kinh tế vi mô

Li Gii thiu Kinh t hc ra i cch y hn hai th k, l mn khoa hc nghin cu cc ni dung v vic con ngi v x hi la chn nh th no s dng nhng ngun ti nguyn khan him nhm sn xut ra cc loi hng ho, dch v v phn phi nhng hng ho dch v y cho tiu dng trong hin ti, tng lai ca cc c nhn v cc nhm ngi trong x hi. Kinh t hc nghin cu cch thc x hi gii quyt ba vn : Sn xut ci g, sn xut nh th no v sn xut cho ai. Kinh t hc c tch ra v phn chia thnh hai hng nghin cu: Kinh t hc vi m - Microeconomics Kinh t hc v m - Macroeconomics i vi nc ta, nn kinh t ang c xy dng theo m hnh kinh t th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha, y l mt m hnh kinh t ti u to cho nn kinh t nc ta bc u c thay i c bn, t c nhng thnh tu ng k. Nn kinh t th trng ang tn ti v ngy cng pht trin mang li cho chng ta nhiu iu k diu nhng ng thi cng a n khng t nhng kh khn, phin toi. C th ni cho n nay c rt nhiu tc gi trong v ngoi nc dy cng nghin cu to iu kin cho vic ra i nhiu gio trnh, ti liu v kinh t hc ni chung v kinh t hc vi m ni ring p ng rt tch cc cho vic nghin cu, hc tp mn hc l th ny. Tuy nhin, vi mc ch to ra c mt gio trnh ngn gn, d c, d hiu, vi ni dung chn lc nhng vn gi c tnh hon chnh, chng ti bin son ra cun Gio trnh Kinh t hc vi m dng cho sinh vin khi cc trng cao ng, i hc. Hy vng rng cun gio trnh ny s cung cp cho sinh vin, nhng ngi c nhu cu tm hiu, nghin cu c nhng kin thc c bn, c ci nhn tng quan v kinh t hc vi m. Gip h nhn thc, hiu v gii thch c cc hin tng kinh t, x hi ang din ra xung quanh; hiu c s vn ng, xu th vn ng ca nn kinh t th trng cng nh cc chnh sch kinh t ca Chnh ph. Kt cu chng trnh mn hc Kinh t vi m gm 8 chng: Chng 1: Kinh t hc vi m v nhng vn kinh t c bn ca doanh nghip Chng 2: Cung Cu Chng 3: L thuyt ngi tiu dng Chng 4: L thuyt v hnh vi ca doanh nghip Chng 5: Cu trc th trng Chng 6: Th trng cc yu t sn xut Chng 7: Vai tr ca Chnh ph trong nn kinh t th trng Chng 8: Phn tch nh hng ca cc nhn t ti s cn bng v phn ng ca th trng trong m hnh cnh tranh hon ho. Tp th gio vin tham gia bin son gio trnh ny gm: Cc chng 2, 3, 6 do do Thc s Mai Th Chu Lan bin son. Cc chng 1, 4, 5 do C nhn Nguyn Mnh Cng bin son. Cc chng 7,8 do c nhn L Ba Phong bin son. Mc d c rt nhiu c gng la chn, tip thu thnh tu ca cc ti liu trong v ngoi nc, bm st thc tin hot ng kinh t vi m hin nay, nhng vi thi gian v trnh c hn nn cun sch ny khng trnh khi nhng thiu st. Tp th tc gi mong nhn c kin n gp ca bn c ln xut bn sau c tt hn.

H ni, thng 2 nm 2006Tp th tc gi

Trng H Cng nghip H ni

-

-

Gio trnh Kinh t hc Vi m 3

Chng 1 Kinh t hc vi m v nhng vn kinh t c bn ca doanh nghip. 1. i tng, ni dung v phng php nghin cu kinh t hc vi m 1.1. Kinh t hc vi m v kinh t hc v m Kinh t hc vi m v kinh t hc v m tuy khc nhau nhng u l nhng ni dung quan trng ca kinh t hc, khng th chia ct m b sung cho nhau to thnh mt h thng kin thc ca kinh t th trng c s iu tit ca nh nc. Thc t chng minh kt qu kinh t v m ph thuc vo hnh vi ca kinh t vi m, kinh t quc dn ph thuc vo s pht trin ca cc doanh nghip. Trong thc tin kinh t v qun l kinh t, nu ch gii quyt nhng vn kinh t vi m, qun l kinh t vi m hay qun l sn xut kinh doanh m khng c iu chnh cn thit ca kinh t v m hay qun l nh nc v kinh t th chng khc g thy ci chi tit m khng thy ci tng th, ch thy tng t bo kinh t m khng thy c nn kinh t. nghin cu, hc tp kinh t vi m cho tt chng ta phi thy mi quan h bin chng ca hai phm tr ny. 1.1.1. Kinh t hc vi m

Kinh t hc vi m l mt phn ngnh ca kinh t hc, i su nghin cu hnh vi ca cc ch th, cc b phn kinh t ring bit nh th trng, cc h gia nh, cc doanh nghip.C th ni rng kinh t hc vi m nghin cu, phn tch, la chn cc vn kinh t c th trong mt nn kinh t (Nghin cu cc b phn, cc chi tit cu thnh bc tranh ln) Kinh t hc vi m nghin cu cc hnh vi c th ca tng c nhn, tng doanh nghip trong vic la chn v quyt nh 3 vn kinh t c bn bao gm: - Sn xut ci g? - Sn xut nh th no? - Sn xut cho ai? Kinh t hc vi m nghin cu xem cc c nhn, cc doanh nghip s s dng ngun lc, ngun ti nguyn khan him ca mnh nh th no t c mc tiu ra v s tc ng ca h n ton b nn kinh t ra sao. Kinh t hc vi m nghin cu cc vn v: tiu dng c nhn, cung, cu, sn xut, chi ph, li nhun, cnh tranh ca tng t bo kinh t. 1.1.2. Kinh t hc v m

Kinh t hc v m l mt phn ngnh ca kinh t hc, tp trung nghin cu cc hot ng ca nn kinh t di gc tng th. N cp n cc i lng tng th ca nn kinh t nn kinh t nh mc v t l tng trng ca tng thu nhp quc dn, li sut, tht nghip, lm pht...Kinh t hc v m tp trung nghin cu:Trng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 4

- Cc quan h tng tc trong nn kinh t ni chung (Nghin cu c mt bc tranh ln, quan tm n mc tiu kinh t ca c mt quc gia) - Trn c s kinh t hc v m nghin cu, tm hiu cc cch thc nhm ci thin kt qu hot ng ca ton b nn kinh t quc dn. 1.2. i tng v ni dung c bn ca kinh t hc vi m 1.2.1. i tng nghin cu Kinh t hc vi m nghin cu: - Cch thc gii quyt ba vn kinh t c bn: Sn xut ci g? Sn xut nh th no? Sn xut cho ai v phn phi thu nhp nh th no? - Tnh quy lut, xu th vn ng tt yu ca cc hot ng kinh t - Nhng khuyt tt ca c ch th trng v vai tr iu tit ca Chnh ph. 1.2.2. Ni dung nghin cu Ni dung nghin cu ca kinh t hc vi m bao gm: - i tng, ni dung, phng php nghin cu, nhng vn kinh t c bn ca doanh nghip, la chn kinh t ti u, nh hng ca quy lut khan him, li sut gim dn - Cung v cu: Nghin cu ni dung ca cung v cu, s thay i cung cu, quan h cung cu nh hng quyt nh n gi c th trng v s thay i ca gi c trn th trng lm thay i quan h cung cu v li nhun. - L thuyt ngi tiu dng: Nghin cu cc vn v tiu dng, cc yu t nh hng n tiu dng, nguyn tc ti a ho li ch, li ch cn bin v s co dn ca cu - L thuyt v hnh vi ca doanh nghip; sn xut, chi ph, li nhun, cc yu t sn xut, hm sn xut, chi ph cn bin, chi ph bnh qun, quy lut li sut gim dn, ti a ho li nhun, quyt nh u t, sn xut, ng ca doanh nghip - Cc cu trc th trng: cnh tranh hon ho, cnh tranh khng hon ho v c quyn, quan h gia cnh tranh v c quyn, quan h sn lng, gi c, li nhun - Th trng cc yu t sn xut: Nghin cu cc quan h cung cu v lao ng, vn, t ai. - Vai tr ca chnh ph: Nghin cu khuyt tt ca nn kinh t th trng, vai tr v s can thip ca chnh ph i vi hot ng kinh t vi m, vai tr ca cc doanh nghip nh nc 1.3. Phng php nghin cu Kinh t vi m l khoa hc kinh t, l khoa hc v s la chn cc hot ng kinh t ti u trong tng doanh nghip, tng t bo kinh t. Vic nghin cu kinh t vi m cn cn c vo cc lun im ca Mc v kinh t th trng. N c quan h cht ch vi mn khoa hc kinh t v m v kinh t doanh nghip nn cng c phng php nghin cu chung ng thi cng c nhng phng php c th khc nhau bao gm: 1.3.1. Nghin cu nm vng nhng vn l lun, phng php lun v phng php la chn kinh t ti u trong cc hot ng kinh t vi m. C th bao gm: - Cc khi nim, nh ngha, ni dung, cng thc tnh ton, c s hnh thnh cc hot ng kinh t vi m. m. - Nghin cu pht hin ra tnh tt yu, quy lut v xu th vn ng pht trin ca cc hot ng kinh t vi 1.3.2. Gn cht vic nghin cu v mt l lun, l thuyt vi thc hnh trong qu trnh hc tp. C th bao gm: - Lm cc bi tp tnh hung - Chun b v tham gia trao i, tho lun - Nghin cu, tm hiu vit cc tiu lun, chuyn 1.3.3. Cn ht sc coi trng vic nghin cu, tip thu nhng kinh nghim thc tin v cc hot ng kinh t vi m trong cc doanh nghip tin tin ca Vit Nam v cc nc trn th gii 1.3.4. Ngoi vic p dng trit cc phng php trn, nghin cu kinh t hc vi m cn p dng cc phng php sau: - n gin ho vic nghin cu trong cc mi quan h phc tp.Trng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 5

- p dng phng php cn bng ni b, b phn, xem xt tng n v vi m, thng xuyn s dng gi thit ch c mt yu t thay i cn cc yu t khc gi nguyn. - S dng cc m hnh, cc cng c ton hc lng ho cc quan h kinh t. 2. Doanh nghip v nhng vn kinh t c bn 2.1. Doanh nghip v chu k kinh doanh ca doanh nghip 2.1.1. Doanh nghip - Trn gc kinh t: Doanh nghip l mt n v kinh doanh hng ho, dch v theo nhu cu th trng v x hi t li nhun ti a, t hiu qu kinh t v x hi cao nht - Trn gc lut php: Doanh nghip l mt n v kinh doanh c thnh lp thc hin cc hot ng kinh doanh. Trong : Kinh doanh c hiu l vic thc hin mt, mt s hoc tt c cc cng on ca qu trnh u t t sn xut ti tiu th sn phm hoc thc hin cc dch v trn th trng nhm mc ch sinh li. - Phn loi da theo c tnh ngnh kinh t, k thut: Doanh nghip Cng nghip, nng nghip, lm nghip, thng mi, dch v - Phn loi da theo cp qun l: Doanh nghip do TW qun l v doanh nghip do a phng qun l. - Phn loi da theo quy m sn xut: Doanh nghip quy m ln, quy m va v quy m nh. - Phn loi da theo hnh thc s hu v t liu sn xut: DN nh nc, DN t nhn, DN lin doanh, Cng ty c phn, tp on Qu trnh kinh doanh ca doanh nghip Qu trnh kinh doanh ca oanh nghip bao gm 3 giai on c bn: - Giai on 1: Nghin cu nhu cu th trng v hng ho, dch v la chn v quyt nh xem nn sn xut ci g. - Giai on 2: Chun b, t chc v kt hp tt cc yu t u vo sn xut ra nhng sn phm hng ho, dch v p ng c nhu cu th trng. - Giai on 3: T chc tt qu trnh phn phi, tiu th sn phm hng ho, dch v 2.1.2. Chu k kinh doanh ca doanh nghip Mt trong nhng bin php quan trng nng cao hiu qu hot ng i vi bt k doanh nghip no l phi rt ngn c chu k kinh doanh.

Chu k kinh doanh l khong thi gian k t lc bt u kho st, nghin cu nhu cu th trng n khi bn xong hng ho, dch v v thu tin v.Chu k kinh doanh bao gm cc loi thi gian ch yu sau: - Thi gian nghin cu nhu cu th trng v quyt nh sn xut. - Thi gian chun b cc yu t u vo cho qu trnh sn xut hoc thi gian mua hng ho, dch v ( i vi doanh nghip thng mi). - Thi gian t chc qu trnh sn xut hoc bao gi, ch bin, bo qun. - Thi gian t chc tiu th hng ho, dch v. 2.2. Nhng vn kinh t c bn ca mt doanh nghip cc doanh nghip ng vng, tn ti v pht trin trong qu trnh hot ng th tt c cc doanh nghip u phi gii quyt c nhng vn kinh t c bn ca doanh nghip mnh. Nhng vn kinh t c bn ca doanh nghip tr li cho cc cu hi: What How When Where Who ? m ta c th khi qut thnh 3 cu hi ln: Quyt nh sn xut ci g? Quyt nh sn xut nh th no? Quyt nh sn xut cho ai? 2.2.1.Quyt nh sn xut ci g? c th gii quyt tt vn c bn th nht ny i hi doanh nghip phi c cc bin php: - Tm hiu, nghin cu xc nh ng n nhu cu th trng vi lu rng: Nhu cu ca con ngi l v cng a dng, phong ph v ngy cng cao song doanh nghip phi c bit quan tm ti nhu cu c kh nng thanh ton. - T c cc quyt nh sn xut ti u, hng ti nhng ci m th trng cn ph hp vi kh nng sn xut mang li li nhun ti a.Trng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 6

