον Καβάφη laquoΧάσαmicroε το πιο τίmicroιο τη

microορφή τουraquo τότε πλείστα όσα ακούστηκαν και γράφτηκαν περί του

ανδρός και του έργου του microεταθανάτια από ανθρώπους οι οποίοι

laquoακουστά τον είχανraquo δεν ήταν απλώς περιττά αλλά και παραπλανητικά

για λόγους που είναι προφανείς σε όσους και στοιχειωδώς γνωρίζουν

αυτό καθεαυτό το ποιητικό του έργοraquo


89

[ιβ]

laquoΘα ήταν αφέλεια να πιστέψουmicroε ότι το πλήθος του κόσmicroου ήξερε τον

Ελύτη από τα ίδια τα βιβλία του και όχι από τις microελοποιήσεις του

Θεοδωράκη ή άλλου ανάλογης εmicroβέλειας microουσικού ∆εν ξέρω microάλιστα

πόσοι laquoακροατέςraquo των microουσικών εκδοχών των ποιηmicroάτων του Ελύτη

10

microεταβλήθηκαν σε laquoαναγνώστεςraquo του έργου του Κατά πόσο δηλαδή η

microελοποιηmicroένη ποίηση λειτούργησε ως δίαυλος για την ίδια την ποίηση ή

εάν οι πλείστοι που τον γνώρισαν microέσω της microουσικής απόδοσης

παρέmicroειναν λάτρεις και θαυmicroαστές της microελοποιηmicroένης εκδοχής των

ποιηmicroάτων και το πολύ να έγιναν laquoαγοραστέςraquo των συλλογών του και

όχι laquoαναγνώστεςraquo των Μιλώ microε στατιστικά δεδοmicroέναraquo [hellip] Ωστόσο το

γεγονός παραmicroένει ότι η ποίηση διαβάζεται ως τυπωmicroένο κείmicroενο (καθώς

στο γραπτό λόγο επεmicroβαίνουν σηmicroασιολογικά τα σηmicroεία στίξεως οι

αλλαγές στίχου οι κενές σειρές τα θαυmicroαστικά τα εισαγωγικά κτλ) και

ο laquoάφωνοςraquo αυτός τρόπος επιτρέπει στον αναγνώστη να την laquoακούειraquo

χωρίς την παρέmicroβαση της laquoβάναυσηςraquo ανθρώπινης φωνής Όποιος έχει

γνωρίσει παλιές αλλά και πρόσφατες laquoαπαγγελίες ποιηmicroάτων (από

ηθοποιούς και άλλους υποτίθεται ειδικούς) microπορεί να αντιληφθεί τι

εννοώ microε το laquoβάναυσηraquo Ο ποιητικός λόγος που είναι laquoκαθαρόςraquo λόγος

δεν είναι θεατρικός λόγος ο οποίος υποχρεωτικά laquoθεατρίζεταιraquo

παίρνοντας σωmicroατική υπόσταση Γιrsquo αυτό οι καλοί φιλόλογοι microιλάνε για

laquoανάγνωσηraquo της ποίησης και όχι για laquoαπαγγελίαraquo [hellip] Επίσης laquoη

γραπτή microορφή ενός ποιήmicroατος αποδίδει και σηmicroασιολογικά ζητήmicroατα

Εποmicroένως περιλαmicroβάνεται στα σηmicroαινόmicroενά του που δεν microας τα δίνει η

εκφώνησή τουraquo [hellip] laquoΗ αλλαγή του εκφραστικού κώδικα (γλώσσας-

microουσικής) εmicroπεριέχει τον κίνδυνο τροποποίησης του αποτελέσmicroατοςraquo


89-92 94

[ιγ]

Το αστέρι του Ελύτη έλαmicroψε γρήγορα laquoΗ υποδοχή της κριτικής των

φιλολόγων και των νέων συγγραφέων υπήρξε εντυπωσιακή Αλλά και

των εφηmicroερίδων Στο Βήmicroα δηmicroοσιεύεται το 1965 (31 Οκτωβρίου)

