magazyn medyczny cukrzyca a zdrowie 23

MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PAP6/23/8PA MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PA

Anioły dla Aniołów str. 50

- Oczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn- Zmniejsza zmęczenie i spowalnia procesy starzenia- Poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego- Pomaga organizmowi pokonywać alergię- Skutecznie oczyszcza organizm podczas odtruwania i odchudzania- Zwiększa wytrzymałość psychiczną i fizyczną

Tradycyjna japońska receptura.Udoskonalona formuła.

Moc antyutleniaczy.

Oczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn- Zmniejsza zmęczenie i spowalnia procesy starzeniaOczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn

„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystaćnasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał

samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedyniewspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolność

organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”Teruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo Higa

REGIONALNY AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIELREGIONALNY AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIELREGIONALNY AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIEL ORYGINALNYCH PRODUKTÓW FIRMY ORYGINALNYCH PRODUKTÓW FIRMY ORYGINALNYCH PRODUKTÓW FIRMY

GREENLAND TECHNOLOGIA EMGREENLAND TECHNOLOGIA EMGREENLAND TECHNOLOGIA EM

Sklep GAJASklep GAJASklep GAJA15-085 Białystok, ul. Branickiego 115-085 Białystok, ul. Branickiego 115-085 Białystok, ul. Branickiego 1

tel. 85 741 37 71 tel. 85 741 37 71 tel. 85 741 37 71

®

Cukrzyca a Zdrowie 1

4 Niedobór witaminy D groźny dla diabetyków

4 Zimą przybywa młodych diabetyków

5 Czy telefony komórkowe, promienie rentgenowskie itp. oddziałują na pompy insulinowe?

5 Zamiast pić, wystarczy przepłukać usta

6 - 8 Co nowego w leczeniu cukrzycy typu 29 - 10 Leczenie cukrzycy dietą

11 Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?12 - 13 Najpierw zdrowie potem formalności

16 - 18 Uniwersalny i wartościowy olej rycynowy

19 - 21 Popływaj w zdrowiu - jedz ryby i owoce morza

22 - 25 Choroby wątroby w cukrzycy

26 - 29 Listy do redakcji

31 - 36 Program edukacyjny

„Świadomy Diabetyk” cz. III

SPISTREŚCISPISTREŚCI

CIEKANOWOSTKI

TEMATNUMERU

WARTOWIEDZIEĆ

ZDROWOJEŚĆ

STRONYCZYTELNIKÓW

KONKURS

str. 5

str. 12-13

str. 6-8

str. 11

str. 19-21

str. 9-10

52 - 53 Kolejny Czwartkowy Obiad

u Diabetyków

54 - 57 Zrozum cukrzycę - przejmij

nad nią kontrolę

SPISTREŚCISPISTREŚCI

2 Cukrzyca a Zdrowie

DLACIEKAWYCHŚWIATA

NASZŚWIATNASZŚWIAT

ŻYCIEZCUKRZYCĄŻYCIEZCUKRZYCĄ

38 - 39 Alfabet pamiętnika

40 - 42 Wpływ pogody na zdrowie

44 - 47 Zasady ruchu... życiowego 48 Ucieczka ze słodkiej strefy

49 Groźne skutki kataru alergicznego

50 - 51 Anioły dla Aniołów

NASZESPOTKANIA

str. 44-47

str. 40-42

str. 50-51

str. 49

str. 52-53

str. 54-57

ANIOŁY

Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Czwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy Obiad

u Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetyków


Prawdopodobnie tylko

nieliczni spośród nas na co dzień pamiętają, że Ziemia porusza się w przestrzeni ko-smicznej z prędkością ok. 30 kilometrów na sekundę, a niektóre planety Układu Sło-necznego jeszcze szybciej.

Nie odczuwamy tego, choć w nas samych tętni też wręcz kosmiczna energia - życie. Każdy organ ciała pra-cuje bez naszego udziału równie precyzyjnie, jak cały Układ Słoneczny. Jest wszakże warunek, że tego kosmicz-nego porządku nie zakłóca np. stres, pesymizm, zwykła chandra. Przyznajemy się do beznadziei, wyobcowania, brakuje nam szczęścia. Właśnie takie negatywne uczu-cia mogą zakłócać funkcje życiowe organizmu.

Okazuje się, że przyczyną tych stanów, a w konse-kwencji różnych schorzeń, może być m.in. niewłaściwa dieta.

Wprawdzie mądre odżywianie nie rozwiąże wszyst-kich problemów nękających nas - współczesnych, oczy-wiste jest jednak, że to co jemy ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie, zarówno � zyczne, jak i psychiczne i jest jedną z głównych sił napędowych życia.

Zaś dla wielu, jak w przypadku osób z cukrzycą, wła-ściwa dieta jest niezwykle istotnym elementem terapii.

Mądre odżywianie może uchronić przed poważny-mi problemami zdrowotnymi. Kiedy jedzenie jest prostą, zwyczajną czynnością stanowiącą naturalny element ży-cia, zapewnia naszemu zdrowiu solidną podstawę, a po-siłki spożywane w gronie rodziny i przyjaciół, w miłej at-mosferze zaspokajają nasz apetyt na szczęście na Ziemi wirującej w kosmicznych przestworzach.

Danuta Maria Roszkowska

Wydanie magazynu zostało do� nansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Zamieszczamy przedruki dla celów dydaktycznych i edukacyjnychw oparciu o przepisy art. 25,26,29,33 i 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r. (DzU z dn. 23.02.1994 r. nr 24, poz. 83) i przyjęte zwyczaje edytorskie.

REDAKCJA MAGAZYNU „CUKRZYCA A ZDROWIE” wydawca: Wszechnica Diabetologiczna PSD OW w Białymstoku Adres redakcji: ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok tel. 85 741 57 01, tel./fax 85 732 99 74 e-mail: [email protected]

Redaktor naczelna: Danuta Maria Roszkowska

Z REDAKCJĄ WSPÓŁPRACUJĄ: mgr Edyta Adamskadr n. med. Hanna Bachórzewska-Gajewskaprof. dr hab. Maria Borawska Anna DanilewiczMarek Dolecki dr n. med. Joanna Filipowska mgr Małgorzata Frąś prof. dr hab. n. med. Maria Górska prof. dr hab. n. med. Ida Kinalska dr n. med. Małgorzata Korolczuk-Zarachowicz Kazimierz KozłowskiAlicja Lazarmgr Bogumiła Ławniczak prof. dr hab. n. med. Ewa Otto-Buczkowska Renata Saniewska prof. dr hab. n. med. Jacek Sieradzki Anastazja Szachowicz Ewa SzarkowskaLucyna Szepielprof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska prof. dr hab. n. med. Mirosława Urban Wojciech Wojszko Anna Worowskadr n. med. Halina WójcikTłumaczenie z języka angielskiego: Michał Iwańczuk Urszula TarasewiczTłumaczenie z języka hiszpańskiego:Marcin Szachowicz

MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA P6/23/8PA MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA

Anioły dla Aniołów str. 48

CIEKANOWOSTKI

NiedobórwitaminyDgroźnydladiabetykówNiedobór witaminy D sprawia, że w naczyniach krwionośnych odkładasię cholesterol, co prowadzi do zwężenia ich światła - informuje pismo

„Circulation”. To jest m.in. przyczyną zwiększonego ryzyka chorób układu krążenia u osób cierpiących na cukrzycę.

- Witamina D hamuje wychwytywanie cholesterolu przez makrofagi. Gdy występuje niedobór witaminy D, makrofagi pochłaniają więcej cząsteczek cholesterolu i nie są w stanie się ich pozbyć. W rezultacie, makrofagi przeistaczają się w komórki piankowate, które są jednym

z pierwszych objawów miażdżycy tętnic - wyjaśnia dr Carlos Bernal-Mizrachi, endokrynolog z Uniwersytetu Waszyngtona w St. Louis.

Układ odpornościowy wysyła makrofagi w odpowiedzi na stan zapalny. Dzieje się tak często również w przypadku cukrzycy. Naukowcy badali

makrofagi pobrane od diabetyków i od osób zdrowych. Komórki skonfrontowano z cholesterolem w warunkach wysokiego i niskiego

poziomu witaminy D. Okazało się, że w przypadku niskiego poziomu witaminy D makrofagi diabetyków znacznie częściej

przekształcały się w komórki piankowate.

Niedobór witaminy D bardzo często występuje u osób cierpiących na cukrzycę typu II.Naukowcy liczą na to, że dzięki jego uzupełnieniu rozwój miażdżycy tętnic u diabetyków

można będzie zatrzymać lub przynajmniej spowolnić.Witamina D jest syntezowana w skórze przez promienie słoneczne. Ze względu na szkodliwość

promieniowania UV naukowcy skłaniają się jednak w stronę suplementów przyjmowanych doustnie.źródło: www.rynekzdrowia.pl

Bernal-Mizrachi, endokrynolog z Uniwersytetu Waszyngtona w St. Louis.Układ odpornościowy wysyła makrofagi w odpowiedzi na stan zapalny.

ZimąprzybywamłodychdiabetykówAnaliza danych dotyczących 31 tysięcy dzieci ze 105 ośrodków leczenia cukrzycy w 53 krajach wykazała silny związek między

porą roku a nasileniem występowania cukrzycy typu I. U dzieci poniżej 15. roku życia najczęściej rozwija się zimą.

Z42 ośrodków, w których zaobserwowano sezonowość występowania cukrzycy, w 28 szczyt diagnozowania przypadał nazimę, zaś w 33 stwierdzono znaczący spadek rozpoznań w porze letniej. Ostatniej zimy trend był bardziej zauważalny

wśród chłopców, natomiast wyrównany w grupie dzieci starszych (5-14 lat) obu płci.

Wośrodkach leżących dalej od równika zdecydowanie częściej diagnozowano nowe przypadki cukrzycy w okresie zimo-wym. Wielka Brytania, gdzie na cukrzycę typu I chorują w sumie 23 tysiące dzieci, znalazła się na czwartym miejscu pod

względem częstotliwości występowania tej choroby w Europie.

Pojawiło się wiele różnych sugesti i wyjaśniających sezonowość występowania cukrzycy typu I. Zimowe zróżnicowanie poziomu

glukozy i insuliny może mieć związek z sezonowymi infekcjami oraz z tym, że wtedy młodzi ludzie więcej jedzą, a prowadzą mniej aktywnytryb życia - mówi Elena Moltchanova z Narodowego Instytutu Zdrowia w Helsinkach, która kierowała badaniami.

Wciąż niejasne są przyczyny pojawiania się schorzenia u dzieci.Cukrzyca typu I zwykle dotyka dzieci i wymaga przyjmowania

insuliny do końca życia.Żródło:.www.rynekzdrowia.pl


CIEKANOWOSTKI

Czytelefonykomórkowe,promienierentgenowskieitp.oddziałująnapompyinsulinowe?

Niestety, nie można wykluczyć, że telefon komórkowy ma wpływ na prawidłowe działanie pompy insulinowej. Dla pewności i bezpieczeństwa należy zachować co najmniej 10 cmodstępu między tymi urządzeniami, choć większość pomp ma ochronę przed tego typu promieniowaniem elektromagnetycznym.

Inaczej przedstawia się sprawa przy rentgenie, spektroskopii, tomografi i komputerowej:w tym wypadku promieniowanie jest tak wysokie, że zaleca się zdjęcie pompy. Wojskowe urządzenia radarowe też należą do tej kategorii urządzeń emitujących promieniowanie. Nie znaczy to jednak, że mają się Państwo czego obawiać wsiadając do samolotu pasażerskiego. Systemy bezpieczeństwa, podobnie jak różnice ciśnieniana pokładzie, nie mają wpływu na prawidłowe działanie pompy insulinowej.

Żródio:www.diabetesindex.de

Dotejporyuważano,żenapojeenergetyzującepoprawiająfunkcjonowanieorganizmuzewzględunaswójskład.Najnowszebadaniawykazałyjednak,żewystarczyprzepłukaćnimiustaiwypluć,bywystąpiłpożądanyefekt.SpecjaliścizUniwersytetuwBirminghamiManchesterMetropolitanUniversityzbadaliniewielkągrupęosób

izauważyli,żeponabraniudoustniewielkiejilościnapojudlasportowców,receptorywykrywająobecnośćcukru.Wysyłająnagradzającesygnałydomózgu,azwiązaneztymuczucieprzyjemnościpoprawiaosiąganewyniki.

Naukowcydali8kolarzomdługodystansowymnapójzawierający6,4%glukozy.Ichwynikiporównanozrezultatamisportowców,którymzaoferowanoidentycznynapójposłodzonysztucznymśrodkiemsłodzącymsacharyną.

Okazałosię,żeczłonkowiepierwszejgrupypokonywalitestowątrasęśrednioominutęszybciej.

Nadrugimetapieeksperymentuczęśćosóbpłukałaustanapojemzawierającym6,4%maltodekstryny(jesttomieszaninaoligo-ipolisacharydów,którapowstajepodczasczęściowejhydrolizyskrobi;jestdelikatniesłodka,awchłaniasięrówniełatwojakglukoza).Pozostaliznówsięgaliponapójzesztucznymsłodzikiem.Przedstawicielegrupymaltodekstrynowej

pokonywalitrasęśrednioodwieminutyszybciejodczłonkówgrupyplacebo.

Wszystkienapojewyrównywanopodwzględemsłodkości.Dziękitemusmakowałyidentycznieisportowcyniewiedzieli,jakąwersjązostalipoczęstowani.Podczasskanowaniamózguokazałosię,żenapojezawierającewęglowodany

(glukozęlubmaltodekstrynę)powodowaływysyłaniesygnałówzwiązanychzprzyjemnością.Pobudzałyonerejonynieaktywnepospożyciusłodzików.Dziękitemusportowcyczulisięmniejprzeciążeniwysiłkiemiosiągalilepszewyniki.

DrEdwardChamberszBirmingham,szefzespołu,uważa,żewęglowodanynapojówenergetyzującychdziałajągłówniezapośrednictwemsygnałówwysyłanychzustbezpośredniodomózgu,aniedziękidostarczaniupaliwamięśniom.Wedługniego,rezultatystudiumpotwierdzająteorię,żeostateczneograniczeniawydajnościwsporciesąkwestią

interpretowaniaprzezmózginformacjinapływającychzciała,aniesamychmięśni,sercaczypłuc.

Źródło: www.slodkiezycie.pl

Z��

��


TEMATNUMERU


Przyczynącukrzycytypu2jestinsulinooporność(nieadekwatnaodpowiedźorganizmuwzakresiestężeńglukozywekrwiwstosunkudowydzielanejlubpodanejinsuliny)orazzaburzeniasekrecjiinsulinyprzezkomórki

βtrzustki.

Chociaż najstarszy dokument zawierający wzmianki o objawach charakterystycznych dla cukrzycy pochodzi z odkrytego w Tebach w 1872 roku papirusa Ebersa z 1550 r. p.n.e., to w XXI wieku, nadal mamy problemy z optymalnym leczeniem cukrzycy. Cały czas poszukiwane są leki poprawiające czynność komórek wysp trzustkowych. W chwili obecnej na rynku mamy sześć grup doustnych leków przeciwcukrzyco-wych: pochodne sulfonylomocznika (glimepiryd, gliklazyd, glipizyd), pochodne bi-guanidu (metformina), inhibitory alfa-glukozydazy (akarboza), glitazony (rosiglita-zon) i glinidy (metyglinid). Ze względu na odmienny mechanizm działania możliwe jest łączenie poszczególnych grup z sobą. Niestety, ze względów ekonomicznych, nie-które z tych leków, jak glitazony czy glinidy, w bardzo ograniczonym stopniu mogą być stosowane u chorych na cukrzycę. Cena leków wpływa na zbyt późne ich włącza-nie do terapii, co niejednokrotnie przyspiesza moment konieczności włączenia insuli-ny, na którą pacjenci wyrażają zgodę z opóźnieniem, co przyspiesza rozwój przewle-kłych powikłań cukrzycy. Pozostaje mieć nadzieję, że nie będzie to dotyczyło leków z najnowszej grupy, a mianowicie preparatów wpływających na układ inkretynowy.