Quyt nh sn xut ci g i hi cc doanh nghip phi ch r c cc yu t: - Sn xut hng ho, dch v g? - S lng, cht lng nh th no? - Bao gi th sn xut? 2.2.2. Quyt nh sn xut nh th no? Quyt nh sn xut nh th no cng ng ngha vi vic doanh nghip tin hnh hot ng sn xut sao cho c th to ra c cc sn phm hng ho, dch v vi s lng cao nht, cht lng tt nht trong 1 khong thi ngn nht vi chi ph thp nht c th thu c hiu qu, li nhun ln nht. Quyt nh sn xut nh th no i hi cc doanh nghip phi ch r c cc yu t: - Hng ho, dch v do ai sn xut? - Sn xut bng nguyn vt liu g? - Sn xut bng thit b cng ngh no? - Dng phng php no sn xut? - Khi no th tin hnh sn xut ? - Hng ho, dch v s c sn xut u? 2.2.3. Quyt nh sn xut cho ai? Quyt nh sn xut cho ai ng ngha vi vic doanh nghip phi gii quyt c cc vn : - Ai s l ngi tiu dng nhng sn phm hng ho, dch v sn xut ra? Vn mu cht y l cn phn phi nhng sn phm hng ho, dch v ny cho ai l ti u nht va kch thch mnh m c s pht trin kinh t va m bo s cng bng x hi. - m bo cho ngi lao ng c hng li t nhng hng ho, dch v ca doanh nghip tiu th cn c vo nhng cng hin ca h i vi qu trnh sn xut ra hng ho, dch v y. 3. La chn kinh t ti u ca doanh nghip 3.1. Nhng vn c bn ca l thuyt la chn 3.1.1. L thuyt la chn

L thuyt la chn l nhng l lun tm cch l gii cch thc a ra cc quyt nh ca cc c nhn, cc doanh nghip, n c gng gii thch ti sao h la chn v cch thc la chn ca h.Lu : - Mt khi nim hu ch c s dng trong l thuyt la chn l khi nim chi ph c hi ( Chi ph c hi chnh l c s, cn c cho vic la chn kinh t ti u ca nn kinh t, nhng s khng phi l cn c duy nht cho vic la chn ti u c v nn kinh t v x hi) + Chi ph c hi l chi ph th hin s nh i: Chi ph tnh cho c hi tt nht b b qua khi quyt nh vn ny, b qua vn khc. + Chi ph c hi ca bt k mt hot ng no chnh l s la chn tt nht b b qua. - Khi ni n l thuyt la chn c 2 cu hi t ra: Cu hi 1: Ti sao phi c s la chn? Cn thit phi c s la chn l v s khan him ngun lc u vo. Cu hi 2: S la chn c th thc hin c khng? S la chn c th thc hin c l v mt ngun lc khan him c th c s dng vo mc ch ny hay mc ch khc 3.1.2. Mc tiu ca s la chn - Mi tc nhn kinh t trong qu trnh hot ng theo ui nhng mc tiu khc nhau - C th thng qua gi c, s dng gi c n gin ha v lm r rng hn s la chn m cc tc nhn kinh t c th thc hin, c bit l khi tt c cc loi gi c u c th biu th bng mt n v tnh ton tin t.


-

-


3.2. Bn cht v phng php ca s la chn kinh t ti u. 3.2.1. Bn cht Bn cht ca s la chn kinh t ti u l cn c vo nhu cu v hn ca con ngi, ca x hi, ca th trng ra cc quyt nh ng n v sn xut ci g, sn xut nh th no, sn xut cho ai trong gii hn cho php ca ngun lc hin c. 3.2.2. Phng php tin hnh la chn kinh t la chn kinh t ti u th cc c nhn, cc doanh nghip phi s dng y , khai thc trit , c hiu qu tt c cc ngun lc hin c ca mnh. Theo p ng, tho mn ti a nhu cu ca th trng v x hi t c cc mc tiu li nhun, li ch kinh t x hi ln. S la chn kinh t ti u c thc hin, tin hnh v c minh ho trn ng gii hn kh nng sn xut. ng gii hn kh nng sn xut cho chng ta bit: Bt k mt c nhn, doanh nghip no mun sn xut ci g, bao nhiu, cho ai, trong thi gian no lun lun c mt gii hn nht nh cho php ca ngun lc hin c. V d minh ho: Mt doanh nghip c cc kh nng sau i vi vic tin hnh hai hot ng: Sn xut qun o v ch bin thc n. Gii hn kh nng sn xut qun o v ch bin thc n Kh nng Qun o (n v: Trm) Thc n (n v: Tn) A 10 0 B C D E 9 5 1 0 1 5 9 10

Qun

10

ng GHKNSX Thc

10c im

th 1.1

- Tt c nhng im nm trn ng GHKNSX u to ra hiu qu v cc doanh nghip tn dng c ht kh nng, nng lc hin c - Nhng im nm bn di ng GHKNSX th hin s khng mong mun, th hin s hot ng khng hiu qu - Nhng im nm bn trn ng GHKNSX th hin nhng mong mun, nhng quyt nh ca cc doanh nghip khng th thc hin c 4. nh hng ca Quy lut khan him, Li sut gim dn, Chi ph c hi ngy cng tng v hiu qu n vic la chn kinh t ti u 4.1. Quy lut khan him Trong iu kin khan him v: Lao ng Vn t ai My mc, cng ngh, thit bGio trnh Kinh t hc Vi m 8


Trc khi sn xut ci g, sn xut ntn cc doanh nghip phi da vo gii hn kh nng sn xut quyt nh xem phi phn b ngun lc hin c ra sao to ra nhiu hng ho, dch v p ng, tho mn ti a nhu cu th trng 4.2. Quy lut li sut gim dn Quy lut ny ni ln mi quan h gia hai yu t u vo v u ra ca qu trnh sn xut Quy lut li sut gim dn cp n hin tng: Khi lng u ra c thm ngy cng gim i nu ta lin tip b thm nhng n v bng nhau ca cc u vo bin i vo mt s lng c nh ca mt u vo khc Quy lut li sut gim dn cng c th c th hin thng qua ng gii hn kh nng sn xut 4.3. Quy lut chi ph c hi ngy cng tng Quy lut chi ph c hi ngy cng tng th hin rng: Khi mun c thm 1 s lng bng nhau v mt hng th x hi phi hy sinh ngy cng nhiu s lng mt mt hng khc. Quy lut chi ph c hi ngy cng tng gip chng ta tnh ton v la chn sn xut ci g, sn xut nh th no l c li nht. 4.4. Hiu qu kinh t 4.4.1. c im Hiu qu kinh t l tiu chun cao nht ca mi s la chn kinh t ca cc doanh nghip trong nn kinh t th trng c s iu tit ca nh nc 4.4.2. Mt s vn c bn v hiu qu kinh t - Tt c cc quyt nh sn xut ci g m nm trn ng gii hn nng lc sn xut th u c hiu qu v doanh nghip tn dng c ht ngun lc hin c ca mnh. - S tho mn ti a v chng loi, s lng, cht lng hng ho theo nhu cu th trng trong gii hn ca ng gii hn kh nng sn xut cho ta hiu qu kinh t cao nht. - S t c hiu qu kinh t cao nht trong khong thi gian ngn nht cho chng ta kh nng tng trng nhanh v tch lu ln. Chng 2 Cung Cu 1. Khi nim th trng (Market) 1.1. Khi nim thng thng 1.1.1. Khi nim Th trng l ni, l phng tin thng qua ngi mua v ngi bn gp nhau, tc ng qua li ln nhau hnh thnh nn gi c v s lng hng ha trao i. 1.1.2. Nhn xt Trong khi nim ny chng ta thy c khng gian, thng qua ngi mua v ngi bn gp g, tc ng trc tip n nhau Nh vy khi nim th trng y mang tnh cht n gin, cp n nhng th trng thng thng. Trong khi thc t cn tn ti nhng th trng phc tp khng nht thit phi gn vi khng gian, thi gian v cc tc nhn khng ch c ngi mua, ngi bn tc ng trc tip m cn c th c cc tc nhn trung gian nh: th trng chng khon 1.2. Khi nim th trng di gc kinh t hc Th trng l s biu th ngn gn qu trnh m nh : - Cc quyt nh ca cc h gia nh v vic tiu dng hng ho no - Cc quyt nh ca cc doanh nghip v vic sn xut ci g, sn xut nh th no, sn xut cho ai, s lng bao nhiu.


-

-


- Cc quyt nh ca cc cng nhn v vic lm cho ai, thi gian bao luc iu ho v cn bng bi s iu chnh gi C th ni khi qut rng: Trong nn kinh t th trng, cc ch th kinh t c chia thnh hai nhm ln theo chc nng, ngi mua v ngi bn. Ngi mua bao gm ngi tiu dng ( Mua hng ho v dch v), cc doanh nghip ( Mua nguyn vt liu, my mc thit b, thu lao ng... sn xut ra hng ho v dch v) v ngi bn bao gm cc doanh nghip (Bn hng ho, dch v), cc ch s hu (cung ng t ai, vn t bn), cng nhn ( nhng ngi cung ng sc lao ng). Nhng ngi mua v ngi bn tc ng qua li ln nhu v th trng c hnh thnh. 2. Cu (Demand) 2.1. Khi nim

Cu biu th s lng hng ho m ngi mua c kh nng mua v sn sng mua cc mc gi khc nhau trong mt thi gian nht nh trong iu kin cc yu t khc khng i (Gi nh ceteris paribus: Gi nh cc yu t khc l bt bin)Phn bit Cu, nhu cu v lng cu - Cu: Cu khng phi l mt s lng c th m l mt s m t ton din v cc hng ha m ngi mua c th v sn sng mua cc mc gi chp nhn c trong mt khong thi gian xc nh khi cc yu t khc khng i - Nhu cu: L nhng nguyn vng, nhng mong mun v hn ca con ngi m chnh s khan him lm cho con ngi khng th tho mn mi nhu cu. - Lng cu: L lng hng ho ngi mua sn sng mua v c kh nng mua mt mc gi xc nh trong mt thi gian nht nh khi cc yu t khc khng i. 2.2. Biu cu v ng cu 2.2.1. Biu cu

Biu cu l mt bng miu t s lng hng hov dich v m ngi mua c kh nng v sn sng mua cc mc gi khc nhau trong mt khong thi gian nht nh trong iu kin cc yu t khc khng i.V d C cu v hoa hng ca mt n sinh vin nhn ngy sinh nht c th hin qua biu sau: Cu v hoa hng ca n sinh vin Gi hoa hng (Nghn ng/bng) Lng hoa lng cu (Bng) 10 1 6 3 4 5 3 7 1 10 2.2.2. ng cu

L tp hp nhng im m t cc s lng ca mt hng hov dch v m ngi tiu dng c kh nng v sn sng mua cc mc gi khc nhau trong mt thi gian nht nh trong iu kin cc yu t khc khng i.Ch : Theo quy c - Trc tung biu din gi - Trc honh biu din lng cu Cu c nhn v cu th trng - Cu c nhn: M t hnh vi ca tng c nhn ring l - Cu th trng chnh l tng cu c nhn V d: C ng cu v hoa hng ca n sinh vin

P (Gi 1 ng

10

Q (Lng


-

-


th 2.1

Nhn xt:- ng cu thng l ng c dc i xung v pha tay phi - ng cu biu din mi quan h gia lng cu v gi - Gi v lng cu thng c mi quan h t l nghch vi nhau. Cc nh kinh t gi l lut cu: Lut cu biu th s lng hng ho v dch v c cu trong mt khong thi gian nht nh tng ln khi gi ca hng ho gim xung trong iu kin cc yu t khc khng i v ngc li. 2.3. Cc yu t xc nh cu v hm s ca cu 2.3.1. Hm s ca cu QD = f (P0, I, PC, PS, T, E, N) Trong : P0: Gi ca bn thn hng ho (Price of original goods) I: Thu nhp (Income) PC: Gi ca hng ho b sung (Price of complemented goods) PS: Gi ca hng ho thay th (Price of substituted goods) T: Th hiu, s thch (Tastes) E: K vng (Expectation) N: S lng ngi tiu dng ( Number of Consumer)

2.3.2. Cc yu t xc nh cu a. Thu nhp Thu nhp l yu t quan trng xc nh cu, thu nhp c nh hng trc tip n kh nng mua ca ngi tiu dng nh hng ca thu nhp n tiu dng: - i vi hng ho thng thng: Khi thu nhp tng, ngi tiu dng c xu hng mua nhiu hng ho hn v ng ngc li I (Thu ( V d: i vi mt hng qun o khi I tng th D tng - ng cu dch chuyn sang phi) - i vi hng ho cp thp: Khi thu nhp tng, ngi tiu dng c xu hng mua t hng ho hn v ngc li tri) ( V d: i vi nhm lng thc nh : Ng, khoai, sn khi I tng th D gim - ng cu dch chuyn sang

Hng ho cp

Mi quan h gia thu nhp v tiu dng c th biu din thng qua ng Engel

I

Hng ho thng Q (S


-

-


th 2.2 b. Gi c ca cc loi hng ho lin quan - Hng ho b xung: L nhng hng ho thngc s dng ng thi vi hng ho khc V d: + ng ch + Giy bt tt + Qun b - o phng c im: i vi nhng hng ho b sung, khi gi ca mt hng ho tng ln th cu i vi hng ho gc s gim xung v ngc li. iu ny c th minh ha bng th nh sau: ( PC tng th D0 gim Khi ng cu dch chuyn sang tri)

P (Gi

ng Cu

th 2.3 thay i

- Hng ho thay th l hng ho c th s dng thay cho hng ho khc m gi tr s dng dng nh khng V d: + Coffe v ch + M ln v Du n + Pepsi v Cocacola

Q (Lng

i vi nhng hng ho thay th khi gi ca mt hng ho tng ln th cu i vi hng ho gc s tng ln v ngc li. iu ny c th minh ho bng th nh sau: P D2 D0

D2 D

Q(lng cu) ( PS tng th D0 tng Khi ng cu dch chuyn sang phi) c. Th hiuTrng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 12

Th hiu chnh l s thch hay s u tin ca ngi tiu dng i vi hng ho ny so vi hng ho khc - Th hiu l yu t v hnh, c lp vi cc yu t khc ca cu v c nh hng ln n cu ca ngi tiu dng. Khi ngi tiu dng thch 1 hng ho hoc dch v no th cu v hng ho hoc dch v tng ln, ng cu dch chuyn sng phi. d. Cc k vng - L nhng d kin s c s thay i trong tng lai dn n s thay i tiu dng trong hin ti. Trong nhng yu t d kin trong tng lai s c s thay i bao gm: Gi, cc chnh sch ca chnh ph (Thu, tr cp), thu nhp - Nu ngi tiu dng hy vng gi ca mt hng ho no s gim trong tng lai th h s gim tiu dng trong hin ti v ngc li. e. S lng ngi tiu dng (N) - S lng ngi tiu dng c nh hng r rt n cu: + Nu s lng ngi tiu dng tng th cu tng + Ngc li nu s ngi tiu dng gim th s lm cho cu gim - Mt s trng hp c bit: + i vi tiu dng theo mt, theo tro lu th: N tng s lm cho cu c nhn tng v ngc li + i vi tiu dng chung sang th: N tng s lm cho cu c nhn gim v ngc li. 2.4. S vn ng dc theo ng cu v s dch chuyn ca ng cu 2.4.1. S vn ng dc theo ng cu

