Aralin 6: Pagbabagong Anyo ng BayanA. ReduccionKahulugan ng SIBILISASYON para sa Kastila paninirahan sa PUEBLO (reduccion) pagiging Kristiyano pagpapasailalim sa HariPagbabago: Sistema ng pulitika: pagpapasailalim sa hari ng EspanyaAng mga lumang namumuno gaya ng datu ay binigyan ng titulo ng mga Kastila. Sila ay ginawang Gobernadorcillo Cabeza de Barangay at encomienda. Ekonomiya: pag-iwan ng kaingin upang manirahan sa isang lugar at magsaka Espiritwal: pagiging Kristiyano, sentro ng tao ang DiyosKabutihan ng kalakalang Galleon: Nakatuon sa Maynila ang kalakalanMasamang dulot: Nawalan ng ugnayan ang bansa sa ibang kapuluanReducir: Pagpapalipat ng tirahan ng mga katutubo sa isang pamayang may kaayusang kolonyal, plaza complex at paglaganap ng Kristiyanismo Ibalik sa puro o orihinal na kaayusan, pagbabago

IMPORTANTE: Hindi tuluyang nasakop ng kolonyalismo ang isipan ng mga katutubo. Ang katutubo pa rin ang namili ng mga tatanggapin nilang pagbabago. Samakatuwid, nagbago nga ang pisikal na anyo ng struktura ng pamumuhay pero ang buod at batayan ay batay pa rin sa katutubong kaultura.B. Pagbabagong-AnyoKahit na maraming nagbago gaya ng kalagayang panlipunan, nagpatuloy pa rin ang tunguhin ng pagbubuo ng bayan.Patunay: WikaKahit na sinakop ng mga Kastila ang PIlipinas ay hindi nito itinuro ang wikang Espanyol sa mga Pilipino maliban sa mga unibersidad. Bagkus ang mga misyonero pa ang nag-aral ng wika natin. Patunay rito ang diksyunaryo sa pagitan ng ating wika at wikang Espanyol.Tunguhin ng pagbubuo ng bayan: Umabot sa antas ng pagbubuo ng alyansa ng bayan. Lumitaw ang ekonomiyang nag-uugnay sa mga bayan at may isang pangkalahatang anyo ng paggamit at pag-aari ng yamang likas Balangkas ng kalinangan na isinsabuhay ng lahat na galing sa iisang tabas.ANG BAYAN SA KAAYUSANG PUEBLOPagbabagong naganap sa kolonisasyon: Espasyo at kaayusang pisikal ng bayanNaghiwalay ang ilawud at ilaya dahil sa sapilitang pagpapatira sa mga tao sa iisang lugar na sentro ng pamamahala ng kolonisador at prayle. Ito ang tinatawag na reduccion na siyang sapilitang pagtitipon ng mga mamayan sa isang pook.LAYUNIN ng CONQUISTA: monopolyong pag-aangkin ng mga lupain at ang paglikom o akumulasyon ng yamang surplus.Kaya nabuo ang bayan sa pagitan ng ilawud at ilaya, baying lumaganap sa lambak at kapatagan.Ang kaayusang pisikal ay batay sa grid pattern na kwadra kwadradong pag-aayos ng kalsada at bahay.Nakasentro sa plaza ang simbahan at pamahalaang bayan. Pinakamalapit dito ang bahay ng Espanyol at principales habang papalayo naman sa simbahan ang bahay ng karaniwang Pilipino. Estadong Kolonyal-PyudalKolonyal: pinagsanib na paghahari ng sibil-militar at simbahan.Layunin: pananatili ng control ng Espanya at pagkaltas ng yamang surplus sa kapuluanBInago ang titulo at tungkulin:Cabeza: mamumuno sa barangayGobernadorcillo: pinuno ng puebloAng dalawa ay nagbago ang tungkulin nila kaya nasira ang ugnayan nila ng bayan. Sila ang nangungulekta ng tribute at nagpapakilos ng pagta-trabaho. Labis na Yaman sa LupaEncomienda: lupaing iginawad na gantimpala ng monarkiya sa isang tauhan ng nakatulong sa conquista.Alcadia: regular nay unit pulitikal na pinamumunuan ng alcalde mayorEncomienda ay instrument ng pagkaltas ng surplus: Tribute Quota ng produkto (bandala) na ipagbibili sa kolonyal Polo y servicioDatiy nakatuon lamang ang produksyon sa pangangailangan ng taumbayan ngayon ay sa pangagailangan na ng banyagang parasitiko.Ang hacienda ang dahilan ng pagbabagong anyo ng istukturang panlipunan ng bayan. Ang hirarkiya ay ang pagkolekta ng upa o renta. Bunga nito ang pagkawala ng mga lupa at pagiging pesante ng mga Pilipino.Ang hacienda ang naging mekanismo ng pribadong sector sa pagkaltas ng yamang surplus.