Cotojestukładinkretynowy?Układ inkretynowy został poznany już w 1986 roku przez Naucka i współpracowni-ków. Zaobserwowano, że doustne podanie glukozy powoduje większe wydzielanie insuliny przez komórki beta niż taka sama dawka glukozy podana dożylnie. Okaza-ło się, że po spożyciu posiłku węglowodanowego w jelicie cienkim oraz okrężnicy na-stępuje pobudzenie wydzielania między innymi dwóch rodzajów inkretyn: glukago-nopodobnego peptydu-1 (GLP- 1 – Glucagon-like Peptide-1) oraz zależnego od gluko-zy peptydu insulinotropowego.

GIP – (Glucose-dependent Insulinotropic Peptide). Wynika z tego, że na czyn-ność komórek wydzielających insulinę ma wpływ przewód pokarmowy, a przede wszystkim jelito cienkie. I właśnie te białka, wykazujące insulinopo-dobny mechanizm działania, wydzielane przez jelito po podaniu glukozy do-ustnie, nazwano inkretynami, a ich działanie efektem inkretynowym. Wyda-je się, że największe znaczenie ma glukagonopodobny peptyd-1, wydzielany przez komórki L błony śluzowej jelita. Tak więc, inkretyny należą do grupy hor-monów jelitowych odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny przez komórki β wysp trzustkowych.

Jakdziałaglukagonopodobnypeptyd-1?Zaobserwowano, że po spożyciu posiłku lub podaniu glukozy doustnie, GLP-1 po-woduje obniżenie glikemii poprzez wzrost wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki w sposób zależny od stężenia glukozy. Hamuje on wydzielanie glukagonu, a

CO NOWEGO W LECZENIU CUKRZYCY TYPU 2


TEMATNUMERU

CO NOWEGO W LECZENIU CUKRZYCY TYPU 2więc hormonu zwiększającego produkcję glukozy przez komórki alfa trzustki. Zwalnia pasaż pokarmu przez żołądek i zmniejsza apetyt, co również wpływa na obniżenie stężenia glukozy. Wszystkie te działania przyczyniają się do re-dukcji masy ciała, co ma istotne znaczenie w leczeniu cukrzycy typu 2. U osób zdrowych pobudzenie wydzielania GLP-1 poprzez posiłek występuje szybko, w ciągu 5–10 minut, powodując 3–5-krotne zwiększenie stężenia hormonu w stosunku do stanu sprzed posiłku.

Cotojestdipeptydylopetydaza-4(DPP-4)?DPP-4 należy do enzymów grupy proteaz serynowych i jej rola polega na degradacji wielu krążących hormonów białkowych, między innymi GIPi GLP-1. Enzym ten prowadzi do powstania nieaktywnej formy GLP-1. Jest obecny w śródbłonku naczyniowym i w osoczu. Okazało się, że skutecznie czas działania GLP-1 wydłużają związki hamujące aktywność DPP-4), a więc inhibitory DPP-4.

Czyukładinkretynowywcukrzycytypu2jestzmieniony?Również Nauck i współpracownicy wykazali, że efekt inkretynowy u cho-

rych na cukrzycę typu 2 jest osłabiony. Tak więc wzrost stężenia insuliny po podaniu glukozy, co równoważne jest z przyjęciem posiłku, w cukrzycy typu 2 jest zmniejszony. Stwierdzono, że w cukrzycy typu 2 wzrost wydzielania in-suliny po podaniu egzogennego GLP-1 jest 3-5-krotnie mniejszy niż u osób zdrowych. Przy niedoborze GLP-1 obserwuje się zatem zmniejszone wydzie-lanie poposiłkowe insuliny i zwiększony wzrost glukagonu, co pogarsza wy-równanie metaboliczne cukrzycy. Dlatego rozpoczęto badania w poszukiwa-niu leku mającego na celu wzmocnienie efektu inkretynowego. I tak, istnieją dwie możliwości zwiększenia tego efektu. Można to uzyskać poprzez zwięk-szenie stężenia GLP-1, a więc podanie analogów GLP-1 lub agonistów recep-tora GLP-1 opornych na działanie DPP-4. Leki te nazywamy mimetykami in-kretynowymi. Druga możliwość, to zwiększenie stężenia i działania GLP-1 po-przez hamowanie aktywności enzymu DPP-4, a więc zastosowanie inhibito-rów tego enzymu. Są to tak zwane wzmacniacze inkretynowe.

Mimetykiinkretynowe-GLP-1ijegoanalogi.Do grupy tej należą biotechnologicznie uzyskiwany GLP-1 i jego analogi. Po-daje się je we wstrzyknięciach podskórnych, uzyskując wyraźny efekt przeciw-cukrzycowy. Leki te, działając analogicznie do natywnego GLP-1, obniżają stę-żenie glukozy we krwi i nie powodują hipoglikemii. Są oporne na działanie enzymu DPP-4. Do leków tej grupy należy eksenatyd (Bayetta, Eli Lilly), po-dawany dwa razy dziennie i liraglutyd (Victozatora, Novo Nordisk), podawa-ny raz dziennie. Oba leki podaje się podskórnie. Leki te można kojarzyć z met-forminą, pochodnymi sulfonylomocznika, akarbozą i prawie u nas niestoso-wanymi - glitazonami. Średnio obniżają one poziom HbA1c o 0,5 – 1,0%. Zale-tą mimetyków inkretynowych jest wpływ na zmniejszenia masy ciała. Do ob-jawów niepożądanych należą nudności, wymioty i biegunka. Papirus Ebersa z 1550r.


TEMATNUMERU

saksagliptyna, jak i metabolity są wydalane przez ner-ki. Niewydolność wątroby nie zmienia właściwości far-makokinetycznych tych metabolitów.

Należypodkreślić, żenieobserwowanopoważ-niejszychinterakcjipomiędzyinhibitorami

DPP-4iinnymilekami.

Jakie jest praktyczne zastosowanie lekówwpływającychnaukładinkretynowy?

Korzystne działanie poprawiające wyrównanie me-taboliczne leków wpływających na układ inkretynowy podkreśla fakt, że już od 2008 roku zostały wprowadzo-ne do algorytmu leczenia cukrzycy typu 2 w standar-dach światowych, europejskich oraz wytycznych Pol-skiego Towarzystwa Diabetologicznego. Jedyną prze-szkodą w ich stosowaniu może być cena. Miejmy na-dzieję, że refundacja leków wpływających na układ in-kretynowy, umożliwi zdecydowanie wcześniejsze włą-czanie ich do terapii cukrzycy typu 2, a mianowicie już w momencie nieskuteczności leczenia metforminą lub/i pochodnymi sulfonylomocznika. Wiadomo, że prawidłowa kontrola cukrzycy oraz ochronny wpływ na komórki beta trzustki wydłużają czas włączenia in-sulinoterapii u chorych na cukrzycę typu 2 oraz zapo-biegają występowaniu przewlekłych powikłań cukrzy-cy, które są główną przyczyną śmierci chorych na cu-krzycę typu 2. Wiadomo bowiem, że profi laktyka powi-kłań jest zawsze tańsza niż ich leczenie.

prof. dr hab. n. med. Małgorzata SzelachowskaKlinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Wzmacniaczeinkretynowe–inhibitoryenzymuDPP-4.

Drugą grupę stanowią podawane doustnie inhi-bitory dipeptydylopeptydazy-4. Ich działanie pole-ga na spowolnieniu rozpadu endogennego GLP-1, co jest szczególnie istotne z uwagi na fakt, że okres jego półtrwania w ustroju jest bardzo krótki – wyno-si od 1 do 2 minut. Kiedy rozpad GLP-1 staje się powolny, następuje wzmocnienie jego działania. Dzięki zahamowaniu en-zymu DPP-4 przez inhibitory DPP-4 stę-żenie krążących hormonów inkretyno-wych wzrasta 2-3- krotnie, co prowadzi do wzrostu wydzielania insuliny i ha-mowania uwalniania glukagonu z komó-rek alfa. Skuteczność hamowania DPP-4 w cukrzycy jest przypisywana wzrosto-wi stężenia GLP-1. Ponieważ wydzielanie inkretyn zależy od glikemii, inhibitory DPP-4 nie powinny powodować hipogli-kemii na czczo. Ponadto leki te wykazu-ją ochronny wpływ na komórki β. Zaletą tych leków, szczególnie docenianą przez pacjentów, jest doustna droga podawa-nia. Do wzmacniaczy inkretynowych należą dostępne na naszym rynku: sitagliptyna (Ja-nuvia, Merck), wildagliptyna (Galvus, Novartis) i sak-sagliptyna (Onglyza, Bristol-Myers Squibb i Astra Ze-neca). Sitagliptyna i saksagliptyna podawane są raz dziennie, natomiast wildagliptyna – dwa razy dzien-nie. Inhibitory DPP-4 mogą być stosowane w terapii skojarzonej z metforminą, pochodnymi sulfonylo-mocznika lub glitazonami. Redukują poziom HbA1c o 0,6-1,1% i są bardzo dobrze tolerowane, gdyż bar-dzo rzadko występują działania niepożądane. W cza-sie ich stosowania nie obserwowano nudności, które są częstym działaniem niepożądanym w czasie stoso-wania agonistów GLP-1. Podkreślić należy, że w cza-sie leczenia inhibitorami DPP-4 ryzyko występowa-nia hipoglikemii jest znikome, ponieważ GLP-1 sty-muluje sekrecję insuliny i hamuje produkcję glukago-nu zależnie od stężenia glukozy. Ważne jest również, że leki te nie powodują przyrostu masy ciała. Wilda-gliptyna ulega hydrolizie i jej nieaktywne metaboli-ty są wydalane z moczem, a tylko około 20% wyda-lane jest w formie niezmienionej. Sitagliptyna przede wszystkim wydalana jest przez nerki w niezmienio-nej formie i niewydolność nerek zwiększa jej stężenie we krwi. Natomiast saksagliptyna jest metabolizowa-na w wątrobie do aktywnych metabolitów i zarówno


TEMATNUMERU

LECZENIE CUKRZYCY DIETĄDIETAJESTKONIECZNANIEZALEŻNIEODTYPUCUKRZYCY

Gdynietrzebaprzyjmowaćinsulinyapoziomcukruwekrwijestnaprawdęwysoki,lekarzmożezalecićstosowanietzw.lekówhipoglikemizującychalbo(rzadziej)

wstrzykiwanieinsuliny,dziękiktórymobniżyszswójpoziomcukruwekrwi.Tobardzoważne,abynieprzekraczałonnormy.Zbytdużailośćcukruwekrwisprzyjabowiemwystąpieniuwieluproblemówzdrowotnych,m.in.niebezpiecznychchoróbukładu

krążenia.Podstawąleczeniacukrzycytypu2jestjednakodpowiednisposóbodżywiania.

Jak obniżyć stężenie cukru

• Zadbaj o prawidłową masę ciała Większość cho-rych z cukrzycą typu 2 cierpi na nadwagę lub otyłość, które przyczyniają się do nadmiaru cu-kru we krwi. Jeśli ważysz za dużo, rozpocznij od-chudzanie, najlepiej po konsultacji z dietetykiem. Opracuje dla ciebie konkretne zalecenia żywie-niowe.

• Jedz często i o stałych porach. Taki sposób odży-wiania pozwoli ci zapanować nad głodem i szyb-ciej zrzucić zbędne kilogramy. Zjadaj 5 posiłków dziennie w odstępach około trzygodzinnych. Pierwszy zjedz zaraz po wstaniu z łóżka, ostat-ni - na 4 godziny przed snem.

• Wybieraj produkty o niskim indeksie glikemicz-nym. Dzięki nim unikniesz wahań stężenia cu-kru we krwi. A które mają niski indeks glike-miczny? Prostą wskazówką jest decydowanie się na produkty o jak najmniejszym stopniu prze-tworzenia.

• Zamiast po jasny chleb, sięgnij po pełnoziarnisty. Zastąp ziemniaki czy biały ryż grubą kaszą, peł-noziarnistym makaronem albo brązowym ry-żem, otrębami, soją.

• Jedz produkty o małej zawartości tłuszczu. Zre-zygnuj z pełnotłustych produktów mlecznych (zamiast nich używaj lekkich serków natural-nych, jedz chudy biały ser, jogurt), tłustych mięs i wędlin (zwłaszcza wieprzowych, jedz za to cielę-cinę, indyka, królika, dziczyznę). Unikaj konserw mięsnych.

• Sięgaj po ryby przynajmniej 3 razy w tygodniu. Ma to duże znaczenie dla profi laktyki chorób układu krążenia, na które jesteś narażona. Pa-

miętaj jednak, by produkty te przyrządzać diete-tycznie, np. piecz je w folii. Polecane gatunki ryb to: dorsz, mintaj, pstrąg, szczupak, sielawa.

• Ogranicz spożycie jajek. Nie jedz ich więcej niż 2-3 w ciągu tygodnia. Są źródłem dużej ilości cholesterolu, którego nadmiar może być przyczy-ną groźnej miażdżycy.

• Kilka razy dziennie jedz warzywa. Postaraj się, aby były one dodatkiem do większości twoich posiłków. Nie ograniczaj się jednak do kilku pla-sterków pomidora czy ogórka. W ciągu dnia zja-daj minimum 500-600 g warzyw. Zimą sięgaj po mrożonki, które mają dość wysoką wartość od-żywczą. Polecane warzywa to: sałata zielona, ka-pusta pekińska, kiszona, kalafi or, rzodkiewka, szparagi, cebula, kalarepa.

• Zmniejsz spożycie owoców. Pamiętaj, że są one źródłem dużej ilości kalorii. Najlepiej zjadaj je 2 razy dziennie w ilości około 300 g. W miarę moż-liwości ogranicz jedzenie dojrzałych bananów, winogron i suszonych owoców, które zawierają dużo cukru i kalorii. Polecane: grejpfruty i jabłka.

• Zrezygnuj z jedzenia słodyczy. Całkowicie zaka-zane są batony, ciastka, paluszki, czekoladki, tor-ty oraz dżemy, a także fi gi i orzeszki.

• Zwróć uwagę na to, co pijesz. Niektóre rodza-je napojów zawierają cukier, który wpływa na ich wysoką wartość kaloryczną. Zamiast wyso-koenergetycznych napojów gazowanych lub sło-dzonych soków wybieraj napoje pozbawione do-datku cukru. Gaś pragnienie np. herbatkami na bazie suszonych owoców, delikatnymi naparami ziół, a także wodą i herbatą zieloną. Postaraj się natomiast wyeliminować ze swojej diety alkohol - zawiera dużo pustych kalorii.