P (Gi)D0 D1

D2

Gim lng Tng Tng lngD0

Gim

D2

ng CuQ (Sn th 2.4

D1

Mt im trn ng cu biu th lng cu (biu th s lng cu v hng ho c th no mt mc gi xc nh) Thng thng khi c s bin ng lm cho gi ca bn thn hng ho tng s dn n lng cu gim v ngc li. iu ny c minh ho bng mt s dch chuyn (s vn ng) dc theo ng cu. Nguyn nhn dn n s vn ng dc theo ng cu l do s thay i (tng, gim) gi ca hng ho 2.4.2. S dch chuyn ca ng cu Ton b ng cu phn nh cu i vi 1 hng ho c th cc mc gi khc nhau Khi cc yu t xc nh cu ( Thu nhp, Gi ca hng ho b sung, gi ca hng ho thay th) thay i s lm cho mc cu hng ho thay i tng hoc gim. iu ny c minh ho bng 1 s dch chuyn ng cu sang phi hoc tri.Trng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 13

- Nguyn nhn dn n s dch chuyn ca ng cu l s thay i ca cc yu t xc nh cu. 3. Cung (Supply) 3.1. Khi nim

Cung biu th s lng hng ha m ngi bn c kh nng v sn sng bn cc mc gi khc nhau trong trong mt thi gian nht nh vi iu kin cc yu t khc khng i (Ceteris paribus)Phn bit cung v lng cung - Cung: Cng nh cu cung khng phi l mt lng c th m l mt s m t ton din v s lng hng ho hoc dch v m ngi bn mun bn tt c cc mc gi chp nhn c. - Lng cung: L lng hng ha m ngi bn sn sng bn v c kh nng bn mt mc gi cho trong mt thi gian nht nh vi iu kin cc yu t khc khng i. 3.2. Biu cung v ng cung 3.2.2. Biu cung

Biu cung l mt bng s liu miu t s lng hng ho m ngi bn c kh nng v sn sng bn cc mc gi khc nhau trong mt khong thi gian nht nhV d: C tnh hnh cung v o phng ca mt doanh nghip c th hin qua biu sau: Cung v o phng Gi o (Nghn ng/chic) 200 150 100 50 3.2.3. ng cung Lng o lng cung (Chic) 150 125 100 75

L tp hp nhng im m t cc s lng ca mt hng ho v dch v m ngi bn c kh nng v sn sng bn cc mc gi khc nhau trong mt thi gian nht nh trong iu kin cc yu t khc khng i.Theo quy c - Trc tung biu din gi - Trc honh biu din lng cung Cung c nhn v cung th trng - Cung c nhn: Khc vi cu m t hnh vi ca ngi mua,cung biu th mc ch ca ngi bn, ca nh sn xut ( Ring l) - Cung th trng chnh l tng cung c nhn - V d: C ng cung v o phng ca 1 doanh nghip

P (Gi ng Cung

th 2.5 Nhn xt - ng cung thng l ng c dc i ln v pha tay phi - ng cung biu din mi quan h gia lng cung v gi

Q (Lng


-

-


- Gi v lng cung lun c mi quan h t l thun vi nhau. Cc nh kinh t gi l lut cung: Lut cung biu th s lng hng ho v dch v c cung trong mt khong thi gian nht nh tng ln khi gi ca hng ho tng ln trong iu kin cc yu t khc khng iv ngc li. 3.3. Cc yu t xc nh cung v hm s ca cung 3.3.1. Hm s ca cung QS = f (P0, TE, PINP, G, N, E) Trong : P0: Gi ca bn thn hng ho (Price of original goods) TE: Cng ngh (Technology) PINP: Gi ca cc yu t u vo (Price of input factors) G: iu tit ca chnh ph (Enterferece of the Government) N: S lng ngi bn ( Number of Seller) E: K vng ca ngi bn (Expectation)

3.3.2. Cc yu t xc nh cung a. Cng ngh Cng ngh l mt yu t quan trng gp phn nng cao nng sut lao ng, gim chi ph trong qu trnh sn xut ch to sn phm Cng ngh nh hng n vic cung hng ho ca mt doanh nghip ra th trng trn gc sau: + TE hin i th S tng, ng cung dch chuyn sang phi (TE hini NSL tng Li nhun tng Cung s tng) + Ngc li khi TE lc hu th S gim, ng cung dch chuyn sang tri b. Gi ca cc yu t u vo Gi ca cc yu t u vo c nh hng trc tip n kh nng cung ng ca mt doanh nghip bi doanh nghip lun phi i mt vi s khan him v vn. + Khi PINP tng s lm cho S gim, ng cung dch chuyn sang tri (PINP tng Chi ph SX tng Li nhun gim Cung s gim). + Ngc li khi PINP gim th S tng, ng cung dch chuyn sang phi. c. iu tit ca Chnh ph - Chnh ph can thip vo hnh vi ca ngi bn thng qua ba cng c c bn: Thu (Taxes), Tr cp (Subsidy), cc quy nh (Regulation). T iu tit lng cung trn th trng - C th l: + Tax tng th S gim v ngc li (Tax tng chi ph tng Li nhun gim cung s gim) + Reg cht ch ( v iu kin hot ng, s ngi tham gia) th S gim v ngc li + Sub tng th S tng v ngc li (Sub tng li nhun tng cung s tng) d. S lng ngi bn - S lng ngi bn nhiu hay t s nh hng theo chiu hng lm tng hay gim lng cung th trng e. K vng ca ngi bn hay k vng ca nh sn xut - K vng ca ngi bn hay ca nh sn xut v cc yu t: Gi u vo, cc chnh sch ca chnh ph, thi tit c nh hng gin tip n lng cung ca cc doanh nghip


-

-


3.4. S vn ng dc theo ng cung v s dch chuyn ng cung 3.4.1. S vn ng dc theo ng cung

P

S1

S0

S2

ng Gim

Tng lng

S1 S0

Gim S2 lng

Tng

th 2.6 (Lng Q - Mt im trn ng cung biu th Lng cung (Biu th s lng cung v hng ho c th no mt mc gi xc nh) - Thng thng khi c s bin ng lm cho gi ca bn thn hng ho tng s dn n lng cu tng v ngc li. iu ny c minh ho bng mt s dch chuyn dc theo ng cung theo hng i ln hoc i xung. - Nguyn nhn dn n s vn ng dc theo ng cung l do s thay i (tng, gim) gi ca hng ho 3.4.2. S dch chuyn ca ng cung - Ton b ng cung phn nh cung i vi 1 hng ho c th cc mc gi khc nhau - Khi cc yu t xc nh cung ( Cng ngh, Gi ca cc yu t u vo, s can thip ca chnh ph) thay i s lm cho mc cung hng ho thay i mi mc gi. iu ny c minh ho bng mt s dch chuyn ng cung sang phi hoc sang tri. - Nguyn nhn dn n s dch chuyn ca ng cung l s thay i ca cc yu t xc nh cung. 4. Cn bng th trng 4.1. Cc khi nim 4.1.1. Cn bng th trng Cn bng th trng l trng thi khng c sc p lm cho gi v sn lng thay i 4.1.2. Cn bng cung cu

Trng thi cn bng cung- cu i vi mt hng ho no l trng thi khi vic cung hng ho tho mn v cu i vi n trong mt thi k nht nh th minh ho

P

S

PE

E

D th 2.7 E - im cn bng, QE mc sn lng cn bng, PE- mc gi cn bng.

Q (Sn

QE


-

-


Trng thi cn bng cung cu khng phi l vnh cu bi l khi mc gi cn bng thay i, s c cc ng cung, ng cu mi xut hin v s c cc trng thi cn bng mi. 4.2. Trng thi d tha v thiu ht ca th trng Khi gi c ca th trng khng bng vi mc gi cn bng, ( hoc thp hn hoc cao hn mc gi ) s to ra cc trng thiu ht hoc d tha trn th trng. 4.2.1. Trng thi d tha Vi cc mc gi cao hn gi cn bng trn th trng mc li nhun i vi cc nh sn xut s tng ln, khi nh sn xut s mong mun cung ng nhiu hng ho hn theo lut cung, tuy nhin ngi tiu dng s gim bt cu ca mnh theo lut cu v nh vy s xut hin s d tha trn th trng Trng thi d tha l kt qu ca vic cung ln cu mt mc gi no cao hn mc gi cn bng trn th trng

P P1 PE P2

Mc d

S

E

Mcthiu QE4.2.2. Trng thi thiu ht

D Q (Sn th 2.8

Vi cc mc gi thp hn mc gi cn bng trn th trng, mc li nhun i vi cc nh sn xut s gim xung. Khi nh sn xut s cung ng hng ho t hn theo lut cung. Tuy nhin ngi tiudng s c iu kin tng lng cu ca mnh theo lut cu v nh vy s xut hin trng thi thiu ht trn th trng. Trng thi thiu ht l kt qu ca vic cu ln hn cung mt mc gi no thp hn mc gi cn bng trn th trng. 4.3. Kim sot gi Chnh ph i khi a ra cc chnh sch kim sot gi trn th trng nhm mc ch bo v quyn li cho nh sn sut hoc ngi tiu dng. Xt v mt kinh t th khng c li, y khng phi l mt gii php cho vn phn b ti nguyn song li c li v cc mt chnh tr, x hi. 4.3.1.Trn gi (Price ceiling)

Trn gi l mc gi cao nht c th trao i mua bn hng ho mt cch hp php trn th trng.Chnh ph quy nh gi trn nhm mc ch bo v quyn li, li ch cho ngi tiu dng c bit l nhng ngi c thu nhp thp Mc gi trn chnh ph a ra thng thp hn mc gi cn bng trn th trng chnh v vy gy ra tnh trng thiu ht trn th trng. Mun cho trn gi c hiu lc th chnh ph phi cung thm s thiu ht . 4.3.2. Sn gi (Price flooring)

Sn gi l mc gi thp nht c th trao i, mua bn hng ho mt cch hp php trn th trng- Chnh ph quy nh gi sn nhm mc ch bo v quyn li, li ch cho cc nh cung ng, cc nh sn xut. - Mc gi sn chnh ph a ra thng cao hn mc gi cn bng trn th trng chnh v vy gy ra trng thi d tha trn th trng - Mun cho sn gi c hiu lc th chnh ph phi mua ht mc d tha .


-

-


5. Cc phng php c lng cu Cu biu th mun, th hiu, s thch v kh nng ca ngi mua. Tuy nhin y l nhng yu t rt kh quan st. Do vy vic c lng cu l mt vn ht sc kh khn v phc tp. Song y li l mt vn ht sc quan trng quyt nh s thnh bi ca 1 doanh nghip. Do vy cc doanh nghip phi ht sc quan tm n ni dung ny 5.1. iu tra v nghin cu hnh vi ca ngi tiu dng 5.1.1. iu tra ngi tiu dng

L vic xem ngi tiu dng phn ng nh th no khi c nhng thay i lin qun n gi ca hng ho v cc yu t khc ca cu (thu nhp, gi ca hng ho thay th, gi ca hng ho b sung)Phng php iu tra ngi tiu dng - iu tra trc tip: Phng vn, quan st thc t iu tra gin tip: Thng qua cc phiu iu tra, biu mu iu tra - Tin hnh phn tch x l thng tin thu thp c 5.1.2. Quan st hnh vi ngi tiu dng

L vic thu thp nhng thng tin v s thch, nguyn vng, tm l ngi tiu dng thng qua vic quan st hnh vi mua sm v s dng hng ho ca hPhng php ny c mt u im ni bt l nhanh chng tm v pht hin ra c tm l, th hiu, s thch ngi tiu dng. T nh sn xut s xy dng nhng phng thc p ng nhu cu sao cho hiu qu nht. 5.2. Phng php th nghim trn th trng y l phng php c thc hin trn th trng thc t. Cch thc tin hnh nh sau: - La chn mt s th trng c c im kinh t, x hi gn ging nhau - Thc hin cc tc ng: Thay i gi, cch thc xc tin bn hng - Ghi chp li cch thc ng x ca ngi tiu dng - Phn tch tm ra s nh hng ca cc yu t: Tm l, thu nhp, gii tnh, tui tc n cu v hng ho. 5.3. Phng php th nghim Phng php th nghim l phng php iu tra cu ca ngi tiu dng trong phng th nghim. Ngha l ngi tiu dng c cho mt s tin v c yu cu chi tiu trong mt ca hng. Ti ngi ta s thy c thi ca ngi tiu dng i vi cc thay i ca gi c hng ho, ca bao b, gi c ca hng ho lin quan v cc nhn t nh hng n cu khc. m bo cho ngi tiu dng th hin ng tng ca h, cc hng ho do h la chn s thuc v h. Phng n ny phn nh tnh hin thc hn l phng php iu tra ngi tiu dng. 5.4. Phng php phn tch hi quy Phn tch hi quy l phng php c bn c lng hm cu. Ni dung ca k thut hi quy c trnh by k trong chng trnh mn hc Kinh t lng. y chng ta ch nghin cu cch thc vn dng ca k thut vo vic c lng hm cu. c lng hm cu chng ta cn s dng mt dng hm cu c trng. C th l hm tuyn tnh hoc hm phi tuyn, v cu l hm s ph thuc vo nhiu bin s, trong c nhng bin s rt kh quan st v lng ha nh th hiu. Do khi c lng hm cu chng ta phi xc nh c bin c lp, cn c vo tnh hnh c th s dng php hi quy cho ph hp. Sau chng ta phi tin hnh kim tra cc h s c lng.. 6. S co dn ca cu (Elasticity of demand) 6.1. Co dn ca cu 6.1.1. Khi nim

Co dn ca cu l s thay i phn trm ca lng cu so vi s thay i phn trm ca cc nhn t nh hng n lng cu vi iu kin cc yu t khc khng i- Cc nhn t nh hng n lng cu bao gm: Thu nhp, gi ca hng ho thay th, gi ca hng ho b sung, th hiu, k vngTrng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 18

- Cng thc chung

E+

D X

D EX =

%Q %X

Trong : : co dn ca cu hng ho X + Q: Lng cu hng ho X + X: Bin nh hng n lng cu 6.1.2. Cch tnh a. Co dn khong - Khi nim

L s co dn trn mt khong hu hn no ca ng cu- Cng thc

PX

EX

D

b. Co dn im - Khi nim

Q2 Q1 D %Q X Q + Q1 = = 2 X 2 X1 %X X 2 + X1

O

Co gin ca cuK

D

A

QX

L s co dn trn mt im c th ca ng cu- Cch xc nh - xc nh co dn trn mt im no ca ng Cu phi tri qua 3 bc: + Bc 1: Xc nh tip tuyn vi ng cu ti im cn o co dn (im K) + Bc 2: Dc theo tip tuyn , o di im cn o ti trc honh (KA)v ti trc tung (KO) + Bc 3: co dn ti im cn o (im K) s l - Ch :