Aralin 8: Pagpapatuloy ng Diwa ng BayanA, Pagharap sa Hamon ng Imperyalismo (1999-1913)Pistaym (peacetime) panahon pagkatapos lantarang sakupin ng US ang bansa at bago lumaganap ang World War 2.Disyembre 10, 1898 Kasunduan sa ParisMarso 1901: Sumuko si Aguinaldo sa Amerikano, naging kasama siya sa paghahanap ng mga rebelled nadati niyang kasamahanPinalabas na tinulungan tayo ng US ngunit ang totoo ay sila mismo ang kumuha ng kalayaan natin pagkatapos mapagtagumapayan ang Espanyol.B. Tagumpay ng Rebolusyong 1896Nakamit ang kalayaan mula sa Himagsikang 1896 na nagbunsod ng kalayaan noong Hunyo 12, 1898.Dalwang yugto:Agosto 1896 hanggang Disyembre 1897 ni Andres Bonifacio ng pumayag si Aguinalso sa Kasunduan sa Biyak-na-batoMayo 1898 hanggang Marso 1901 nang mahuli si Aguinaldo sa Palanan IsabelaKonstitusyon ng Republika at Kongreso ng Malolos: Setyembre 15, 1898Republikang Pilipino: Enro 23, 1899C. Marahas na pananakop ng Estados UnidosDigmaang Pilipino-Amerikano ay insureksyon lamang. Lumaban ang lahat ng tao laban sa Amerika ngunit dalawang taon lamang nakipaglaban si Aguinaldo20,000 gerilya at 200,000 sibilyan ang namatay.Sa tala ni Heneral Franklin Bell sa New York Times 1901, 600,000 ang namatay sa Luzon.Bunga: Dislokasyon sa pamumuhay ng Pilipino, maraming namatay Maraming nagkasakit at naperwisyo Napabayaan ang kinabubuhayanBatas na ipinatupad laban sa pahayagan at entablado: Batas Sedisyon (1901) kataksilan sa US ang manawagan ng kalayaan sa panahon ng giyera Brigandage Act (1902) itinuturing na bandido, tulisan at ladron ang nagsipagtuloy ng pakikibaka Reconcentration Act (1903) pwersahang paninirahan sa magsasaka sa mga hamlet o sa kampo na mas medaling mabantayan Ipinagbawal ang Falg Law (1907) ang paglaladlad ng bandila ng Pilipinas at KatipunanPagpapahirap sa Pilipino:Water cure:Pinapainom ng marumi at maalat na tubig ang biktima paglubo na ang tiyan ay uupuan ng Kastila hanggang lumabas ang tubig sa bibigRope Cure:Lubid na iniikot sa leeg ng biktimaC. Pagpapatuloy ng digmaang bayan laban sa Estados Unidos.Hen. Luciano San Miguel ay pinalitan si Hen. Malvar noong Marso 1903.Itinatag ni Macario Sakayat Francisco Carreon ang Republika ng Katagalugan Mayo 1903Kilusang Milenaryo PANATIKO Felipe Salvador o Apo Ipe dating hukbong rebolusyonaryo, Ruperto Rios o Papa Rios na dating tenyente.Negros: Papa Isio o Dionisio SigobelaSamar at Leyte: Papa Otoy, Papa Pablo at Papa FaustinoCebu: Quintin at Anatalio TabalBANDIDO, PANATIKO, HURAMENTADOMababangis na Tribo: Kalinga, Apayao at IfugaoDemokrasyang Elite at pagsanib sa sistemang kolonyal: kolaborasyon ng edukado at maykayaElite: maykaya at edukado na nakipagtulungan sa pananakop. Makukuha nila ang independensya sa pamamagitan ng pagsasanay sa pamamahala ng US.Teodoro Sandiko tumugis kay Apo IpeJuan Cailles tumugis kay SakayLicerio Geronimo pumatay kay Henry Lawton tumugis kina FaustinoOsmena at Quezon ang tumugis sa kolorumDominador Gomez nagpasuko kay Carreon at SakayNagkaroon ng partidong pampulitika: Federal Nacionalista ProgresistaPagkaraan ng tatlong dekadang pagsasanay binigyan ng Estados Unidos na awtonomiya