kutül kulüb cilt 1 bölüm 3.docx

8/22/2019 Kutl kulb Cilt 1 Blm 3.docx

1/71

26. FASIL 1

Murakabe Ehlinin Mahedesi Hakkndadr...................................................................... 1

27. FASIL .................................................................................................................................. 3

Mridlerin Esas Hakkndadr............................................................................................ 3

28. FASIL .................................................................................................................................. 5

Yakn Klnanlarn ( = Mukarrebun) Murakabeleri Ve Yakini man SahiplerininMakamlari Hakkndadr..................................................................................................... 5

Murakabe'nin Birinci Makam: ......................................................................................... 5

Murakabenin kinci Makam:............................................................................................ 6

Murakabenin nc Makam:.......................................................................................... 7

Murakabe'nin d r.d n c Makam: ......................................................................... 7

Murakabenin Beinci Makam: ......................................................................................... 8Mukarrebunun Altnc Makam:......................................................................................... 9

Yakin Sahiplerinin Mahedelerinde Yedinci Makam: .................................................. 9

29. FASIL .................................................................................................................................. 9

Mukarrebun'un Makamlar, Allah'a Yaknen nanan Abidlerin Halleri Ve Allah'nRzasndan Uzak Tutulan Gafillerin Durumlar] Hakkndadr........................................... 9

30. FASIL ................................................................................................................................ 11

Kalp iyle Uraanlarn Kalplerine Gelen Duygu Ve Dnceler Hakkndadr............ 11

Hatrlarfn Taksimi Ve simlerinin Aklamas: ........................................................ 16Baka Bir Beyan Ve Aklama: ..................................................................................... 17

26. FASIL

Murakabe Ehlinin Mahedesi Hakkndadr

Bu faslda, Murakabe ehlinin mahedesini anlatacaz. Murakabe ehlinin mahedesi,mahede ehlinin ilk murakabeleridir. yle ki, Murakabe makamnda olan her kulun hali,Muhasebe'div. Mahade makamnda olan kulun sfat ise Murakabe'dir. Murakb bir kulunilk mahedesi u olmaldr: Kesin olarak bilmelidir ki, uzun veya ksa hibir vakti u esastan uzak kalamaz:1.Allah Teala'mn ona emrettii bir farzn edas; Farzlar iki trldr. Yaplmas emredilenler;Terkedilmesi emredilenler ki bunlar, Allah Teala tarafndan sakndrlm eylerdir.2. Allah Teala'mn zendirip tevik ettii bir mendubun ifas: Bu da asl olarak kulu AllahTeala'ya yaklatracak hayr ve iyilik ilerinde bulunup bylesi ilerde dier mminlerle

yarmas, bunlardan hibirini karmamas dr.3.Yapmas halinde beden ve kalbinin shhat ve salah bulmasn temin edecek bir mubah ile


2/71

uramas.Bir mmin iin, bunlar dnda geirilecek drdnc bir vakit yoktur. Eer bunlar haricindedrdnc bir vakit ihdas ederse, Allah Teala'mn koyduu snrlar inemi olur. Allah'nsnrlarn ineyen ise, kendine zulmetmi ve Allah'n dininde bidat karm olur. AllahTeala'mn yce dininde bidat karanlar ise, takva sahiplerinin yollar zere deildirler. Yce

Allah'n u buyruunu duymaz msnz? "Dnp ibret almak veya kretmek isteyenleregece ile gndz birbiri ardnca getiren de O'dur". (Furkan/62) Gece ile gndz arasndanc bir vakit gremezken u vakit arasnda bilinmeyen veya heva olan baka bir vakitgrebiliyor musunuz?stteki ayette geen Zikir (=dnp ibret alma), iman ve ilimdir. Bu ikisi, kalbi amellerin

bilgisizliinin yerini alrlar. kr ise iman ahlakyla ve ilmin ahkamyla amel etmektir ki, buikisi de btn uzuvlarn amellerini kuatr. Yce Allah yle buyurmutur: "Ey Davud ailesi,kr iin amel edin". (Sebe7l3) Baka bir ayette ise yle buyurmaktadr: "Allah'tan korkun,umulur ki kredersiniz". (Al-i mran/123) Bir dier ayetinde ise yle buyurmutur:"Nitekim sizin iinizde, sizden bir Resul gnderdik. Size ayetlerimizi okuyor ve sizitemizliyor. Hem size Kitab' ve hikmeti retiyor. Ve size bilmediiniz eyleri retiyor. yle

ise Beni zikredin ki Ben de sizi zikredeyim. Bana kredin, sakn Bana nankrlk etmeyin".(Bakara/151-152)O, krn faziletini haber verirken de yle buyurmutur: "Eer siz kreder ve imanederseniz, Allah size azap edip ne yapsn". (Nisa/147) Allah Resul (sav) ise "kyamda uzunsre kald iin ayaklarnda varis kmas zerine sahabe tarafndan kendisine kldzaman yle buyurmutur: Buna ramen acaba kreden bir kul olabilir miyim?"1[1],kr, 'Amel' olarak tefsir edilmitir. Allah Teala da 'Amel'i 'kr5 olarak tefsir etmitir.nc vakti temsil eden mubah da bunlarn kapsamna girer. nk o, bu ikisiningereklemesine yardmc olur. Kul, bu ikisinde de mubah ile istikamet bulur. Bir alim ylederdi: Bizim iin Allah'a itaatin asl olduu sahalardaki gnahlarda, yasaklar ileyip gnahsahibi olmaktan alkoyma ve uzak tutma vardr.Murakabe yapan kul, gne balad zaman btn, uyankll-yla en ksa vaktinde dahi AllahTeala iin emir veya yasak trnden bir farz olup olmadna bakar. Eer byle bir farz varsagnlk amellerine onunla balar. Onu bitirdikten sonra baka bir farz yoksa, o zamanmendublar ve faziletler zerinde dnr. Bu nevi amellerde de en faziletli olanla balar.Kul iin bu iki faziletten baka bir ey yapmak mmkn olmazsa, o zaman nefsinden nefsi,gnnden dn, saatinden gn, dnyasndan ahireti iin bir eyler yapar. nk Allah Tealaona byle emretmitir: "Dnyadan nasibini unutma". (Kasas/77) Bu emrin anlam udur:Dnyadaki nasibini olduu kadar ahiret iin de dnya hayatndaki nasibini almay brakma.Bu, Allah Teala'nm size iyilik ettii gibi sizin de iyilik etmeniz ve dnyada fesad kmasnistememenizdir. Aksi halde ahiretteki nasibinizi terketmi olursunuz. Allah Teala da dostlar

iin hazrlad engin sevabmdaki paynz unutur. Nitekim O yle buyurmaktadr: "Allah'unuttular, O da onlar unuttu". (Tevbe/67) Yani onlar, Allah Teala'y terketti-ler, O da onlarterketti. Onlarn Allah' terketmeleri, O'nun kendilerine verdii nasibi terketmeleri, AllahTeala'mn onlar terketme-si ise; ahirette isteyecekleri eyleri terketmeleridir.Ferasetli bir kul, kendisine verilen mr ve tannan vakti, kesin olarak iman ettii ahireti iinharcar. Daha sonra vaktinin kalan ksmnda da, o vakte mahsus olan fiillerin en faziletliolanna sarlr. Vaktinin geirilmesiyle bir daha telafisi mmkn olmayan amel leri edaetmekte acele eder. lminin ona gsterdii ve gcnn de yettii en gzel davran budur.Sonu itibaryla btn vaktini Mevla'sna tahsis etmi olur. Ksa da olsa kulun hibir vakti uiki makamdan birinden uzak deildir: Nimet makam; mtihan ve bela makam; Nimetmakamnda yapmas gereken ey kretmek iken, imtihan ve bela makamnda yapmas

1[1]Buhar, Tefsir-i Suret-i 48/2; Nesa', Kyam'l-Ieyl/17; bni Mce, kamet/200; bni Han-bel, IV/251


3/71

gereken ey de sabretmektir.Kul, ksa da olsa hibir vaktinde u iki mahedenin birinden uzak kalamaz: Nimete ahitolmak; Nimet veren Allah'a ahit olmak; nk her vakitte bir Malik ve O'na ait olan birmemluk yani kul bulunur. Kula den, bu Mevcud'a hizmet etmek ve Ma-bud'ununhizmetinde daima hazr olmaktr. Murakabe, kulun srekli hazr oluunun (=huzur) alameti

iken, Muhasebe de Muraka-e'nin delil ve rehberidir. Kulun vakitleri arasnda en ksas da ol-sa bir nc vakit daha vardr ki o da, mubahlarla megul olduu vakittir. Mubah ile megulolmak, mminin yapaca amellerin en dn temsil eder.Kul, bu halinde de bir nimete veya Nimet Veren'e ahit olmak suretiyle bu srenin de dnyamrnden boa gitmesini, kendisine faydas olacak Mevlas'n zikirde bulunmasndan, NimetSahibi'ne delalet eden bir nimeti anmasndan veya kendisini Allah Teala'ya yaknlatracak birnimetin edasn ifa etmekten hali olarak gemeini nlemi olur. Herey, akbeti olan ahiretiindir. Gzel akbet de sadece takva sahipleri iindir.Kul, Nimet Veren'in bir nimetine ahit olduunda hayas onu skunete sevkedip korkuylavakara tevik eder ki bu, Allah Tea-la'nn havas kullarna mahsus bir fazilettir. Bir nimeteahit olduunda onun iin kr ve ibret alc bir tefekkre dalp basiret ve t alma haline

girer ki bu da hem avam, hem de havas iin geerli bir fazilettir. Allah Teala, ilk zmredekihavass iin yle buyurmaktadr: "Hereyden iki ift yarattk ki, t alasnz. 'O hal-dahemen Allah'a snn". (Zariyat/49-50) kinci zmredekiler hakknda ise yle buyurmutur:"... Allah ile beraber baka bir ilah uydurmayn". (Zariyat/51)Allah Teala dier bir ayetinde birinci zmre hakknda yle buyurmaktadr: "De ki: 'Hereyinmlkiyet ve hazinelerini elinde tutan kimdir? Ki daima O koruyor, kendisi asla korunmayamuhta olmuyor? Eer biliyorsanz? 'Allan'dr1 diyeceklerdir. O halde nedenaldatlyorsunuz?". (M'minun/88-89) Dierlerinin makam hakknda ise yle

buyurmaktadr: "De ki: 'Yeryz ve onun iindekiler kimindir, biliyor musunuz?' 'Allah'ndr'diyeceklerdir. De ki 'O halde dnmez misiniz?". (M'minun/84-85)Ebu Zer'in (ra) uzun hadisinden de akl sahibi kulun sfatlar ve murakabe yapan kiininhalleriyle ve bo vakitleri nasl doldurmak gerektiine dair baz cmleler nakletmek istiyoruz:"Mmin ancak u ey iin yola kar: Ahiret iin azk edinmek; Geimlii iin almak;Haram klnmam bir lezzeti tatmak".u halde akll bir kul iin vaktin harcanaca drt ey vardr: Rabbine yakarmak; Nefsinihesaba ekmek; Allah Teala'nm yarattklar zerinde tefekkr etmek; Yemek imek. Busonuncusu, dierlerini yapabilmesi iin kula destek ve yardmc olur.Yine Ebu Zer'in (ra) hadisinde akl sahibi iin bahsedilen sfat vardr. Akll kulun alametiunlardr:Kendi iiyle uramas, dilini korumas ve zamann kymetini bilmesi. Baz rivayetlerde,'kardelerine kar ikramsever olmas' ifadesi mevcuttur.

Mubah ile geirilecek vakitlerde yaplacak ilerin banda aclar ve ihtiyalarla uramakgelir. Kul, mecbur kald ihtiyalarn temin etmek iin uraabilir. Ama daha fazlasnatamah edip gereksiz klfete girerek vaktini geirmesi de doru olmaz.Kullar, Allah Teala'nm mlkn mahede etme noktasnda da drt makamda yer alr lar:1. Mlk, kendi makamndan olduu hal zere mahede edip mlke basiret ve ibret nazaryla

bakanlar ki bunlar kalplerindeki perde kaldrlm olan akl sahipleridir. Bunlar ibret almamakamna yerletirilmi olan kudret ve basiret sahipleridir ki makamlar; alimlerin makamolarak bilinir. "Alimler, peygamberlerin varisleridir" 2[2]2. Mlke ve onda yaayanlara rahmet ve hikmet gzyle bakanlar ki bu, korku ehlininmakamdr.3.Mlke ve mlk ehline hiddet ve buz ile bakanlar ki bu, zhd ehlinin makamdr.