Trong thc t chng ta thng xc nh c phng trnh ca ng cu. Do ta c th xc nh c co dn ti 1 im theo cng thc:

KA E=

dQ D %Q X dQ X Q D = = EX = dX dX Q %X X Trong dQ/dX chnh l vi phn ca hm cu theo bin nh hng. Do :EX =D

dQ X X = Q' X dX Q QGio trnh Kinh t hc Vi m 19


-

6.2. Cc loi co dn ca cu Tu theo dng ca bin nh hng n lng cu ta c cc dng co dn ca cu sau: 6.3.1. Co dn ca cu theo gi (Price elasticity of demand)

Co dn ca cu theo gi l s thay i phn trm ca lng cu so vi s thay i phn trm ca nhn t gi vi iu kin cc yu t khc khng ib. Cng thc

EP =D

Ch : EDP s c gi tr < 0 phn nh s nghing xung ca ng cuV d 1: Xc nh co dn ca cu v hoa hng trong khong A (3;4) B(8;2) + p dng cng thc ta tnh c EDP = -1,3 + Du tr biu th mi quan h nghch bin gia gi c v s lng + Kt lun: khi gi thay i 1% th s lm cho lng cu thay i 1,3% V d 2: C ng cu v hoa hng p =50 Q Xc nh co dn ca cu ti im c mc gi = 10 (nghn ng) + p dng cng thc co dn im ta tnh c EDP = -0,25 c. Cc mc co dn ca cu theo gi a. / EDP/ >1 : Cu co dn P

% Q %P

D Q + Mt s thay i nh ca gi dn n mt s thay i ln ca lng cu + ng cu rt thoi b. / EDP/ 1 / E P/ xut khu + Chnh ph phi thc hin chnh sch ph gi ng ni t + Khi t gi gim, gi hng nhp khu tng + Cc nh nhp khu s nhp t i theo lut cu v nh vy ci thin c cn cn thanh ton. 6.3.2. Co dn ca cu theo thu nhp (Income elasticity of demand)

Co dn ca cu theo thu nhp l s thay i phn trm ca lng cu so vi s thay i phn trm ca thu nhp vi iu kin cc yu t khc khng iCng thc co dn ca cu theo thu nhp nh sau:

EI =DCh :

%Q %I

- i vi hng ho cp thp, th cp EDI s c gi tr < 0 - i vi hng ho thng thng th EDI s c gi tr > 0 + i vi hng ho thit yu 0 < EDI 1 Da vo s co dn ca cu theo thu nhp m cc doanh nghip c th quyt nh, la chn mc sn lng ca mnh cho ph hp khi xc nh c rng s c s thay i trong thu nhp ca ngi tiu dng trong tng lai


-

-


6.3.3. Co dn cho ca cu theo gi cho (Cross-price elasticity of demand)

Co dn cho ca cu theo gi cho l s thay i phn trm ca lng cu hng ho gc so vi s thay i phn trm gi c ca hng ho b sung hoc hng ho thay th vi iu kin cc yu t khc khng iCng thc nh sau:

E PY

D

% Q X = % PY

Ch : - Nu X, Y l 2 hng ho b sung th EDPy s c gi tr < 0 - Nu X, Y l 2 hng ha thay th th EDPy s c gi tr > 0 ng dng ca co dn cho ca cu theo gi l dng phn tch mi trng cnh tranh. C th: - i vi hng ho b sung EPyD < 0 Khi : + PY tng th QX gim + PY gim th QX tng - i vi hng ho thay th EPyD > 0 Khi : + PY tng th QX tng + PY gim th QX gim

Chng 3 L thuyt ngi tiu dng L thuyt ngi tiu dng l l thuyt v cch ngi tiu dng chn tp hp hng ho v dch v c a thch nht m h c th mua c. L thuyt la chn tiu dng bao gm hai vn : S thch tiu dng v rng buc ngn sch Nghin cu s thch tiu dng, rng buc ngn sch v mi quan h gia chng cho chng ta phn tch s la chn tiu dng. thc hin c iu chng ta phi a ra nhng gi nh v hnh vi v mc ch ca ngi tiu dng. Sau khi xy dng c cc nguyn l la chn tiu dng, chng ta c th s dng chng xy dng ng cu v hng ho v dch v L thuyt la chn tiu dng ra i u tin l phn tch ch li. tng c bn ca l thuyt ny l tt c cc hng ho u em li ch li hay s tho mn cho cc c nhn khi tiu dng, v tt c mi ngi khi tiu dng u mun ti a ho li ch ca mnh, vi rng buc nht nh v thu nhp. Trong l thuyt ny, ch li c gi nh l c th lng ha c. y l hn ch ca phn tch tho dng v gi nh ny khng st thc khc phc hn ch ny, cc nh kinh t s dng khi nim ch li nh tnh, ngha l, ch li c th c sp xp theo th t ch khng th o lng c, v a ra l thuyt la chn tiu dng mi gi l phn tch bng quan 1. S thch tiu dng 1.1. Cc khi nim S thch tiu dng (T)


-

-


L khi nim cp n cc tp hp hng ho, dch v c ngi tiu dng a thch v a ra cch gii thch ti sao mt tp hp hng ho, dch v ny li c a thch hn mt tp hp hng ho, dch v khc.Li ch (U) c hiu l s nh , s hi lng, s tho mn do vic tiu dng hng ho v dch v mang li. Tng li ch (TU) L tng th s hi lng, s tho mn do vic tiu dng cc hng ho v dch v mang li

TU =U1 + U2 + U3 ++ UNLi ch cn bin (MU) Phn nh mc hi lng, li ch tng thm do vic tiu dng mt n v sn phm hng ho hay dch v cui cng mang li MU = dTU/dQ ( S thay i v tng li ch so vi s thay i v lng tiu dng 1.2. Quy lut li ch cn bin gim dn 1.2.1. V d v s tho mn hi lng ca mt ngi n bnh rn S bnh n (Chic) 1 2 3 4 5 6 1.2.2. Ni dung quy lut V gic Rt ngon Ngon Kh ngon Bnh thng Chn Bun nn Mc hi lng Rt hi lng Hi lng c Bnh thng Chn S

Mc hi lng1

2

3

4

5

6

Li ch cn bin ca mt hng ho no hay dch v no c xu hng gim i khi lng hng ho hay dch v c tiu dng nhiu hn trong mt thi k nht nh. 1.2.3. Mi quan h gia li ch cn bin v tng li ch

nh r n S l- ng b th 3.1

L i cn b i n ch

L i cn bin chT ng l i ch

T l i ng ch

th 3.2

1

T v d trn ta c nhn xt sau: - Li ch cn bin ngy5cng gim i l do s tho mn, thch th 4 ca ngi tiu dng ngy cng gim i khi 1 2 3 5 6 2 3 4 6 tiu dng thm cng mt n v sn phm hng ho hay dch v trong mt thi k nht nh.

S l- ng b nh r nTrng H Cng nghip H ni -

S l- ng b nh r n


- Khi tiu dng thm cng n v sn phm hng ho hoc dch v th tng li ch s tng ln nhng tc tng ngy cng chm. - Tng li ch s tng chm khi li ch cn bin dng v gim khi li ch cn bin m. 1.2.4. Li ch cn bin v ng cu - Li ch cn bin l mt khi nim tru tng, khng th lng ho c. Song y li l mt cng c rt hu ch cho cc nh kinh t dng gii thch cc hin tng kinh t v hnh vi ca ngi tiu dng. - Li ch cn bin c mi quan h cht ch vi gi c: Li ch cn bin ca vic tiu dng hng ho cng ln th ngi tiu dng cng sn sng tr gi cao hn cho n v ngc li. Do vy c th dng gi o li ch cn bin ca vic tiu dng 1 hng ho - Thng qua th chng ta nhn thy: Dng ca ng li ch tng t nh dng ca ng cu. iu th hin rng: ng sau ng cu cha ng li ch cn bin gim dn ca ngi tiu dng v do quy lut li ch cn bin gim dn lm cho ng cu nghing xung di: + Nu cc n v tiu dng l ri rc ta c ng cu gp khc tng on + Nu cc n v tiu dng l lin tc ta c ng cu lin ( ng cu lin th hin mt n v tiu dng v cng nh cng c ngha) 1.3. Thng d tiu dng (CS)

V d xt vic tiu dng bia ca mt c nhn: - ng c v th d- tiu d ng ca ng- i tiu d ng u ng8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

Gi v L .I .C.B

CS1

CS2

CS3

CS4

Gi bia thtr- ng

1

2

3

4

5

S l- ng cc bia

th 3.3

6

7

Qua th trn chng ta thy: - Gi th trng ca mt cc bia l 3000 , c phn nh bng ng ngang BE (N cng phn nh chi ph cn bin ca ngi tiu dng) - Trong tnh hung rt kht, rt mun ung bia, ngi tiu dng sn sng tr 7000 cho cc bia u tin. Khi 7000 phn nh li ch cn bin ca cc bia th nht. Tuy nhin trong thc t h ch phi tr 3000. Nh vy i vi ngi tiu dng h c li hay c hng mt khong thng d l 4000. - Ngi tiu dng mun ti a ho li ch nn h s ung bia n khi: li ch cn bin ca cc bia cui cng bng vi chi ph cn bin ( Gi th trng). C th h s ung n cc bia th 5 ti MU=MC= Gi Th trng. - Ngi tiu dng s khng ung n cc bia th 6 v khi li ch cn bin ca h nh hn chi ph cn bin (MU kinh t) Li nhun bnh qun do tc ng ca quy lut cung cu v vn trong nn kinh t th trng n c biu hin c th bng t sut li trn vn. - Li nhun siu nghch l li nhun t c trn mc trung bnh. Doanh nghip phi chp nhn ri ro, nng ng, sng to th mi c th t c mc li nhun ny. V ngun gc ca li nhun, Karl Mark l ngi u tin phn tch mt cch khoa hc, su sc, c ngha c v kinh t v chnh tr ngun gc ca li nhun. Li nhun ca doanh nghip, a t ca in ch, li tc ca rin cho vayu l cc hnh thc chuyn ho ca gi tr thng d. Trc Mark, cc nh kinh t hc c in Anh t A.Smith n Ricardo u mi ch dng li l thuyt tin cng m cha a ra c mt lun chng v ngun gc ca li nhun. 3.2. ngha kinh t v cc nhn t nh hng n li nhun. Li nhun l ch tiu kinh t tng hp, phn nh ton b kt qu v hiu qu ca qu trnh sn xut kinh doanh. N phn nh c mt lng v mt cht ca qu trnh sn xut kinh doanh. Khi kin tn ti v pht trin ca doanh nghip. Li nhun l phn = TR TC

Hoc = Q(P-ATC)

- Cc nhn t nh hng n li nhun.+ Quy m sn xut hng ho v dch v. Quan h cung cu v hng ho thay i lm cho gi c thay i do nh hng trc tip n vic quyt nh quy m sn xut v tc ng trc tip n li nhun ca doanh nghip. + Gi c v cht lng ca cc u vo (lao ng, nguyn vt liu, my mc thit b) v phng php kt hp cc u vo trong qu trnh sn xut kinh doanh. Nhng yu t ny nh hng n chi ph sn xut v do nh hng n li nhu ca doanh nghip. + Gi bn hng ho v dch v cng ton b cc hot ng nhm thc y qu trnh tiu th v thu hi vn, c bit l hot ng marketing v cng tc ti chnh ca doanh nghip. Tm li, t c hiu qu sn xut kinh doanh th doanh nghip khng c con ng no khc l phi lun c chin lc v phng n kinh doanh tng hp ng b khng ngng tng li nhun. 3.3. Ti a ho li nhun. Xut pht t nh ngha li nhun l s chnh lch gia tng doanh thu v tng chi ph nn c s xc nh li nhun l doanh thu cn bin v chi ph cn bin. - phn trc ta bit chi ph cn bin MC c tnh nh sau: MC =

TC 2 TC1 TC = Q Q2 Q1

Hay MC = TC(Q)


-

-


- Doanh thu cn bin (MR) l s thay i ca tng doanh thu khi tiu th thm mt n v sn phm. MR=

TR2 TR1 TR = Q Q2 Q1

Hay MR = TR(Q)

Mun t c li nhun ti a ta c: = TR TC max = 0 ( TR TC ) = 0 TR = TC MR(Q) = MC(Q) T y ta rt ra nguyn tc sau: Doanh nghip s tng cng sn xut chng no doanh thu cn bin cn vt qu chi ph cn bin (MR>MC) cho n khi sn xut t n sn lng Q- m ti ta c (MR=MC) th Q- chnh l sn lng ti u cho li nhun ti a. Quy tc ny s c nghin cu k hn trong tng loi th trng cnh tranh v c quyn chng sau. Ch rng t c doanh thu ln nht th hng phi sn xut ti sn lng lm cho MR=0.