Gdy musisz przyjmować insulinę

Jeśli lekarz nakazał ci przyjmowanie insuliny, prawdopodobnie stwierdzono u ciebie cukrzycę typu 1. Czasami wskazaniem do jej wstrzykiwania jest również cukrzyca typu 2. Gdy choroba zosta-ła zdiagnozowana niedawno, czeka cię długotrwa-ła nauka, dzięki której lepiej poznasz swój organizm i będziesz umieć dobrze o niego zadbać. Początki nie są łatwe. Pamiętaj jednak, że nie jesteś sama i za-wsze możesz zwrócić się o pomoc do prowadzące-go cię diabetologa lub dietetyka. Lekarz określi licz-bę dawek insuliny, jej rodzaj, poinformuje cię także o prawidłowym rozkładzie wymienników węglo-wodanowych (jednostka służąca do określenia ilo-ści produktu zawierającego 10 g przyswajalnych wę-glowodanów) w ciągu dnia. Dietetyk zaś przedsta-wi szczegółowe zasady diety dopasowane do twojej konkretnej sytuacji, masy ciała, stylu życia i aktyw-ności fi zycznej.

O czym warto pamiętać?

• Jedz często, jeśli jesteś leczony insuliną. Zazwy-czaj lekarz zaleca jadanie 6 posiłków dziennie. Nie omijaj żadnego z nich. Niezjedzenie posił-ku może spowodować niebezpieczne obniżenie stężenia cukru (hipoglikemia).

• Postaraj się utrzymać prawidłową wagę cia-ła. Bardzo często u osób z cukrzycą typu 1 jest ona za niska. O wartości kalorycznej optymal-nej diety dla ciebie porozmawiaj z dietetykiem.

• Każdy z posiłków starannie planuj pod kątem wymienników węglowodanowych. W kompo-nowaniu prawidłowych posiłków pomogą ci ta-bele wymienników, które możesz otrzymać w poradni diabetologicznej.

• Pamiętaj, że alkohol obniża stężenie cukru we krwi. Spożyty w zbyt dużych ilościach może być dla ciebie niebezpieczny.

• Kontroluj, co pijesz. Każdy napój z cukrem bę-dzie dostarczał porcji węglowodanów, a tym sa-mym wpływał na podniesienie poziomu gluko-zy. Nie używaj zatem do słodzenia cukru czy miodu, ale słodzika, np. aspartamu.

• Zachowaj ostrożność przy zażywaniu leków Nie-które (np. tabletki do ssania na ból gardła, syro-py) zawierają cukier. Na opakowaniu znajdziesz informację dotyczącą tego, ile go dostarczają.

• Intensywny wysiłek fi zyczny przyczynia się do obniżenia poziomu cukru we krwi. Miej to na uwadze, gdy w trosce o swoją kondycję i zdrowie gimnastykujesz się, uprawiasz sport.

Uwaga!

• Niesłychanie ważne dla twojego zdrowia jest utrzymywanie stałego poziomu cukru we krwi. Zarówno za wysoki jego poziom, jak i za niski są dla ciebie niebezpieczne. Dlate-go sprawdzaj go regularnie za pomocą glu-kometru.

• W przypadku konieczności wstrzykiwania insuliny kontroluj ilość węglowodanów w twoich posiłkach, bo podwyższają poziom cukru we krwi.

Źródło: slodkiezycie.plFoto: Deviantart

TEMATNUMERU


WARTOWIEDZIEĆWARTOWIEDZIEĆ

I szybciej wraca regularność wypróżnień !

Laxinat to jedyny preparat błonnikowy wzmocniony działaniem suszonych śliwek i moreli. Zawiera w swoim składzie nasienie i łupinę babki jajowatej oraz inulinę.

• Pobudza jelita do pracy• Pozwala utrzymać regularność wypróżnień• Wspomaga naturalną mikrofl orę jelit

Laxinat utrzymuje skuteczność nawet przy długotrwałym stosowaniu.W formie proszku 100 g = cena detaliczna 14,90 PLN

Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?

Dietetycy namawiają nas do jedzenia nabiału, bo zawarty w nim wapń jest dobry dla kości.

Co z tego, kiedy do wielu przetworów mlecznych dodaje się cukier, który ten wapń „kradnie”? Do-sładzane są jogurty owocowe, serki homogenizo-wane, śmietanka do kawy, niektóre mleka...

Jednorazowo osoba chora na cukrzycę nie może pić dużych ilości mleka, kefi ru i jogurtu natu-

ralnego, gdyż zawierają laktozę (cukier mleczny), która stosunkowo szybko podnosi poziom gluko-zy we krwi. U niektórych osób po spożyciu napo-jów mlecznych – szczególnie w posiłku porannym – wzrost ten jest znaczny. Dlatego spożywanie na-pojów mlecznych zaleca się podczas późniejszych posiłków i w mniejszych ilościach. Nie wolno jed-nak z nich rezygnować.

Mając cukrzycę powinno się wybierać chude jogurty o zawartości tłuszczu 0 lub 0,5 proc.

W ten sposób dodatkowo obniża się zawartość w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych i chole-sterolu.

Zatem wybierając jogurt diabetycy powinni uprzednio wnikliwie sprawdzić informacje o

ilości tłuszczu oraz cukru dodanego na etykiecie produktu i wybierać małe opakowania 100-150 g.

Źródło: medonet.pl



Najpierw zdrowie, potem

formalności

Spotykałem go często na skrzyżowaniu Diversey i Austin w Chicago. Chodził między samochodami, grał na gitarze i śpiewał. Jego kowbojski kapelusz i buty, wytarte jeansy i koszula w kratę wskazywały na śpiewaka country. Ale repertuar miał szeroki, z polskimi piosenkami łącznie. Śmieszny był ten jego język polski i utwory zupełnie mi nieznane. Zmęczony siadał na ławeczce na przystanku autobusowym i popijał zimną Coca Colę. - Where are you from? - zagadnął mnie któregoś dnia. - I’m from Poland - odpowiedziałem siadając obok. Wziął gitarę i straszliwie kalecząc język zaśpiewał po polsku o Kasi, co się strasznie puszczała. Spotykałem go jeszcze wiele razy. Pozdrawialiśmy się jak starzy znajomi i zawsze śpiewał mi o tej Kasi.

Aż kiedyś zniknął. Z czasem pamięć o nim się zacierała, czasami tylko na skrzyżowaniu odruchowo wypatrywałem kowboja z gitarą. Minęły miesiące i nagle spotkałem go w bocznej uliczce. Grzebał coś w aucie. Przywitaliśmy się ciepło, ale nie miał już tego młodzieńczego błysku w oku. Oczy straciły blask, a twarz poszarzała. Wyglądał dużo starzej. Powiedział, że zachorował. Nie wiem na co. Pewnie powiedział, ale mój angielski tego poziomu nie sięgał. Problem był nie tylko w nieznanej mi chorobie, ale głównie w tym, że nie miał ubezpieczenia. Wtedy właśnie po raz pierwszy dowiedziałem się co nieco o systemie amerykańskiej służby zdrowia.

Okazało się, że bez ubezpieczenia może liczyć tylko na łaskę i niełaskę tzw. publicznej służby zdrowia fi nansowanej przez powiat, a w tym przypadku Chicago. Długie kolejki do lekarzy,

długie terminy oczekiwania na zabiegi i niski poziom medyczny, to cała publiczna opieka zdrowotna. Takie były jego refl eksje, a ja nie do końca mu wierzyłem. Los jednak sprawił, że wkrótce osobiście przekonałem się o ich prawdziwości. Na razie przypomniało mi się opowiadanie kolegi z czasów, kiedy mieszkałem w Nowym Jorku.

Ten starszy już człowiek miał problemy z sercem, wynikające z niedrożności żył. Nie znam się na tym. Z jego słów zrozumiałem, że potrzebna była interwencja chirurgiczna, tzw. laparoskopia, by te żyły udrożnić. Nie miał ubezpieczenia. Mógł więc pójść tylko tam, gdzie leczą długo i źle. Ale miał już doświadczenia w obcowaniu z amerykańską służbą zdrowia. Miał też - kompletnie mi obcy - dar bezczelności. Poszedł pod dobry szpital na Manhattanie i upadł. Był chyba niezłym aktorem, bo sztuczka się udała. Wykonano wszystkie badania i zabieg na wysokim poziomie medycznym. Nie obchodziły go rachunki wystawione przez szpital.

Mówił, że ma ich z przeszłości na ponad 100 tys. $ i do tej pory nie zapłacił ani centa. Sumy, które wymieniał wydawały mi się astronomiczne, z kosmosu. Nie wierzyłem mu. Do czasu...

Do tego czasu, gdy zachorował mój kuzyn, z którym razem mieszkaliśmy w Chicago. Pewnego dnia zadzwonił z trasy, chyba z Pensylwanii. Jest kierowcą ciężarówki. Powiedział, że źle się czuje, boli go brzuch, ma wysoką temperaturę. Trochę się wystraszyłem. Jazda 25-tonowym kolosem w takim stanie nie jest bezpieczna ani dla

(jak to w USA z ubezpieczeniami bywa)



niego, ani dla otoczenia. Ale Ameryka ma swoje prawa. Jeżeli chcesz funkcjonować, czasami musisz być zdrowy, nawet, gdy jesteś chory. Jechał dwa dni. Wrócił zgięty wpół i żółty jak Chińczyk.

Następnego dnia zawiozłem go do lekarza. Diagnoza - kamień zatkał przewód żółciowy. Skierowanie do szpitala na badania i zabieg. Za wizytę 150 $. Lekarz chciał dzwonić po karetkę. Aby uniknąć tzw. dyskoteki, czyli przyjazdu jednocześnie straży pożarnej, karetki i policji na sygnałach, powiedziałem, że sam zawiozę. Szpital był blisko.

Na miejscu kilka pytań, jakieś kwity do podpisania i mój żółty kuzyn zniknął wraz z czarną jak heban pielęgniarką w labiryncie długich korytarzy. Odebrałem go po dwóch i pół doby. Był po zabiegu usunięcia największego kamienia w przewodach żółciowych. Lekarze stwierdzili jednak, że jest ich więcej i ma zgłosić się do szpitala publicznego przy ul. Harrison.

Zgłosił się w wyznaczonym wcześniej terminie. 24 godziny przeczekał na krześle w poczekalni, aby dowiedzieć się, że nie ma miejsca i ma zgłosić się za miesiąc. Nie czekał tak długo. Pojechał do Polski, gdzie lekarze stwierdzili, że z drogami żółciowymi, kamieniami i wątrobą jest wszystko w porządku, ale ma zdeformowaną nerkę, czego amerykańscy medycy nie zauważyli.

W Polsce zoperowano nerkę, i zdrowy kuzyn nadal przemierza autostrady Ameryki z nadzieją, że nic mu się nie stanie przed kolejną wizytą w Ojczyźnie. Ale w czasie, gdy kurował się w polskich szpitalach, zaczęły spływać rachunki za amerykańskie leczenie.

Za 60 godzin pobytu w szpitalu wraz z zabiegiem wyliczono 25 tys. $. Anestezjolog za 30 minut przy zabiegu wystawił rachunek na 1500 $. Oczywiście wszystkie te rachunki zostały nieopłacone. Były jeszcze urzędowe korowody o umorzenie długów, czyli pokrycie ich z funduszu miejskiego.

Nie wiem, jak się to zakończyło. Wyjechałem. Znając jednak tamtejsze realia, jestem pewien, że mój kuzyn nie zapłacił ani centa.

A teraz kilka słów obalających mity krążące w Polsce na temat amerykańskiej opieki medycznej:

Nieprawdą jest, że człowiek potrzebujący pomocy nie uzyska jej, dopóki nie pokaże dowodu ubezpieczenia. Wprost przeciwnie. Najpierw otrzymuje pomoc, a potem pytają o ubezpieczenie. Jeżeli nie ma ani własnych środków, ani ubezpieczenia, najczęściej płaci miasto lub powiat, w którym mieszka. Ubezpieczenie zdrowotne Amerykanów ma bardzo różny charakter. Zależy od kompanii, w której się pracuje lub wysokości stawki ubezpieczenia indywidualnego. Ponad 40 mln obywateli USA nie posiada w ogóle żadnego ubezpieczenia z emerytalnym włącznie. W tej statystyce nie są ujęci nielegalni emigranci, których ilość szacuje się na około 12 mln. W rzeczywistości jest ich o wiele więcej, bo nikt nie policzy tych, którzy nielegalnie przekroczyli granicę przez Meksyk lub Kanadę.

Brak ubezpieczeń staje się w USA dużym problemem społecznym i fi nansowym. Koszty leczenia w znacznej mierze obciążają budżety lokalne. Niektóre miasta są tak zadłużone, że z trudem dźwigają te ciężary, np. Chicago - 5 mld $. Znane są przypadki odwlekania wypłat za odszkodowania wobec obywateli z powodu braku środków. Pewien mój znajomy czeka już ponad rok na odszkodowanie zasądzone z tytułu wypadku w komunikacji miejskiej Chicago.

Prezydent Obama chce zmienić tę sytuację, wprowadzając w bardzo liberalnej Ameryce socjalny system ubezpieczeń. Na razie robi to bardzo mądrze, wiążąc system ubezpieczeń z reformą systemu emigracyjnego. Tylko w takim powiązaniu ma to sens, gdyż odciąża budżety lokalne od pokrywania kosztów leczenia nielegalnych emigrantów, dając jednocześnie wpływy z podatków oraz składek ubezpieczeniowych. Czy to się uda? Będzie trudno. Dobrze zarabiający amerykańscy medycy są temu przeciwni. Bronią swoich wysokich dochodów i znajdują zwolenników w partii republikańskiej. A to jest bardzo silne lobby.

Casey Kozłowski Foto: Deviantart



Olej rycynowy niedoceniany obecnie, był stosowany w medycynie ludowej od najdawniejszych czasów. Jednak jego wykorzystanie było ograniczone. Najczęściej przyjmowano go doustnie jako środek na przeczyszczenie. Za takie jego działanie odpowiedzialny jest zawarty w nim kwas rycynolowy, który po uwolnieniu (pod wpływem enzymów trawiennych) z glicerydów wchodzi w reakcję z zawartymi w treści jelitowej jonami sodu. Tworzy się w ten sposób mydło sodowe kwasu rycynolowego, które drażni błonę śluzową jelita cienkiego, co pobudza jego perystaltykę. Olej rycynowy stosuje się w dawce 1 ÷ 2 łyżek stołowych. Stosowany jest ponadto w kosmetyce, jako odżywka do włosów suchych. Pomaga w odbudowie łamliwych i wypadających brwi i rzęs oraz paznokci i naskórka wokół nich. Jest częstym składnikiem tzw. domowych odżywek.

Dr D. C. Jervis w swej książce „Folk Medicine” opisuje wiele przykładów skutecznego leczenia olejem rycynowym znanych w medycynie ludowej. Stosowano więc go na każdą część ciała, a nawet ranę; do masażu piersi, aby wzmóc napływ mleka, do leczenia trudno gojącego się pępka u noworodków. Twierdzono, że można ulżyć bolącym stopom, jeśli przed spaniem nasmaruje je się olejem rycynowym i naciągnie na nie bawełniane lub wełniane skarpety. Rano stopy są miękkie a ból i zmęczenie ustępują. Rycynusu można używać do usuwania brodawek, przebarwień na skórze, różnego rodzaju znamion.

Olej rycynowy (łac. Oleum Ricini, Oleum Palmae Christi – czyli dłoń Chrystusa), jest wyciągiem z nasion rycyny, jednej z najbardziej trujących substancji pochodzenia roślinnego, otrzymywanej z rącznika pospolitego (Ricinus communis). Olej wyciska się z nasion na zimno i wygotowuje z wodą. Takie postępowanie pozwala na rozkład toksycznej toksoalbuminy (rycyny), której obecność w nasionach sprawia, że ich zażycie może wywołać śmiertelne zatrucie. Olej rycynowy jest nieszkodliwą dla ludzi cieczą, bezbarwną lub jasnożółtą. Na powietrzu gęstnieje, ale nie twardnieje.