2[2]Buhar, lim/10; Ebu Davd, lim/l; bni Mce, Mukaddime/17; Drim, Mukaddime/32; bni Hanbel, V/196


4/71

4.Mlke ve mlk ehline ehvet ve gbta ile bakanlar ki bu da, helak olanlarn makamdr. Bumakamda yeralanlar, dnyann kleleri olup btn abalarn ona sarfeder ve ondankaybettikleri eyler iin yanp yaklrlar.Eer kula, mlke ibret ve hikmet gzyle bakma kabiliyeti verilmise, o kula mlk stndeMlkn sahibi gelir ve O'ndan bakasndan mstani olur. Eer korku ehlinden bir kula,

mlke rahmet gzyle bakma kabiliyeti verilmise, makam ile gbta eder ve Rabbinin onunzerindeki nimeti daha da byr. Eer zhd sahibine mlke dmanlk gzyle bakmazellii verilmise bu da onu mlkteki zahidane hayatndan dolay mlkten karr ve AllahTeala kendisine karlk olarak kk dnya mlk yerine, byk ahiret mlkn nasip eder.Mlke gpta ve zlem gzyle bakma zellii verilen kimse ise, mlk sahibi tarafndanhelaka sevkedilir ve kendini helaka srklyecek yollara sapar.Bu kimselerin ahlakndan bir ahlaka veya sfatlarndan birine ahit olan kimse, ahit olduu oahlak veya sfatn gerektirdii m-kafaat veya azab grr. Bu, o kimse iin bir tarifmakamdr ve kendisini Ta'arruf makamna ykseltir. Bu da ariflerin, ahlak ve sfatlarnmanalarna delalet eden fiillerden ahidi olduklardr.nk Allah Teala, bunlarla yollarn bulabilmeleri ve kendi Za-t'n dnebilmeleri iin

onlar kendilerine izhar etmitir.Heva gzyle nefsin ehvetlerinden birine ahit olan kimse ise, trl ehvetlere sevkedilir veeytanlar tarafndan kaplp gtrlrler. Rzgar onlar, ok ykseklere karp orada

brakverir. Onlar, Karb olan Allah Teala'mn yanma gtrecek ve Melik-i Muktedir olanAllah Teala'nm katndaki sdk makamnda oturmalarm salayacak davranlarn bulunduuyoldan saparlar.Allah Teala'nm yaknlm kaybeden kimse, boluk ve uzakla itilir. O artk, aldanm vemidi kesmi biridir. Hain ve kandrlmtr. Onun her gn, dnnden daha kt olur. Onuniin lm, yaamaktan daha hayrldr. nk yaad her gn, onu Habib Teala'dan dahafazla uzaklatrmakta ve O'nun yolundan daha fazla saptrmaktadr. Hevasm bulduu her an,aslnda ona kaybettirmektedir. Kazand gnahlardan dolay nefsinin onun zerindekihakimiyeti, onun hareketini snrlamaktadr. Esasnda o, srekli geri gitmektedir. Onunilerlemesi de, aslnda geri istikametindedir. Tpk bir eyin karlmas veya bir vaktinkarlmas gibi, onlarn mrleri de sonundan kaybedilmektedir.mr, herhangi bir ey gibi, bir defa da telafi edilebilen bir varlk deildir. O, asla bir defadatelafi edilemez. nk o, vaktin ardndan vaktin girmesiyle teekkl etmekte ve para parakaybedilmektedir. Bu da Allah Teala'nm hikmeti gereidir. mr, tedrici olarak ve yavayava akp gitmektedir; vaktin ardndan vakit, gnn ardndan gn eklinde gemektedir.Merdivene kan kimse, nasl basamak basamak kyorsa, Allah Teala da kullarn ayn e-kilde basamak basamak kendine doru ekmektedir.Allah Teala, dnya mlkne hrs ve ehvetle bakan kimseyi kimi vakit Zat'n anmaktan

megul eder, kimi zaman baka biriyle megul olmasn salar, kimi zaman bakasnzikrettirirken kimi zama da kendisim" anmay unutturur. Bylece megul olduu vakit ler de,bo vakitleri gibi geip gider. Onun and vakitler de unuttuu vakitler gibi olur. nk o,hibir zaman Allah' anmaz. Allah Teala, onu kimi vakitlerde kendinden uzaklatrrken, kimizaman da bakalaryla birletirir. Bylece onun gnleri kaypla geer ve vakitleri de lmekadar azar azar dolar.Allah Teala onun bu ekilde devam etmesi iin zerine perde ge rer. Bu perde sebebiylesrekli aldan iinde olur. Allah Teala ona nimetleri bolca vererek kendi durumunu idrakedememesini salarken, zerindeki nimetlerini devaml klarak gaflet uykusundanuyanmamasn temin eder. Onun mitlerini uzatarak (=tl-i'emel) srekli kt iler yapmayatevik eder. Korkusunun kaybolmas iin, lm fikri de aklndan karlp alnr. Allah Teala

onlarn kalplerinde umut duygusunu yayarak korku duygusunu kartp alr. Sonunda,gvenlikte olduklarn hissettikleri ve hi ummadklar bir anda onlarn canlarn alverir.


5/71

Sarholuklarna dalp gittikleri bir anda canlar almverir.Allah Teala yle buyurmaktadr: "Byle bir plan kurdular. Biz de onlarn haberi olmadanhilelerinin cezasn verdik". (Neml/50) Allah Teala'nm u buyruu da bunu teyid etmektedir:"Kendilerine hatrlatlan unuttuklarnda, zerlerine hereyin kaplarn atk. Nihayetkendilerine verilen bu refah ve genilik ile tam ferahladklar srada, anszn kendilerini

yakalayverdik. Bir de ne grrsn, hepsi btn mitlerinden mahrum dtler". (En'am/44)Ayetin tefsiri yledir: Onlar, kendilerine anlatlan ve ihtar edilen hakikatlar terkettiklerizaman onlara nimetlerimizi bol bol verdik. Bylece Bize kretmeyi unutturduk ve ardardagnahlar ilemeye baladlar. Onlara istifar etmeyi de unutturduk. Bu duruma alp gnlleri

bu tarz hayata alt zaman bir daha geri dnmek ve kendilerini tenkit etmek de istemediler.te tam bu aldan iindeyken anszn yakalayverdik. Onlar ise, akn, afallam ve her trlhayrdan midi kesmi bir halde olacaklardr. Ayetteki 'anszn' kelimesinin krk yldan sonra,anlamna geldii sylenmitir.Bilin ki eer bir kul, ncesi er olan bir vaktinden veya ncesi er olan bir gnnden sonrakendini knamaz ve onu telafi etmeye almazsa, btn vakitleri ve btn gnleri, $er iledolu tek bir vakit ve ktlkle dolu tek bir gn gibi olur. Byle birinin mr de ebedi ktlk

iinde yaayan birinin mr gibi olur.Bu hal iinde olan kul, sanki tek bir vaktini kaybetmi gibi btn mrn kaybetmi olur.nk bu vasf zere olduu srece, mrn de ktle dalm olarak geirecek, gnbegnayn hayati devan ettirecektir. Zamanla gelip geen vakitlerini birer birer unutmaya

balayacaktr.Kul, mrnn btn vakitlerim para para yaayacak, fakat en nihayetinde hepsinden tekbirvakit gibi mesul olacaktr. Hesabn sonunda ve znde, btn mr tek bir gn gibideerlenecek-tir. Allah Teala da bu meyanda yle buyurmaktadr: "Sakn kalbini zikrimizdengafil braktmz iin nevasna tabi olana itaat etme". (Kehf/28) Bylebirinin hali, arlk veitidali kaybetmektir. Onun durumu, cennet ve cehennem vaad ve tehditlerinden gafil olankimsenin haline benzer. Ama gznn nndeki perde kaldrld zaman arp kalr, afallarve mr boyunca gafil kald eyleri grmesinden dolay derin bir aknla ve hayalkrklna kaplr. Dnyada kaybettikleri iin de byk bir pimanlk duyar.Allah Teala byle bir kimseye yle buyuracaktr: "Andolsun, sen bundan gafil idin; imdisenden perdeni kaldrdk, bugn artk gzn aktr". (Kaf/22) Denildi ki, gzleri yaptklarkt amelleri gayet ak ve belirgin bir ekilde grecektir. Baka bir yorumda ise, hangikefenin ar basp hangisinin hafif kalaca noktasnda mizann diline kesin olarak vakfolacaktr, denilmitir.Bylebiri, Allah Teala'nm hakknda yle buyurduu kimse gibidir: "Onlar gaflet iinde veiman etmezlerken, sen onlar, her iin bitmi olaca o hasret gnnn deheti ile korkut".(Meryem/39) Yani lm gelip attnda, onlar dnya ileriyle megul bir halde olacaklardr.

Baka bir tefsirde ise yle denilmitir: Kadnlar hakknda birbirlerini megul eder bir haldeolacaklardr. Yine o kii "Ve kuruntularnz sizi aldatt da Allah'n emri gelinceye kadar, oaldatc (eytan) sizi Allah'a kar ayartt" (Hadid/14) denilen kimsenin sfatlarna da sahipolacaktr. Bu ayetteki kuruntular, nevann telkin ettii bo dncelerdir. 'Allah'n emri' ilekasdedilen ise, lm emridir. lm size gelmeden nce, sizler onun iin hibir hazrlkyapmam olacaksnz. Byle bir kulun durumu ise, Allah Teala'nm u ayetinde haber verdiiiflas etmi ve btn mitlerini yitirmi kulun durumuna benzer:"Nihayet ona vard zaman, onu zannettii gibi bir ey bulmaz da kendi yannda Allah'

bulur. O da onun hesabn tamamyla g-rverir". (Nur/39)Ebu Muhammed (ra) yle derdi:Kul, u drt hususu kendinde bulundurmadka, sddklarn seviyelerine gerek anlamda

ulaamaz:1.Snnete uygun olarak farzlar eda etmek;


6/71

2. Titizlik iinde helal yemek;3.Zahir ve batnda yasaklardan saknmak;4. lnceye kadar bu hal zere sabrl olmak.Hasan el-Basri (ra) ise yle derdi: Allah'a yemin ederim ki, lm gelmedike mminin ameliiin son yoktur. Yine Allah'a andolsun ki, bir veya iki ay, bir ya da iki yl amel eden kimse

mmin olamaz. Mmin, ancak Allah Teala'nm emrini ifa noktasnda devaml olan ve Allah'nyakalamasndan korkan kimsedir. man ise, rahatlkta zora ynelmek, yakini bilinende azim,sabrda aba ve zhd iinde ilim renmektir.mer (ra) ise "Rabbimiz Allah'tr deyip de sonra istikamet bulanlar var ya ite onlar iinkorku yoktur" (Ahkaf/13) ayetini okuduu zaman yle derdi: "nsanlar bunu sylediler, amasonra geri adm attlar. Kim gizli ve aikar hallerinde, zorlukta ve kolaylkta Allah'n emrizere istikamet bulur, Allah'n dini hakknda hibir knaycnn knamasndan korkmaz ve birdefa 'Allah'n dini zere istikamet buldular5 derse, yle kimselerin Rabbi Allah'tr ve havuz-larnn oluklar asla susuz kalmaz".Bir alim yle demitir: Faziletleri talep etmeyi, farzlar eda etmekten daha nemli gren birkimse aldanm biridir. Kendini brakp bakasyla megul olan kimse ise kendine ktlk

etmitir.Sfyan- Sevri (ra) ve dierleri ise yle derlerdi: nsanlarn vus lattan mahrum edilmeleri,asllar kaybetmeleriyle olur. Kul iin en faziletli ey, kendini bilmesi (=marifet'n-nefs),snrnda durmas, konulduu makamdaki halini salamlatrmas, ameline Allah Tea-la'nnyasaklarndan uzaklatktan sonra kendisine emEettii farzlar eda etmekle balamas ve

btn bunlar dnd bir ilim ve kendisini hevadan uzaklatracak bir vera' iindeolmasdr.Kul, farz bitirmedike faziletin peine dmemelidir. nk fazilet, ancak selameteulatktan sonra yaplabilir. Bunu una da benzetebiliriz: Bir tccarn kr, ancak sermayesinintamamen karlmasndan sonra ortaya kar. Eer kul, selamete ulaamamsa faziletten okuzak, aldanmaya ise ok yakn olur. Aralarndaki kk farktan ve ilimlerinin gizliliindendolay, faziletlerle farizalar birbirine karmaya balayabilir. Kul, byle bir duruma dt-nde nafile olan bir ameli farz sanarak ne alabilir.Buna misal olarak unu zikredebiliriz: "Ebu Said Rafi' b. el-Mu'alla (ra), ayakta namazklyordu. Allah Resul (sav) onu ard. O da, gayb makamnda Allah Teala'nm huzurundakyam etmesinin Allah Resul'nn (sav) arsna kulak vermesinden daha hayrl olduuzannetti. Namazm bitirip selam verdiinde Allah Resul (sav) kendisine, onu ardndakarlk vermesini neyin engellediini sordu. O da TJamaz klyordum' dedi. Bunun zerineAllah Resul (sav) yle buyurdu: 'Allah Teala'nn 'Ey iman edenler, Peygamber sizi,kendinize hayat verecek bir eye davet ettii zaman, Resul ile Allah'a icabet edin' (Enfal/24)

buyruunuduymadn m?"

Allah Resul (sav) Ebu Said'i (ra) ard zaman, ona ilmin batnnda bir fayda salamakveya onun ilminin hangi seviyede olup nasl amel edeceine bakmak istemi olabilir. Busebepledir ki onun Allah Resul'nn (sav) davetine icabet etmes i, kld nafile namazdandaha faziletlidir. nk kld namaz, nafile bir namaz olup, kendi tercihiyle Allah Teala'yagaybi minvalde itaatini ifade etmekten ibarettir. Halbuki Allah Resul'nn (sav) davetineicabet etmesi, bir farz eda etmesi bakmndan daha hayrldr. nk Allah Resul'nn (sav)davetine icabet etmesi, ehadet aleminde Allah Teala'nm farz kld bir amel olmashasebiyle Allah'a olan itaatinin ifadesidir.Allah Resul'ne (sav) icabet etmenin, nafile namaz klmaya olan stnl, tpk farznnafileye olan stnl gibidir. Allah Teala muhtelif ayet-i kerimelerinde yle

buyurmaktadr: "Kim Resul'e itaat ederse Allah'a itaat etmi olur". (Nisa/80); "Muhakkak ki

sana biat edenler, aslnda Allah'a biat etmektedirler". (Feth/10) Her iki ayette de Peygamber(sav) Allah Teala ile birlikte zikredilmitir. Allah Resul (sav) noktasndan da bu, yakini bir