εκτενής συνέντευξή του για τα laquoτριάντα χρόνιαraquo της ποιητικής του

11

παρουσίας Μετά την υιοθέτηση του Σεφέρη από τον εκδοτικό οργανισmicroό

Λαmicroπράκη έρχεται και η υιοθέτηση του Ελύτη από τον ίδιο οργανισmicroό

Μεγάλη υπόθεσηraquo [hellip] laquoΈκτοτε αποτελούσε λογοτεχνικό γεγονός η

συνεργασία του microε οποιοδήποτε έντυπο σε σηmicroείο που εκ των υστέρων

να microετράmicroε την αξία ενός εντύπου από το αν έχει συνεργασία του Σχήmicroα

λόγου καθrsquo υπερβολήνraquo


116

[ιδ]

laquoΟι συλλογές ποιηmicroάτων του Ελύτη καταστρώνουν microια σειρά

διακεκριmicroένων παρουσιών στα ελληνικά γράmicromicroατα τις οποίες συνόδευαν

απολύτως ευνοϊκά σχόλια και τα τιmicroητικά αφιερώmicroατα εντύπων στο έργο

του αποτύπωναν την αυξανόmicroενη αναγνώριση της ποιητικής του

ιδιαιτερότητας αξίας σηmicroασίας Αν σκεφτεί κανείς το ότι ο Κωστής

Παλαmicroάς ο Άγγελος Σικελιανός ο Γιώργος Σεφέρης είχαν αντιmicroετωπίσει

καλόπιστες και κακόπιστες ακόmicroη και χολερικές αmicroφισβητήσεις για το

έργο τους η περίπτωση του Ελύτη ο οποίος δεν αντιmicroετώπισε αρνητική

κριτική για το έργο του και που οι θετικές κρίσεις άρχισαν πρώιmicroα

αποτελεί microοναδική περίπτωση στα Γράmicromicroατά microαςraquo [hellip] Ο ίδιος παρrsquo όλη

την αποδοχή του laquoαπέφευγε τους θορύβους και την αγορά [hellip] Στην

πράξη δεν χρειάστηκε να το επιδιώξει [hellip] δεδοmicroένου ότι laquoτον έπαινο

του ∆ήmicroου και των σοφιστώνraquo αυτοδικαίως τον είχε από νωρίς Και στην

επικαιρότητα άmicroεσα ή έmicromicroεσα βρισκόταν διαρκώς λόγω της εκδοτικής

του παρουσίαςraquo


116-117

12

[ιε]

Στη γενιά των συγγραφέων του rsquo30 δεν microπορεί να παραληφθεί φυσικά

και ο Σεφέρης Η σύγκριση της δοκιmicroιακής τους προσφοράς ήταν

αναπόφευκτη microετά τη laquoσύmicroπτωση να εκδοθούν τον ίδιο σχεδόν microήνα

(∆εκέmicroβριο του 1992 ο 3ος τόmicroος των ∆οκιmicroών του Σεφέρη και το Εν

λευκώ του Ελύτη 2ος τόmicroος των δοκιmicroίων του microετά τα Ανοιχτά χαρτιά)raquo

Και οι δύο θα διαφωνήσουν και θα αντιmicroετωπίσουν τον Κ Τσάτσο όπως

και θα ασχοληθούν microε τον Αντρέα Κάλβο laquoΛίγα χρόνια microετά τη

βράβευσή του microε το βραβείο Νόmicroπελ [hellip] ο Σεφέρης δηmicroοσιεύει τα Τρία

κρυφά ποιήmicroατα (1966) Ανάλογες χρονικές συmicroπτώσεις βρίσκω να

συmicroβαίνουν και microε τον Οδυσσέα Ελύτη που δηmicroοσίευσε πριν από λίγο

καιρό τα Τρία ποιήmicroατα microε laquoσηmicroαία ευκαιρίαςraquo [hellip] Οι συmicroπτώσεις

αυτές ndashκαι τυχόν άλλες [hellip]ndash ενδέχεται να θεωρηθούν αναmicroετρήσεις των

δυο ποιητών απέναντι σε προβλήmicroατα εκφοράς λόγου της ποίησης και

αξιολογήσεων των συγγραφέων παρελθόντων και παρόντων ετών

Ακόmicroα και αν νοmicroίζοmicroε ότι δεν υπάρχει ανταγωνισmicroός απrsquo την πλευρά

του Ελύτη (που microιλά δεύτερος σε επόmicroενο χρόνο εξάλλου είναι και

νεότερος ndashκαι δεν έχοmicroε λόγο να είmicroαστε microικρόψυχοι) η αναmicroέτρηση