Chng 5 Cnh tranh v c quyn 1. Cc loi th trng. 1.1. Mt s khi nim v th trng. C nhiu khi nim khc nhau v th trng, di y l mt s khi nim hay gp: - Th trng l s biu th ngn gn ca qu trnh m nh cc quyt nh ca h gia nh v vic to dng cc hng ho khc nhau, cc quyt nh ca cc doanh nghip v vic sn xut ci g v nh th no, cc quyt nh ca cng nhn v vic lm bao lu v sn xut cho ai c iu ho bi s iu chnh gi c. - Th trng l 1 tp hp cc dn xp m thng qua ngi bn v ngi mua tip xc vi nhau trao i hng ho v dch v. - Th trng l mt khun kh v hnh trong ngi ny tip xc vi ngi kia trao i mt th g khan him v trong h cng xc nh gi c v sn lng trao i. Nh vy, v mt nguyn l s tc ng qua li gia ngi bn v ngi mua s xc nh c gi c ca tng loi hng ho, dch v c th ng thi xc nh c c s lng hng ho, cht lng v nhng loi hng ho cn sn xut. Qua xc nh vic phn b, s dng ti nguyn khan him ca x hi. y chnh l nguyn tc hot ng ca c ch th trng. Tuy nhinhot ngca c ch th trng rt phc tp, n ph thuc vo s lng, quy m sc mnh th trng ca nhng ngi bn v ngi mua. 1.2. Phn loi th trng. Khi xem xt gc cnh tranh hay c quyn tc l xem xt hnh vi ca th trng, cc nh kinh t phn loi th trng nh sau: + Th trng cnh tranh hon ho + Th trng c quyn. + Th trng cnh tranh khng hon ho (Bao gm th trng cnh tranh c quyn v th trng c quyn tp on). Cch phn loi ny c s dng da trn nhng tiu thc c bn sau:

a. S lng ngi bn v ngi mua.+ Trong cnh tranh hon ho v cnh tranh c quyn c rt nhiu ngi bn v ngi mua, mi ngi trong s h ch bn hoc ch mua mt phn rt nh trong lng cung ca th trng. + Trong th trng c quyn bn ch c mt ngi bn duy nht. + Trong th trng c quyn mua ch c mt ngi mua duy nht. + Trong th trng mua tp on th ch c mt vi ngi mua.

b. Loi sn phm.Trng H Cng nghip H ni Gio trnh Kinh t hc Vi m 44

+ + + +

Trong Trong Trong Trong

th th th th

trng trng trng trng

cnh tranh hon ho: sn phm l ng nht. cnh tranh c quyn: Sn phm khc nhau. c quyn tp on: Sn phm c th ging hoc khc nhau mt t.. c quyn: Sn phm l c nht.

c. Sc mnh th trng ca ngi bn v ngi mua.+ Trong th trng cnh tranh hon ho: Mi ngi bn v ngi mua khng c sc mnh th trng, tc l khng c kh nng nh hng n gi ca sn phm. + Trong th trng c quyn bn(Mua): Ngi bn(mua) C nh hng rt ln n gi c sn phm trn th trng, h c sc mnh th trng. + Trong th trng c quyn bn (mua) tp on: Ngi bn (mua) c nh hng n gi c trn th trng mt mc no . + Trong th trng cnh tranh c quyn tp on: Ngi bn c nh hng n gi c trn th trng mt mc no .

d. Cc tr ngi i vi vic gia nhp th trng.+ Trong th trng cnh tranh hon ho: Cc tr ngi i vi vic gia nhp th trng l rt thp. + Trong th trng c quyn bn (mua) tp on, th trng cnh tranh c quyn: C nhng tr ngi ng k i vi vic gia nhp th trng + Trong th trng c quyn: Vic gia nhp th trng l cc k kh khn.

e. Cc hnh thc cnh tranh phi gi.+ Trong th trng cnh tranh hon ho: Khng c hnh thc cnh tranh phi gi + Trong th trng c quyn bn (mua) tp on, th trng cnh tranh c quyn: Cc nh sn xut s dng nhiu bin php cnh tranh phi gi nh: Qung co, phn bit sn phm + Trong th trng c quyn: Cc nh sn xut cng qung co thu ht khch hng. Tm li, chng ta c th tm tt li cc tiu thc phn loi th trng nh sau:


-

-


Cc ch tiu phn loi th trng V d v cc Cc loi th trng 1. ho 2. Th trng Ph, cm bnh dn, nc tinh khit trng Hng khng, ti vi, t lnh, xe my, du th in, nc, bu in, ng st 1 ngi bn Mt s t - SP hon ton khc nhau -SP hon ton ging (du th, qung ) 4.Th trng c quyn Duy nht (khng c hng thay th gn gi) Hon ho Rt cao, hu nh khng th Hng c quyn t gi Qung co Khng hon ho Nhiu Khc nhau Khng hon ho Cao Th trng loi th trng ny USD, vng, hng nng sn, mui S lng ngi bn trn th trng V s Ging ht nhau Hon ho Thp Rt thp (hu Hng l ngi chp nhn gi (khng c quyn t gi ) c t gi (khng chnh lch nhiu ) Hng c quyn t gi Qung co, d bit ho SP Qung co, d bit ho SP cnh tranh c quyn 3. Th c quyn tp on Khng c hnh cnh tranh hon (ng nht ) nh khng c ) thc qung co Loi sn phm Thng tin trn th trng Sc mnh th trng Hng ro ra nhp v rt lui Kh nng t gi Cc hnh thc cnh tranh phi gi


-

-


2. cnh tranh hon ho (CTHH). 2.1. c trng ca th trng cnh tranh hon ho. Nh trnh by phn trc, th trng cnh tranh hon ho c nhng c trng khc bit so vi cc th trng khc: - Th trng canh tranh hon ho c rt nhiu ngi mua v ngi bn khc nhau. Hnh ng ca mi c nhn l c lp vi nhau v khng gy nh hng n mc gi, sn lng cn bng c xc lp trn th trng. - Mi n v hng ho c bn trn th trng hon ho c coi l ging ht nhau, do ngi mua khng cn quan tm h s mua hng ho ca ai, u. V d nh th trng xng du, than - Thng tin trn th trng v gi c, c trng sn phml y m bo tt c ngi bn, ngi mua u bit. - Vic gia nhp hay rt khi th trng gn nh khng c s tr ngi no ng k, do vo mi th im mi tc nhn u c th t do tham gia vo th trng vi t cch l ngi mua hoc ngi bn, hoc rt khi th trng u rt d dng . ng thi cng khng nh hng g n nhng ngi mua v ngi bn khc, k c mc gi v sn lng trn th trng 2.2. Doanh nghip cnh tranh hon ho.

a. c trng ca DN- Trn th trng cnh tranh hon ho, vi mt mc gi ang thnh hnh doanh nghip c th bn tt c sn lng ca mnh. - Sn lng ca mt doanh nghip l rt nh so vi sn lng ca th trng. - Doanh nghip cnh tranh hon ho khng c sc mnh th trng, ngha l khng c kh nng kim sot, nh hng ti gi th trng, sn lng trn th trng. Nu doanh nghip bn vi mc gi cao hn th s khng bn c sn phm no v ngi tiu dng s chuyn sang mua ca doanh nghip khc.. - Vi mt doanh nghip c mc sn lng rt nh so vi th trng, bn c tt c sn lng ca mnh mc gi thnh hnh nn ng cu ca doanh nghip l ng nm ngang ( co dn ca cu theo gi l ). Tuy nhin ng cu ca th trng vn l ng dc xung:

P

P

D

D

Qng ca cu doanh nghip CTHH th t CTHH

Qng

Hnh 5.1

Nh vy doanh nghip CTHH l ngi chp nhn gi nn s c ng doanh thu cn bin (MR) trng vi ng gi cn bng (PE) ca th trng v ng thi cng chnh l ng cu (D) ca doanh nghip.

b. Sn lng v li nhun ti a trong ngn hn ca doanh nghip CTHH.Mc gi ca mt doanh nghip c xc nh cn c vo tc ng ca cung v cu trn th trng ca 1 ngnh. Cch xc nh sn lng ti u (Sn lng cho li nhun ti a). Xut pht t nh ngha li nhun: = TR TC max = 0 (TR TC ) = 0 TR = TC

Trng C Cng Nghip H Ni Kinh T Hc Vi M

47

Gio Trnh

MR(Q) = MC(Q) y, chng ta ang xt li nhun ca doanh nghip cnh tranh hon ho nn ng cu chnh l ng doanh thu cn bin hay: MR = P V vy ta rt ra quy tc ti a ho li nhun i vi hng canh tranh hon ho l (Hnh 5.2): MP = C

MC

P Amax

ATC

S

D1=MR1= PCB

ATC

P1 D 0 0 QQ Q

xc nh c li nun ti a hng phi xc nh sn lng ti giao im MC = P1 chng gp nhau ti A. T A ta ko thng xung ct trc honh u th chnh l sn lng ti u ca hng.

c. ng cung ca doanh nghip cnh tranh hon ho.Nh ta bit, ng cung ca mt doanh nghip cho thy doanh nghip s sn xut bao nhiu sn phm mi mc gi. Doanh nghip cnh tranh hon ho s tng sn lng n im m n t c: P = MC; v s ng ca nu gi nh hn hoc bng chi ph bin i bnh qun ti thiu (P < AVCmin). Nh vy ng cung ca doanh nghip cnh tranh hon ho chnh l ng chi ph cn bin tnh t im chi ph bin i bnh qun ti thiu tr ln. (Trn hnh 5.2 ng cung ngn hn ca doanh nghip chnh l phn ng MC t m)

d. ng cung ngn hn ca th trng v thng d sn xut PS- ng cung ngn hn ca th trng cho thy s lng sn phm m ngnh s sn xut trong ngn hn mi mc gi. Sn lng ca ngnh l tng lng cung ca cc doanh nghip. V th ng cung th trng l tng theo chiu nganh cc ng cung ca cc doanh nghip. - Thng d sn xut (PS): Do chi ph cn bin tng dn, nn vi mi mc sn lng, doanh nghip cnh tranh hon ho lun c c mc gi cao hn chi ph cn bin ca mi n v sn phm, tr n v cui cng. Nh vy doanh nghip thu c thng d t tt c cc n v sn phm, tr n v cui cng. Ni cch khc thng d sn xut chnh l phn din tch nm trn ng cung v nm di ng gi. - Thng d sn xut ca mt hng l phn chnh lch gia gi bn sn phm (Gi cn bng PE) v gi m ngi sn xut sn sng bn (c o lng l chi ph bin MC ca hng).

PS = ( PE MC ) = PE Q * (TC q* TC 0 ) = TR VC0

q*

MC P AVC A B Trng H Cng Nghip H Ni D C P S E Gio Trnh Kinh T Hc Vi M

-48-

PA D

e. Thi ng x ca doanh nghip cnh tranh hon ho.By gi tm hiu r hn v doanh nghip CTHH chng ta s phn tch phn ng ca doanh nghip trong cc trng hp bin i ca gi th trng. Vi mc gi no trn th trng th doanh nghip CTHH s thu c li nhun, ho vn, b l hay phi ng ca sn xut. Ch rng doanh nghip CTHH l doanh nghip chp nhn gi.

P MC P1 CD1 = MR1

A

AVC

P2 P3 P4HQ4

R CB

D2 = MR2 D3 = MR3 D4 = MR4

Q1

Q3

Q2

Q

Hnh 5.4- Trng hp 1: Gi trn th trng l P1, ng cu D1 trng vi ng MR1. Doanh nghip c th sn xut ra Q- n v sn phm tng ng vi im A, im giao nhau gia MC v P, y li nhun ca doanh nghip s dng(P>ATC) v t gi tr ti a.

= Q-(P1-ATC)- Trng hp 2: Gi th trng by gi gim xung l P2; ng cu D2 trng vi ng MR2, MC v P2 gp nhau ti im B. im B l im ti thiu ca ATC. Nu doanh nghip sn xut Q2 sn phm (tng ng vi im B) doanh nghip s ho vn ( =0). Trong trng hp ny th y cng l im sn xut c li nht cho doanh nghip. Vy gi bn P = ATCmin c gi l gi ho vn v tng ng vi n sn lng Q2 c gi l sn lng ho vn. Sn lng ho vn c xc nh bng cng thc sau:QHV = Trong :

FC P AVC

QHV : Sn lng ho vn FC : Chi ph c nh

Trng H Cng Nghip H Ni

-49-

Gio Trnh Kinh T Hc Vi M

P : Gi bn AVC: Chi ph bin i bnh qun. - Trng hp 3: Nu gi tip tc gim xung mc gi P3 vi: AVCmin mc tin cng ca lao ng. iu ny tng ng vi vic ngi ch doanh nghip s tip tc thu lao ng cho n khi: Sn phm doanh thu cn bin (ca s lao ng tng thm) gim ng bng mc tin cng trn th trng. c. Nhng nhn t nh hng n lng lao ng c thu C hai nhn t c bn nh hng n lng lao ng c thu bao gm: Mc lng v nng sut. nh hng ca s thay i v mc lng th hin rng: Khi mc tin cng gim xung th ngi ch doanh nghip s di chuyn dc theo ng cu v lao ng xung ti im tng ng vi mc tin cng mi. nh hng ca s thay i v nng xut th hin rng: Nu sn phm doanh thu cn bin tng ln th ngi ch s vui lng thu thm mt s lng lao ng ln hn, vi mt mc lng tng ng no . Trng hp ny ng cu v lao ng s dch chuyn v bn phi. d. Kt lun n y chng ta d dng tr li c cc cu hi nu ra trong tng ni dung. Th nht chng ta thy rng: S la chn mc thu thm lao ng ca doanh nghip ph thuc vo sn phm gi tr cn bin ca lao ng Th hai Cu v lao ng ca doanh nghip phi tho mn iu kin: Tin cng = sn phm gi tr cn bin ca lao ng. Doanh nghip thu thm s lao ng da trn nguyn tc: Chi ph bin cho sc lao ng = Sn phm doanh thu cn bin ca lao ng. Bn cnh c mt khi nim m chng ta cn nm c l Khi nim sn phm gi tr cn bin ca lao ng (MVPPL). Khi nim ny gip chng ta hiu r hn v sn phm doanh thu cn bin ca lao ng.

Sn phm gi tr cn bin ca lao ng l doanh thu kim c t vic tiu th sn phm m ngi lao ng thu thm sn xut ra.2.2. Cung v lao ng

Cung lao ng th hin tnh sn sng v kh nng lm vic vi lng thi gian c th cc mc lng khc nhau trong mt khong thi gian nht nh vi iu kin cc yu t khc khng i th biu din ng cung v lao ng trn th trng

2.2.1. Khi nim

Mc lng(

/

Cung B A

lao

W2 W1

th 6.3 Lng lao Mc cung ca lao ng cng ging nh mc cung v hng ho, dch v thng thng s tng khi gi ca n ng tng v ngc li.