7/71

husustur. Allah Tea-la'ya kulluk etmek, ite bu noktada kul iin daha fazla rza-i ilahiyi mucibve ahireti bakmndan da daha fazla sevab mlzindir.Bu hadis, ayrca una delalet etmektedir ki, Kur'an bir emirle ilgili hkm koyduunda bu,umumi ve klli olarak geerlidir. Ancak o hkmle ilgili snnet veya icma yoluyla bir tahsisgetirildii zaman, hkmn umumilii snnet veya icmanm gerektirdii ekilde tahsis edilip

snrlandrlr. Bu hakikata gre yukardaki 'Ey iman edenler, Peygamber sizi, kendinize hayaterecek bir eye davet ettii zaman, Resul ile Allah'a icabet edin1 (Enfal/24) ayet -i ke-rimesinde gelen icabet emri, zahiri anlamnda Allah Resul'nn (sav) iman ve taatla ilgilihususlardaki arlarna karlk verip O'na tabi olmann umumilii zerinde bir emir ihtivaetmektedir. Ama ayetin bu hkmnde, -zellikle de namaz klan birini- sesle armasnaicabet edilmesi manas yoktur. Ebu Said'i (ra) namaz esnasnda kendisine seslenen AllahResul'nn (sav) arsna uymamaya sevkeden de budur. O, bu ayetten yukarda anlattmzumumi hkm anlam ve Allah Resul'nn (sav) sonrasnda syledikleriyle ayeti anlamadazorlukekmitir.Ammar'n (ra) teyemmm ayetiyle ilgili ilk tatbikatnda da benzer bir durum grmekteyiz. Buayet, onlar seferde iken sabah namazn klmak iin teyemmm etmelerini mubah klan bir

hkm ihtiva etmekteydi: "Su bulamazsanz, o zaman temiz bir topraa teyemmm edin;niyetle yznze ve ellerinize srn". (Nisa/43) Am-mar (ra) bu ayetle ilgili olarak AllahResul'nn (sav) elin bir ksmyla ilgili tahsis ve snrlamasn duymamt. Bu sebeple yledemiti: 'Ellerimizi, omuzlara kadar teyemmm ettik'.3[3]Grld gibi Ammar (ra) ayetin umumi hkmyle amel ederek kolun tamamnmeshetmitir. Allah Resul'ne (sav) bunu haber verdikleri zaman, kendilerine, dirseklerekadar meshetmeleri-ni emretmitir. Baka bir hadiste ise, iki deiik rivayetle bilek ke-miklerine kadar olduu bildirilmitir. Netice itibaryla elin tahsisi yaplm olmakla beraber,

bunun snrlar tam olarak aklanmamtr. Bu sebepledir ki, fkh alimleri de elin teyemmmedilmesi gereken ksmlar zerinde farkl grlere sahip olmulardr.Mcmel olarak gelen ayetler iin de ayn durum geerlidir. Bunlar da Allah Resul'nn (sav)snneti ile tahsis edilirler. Buna misal olarak u hadiseyi nakledebiliriz: "Allah Resul (sav)devrinde iki kii, Allah'a kullukta karde oldular ve insanlardan el etek ektiler. Bir gnarkadalardan biri dierine yle dedi: Artk insanlardan tamamen uzaklaahm ve sreklisusalm. Bizimle konumak isteyenlerle konumayalm. Bylesi, ibadetimiz bakmndan dahamakbul olur. Bu ekilde insanlardan uzaklap halvete ekildiler ve kimseyle konumadlar.Bir gn Allah Resul (sav) yanlarna gitti ve kendilerine selam verdi. Ama onlar O'nunselamna karlk vermediler. Allah Resul de (sav) bunun zerine yle buyurdu: Fazlaarlk yapanlar ve haddi aanlar helak olmulardr. kisi de Allah Resul'nden (sav) zrdilediler ve bu yaptklarndan dolay Allah Teala'ya tevbe ettiler".4[4]Benzer bir hadise de mer b. Hattab (ra) tarafndan yaanmtr. O, bir gece sokaklar

dolayordu. Bir kapnn ardndan szan beyaz bir k grd. Delikten ieri baktnda, birtopluluun arap itiine ahit oldu. Ne yapacan bilemedi ve mescide dnd. Abdurrahmanb. Avf ard ve onunla birlikte o eve gitti. eri tekrar baktktan sonra Abdurrahman'a 'Neyapalm?' diye sordu. O da u cevab verdi: Allah'a andolsun ki, u anda Allah Teala'nn bizeyasaklad bir eyi yaptmz dnyorum. nk biz, gizli bir eyi aratrdk ve onamuttali olduk. Halbuki Allah Teala onu gizlemiti. Allah Teala'nn gizledii bir eyi ortayakarmamz kesinlikle yakk almaz. mer de (ra) bunun zerine yle dedi: Dorusylediini dnyorum, senin dediin gibi yapalm. Ve oradan ayrldlar.Bu hadisenin baka bir rivayetinde ise Abdurrahman b. Avfm (ra) yle dedii nakledilmitir:'Gryorum ki biz, Allah ve Resu-l'ne kar ktk. Halbuki Allah Resul (sav) bize,

bakalarnn kusurlarn aratrmay (=tecesss) yasaklamt. mer de (ra) ona: 'Doru

3[3]Tafsilat iin b. Tirmiz, TaharefllO; bni Mce, Taharet/90.

4[4]Benzer hadisler iin b. Mslim, lim/7; Ebu Davd, Snnet/5; bni Hanbel, 1/386


8/71

syledin, demi ve elinden tutarak oradan uzaklamlardr.Bu meyanda bir dier hadise de yine mer (ra) devrinden nakledilmektedir. mer (ra) bniMesud (ra) ile gece teftiine kmt. Bir kapnn aralndan ieride elinde arap tulumu

bulunan ve bir cariyenin kendisine ark syledii bir yal grdler. mer (ra) yal adamayle dedi: Senin gibi yal bir insana byle bir halde bulunmak hi yakmyor! Adam da

kalkt ve mer'e (ra) u karl verdi: Ey mminlerin emiri, eer bana insaf edersen Allahhakk iin bana sz vermeni rica ediyorum. mer de (ra) 'Konu bakalm'dedi. Bunun zerineyal adam yle dedi: Ben, bunlar yapmakla Allah'n emrine bir kez kar geldim. Sen iseO'nun emrine defa kar geldin! mer (ra) 'Nedir onlar?' dedi. Adam da yle dedi: Sen,

bir mslmanm kusurunu aratrarak tecesss yaptn. Halbuki Allah Teala seni bundansakndrm tr. Evime gizlice sarktn. Halbuki Allah Teala yle buyurmaktadr: 'Evlere,arkalarndan girmeniz, sizin iin iyilik deildir (Bakara/189) nc olarak evime izinsizolarak girdin. Allah Teala ise yle buyurmutur: 'Sizin eviniz olmayan evlere, izin alncayave ev halkna selam verinceye kadar girmeyin' (Nur/27) htiyarn bu szleri zerine mer (ra)yle dedi: Bunlar iin beni balar msn? Adam da yle dedi: Seni Allah balasn. Bununzerine mer (ra) alayarak dar kt. Kendi kendine yle diyordu: 'Eer Allah Teala

mafiret etmezse, vay haline mer'in! Adam bu halini kendi ocuundan ve komusundanbile saklyorken imdi 'Mminlerin emiri beni grd' diyecek.Bu mevzuda misal olarak zikredebileceimiz bir dier hadis ise udur. Allah Resul (sav)

buyurdu ki: "Sizden biri, bir yemee davet edildii zaman eer orulu deilse icabet etsin.Eer orulu ise, 'Ben oruluyum' desin".5[5]Grld gibi Allah Resul (sav), daha faziletliolmasna ramen amelin aklanmasn emretmitir. Naf-le orucun gizli tutulmas, elbettedaha faziletlidir. Ama daveti geri evirmesi halinde, kendisini davet eden kardeinin kalbinikrmas szkonusudur. Allah Resul (sav) bir mmini ve onun dokunu lmazln, amellerdenstn tutmutur. nk ameller, amel sahibine bal fiillerdir. Sevab da amelin mikdarnagre deil, amel sahibinin Allah katndaki derecesine gre verilir. Bu Allah Teala'nn hikmetigereidir. nk O, belli bir amel iin diledii kullarna daha fazla ecir verebilmektedir.Bu da netice itibaryla, bir mminin hatrnn bir amelden daha stn olduunu gsterir.Bunun iindir ki kendisine davet yneltilen mmine yle denmitir: Amelim akasyleyerek, mmin kardeinin kalbinikrmaktan ve onu ho olmayan bir hale sokmaktan uzakdur. Byle davranman, o amelini gizlemenden daha hayrldr. nk mslman bir kardeinseni, senin iin hazrlad bir yemee davet ettii zaman, eer ona icabet etmez veya onuntarafndan kabul edilecek ak bir zrn beyan etmez isen ve o da sana ynelttii davetindegerekten samimi ise, bu ona ok ar gelecektir.Amellerin gizlenmesi hakknda Seleften bir zat hakknda u bilgi nakledilmitir: Bu kii,cemaat iinde olduu zaman, kimsenin amellerine muttali olmamasn temin etmek iinKur'an' iinden okur, iinde secde bulunan bir ayete tevafuk ettiinde ise cemaatn iinde

secdesini eder, biz de secdesini grdmz zaman iinden Kur'an okuyor olduunu anlardk.Bu kimse muhtemelen ii bo ve fkh zayf biriydi. nk ne yaptn gsterecek bir ha -rekette bulunarak amelini aa vurmaktayd. Eer amelini gizlemek iin secdeyi terketseydionun iin daha faziletli olurdu. nk byle yapmakla, gizlemek istedii bir eyi, aavurmu olmutu. Bu da onun, amellerin ruhunu bilmediini gsterir. Bir alimin de byledavranan kimseyi kusurlu bulduunu duymutuk.lmi ksr olan mridlerin amelleri de byle olur. Halbuki bize gre durum, secdesi yzndeno kiiyi yadrgayan kimsenin takdir ettii gibi deil, o secde yapann yapt gibidir. Bizce okulun secdesini yadrgayan kimse hlasn inceliklerini anlama bakmndan zayftr. O, amelsahibi ariflerin amelde takip etmeleri gereken yolu da bilmemektedir. Bu ekilde amel edereksecdesini yapan kimse ise, ihlas sahibi bir fkh ehlidir. nk o, byle yapmakla iki fazileti

5[5]Mslim, Syam/159 Nikah/105; Tirmiz, Savm/63; bni Mce, Syam/47; Drim, Savm/31; bni Hanbel, 11/242, 507


9/71

birden cemetmitir. ncelikle ameline gizli olarak balamakla ve yapt ameli gizlemeniyetiyle bir fazilete sahip olmutur. Sonra secde ayeti geldii zaman onu da yaparak ikincifazilete de sahip olmutur.Secde, insanlar iinde aktan yaplmas gereken bir ameldir. Ayn zamanda secde, AllahTeala'ya yaknlk vastasdr. Byle bir ibadetin, insanlar uruna karlmas fikhen uygun

olmazd. O kul da, bunlar dnerek Allah Teala'mn emrettii ekilde secdesini yapm,mendub grd ekilde de O'nun kelamn okumutur. Bylece ikinci halinde de faziletsahibi olmutur. nk o, Allah iin gizledii bir ameli, yine Allah iin izhar etmitir. O,insanlarn murakabesini terketmi ama onlar yznden amelini terketme-mitir. Eer ameligizleme gereinden dolay o kimsenin secdesini terketmesi daha faziletli olsayd, namazklarken eve misafir geldii zaman, onlar arlamak iin namaz bitirmek daha faziletli ol-mazd. Halbuki, Allah Resul'nn snnetinde de varid olduu zere, namazn bitirmesi dahafaziletlidir. Byle yapan kimse, hem gizli, hem de ak amelin sevabn alarak iki ecir sahibiolmaktadr. Hem nasl olur ki? Onlar, insanlar iin bir ameli terketmeyi riya kapsamnasokuyorlar, insanlar uruna amelde bulunmak ise irktir. Denildi ki: Riya iin amel etme!Haya iin de ameli terket-me! nk halktan haya etmek irktir. Hlk'a kar haya ise, ima -

nn ta kendisidir. Ayn ekilde kul, insanlar uruna ameli terket-mekle eytana itaat etmiolsayd, insanlar iin amel etmekle ona bir kez daha itaat etmi olurdu. Bunu, una

benzetebiliriz: Bir adam dnn ki, btn gn evinde namaz klyor ve oru tutuyor, hikimse de onun bu amellerini bilmiyor. Eer bu kii orucuyla birlikte itikafa da ekilmek isteseve bu niyetle mescide gitse, orada kald iin kld namaz da insanlar tarafndan

bilinecektir. Ama srf insanlar kendisini gryorlar diye, mescitte yapmaya niyetlendii itikafida terkedecek deildir. O, ilmi salam bir alim olduka bu durum ona zarar veremez. Nitekimiman ve ilminde derinlik sahibi ve kendisine uyulan bir imamn amellerinin insanlar tarafn-dan bilinmesi, ameline zarar vermemektedir.

Netice itibaryla, kalbindeki niyetin kesin olmasndan dolay, -kendisi byle bir maksatgtmedike ve amelleriyle vlmek istemedike- amelinin insanlar tarafndan bilinmesi onazarar vermeyecektir. Hatta byle yapt iin ecri misliyle de verilebilir. nk akta yapt

bu amel, Allah Teala'mn zikrine kar gafil olanlar uyaracak, iyilik zere amel edenleri detevik edecektir.nsanlar bilecek diye secde nasl terkedilebilir? nk baz alimler secde ayetlerinden sonrayaplan secdeyi farz olarak bile grmektedirler. Secde ayetini iiten veya okuyan kimsenin,abdestli ise hemen, abdestsiz ise abdest aldktan sonra secde etmesi vaciptir.Bunlar, kula en uygun olan hallerdir. Ebu Nasr et-Temmar, unu rivayet etmitir: Bir adamBir b. el-Hars'a (ra) veda etmeye gelmi ve yle demiti: Hacca gitmeye niyetlendim. Bana

bir emrin var m? Bir ona yle dedi: Harcamak iin ne kadar paran var? O da: ki bindirhemim var, dedi. Bunun zerine Bir yle dedi: Haccnla umduun nedir? Gezinti yapmak

m, Allah'n evine duyduun zlem mi, yoksa Allah rzas m? Adam da: Allah rzas, de di. Ozaman Bir yle dedi: Eer evinde oturup iki bin dirhemi harcayarak Allah'n rzasnkazandndan kesin olarak emin olacan bilsen, bunu yapar msn? Adam da: Evet, dedi. Ozaman Bir yle dedi: yleyse o paray borlu olan on kiiye ver de borlarn desinler,yoksullara ver ki hallerini dzeltsinler, aile geindiren skntl bir insana ver ki ailesini ihyaetsin, bir yetimin bakcsna ver ki onu sevindirsin. Eer kalbin, bu paray birine vermenemuktedirse, yle yap. unubil ki, mslman birinin kalbini sevinle doldurman, srarlayardm isteyen birinin imdadna koman, muhta birinin ihtiyacn gidermen ve iman zayf

birine yardm etmen, Allah Resul'nn (sav) Veda hacc dnda yz hacdan daha hayrldr.Haydi git ve onu sana sylediimiz ekilde dat. Eer bunu yapmayacaksan bize kalbindengeeni syle.