ενδέχεται να είναι συmicroπτωmicroατικό γεγονός απrsquo την πλευρά της πρόθεσης

εκφράζει όmicroως τη δεσπόζουσα (εκείνη την εποχή) ανάγκη των (λίγο ή

αρκετά) laquoνέων ποιητώνraquo να αναmicroετρηθούν microε την ποιητική παράδοση

στο όνοmicroα του κλάδου της νεωτερικής γλώσσας που ασπάζονταν και

συγχρόνως την υπεράσπιση αυτής της πολύκλαδης laquoνέας ποιητικήςraquo

στην ειδική ο καθένας τους περίπτωσηraquo

laquoΗ παράλληλη χρονικά και ασύmicroβατη ειδολογικά κριτική πορεία των

δοκιmicroίων Σεφέρη και Ελύτηraquo σ 119 124-125

laquoΤρία ποιήmicroατα ldquoΠάνω σε microια χειmicroωνιάτικη αχτίναrdquoraquo σ 59

13

[ιστ]

Παρrsquo όλα αυτά laquoοι δύο ndashσχετικά microε την τιmicroή και την πεποίθησή microαςndash

κορυφαίοι από το σύνολο των νεωτερικών ποιητών του Μεσοπολέmicroουraquo

[hellip] αν και laquoσυνυπάρχουν χρονικάraquo ως προς τα έργα τους laquoανήκουν σε

(και εκφράζουν) διαφορετικά πνευmicroατικά και ποιητικά microορφώmicroατα τα

οποία τότε συmicroβαδίζουν χωρίς κάποιοι να αντιλαmicroβάνονται τη διαφοράraquo

[hellip] laquoΟ Σεφέρης εmicroφανίζεται ως ποιητής το 1931 δηλαδή στα 31 του

χρόνια σε ηλικία σχετικής ωριmicroότητας σε αντίθεση microε τον Ελύτη που

εmicroφανίζεται το 1935 σε πρώιmicroη ηλικία 23 ετών και microε εmicroφανώς

πρωτοποριακό έργοraquo [hellip] laquoΗ διαφορετικότητα της ποιητικής αντίληψης

του Σεφέρη από του Ελύτη αποτελούσε γεγονός Κανείς ακόmicroη και από

τους λίγο ή πολύ απληροφόρητους δεν τους συνέχεεraquo [hellip] laquoΟ Σεφέρης

γράφει σε microια laquoδραmicroατικήraquo έστω γλώσσα ενώ ο Ελύτης σε microια κατrsquo

εξοχήν laquoλυρικήraquo οπότε microοιραία τα αποτελέσmicroατα δεν είναι συγκρίσιmicroαraquo

[hellip] laquoΑν ψάχναmicroε στο ποιητικό τους έργο [hellip] και ζητούσαmicroε να τα

προσδιορίσουmicroε ως κατηγορίες νοmicroίζω ότι θα βρίσκαmicroε τον Σεφέρη να

αρχίζει microε ένα είδος laquoκαθαρής ποίησηςraquo και έκτοτε να ξοφλάει microε την

υπόθεση και να οδηγείται αmicroέσως έπειτα από την laquoέγνοιαraquo της

ιστορικής microοίρας microετρηmicroένης στην ανθρώπινη κλίmicroακα Ενώ ο Ελύτης

ξεκινάει επαmicroφοτερίζοντας και microε την καθαρή ποίηση και microε τον

υπερρεαλισmicroό διατηρώντας το δικαίωmicroα της επιλογής του για να

καταλήξει σε ένα ποιητικό microόρφωmicroα (σε εντυπωσιακό βαθmicroό)

ανιδιοτελές το οποίο δεν θα το εγγράφαmicroε σε ένα είδος laquoκαθαρού

λόγουraquo microε την έννοια αυτής ακριβώς της ανιδιοτέλειας του να υπηρετεί

αποκλειστικά τα αναφαίρετα δικαιώmicroατα της γλώσσαςraquo


δοκιmicroίων Σεφέρη και Ελύτηraquo σ 119 122 126-127 129 141-143

14

[ιζ]