O

q1

q2

nhau)

2.2.2. Nhn t c bn nh hng n lng cung: Thu nhp v nhn ri (ng vi cc mc lng khc

C rt nhiu nhn t nh hng n lng cung lao ng trn th trng ng vi cc mc lng khc nhau phi k n l: Nhu cu lm vic, cc p lc tm l x hi, cc p lc kinh t, phm vi thi gian. Tuy nhin nhn t khi qut, c bn nht chnh l thi gian v nhn ri. L do khin ngi ta sn sng lm vic nhiu gi l v ngi ta mun c nhiu thu nhp hn. Tuy nhin, khng lm vic cng c mt vi gi tr no v d: chng ta dng thi gian ri phc hi li nng lc lm vic thng qua cc hot ng: gii tr, thng thc mn n... Cc ham mun to ra s xung t gia thu nhp v nhn ri. C th ni rng chi ph c hi ca lm vic l lng thi gian nhn ri mt i trong qu trnh lm vic. S nh i tt yu gia lao ng v nhn ri gii thch cho hnh dng ca cc ng cung ng lao ng c nhn. V thi gian mt ngy l c hn ( = 24 ting) nn khi m chng ta dnh nhiu thi gian cho lm vic hn th thi gian ngh ngi ca chng ta s tr ln khan him v th n c gi tr hn. dc hng ln ca ng cung lao ng c nhn l mt phn nh ca hai hin tng:Chi ph c hi ca lao ng tng ln khi gi nhn ri gim i v tho dng cn bin ca thu nhp gim xung khi m mt ngi lm vic


-65-


nhiu gi hn. 2.2.3. Vng cung ngc li Sc mnh y ngi ta trn ng cung lao ng l tho dng cn bin ca thu nhp, iu ny c th hin bng lng hng ho, dch v m tin lng c th mua c. Tin lng cao hn th hin hng ho, dch v c c nhiu hn v iu thc y con ngi thay th bng lao ng cho th gi nhn ri. Tuy nhin ti mt vi thi im no y hng ho v dch v thm vo s c gi tr t i. Cc c nhn vi thu nhp cc k cao sn c v s hng ha, dch v hng th. Nu c ngh vi mt mc lng cao hn, h c th gim s gi lm vic m vn duy tr c thu nhp cao ca mnh v tng th nhn cho h. Chnh tnh hung ny dn n hin tng ng cung lao ng quay vng ngc li. hiu r hin tng vng cung ngc li chng ta s tm hiu cc khi nim lin quan n hiu ng thay th v hiu ng thu nhp ca tin lng. Hiu ng thay th ca tin lng phn nh mt mc lng tng ln khuyn khch ngi ta lm vic nhiu gi hn (thay th lao ng cho th gi nhn ri). Hiu ng thu nhp ca tin lng th hin mt mc lng tng ln cho php mt ngi gim s gi lm vic m khng b mt thu nhp. Chng ta thy rng: Mt c nhn ti a ho gim dng s phn ng vi cc hiu ng thu nhp v thay th bng vic a ra cc s lng lao ng khc nhau ti cc mc tin khc nhau. Nu cc hiu ng thay th chim u th, ng cung lao ng s dc ln trn. Nu cc hiu ng thu nhp chim u th cao hn so vi cc hiu ng thay th, mt c nhn s cung ng t lao ng hn mc lng cao hn. Trng hp ny c minh ho bng phn cong v pha sau ca ng lao ng


-66-


Hiu ng thu nhp

W

(Mc

Hiu ng thay 6.4 th th2.2.4. Lng cung th trng a. Khi nim

L cung ng(gi/

b. S co dn ca cung lao ng Thc t minh chng rng: cc cng nhn, ngi lao ng vn phn ng mt cch tch cc vi cc mc tin lng cao hn trong thi k ngn hn. o cc chuyn dch h qu ny dc theo ng cung lao ng, chng ta dng khi nim h s co dn ca cung lao ng. Cng thc

Cung lao ng ca th trng l tng lng lao ng m nhng ngi cng nhn sn sng v c kh nng cung ng ti cc mc lng khc nhau trong mt thi k nht nh vi iu kin cc yu t khc khng i.

H s co dn ca cung lao ng biu din s thay i phn trm trong lng lao ng cung ng so vi s thay i phn trm ca mc lng.H s ca cung v lao ng =

%L %W

Trong %L: S thay i phn trm v lng lao ng cung ng %W: S thay i phn trm v mc lng Cc yu t to ra s co dn v cung lao ng bao gm: S thch (cho th gi nhn ri, thu nhp, lm vic), Sc kho, Thu nhp v ca ci, Cc k vng (thu nhp, tiu dng), Gi ca hng ho tiu dng, cc loi thu. Chng ta cn lu rng: Trong di hn, ng cung ng v lao ng c th thoi hn so vi ngn hn v trong ngn hn m rng sn xut, ngnh cn thu ht lao ng, ng thi tng tin cng ln nhng v lu di ngun cung ng lao ng cho ngnh s tng, dn n mc tin cng lao ng cho ngnh ny s gim xung. 2.3. Cn bng th trng lao ng

Cn bng th trng lao ng c xc nh khi ng cung v ng cu th trng v lao ng gp nhau, lp ln mc lng cn bng.Trong : Mc lng cn bn l mc lng ti s lng lao ng c cung ng trong mt thi k nht nh bng s lng lao ng c yu cu.

2.3.1. Khi nim

2.3.2. Cc yu t nh hng n cn bng th trng lao ng Cn bng th trng lao ng c xc nh khi ng cung v ng cu v lao ng gp nhau do , cc trng thi cung, cu v lao ng s nh hng n vic xc nh im cn bng. C th: Cu th trng cho lao ng ph thuc vo: S lng ch thu lao ng, sn phm doanh thu cn bin ca lao ng trong tng cng ty v tng ngnh, sc tng trong nhu cu i vi sn phm cui cng v vic tng nng xut lao ng Cung th trng ca lao ng ph thuc vo: S lng cng nhn, tnh sn sng lm vic ca mi cng nhn cc mc tin lng khc nhau 3. Cung v cu v vn Phn trn chng ta tm hiu, phn tch yu t u vo c bn lao ng. Trong phn ny chng ta s i tm hiu, phn tch yu u vo th hai l vn. Tuy nhin yu t vn y chng ta xem xt khng phi l vn ti chnh, m l vn hin vt, mt yu t u vo khng th thiu i vi bt k doanh nghip no khi tin hnh hot ng sn xut nhm to ra cc sn phm hng ha, dch v. 3.1. Vn hin vt

Vn hin vt c hiu l cc hng ho c sn xut v c s dng sn xut ra cc hng ho v dch v khc c li hn


-67-


Chng ta lu rng vn c phn thnh hai loi c bn l vn hin vt (Ti sn hu hnh) v vn ti chnh (Khng phi l ti sn hu hnh) Vn hin vt bao gm cc ti sn c nh nh cng s nh kho, thit b v ti sn d tr cho qu trnh sn xut di dng tn kho nh: hng ho ch bn, hng ho mi hon thnh mt phn v d tr nguyn liu. Cn c s phn bit gia ti sn c nh vi ti sn d tr thng qua vic tnh khu hao. Ti sn c nh s chuyn dn ton b gi tr ca chng vo trong sn phm. Cn ti sn d tr s chuyn ton b gi tr ca chng vo sn phm ngay khi kt thc mt qu trnh sn xut. 3.2. Tin thu, li xut v gi c ca ti sn 3.2.1. Tin thu vn

V d: Nhn dp ngh h Sinh vin lp KT5 Trng CCN H ni thu mt chic xe du lch thm quan vnh H Long. 3.2.2. Gi c ca ti sn Khng ging nh lao ng, vn hin vt (Cc hng t liu) c th c mua v c gi ti sn. 3.2.3. Li sut v gi tr hin ti ca vn trong tng lai a. Li sut Li sut c phn thnh hai loi c bn l li sut thc t v li sut danh ngha. Trong : Li sut danh ngha cho chng ta bit s thu c s tin li l bao nhiu nu cho vay mt ng trong mt nm. Cn li sut thc t dng o mc tin li ca mt khon cho vay tnh theo mc tng ca lng hng ho c th mua c Chng ta cn lu rng: Yu t quyt nh t l li sut thc t chnh l li sut c iu chnh theo lm pht LSTT = LSDN - Lm Pht. b. Gi tr hin ti ca khon tin thu c trong tng lai Cch tnh gi tr hin ti ca mt khon tin thu c ti mt nm no trong tng lai Gi s chng ta cho vay s tin l K () vi li sut hng nm l i. Khi : Sau mt nm lng tin s tng ln thnh K + i. K = K (i + 1) Sau hai nm lng tin s tng ln thnh K (i + 1) + i. K (i + 1) = K (i + 1)2 Sau n nm lng tin s tng ln thnh K(i + 1)n Gi s tin trong tng lai ny l x ta s c cng thc tnh gi tr hin ti:

Tin thu vn chnh l cc chi ph cho vic s dng cc dch v vn.

Gi ca mt ti sn l tng s tin c th mua hn ti sn . Bng cch s hu mt ti sn vn, ngi mua ti sn thu c quyn s dng cc dch v vn trong tng lai do vn to ra.

Gi tr hin ti ca mt khon tin ti mt ngy no trong tng lai l s tin m nu em cho vay ngy hm nay s tch lu thnh khon tin tng lai .

K = x.

1 (1 + i )n

Trong

1 ( +in 1 )

c gi l h s chit khu

Nhn xt Quy lut ca li sut kp ch ra s tin tch lu v gi tr hin ti ca vn ph thuc vo hai nhn t: thi gian v t l li sut. Mt ng cho vay cng lu th tch lu thnh mt s tin cng ln v mc li sut cng ln th lng vn tch lu cng nhanh. L thuyt v li sut v gi tr hin ti ca vn trong tng lai l c s xc nh gi tr ca mt ti sn 3.3. Cu v vn Vic phn tch v nhu cu i vi cc dch v vn ca mt ngnh gn ging nh vic phn tch v nhu cu lao ng. Tin thu vn ng vai tr tin cng theo gi, mi mc gi thu th hin chi ph s dng cc dch v ca yu t sn xut. Ti sn tham gia vo qu trnh kinh doanh cng ging nh yu t lao ng, ch doanh nghip phi xem xt mt gi thm ca cc dch v vn s mang li thm vo gi tr sn lng ca doanh nghip l bao nhiu. Ta c khi nim sn phm gi tr cn bin ca vn. a. Sn phm gi tr cn bin ca vn Theo quy lut li tc gim dn th sn phm gi tr cn bin ca vn MVPk s gim xung khi lng vn tnh trn u cng nhn tng ln

Sn phm gi tr cn bin ca vn (MVPk) l mc gia tng gi tr sn lng ca doanh nghip khi thm mt n v dch v vn c s dng.


-68-


b. ng cu v dch v vn ca doanh nghip

Tin thu 1

A R0 MVPkS gi thu th 6.5 th doanh nghip c lng cu K0 n Trn th chng ta nhn thy rng: mc gi thu cc n v vn l R0 cc K0 dch v vn v dch v vn. ng sn phm gi tr bin ca vn MVPk th hin cu v vn ca doanh nghip, ng gi tr sn phm cn bin ca vn c th dch chuyn ln trn khi c cc yu t sau lm tng sn phm hin vt cn bin ca vn: Th nht: Sn phm ca doanh nghip c tng gi, iu ny lm cho sn phm hin vt cn bin ca vn cng c gi tr cao hn. Th hai: S tng mc s dng ca cc yu t kt hp vi vn ca nh lao ng sn xut ra sn phm. Th ba: Tin b khoa hc k thut lm tng nng sut ca vn hin vt i vi cc yu t kt hp khc, cc u vo ca doanh nghip. ng cu ca doanh nghip v dch v vn bng tng chiu ngang sn phm gi tr cn bin ca cc doanh nghip3.4. Cung v vn 3.4.1. Cung v vn trong ngn hn i vi ton b nn kinh t trong ngn hn, tng cung cc ti sn vn nh my mc, nh ca, xe c vi cc dch v m chng ta cung cp l c nh v trong thi gian ngn khng th to ra c cc my mi. ng cung ca cc dch v vn trong ngn hn l ng thng ng ti mt s lng c th c quy nh bi lng d tr hin c ca cc ti sn vn. 3.4.2. Cung ng cc dch v vn trong di hn Khc vi ngn hn, trong di hn tng lng vn ca nn kinh t c th thay i. Nhiu thit b v nh my mi c th c xy dng, ng thi mt s vn d tr hin c b hao mn v gim hiu sut. Vic cung ng ca th trng vn ph thuc vo gi cho thu ti sn. Nhn chung trong di hn, gi thu ti sn cng cao th lng cung ca cc dch v t liu nhiu hn v d tr vn thng xuyn nhiu hn. ng cung dch v vn trong di hn i vi nn kinh t quc dn dc ln, c minh ho qua th 6.6

O

Tin thu 1 n v

Mc cung dch v vn

S

SMc cung dch v vn trong di hn

S O S th 6.6

li tc cao hn, b p chi ph c hi m h dnh sn xut ra hng t liu . Trn th khi li sut tng lm cho SS dch chuyn ln S'S'.

Lng cung ng dch Trong di hn, khi li sut thc t tng gi cho thu v sn cng tng v ngi cung ng vn cng cn phi c ti vn


-69-


3.5. Cn bng v s iu chnh vn trn th trng. Chng ta bit rng cung v vn c xu hng dc ln. Mi ngnh trong nn kinh t cho d l nh cng c th nhn c mt s vn theo mun nu n tr c gi thu hin hnh. Ngnh cng ln thu ht c mc cung ng vn ln hn mc chung ca nn kinh t h phi tr gi thu cao hn cho mi n v dch v vn. n gin khi nghin cu s cn bng v vn, chng ta s phn tch trng hp mt ngnh nh c ng cung v dch v vn di hn nm ngay ti gi thu hin hnh ca mt n v vn. T s phn tch ny chng ta d dng suy rng cho trng hp ng cung di hn dc ln vi dch v vn ca ngnh . th minh ho

Gi thu 1 n v

D E

R0

S

th 6.7D

Trn th ta c im cn bng di hn E cu, ti ng cung nm ngang SS ct ng cu D suy ra t sn vn K0 phm gi tr cn bin ca vn (MVPk) Ti E lng dch v vn l K0 v gi thu mi n v vn l R0 Nhng iu chnh trn th trng dch v vn

Lng dch v

Gi thu

D

D

S E

R0 R1 E D D

S'

th 6.8 dch Cc mi tn trn th cho thy s K1 ngK0 ngnh t iu chnh vn. Lc u cu v vn gim xung, vn ca tin thu vn gim t ngt trong khi nhng ngi cung cp vn ti sn trong ngn hn khng i. D tr vn ca ngi s dng gim v h khng thu thm ti sn mi trong khi nhng ngi cung cp hng t liu vn c nh. Lng dch v vn c iu chnh bng cch khng tng thm s lng mi m cho hng t liu khu hao n im m tin thu dch v vn c th b p c theo gi hin hnh ca ng cung di hn v dch v vn R0 Qu trnh l qu trnh t iu chnh vn trong ngn hn v di hn ca ngnh m bo s cn bng ca th trng v hng t liu. 4. t ai v tin thu t 4.1. Cung v cu v t ai t ai l yu t sn xut c bit do thin nhin cung cp. c im ni bt ca t ai l n cung cp c nh cho nn kinh t. Trong mt quc gia hay mt vng, tng mc cung ng t ai k c di hn l c nh. y l mt c im quan trng ca th trngt ai. ng tng cung ca t ai thng ng song song vi trc tung biu th gi thu t

Lng

Gi Trng H Cng Nghip H Ni th

-70D'

SS


D R1 E

th 6.9 Trn th 6.9 ta nhn thy: - ng tng cung t ai SS l c dnh, khng co dn. - ng cu DD i vi t ai c hng dc xung theo quan h cung cu. - im cn bng E, xc nh gi thu t l R0. Nguyn nhn dn n s dch chuyn ca ng cu i vi t ai l do gi c cc sn phm nng nghip nh: gi go, la m..., tng hoc gim dn n s tng hoc gim nhu cu v t, v lm tng gi phi tr cho vic s dng t. - Gi c phi tr cho vic s dng t ai cc nh kinh t gi l t. - Chi ph ban u i vi mi n v t bng khng, v vy gi ca mi n v t l thng d i vi ch t. Cc nh kinh t gi thng d l t kinh t, c th ni y chnh l khon chnh lch gia, gi cn bng vi chi ph ti thiu cn thit ca yu t sn xut .