Adam da yle dedi: Ey Eba Nasr, yolculuk kalbimde daha ar basyor. Bir, tebessm etti veona yaklaarak yle dedi: Servet, kirli ticaretlerden ve pheli eylerden topland zaman,


10/71

nefs onunla iine doan bir arzuyu tatmin etmek ve salih amel yapyormu gibi grnmekister. Halbuki Allah Teala, sadece takva sahiplerinin amellerini kabul buyuraca zerineyemin etmitir.Buna benzer bir haber de yledir: Bir'e (ra) yle denmiti: Palan zengin kii, ok oru tutupnamaz klyor. Bir dedi ki: Zavall, kendi halini terkedip bakalarnn hallerine girmi. Byle

birinin iinde bulunmas gereken hal; alar doyurmak ve yoksullara infakta bulunmaktr. Bu,dnya maln toplayp onlar yoksullardan esirgeyerek kendisini a brakmasndan ve kendinefsi iin namaz klmasndan daha hayrldr.Farzlar arasnda ncelikli olann gizli kalmas ve dier faziletlerle kartrlmas, AllahTeala'nm kullar zerindeki bir imtihan ve hikmeti gereidir. Onlardan bazlar, hkmgenilie yorarak gizli kalm olan dar terkederler. Bylece bunlar hakknda ilim ke-sinleiphaklarndaki hkm cari olur. Bu da bu gibi kimseler iin Allah Teala tarafndan bir terbiye,dierleri iin de hakikati retme, teslimiyeti ve tevfk-i ilahiyi arttrma vesilesi olur.Allah Teala, kendi Resul'n (sav) azarlayp knad ve kendisine t verdii bir ayetindeyle buyurmaktadr: "A'ma ona geldiinde, yzn ekitip srtn dnd.Nereden biliyorsun,

belki o temizlenecek?" (Abese/1-3) Denir ki, Allah Resul (sav) mrnde hi bir zaman

kendisine bu sure indii kadar zlp tasalanma-mtr. nk bu surede, kendisi gibi AllahTeala'nm habibi ve doru yola iletilmi bir kulu bylesine ar bir ekilde azarlanmaktayd.Allah Teala, bu hitab ile aslnda sadece Peygamberi'ni kasdet -mi deildir ki, daha yumuak

bir slup ile hitab etsin. O'nun bu surede vermek istedii, mminleri takva ehli kullarnayaptklar karsnda uyarmak ve dikkatli olmalarn temin etmektir. nk "Yzn ekitti vesrtn dnd.." ibaresinin asl anlam udur: Ey mminler, bakn ve kendisine grme zrl

biri geldi diye yzn ekitip srtn dnenden ibret aln!Bu anlamda u hadise rivayet edilir: mer b. Hattab (ra), bir mnafn kendi cemaatnanamaz kldrrken sadece Abese suresini okuduunu duymutu. Onu artt ve boynunuvurdurdu. mer'in (ra) bu karar, o kiinin kfrnn kesinletiim gstermektedir. nkadam, srekli bu sureyi okumak suretiyle, Allah Resul'n (sav) kendi gznde ve cemaatnngznde kk drmeye alyordu.Allah Teala'nm buna benzer hitaplar u ayet-i kerimelerde de mevcuttur: "Allah seni affetsin,onlara niin izin verdin?" (Tev-be/43); "Hanmlarnn rzasn umarak Allah'n sana helalkldn niin haram klyorsun?" (Tahrim/1); "iinde sakladn eyi, Allah aa vuracaktr.nsanlardan ekmiyorsun. Halbuki Allah, ekinmene daha layktr!" (Ahzab/37) Aie (ra)yle demitir: "Eer Allah Resul (sav) Kur'an'dan bir eyi gizlemi olsayd, mutlaka buayeti gizlerdi".6[6]Bu meyanda duyduum eylerin en ilgin olan da sraiyat babndan olarak Yemenli Vehb b.Mnebbih'ten rivayet ettikleri bir haberdir: "Sleyman b. Davud (as) vefat ettiindeocuklarndan bir topluluu ardnda brakt ve Beyt-i Makdis'i bir sre imar ve tazim

etmelerini vasiyet etti. Neden sonra, yine onun torunlarndan bir adam halef oldu vebabalarnn yoluna ters derek, eriatlarn terketti ve yeryznde kibirlenerek zorbalayeltendi. Zamanla snr iyice aarak yle demeye balad: Atam Davud ve dedem S leyman

bir mescid bina etmiler. Neden ben de onlar gibi bir mes-cid bina edip insanlar onlarnyapt gibi kendi eriatma davet etmeyeyim?!

Neticede, Beyt-i Makdis'e benzer bir mabed ina ettirdi ve Allah'a iftira ederek, bunu O'nunemrettiini syledi. Bylelikle insanlar kendi mabedine ekmeye alt ve onlara paralarteklif etti. Beyt-i Makdis'in asl mescidi de zaman iinde ykld ve insanlar onu tamamenterkettiler. Halk, kimi zaman istekle, kimi zaman da korkuyla onun dinine girdiler. AllahTeala, bu zorbaya civar ehirlerden birinin ahalisi arasndan bir peygamber gnderdi ve onayle vahyetti: u merkebe bin ve o kavme git. En kalabalk olduklar bir zamanda

6[6]Buhar, Tevhid/22; Mslim, man/288; Tirmiz, Tefsir-i Suret-i 33/9, 10, 11; bni Hanbel, VI/241, 266


11/71

mescidlerine ve toplant yerlerine gir ve en yksek sesinle yle nida et: Ey Drar Mescidi!Allah Teala, kendi ad zerine yemin etti ki seni, sana ibadete gelenlerden mahrum edipyalnz brakacaktr. Sana gelen ahaliyi ldrecek, tahtalarn ve stunlarnla onlarn kanlarnaktacak da kanlarn kpekler iip etlerini de onlar yiyecek. Sonra ehre in ve orada da buszleri syle. ktn ehre dnnceye kadar bir ey yeme, ime, glgeye snma ve bu

merkepten asla inme.Peygamber, kendisine verilen emri aynen yerine getirdi. Orann halk onun szleri zerinegaleyana geldiler ve ona sopalarla vurup talamaya baladlar. Ama o, merkebinden aslainmedi ve bu ekilde ok ar bir eziyete ve sopaya maruz kald. Gnn sonunda geldii ehredoru yola kt. Kendisine verilen emri ifa etmi ve ektii aclara kar sabretmiti. Yolda, ocivarda yaayan baka bir peygamber onun bana gelenleri duymutu. Onu karlad ve ken-disine selam vererek yle dedi: Rabbinin risaletini ulatrp O'nun emrini olduu gibi yerinegetirdin. Bu uurda ok ac ekmene ramen sebat ettin ve o kavmin eziyetlerine kar sabrldavrandm. Ama sen, a ve susuzsun. Her yerin kanyor ve elbiselerin kan iinde. Haydi benimevime gidelim de, ye, i, istirahat et, bedenini ve elbiselerini temizle.Peygamber yle dedi: Allah Teala beni gnderdii zaman, evime dnnceye kadar hibir ey

yemeyip imeyeceime ve bir glgelikte durmayacama dair benden ahit ald. Onu daveteden peygamber yle dedi: Ben de senin gibi bir peygamberim ve seninle din kardeiyim.Allah Teala bunu, gittiin kavim O'nun dmanlar olduu iin byle emretmi, sana onlarnyemeklerini yiyip glgeliklerinden istifade etmeni yasaklamtr. Ama benim evime girmenide, yemeklerimden yemeni de yasaklayacam dnmyorum. nk ben, din kardelii ve

peygamberlik makamlarnda seninle ortam.Gnderilen peygamber onun szlerine inand ve onunla beraber evine doru yola koyuldu.nne yemek konup da iddetli aln gidermek iin yemee doru hzla eilince bu onu rahatsz etti ve Allah Teala da onu evine davet eden peygamberine yle vahyetti: Ona de ki:Sen, arzunu ve karnn benim emrime tercih ettin. Halbuki ben senden, ktn ehrednnceye kadar bir ey yiyip imeyeceine ve merkebinden inip glgelie snmayacanadair ahit almam mydm? Eer sen itihadnla fikir beyan etmeseydin ve ilminin erdiikadaryla hakikati sylememi olsaydn cezam ikinize de amil olurdu. Onun zr Benimkatmda seninkinden daha zayftr. nk Ben ondan ahit almtm. O ise, arzu ve ehvetinitercih ederek verdii ahdi terketti.ikinci peygamber bu vahyi dier arkadana bildirdii zaman, dehetle yerinden srad veelbisesini toplayarak merkebine bindi ve aceleyle yola koyuldu. Nasl bir halde olduunu bilednemi-yordu. Merkebini hzla srerek gidiyordu. Yznde alk ve susuzluun eserleri,

bedeninde ve elbiselerinde ise kanlar vard. Merkebin zerinde asla bklmyordu. Alt tarafaalk olan bir tepeden inerken nne bir aslan kt ve onu boazlad. Aslan daha sonra nayaklarn uzatarak yolun ortasna kuruldu. Peygamberin naam ve merkebini koruyor gibi

bekliyor zaman zaman kkryordu. Yolda bir insan grd zaman aslan onu hemenuzaklatryor, peygamberin naayla merkebe ve semerine yaklatrmyordu. Bir sre sonradier peygamber de bunu duydu ve oraya gitti.Aslan onu grnce kenara ekildi ve naaa yaklamasna izin verdi. O da arkasnn naamkefenleyip topraa verdi. Sonra merkebi ve semerini yanma alarak evine gitti. Sonra Rabbineyle nida etti: Ey Rabbim, bu kulun ki, Senin risaletini tebli edip emrini ifa etti. Bu imtihanonu yle yormutu ki, bilemedii iin Senin emrine kar geldi. Sen de onu byle ar bir cezaile cezalandrdn. Allah Teala, peygamberine yle vahyetti: Bunu, katmda hor grldiin yapmadm. Aksine bu bir mafiret ve rahmettir. O, Benim emrime kar geldi. Eceliyaklamt. Ben de onu, kendisinin de ho grmeyecei byle bir gnahla karlamakistemedim. Ve kpeklerimden birini grevlendirdim. O da, Benim'le pak olarak karlamas

iin onu arndrd. Bu, Benim katmda bir ehadet ve peygamberlikten daha stn birderecedir. Peygamber, bu vahyi aldktan sonra yle dedi: Seni her trl eksiklikten tenzih


12/71

eder, hamdinle tebih ederim ey hkm verenlerin en hayrls, ey merhamet sahiplerinin enmerhametlisi!Alimler arasnda yleleri vardr ki, iki hayr arasnda stn olann bilir ve onu karmamakiin yarr, iki hayr arasnda mahzurlu olann bilip kendisini daha iyi olandan alkoymamasiin ondan uzaklarlar. Bu alimler, iki kt arasnda en kt olan da bilir ve ondan srarla

kaarak ona kar iki kat perdeye brnrler. Bu anlattklarmzda, ilimlerin incelikleri,anlaylarn bilinmeyen ynleri, merak edenler iin deliller, alimler iin de ibret ve iaretlermevcuttur.ki ktlkten hangisinin daha kt olduu ve iyinin ktden nasl ayrt edilecei hususunagelince, bunlar akli deliller ve zahiri ilimlerle bilinebilen hakikati ardr. 7[7]

27. FASIL

Mridlerin Esas Hakkndadr

Bu faslda, mridlerin dayanacaklar esaslar anlatacaz. Ulemadan bir zat yle demitir:

Halk, ey ile perdelenir: Dirhem ak; nderlik sevdas ve kadnlara teslimiyet. Bir arif iseyle derdi: Kulu, Allah Teala'ya ibadetten u ey alkor: Mridlikte samimiyetin azl;Tariki bilmemek ve er alimlerinin hevaya dayal konumalar.Alimlerimizden biri de yle demiti: Talep edilen perde arkasnda, yol gsteren kayp veihtilaf mevcut olduu zaman hak ortaya kamaz. Hak ortaya kmad zaman da mridaknla der.Mridin u yedi haslete sahip olmas gerekir:1.Mridlikte sdk ki bunun alameti, hazrlk yapmaktr.2.Allah'a itaata sebep oluturmak ki bunun alameti; kt arkadalar terketmektir.3.Nefsinin halini bilmek ki bunun alameti; nefsin afetlerini kefetmektir.4. Allah' bilen alimlerin meclislerine katlmak ki bunun alameti; byle alimleri dierlerinetercih etmektir.5. Tevbe-i Nasuh ile tevbe etmektir ki bunun alameti; heva ile olan balar kesmektir.6.Nefsin arzulad eyde zhd sahibi olmak ve ilmin zemmetmedii helal lokmay yemektirki bunun alameti; onu aramaktr. lmin nefsine hakim olmas ise, eriatn hkmne uygun olanmubah yollarla olmaldr.7. Btn bunlarda kendisine destek olacak salih bir arkada sahibi olmaktr ki, salih arkadanalameti; kendisine takv ve iyilikte yardm etmesi, gnah ve saldrganlktan menetmesidir.Bu yedi haslet, mridliin az olup, mridliin drst ve salam oluu bunlara baldr. Buyedi haslete ulaabilmek iin de u drt eyden istifade edilir. Bu drt unsur, mezkr yedihasletin binasnn salam, temellerinin gl olmasn temin eder.

Bunlar yle sralanabilir: Alk, uykusuzluk, skut ve halvet.Bu drt unsur, nefsin hapsi ve hareket sahasnn daraltlmas, onun ezilerek balanmasnsalar. Bylelikle nefsin tabii sfatlar zayflatlp muamelesi gzelletirilir. Bu drt unsurdanher birinin kalp zerinde belli bir msbet tesiri vardr. Alk, kalpteki kan zal -tarak onuaartr. Bu aklatrma, kalbin nurunun beyazlamasn temin ederek kalbin yan eritir. Kalbinyann erimesi, onun yumuaklk ve efkatini arttrr. Yumuaklk (=Rikkat) ise, her hayrnanahtardr. Katlk (=Kasvet) ise her trl errin anahtardr.Kalbin kan eksildii zaman, dmanlarn ona nfuz etmesi zorlar. nk eytann yeri,kalpteki kandr. Kalp rikkat bulup yumuad zaman, dmann hakimiyeti de zayflar.nk onun kalbe hakimiyeti, kalbin sertliinde kendini gsterir. Filozoflar 'Kalp, kann

bbreidir" derler. Bu szlerinde dayandklar delil ise, insan ld zaman vcudundaki kan

7[7]Eb Tlib el-Mekk, Ktul-Kulb (Kalplerin Az), z Yaynclk: 1/ 305-324.