o limitadong pagsasarili sa anyo ng Komonwelt.Kilalang makabayan o dating naglilingkod sa rebolusyonaryong pamahalaan:Manuel L. Quezon, gobernador ng TayabasOsmena peryodista, gobernador ng CebuJuan Cailles (Laguna)Manuel TInio (Nueva Ecija)Mariano Trias (Cavite)Ricardo Paras ( Marinduque)Isa sa mga unang nakipagsabwatan: asendero ng Negros Juan Araneta, Jose Luzurriaga. Nagtayo ng probinsyal pagkatapos matalo ang Espanyol ngunit nakipagkasundo sa US.Independence Mission anyo ng pagtataguyod ng kalayaan ng pamunuang edukado at maykaya simula 1919.Ang Pilipinas sa Ilalim ng Imperyalismong Estados UnidosDalawang mapanlinlang na islogan: Manifest Destiny at Benevolent Assimilation pagkontrol sa kalakalan, agrikultura, industriyaPartisipasyong pulitikal: eleksyon, lehislatura, burukrasya at serbisyong sibilThomasites at sistemang pensionado pagkatuto at pagpapahalaga ng kaisipang kolonyalUP at PNC Paggiit ng Diwa ng Bayan Para Sa Kalayaan at KaginhawaanIglesia Filipina Independiente o Simbahang Aglipayano dulang mapanghimagsik at pagbubuo ng partidoUnion de Estivadores: Mariano UbaldoPagkakaisa ng Magsasaka: Bulacan, Manuel PalomeresKatipunan ng mga Manggagawa at Magsasaka sa Pilipinas: baguhin ang buhay ng anak-pawisKusug Sang Imol o Lakas ng Mahihirap: pinag-isa ang mga mahihirapUnyon ng Magsasaka sa Pilipinas Kapatirang MagbubukidLiga de Compesinos Domingo Ponce karapatan ng magsasakaKatipunan Mipanampun sinimulan ng mga pinunong manggagawa ng PampangaKapampangan Joaquin Galang industrial centerHidelpo o Hijos del Pueblo Vivorista, lihim na grupong iitnayo ni Artemio Ricarte.Magtanggol lihim na samahan ni Pio del PilarTanggulan Katipunan ng Bayan lihim na organisasyong nagtaguyod ng adhikain ng mga kaisipan ni Andres Bonifacio.Sakdalista Benigno Ramos Hunyo 1, 1930

Pagtindi ng Kilusang Masa sa Dekada 1930Pagaalsa gaya ng: Federacion Obrera de Filipinas; Oras Na sa Tunasan HUling bahagi ng dekada 1920:Partido Soyalista; Partido ng KomunistaPSP: ideyolohiya na nagmulat sa mahihirap at nagmulat ng kaginhawaan, na itinatag ni Pedro Abad Santos.Luis Taruc HUKBALAHAP 1942Pagpapanibagong Bihis ng Kolonyalismong Estados UnidosTinanaw na tagapagligtas ang pagbabalik ni MacArthur. Ibinalik ang esensya ng dating kolonyal na sistemang wala nang direktang control ang US.Nakipagtuos ang US sa sa Hukbong Mapagpalaya ng Bayan kasama ng PSP at PKP.Aralin 10: Hamon at Tunguhin ng Bayan Tatlong pangunaging bahagi ng kasaysayang bayan:Independensiya: Pagsubok Sa Estadong Nasyonal at Kilusang Bayan (1946-1972)Batas Militar: Krisis ng EstadongNasyonal at Kilusang BayanKapangyarihang Bayan: Sa Diwa ng Di tapos na Himagsikan (1986- hinaharap)