Olej z rącznika znany był i stosowany w Indiach i Egipcie już przed 4 tysiącami lat, m.in. podczas budowy piramid do smarowania kamiennych bloków w celu zapewnienia lepszego poślizgu przy ich przesuwaniu. Najstarsza wzmianka na temat tego oleju została odnaleziona na tzw. Ebers Papyrus (z XVI w p.n.e.). Czytamy w nim, że olej rycynowy stosowany był jako krople do zabezpieczenia oczu przed podrażnieniem. Stosowanie okładów z rycyny leczyło wiele najbardziej kłopotliwych dolegliwości, chorób przewodu pokarmowego takich m.in.: owrzodzenie żołądka, dwunastnicy, zapalenie jelita grubego, pęcherzyka żółciowego, a także przypadłości skórne.

UNIWERSALNY I WARTOŚCIOWY

OLEJ RYCYNOWY

Albrecht Dürer, Autoportret, 1493



Leczenie olejem rycynowym częściej wzbudzało niedowierzanie niż obawy. E. Cayce odkrył szersze możliwości stosowania oleju rycynowego, szczególnie przy leczeniu narządów wewnętrznych i urazów. Polecał raczej stosowanie okładów niż przyjmowanie oleju doustnie, ponieważ okłady pobudzają mechanizmy obronne organizmu i przy lepszym krążeniu takie leczenie pomaga odbudować homeostazę w organizmie, czyli równowagę między komórkami. Zauważył też, że okłady z rycyny są pomocne w chorobach, w których z powodu zaburzenia obiegu limfatycznego następuje niewystarczające usuwanie toksyn z całego organizmu lub chorych miejsc. Po wielu latach stwierdził, że stan chorych po zastosowaniu okładów z oleju rycynowego jest lepszy niż przed ich zastosowaniem.

Choroby wewnętrzne są trudno rozpoznawalne. Ból promieniuje i często zdarza się, że miejsce, na które wskazuje pacjent, nie jest zagrożone chorobą. Natomiast przyczyna bólu tkwi gdzie indziej. W takich przypadkach, gdy brak jest koordynacji pracy organów wewnętrznych i następuje zaburzenie w czynnościach któregoś z nich – zbawienny staje się okład z oleju rycynowego.

Najczęściejstosujemyokładprzynastępującychchorobach:

- wewnętrznych: wrzód trawienny, - samoistne nadciśnienie, zaparcia,- zapalenie wyrostka robaczkowego, nieżyt żołądka, zapalenie pęcherzyka żółciowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie okrężnicy,- infekcyjne zapalenie wątroby, - niedrożność jelit, zapalenie kości i stawów, ból głowy,- pęknięcie odbytu, bóle brzucha z trudnością odnalezienia przyczyny, krwiak otrzewnej, hemoroidy,- zapalenie pochewki ścięgna, zapalenie mięśni, zapalenie kaletki maziowej;- kobiecych: problemy z miesiączką, zapalenie sutka, zapalenie śluzówki macicy, zagrożenie poronieniem, zapalenie jajowodu, zapalenie szyjki macicy, krwotok miesiączkowy, zapalenie pochwy, zapalenie jajnika, włókniak macicy, cysty jajnika,- można też zastosować gorący okład z rycyny, by rozpuścić piasek w przewodach żółciowych i w pęcherzyku żółciowym;- skórnych: ropnie, grzybice, kaszaki, plamica, brodawki, czyraki, otarcia- urazach: szyi, bicepsów, ból krzyża;- okłady można też stosować, kiedy ma się gorączkę.

Znakomite efekty stosowania oleju rycynowego skłoniły naukowców do przeprowadzenia obserwacji klinicznych. W przeprowadzonych badaniach zespół dr. H. Grady’ego (ARE Clinic’s Fetzer Energy Medicine Research), wywnioskował, że okłady z oleju rycynowego znacznie wzmacniają system immunologiczny. Komórki limfocytowe T pochodzą ze szpiku kostnego i grasicy. Są to niewielkie limfocyty, które rozpoznają i unieszkodliwiają obcych w organizmie, a więc: wirusy, grzyby i bakterie. Zastosowanie okładów w górnym, prawym rejonie strony brzucha – wątroba, naczynia chłonne jelita cienkiego – wzmaga wytwarzanie limfocytów. Przypuszcza się, że zalecanie przykładania bardzo gorących okładów jest jakby elektrycznym bodźcem działającym na akupunkturowy system ciała. Teoria bioenergetyczna, wyjaśniająca szczególne właściwości oleju rycynowego twierdzi, że rycyna wzmacnia powiązania pomiędzy ciałem i siłami żywotnymi człowieka, emitując subtelną energię.



Być może te wyjątkowe molekularne frakcje oleju rycynowego nadają mu energetyczne właściwości, podobne do tych, jakie obserwujemy w kryształach. Teoria biochemiczna sugeruje zaś, że olej rycynowy posiada frakcje chemiczne, które korzystnie wpływają na system immunologiczny, ożywiają go i usprawniają. Dalsze badania umożliwiły wykrycie związku rycyny z prostaglandyną, która odgrywa ważną rolę w komórkach całego ciała. Olej rycynowy pobudza aktywność prostaglandyny, a tym samym ma wpływ na fi zjologiczne czynności organizmu. Reguluje napięcie mięśni, ciśnienie, metabolizm, kwasy w żołądku, temperaturę ciała, opanowuje stany zapalne i bierze udział w transmitowaniu impulsów nerwowych.

JAKWYKONAĆOKŁADZOLEJURYCYNOWEGO:Należy złożyć trzy lub cztery warstwy fl aneli o wielkości przewidzianej

na okład. Podgrzanym olejem nasączyć fl anelę i przyłożyć do ciała. Olej podgrzewa się na patelni lub w garnuszku, które przez jakiś czas wykorzystuje się jedynie do wykonywania okładów, gdyż kolejne okłady (najczęściej następnego dnia) podgrzewa się w tym samym naczyniu. Pierwszy raz podgrzewa się sam olej, następnym razem podgrzewa się ten sam okład nasączony olejem, ponieważ tak przygotowany może być wykorzystywany wielokrotnie. Podgrzany okład układamy na ciele i dla zabezpieczenia przed szybką utratą ciepła owijamy go ręcznikiem, następnie całość owija się plastikową folią, by nie zatłuścić ubrania lub pościeli. Najlepszy efekt można uzyskać wtedy, kiedy olej jest bardzo rzadki, i jest dobrze podgrzany. Nie można podgrzać za mocno, tylko tyle, aby można było przyłożyć go do ciała. Po przyłożeniu dobrze jest zastosować dodatkowe zewnętrzne dogrzanie, jak np. koc elektryczny lub podgrzany worek soli.

Okład stosuje się po to, aby umożliwić wchłonięcie oleju rycynowego przez pory skóry. Tego rodzaju okłady stosuje się w różnych odstępach czasu, zależnie od potrzeb. Może to być kilka godzin dziennie do czasu, aż nastąpi poprawa albo cyklicznie, przez trzy dni, potem cztery dni przerwy i znowu trzy dni. Czasem dobrze jest również wypić oliwę z oliwek na poprawę asymilacji i oczyszczenie przewodu trawiennego. W efekcie zastosowania okładu z oleju rycynowego następuje eliminacja toksyn poprzez system potny ciała, dzięki czemu znacznie wzrasta powierzchniowy obieg limfy, jest to sposób na wypłukanie toksyn z organizmu.

Przeciwwskazania do stosowania okładów to: miesiączka oraz stosowanie przeczyszczającej diety jabłkowej. Oleju rycynowego nie wolno używać także w czasie ciąży, gdyż może powodować powikłania w przebiegu ciąży i poronienia.

Na zakończenie należy dodać, że badania naukowe dowiodły, że olej rycynowy ma ogromne i wszechstronne możliwości lecznicze, a dodatkowo jego zaletą jest niska cena i dostępność. Natomiast łatwość stosowania stawia go ponad wszystkie inne leki. oprac. Antonina Niekrasz Foto: Deviantart


ZDROWOJEŚĆ

Warto jeść ryby. Żywieniowcy wciąż pod-kreślają, że są one najzdrowszym źródłem

białka. W porównaniu z mięsem, ryby zawiera-ją niewiele kalorii. Ryby i owoce morza to skarb-nica wielu cennych minerałów i witamin (przede wszystkim jodu – pierwiastka niezbędnego do produkcji hormonów tarczycy, pełniących klu-czową rolę w procesach przemiany materii). Za-wierają także sporo fosforu, potasu, magnezu, a ryby drobnoościste i marynaty także wapń. Wszystkie ryby i owoce morza są cennym źró-dłem witamin grupy B, a niektóre także witamin A i D. Nawet zawarty w nich tłuszcz okazuje się cenny dla naszego zdrowia. Lekarze od lat zapi-sują pacjentom chorym na serce kapsułki z rybim tłuszczem, by chroniły i wspomagały układ krą-żenia.

Ryby i owoce morza - spożywane są przez lu-dzi w najróżniejszych rejonach świata. Do

najczęściej spożywanych ryb morskich w Polsce, należą: makrela, śledź, dorsz, morszczuk, hali-but, tuńczyk i fl ądra, zaś wśród słodkowodnych: karp, łosoś, szczupak, sandacz, płoć, lin, pstrąg i węgorz. W handlu dostępne są ryby świeże, mrożone, solone lub wędzone. Dużą popularno-ścią cieszą się przetwory rybne w postaci kon-serw, past kanapkowych, panierowanych fi le-tów, ryb marynowanych i w śmietanie. Niezbyt chętnie sięgamy natomiast po tzw. „owoce mo-rza”, jak małże, krewetki, kraby, ośmiornice, ho-

mary czy langusty – produkty te znamy raczej z opowiadań niż z codziennego menu. Kojarzą nam się z wykwintną kolacją, szampanem i luk-susem, więc nic dziwnego, że w pokorze częściej kupujemy śledzia w pomidorach czy wędzoną makrelę. Ale na szczęście dla potrzeb naszego or-ganizmu nie ma większej różnicy, czy jemy wy-myślną sałatkę z krabów i krewetek, czy też tra-dycyjną rybę w galarecie. Przede wszystkim dla-tego, że są cennym źródłem łatwo przyswajalne-go białka o wysokiej wartości odżywczej. Więk-szość gatunków ryb zawiera go tyle samo co mię-so, a jednocześnie posiada mniej tłuszczu i cho-lesterolu. Te korzystne proporcje sprawiają, że ryby należą do produktów niskokalorycznych i


ZDROWOJEŚĆ

mogą być z powodzeniem uwzględniane w diecie osób z nadwagą lub schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Nie ozna-cza też, że ryby bardziej tłuste jak węgorz, łosoś, śledź czy makrela są szkodliwe dla naszego zdrowia.

Tłuszcz rybi zawiera niezwykle cenne dla naszego organizmu kwasy tłusz-

czowe omega-3 – pomocne w profi lakty-ce i leczeniu wielu chorób. Dzięki nim we krwi powstaje mniej skrzepów, hamowa-ne są procesy zapalne i zbytnie kurcze-nie naczyń krwionośnych. Są także związ-kami wyjściowymi do produkcji eikoza-noidów - substancji przeciwdziałających zmianom nowotworowym.

Wielu naukowców uważa, że spoży-wanie tłuszczu rybiego może uchro-

nić przed rakiem, zwłaszcza piersi. Kwasy omega-3 w szczególny sposób regulują go-spodarkę lipidową krwi, zmniejszając stę-żenie trójglicerydów i niekorzystnego cho-lesterolu LDL. Przeciwdziałają więc zmia-nom miażdżycowym, zmniejszając ry-zyko zawału serca i zatoru w mózgu. Po-dawanie niewielkiej ilości kwasów ome-ga-3 łagodzi także objawy takich chorób jak astma, łuszczyca, reumatoidalne zapa-lenie stawów, choroby wątroby czy wrzo-dziejące zapalenie jelita grubego. Zapo-biega również przedwczesnym porodom, otyłości i cukrzycy typu II. Tłuszcz rybi wydaje się być korzystny dla prawidłowe-go funkcjonowania systemu nerwowego. Jego składniki obniżają podatność na de-presję oraz poprawiają nastrój.

Cukrzyca niesie ze sobą niebezpieczeń-stwo choroby wieńcowej, a co za tym

idzie zwiększa możliwość powstania cho-rób serca. Wystarczy jednak raz na mie-siąc spożywać posiłki rybne, aby to ryzy-ko zmniejszyć o 30 proc. Ryzyko ich wy-stąpienia zmniejsza się o ponad 60 proc., jeżeli dieta rybna będzie codzienna. Na-leży jednak unikać potraw zawierających dużo soli. Oznacza to - unikanie ryb wę-dzonych i solonych, np. śledzia.

Na stoisku z rybami zwracajmy uwagę na ich wygląd i zapach. Świeża ryba

zawsze pachnie czysto i delikatnie. Jej skó-ra powinna być błyszcząca, gładka i napię-ta, a mięso – zwarte, jędrne i elastyczne. Pa-miętajmy też by zajrzeć jej w skrzela, któ-re w świeżym produkcie są zawsze barwy różowej lub czerwonej. Oczy powinny być wypukłe, przezroczyste i błyszczące - jak żywe. Gdy ryba spogląda na Ciebie męt-nym, zapadniętym wzrokiem, to lepiej jej unikaj. Jeżeli zamierzasz kupić płaty ryb-ne lub fi lety, zwracaj uwagę jak są przecho-wywane. Powinny być ułożone w lodzie lub ladzie chłodniczej. Ich brzegi nie mogą wykazywać brązowych zabarwień, a po-wierzchnia powinna być soczysta i pozba-wiona śluzu. Mięso ryb zawiera znaczną ilość wody, i z tego powodu bardzo szybko się psuje. Zabita, wypatroszona i podzie-lona ryba nie powinna być przechowywa-na w lodówce dłużej jak jeden dzień. Je-żeli nie zamierzasz jej zamrażać, to najle-piej umieść w zamkniętej torebce foliowej lub pojemniku i przykryj lodem. Topnieją-cy lód musisz oczywiście co jakiś czas wy-mienić. W ten sposób możesz przetrzymy-wać wypatroszone kawałki ryb i fi lety na-wet kilka dni. Znacznie trwalsze są ryby wędzone i solone, jednak przechowując je w lodówce musisz pamiętać, by chro-nić inne artykuły przed ich zapachem. Za-mknięte konserwy rybne mogą spokojnie przeleżeć w temperaturze +4 do +15 kilka miesięcy, jednak po ich otwarciu powinny być przełożone do ceramicznego naczynia i spożyte w ciągu 1-2 dni.

Potrawy z ryb można przyrządzać w najróżniejszy sposób, poprzez goto-

wanie, smażenie, duszenie lub piecze-nie. Do gotowania najlepiej używać spe-cjalnych naczyń. Najczęściej są to dziur-kowane rynienki, w których umieszcza się kawałki ryb, i całość wkłada do garn-ka z gotującym wywarem z warzyw. Jeże-li najdzie nas ochota na rybę smażoną, to do jej przygotowania używajmy małej ilo-ści tłuszczu, najlepiej posmarować patel-nię tefl onowa niewielką ilością oliwy z oli-


ZDROWOJEŚĆ

Aby ˝yç

pe∏nià ˝yciaSprawdê, jak mo˝emy Ci pomóc... Zapytaj Eksperta: infolinia: 0 801 100 200 e-mail: [email protected] Preparaty dost´pne tylko w aptekach.

w w w . A A t h e r a p y . p l

Doskona∏oÊç dla zdrowia

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓW

Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian skórnych, pojawiajàcych si´ w nast´pstwie tego schorzenia.