Gi R T kinh 4.2. Tin thu t.

S E

th 6.10

D

ai v tin thu t ai s chi phi vic phn b tng mc cung c nh ca t cho cc mc ch s dng khc nhau. - Gi ca t ai c hnh thnh bt ngun t gi tr ca sn phm. Tin thu t ai cao hay thp ph thuc vo t c s dng vo mc ch g v gi tr mang li ca vic s dng t to ra sn phm mi cao hay thp. - Qu trnh chuyn dch t ai t ngnh ny sang ngnh khc do gi t ai trong hai ngnh khng ging nhau. Trong di hn, gi thu t ai ca hai ngnh phi bng nhau v tng cu v dch v t ai phi ng bng tng lng cung c nh ca n.

S lng N ch khc nhau: trng trt, lm nh, lm ng, tr s... Gi t - t ai c th c s dng vo nhiu mc

O

Chng 7


-71-


Vai tr ca chnh ph trong nn kinh t th trng. 1. Nhng trc trc ca th trng. S trc trc ca th trng l thut ng ch cc tnh hung trong im cn bng trn cc th trng t do cnh tranh khng t c s phn b hiu qu. Ni cch khc ngn cn bn tay v hnh phn b cc ngun lc c hiu qu. Phn b ngun lc c hiu qu l yu cu sng cn ca mi nn kinh t. S phn b kh thi ph thuc vo cng ngh v ngun lc m nn kinh t sn c. Gi tr cui cng ca bt k s phn b no cng ph thuc vo s thch ca ngi tiu dng. Nhng ngi khc nhau s c nhng nh gi khc nhau v gi tr, hiu qu v bnh ng. Chun mc chung l hiu qu Pareto. Theo nh kinh t hc, Wiffedo pareto th mt s phn b l c hiu qu (sau ny gi l hiu qu Pareto) i vi mt tp hp nht nh nhng s thch ca ngi tiu dng, cc ngun lc v cng ngh, nu khng c kh nng dch chuyn ti mt s phn b khc c th lm cho mt s ngi giu ln m khng c ai ngho i. iu ny c minh ho rt r qua ng gii hn hiu qu (hay ng gii hn kh nng sn xut ) Theo tt c tt c nhng nguyn nhn dn n s phn b ngun lc khng hiu qu, dn ti trc trc vn c ca kinh t th trng cn c hn ch bao gm: 1.1. Tnh trng cnh tranh khng hon ho, c quyn v sc mnh th trng. Trong th trng cnh tranh hon ho, quyt nh sn xut ca cc doanh nghip da trn c s chi ph cn bin bng gi c v do vy cng bng vi li ch cn bin ca ngi tiu dng (MC = P = MU) Trong cc ngnh cnh tranh khng hon ho cc nh sn xut t chi ph cn bin bng doanh thu cn bin (MC = MR) trong khi ngi tiu dng li cn bng gi c vi li ch bin thu c t n v cui cng. V vy, ni chung li ch bin s vt qu chi ph bin, cc ngnh c xu hng thu hp sn xut trong khi m rng sn xut c li cho ngi tiu dng cho x hi. Cnh tranh khng hon ho l ngun gc sinh ra trc trc ca th trng v trng thi cn bng ca th trng khng cn l trng thi c hiu qu pareto na.

Gi PA PB th 7.1

MC A B C

O Qua th 7.1 chng ta thy rng mt ngnh cnh tranh hon ho Lng xut ti B vi mc sn lng QB s s sn Q nhng nh c quyn chn mc sn lng QA Av bn vi gi c quyn PA khi MR = MC. Trong khong QA n QB li QB ch cn bin ca x hi ln hn chi ph cn bin ca x hi, x hi s c li ch khi tng sn lng n QB, din tch hnh tam gic ABC cho bit li ch gia tng ca x hi khi tng sn lng n QB.1.2. nh hng ca cc ngoi ng 1.2.1. Khi nim

Mt ngoi ng xut hin khi m mt quyt nh sn xut hoc tiu dng ca c nhn nh hng trc tip n vic sn xut v tiu dng ca nhng ngi khc m khng thng qua gi c th trng.

1.2.2. Cc hin tng ngoi ng C hai hin tng ngoi ng c bn din ra trong qu trnh hot ng ca cc doanh nghip l ngoi ng tiu cc v ngoi ng tch cc. Tu theo tnh cht lm tng hay gim li ch x hi a. Ngoi ng tiu cc.

P

MSC

E PTrng H Cng Nghip H Ni

F E MPCGio Trnh Kinh T Hc Vi M

-72-

DD

Q

Q

Q

th 7.2 Qua th 7.2 chng ta nhn thy rng: Trong ngoi ng tiu cc, x hi mt khng mt lng li ch ng bng din tch tam gic EE'F. l chi ph x hi do trc trc ca th trng gy nn bi nhim. Trong trng hp ngoi ng tiu cc, th trng t do cnh tranh khng tnh n chi ph, thit hi do tc ng ca ngoi ng do dn n tnh trng sn xut vt mc chun (mc t hiu qu pareto).

b. Ngoi ng tch cc.

P

F E ' MPC, MSC MSB DD

E

Qua th 7.3 chng ta nhn thy rng: X hi "c khng" mt lng bng din tch tam gic EE'F. Trng hp ngoi ng tch cc, th trng t do cnh tranh khng tnh n cc li ch do tc ng ngoi ng, do dn ti tnh trng sn xut di mc chun (mc t hiu qu pareto) v nh gi qu cao. 1.3. Vic cung cp cc sn phm cng cng. Chng ta c th hiu sn phm cng cng l loi hng ho m ngay c khi mt ngi dng th ngi khc vn c th dng c. Ni mt cch khc l vi sn phm cng cng mi ngi u t do hng th cc li ch do cc sn phm mang li v s hng th ca ngi ny khng lm suy gim kh nng hng th ca ngi khc. Nu cc c nhn ring l m nhn vic cung cp cc sn phm cng cng s xy ra tnh trng cung ng vi s lng khng y hoc khng c cung ng. Do vy sn phm cng cng c cung ng bi nh nc, ni cch khc, sn phm cng cng chnh l cc chng trnh hnh ng ca nh nc nhm thc hin c cc mc tiu v phc li x hi. 1.4. Vic m bo s cng bng x hi. Cng bng gn lin vi s phn phi thu nhp, vi mc tiu lm cho mi thnh vin trong x hi c mc tho dng hp l. khc phc nhng bt bnh ng, s phn ho theo khu vc, theo thu nhp gia nhng hot ng kinh t ging nhau m th trng t do cnh tranh tt yu mang li. Nh nc phi c nhng can thip cn thit thng qua thu, tr cp, tha k hoc cc phc li khc. Tuy nhin khi c s can thip im cn bng t hiu qu pareto s b dch chuyn sang trng thi cn bng mi khng t hiu qu pareto. Nhim v chnh ph l phi tnh n im "tt th nh".

Q

Q '

th 7.3

Q

Sn phm cng cng chnh l trng hp m ta c tc ng ngoi ng tch cc hon ton.


-73-


2. Vai tr ca Chnh ph trong nn kinh t th trng. 2.1. Cc chc nng kinh t ch yu ca Chnh ph khc phc nhng hn ch ca kinh t th trng, chnh ph thc hin cc chc nng kinh t ch yu sau: 2.1.1. Xy dng php lut, cc quy nh v quy ch iu tit Nh nc ra h thng lut php, trn c s t ra nhng iu lut c bn v quyn s hu ti sn v hot ng ca th trng. Chnh ph cng nh chnh quyn cc cp cn lp ln mt h thng quy nh chi tit, cc quy ch iu tit... nhm to ra mt mi trng thun li v hnh lang an ton cho s pht trin an ton c hiu qu ca cc hot ng kinh t x hi. 2.1.2. n nh v ci thin cc hot ng nn kinh t Chnh ph thng qua cc chnh sch kinh t v m nh: Kim sot thu kho, kim sot s lng tin lu thng trong nn kinh t v c gng lm du nhng dao ng ln xung trong chu k kinh doanh, hn ch tht nghip, lm pht, ph v s tr tr 2.1.3. Tc ng n vic phn b ngun lc Chnh ph c th tc ng n s phn b ngun lc bng cch tc ng trc tip n vic: Sn xut ci g qua s la chn ca Chnh ph, qua h thng lut php. Tc ng n khu phn phi cho ai qua thu v cc khon chuyn nhng Chnh ph cng c th tc ng n s phn b ngun lc mt cch gin tip thng qua thu, tr cp i vi gi c v mc sn lng sn xut. 2.1.4. Quy hoch v t chc thu ht cc ngun u t v kt cu h tng Cc yu t thuc v kt cu h tng kinh t x hi l iu kin quan trng pht trin kinh t x hi ca t nc. Tm quan trng quy m ca n i hi nh nc phi l ngi ng ra chm lo t khu quy hoch n t chc phi hp u t xy dng v qun l s dng Xy dng cc chnh sch, cc chng trnh tc ng n khu phn phi li thu nhp nhm m bo s cng bng x hi, thng thng l cc chng trnh kinh t x hi, chnh sch thu, tr cp, u t cho cc cng trnh phc li. 2.2. Cc cng c ch yu ca chnh ph tc ng vo kinh t tin t. Chnh ph tc ng vo nn kinh t thng qua hai cng c ch yu l cng c lut php v cng c ti chnh

- Cc cng c lut php: H thng php lut v b my thc thi php lut. - Cc cng c ti chnh tin t bao gm: chi tiu ca chnh ph, kim sot lng tin lu thng, thu, t chc v s dng h thng kinh t nh nc. 2.3. Cc phng php iu tit ca Chnh ph La chn cc phng php iu tit l ht sc phc tp, phi xut pht t mc tiu ca vic iu tit. Cc mc tiu thng t ra l:mc gi, mc sn lng, mc li nhun, thu nhp. Khi la chn, cc mc tiu thng tri ngc nhau, nn phi c phng php thch hp mi t c hiu qu mong mun. Sau l phi tnh n hiu qu ca vic iu tit ngha l phi so snh gia kt qu thu c vi chi ph b ra. Cc loi chi ph thng l: Chi ph hnh chnh, chi ph bt buc nh chi ph o to, chi ph xy dng trnh, bo co... Trong vic nh gi hiu qu, Chnh ph phi lu n cc hu qu do hnh ng iu tit gy ra. Do vy s can thip v phng php iu tit ca Chnh ph phi c thc hin ht sc thn trng. 3. H thng doanh nghip nh nc v phng php i mi doanh nghip nh nc Vit Nam. 3.1. Vai tr ca h thng doanh nghip nh nc. i vi nc ta, h thng doanh nghip nh nc c mt mi ngnh, mi lnh vc ca nn kinh t quc dn, bao gm cc doanh nghip do cc B, Trung ng qun l, cc doanh nghip do cc tnh v huyn qun l. Trn tinh thn , Vai tr ca h thng doanh nghip nh nc c th hin qua mt s kha cnh c bn sau: H thng DNNN ng vai tr ch yu trong sn xut v cung ng cho x hi cc loi t liu sn xut, cc hng ho, dch v cng cng v hng ho c nhn. Thu t cc DNNN l mt phn thu ch yu ca ngn sch nh nc. H thng DNNN gi vai tr quan trng trong vic ng gp nhn ti, vt lc cho cuc khng chin chng M cu nc. H thng DNNN cng c nhng ng gp quan trng trong vic thc hin ch trng, chnh sch ca ng, nh nc, xy dng kt cu h tng k thut, kinh t, x hi, to iu kin cho s pht trin lu di ca t nc. Trong nn kinh t nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc, h thng DNNN vn c vai tr ht sc quan trng.


-74-


3.2. H thng DNNN Vit Nam hin nay. Nn kinh t nc ta hin nay l nn kinh t th trng, nn kinh t nhiu thnh phn. ng trc xu th m ca, hi nhp, khu vc ho, quc t ho, cc doanh nghip nc ta c iu kin tip cn vi nhiu th trng mi, k thut mi, cch qun l mi. Nhng ng thi cng phi i mt vi nhiu kh khn, th thch mi m s cnh tranh l v cng gay gt. Trong iu kin mi, tuy t c nhiu thnh tu nht nh, c nhng i mi quan trng nhng cc doanh nghip nh nc ang c mt s nhng tn ti sau cn khc phc: S lng doanh nghip nhiu nhng phn ln c quy m nh, b tr phn tn. Trnh cng ngh vn cn lc hu, chp v. Hiu qu hot ng sn xut kinh doanh thp km. S ng gp ca doanh nghip nh nc vo ngn sch l ln nhng cn cha tng xng vi s u t ca nh nc. Vic qun l h thng doanh nghip nh nc cn nhiu yu km. H thng php lut iu chnh hot ng cha thc s y , ng b. 3.3. Phng php i mi DNNN Vit Nam trong thi gian ti. 3.3.1. Mc tiu i mi. Xut pht t hiu qu tng th v kinh t x hi ca nn kinh t quc dn m sp xp li h thng v i mi qun l cc doanh nghip DNNN tr thnh mt cng c vt cht quan trng ca nh nc trong vic chi phi, iu tit s pht trin nn kinh t quc dn theo cc nh hng chin lc ra. 3.3.2. Phng hng i mi. i mi c cu, h thng cc DNNN, DNNN cn tp trung vo nhng ngnh, nhng lnh vc trng yu, then cht, m nchng t ghi s nhng hot ng m cc thnh phn kinh t khc khng c iu kin hoc khng mun u t kinh doanh. i mi quan h s hu trn c s xc nh r ngi i din ch s hu ca DNNN, thc hin a hnh thc s hu tu vo tng iu kin hon cnh c th. i mi c ch qun l: Cc DNNN phi hot ng theo c ch th trng, kin quyt xo b mi hnh thc bao cp. DNNN phi hot ng trong khun kh php lut, bnh ng vi cc thnh phn kinh t khc. Phi to ra mt c ch v trch nhim v quyn li r rng. Phi tin hnh ng b vic i mi DNNN vi ci cch h thng ti chnh, ngn hng v ci cch hnh chnh quc gia. Bo m li ch chnh ng ca ngi lao ng v li ch ca nh nc. Gn mc tiu kinh t vi mc tiu x hi phn u cho "Dn giu, nc mnh, x hi cng bng vn minh".

Chng 8 Phn tch cc nhn t nh hng n s cn bng v phn ng ca th trng cnh tranh hon ho.