13/71

ancak ruhunun teslimiyle birlikte kaybeder olmasdr.Filozoflardan bazlar ise, nefsin yatann kan olduunu sylemilerdir. Bizce, shhatli olangr debudur. nk bu, Tevrat'ta Musa'ya (as) ynelen "Ey Musa, damarlar yeme, nkonlar her nefsin snadr" ifadesine ve Allah Resul'nden (sav) rivayet edilen u hadiseuygundur: "eytan, Ademolu'nun kannda hareket eder. Alk ve susuzlukla onun kanallarn

daraltn".8[8]

Kfe ulemas ise, kan nefs olarak ifade etmi ve yle demilerdir: Akc nefsi (=kan)olmayan bcek trnden canllarn iinde ldkleri su necis olmaz. Onlarn kasdettikleri bucanllar, domuzlan bcei, rmcek ve kalorifer bcei gibi canllardr.Alkta ise, kann eksilmesi szkonusudur. Kann eksilmesi, insann ezeli dman olaneytann yollar olan damarlarn daralmasn ve meknnn darlndan dolay nefsinmeskeninin zayflamasn salar. sa'dan (as) rivayet edilen bir haberde yle dedii rivayetedilir: "Ey Havariler topluluu, karnlarnz a, cierlerinizi susuz tutun ve vcutlarnzplaklatrn. Belki o zaman kalpleriniz Allah' grebilir". Yani zhdn hakikatma ve kalpsaflna ularlar.Alk, zhdn anahtar ve ahiretin kapsdr. Alkta nefsin zilleti, teslimiyeti, zayflatlmas

ve krlmas mevzubahistir. Btn bunlar da kalbin hayat ve salahnn zn tekil ederler.Alk ile ulalabileceklerin en alt noktas, skutun tercih edilmesidir. Skutta ise selametvardr. Akl sahipleri iin de bu, ulalmas gereken bir gayedir.Sehl (ra) der ki: Hayrn tamam u drt eyde toplanmtr. Abdal'n abdal olmas da bunlarsayesindedir: Karnlarn bo tutulmas, skut, uykusuzluk ve insanlardan uzaklama. Yine o,yle demitir: Kim ala ve zarara kar sabredemezse bu iin hakikatma ulaamaz.Abdlvahid b. Zeyd, Allah zerine yemin ederek yle derdi: Sd-dklar, ancak alk veuykusuzluk ile sddk olabilirler. nk alk ve uykusuzluk, kalbi nurlandrp onu parlatr.Kalbin nurlanmas, gayba yakndan temas etmeyi, kalbin parlamas ise, yakini imannsaflamasn salar. Nurlanma ve parlaklk, kalbe aklk ve yumuaklk kazandrr. Bunlarsayesinde ise kalp, parlatlm bir aynada gzken inci gibi bir yldza dnr ve gayba gaybile ahit olur.Byle bir kul da, baki olan ahiret alemini yakinen bildii iin fani olan dnya zhd sahibiolur. Hevasmm acil arzularna olan dknl azalr. nk o, bunlardan tr greceicezann veha-metine yakinen ahit olmutur. Allah Teala'ya itaat ve kulluk tezahrlerinde

bulunmaya rabet edecektir. nk ahireti ve oradaki yksek dereceleri mahede etmitir.Onun iin dnya ahirete dnm, mevcut dnya gaib, gaib olan ahiret de mevcut ve hazrolmutur. Mevcut dnya, kaybolup gidicidir. Kaybolup gidecek olan dnya onu ister vearzular. Ama o, kaybolup gidecek olan sevmez ve asla onun peine dmez. O, ge de olsaahiret alemini ister ve onu arzular.Harise el-Ensari (ra) bu babda yle bir nitelemede bulunmutur: Nefsim dnyadan

vazgetiinde sanki Rabbimin Ar'n apak dururken grr gibi oldum. Sanki, birbirleriniziyaret eden cennet ehline ve birbirlerine dmanlk eden cehennem ehline bakyor gibiydim.Allah Resul de (sav) mminin kalbini vasfederken yle buyurmutur: "Kalpler drt eittir.Bir kalp vardr ki iinde yalnzca k saan bir er vardr. Bu, mminin kalbidir". 9[9]Kalbin, dnya hayatnda zhd ile sslenmesi ve hevadan tecerrd etmesi, onda bir kandilyakar. Kalbin iinde k saan bu kandil, kalbin gayb grmesini salayan yakini imannnurudur.Bir alimimiz yle demitir: "Kim, krk gece halisane bir ekilde uykusuz kalrsa semannmelektu mkaefe yoluyla kendisine grnr". Bu alim, baka bir vesilede de hayrntamamnn drt eyde toplandn syledikten sonra bunlar arasnda 'Gece uyku-suzluu'nu

8[8] Bu manadaki hadisler iin b. Buhar, Ahkam/21 Bed''l-halk/11 ftikfill, 12; Ebu Davd, Savm/78 Snnet/17 Edeb/81; bni Mce,Syam/65; Drimi, Rikak/66; bni Hanbel, III/156, 285, 309 VI/337 9[9]

bni Hanbel, 111/17


14/71

da saymtr. unu bil ki, alimlerin uykusu, ancak uzun sren uykusuzluun ardndan uykununar basmasyla olur. Onlar, bu uykusuz vakti mkaefe, uhd ve Allah Teala'ya yaknlk iinkyam ile geirirler.Abdal zmresinin sfatlar arasnda unlar saylr: Yemei, lmemek iin yemek; uykuyusadece ar basnca uyumak; sz ancak zaruret halinde sylemek. Geceyi sevdii Allah

Teala iin uykusuz geiren kimse, elbette gndz O'nun emirlerine muhalefet etmeyecektir.nk o, btn gecesini O'na hizmetle geirmitir.Hasan el-Basri (ra) bir gn pazara gitmiti. Pazar esnafnn bo laflarm ve onlarn lafkalabaln grnce yle dedi: Zannederim bu kimselerin geceleri de, ktlklerle geirilengecelerdir. Bir hadiste ise Allah Resul'nn (sav) yle buyurduu rivayet edilmektedir:"Kaylule yapn. nk eytanlar kaylule yapmzlar. Gece kalkabilmek iin gndzkaylulesinden destek aln". Allah Teala'mn "Sabr ve namaz ile yardm isteyin" (Bakara/45)

buyruunun tefsiriyle ilgili u hadis rivayet edilmitir: 'Gece kyam iin orutan destek aln'.Baka bir haberde ise 'Alk ve gece namaz ile nefs mcahe-desine destek verin' denilmitir.nc bir tefsirde ise 'Sabr ve namaz ile yasaklardan saknmada yardm isteyin'denilmektedir.

Skuta gelince, skut akl alayan, vera' eiten ve takvay celbeden bir fazilettir. Allah Tealaskut ile kula, sahih tevil ve tercih edilen bir ilim ile k nasip eder ve skutu te rcih etmesisebebiyle onu, szde ve amelde dorulua muvaffak klar.Seleften bir alim yle demitir: Skut etmeyi, azma koyduum bir ta yardmyla otuzsenede rendim. Konumaya davrandmda dilim taa taklyor ve susuyordu". Bir bakazat ise yle demitir: "Kendi kendime, beni ilgilendirmeyen bir konuda sylediim herkelime iin iki rekat namaz klmaya sz verdim. Ama bu bana kolay geldi. Bunun zerine, herkelime iin bir gn oru tutmaya sz verdim. Bu da bana kolay geldi. Bunun zerine her keli-me iin bir dirhem sadaka vermeye sz verdim. Bu bana ar geldi ve skut etmeyirendim".Ukbe b. Amir (ra) yle demiti: "Ey Allah Resul, kurtulu nededir? Buyurdu ki: Dilini tut,evin sana yetsin ve gnahn iin ala".10[10] Allah Resul (sav) bu hususla ilgili ksa ve zl

bir hadisinde yle buyurmaktadr: "Selamette olmak kimi sevindirecekse, skuttanayrlmasn".Allah Resul (sav) Muaz'a (ra) namaz, oru ve benzerlerini vasiyet ederken yle

buyurmutur: "Sana btn bunlardan ok kendine hakim olabilecein baka bir eysyleyeyim mi? Sonra eliyle diline iaret etti. O zaman Muaz (ra) yle dedi: Ey AllahResul, dillerimizin sylediklerinden dolay da hesaba ekilecek miyiz? Allah Resul (sav)

buyurdu ki: Anan seni yitirsin ey Muaz, cehennemde insanlar burunlar stnde srtecekolan, dillerinin hasat ettiklerinden baka nedir ki? Sustuka selamette olursun. Konutuundaise, her sylediin lehinde veya aleyhinde olur".11[11]

Abdullah b. Sfyan (ra) babasndan unu rivayet etti: "Dedim ki: Ey Allah Resul, bana slmiin yle bir ey vasiyet et ki, senden sonra onu hi kimseye sormayaym. Allah Resul (sav)buyurdu ki: 'Rabbim Allah'tr" de, sonra da istikamet zere ol. Bunun zerine yle dedim:Bunlar yaptktan sonra neden saknaym? -Baka bir rivayette; Bana en fazla zarar verecekeyi de haber verir misin- ? O zaman Allah Resul (sav) 'Bu' buyurdu ve dilini iaret et ti".Baka bir hadiste ise u rivayet edilmitir: "Kul, dilini koruyun-caya kadar Rabbindenlaykyla korkmu saylmaz".Bir hadiste de Allah Resul'nn (sav) yle buyurduu rivayet edilmitir: "Kalbi istikamet

buluncaya kadar kul salah bulmaz. Kalbi ise, dili istikamet bulmadka istikametbulmaz"12[12]bni Me-sud (ra) yle demitir: Hibir ey, dil kadar uzun hapsi gerektirmez.

10[10]

bni Hanbel, 11/212 IV/158 V/259.11[11]Tirmiz, man/8; bni Hanbel, V/221, 226, 227

12[12]bni Hanbel, III/198


15/71

Seleften biri ise yle demitir: Vera' inceledim ve onun dildeki kadar az olduu baka birey grmedim.Bir alim de unu sylemitir: Bir kulun dili istikamet bulduunda dier amellerini de salamgrrm. Dilinde yanlma olan kulun ise dier amellerinde daima fesad grrm. Hikmetehlinden biri de yle demitir: Akl oaldnda, sz azalr. Akl azaldnda ise sz oalr.

bni Hanbel ise yle derdi: Kelam ehlinin alimleri zndklardr. Sz ve kelam ehlinin tekilettii taifeden biri yle demitir: Kim kelam yaparsa, ok byk iyilik yapm olur. Ama asliyilik skut etmektedir.Znnun-i Msri (ra) yle derdi: Korku, kayglandrr, haya ise susturur. Ariflerden biri iseunu ifade etmitir: lim, iki ksma ayrlmtr: Yars skuttur, dier yars ise nerede skutedeceini bilmektir. Dahhak b. Mzahim yle derdi: Benim yetitiim alimler, skut vevera' renirlerdi. Bugnkiier ise Kelam reniyorlar. Hasan el-Basri (ra) Enes b. Malik'ten(ra) Allah Resul'nn (sav) yle buyurduunu rivayet etmitir: "Drt ey vardr ki vgylekarlanr. Skut ki, ibadetin badr. Tevazu, Allah' zikir ve eyann azl".Hammad b. Zeyd derki: Bir gn Eyyub'a yle dedim: Bugnn ilmi mi fazladr, yoksagemi zamann m? Dedi ki: Ey oulcuum, bugn Kelam daha fazladr. Gemite ise ilim

daha fazlayd.Denildi ki: Selef-i Salih, alimin ilmini anlatmasndan olduu gibi skutundan da istifadeederlerdi. Baka bir yerde ise yle denilmitir: Alimin skutundan istifade edemeyen kimse,onun sznden de istifade edemez. Bir alime yle sorulmutu: Falan m daha alimdir, yoksau mu? Dedi ki: Falan daha alimdir. O ise, Kelam bakmndan ileridir. Soruya muhatap olanzat, byle bir cevap vererek ilim ile Kelam tefrik etmitir.Horasan alimlerinden birine lm deindeyken u soruldu: Senin vefatndan sonrameclisine oturacamz bir alim gster. O da, Talanca' diyerek skutu ile tannan, ibadetehlinden fakat ilim bakmndan mehur olmayan birini tavsiye etti. O zaman yle dediler:Onda, bizim sorduklarmza cevap verebilecek kadar ilimyok-tur. Bunun zerine alimincevab yle oldu: Bunu biliyorum. Ama onda yle bir vera' vardr ki, bilmedii hakknda aslakonumaz.Ame yle derdi: Szde yle szler vardr ki cevab skuttur. Seleften bir zat yle demitir:Skut, alimin ss, cahilin ise rtdr. Baka biri ise yle demitir: Skut, alimincevabdr. Bir hadiste de u rivayet edilmitir: "Skut, alimin ss, cahilin lekesidir". Bir alimde yle demitir: Hibir ey eytana halm ve alim biri kadar zor gelmez. nk o,konutuu zaman ilim ile konuur, sustuunda da hilim ile susar. eytan da yle der: una

bakn, onun skutu bana konumasndan daha ar geliyor.Selef den bir zat yle dedi: Kelam rendiin gibi, skutu da ren. nk kelam sanahidayeti gsterdii gibi skut da seni korur. Skutta senin iin iki haslet vardr: Onunsayesinde senden daha cahil olamn cehaletini savar, ilimce senden daha stn olann ilmini

renebilirsin. Bir alim de yle demitir: 'Bilmiyorum' demeyi ren, 'Biliyorum1 demeyirenme. nk 'Bilmiyorum' dediinde sana bilmeni salayncaya kadar retirler.'Biliyorum' dediinde ise, bilmediini grnceye dek sana sorular sorarlar. Bir alim de yledemitir: Alim, 'Bilmiyorum' kelimesinde hata ettii zaman, helak noktalar ona isabet eder.sa'dan (as) rivayet edildi ki: "Hayrn tamam u eydedir: "Skut, konuma ve bak.Skutu, tefekkr iin olmayan hatadadr. Konumas, zikir olmayan kii, bo itedir. Bak,ibret iin olmayan kii de, elencededir".Bir alim yle demitir: nsanlar zerine yle bir zaman gelecektir ki, insanlarn yaptklar eniyi i uyku, ilimlerinin en hayrls da skut olacaktr. nk ameller fesada, ilim de pheyeduar olacaktr. Ayn alim baka bir vesilede ise yle demitir: Ve onlarn hallerinin enfaziletlisi de alktr. nk o zamanlarda haram yaylacak ve helal mulak olacaktr. Bir alim

ise yle demitir: Skut, akln uykusu, konuma ise onun uyanmasdr. Her uyanklk biruykuyu gerektirir. Akl sahibi bir insan sustuu zaman, akl toplanr ve onun cevheri hazr


16/71

olur.bni Abbas'm (ra) Mcahid'e yapt vasiyette yle bir ifade ye-ralr: "Seni ilgilendirmeyen

bir hususta konuma. Bu, senin iin en salklsdr. Aksi halde hataya dmemenden eminolamam. Seni ilgilendiren mevzuda ise, ancak yeri geldiinde konu. Kendisini ilgilendiren

bir mevzuda konuan nice konumac vardr ki, sz yerinde sylemedii iin gnaha

girmitir". Ulemadan biri de yle demitir: Kiinin vera', onun konumasnda ortaya kar.Baka bir szde ise yle denmitir: Sz ok olann hatas da ok olur. Hatas ok olannsakalbi lr." Denilir ki: "Sz azald zaman, dorular artar."Seleften bir cemaattan u sz nakledilmitir: Selametinonda dokuzu, skuttadr. Denilir ki:Gereksiz yere, mizah iin veya elence iin sylenen her kelime iin kul be noktadadurdurulur ve knanp sz ikrar ettirilerek kendisine u sorular sorulur: Falan sz niinsyledin? Seni ilgilendirir miydi? kinci soru, Onu sylediinde sana bir faydas oldu mu?sorusudur. ncs, Eer onu sylemeseydin sana bir zarar gelir miydi? olacaktr. Drdncsoru, Sussaydm da selamete erseydin olmaz myd? sorusu olacaktr. Beinci ise u olacaktr:Keke onun yerine Sbhanallah ve Elham-d lillah deseydin de sevabn kazansaydm!olacaktr.