[email protected]

Aby ˝yçpe∏nià ˝ycia

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓWPIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓWPIEL¢GNACJA SKÓRY

Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian skórnych, pojawiajàcych si´ w nast´pstwie

Diabetycy Cukrzyca a Zdrowie 2001 1 2/15/10 8:31:00 PM

wek. Musimy jednak pamiętać, że sma-żenie ryb pozostawia w pomieszcze-niu długo utrzymujący się nieprzyjem-ny zapach. Lepiej więc będzie, gdy rybę upieczemy w piekarniku na ruszcie lub w folii aluminiowej.

Rozmrażanie - aby zabieg ten był przeprowadzony prawidłowo, ryby

należy zalać wodą w ilości 1,5-2 l na 1 kg produktu i dodać 2–3 łyżeczki soli, która hamuje wyciek soków mięsnych do wody i tym samym zapobiega utra-cie wartości odżywczych. Czas rozmra-żania trwa ok. 1,5–3 godz. w zależności od wielkości porcji. Mniej problemów jest z gotowymi, mrożonymi fi letami, bowiem można je bez rozmrażania bez-pośrednio poddać obróbce cieplnej.

Źródło:www.apz.pl Foto: Deviantart


ZDROWOJEŚĆ

Choroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycy

Wątroba jest największym, bowiemważą-cymokoło1,5 kg gruczołemciała.Gruczołten jest centralnymnarządemprzetwarza-jącympokarmi„oczyszczającym”krew.Odjego zdrowia zależy metabolizm, tj. prze-twarzanie i przyswajanie pokarmów orazwytwarzanie, magazynowanie i wydalaniewieluważnychdlażyciasubstancji.Gruczołtenodgrywacentralnąrolęwdostarczaniuinnymnarządomsubstancjienergetycznych(glikogenu),wprzetwarzaniutłuszczu,(np.uczestniczywwytwarzaniużółciniezbędnejdla ichtrawienia),wytwarzaznacznączęśćbiałek krwi, usuwa toksyny wchłaniane zpożywieniem,wodąipowietrzem.

Wątroba jest silnym i „cierpliwym” organem, ale niestety zbyt często zmuszanym do nadmiernego wysiłku obfi tymi i ciężko strawnymi potrawami, różnorodnymi zatruciami po-karmowymi, nadmiarem spożywanego alkoholu, niepożąda-nym działaniem wielu leków, wirusowymi zakażeniami, itp. Spowodowane tym przewlekłe zapalenia wątroby zagrażają martwicą jej komórek zwanych hepatocytami. Uszkodzenia wątroby z tzw. wtórnym przerostem tkanki łącznej nazywa się marskością, gdyż zniszczone komórki wątroby są zastępo-wane bezwartościową tkanką łączną lub tłuszczową. Podobne zagrożenie marskością lub martwicą wątroby stwarzają prze-wlekłe choroby ustrojowe – np. cukrzyca.

WPŁYW CUKRZYCY NA WĄTROBĘCukrzyca jest zwykle chorobą długotrwałą, na którą jeste-

śmy skazani do końca życia. Wskutek jej wieloletniego prze-biegu, u co trzeciej chorującej osoby mogą wystąpić zaburze-nia wątroby. Częstą przyczyną zaburzeń jest zakłócenie meta-bolizmu węglowodanów, przejawiające się nadmiernym gro-madzeniem glikogenu w wątrobie oraz nieprawidłowy meta-bolizm tłuszczów i nadmierne ich gromadzenie się w wątro-bie. W obu przypadkach może to prowadzić do stłuszczenia i marskości narządu. Zaburzenia funkcji wątroby prowadzą również do zaburzeń czynności pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Powyższe choroby wątroby i dróg żółciowych wywołuje zarówno cukrzyca typu 1 (wymagająca wstrzyk-nięć insuliny), jak i typu 2 (nie wymagająca wstrzyknięć in-suliny). Ujawnienie się tych współzależności stało się możliwe dzięki upowszechnieniu precyzyjnych testów laboratoryjnych oraz coraz doskonalszych badań ultrasonografi cznych.

Wśród zaburzeń i chorób wątroby wywołanych przez cukrzycę można wyróżnić:

1. Zaburzenia przemiany węglowodanów2. Zaburzenia przemiany tłuszczu pod wpływem cukrzycy3. Cukrzycową kamicę żółciową4. Niepożądane skutki leków przeciwcukrzycowych 5. Choroby wywołujące cukrzycę

ZABURZENIA PRZEMIANY WĘGLOWODANÓW

Wątroba odgrywa kluczową rolę w metabolizmie węglo-wodanów. Glukoza – podstawowe paliwo organizmu - zosta-je wchłonięta do krwi w jelitach. W wątrobie poddawana jest „chemicznemu zagęszczeniu” i przetwarzaniu w substancję


ZDROWOJEŚĆ

zapasową, tzw. glikogen. Glikogen gromadzony jest w wątrobie jak w spichrzu, podobnie zresztą jak też częściowo w innych narządach. Gdy we krwi zaczy-na brakować glukozy, jest bardzo szybko rozkłada-ny, a wytworzona z niego glukoza jest uwalniana do krwi. Niestety, u osób chorych na cukrzycę może do-chodzić do nieuzasadnionej nadprodukcji i groma-dzenia się glikogenu w wątrobie, co prowadzi do za-burzeń chorobowych.

Dlaczego wątroba wytwarza i gromadzi zbyt dużo glikogenu?

Obecnie uważa się, że jednym z powodów nad-produkcji glikogenu w wątrobie są duże wahania glukozy we krwi, co cechuje zwłaszcza źle kontrolo-waną cukrzycę typu 1. Dowodzą tego eksperymen-ty na zwierzętach, w których udowodniono, że po-danie insuliny w sytuacji jej dużego niedoboru wy-wołuje przedłużone, intensywne tworzenie się gli-kogenu w wątrobie, utrzymujące się aż do powro-tu glikemii do pozycji wyjściowych, często o wysoce podwyższonych wartościach. Wydaje się, że podob-nie wygląda to w organizmie człowieka.

Czy dobra kontrola cukrzycy zapobiega nadprodukcji glikogenu?

Dobra kontrola, prowadząca do pełnej normali-zacji poziomu cukru może doprowadzić do cofnię-cia się opisywanych zmian. Jednak dodatkowym czynnikiem wywołującym nadmierną kumula-cję glikogenu w wątrobie może być nadmiar pew-nego hormonu - kortyzolu. W okresach złego lecze-nia, długotrwałe podawanie nadmiernej ilości insu-liny stymuluje wydzielanie tego hormonu – ten zaś przyczynia się do nadmiernego wątrobowego gro-madzenia glikogenu.

Jaki wpływ ma nadmiaru glikogenu na wątrobę?

Nadmiar glikogenu kumuluje się w jądrach ko-mórek wątroby, zwanych hepatocytami, jak i w ich cytoplazmie. Pod wpływem intensywnego napły-wu glikogenu - jądra komórek wątrobowych ulega-ją stopniowemu zwyrodnieniu. Zjawisko to dotyczy około 75% przypadków cukrzycy obu typów (typu 1 i 2 ), ale może się ono pojawiać także u osób zdro-wych w takich chorobach jak: hepatomegalia, gruź-lica, niewydolność krążenia, zawał serca, nadczyn-ność tarczycy, marskość i przewlekłe aktywne zapa-lenie wątroby, a także w ostrych chorobach zakaź-nych (np. mononukleozie, odrze, błonicy, różyczce).

Współistnienie zwy-rodnienia jąder komó-rek wątrobowych pod wpływem glikogenu i późniejszego stłuszcze-nia tego organu uwa-ża się za typowy obraz uszkodzenia wątroby w przebiegu cukrzycy.

Czy stłuszczenie wątroby wskutek nad-produkcji glikogenu

jest odwracalne?

Tak. Pomimo, że nadmierne gromadze-nie się glikogenu w wą-trobie u dorosłych osób, ze źle leczoną (bądź niele-czoną) cukrzycą występuje aż w blisko 80% przy-padków choroby, to zjawisko to szybko się cofa pod warunkiem podjęcia prawidłowego leczenia i wła-ściwego wyrównania metabolicznego cukrzycy.

Wówczas stłuszczenie wywołane nadprodukcją glikogenu nie prowadzi do zapalenia ani marskości narządu.

ZABURZENIA PRZEMIANY TŁUSZCZU PO WPŁYWEM CUKRZYCY

Wątroba odgrywa bardzo ważną rolę w meta-bolizmie tłuszczów, zwanych też lipidami. Tłusz-cze powstałe w czasie trawienia po dostaniu się do wątroby są zużyte do produkcji wielu potrzeb-nych organizmowi związków tłuszczowych, przede wszystkim cholesterolu.

Cholesterol jest nie tylko znanym nam szkodli-wym związkiem powodującym miażdżycę, lecz również surowcem do wytwarzania hormonów, jak też substancją niezbędną dla pracy komórek nerwo-wych.

Na czym polegają zaburzenia przemiany tłusz-czów (lipidów) w wątrobie w przebiegu cukrzycy?

Cukrzyca, zwłaszcza typu 2, (obok nadmiernego spożywania alkoholu i otyłości), jest częstą przyczy-ną zaburzenia metabolizmu tłuszczów w wątrobie. Skutkiem tych zaburzeń jest nadmierna kumulacja lipidów w hepatocytach, co może doprowadzić do stłuszczenia. Możliwe są też inne choroby wywoła-ne nadmierną kumulacją tłuszczu: tłuszczowe nieal-koholowe zapalenie, zapalenie z włóknieniem oraz całkowity nieżyt, czyli marskość wątroby. U chorych


ZDROWOJEŚĆ

powyżej 60 roku życia częstość powyższych powi-kłań sięga ok. 45% przypadków. Są one jeszcze częst-sze w przypadkach ze współistniejącą otyłością, niż u chorych z prawidłową masą ciała.

W cukrzycy typu 1 powikłania te są znacznie rzad-sze - występują one z częstością 4,5-17,0% i wiążą się zwykle ze złym wyrównaniem cukrzycy.

Dlaczego nadmiar tłuszczu szkodzi watrobie?

W warunkach dobrze leczonej cukrzycy - wymia-na tłuszczu pomiędzy wątrobą a tkanką tłuszczową ciała jest zrównoważona. Równowaga ta zależy jed-nak od wielkości zapasów tłuszczu w tkankach i po-ziomu insuliny we krwi. Zbyt duże wahania pozio-mu insuliny we krwi powodują zachwianie tej rów-nowagi.

Przykładowo długotrwały, wysoki niedobór insu-liny, jaki często ma miejsce w cukrzycy typu 1 - pro-wadzi do intensywnego uwalniania tłuszczu z tkan-ki tłuszczowej. W efekcie dochodzi do wysokiego stężenia kwasów tłuszczowych we krwi i wzmożo-nego ich wnikania do komórek wątrobowych – he-patocytów. To inicjuje proces stłuszczenia wątroby.

Czy u chorych z cukrzycą typu II występuje podobny mechanizm?

Nie. Pierwotną przyczyną stłuszczenia wątroby u chorych na cukrzycę są zaburzenia metabolizmu tłuszczów oraz nadprodukcja pewnego typu lipi-dów - VLDL. Współodpowiedzialność za ten stan ponosi ponadto: otyłość, błędy dietetyczne, tj. nad-miar węglowodanów i tłuszczu w diecie, brak ru-chu.

Chociaż udział tych przyczyn bywa różny u róż-nych chorych, to wspólnym skutkiem jest, że źle le-czona cukrzyca, a zwłaszcza nadmiar cukru we krwi (hiperglikemia) nasila produkcję tłuszczu w wątrobie i proces jej stłuszczenia.

Jaki przebiega początkowy, odwracalny etap stłuszczenia wątroby w cukrzycy?

Stłuszczenie wątroby zwykle obejmuje cały na-rząd. Proces zaczyna się od pojedynczych komórek - hepatocytów, które niemal w całości wypełniają się kroplami tłuszczu, co „spycha” jądro komórkowe i cytoplazmę na obwód komórki. Zmiana ta, niezależ-nie od nasilenia, ma charakter odwracalny.

Niekiedy zmiany stłuszczeniowe mają charakter ograniczony, dotycząc fragmentu wątroby. Przyczy-ną takiego ogniskowego stłuszczenia jest prawdopo-dobnie współistnienie miejscowego niedokrwienia.

MARTWICA WĄTROBYNiektóre komórki wątroby ulegają martwicy i pękają, a

tłuszcz „wlewa się” pomiędzy ocalałe hepatocyty i two-rzy drobne torbiele. W większości przypadków takie miej-scowe stłuszczenie nie powoduje znacznych szkód, jednak może prowadzić do włóknienia komórek.

Taki stan określa się jako marskość wrotną ze stłusz-czeniem. Mechanizm włóknienia, czyli pobudzenia tkan-ki łącznej do rozrostu w wątrobie nie został do końca wy-jaśniony, jednak za stymulator uważa się stan zapalny. W początkowej fazie marskości wątroba jest duża, potem zmniejsza się. Możliwa jest jednak nadal regeneracja na-rządu. W miarę regeneracji wytworzą się nowe pokolenia komórek narządu - hepatocytów, które nie są stłuszczone.

Czy łatwo jest wykryć wczesną fazę martwicy wątroby spowodowaną cukrzycą?

Niestety nie, gdyż widoczne (kliniczne) objawy stłuszcze-nia i zapalenia wątroby są dyskretne i mało odczuwalne; nierzadko przebiegają bezobjawowo.

Nie sposób też wykryć tego typu zmian wątroby przy po-mocy standardowych badań laboratoryjnych, bowiem od-chylenia od norm, jeżeli w ogóle występują, są zwykle nie-wielkie. Toteż choroba bywa wykrywana przypadkowo lub z powodu epizodycznego bólu wątroby czy dyskom-fortu w nadbrzuszu. Potwierdzić ją może dopiero badanie palpacyjne lub USG, czy tomografi a komputerowa, lub re-zonans magnetyczny.

Jak leczyć stłuszczoną wątrobę u osób z cukrzycą?

Fundamentalną zasadą leczenia wątroby, w tym również u osób chorych na cukrzycę jest eliminacja (lub zminima-lizowanie) czynników wywołujących stłuszczenie. Druga zasadą jest poprawne leczenie choroby podstawowej, czyli normalizacja glikemii w cukrzycy.


ZDROWOJEŚĆ

W związku z tym ważnym punktem terapii jest odpo-wiednia dieta, z ograniczeniem produktów wysokoener-getycznych i tłuszczów. Konieczne jest także zaprzestanie picia alkoholu i stosowania leków mających niekorzystny wpływ na wątrobę (hepatotoksycznych).

Co wiadomo o wpływie diety na zaburzenia metabolizmu tłuszczów w wątrobie?