laquoΤελειώνω γιατί η κλεψύδρα εξαντλήθηκε αντιγράφοντας λίγους

στίχους του Ελύτη και ελπίζοντας ότι ο απογοητευmicroένος από το κείmicroενό

microου αναγνώστης θα microπορέσει να αρχίσει από εκεί που πρέπει Την ίδια

την ποίησή του Είναι στίχοι από την laquoΚαλοσύνη στις λυκοποριέςraquo ένα

έργο από το οποίο σύmicroφωνα microε τον Αργυρίου ξεκινά σπερmicroατικά το

Άξιον εστί Πρόκειται για microια ποιητικά ακριβή απόδοση της ατmicroόσφαιρας

της πολιορκηmicroένης Αθήνας της Κατοχής

Η ώρα τρεις της πίκρας

Μέσα στη microαύρη πολιτεία

∆ούλοι παζαρεύουν τη βροχή τα δέντρα

Τον ήλιο παραλυτικό microέσα στο καροτσάκι

Στους στενούς βρώmicroικους δρόmicroους

Πυροβολούν microε το microυαλό τους οι άνθρωποι

(Εφηmicroερίδα Το Βήmicroα 21 Οκτωβρίου 1979)

laquoΗ ποιητική αφθονία στον Ελύτηraquo σ 22

Χρυσούλα Καρυπίδου

Φοιτήτρια Ζ΄ εξαmicroήνου

Τmicroήmicroα Φιλολογίας ∆ Π Θ

2

αντίθετα microπορεί να διαmicroορφώσει τη δική του κρίση Ο κριτικός στην

προσπάθειά του να είναι αντικειmicroενικός και ακριβής παραθέτει

ηmicroεροmicroηνίες αλλά και κριτικές άλλων συναδέλφων του χωρίς να

φοβάται τη σύγκριση Το ύφος του φιλικό απλό όχι τόσο microε διάθεση

κριτική όσο microε διάθεση παρακίνησης του αναγνώστη να χαθούν microαζί

microέσα στο microαγικό ποιητικό σύmicroπαν του Ελύτη ανακαλύπτοντας και νέες

πτυχές της ποιητικής του Φαίνεται να είναι διαθέσιmicroος στο να κριθεί

όπως κρίνει και ο ίδιος Τα γραπτά του απαλλαγmicroένα από τόνους

σκοτεινούς και ειρωνικούς ευχάριστα και ευανάγνωστα γεmicroίζουν τον

αναγνώστη microε γνώσεις για τον Ελύτη αλλά και πλουτίζουν το λεκτικό

του ορίζοντα αφού ο Αργυρίου φαίνεται να γνωρίζει άπταιστα το

χειρισmicroό της ελληνικής γλώσσας Κλείνοντας και την τελευταία σελίδα

του βιβλίου ο αναγνώστης νιώθει συνεπαρmicroένος και κερδισmicroένος

ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ

[α]

Ο Αλέξανδρος Αργυρίου ξεκινά την αναγνωστική microας περιήγηση στο

έργο του Οδυσσέα Ελύτη διευκρινίζοντας ότι laquoδεν δικαιούται κανείς να

υποστηρίξει ότι σήmicroερα πια στην ξένη πνευmicroατική αγορά η νέα microας

λογοτεχνία εξακολουθεί να είναι microια άγνωστη γηraquo

[hellip] laquoΈνας επίσης σηmicroαντικός λόγος ήταν το ότι απrsquo τα microέσα του

Μεσοπολέmicroου αναπτύχθηκε στον τόπο microας microια λογοτεχνία που η

προβληmicroατική της συνέπιπτε microε την αντίστοιχη ξένη χωρίς όmicroως να την

αντιγράφειraquo

[hellip] Εκείνη την εποχή laquoδηmicroιουργείται ένα επαναστατηmicroένο κλίmicroα

στη λογοτεχνία microας που ζητούσε να σπάσει τη συmicroβατική και ρητορική

σχέση microε την παράδοση και που εξαιτίας των αντικειmicroενικών πια

συνθηκών οι οποίες το εmicroψύχωναν είχε ανταπόκριση σε ένα ορισmicroένο

κοινόraquo

3







[β]





















4

[γ]
























[δ]




5





















[ε]








6




[στ]























110

7

[ζ]




























8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















3







[β]





















4

[γ]
























[δ]




5





















[ε]








6




[στ]























110

7

[ζ]




























8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















4

[γ]
























[δ]




5





















[ε]








6




[στ]























110

7

[ζ]




























8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















5





















[ε]








6




[στ]























110

7

[ζ]




























8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















6




[στ]























110

7

[ζ]




























8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















7

[ζ]




























8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















8

[η]









[θ]










[ι]








9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















9












[ια]










89

[ιβ]





10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















10























89-92 94

[ιγ]





11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















11








116

[ιδ]

















116-117

12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















12

[ιε]



























13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















13

[ιστ]



























14

[ιζ]



















14

[ιζ]



















karipidou

Documents