Denir ki: Sylenen her kelime iin defter alr. Birinci ve ikinci defterde 'Nasl?'sorusunun cevaplar yazlr. nc deftere ise, 'Kimin iin?' sorularnn cevaplar yazlr. Kuleer bu defterden de kurtulursa kurtulur. Eer kurtulamazsa, hesap iin beklemesi uzadkauzar.Hasan el-Basri (ra) yle demitir: Mminin dili, kalbinin arkasndadr. Konumak istediizaman tefekkr eder. Konumak, eer lehinde ise konuur.Aksi halde dilini tutar. Mnafnkalbi ise, dilinin ucundadr. Yani o, kalbine doan her eyi syler. Konumadan nce hiduraksamaz ve dnp tanmaz.Bir hadiste de Allah Resul'nn (sav) yle buyurduu rivayet edilmitir: "Alimin afeti,konumann kendisine skuttan daha ho gelmesidir".Konumada ssleme ve fazlalk varken, skutta selamet ve kazan vardr. Allah Resul'nn(sav) bir vaaznda ise yle buyurduu rivayet edilmektedir: "Ne mutlu o kimseye ki, kendiaybyla uramas, bakalarnn ayplarm aramasn engeller, malnn fazlasn infak eder vesznn fazlasn da tutar".Skutun faziletleri hakknda sylenenler ve rivayet edilenler hayli fazladr. Ama burada,

bunlarn hepsini zikretmemiz mmkn deildir.Halvefe gelince, Halvet; kalbin halktan hali olmas, btn himmet ve gayretin Hlk'm emrineyneltilmesidir. Halvet, mridin sebat zerindeki kararlln glendirir. nk insanlarlaiice olmak, kulun sebatn zayflatp himmet ve gayretini datarak niyetini zayflatr. Halvet,kulun dnyevi hazlar zerindeki nefsani arzularn azaltr. Halvette olan kul, bunlara ok dahaaz ahit olur. unu unutmamak gerekir ki gzler, kalbin kaps gibidir. Kalbin afetleri de,

gzler yoluyla girer. Kalbin ehvet ve lezzetleri de, gzlerde bulunur.Ulemadan bir zat yle demitir: Baklar artan kimsenin pimanlklar da uzar. Halvet, ahiretfikirlerini ekerek, yakinen grdkleri sayesinde kalbin ahirete olan ilgisini arttrr. O, kullarnhatralarn unutturup kalbin daima Ma'bud'u zikretmesini temin eder. Halvet, shhatalametlerinin en bydr.Allah Resul'nn (sav) bir hadisinde de bu ynde bir ifade vardr: "Allah'tan afiyet dileyin.Kula, yakini imandan sonra kul yaplan en byk ltuf, afiyettir"13[13]Baka bir hadiste ise"Uzlete ekilmek, afiyettir" buyrulmutur. Bu hadislere gre uzlete ekilmek, mendub grlenve her halkrda yakini imandan sonra gelen faziletli ameller arasnda yeralr. Mridin buyolda sadk olmas iin, halvette bulduu lezzet ve tad kalabalkta bulamamas gerekir.Gizlilikte bulduu dinlik ve kuvveti, aklkta bulmamas gerekir. Onun yalnzlktaki

13[13] Buhar, Cihad/112, 156 Temenni/S; Mslim, Cihad/20; Ebu Davd, Cihad/89; Tirmiz, Da'avat/84, 101, 128; bni Mce, Dua/5;

Drim, Siyer/6; bni Hanbel, 1/4, 11


17/71

ainal, halvetteki rahat ve gizlilikteki amellerinin gzellii, aleni yaplanlara denkolmamaldr.Haller arasnda halvetin insanlara karma mukabilindeki durumu, makamlar arasnda korkumakamnn muhabbet makam mukabilindeki durumuna benzer. Korku, btn abidler iingeerli olan bir makam iken, muhabbet hususi mminler iin bir ziyadedir. Halvet ve yalnzlk

da byle olup btn mridler iin geerlidir, insanlara ainalk ise, alim imamlara mahsusolan bir ziyadedir. Ancak halvet baka bir akl, yalnzlk ve tek bana kalma da ikinci biriman gerektirmektedir. Sfyan- Sevri (ra) ve Bir b. Hars'dan (ra) u sz rivayet edilmitir:Tek kalmaktan dolay yalnzlk hissine kaplp insanlardan ainalk bulduunuzda sizin iinriyadan emin olamam.Ebu Muhammed (ra) yle derdi: Hayrn tamam, u drt haslette toplanmtr. Abdal' abdalyapan da bunlardr: Karnlar boaltmak, skut, halktan uzlete ekilmek ve gece uykusuzkalmak. Abdlaziz'den Sehl'in (ra) yle dedii rivayet edilmitir: Velinin insanlara karmas

bir zldr. Tek bana kalmas ise izzettir. Allah dostu velileri pek ender olarak halk iindegrdm.Ariflerden biri yle demitir: Tek bana kalmaya aina olmak, mridin tarike girmesinin

alametidir. Tevbenin shhati ve istikamet zere kararlln glenmesi sabit olduktan sonramridliin itilasnn alameti, zikrettiimiz drt eyi bunlarn zdlarma tercih etmesidir. Kalbinvarl, yrein almas ve ahlakn gzellii bunlarla temin edilir. Bu drt halin zdd ise,dnya kaplarn, gaflet anahtarlarn ve heva yollarn ifade ederler. nk tokluk kalbinkatlk ve zulmetini, nefsin arzularnn da glenmesini, arzularnn yaylmasn arttrr. Nefsinglenmesi ise, imann zayflamas ve iman nurlarnn snmesini beraberinde getirir. Nefsinzayflatlmas ve tabiatnn sndrlmesi ise, imann glenmesini ve yakin nurlarnn nnyaylmasn salar. Byle yapan kul da, Allah Teala'ya yakn ve O'nun meclisine nailolanlardan olur.nsann tok olmas ise, dnya hayatnda arzu ve hevann anahtarn tekil eder.Sahabe'den biri (ra) yle demitir: Allah Resul'nden (sav) sonra ortaya kan ilk bidat,

tokluktur. nk insanlarn karnlar doyduu zaman, ehvetleri de azar.Aie'den (ra) rivayet edildi ki: "Allah Resul (sav) ve ashab, isteksizce aclarlard".bni mer (ra) yle derdi: Osman'n (ra) ldrlmesinden sonra asla tok olmadm. O, busz Haccac devrinde sylemiti.Ebu Cuheyfe (ra) ise unu rivayet etmitir: "O, Allah Resu-l'nn (sav) yannda geirmiti.Allah Resul (sav) yle buyurdu: Geirtini bizden uzak tut. Sizin dnyada en uzun tokkalannz, ahirette en a kalannz olacaktr. Ebu Cuheyfe (ra) der ki: Allah'a yemin ederim ki,o gnden bugnme kadar hibir yemek iin oyalanmadm ve kalan zamanda da daimaRabbimin beni affetmesini umdum".14[14]Bu hadis ve szler nda, kul iin dnya hayatnda aln tokluktan daha ho grld

kesinlik kazanmaktadr. Allah dostu evliyann da en bariz alametlerinden biri de budur. kial arasnda, onlarn sonuna dek bekleyerek bir n yemek yemesi halinde kulun alkhali, tokluk halinden daha uzun olacaktr. Tam bir alktan sonra, orta halli bir yemek yiyenkimse, toklukta ve alkta mutedil davranm olur. Gnde iki defa yemek yiyen veyaackmadan yiyen kimsenin ise, tokluk hah, ahk halinden daha uzun srelidir. Bu damekruhtur. Kulun, yemekten doymak-szn kalkmas ve tokluktan ok alk hissetmesi ise,hallerinin orta olandr.Hiam, Hasan el-Basri'den (ra) unu rivayet etmitir: Andol-sun, ben yle kimselere yetitimki onlar yemekte asla doymazlard. Onlardan biri, yemek yedii zaman nefsini reddeder,erimi, zayf ve oruca niyetlenerek kendini tutard. Hepsi de mrlerini, bir elbisekatlattrmadan, ailelerine zel bir yemek yapmalarn emretmeden ve yattklar yerle aralarna

14[14]bni Mce, Et'ime/50; Tirmiz, Et'ime/37


18/71

bir rt koymadan geirmilerdi. Cafer b. Hayyan da Hasan el-Basri'den (ra) naklederek yledemitir: Mmin, karnn tamamen dolduracak kadar yemez ve vasiyetini yanndan ayrmaz.Sfyan- Sevri'den (ra) u sz rivayet edilmitir: ki ey vardr ki kalbi katlatrrlar: Uzunsre tokluk ve ok konumak. Mek-hul'dan da (ra) u sz rivayet edilmitir: haslet vardrki Allah Teala onlar sever. haslet de vardr ki Allah Teala onlara buze -der. Allah

Teala'nn sevdii hasletler unlardr: Az yemek, az uyumak ve az konumak. O'nunbuzettikleri ise unlardr: ok yemek, ok konumak ve ok uyumak.Uykunun fazlalk ve devamll, gafletin uzunluuna, akim azlna, ferasetin eksikliine vekalbin dalgnlna sebep olur. Btn bunlarda frsat karma szkonusudur. Frsat karmaise, lmden sonra pimanlk demektir. Allah Resul (sav) buyurdu ki: "Sleyman b.Davud'un (as) annesi yle dedi: Ey olum, gece fazla uyuma. nk fazla uyku, Kyametgn kulu -amel bakmndan- fakir brakr".15[15]Rivayete gre srail oullar arasnda ibadete dalan genler vard. Akam yemekleri geldiizamn onlarn alim olan kalkar ve yle derdi: Ey mridler topluluu, ok yemeyin. Aksihalde ok iersiniz. ok iince ok uyursunuz. ok uyuyunca da ok kaybedersiniz". Selefden bir zat yle derdi: Mminin hallerinin en d yemek ve uykudur. Mnafn

hallerinin en faziletlisi ise, yemek ve uykudur.Halktan biri, hikmet ehlinden bir filozofa yle demiti: Bana yle bir ey syle ki onukullanarak gndz uyuyabileyim. Filozof yle karlk verdi: Hey aklsz, mrnn yarszaten uykuyla geiyor. Uyku ise, lmdendir. Sen, mrnn drtte n uykuda geiripsadece drtte birinde mi hayatta kalmak istiyorsun? Bu karlk zerine adam 'Bu nasl olur?'diye sordu. Filozof da u cevab verdi: Krk yl yaadnda bu yirmi yl demektir. Sen ise, bu-na on yl daha katmak istiyorsun.Fazla konumaya gelince; ok konumadaki mahzurlar yle zikredebiliriz: Vera'm azl,takvann kaybolmas, hesabn uzamas, isteklilerin oalmas, mazlumlarn taklmas, yazcmeleklerin ahitliinin oalmas ve Melik-i Kerim olan Allah'tan uzaklamann giderekartmas. nk konuma, dilin byk gnahlarnn anahtardr.Dilin gnahlar arasnda, yalan, gybet, kouculuk ve iftiray zikredebiliriz. Yalanc ahitlik,namuslu bir insana iftira etmek, Allah Teala'ya iftirada bulunmak, bo yere yeminler etmek,ilgisiz yerde konumak, faydasz konulara dalmak da dilin ileyecei byk kusurlardandr.Bu hususta rivayet edilen hadislerden birinde yle buyrulmaktadr: "Ademolu'nunhatalarnn ou dilindedir. Kyamet gn insanlarn gnah bakmndan en ar olanlar da,onlarn ilgisiz mevzulara en fazla dalanlar olacaktr".Dilde, halka kar yapmacklk ve gzel grnme, doruyu evirme ve bozma gayretlerivardr. "Yine onda, heva ehline yaltaklanma ve onlarla uzlama gayretleri vardr. Bir kulda buhasletlerin birarada bulunms, kalbinin dalmas demektir. Kalbinin dalmas ise, himmet vegayretinin bocalamas anlamna gelir. Himmet ve gayretinin bocalamas ise, Mukarrebun

makamndan dmesine sebebiyet verir.bni Abbas (ra) Mcahid'e (ra) yapt vasiyette yle der: Ne halim, ne de aklsz bir sefih ilemnakaa et. Hilim sahibiyle mnakaa edersen seni alteder. Bir aklsz ile mnaka edersen, oda seni incitebilir. Bir hadiste de Allah Resul'nn (sav) yle buyurduu rivayet edilmitir:"Kul, akln vermedii bir kelime syler ve onunla sema ile arz arasndaki mesafeden dahauzun bir ukura der". Baka bir rivayette ise yle denilmektedir: "Bir kelime syler deonunla yetmi gzlk derinlikteki ukura der"16[16].Rivayete gre Lokman (as) oluna yle demitir: "Salyalar gsne doru akan bir dilsizolman, halkn topland bir yerde seni ilgilendirmeyen bir hususta konumandan dahahayrldr". Bir hadiste de yle buyrulmaktadr: "Kim, kt bir kelimeyi ilk defa balatr ve