Szczególnym zagrożeniem dla wątroby jest dieta obfi tu-jąca w węglowodany - tj. zawierająca duże porcje makaro-nu, ziemniaków, pieczywa, słodyczy, słodkich owoców, itp. Tego typu produkty żywnościowe dostarczają dużo sub-stratów do syntezy tłuszczu w wątrobie. Podobny efekt wywołuje dieta bogatotłuszczowa (duże porcje tłustego mięsa, tłuszczów zwierzęcych tzw. nasyconych, roślin-nych, itp.) Wątroba wskutek tej diety wytwarza tak duże ilości tłuszczu, że nie jest ich w stanie wydzielić, co prowa-dzi do jej stłuszczenia.

Zastosowanie diety ubogowęglowodanowej, o zmniej-szonej zawartości kalorii, prowadzącej do redukcji masy ciała – zmniejsza wytwarzanie tłuszczu przez wątrobę i jest prostym, lecz skutecznym środkiem leczniczym.

Czy znane są lecznicze składniki diety?

Tak, są to np. witaminy z grupy B oraz optymalna (nie za duża i nie za mała) ilość pełnowartościowego białka zwie-rzęcego zawierającego aminokwasy - cholinę i metioninę. Powyższe aminokwasy eliminują zakłócające przemiany tłuszczowe lipoproteiny VLDL z komórek wątroby - hepa-tocytów.

CUKRZYCOWA KAMICA ŻÓŁCIOWAObecnie uważa się, że cukrzyca, zwłaszcza typu 2, sprzy-

ja rozwojowi kamicy żółciowej. Wskazują na to dane epide-miologiczne. Kamica żółciowa występuje u chorych na cu-krzycę 2-3 razy częściej niż u zdrowych.

Jak tłumaczy się wpływ cukrzycy na kamicę żółcio-wą? Skłonność do kamicy żółciowej w cukrzycy przy-pisuje się pogorszeniu kurczliwości pęcherzyka żółcio-wego i jego zdolności opróżniania się z żółci.

Defekty kurczliwości i opróżniania się pęcherzyka żółciowego, z równoczesnym wzrostem objętości za-legającej w nim żółci potwierdzono ultrasonografi cz-nie i radiologicznie. Za przyczynę tych zaburzeń uwa-ża się uszkodzenie niektórych elementów autonomicz-nego układu nerwowego zawiadującego mechanizmem kurczliwości. Inną przyczyną jest zaburzenie gospo-darki cholesterolem w cukrzycy i nadmierne nasycenie nim żółci.

NIEPOŻĄDANE SKUTKI LEKÓW PRZECIWCUKRZYCOWYCH

Doustne leki przeciwcukrzycowe, np. pochodne sulfo-nylomocznika, takie jak: chlorpropamid, tolazamid, tol-butamid mogą niekiedy powodować powstawanie żół-taczki. Zależy to od dawki leku bądź wrażliwości kon-kretnego pacjenta na lek.

Częstość tego niepożądanego działania jest jednak niewielka - największa jest w przypadku chlorpropa-midu, bo aż od 0,5 do 1,0%. Przerwanie terapii prowa-dzi do ustąpienia obserwowanych zmian.

CHOROBY WYWOŁUJĄCE CUKRZYCĘ

Upośledzenie funkcji wątroby może wywołać incy-dentalne objawy cukrzycy. Marskość wątroby powodu-je incydentalne objawy u 80% chorych. Pełnoobjawowa cukrzyca (z hiperglikemią przekraczającą 126 mg% glu-kozy na czczo) i glikozurią (wydalanie glukozy z mo-czem) pojawia się w 10% tych stanów.

Za przyczynę objawów cukrzycy uważa się tzw. ob-wodową insulinooporność oraz niekorzystny wpływ hormonów – glukagonu, oraz hormonu wzrostu, któ-rych obecność zakłóca fi zjologiczne mechanizmy sa-moregulacji poziomu glukozy we krwi.

Jakie choroby towarzyszące cukrzycy mogą pogłębiać jej objawy?

Choroby ogólnoustrojowe, np. o podłożu autoimmu-nologicznym lub metabolicznym, które zaburzają funk-cje wielu narządów, w tym wątroby i trzustki.

Przykładem może być hemochromatoza, w której od-kładanie się złogów żelaza prowadzi do marskości wą-troby, z objawami łagodnej cukrzycy.

Źródło: przychodnia.pl Foto: Deviantart, Wiki

Moi najbliżsi….

Kiedy byłam mała, mój dziadek i babcia chorowali na cukrzycę. Zastanawiałam się co to jest,czym jest ta choroba. Dlaczego jej nazwa kojarzyła mi się ze słodyczami?

Pytałam, dlaczego dziadziuś i babcia mają „cukierki” we krwi. Rosłam i obserwowałam Ich zmagania z chorobą. Było mi przykro i smutno, kiedy robili sobie zastrzyki…

Rosłam, byłam starsza i lubiłam piec ciasta. Zawsze chciałam Ich poczęstować, a Oni troszkę próbowali, dziękowali i zawsze mówili, że było pyszne….

A ja nie rozumiałam, dlaczego nie nakładają sobie ogromnych porcji mojego tortu na urodzinach. Z czasem zaczęli mnie uświadamiać, fakt że robili to w sposób prosty, nie chcąc zawile tłumaczyć dziecku. Ja zaś rosłam i obserwowałam i chciałam wiedzieć więcej. Parę razy przekartkowałam jakąś broszurkę, ulotkę informacyjną, książeczkę, ale dalej nie do końca rozumiałam tę chorobę.

Chciałam ją poznać i zrozumieć, ponieważ kochałam bardzo swoich dziadków, i poprzez to zrozumienie chciałam być bliżej Nich.

Moment przełomowy i wyczerpującą informację uzyskałam, kiedy zaczęłam tracić wzrok. Podejrzewano, że mam cukrzycę. Na szczęście, diagnoza okazała się negatywna.

Cukrzycy nie mam, ale jestem w grupie tzw. ryzyka. W szpitalu dokładnie poinformowano mnie, wytłumaczono, odpowiadano na pytania i w końcu uzyskałam wyczerpującą informację – czym jest

cukrzyca. Ale czy to, że coś na ten temat teoretycznego wiem, wystarcza mi? Nie. Wiem, że muszę wiedzieć więcej.

Wokół mnie słyszę i widzę coraz więcej osób chorych. W prasie, telewizji słyszę o cukrzycy jako chorobie, epidemii XXI w. Jestem zszokowana. Każdego z nas może spotkać to co moich dziadków,

i jest mi z tego powodu bardzo przykro. Ale mam nadzieję, że to nagłośnienie w mediach, dostępność informacji, możliwość wstąpienia

do stowarzyszeń, pomoże. Ja jako osoba nie chora, ale sympatyk z wyboru i z serca, wspierająca ludzi dotkniętych tą chorobą. Jestem wdzięczna za uświadamianie społeczeństwa, za możliwość

wsparcia, dzięki stowarzyszeniom i fundacjom, spotkaniom… Wiem, jak wiele w walce z chorobą dawała moja miłość moim dziadkom. Myślę, że czuli się silniejsi.

Zawsze byłam (dziadek nie żyje) i jestem przy babci. Na szczęście nauczyli Oni mnie mówić o wszystkim bez oporów i szczerze. To Im zawdzięczam pewne cechy mojego charakteru

i umiejętność dzielenia się i mówienia o uczuciach… Ewa Łyczkowska

Autorkaopublikowanegolistuotrzymuje odRedakcjizestawkosmetyków FirmySMOOTH-MiedziakBarbara

STRONYCZYTELNIKÓW

L ist d

o re

dakc

ji


Moi najbliżsi….

Kiedy byłam mała, mój dziadek i babcia chorowali na cukrzycę. Zastanawiałam się co to jest,czym jest ta choroba. Dlaczego jej nazwa kojarzyła mi się ze słodyczami?

Pytałam, dlaczego dziadziuś i babcia mają „cukierki” we krwi. Rosłam i obserwowałam Ich zmagania z chorobą. Było mi przykro i smutno, kiedy robili sobie zastrzyki…

Rosłam, byłam starsza i lubiłam piec ciasta. Zawsze chciałam Ich poczęstować, a Oni troszkę próbowali, dziękowali i zawsze mówili, że było pyszne….

A ja nie rozumiałam, dlaczego nie nakładają sobie ogromnych porcji mojego tortu na urodzinach. Z czasem zaczęli mnie uświadamiać, fakt że robili to w sposób prosty, nie chcąc zawile tłumaczyć dziecku. Ja zaś rosłam i obserwowałam i chciałam wiedzieć więcej. Parę razy przekartkowałam jakąś broszurkę, ulotkę informacyjną, książeczkę, ale dalej nie do końca rozumiałam tę chorobę.

Chciałam ją poznać i zrozumieć, ponieważ kochałam bardzo swoich dziadków, i poprzez to zrozumienie chciałam być bliżej Nich.

Moment przełomowy i wyczerpującą informację uzyskałam, kiedy zaczęłam tracić wzrok. Podejrzewano, że mam cukrzycę. Na szczęście, diagnoza okazała się negatywna.

Cukrzycy nie mam, ale jestem w grupie tzw. ryzyka. W szpitalu dokładnie poinformowano mnie, wytłumaczono, odpowiadano na pytania i w końcu uzyskałam wyczerpującą informację – czym jest

cukrzyca. Ale czy to, że coś na ten temat teoretycznego wiem, wystarcza mi? Nie. Wiem, że muszę wiedzieć więcej.

Wokół mnie słyszę i widzę coraz więcej osób chorych. W prasie, telewizji słyszę o cukrzycy jako chorobie, epidemii XXI w. Jestem zszokowana. Każdego z nas może spotkać to co moich dziadków,

i jest mi z tego powodu bardzo przykro. Ale mam nadzieję, że to nagłośnienie w mediach, dostępność informacji, możliwość wstąpienia

do stowarzyszeń, pomoże. Ja jako osoba nie chora, ale sympatyk z wyboru i z serca, wspierająca ludzi dotkniętych tą chorobą. Jestem wdzięczna za uświadamianie społeczeństwa, za możliwość

wsparcia, dzięki stowarzyszeniom i fundacjom, spotkaniom… Wiem, jak wiele w walce z chorobą dawała moja miłość moim dziadkom. Myślę, że czuli się silniejsi.

Zawsze byłam (dziadek nie żyje) i jestem przy babci. Na szczęście nauczyli Oni mnie mówić o wszystkim bez oporów i szczerze. To Im zawdzięczam pewne cechy mojego charakteru

i umiejętność dzielenia się i mówienia o uczuciach… Ewa Łyczkowska

Autorkaopublikowanegolistuotrzymuje odRedakcjizestawkosmetyków FirmySMOOTH-MiedziakBarbara


Schudłam po paru latach, gdy przeczytałam książkę „Dieta życia” Mai Błaszczyszyn – 36 kg,ale tę pierwszą dietę musiałam odstawić, bo cukrzyca była przez lekarzy traktowana jako „wy-rok”, jako bardzo ciężka choroba. Ustalono jadłospisy z wyliczeniem kalorii. Te diety i tabele za-mienników nikomu nie ułatwiły życia, tylko je utrudniały. Cukrzyk po przeczytaniu tej diety doj-dzie do wniosku, że tego nie da się dokładnie przestrzegać ani tak żyć. Znam starsze osoby, męż-czyzn i kobiety też, którzy robią krok w bok.

Chyba trzeba by „siedzieć w domu – nie pracować”, nie wychodzić! ciągle liczyć kalorie i za-mienniki oraz ograniczyć owoce i warzywa do śladowych ilości. Może się jednak zdarzyć, że pomi-mo starań cukier będzie wysoki, ciśnienie też za wysokie lub skaczące, a chory będzie wegetował bez chęci do życia.

Cukrzyca w moim życiu

M ojej mamie wykryto cukrzycę gdy miała 40 lat. Ja urodziłam się w 1945 r., ale mnie nigdy nie zrobiono żadnych badań w kierunku cukrzycy. Byłam otyła, w wieku 20 lat ważyłam

86 kg, a moje szczytowe osiągnięcie to 136 kg. Urodziłam 2 dzieci. Mąż chorował 17 lat i zmarł po 8 wylewie. Ja w ciągłym biegu między domem, szpitalem, pracą, opadłam z sił. Byłam słaba jak malutkie dziecko. Bolały mnie bardzo stopy. Przez około 2 lata byłam u endokrynologa, chirurga, ortopedy, neurologa. I diagnoza była jedna: „schudnąć” i „nie żreć tyle”. Zachorowałam na astmę i zaczęło mi wysiadać serce, żaden lekarz nie zrobił mi badań. Nikt nie pytał, czy w rodzinie ktoś ma cukrzycę. Skierowano mnie na rentę z powodu „ogólnego stanu zdrowia”i dopiero po dwóch latach lekarz z rejonu pomyślał: „a może to początki cukrzycy” („chwała mu za to!”). Po raz pierwszy do-stałam zlecenie na badanie krwi na cukier, w prezencie 2 tabl. Chlorpropamidu (teraz już nie ma go w obrocie). Już na drugi dzień czułam się bardzo dobrze. „Mogłam fruwać,nie tylko chodzić!”

Poszłam do Poradni Przeciwcukrzycowej przy ul. Kozłowej, zrobiono mi badania i przeprowa-dzono wywiad dotyczący chorób w rodzinie. Okazało się, że to zaawansowana cukrzyca. Pierw-szą dietę ustalono mi na 1500 kcal i 5 posiłków dziennie. Cukrzyca nie boli, ale niszczy mnie sys-tematycznie i dokładnie. W tej chwili tworzy mi się zaćma oczu, na tle cukrzycowym. Mam: zwę-żenie aorty, niedomykalność zastawek i stałe migotanie przedsionków. Ale proces niszczenia zo-stał zatrzymany dzięki „mojemu” lekarzowi, którym jest kardiolog dr J. Paruk. To dzięki jego opie-ce „nieźle żyję” od 8 lat. Przez całe życie miałam nadciśnienie, nie do uregulowania (szczytowe 240/140) i przyjmowałam po 3 różne leki naraz. Teraz z niewiadomych przyczyn nastąpił samo-istny spadek. Teraz mam bardzo niskie. Przez pierwszy rok było mi trudno, bardzo źle się czułam, ale teraz organizm się przyzwyczaił i jest dobrze.

L ist d

o re

dakc

jiSTRONYCZYTELNIKÓW


AutorkaopublikowanegolistuotrzymujeodRedakcjizestawkosmetykówFirmyLaboratoriumKosmetykówNaturalnychFARMONAsp.zo.o.

Redakcja: Strona Czytelnika-Diabetyka Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie” ul. Warszawska 23 15-062 Białystok

STRONYCZYTELNIKÓWL is

t do

reda

kcji

Nie jestem przeciwniczką diety, ani liczenia kalorii, ale jestem człowiekiem normalnym! Mam cukrzycę. Biorę insulinę – i to tyle! Inni mają chorobę nowotworową, astmę itd., ale żyją! Chciałabym, aby traktowano mnie jak człowieka. Aby ułatwiono mi życie, a nie dys-kryminowano.

Chcę żyć i pracować. Nie powinnam być traktowana jak balast. Nie z litością, ale ze zro-zumieniem, że czasem muszę częściej zjeść. Otoczenie izoluje chorego, bo „nie szuka proble-mów”. Sama, gdy pracowałam wolałam siedzieć cicho, a gdy było trzeba, dokonywałam „za-szczepienia” w łazience w pracy!

Znam wielu chorych starszych ode mnie i dużo młodszych, nie jestem przewrażli-wiona. Ja dopiero teraz mam odwagę przyznać się, że jestem diabetykiem z cukrzycą insulinozależną – mam 64 lata.