Estadong Nasyonal Roxas hanggang Marcos:Anim na pangulo ang namahala: 1946-1972 Roxas, Quirino, Magsaysay, Garcia, Macapagal at MarcosRoxas:Philippine Rehabilitation Act pagkakalooban ng tulong dahil sa pagkawasak ng bansa noong World War II. Babayaran lamang ng unang $500 hanggang hindi naipapatupad ang Karapatang Parity.Parity nagbibigay sa mga Amerikano ng pantay na karapatan sa Pilipino sa paggamit ng yamang likas. Ito ay isa sa probisyon ng Bell Trade Act. Ngunit dahil desperado ang pamahalaan, pumayag sila rito upang makuha ang kapalit.Military Bases Agreement at Mutual Asssistance Agreement (MAA) mananatili ang mga base military lalong lalo na ang Subic Naval Base at Clark Air Base sa loob ng 99 taon na walang upa.Philippine Fulbright Agreement nagdala sa Amerika ng mga Pilipinong intelektwal para mag-aral ng kursong doktorado.Quirino:Ipinagkaloob ang Karapatang Parity na $250 milyong tulong para kampanyang pangkapayapaanMagsaysay:Nagpatuloy ang impluwensya ng Amerikano sa kabila ng Land Tenure Act.Garcia:Filipino First Policy at Retail Trade Nationalization LawSerrano-Bohlen Agreement: napaikli ang pamamalagi ng Amerikano mula 99 to 25 taon.Macapagal:Agricultural Land Reform Act hindi naging tagumpay dahil hindi rin maipapasakamay ng magsasaka ang mga lupain dahil sa international commitment ng bansa sa US.Ipagpatuloy ang Di-tapos na RebolusyonMAPHILINDO pagkakakilalang MalayoMarcos:This nation can be great again. ASEAN 1967Pamumunong kamay na bakalKilusang Bayan Hanggang sa Bisperas ng Batas MilitarNagpatuloy ang pakikipaglaban ng PKP at Hukbong Komunista ng Pilipinas (HKP)Labanan sa Mendiola: Kilos protesta ng UP at PUP (Phil. College of Commerce) na humantong sa madugong labananDiliman Commune: protesta laban sa pagtaas ng gasoline etc.Proklamasyon ng Partido Liberal sa Plaza Miranda (pagbomba) Agosto 21, 1971 isinuspinde and writ of habeas corpus. Nagkaroon ng karapatan ang pamahalaan na hulihin ang mga tao kahit walang nakasampang kaso. Dito na nagsimula ang Batas Militar.Pakikibakang Anti-Diktatura, Anti-Katiwalian at Kapangayarihang BayanProclamation 1081, Batas Militar noong Setyembre 21, 1972 ngunit nalaman lamang ng tao noong Setyembre 23.Iligtas ang republika at itatag ang bagong lipunan.Iligtas ang lipunan: isinara ang daluyan ng impluwensya ng hinihinalang kaaway.Walang eleksyon at Korte Suprema at hiningan ng liham pagbibitiw.Isinara ang payagan, radio at telebisyon.Nagtakda ng curfew.Antidiktatura: EDSA 1986, dalawang bahagi:di-armadong pakikibaka: relihiyoso at pastorarmadong pakikibaka: komunista, NPAPakikibaka ng MamamayanSetyembre 28, 1972: nagpahayag ng pagkabahala ang 16 obispo sa Batas Militar. SIla ang naging tinig ng mga walang tinig at nagpahayag ng katayuan ng bansa noong ipinagbawal ang media. Nagbuo din ng mga Basic Christian Communities para sa pakikibaka.Pag-aalsa ng Zone One Tondo Organization noong Nobyembre 1973.La Tondena ang bumasag sa katahimikan ng batas militar. Sobra na. Welga na kami.Detenidong pulitikal mga ikinulong noong rehimen ng Marcos sa loob ng 10 years o mahigit1973: Unang hunger strike sa Fort Bonifacio maging si Aquino Jr.Itikas si Marcos sa Hawaii.People Power I at People power IIPebrero 7, 1986 Snap Election sa pagitan ni Marcos at AquinoAno ang hamon ng at tunguhin ng bayan?Kaganapan ng di-tapos na himagsikan sa isang tunay na kapangyarihang bayan. Balikan ang ideyolohiyang kabayanihanPinunong may mabuting kalooban at tapatSa kapangyarihang bayan makakamit ang tunay na kalayaan at kasarinlan ng Iang bayan tungo sa matagalang pagbubuo ng bansa.