15[15]bni Mce, kamet/17416[16]

Benzer hadisler iin b. Buhar, Rikak/23; Mslim, Zhd/5O; Tirmiz, Zhd/10; bni Mce, Fiten/12; Muvatta', Kelam/6; bni Hanbel,11/221, 297, 334, 355, 402 523


19/71

halk o kelime hakknda konumaya dalar ise, onlarn gnahlarm da yklenir". Bir hadiste deAllah Resul'nn (sav) yle buyurduu rivayet edilmitir: "Kt kimse, kt sz getirir".brahim b. Edhem'den (ra) unu rivayet ettiler: O, biriyle arkadalk ettiinde eer o kimsekt bir sz sylerse onu derhal terke-derdi. Hadiste de Allah Resul'nn (sav) yle

buyurduu rivayet edilmektedir: "Kulaklarnn iittii ve gzlerinin grd bir eyi anlatan

kimse, Allah Teala tarafndan O'nu sevenlerden yazlr."man edenler arasnda irkin szn yaylmas; Bu babda; Ali'den (kv) u sz rivayetedilmitir: "Halk arasnda irkin (sz) yayan, onu yapan gibidir". Bir hadiste de yle rivayetedilir: "Suf-fe ashabndan (ra) biri Allah yolunda ehid dmt. Annesi yle dedi: Cennettetebrikler sana; Allah yolunda cihad ettin, O'nun Resul'ne (sav) hicret ettin ve ehit olarakldrldn. Cennet senin iin en gzeli! Allah Resul (sav) onun bu szleri zerine ylededi: Onun cennete gittiini nereden biliyorsun? Belki de kendisini ilgilendirmeyen birkonuda konumu veya kendisine zarar olmayacak bir eyi verme hususunda cimriliketmitir. -Baka bir lafzda, 'Belki de kendini ilgilendirmeyen hususlarda konuur ve mstaniklnd eyi vermekten ekinirdi' ifadesi mevcuttur 17[17] Rivayete gre Sahabe'den biri biradam hakknda 'Falan ok uyur1 demiti. Allah Resul (sav) yle buyurdu: Kardeinizi

gybet ettiniz. Ondan sizi affetmesini isteyin. Baka bir rivayette ise, Sa-habe'nin birilerininTalan ne kadar acizdir" dediklerini duyduunda Allah Resul'nn (sav) yle buyurduunakledilir: 'Onun (etini) yediniz'. Aie'den (ra) rivayet edilen bir hadiste, onun bir kadn iin'Falancann etei ne kadar da uzun' dedii rivayet edilir. -Baka bir rivayette ise 'Falanca nekadar da ksa' ifadesi gemektedir-. Allah Resul (sav) onun bu sz zerine kendisine yle

buyurmutur: Onu gybet ettin".18[18]Bu hadisin baka bir rivayetinde Allah Resul'nn (sav)yle buyurduu nakledilir: "yle bir kelime syledin ki, eer deniz suyuna katlsayd onunlakaracak katk olurdu".19[19]Bu, gerekten de ok ar bir mbalaa ifadesidir.Gybet, Arap dilinde varolan bir masdar isim olup ei^i bir manaya sahiptir. Istlah olarak,insann gaib olmas manasndan tremitir. Allah Resul (sav) onu tefsir ederek yle

buyurmutur: "Gybet, kulun bir kardei hakknda onda bulunan bir eyi yokluunda

sylemesidir".20[20] Allah Resul (sav) "Gybet, zinadan daha ardr", buyurarak onunktln teyid etmitir.Kul, baka biri hakknda kafi olarak bildii ancak onun olduu bir mecliste syleyemedii bireyi veya onu kk drecek bir eyi ya da onu aklamayacak bir sz sarfettii zamangybet etmi olur. Skutta, gybetten kurtulu mevcut olmam olsayd, skut en byk hazineolur muydu? Allah Resul (sav) buyurdu ki: " sz dnda Adem olunun sarfettii her szaleyhinedir: Marufu emretmek, mnkerden nehyetmek ve Allah Teala'y zikretmek"21[21]nsanlarla srekli iice olup konumak ise, kulun iyi amellere olan gl niyetini sreklizayflatp onun halvette bulduu kesin kararll gevetir. nk insanlar arasnda ounluutekil edenler, iyilik ve takva zere deil ktlk ve saldrganlk zere yardm-laanlardr.

Dnya ehlinin srekli srar ve eilimi yakndan grldke dnyevi haz ve arzulara karduyulan istek daha da artar.Gaflet ehliyle iice olmak, kulu hizmet-i ilahide engelie sev-keder. Tembellerle biraradaolmak ise, kulun ibadetlere olan evkini krar. Bu tr insanlarla birlikte olmak; ilahimuamelenin tadnn azalmasna, ilim nurunun kaybolmasna ve anlayla doan vecdin hzl

bir ekilde kulu terketmesine yol aar. nk bunlarla beraber olmak, cehalet ehlininszlerine kulak vermeyi ve dnya ehli arasndaki llere bakmay beraberinde getirir. sa'dan(as) rivayet edildi ki: "llerle oturmayn. Yoksa sizin kalplerinizi de ldrrler. 'ller

17[17]Tirmiz, Zhd/11

18[18]bni Hanbel, VI/126, 207

19[19]

Ebu Davd, Edeb/35; Tirmiz, Kyamet/51; bni Hanbel, VT/18920[20]Benzer hadisler iin b. Tirmiz, Birr/23; Drim, Rikak/6; Muvatta', Kelam/10; bni Hanbel, 11/384, 386

21[21]Tirmiz, Zhd/63.


20/71

kimlerdir?' diye sorulunca yle dedi: Dnyay seven ve ona rabet edenlerdir".Hasan el-Basri de (ra) Allah Teala'nn "llerle diriler asla denk olmazlar" (Fatr/22)

buyruunu tefsir ederken yle demitir: ller ve dirilerle kasdedilen, fakirler vezenginlerdir. Fakirler, Allah Teala'y zikrederek diri kalrlar. Zenginler ise, dnya iinlenlerdir.

nsanlarla srekli iice olup ibadetlere rabet etmeyen ve gaflet denizinde yzenlerle beraberolmann en kt yan; onlar gre gre imann zayflamasdr. Kulun mptela olduu belalarnen zararls, onun helakinde en etkili olan ve rzay ilahiden uzaklatrlmasnda en glolan; gaybi olarak kendisine vaadedilen cennete ve yaad dnyada kendisine yneltilenazap ve helak tehdidine olan imannn zayflamasdr. Bu hal, Allah Resul'nn de (sav)mmeti iin en fazla korktuu haldir. O, bunu beyan ederek yle buyurmutur: "mmetimiin duyduum en byk korku, imann zayflamasdr". nk imann zayflamas, dnyayarabetin ve dnyevi nimetlerle vnmenin, dnya ehline yalvarmann ve onlarn vereceklerinetamah etmenin esasn tekil eder.bni Mesud (ra) bu babda yle demitir: Kiievinden karken yannda dini de olur. Akamevine dndnde ise, kendisine dini adna, 'Bugn unu unu tattn' diyecek bir eyi olmaz.

Ya da kendisine 'Sen yle sylesin' diyen bir eyle karlar. Kii, bunlardan hibirinikendinden uzaklatramayabilir. Byle biri, evine Allah Te-ala'y kzdrm olarak dner.Tabiundan biri de yle demitir: Kul, halvette iken baz hayrl hasletler tayarak oturur.nsanlarn arasna ktnda ise, halvetine dnnceye kadar hayr iin att dmler,insanlar tarafndan birer birer zlr. Sonunda att dmlerin tamam zlm, hayrynndeki azimeti krlm olur.man kuvveti, btn salih amellerin temelidir. nk iman gl olan kul, dardaoyalanmakszn sratle ikamet ettii evine dner. Byle davranmasnn sebebi ise; fanidnyann nimetlerinden mmkn olduunca azyla yetinmek, baki olan ahiret yurdunu tercihetmek, hrs azaltmak, dnyevi talepleri ksmak, tamahkarl kaybetmek, dnyevi ilerleuramay brakarak, ebedi istikrar bulaca ahiret yurduna ynelip onun iin mendubamellerde bulunmaktr.Btn bunlar, kulun amelinin ihlasn arttrp zhdnn hakikatim ortaya karr. Emelini ksatutmas da, amellerinin gzellemesini temin eder. Allah Teala da Tekasr suresinde, dnyevinimetlerle vnen (=teksr) ve vaktini bununla geiren kimsenin, ahiret yurdunu yakinengrdnde ilahi vaadin ne kadar hakiki olduunu greceini haber vermektedir. O, yle

buyurmaktadr: "vnmek sizi oyalad". Yani vnebilmek iin hrsla mal ve servettoplamanz, sizi Allah' anmaktan uzak tuttu. yle ki mezarlara kadar giderek onlarnokluuyla bile vndnz. Allah Teala bunun arkasndan yle buyurmaktadr: "yle deil,ilm-i yakin ile bileceksiniz". Yani, ahiret iin gerekli olan salih amelleri ifa etmeyerek oyunve elence iinde yaadnz bileceksiniz. Kald ki bu durumunuz, yakini imann zdd olan

ek ve phe halinin bir icabdr. Yakini ilminiz olmad iin, dnya hayatnzda vnme a-basyla ahireti ihmal ettiniz. vnme abalarnz ise, ilimsizlikten doan bir oyun ve elencehalinden ibaretti.Allah Teala, bunlar hakknda baka bir ayet-i kerimede yle buyurmutur: "Sulular, Rablerihuzurunda boyunlarn emi 'Ey Rabbimiz, grdk ve iittik, imdi bizi geri evir de salihamel ileyelim. Zira yakini olarak iman ettik' derlerken bir grsen". (Secde/12) Allah Teala,

bu buyruundan ncesinde de bu manay teyid edecek yle bir ayet indirmitir: "Aksineonlar kuku iin oynarlar". (Duhan/9) Allah Teala, bu kimseleri iinde bulunduklar halinktl hususunda iki kere tehdit ederek uyarm ve dnya hayatnn fuzuli nimetleriylevnme hrsnn, kendilerini ahirete hazrlktan uzaklatrdn bildirerek ikaz etmitir.oklukla vnme manasnda kullanlan 'Teksr3 kelimesinin bir tefsirinde de onun; mal

biriktirmek ve baka insanlar o maldan uzak tutarak cimrice davranmak olduu sylenmitir.Bilin ki kullar tevbeden uzaklatran ve istikamet zere iken erilten eyler u eyle hlasa


21/71

edilebilir: Kazanma; Harcama ve Biriktirme. Btn bu fiiller, halk ile irtibatl ilerdendir.Bunlarn varl da halkn varlna baldr. Onlardan uzaklamak ise, bu fiillerin azalmasnave ortadan kalkmasna zemin hazrlar. Bu eyde zhd sahibi olan, halkla ilikilerinde dezhd sahibi olur. Halkla iliki kurmaya rabet edenlerse, bu ne de rabet ederler.Sfyan- Sevri (ra) der ki: nsanlarla iice olan onlara ho davranr. Onlara ho davranan ise,

onlara riyakarlk eder. Onlara kar riyakarlk edense, onlarn dtkleri hale der ve onlargibi o da helak olur. Salihlerden biri yle demitir: Halktan ayr yaayan Abdal zmresinemensub bir zata yle sordum: Tahkiki iman yoluna girmek nasldr? Dedi ki: Acdr. Dedimki: Bana yle bir amel gster ki, onu ilediim srece kalbim Allah Teala ile beraber olsun.Dedi ki: Halka bakma. nk onlara bakmak bir zulmet ve karanlktr. Dedim ki: Benim

bakmam gerek. Bunun zerine yle dedi: O halde onlar dinleme. nk onlarn szleri kalbikatlat-rr. Dedim ki: Onlar dinlememde gerekir. O zaman yle dedi: yleyse onlarla ilikikurma. nk onlarla iliki kurmak, yabanclktr. Dedim ki: Ben, srekli onlarnarasmdaym. Dolaysyla iliki kurmam da gerek. Bunun zerine yle dedi: O halde onlaradayanma. nk onlara dayanp skun bulmak helak sebebidir. Ben yine ayn gerekeyisyledim. Bana yle dedi: una bak! Gafillere bakyor, cahillerin szlerini dinliyor ve

Allah'n hkmlerini yaamayanlarla iliki kuruyor, sonra da kalbini srekli Allah Teala ileberaber klmakistiyorsun?! Bu, olmayacak bir itir.Uzlet, halvet, skut, alk, uykusuzluk ve gece mcadelesinin faziletleri hakknda oldukafazla hadis ve sz nakledilmitir. Burada dikkati ekip iaret ettiklerimiz dahi, ahireti isteyenve onun iin alan mmin bir kul ve ilahi ticaret ile megul olan mrid iin kafidir. AllahTeala'dan baka g ve engelleyici yoktur. 22[22]

28. FASIL

Yakn Klnanlarn ( = Mukarrebun) Murakabeleri Ve Yakini man SahiplerininMakamlari Hakkndadr

Bu faslda mukarrebunun murakabelerini ve yakini iman sahiplerinin (=mkinun)makamlarn anlatacaz. 23[23]

Murakabe'nin Birinci Makam:

Kulun yakini iman glendiinde kendi eitimi iin iyi deerlendirilmesi istenen ve hayat vegelimesinin kayna klman bu vakitlerin, Berzah aleminde kendisine tekrar ettirileceini,Kyamet gn kendisine dndrleceini ve eer girerse cennette kendisine iade edileceiniyakini bir ilim ile bilir. Yine o, kesin olarak bilir ki ahirette, sadece bu dnyadaki

muamelesinin karln grecek ve kendisine dnya hayatnda muvaffak klnd eylerinsevab dnda hibir ey verilmeyecektir. Orada, geirdii btn vakitlerden dolay hesabaekileceini, tkettii btn saatlerinden dolay sorgulanacam ve kendisine, baka birinindeil yalnz kendisinin vakitlerinin verileceini yakini olarak bilir. Kendisi baka birininsuretinde diriltilmeyecei gibi, baka birine verilen karl da almayacaktr.Orada, baka birinin grecei muameleyi de deil, sadece kendi hakettii muameleyigrecektir. lk defa yaratt gibi, ldrdkten sonra diriltecek olan da yine Allah Teala'dr. O

buyurdu ki: "Sizi ilk defa yaratt gibi O'na dnersiniz". (A'raf/29) Yine O, yle buyur-maktadr: "Hi, mslmanlan sulular gibi yapar myz?". (Kalem/35) "Bu, ayetlerinidnmeleri iin sana indirdiimiz mbarek bir Kitab'dr". (Sad/29) "Yoksa iman edip salihameller ileyenleri yeryznde fesad karanlarla bir tutar myz? Yahut takva sa hiplerini