Alicja Nycz

3131

PYTANIAKONKURSOWE 1. Czy aktywność fi zyczna jest wskazana dla osób chorych na cukrzycę ?

a) tak b) nie 2. U osób z cukrzycą wysiłek fi zyczny nie powinien spowodować przekroczenia: a) 100 uderzeń tętna na minutę b) 140 uderzeń tętna na minutę c) 200 uderzeń tętna na minutę 3. Czy przed wysiłkiem fi zycznym, gdy stężenie glukozy we krwi jest niższe niż 100 mg% należy spożyć dodatkową porcję węglowodanów ? a) tak b) nie

IMIĘ ............................................................................................................................................................................................................................................................................

NAZWISKO ..............................................................................................................................................................................................................................................

ADRES ...................................................................................................................................................................................................................................................................

KONKURSKONKURSProgramEdukacyjny„ŚwiadomyDiabetyk”

DrukujemyjużdrugikuponkonkursowywProgramieEdukacyjnym„ŚwiadomyDiabetyk”iwciążserdeczniezachęcamyPaństwadowspólnejprzygody–takjakwpoprzednimnumerzePaństwo

zapoznająsięzponiżejzamieszczonymmateriałemedukacyjnym,wytnąumieszczonyponiżejkuponkonkursowy,odpowiedząnaznajdującesięnanimpytania,dotyczącezagadnieńporuszanychwartykule,

uzupełniąswojedaneiwyślądonasnaadres:

Redakcja„CukrzycaaZdrowie”,ul.Warszawska2315-062Białystok

zdopiskiem„KONKURS”

ZapoprawnieudzieloneodpowiedzimywyślemynapodanyprzezPaństwaadresglukometrDIAGOMATfirmyDIAGNOSISSp.zo.o.WśródUczestników,którzynadeśląodpowiedzinapytaniazawartew3kolejnych

wydaniachmagazynumedycznego„CukrzycaaZdrowie”rozlosujemy3aparatydopomiaruciśnieniakrwimarkiAND,model631.

Wmaterialeedukacyjnymtymrazemzajmujemysięzagadnieniemdiety–uznając,żewszerokimznaczeniusłowosamokontroladladiabetykaoznaczarównieżprzestrzeganieodpowiedniejdiety,przekazujemyPaństwu

razjeszczenajważniejszekwestiewtymzakresie,wciążwierząc,żecukrzycajestchorobą,zktórąmożnaprowadzićdługie,dobreżycie.Trzebajednakwiedzieć,jaktorobić–konsekwentna,właściwasamokontrola,

znajomośćzasadzdrowegoodżywiania,aktywnośćfizyczna,totylkokilkaważnychkwestii,któredeterminująjakośćżyciadiabetykaimożliwość„radzenia”sobiezchorobąwcodziennymżyciu.

WyłącznymsponsoremnaszegoprogramuedukacyjnegojestfirmaDIAGNOSISSp.zo.o.

SERDECZNIEZAPRASZAMYDOUDZIAŁU!!!

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

3232

SkróconyRegulaminProgramuEdukacyjnego

„ŚwiadomyDiabetyk”• RegulaminProgramuEdukacyjnego„ŚwiadomyDiabetyk”zwanywdalszejczęści„Regulaminem”określawarunki,zasadyuczestnictwa

oraznagrodywProgramieEdukacyjnym„ŚwiadomyDiabetyk”,zwanymdalejwtreściRegulaminu„Programem”.•ProgramjestprzeznaczonydlaUczestnikówposiadającychdostępdoczasopismazawierającegozestawpytańikuponkonkursowy, lubdostępdostronyorganizatorawww.cukrzycaazdrowie.pl,gdziedostępnyjestkuponkonkursowy.•Wtrzechwydaniachczasopisma„CukrzycaaZdrowie”,ukazującychsięwokresierealizacjiProgramudrukowanesązestawypytań. Każdyzestawzawiera3pytanianawiązującedoinformacjizawartychwtreścidanegonumeruczasopisma„CukrzycaaZdrowie”.•Uczestnicyobowiązanisąudzielićodpowiedzinawszystkiepytaniazawartewdanymnumerzeczasopismaiumieszczenieodpowiedzi nakuponiekonkursowym,którynależywysyłaćnaadresOrganizatora:Redakcja„CukrzycaaZdrowie”ul.Warszawska23,15-062Białystok. Poprawniewypełnionykuponkonkursowymusizawieraćrównieżdaneosoboweniezbędnedoprzesłanianagrody.Odpowiedzisą przyjmowanewterminieodwrześnia2009r.dokońcamarca2010r.DecydującajestdatawpływukuponukonkursowegodoOrganizatora.•NagrodązadostarczenienaadresRedakcjiwterminieodwrześnia2009r.dokońcamarca2010r.kuponukonkursowegozpoprawnymi odpowiedziaminapytaniazwybranegonumerumagazynumedycznego„CukrzycaaZdrowie”jestaparatdopomiarustężeniaglukozy wekrwiDIAGOMAT,któryzostaniewysłanydoUczestnikaProgramuwciągu14dnioddatyjegozakończenia.JedenUczestnikmoże otrzymaćtylkojedenaparatdopomiarustężeniaglukozywekrwiDIAGOMATwtrakcietrwaniacałegoProgramu,niezależnieodliczby przesłanychkuponówkonkursowych.•WśródUczestników,którzynadeśląodpowiedzinapytaniazawartew3kolejnychwydaniachmagazynumedycznego„CukrzycaaZdrowie”zostanąrozlosowane3aparatydopomiaruciśnieniakrwimarkiAND,modelUA-631.•Losowanieaparatównastąpiwciągu14dniodzakończeniaProgramu,alistalaureatów,którzywylosowaliciśnieniomierzezostanieopublikowanawkolejnymnumerzemagazynumedycznego„CukrzycaaZdrowie”inastronieOrganizatorawww.cukrzycaazdrowie.pl, aparatyzostanąwysłanedolaureatówwciągu14dnioddatylosowania.•BiorącudziałwProgramie,UczestnicywyrażajązgodęnazbieranieiprzetwarzaniepodanychdanychosobowychprzezOrganizatorawcelachpromocyjno-marketingowychzwiązanychzProgramem,zgodniezUstawąoochroniedanychzdnia29sierpnia1997r.UczestnikomProgramuprzysługujeprawowglądudoswoichdanychiichpoprawiania.

• PełenRegulaminProgramujestdostępnywsiedzibieOrganizatoraoraznastronieinternetowejwww.cukrzycaazdrowie.pl.

PodpisUczestnika ProgramuEdukacyjnego.....................................................................................

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

KONKURSKONKURS

Wysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycę

Naszemięśniezużywajądopracydwapodstawowerodzajepaliwa–węglowo-danyitłuszcze.Podczaskrótkotrwałychwysiłkówfizycznych,nieprzekraczających15minutglukozapobieranajestgłówniezespichrzawmięśniach,jakimjestgli-kogen.Wczasiewysiłkuglikogenprzetwarzasięwglukozę,ataspalasięuwalnia-jącenergięniezbędnądlaskurczumięśni.Pozakończeniuwysiłkunadmiargluko-zyulegaponownieprzemianiewglikogen.Toteżposkończonymwysiłkupoziomcukruuosóbchorychnacukrzycę,jakteżiuzdrowychwyraźniesięzmniejsza.

Jaki jest bilans glukozy zdrowej osoby, w czasie wysiłku dłuższego niż 15 minut?

Jeśli wysiłek trwa dłużej, niż 15 minut glukoza musi być już dostarczana z wątroby, w której jest wytwarzana i skąd wraz z krwią dopływa do mięśni. Kiedy zdrowa osoba przedłuża ćwiczenia fi zyczne – do ponad pół go-dziny – zaczynają się spalać zapasy tłuszczu. Najpierw tłuszcz uwalniany jest z mięśni (lokalny zapas), a później z tkanki tłuszczowej (stały zapas).

W jaki sposób organizm reaguje na zakończenie dłuższego wysiłku?

Po zakończonym wysiłku organizm usiłuje odbudować zapasy glikogenu w mięśniach i w wątrobie oraz zapas zużytych tłuszczów. Dokonuje tego pod wpływem własnej insuliny (osoby zdrowe i chorzy na cukrzyce typu II), lub pod wpływem insuliny wstrzykniętej penem lub strzykawką (osoby chore na cukrzycę typu I). Jeśli insu-liny jest dużo, a cukru we krwi niewiele, (np. wskutek zużycia jej w czasie dłuższego wysiłku) – może dojść do silnego niedocukrzenia (hipoglikemii), które jest niebezpieczne dla zdrowia.

SkróconyRegulaminProgramuEdukacyjnego

„ŚwiadomyDiabetyk”

NiebezpiecznyspadekcukruCzy w takim razie aktywność fi zyczna jest zdrowa

dla osób chorych na cukrzycę?

Zdecydowanie tak, jeśli cukrzyca jest dobrze leczona, a wysiłek racjonalnie kontrolowany – tj. nie prowadzi w czasie ćwiczeń do nagłego niedocukrzenia (hipoglike-mii). Jeśli natomiast cukrzyca jest źle leczona (lub nie le-czona wcale) i występuje z tego powodu nadmiar cu-kru we krwi (hiperglikemia) – to wówczas aktywność fi zyczna jest przeciwwskazana.

Kiedy zatem nie wolno nam podjąć wysiłku fi zycznego – ćwiczeń, gier sportowych, spaceru?

Jeśli stwierdzicie Państwo u siebie duże, ponadnorma-tywne stężenie glukozy we krwi oraz obecność acetonu w moczu – wówczas nie wolno podejmować żadnych wysiłków fi zycznych! Najpierw należy wstrzyknąć so-bie insulinę lub skorygować leczeniem farmakologicz-nym, aby znormalizować poziom glukozy we krwi i wyrównać cukrzycę.

Co ponadto powinien sprawdzić lekarz w ogólnym stanie zdrowia, zanim chory przystąpi do

systematycznych ćwiczeń?

Przed pierwszymi próbami wspomagania leczenia cu-krzycy wysiłkiem fi zycznym należy wykluczyć ryzy-ko powikłań makro- i mikronaczyniowych, które mo-głyby się pogłębić wskutek wysiłku. Dotyczy to zwłasz-cza osób starszych. Należy też ocenić stan tętnic wień-cowych, zwrócić uwagę na choroby tętnic obwodowych oraz wykluczyć obecność retinopatii, nefropatii oraz neuropatii.

Jak uprawiać sport i ćwiczenia fi zyczne dla rekreacji, aby nie narazić się na odwrotność

hiperglikemii – niedocukrzenie (hipoglikemię)?

Po pierwsze trzeba wiedzieć, że osoba, która jest leczona insuliną i podejmuje większy niż zwykle wysiłek fi zycz-ny, spala o wiele więcej glukozy w mięśniach. Z tego po-wodu może dojść do niebezpiecznego dla zdrowia nie-docukrzenia. Zagrożenie to można ograniczyć – wstrzy-kując przed wysiłkiem fi zycznym mniej insuliny, niż zwykle (najlepiej w konsultacji z lekarzem), lub zjadając więcej pokarmów bogatych w węglowodany.

Jeśli chorujemy na cukrzycę i chcemy grać w piłkę siatkową lub tenisa, przepłynąć dłuższy dystans lub

wyruszyć na kilkukilometrowy spacer rowerowy – jak zabezpieczyć się przed

niedocukrzeniem?

Po pierwsze powinniśmy zmierzyć stężenie glu-kozy przed zajęciami sportowymi lub rekreacją. W przypadku zbyt małego stężenia glukozy we krwi – należy przed podjęciem rekreacji zjeść pokarm obfi -ty w weglowodany, np. kanapkę. W przypadku dłuż-szego wysiłku, np. kilkugodzinnej wycieczki rowero-wej, czy spaceru należy zabrać ze sobą zapas suchego prowiantu obfi tującego w wolno wchłaniane węglo-wodany (np. kanapki) i słodzone napoje. W przypad-ku pierwszych oznak niedocukrzenia (hiperglikemii): senności, zawrotów głowy, drżenia mięśni, osłabie-nia, bólu brzucha, przyśpieszenia tętna – powinniśmy wypić szklankę osłodzonego napoju oraz zjeść odpo-wiednią do planowanych wysiłków porcję prowiantu. W przypadku osób chorych na cukrzycę typu 1 przed rozpoczęciem długotrwałego wysiłku należy zmniej-szyć o 30–50% dawkę wstrzykiwanej insuliny.

Co nas może spotkać w kilka godzin po zakończeniu ćwiczeń rekreacyjnych, gier sportowych, spacerów?

Po zaprzestaniu wysiłku fi zycznego organizm pró-buje zregenerować zapasy energii, które zostały zu-żyte. Oznacza to, że nawet w kilka godzin po skoń-czeniu gry, czy spaceru może wystąpić silne niedocu-krzenie, ponieważ komórki mięśniowe nadal pobiera-ją cukier z krwi. Z tego powodu – w nocy, czy nawet następnego dnia może utrzymywać się defi cyt cukru


KONKURSKONKURS


KONKURSKONKURSdziej zapadały na cukrzycę typu 2. Podobne wnio-ski wyciągnięto z analogicznych ba-dań mężczyzn z grupy najwyższe-go ryzyka. Każ-dy wzrost wydat-ku energetycz-nego na rekre-ację fi zyczną o 500 kcal (przybliżo-ny: równoważnik energetyczny 1,5 -godzinnego spaceru, 1-godzin-nej jazdy na rowe-rze, 40–minutowe-go biegu, itp./1, s 262) – zmniejszał ryzyko cukrzycy niezależnej od in-suliny o 6%.

Jakie ćwiczenia fi zyczne uznaje się za szczególnie pożyteczne dla chorych na cukrzycę?

Do takich ćwiczeń zalicza się: wolny i niezbyt szybki marsz, pływanie (w basenie), wiosłowanie, spokoj-ny taniec, nieforsujące gry z piłką, badmington, spa-cerowa jazda na rowerze, gimnastyka połączona z ruchem, bieg narciarski, łyżwiarstwo, a nawet zwy-kłe wchodzenie po schodach.

Dlaczego wysiłek fi zyczny powinien być jedną z metod leczenia cukrzycy?

Wysiłek fi zyczny powinien być, obok diety i far-makoterapii podstawowym sposobem leczenia cu-krzycy. Ruch i ćwiczenia korzystne są dla wszyst-kich chorych na cukrzycę, zwiększają bowiem wraż-liwość tkanek na insulinę. Zaś wzrost wrażliwości tkankowej poprawia homeostazę glukozy (tj. auto-matyczne równoważenie jej poziomu we krwi przez ustrój) i pozwala zmniejszyć dawki leków.

Czy leczenie przy pomocy wysiłku fi zycznego dotyczy w równym stopniu

obu typów cukrzycy?

W cukrzycy typu 2 (bez wstrzyknięć insuliny) – ruch i wysiłek fi zyczny są podstawowym składnikiem le-czenia. W cukrzycy zależnej od insuliny wprowa-dzenie wysiłku fi zycznego jako czynnika leczni-czego jest zalecane i bardzo korzystne. Leczenie to

we krwi (hipoglikemia) wraz z jej nieprzyjemnymi, wyżej wspomnianymi objawami. Dobrym sposobem zapobiega-nia takim następstwom jest zmierzenie poziomu glukozy – po zakończeniu wysiłku i w zależności od wyniku zje-dzenie posiłku odpowiednio obfi tego w wolno uwalniają-ce się węglowodany.

Jak uniknąć nadmiernego wysiłku fi zycznego?