-75-


Nghin cu kinh t vi m khng th b qua vic phn tch nh hng ca cc nhn t kinh t, x hi...n hnh vi ca cc doanh nghip cng nh phn ng ca th trng, chng hn s thay i ca thu nhp nh hng nh th no ti cung ca doanh nghip v cu ca ngi tiu dng, thu c tc ng g n ngi sn xut v ngi tiu dng hay nhng ngnh non tr cn c bo v nh th no khi nh nc thc hin chnh sch m ca. Kinh t vi m c th gii p c mt phn nhng cu hi , o c nh hng ca cc nhn t kinh t, x hi n gi v lng cn bng trn th trng, ch ra phng hng hnh ng cho cc doanh nghip v cho ton ngnh trc nhng bin ng ca th trng. y l iu c ngha thit thc i vi nn kinh t nc ta c bit ang trong thi k chuyn i. Chng ny tp trung nghin cu trong th trng cnh tranh hon ho. Mt trong nhng im ni bt khi phn tch nh hng ca cc nhn t kinh t, x hi n gi c v lng cn bng trn th trng l xem xt s tc ng trong nhng thi gian khc nhau, bi s tc ng ca cc nhn t cng nh phn ng ca th trng trong nhng khong thi gian di, ngn khc nhau l rt khc nhau. Sau y chng ta s ln lt tm hiu s tc ng ca cc nhn t kinh t, x hi cng nh phn ng ca th trng trong ba khong thi gian: Thi k rt ngn, thi k ngn hn, thi k di hn. 1. Trong thi k rt ngn. Trong thi k rt ngn khng c phn ng ca cung trn th trng, lng cung l c nh. Trong tnh hnh , gi c nh l mt phng tin iu chnh t n trng thi cn bng trn th trng.

P

S

P2 D' P1Q-

D th 8.1

Q

th hnh 8.1 cho thy, cung c c nh Q-, gi c cn bng P1, D l ng cu ca th trng. Gi c do s tc ng ca nhn t no l cho ng cu dch chuyn t D n D. Lng cung Q- vn khng thay i nhng gi cn bng lc ny l chuyn t P1 n P2 (P2>P1) S phn tch trong thi k rt ngn, khng c ch nhiu cho hu ht cc th trng. Tuy nhin l lun ny c th p dng cho cc hng ho d hng cn phi bn ngay. 2. Phn tch nh hng ca cc nhn t trong ngn hn Chng ta cn nm c rng thi k ngn hn l thi k m cc doanh nghip c th thay i lng cung trn th trng bng cch thay i mt s u vo kh bin nhng khng c doanh nghip mi gia nhp ngnh, cng khng c doanh nghip c di khi ngnh. 2.1. ng cung ca th trng trong ngn hn 2.1.1. c im Trong m hnh cnh tranh hon ho, lng cung ca ton b th trng trong ngn hn chnh l tng lng cung ca cc doanh nghip trong ngnh. V cc doanh nghip s dng gi c th trng xc nh khi lng sn xut ti u, nn khi lng cung ca th trng ph thuc vo gi c. Mi lin h gia gi c v lng cung nh vy c gi l cung ngn hn. ng cung th trng c xc nh bng cch cng theo chiu ngang cc ng cung c nhn ca doanh nghip. - Khi lng cung ca th trng ph thuc cht ch vo gi c. - ng cung th trng phn nh mt thc t l chi ph cn bin ngn hn tng khi cc doanh nghip gia tng khi lng sn xut. - ng cung ngn hn c h s gc dng. 2.1.2. th minh ho.


-76-


p S1 P1

P S2

P S3

q1

q2 th 8.2

q3=q1+q 2

2.2. H s co dn ca cung ngn hn. H s co dn ca cung ngn hn theo gi c (Esp) l mt cng c nghin cu phn ng v sn lng ca cc doanh nghip trong ngnh i vi s thay i ca gi c. Esp=

%Q Q P = x %P P Q

V cung l mt hm tng ca gi c nn:

Q > 0 ESP >0 P

Do vy nu: ESP ln th mt s thay i nh ca gi s dn n mt s thay i ln ca lng. ESP nh th mt s thay i ln ca gi s dn n mt s thay i nh ca lng (phn ng ca th trng trong vic tng lng cung l nh). 2.3. Xc nh gi c cn bng. Gi cn bng c xc nh khi m ng cung ca th trng gp ng cu ca th trng. Bng vic cng lng cung ca cc doanh nghip v lng cu ca cc c nhn ta s c ng cung v ng cu th trng. 2.4. Phn ng ca th trng khi ng cu dch chuyn C hai s kin c bn v cn bng th trng trong ngn hn: Mt l: Nu ng cu ca mt c nhn dch chuyn ra pha ngoi (dch chuyn sang phi) th s khng c nh hng g n ng cu ca th trng v trong m hnh cnh tranh hon ho c nhiu ngi tiu dng nn lng cn bng vn khng thay i. Tuy nhin nu nhiu c nhn cng dch chuyn ng cu c nhn ca mnh ra pha ngoi th ng cu th trng cng c th s dch chuyn ra ngoi. Cn bng mi s xc nh ti im c gi v lng cn bng cao hn. Hai l: Phn ng ca ng cung trong ngn hn. Khc vi ngi tiu dng khi gi cao th lng cu t v gi thp th lng cu cao. i vi ngi sn xut, khi gi c th trng tng ln, doanh nghip mong mun tng sn xut (D chu chi ph cn bin cao hn) min l t c li nhun cc i. Tm li, nu gi c th trng tng s dn n sn lng tng. Tuy nhin nu gi c th trng khng c php tng (do Chnh ph iu tit gi) th cc doanh nghip cng khng tng sn lng ca h. Ngcli, nu gi c c php tng th cn bng cung cu c ti thit lp sao cho lng cung lng cung li ng bng lng cu trn th trng. 2.5. S dch chuyn ca ng cung v cu phn tch bng th li. Chng ta s xem xt s dch chuyn ca ng cung, ng cu trn mi lin h vi hnh dng ca yu t cn

Trng hp 1: ng cung dch chuyn v nh hng ca hnh dng ng cu. Nu ng cu thoi (Cu co dn) th khi ng cung dch chuyn ta s xc nh c im cn bng mi vi mc gi cn bng thay i (tng hoc gim so vi mc gi cn bng ban uu) mt khong nh nhng lng cn bng s thay i mt lng ln. Trong trng hp ny vic tng chi ph u vo ca doanh nghip s c chnh cc doanh nghip phn ng li bng cch ct gim sn lng trong khi gi ch tng ln mt cht.


-77-


Nu ng cu dc (Cu khng co dn) th khi ng cung dch chuyn ta s xc nh c im cn bngm i vi mc gi cn bng thay i mt khong ln nhng lng cn bng cng ch thay i mt lng nh. Trong trng hp ny ng cung dch chuyn ln trn do chi ph u vo tng lm cho ngi tiu dng phi chu gi cao hn, nhng khng lm cho doanh nghip gim sn lng nhiu. Trng hp 2: ng cu dch chuyn v nh hng ca hnh dng ng cung. Trong trng hp ny vicdch chuyn ca ng cu th trng s cho nhng kt qu khc nhau v gi v lng cn bng mi tu thuc vo dng ca ng cung ngn hn. 3. Phn tch nh hng ca cc nhn t trong di hn Trong thi k di hn, cc doanh nghip c th thay i tt c cc u vo thch nghi vi iu kin th trng. Mt doanh nghip mun cc i ho li nhun trong cnh tranh hon ho s phi sn xut mc sn lng vi gi c bng chi ph cn bin di hn. Tuy nhin cng phi xem xt n kh nng th hai ca thi k di hn l c th c cc doanh nghip mi gia nhp ngnh hoc cc doanh nghip c di b ngnh. Trong thi k di hn, s cc doanh nghip trong ngnh c nhiu kh nng thay i. Vic gia nhp ngnh ca cc doanh nghip mi lm cho ng cung cung ngnh dch chuyn gia pha ngoi v gi th trng gim. Qu trnh ny din ra cho n khi li nhun kinh t ca ngnh bng khng. Khi li nhun kinh t ca ngnh m th mt s doanh nghip s di khi ngnh lm cho lm cho ng cung dch chuyn sang tri, gi c th trng s tng ln v li nhun ca nhng doanh nghip li trong ngnh tng ln. 3.1. iu kin cn bng Gi thit tt c cc doanh nghip trong ngnh c ng chi ph nh nhau. Vi gi thit v tr cn bng di hn, cc doanh nghip thu c li nhunkinh t bng khng. im cn bng s nm v tr thp nht ca ng tng chi ph trung bnh di hn, ti hai iu kin sau c tho mn: Mt l P = MC Hai l P = AC D nhin P = AC khng phi l mc tiu ca cc doanh nghip. Cc doanh nghip mun c li nhun kinh t dng, tuy nhin trong iu kin hot ng di hn ca th trng cnh tranh cc doanh nghip phi chp nhn mc li nhun ny. Ni tm li, iu kin cn bng di hn l P = MC = AC 3.2. H s co dn ca cung di hn H s co dn ca cung di hn chnh bng s thay i phn trm ca lng cung so vi s thay i phn trm ca gi c hng ho trong mt thi k nht nh vi iu kin cc yu t khc khng i. Esp=

%Q Q P = x %P P Q

Gi tr ca h s co dn c th dng hoc m tuy thuc vo cac ngnh c th c chi ph tng hay gim. Trong trng hp chi ph khng i h s co dn l v hn v vic m rng hoc thu hp sn xut ca ngnh khng c nh hng n gi c sn phm. 3.3. Phn tch nh hng ca cc nhn t n c cu ngnh Trng hp 1: nh hng ca s dch chuyn ng cu. Trng hp ngnh c chi ph khng i, cung di hn ca ngnh co dn v hn. Gi s lng cn bng ban u ca ngnh l Q0 cn q- l mc sn lng ca mt doanh nghip in hnh c chi ph trung bnh di hn cc tiu. Vy s lng cc doanh nghip v tr cn bng ban u l n0= Q0/q-. Nu c tc ng ca cc nhn t lm dch chuyn ng cu, sn lng cn bng mi l Q1 v s lng cc doanh nghip tng ng s l n1= Q1/q- cn s thay i lng ca cc doanh nghip s c tnh theo cng thc:

n1 n0 =

Q1 Q0 q*

Trng hp 2: nh hng ca vic tng chi ph u vo. Ngay c trng hp n gin ca ngnh c chi ph khng i th nh hng ca vic tng gi u vo cng tng i phc tp. Vic tng gi u vo lm cho chi ph trung bnh cc tiu tng ln v dn n gi cn bng tng, nh hng n tng lng cu. Nhng vic tng gi u vo c th lm thay i mc sn lng ng vi chi ph trung bnh cc tiu d on s cc doanh nghip c kh nng gia nhp hay di b ngnh chung ta c th cn c vo iu kin:


-78-


n1 n0 =

Q1 Q0 q * q0 *

3.4. Phn tch nh hng ca chnh sch iu tit gi c v s thiu ht trong di hn Trong m hnh di hn, gi tng gim ng mt vai tr quan trng. Nu gi tng cc doanh nghip s tng sn lng p ng li vic tng cu. Gi s chnh ph can thip vo qu trnh kinh t bng cch iu tit gi ca ngnh. iu ny c ngha l nu c tc ng no lm cho ng cu th trng dch chuyn sang phi th khi c s iu tit, gi c hng ho u khng c php tng vt qu mc ban u. Trong trng hp ny cc doanh nghip s khng tng sn lng, trong khi cu th trng li tng cao hn so vi mc ban u. Tm li m hnh ny cho php chng ta rt ra hai kt lun sau: Mt l iu tit gi gy ra thiu ht Hai l iu tit gi dn n gi c thp hn i vi nhng ngi c th mua hng ho (Trng hp chi ph tng)

Mc Lc Chng 1 Kinh t hc vi m v nhng vn kinh t............................................................................... 4 c bn ca doanh nghip........................................................................................................ 4 1. i tng, ni dung v phng php nghin cu kinh t hc vi m .................................. 4 1.1. Kinh t hc vi m v kinh t hc v m ..................................................................... 4 1.2. i tng v ni dung c bn ca kinh t hc vi m ................................................. 5 1.3. Phng php nghin cu ........................................................................................ 5 2. Doanh nghip v nhng vn kinh t c bn................................................................. 6 2.1. Doanh nghip v chu k kinh doanh ca doanh nghip.............................................. 6 2.2. Nhng vn kinh t c bn ca mt doanh nghip ................................................. 6 3. La chn kinh t ti u ca doanh nghip........................................................................ 7 3.1. Nhng vn c bn ca l thuyt la chn ............................................................ 7 3.2. Bn cht v phng php ca s la chn kinh t ti u. .......................................... 8 4. nh hng ca Quy lut khan him, Li sut gim dn, Chi ph c hi ngy cng tng v hiu qu n vic la chn kinh t ti u ............................................................................................................ 8 4.1. Quy lut khan him ................................................................................................ 8 4.2. Quy lut li sut gim dn ...................................................................................... 9 4.3. Quy lut chi ph c hi ngy cng tng..................................................................... 9 4.4. Hiu qu kinh t..................................................................................................... 9 Cung Cu ........................................................................................................................... 9 1. Khi nim th trng (Market)......................................................................................... 9 1.1. Khi nim thng thng.......................................................................................... 9 1.2. Khi nim th trng di gc kinh t hc............................................................ 9 2. Cu (Demand)..............................................................................................................10 2.1. Khi nim .............................................................................................................10 2.2. Biu cu v ng cu ..........................................................................................10 2.3. Cc yu t xc nh cu v hm s ca cu .............................................................11 2.4. S vn ng dc theo ng cu v s dch chuyn ca ng cu..........................13 3. Cung (Supply) ..............................................................................................................14 3.1. Khi nim .............................................................................................................14 3.2. Biu cung v ng cung ...........................................................................................14


-79-


3.3. Cc yu t xc nh cung v hm s ca cung .........................................................15 3.4. S vn ng dc theo ng cung v s dch chuyn ng cung ............................16 4. Cn bng th trng......................................................................................................16 4.1. Cc khi nim .......................................................................................................16 4.2. Trng thi d tha v thiu ht ca th trng ........................................................17 4.3. Kim sot gi ........................................................................................................17 5. Cc phng php c lng cu....................................................................................18 5.1. iu tra v nghin cu hnh vi ca ngi tiu dng .................................................18 5.2. Phng php th nghim trn th trng..................................................................18 5.3. Phng php th nghim.......................................................................................18 5.4. Phng php phn tch hi quy ..............................................................................18 6. S co dn ca cu (Elasticity of demand)........................................................................18 6.1. Co dn ca cu .....................................................................................................18 6.2. Cc loi co dn ca cu..........................................................................................20 L thuyt ngi tiu dng ......................................................................................................22 1. S thch tiu dng.........................................................................................................22 1.1. Cc khi nim .......................................................................................................22 1.2. Quy lut li ch cn bin gim dn ...................................................................

kinh tế vi mô

Documents