23[23]Eb Tlib el-Mekk, Ktul-Kulb (Kalplerin Az), z Yaynclk: 1/


22/71

gnahkar fasklarla bir tutar myz?". (Sad/28)Allah'n bu ayetlerini bir dnn. Sizce o vasftaki kimseler, bu vasftaki kimselerle aynkarl grebilirler mi? Veya bu vasftaki kimselere bundan baka bir karlk verilebilir mi?Allah Tea-la, bunu daha da ak hale getirerek yle buyurmutur: "Ne sizin kuruntularnza,ne de Kitab Ehli'nin kuruntularna gre deil.." (Nisa/123) Allah Teala, her iki zmrenin

kuruntularn da *Ley-se=Deil' edat ile menf klm ve ayette zahiren olmayan gizli bir'Lakin=Fakat' edat ile kendi hkmn isbat ederek yle buyurmutur: "(Fakat) kim birktlk yaparsa onunla cezalanr". (Nisa/123) Allah Resul de (sav) bu ayeti tefsir ederekyle buyurmutur: "Mmin, iledii gnahtan dolay dnya hayatnda iken musibetler, alkve yokluk gibi bir ktlk ile cezalandrlr. Mnafk ise, bir eek gibi gnahlar zerindeolduu halde Kyamet gnn karlar ve ahirette onlarn cezasn grr".Hasan el-Basri (ra) yle derdi: Ey Allah'n kullar, kuruntulardan saknn. nk onlar,aklszlarn dolatklar vadilerdir. Allah'a yemin ederim ki, hibir Allah kulu, kafasndakikuruntusuy-la dnyada veya ahirette bir hayr sahibi olamaz. Bir alim de yle demitir: Aklazaldka, kuruntular oalr. Selef-i Salih'ten bir zat, dnya ehli kardelerinden birine yazdmektubunda ona tte bulunmak iin u ifadeye yer vermitir: Bana, urunda ken dini

tkettiin ve uruna hrsla dolduun dnyevi ilerinden haber ver. Ne oldu, istediklerineulap kafanda kurduklarna kavutun mu? Dostunun bu soruya cevab 'Allah'a yemin ede rimki hayr* olmutu. Bunun zerine ayn zat unu yazd: Ne dersin urunda mcadele ettiinhalde ona ulaamamsn, peki srt evirip yz evirdiin ahiretteki nasibine naslulaacaksn? Gryorum ki sen souk demir dvyorsun!Ulemadan bir zat yle demitir: Her kim, ameli olmakszn cennete girebileceini zannedersekuruntu sahibi olur. Her kim de, ameliyle gireceini sylerse, o da yz evirendir. Bir zat dayle demitir: Kuruntular, akl eksiltir. Konuyla ilgili bir hadiste ise yle buyrulmaktadr:"man, ne ssle ne de kuruntuyladr. O kalpte yer bulan eydir. Onun sdknm iareti iseameldir". Allah Teala da bu manada yle buyurmutur: "yiliin kar ancak iyiliktir".(Rahman/60) Baka bir ayette ise bunun mukabilini beyan ederek yle buyurmutur: "Kim

bir ktlk yaparsa, ancak onunla cezalandrlr". (Mmin/40)Yine bu manadan olarak u ayet-i kerimeleri zikredebiliriz: "Yoksa Allah iinizden cihadedenleri bilinceye kadar (serbest) braklacanz m sandnz?". (Tevbe/16); "Yoksa s izdenncekilerin bana gelenler sizin banza da gelmeden cennete gireceinizi mi sandnz?"(Bakara/214); "Yoksa ktlkleri pervaszca ileyenler, kendilerini iman edip salih amelileyenlerle bir tutacamz m sandlar? Ne kadar da kt hkm veriyorlar". (Casiye/21)Allah Teala, byle buyurarak onlarn zanlarn boa karm ve hkmlerini geersizklmtr. Daha sonra da bu konudaki kendi hkmn muhkem klarak yle buyurmutur:"Hayat ve lmleri bir olacak yle mi?". (Casiye/21)Dnya hayatnda salih ameller ileyen ihsan sahipleri, lmlerinde de ihsan ve gzellikle

karlaacaklardr. Dnya hayatnda ktlkler ileyerek fesad karanlar ise, lmlerindektlk ve irkinliklerle karlaacaklardr. Bu ayetin, abidler iin bir alama ayeti olduusylenmitir. nk ayet, mteabih deil muhkem bir ayettir. Bu babda zikrettiimizayetlerin tamam da ayn ekilde muhkem ayetlerdendir. Muhkem ayetler, Kitab'm anas(=m-m'1-Kitb) olan ve mensuh, ya da mteabih olmayan ayetlerdir. u- halde bu ayetler,Kur'an'n azimet ihtiva eden ayetlerindendir. Bu vasflaryla da Allah Teala'nm bize indirdiiayetlerin en gzellerini olutururlar.O bize, bu ayetlere uymamz emretmi ve byle davranan kullarn da hidayet ehli ve aklsahipleri olarak vasfetmitir: "O kimselerdir ki sz dinler ve onun en gzeline uyarlar".(Zmer/18) Denildi ki, szn en gzeliyle kasdeden; azimet ve tehdit ihtiva eden ayetlerdir."Ve onlara, Allah Teala'dan hi ummadklar bir ey grnmtr" (Zmer/47) ayetinin tefsiri

hakknda da yle denilmitir: Onlar aldan iinde bo bir emele ve aslsz bir zanna sahipolmulard. Baka bir tefsirde ise yle denilmitir: Onlar, gzel sandklar amellerde


23/71

bulunmu ve muhasebe annda onlarn ktlkten ibaret olduunu grmlerdir.Salih amel; hesap gnnde shhatli kan, hak da tartda ar basandr. Nitekim Allah Tealayle buyurmutur: "O gn, tart haktr". (A'raf/8) Denildi ki Hak, ilim ve amel manasmdadr.Allah Teala bu meyanda yle buyurmutur: "Onlara bir Kitab getirdik ve onu ilim zereakladk". (A'rai/52) O, baka bir ayette de yle buyurmaktadr: "Kendilerine kar olup

biteni mutlak bir ilim ile anlatacaz". (A'raf/7) Yine O, yle buyurmutur: "Kazandklarnnktlkleri kendilerine aka grnd ve alay edip durduklar (azap) onlar kuatverdi".(Zmer/48) Bu ayetin tefsirinde ise yle denilmitir: Onlar, gnahlar srarla iliyor, tevbeyierteliyor ve mafiret iin oyalanyorlard. Bu ayet, korku ehli iin hzn, arifler iin de korkukaynayd.Allah Teala, cehennem ateini inkarclar iin hazrladn haber verdikten sonra imanedenlere de ondan saknmalarm emretmitir. Kafirlerin vasf olan cehennem atei, Allah'nkullar iin de korkulmas gereken bir sondur. Allah Teala, bu babda yle buyurmutur:"Kafirler iin hazrlanm olan ateten saknn". (Al-i m-ran/131) Yine O, yle

buyurmaktadr: "Onlarn stlerinde ateten tabakalar, altlarnda da ateten tabakalar vardr.te Allah, kullarn onunla korkutur: Ey kullarm Ben'den korkun!" (Zmer/16)

Denir ki: Kul, haram olduunu rendikten sonra iledii ilk gnah ile cehennemi hakeder.Bundan sonra onun durumu, Allah Teala'mn iradesine kalmtr. Her kulda, kendisinicehenneme sev-ketmesinden endie duyulan irkin bir haslet vardr.Abdlvahid b. Zeyd yle derdi: Cehenneme girmeyeceini zanneden hibir korku sahibininkorkusu shhatli deildir. Ayn ekilde cehenneme gireceini ama ondan kacan zannedenkimsenin korkusu da samimi deildir. Buna gre korkunun asl; cehenneme girmeyi ve oradaebedi kalmay dnmek olmaldr. Benzer bir sz Hasan el-Basri'den de (ra) nakledilmitir:Bir defasnda Hasan'a, cehennemde bin yl kaldktan sonra kacak adamn durumu zikre -dilmiti. Bunun zerine alad ve yle dedi: Keke ben de onun gibi olabilsem!Allah Resul (sav) buyurdu ki: "Kim 'Ben cennetteyim' derse, o cehennemdedir. Kim de 'Benalimim' derse, o da cahildir". Yine O'ndan rivayet edilen bir hadis yledir: "Kim Allahkatndaki ye-rinin nasl olduunu renmek isterse, Allah Teala'mn kendi kalbindeki yerine baksn. AllahTeala kulunu, onun kendisini koyduu makama koyar." 24[24]

Murakabenin kinci Makam:

Kul, bundan sonra her salih amel iin cennette bir nimet, Berzah'ta ise bir rahatlkbulunduunu yakini olarak bilir. Gzel olan her amel ve halis olan her marifet iin, cennettebir makam bulunur. Orada grlecek muamelenin taksimi burada yaplr. Ayn ekilde herkt i ve irkin bilgi iin de ahirette bir azap, Berzah'ta bir sknt ve cehennemde bir derece

bulunur. Orada grlecek karlk da burada yaplanlara gre belirlenir. Allah Teala, hayr veer bakmndan kullar iin yapt bu taksimi gizler ve hakemler iin onlarn amellerini ortayakarr.Allah Teala, btn kullar iin ahirette iki ayr yurda gtren iki yol yaratmtr. Bu, O'nunhikmeti gereidir. Sonra da amelleri ne alp karlklarn vermeyi sona brakmtr. Bu daO'nun, fiilleri salam klmak ve kullarn imtihan dnyasndaki abalarnn grlmesi iindir.Allah Teala'mn ltuf, kudret, muhabbet ve takdiri gerei her nefis urunda aba sarfettiieyin karlm grecektir. O, yaptklarndan sual edilemeyendir. nk O, mlkn tek sa-hibi, Cebbar, Kahhar ve Aziz olandr.Halbuki kullar, yaptklarndan dolay sorguya ekileceklerdir. nk onlar, kuldurlar,zelildirler, gszdrler ve mecburdurlar. O'nun iin misaller verilmez. nk O, delil bulma



24/71

ve mutedil olma noktasn amtr. Kullar, O'nunla bir tutulamaz. O, takdir ve tahdidseviyelerini akndr. O, hereyde esiz bir hccet ve kudret sahibidir. Btn bu hususlardahibir eye benzemez.Allah Teala, anlattmz bu hususlarla ilgili olarak zatnn tekliini irade ve fiilleriyle teyidetmi, kendisine ortak koulmasn yasaklam ve bununla ilgili misaller vermitir. Hkmleri

bakmndan kendisini yarattklaryla bir tutanlara kar hayretini izhar etmi ve bu trhareketleri, nimeti inkar ve mlknde kendisine ortak koma olarak grmtr.Allah Teala, mrikleri haber verirken, bu insanlarn hkm bakmndan Zat'nyaratlmlarla bir tutarak dalalete dtklerini, bunun zerine kendisinin de onlar dalalatesevkettiini bildirmektedir.Allah Teala bu meyanda yle buyurmaktadr: "Onlar orada birbirleriyle ekierek yledediler: Allah'a yemin olsun ki, dorusu biz, ak bir sapklk iindeymiiz. nk (eytaptklarmz), biz sizi alemlerin Rabbiyle bir tutuyorduk. Ve bizi hep o sulular saptrmt".(uara/96-98)Denildi ki: Bu ayet, Kaderiyye hakknda nazil olmutur. nk onlar, kt ilerdeki yapma veengelleme gcn insanlara izafe etmi ve bu tr fiillerde halk ile Hlk' bir tutmulardr.

Oysa Allah Teala yle buyurmutur: "Halbuki sizi de, yaptklarnz da Allah yaratmtr".(Saffat/37) Grld gibi Allah Teala, onlar olduu gibi yaptklarn da kendine izafeetmitir.Bu ayet, Kaderiye'nin de aralarnda zikredildii, mcrimun yani sulular hakknda nazilolmutur. nkarlarndan dolay Allah Teala onlar hakknda yle buyurmutur: "Muhakkak kimcrimler, aknlklar ve lgnlklar iindedirler. Ogn yzleri st atee srklenecekler:'Tadn Sekar'n (cehennemin) dokunuunu' (denilecek). Muhakkak ki Biz, her eyi bir kaderleyaratmzdr". (Kamer/47-49) Mcrimler; kendilerine tabi olan insanlar yoldan karan g-nahkarlar olup kendilerine uyanlarla birlikte atee srkleneceklerdir. Allah Teala, yukardazikrettiimiz hususlarn faziletini be muhkem ayette daha da teyid etmitir. Bu be ayet,zikrettiklerimizi genel olarak ihtiva eden ifadelere sahiptir. Bunlarn erh ve aklamasn pekuzun tutmadk. nk maksadmz, bu babda delil bularak bunlarn delalet ynlerini ortayakovmak deildir.Bu ayetlerin ilki udur: "Allah, rzk ynnden bir ksmnz, bir ksmnzdan stn kld.Kendilerine fazla rzk verilenler, rzkla-rm elleri altndakilere vermiyorlar ki, onda eitolsunlar. imdi Allah'n nimetini mi inkr ediyorlar?". (Nahl/71) Bu ayette, rzk bakmndanstn klnanlar, i g ve kle sahibi olanlar, alttakiler ise ii ve klelerdir. Birinci ksmdayer alanlar, sahip olduklar nimetleri, alttakilerle paylamayarak Allah'n nimetini inkar etmiolmaktadrlar.kinci ayet ise udur: "O size, kendinizden bir misal verdi. Size rzk olarak verdiklerimizde,sa elinizin malik olduu (klelerin) size ortak olmasn ister de, sizo hususta anlayl olur

ve aranzda birbirinizi saydnz gibi onlar da sayar msnz?". (Rum/28) 'Ben ayn ekildekullarmdan birini kendi mlkme ortak etmem. Siz de Benim kendime ortak klmadm kulve klelerimi Bana ortak komayn. nk Ben sizinle klelerinizi bir tutmadm. u haldekullarm hkmranlmda Bana denk tutmayn.nc ayet de udur: "Allah unu misal

kutül kulüb cilt 1 bölüm 3.docx

Documents