Niektóre z ćwiczeń – bieg, taniec, tenis, itp. mogą być nie-korzystnym dla zdrowia nadmiernym wysiłkiem. Cho-rym na cukrzycę zaleca się więc regulację intensywności ćwiczeń fi zycznych poprzez samoobserwację objawów przemęczenia, takich jak: obfi te pocenie się, przyśpiesze-nie oddychania, uczucie zmęczenia. Jeśli odczuwamy nad-mierne zmęczenie, powinniśmy zwolnić tempo ćwiczeń i odpocząć.

Czy są jakieś wymierne wskaźniki wysiłku, których chory nie powinien przekraczać?

Wymiernym wskaźnikiem intensywności wysiłku jest czę-stotliwość uderzeń tętna. Uważa się, że u pacjentów z cu-krzycą wysiłek fi zyczny nie powinien spowodować prze-kroczenia liczby 140 uderzeń tętna na minutę. (Łatwo jest policzyć uderzenia tętna mierząc ich liczbę przez 15 se-kund i mnożąc przez 4). Zasadą powinno być jednak kon-sultowanie tego wskaźnika z lekarzem prowadzącym.

Czy przy poprawnym leczeniu i dobrym wyrównaniu cukrzycy umiarkowany wysiłek fi zyczny jest bezpiecz-ny i korzystny dla zdrowia?

Z praktyki medycznej i wielu badań naukowych wynika, że aktywność fi zyczna jest podstawową (obok diety) pro-fi laktyką zapobiegającą pojawieniu się cukrzycy typu 2, tj. (niezależnej od insuliny). Odwrotnie – brak aktywności fi zycznej sprzyja ujawnieniu się cukrzycy tego typu. Po-uczający jest wynik niedawnych 8–letnich badań blisko 90 tysięcy Amerykanek w średnim wieku (34 – 59 lat). Okaza-ło się, że kobiety, które przynajmniej raz w tygodniu wy-konywały intensywne ćwiczenia fi zyczne znacznie rza-


może jednak napotkać na pewne trudności, jeśli pa-cjent nie jest do tego właściwie przygotowany i prze-szkolony.

PRZYGOTOWANIEDOWYSIŁKUFIZYCZNEGOWCUKRZYCYTYPU1

ZALEŻNEJODWSTRZYKNIĘĆINSULINY

Kiedy chory na cukrzycę typu 1 nie powinien podejmować wysiłku fi zycznego?

Podstawowym warunkiem podjęcia wysiłku jest – jak już wyżej wspomnieliśmy – bardzo dobra kontrola cukrzycy. Stężenie glukozy we krwi na czczo większe od 140 mg% (7.77 mmol/l), a w 2 godziny po wysiłku – od 220 mg% (12,2 mmol/l) oraz cukromocz dobowy większy od 30,0 g lub dodatni wynik testu na aceton są przeciwskazaniem treningu lub rekreacji związanej z wysiłkiem. Najpierw należy więc poprawić wyniki leczenia dietą i insuliną, a dopiero później korzystać z dobrodziejstwa wysiłku fi zycznego.

Przy jakim poziomie cukru we krwi (glikemii) można bezpiecznie trenować lub uprawiać

rekreację fi zyczną ?

Według dość liberalnych wytycznych Amerykań-skiego Stowarzyszenia Diabetologicznego (ADA) już przy glikemii niższej, niż 300 mg% (16,8 mmol/l) i nieobecności kwasicy ketonowej można podjąć tre-ning, zachowując przy tym ostrożność i (nadzór leka-

KONKURSKONKURSrza) oraz często kontrolując poziom cukru we krwi. Na-tomiast należy powstrzymać się przed wysiłkiem, jeśli glikemia przekroczy 250 mg% (13,9 mmol/l) i wystę-puje przy tym kwasica ketonowa.

Co mówią o optymalnym poziomie cukru we krwi doświadczeni sportowcy z cukrzycą typu 1 ?

Sportowcy z cukrzycą typu 1 – wymagającą wstrzyk-nięć insuliny – twierdzą, że są w najlepszej formie, gdy rozpoczynają treningi przy niższych stężeniach gluko-zy, tj. w granicach 70mg% – 200 mg%.

Co uznaje się obecnie za najważniejsze w zaleceniach medycznych dotyczących ćwiczeń fi zycznych

u osób chorych na cukrzycę typu 1?

Jeśli lekarz wykluczył wcześniej ryzyko powikłań ma-kro- i mikronaczyniowych – chorzy podejmujący tre-ning lub rekreację fi zyczną powinni rozpoznać, jak zmienia się stężenie glukozy w ich organizmie w od-powiedzi na różne ćwiczenia fi zyczne. W zależności od rozpoznanego poziomu cukru powinni nauczyć się pod okiem lekarza stosowania zmniejszonych dawek insuliny, jak też regulowania glikemii i zapobiegania niedocukrzeniu przy pomocy pokarmów bogatych w węglowodany.

Kiedy przed wysiłkiem fi zycznym należy spożyć dodatkową porcję węglowodanów?

Przyjmuje się, że dodatkowa porcja węglowodanów jest niezbędna wówczas, kiedy stężenie glukozy we krwi przed podjęciem ćwiczeń fi zycznych lub rekreacji

jest niższe, niż 100 mg%.

Kiedy zastosujemy dodatkową por-cję węglowodanów, a kiedy zmniej-

szenie dawki insuliny?

W przypadku wysiłku ograniczonego do 45 minut – zwykle wystarczającym jest spożycie dodatkowych węglowo-danów, np. kanapki przed biegiem treningowym, czy grą w piłkę. Jeśli jednak wysiłek jest dłuższy, szczegól-nie zaś, jeśli jest przy tym intensywny – wówczas nie wystarcza samo spo-życie węglowodanów. W takich przy-padkach konieczne jest zmniejszenie dawki insuliny przed wysiłkiem.

Jak sobie poradzić z nieoczekiwa-nym wysiłkiem?


Co zrobić, jeśli chory na cukrzycę typu 1 wstrzyknął już sobie zwykłą dawkę insuliny, zjadł obiad i w parę go-dzin później zapragnął wybrać się na pieszy lub rowe-rowy parogodzinny spacer? Otóż, dawki wstrzyknię-tej insuliny już nie sposób zmienić. Należy więc zmie-rzyć stężenie glukozy we krwi i jeśli poziom cukru jest mniejszy, niż 140 mg% (7,7 mmol/l) – przed spacerem powinno się zjeść dodatkowy posiłek. Trzeba też za-brać ze sobą odpowiednią ilość pokarmu bogatego w węglowodany (kanapki, itp.), jak też płynu osłodzone-go cukrem dla ewentualnego uzupełnienia węglowo-danów w czasie spaceru lub po jego zakończeniu.

Czy niekiedy niezbędna jest modyfi kacja dawki insuliny?

Tak. Choć redukcja dawki insuliny zależy od dotych-czasowego zapotrzebowania organizmu, sprawno-ści fi zycznej, rodzaju wysiłku, itp. – to przy podejmo-waniu długotrwałej czynnej rekreacji (całodniowych wycieczek pieszych i rowerowych), gier, długotrwa-łego treningu ogólnym zaleceniem jest zmniejszenie o 30–50% ilości wstrzykiwanej insuliny.

Jak zmodyfi kować dawkę insuliny wobec podjęcia długotrwałego wysiłku np. całodziennych,

wielodniowych wędrówek po górach?

Już od pierwszego dnia wędrówek należy rano zmie-rzyć stężenie glukozy we krwi i wstrzyknąć sobie poło-wę należnej dawki insuliny. W południe i wieczorem – również należy zmierzyć poziom glukozy i wstrzyknąć połowę dawki insuliny. Następnego dnia stosujemy ten sam schemat, z tym, że zmniejszamy dawkę insuli-ny – tylko o 30% wobec porcji wyjściowej, jaką zwykle zużywamy przed intensywnym wysiłkiem. Dawki in-suliny o szybkim działaniu oraz o opóźnionym działa-niu zmniejsza się proporcjonalnie w tym samym stop-niu. Powyższy schemat jest wzorcem ogólnym – toteż zawsze lepiej mieć przy sobie glukometr i na podsta-wie bieżących pomiarów poziomu glukozy we krwi – korygować dawkowanie insuliny oraz obfi tość i czę-stość posiłków bogatych w węglowodany.

Czy chory na cukrzycę typu I – wymagającą wstrzyk-nięć insuliny – może uprawiać sport wyczynowy?

Tak, może, ale decyzja należy zawsze do lekarza, który musi ocenić ogólny stan zdrowia takiej osoby.

Czy są jakieś sporty niezalecane przy tej chorobie?

Niestety są takie dyscypliny, w których hipoglikemia stanowi zagrożenie dla życia. Należą do nich: pilotaż,

skoki na spadochronie, alpinizm, nurkowanie, pły-wanie na otwartych akwenach (morzu, jeziorze, rze-ce). W niektórych sportach np. pływaniu w basenie niebezpieczeństwo można częściowo zażegnać po-przez asekurację osoby towarzyszącej i ratownika.

Na czym powinno polegać przygotowanie do uprawiania ćwiczeń fi zycznych i czynnej rekreacji

chorych na cukrzycę typu 1, wymagającą wstrzyknięć insuliny?

Jak już mogliśmy się zorientować – na niektórych chorych z cukrzycą typu I podejmowanie długotrwa-łego wysiłku fi zycznego, w tym np. regularny trening może wpływać niekorzystnie. Toteż podjęcie ćwiczeń fi zycznych i rekreacji powinno być poprzedzone ana-lizą diety oraz szkoleniem dotyczącym odpowied-niego jej stosowania wobec różnych rodzajów wysił-ku fi zycznego. Podobna analiza i szkolenie powinno dotyczyć modyfi kacji dawkowania insuliny, pod ką-tem planowanego wysiłku i jego intensywności. Naj-lepiej, aby osoby, które dotąd nie miały doświadczeń pod tym względem przeszły specjalne przeszkolenie pod okiem lekarza.

Jakich rygorów powinni przestrzegać uprawiający rekreację i sport chorzy na cukrzycę typu 2,

niewymagającą wstrzyknięć insuliny?

Chorzy na cukrzycę typu 2 nie muszą przestrzegać tak ścisłych zaleceń co do zachowania prawidłowe-go stężenia glukozy we krwi podczas wysiłku fi zycz-nego, jak osoby leczone insuliną. Wystarczy zmierzyć poziom glukozy – przed podjęciem ćwiczeń, czy re-kreacji fi zycznej - i po zakończeniu. Chorzy ci na ogół nie potrzebują dodatkowej porcji węglowodanów, aby zapobiec hipoglikemii wysiłkowej i po wysiłku, jednak ewentualności takiej nie można wykluczyć. Toteż dobrze jest kontrolować glikemię przy pomo-cy glukometru i w trakcie długotrwałych ćwiczeń i rekreacji być przygotowanym na redukcję powstałe-go niedocukrzenia przy pomocy pokarmu lub napo-ju bogatego w węglowodany. Zwłaszcza, że stosowa-nie niektórych leków hipoglikemizujących o długim okresie działania wiąże się z pewnym ryzykiem nie-docukrzenia (hipoglikemii) po zakończeniu wysiłku. Warto tutaj zauważyć, że nowoczesnym lekiem, któ-ry znacznie ogranicza ryzyko wystąpienia hipoglike-mii jest dostępny od niedawna w Polsce glimepiryd.

oprac. mgr Edward Ozga Michalskikonsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz

KONKURSKONKURS

Alfabet pamiętnikaPastelowość sensu.

Na tym świecie nie zdarzają się powroty. I gdy drogi splatają się poza całościową tożsamością, barwy płowieją i matowieje światło. Dni są rozpostartymi pomiędzy iluzją

nieba i obcością ziemi platformami niedoznania. Drogi, którymi wiedzie mnie świat, gasną między podróżą szeptów. Do życia potrzebuję zatem wzniesienia się ponad miazmaty rzeczywistości. Zarazem jednak dotkliwie jej doznając poza absorbcją własnej istoty.

Aby przestrzeń między niebem a ziemią nie była pustką.

Pozwolę szeptom na lot. Staną się niczym skrzydła ptakom, konary drzewom, jak one nie uciekając, gdyż stale istota uprzedza samą siebie, wymijana przez czas.

Pamiętnik otworzy swe stronice, niczym ramiona stęskniony, potrzebny przyjaciel. Niczym niebo będzie po obu stronach, a ja pośrodku, podobne polu zielonemu nadzieją,

co jak krąg świętych paciorków, które światła niepojętego są tajemnicą, wydobędą mnie z dołów, mroków.

Pamiętnik lata, płynie.

Sublimacja czasu czyni go cieniem, przezroczem, determinującym widzenie, będąc w całościowym kontekście życia jego koniecznością – lotną, płynną.

Moja obserwacja świata jest zawężona i spłycona, tym bardziej mój w nim udział, moje z nim scalenie. Co zatem powoduje, że żyję w świecie?

Świat żyje – w oddechu, ruchu bytów, istnień, wiedząc o sobie i wiedzą wychodząc poza siebie, w swych zdolnościach i aspiracjach poznawczych. Żyję, oddychając tlenem,

tchnieniem poruszam się w świadomości życia, w aspekcie jednostkowym i kontekście istnienia świata. Myślą, obserwacją i wyobraźnią przebywam w zamkniętym

obiegu czasu – przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Jestem w sobie, a zarazem szukam zmysłami i wiarą, przemierzając jawę i sen, strefy życia – otwartej, ogromnej, która absorbując życie integruje człowieka ze sobą.

Jest projekcją sensu, nadrzędnej wartości.

Świat oddycha powietrzem niewidzialnym. Ten oddech umożliwia jego istnienie w wielorakiej strukturze stanowienia o sobie, zaadaptowaną choć najgłębszą tajemnicą.

Również oddycham, pobierajac powietrze ze świata, czerpiąc jak on z zewnątrz, niejako czynię je przestrzenią indywidualnej kreacji, przyswajam.

Świat tak wieloraki jest w zamknięciu swej pełni, a zarazem otwarty w racji powstania i usytuowania. Żyjąc wciąż i w pełni dobrem i złem, prawdą i mistyfi kacją

przeżywa on emocje; radość ze smutkiem, lęk ze spokojem, niepokój z pewnością, podległe własnej wzajemności w kontekście zawsze czasowej drogi.


ŻYCIEZCUKRZYCĄ

Parzą niczym płomienie podsycane stale percepcją zmysłów, a z ich popiołów wszystko wciąż na nowo staje się możliwe. I we mnie emocje są tańcem w gęstej mgle,

napełniając szaleństwem przeżywalności. Tworzą personifi kację świata, w którym żyję, poruszam się silniej, bardziej, mocniej. Poznaję go przez siebie,

w czym odrętwieniem i apoteozą, ujawnia się prawda o jego wrażliwościi przenikalności. Istnieje ona mimo, iż często pozostaje ogólnie, pozornie niezauważalna.

Jestem zatem testem, świadectwem, modlitwą, hymnem. Świat natomiast, mieszcząc mnie w sobie, jest jednolity i fragmentaryczny, zmienny i stały,

poznawalny i enigmatyczny.

Świat choruje na chroniczne przewartościowanie, dysproporcje w strukturach sacrum i profanum, niedosyt poznawalności własnej predestynacji i własnego zatracenia.

Przepojony jest odwiecznym, zawsze przystosowalnym cierpieniem, euforią postępu, który słodką trucizną odbiera mu po cichu rację bytu.

Jak w zachodzących na nim zjawiskach, tak w przewlekłości choroby, uwidaczniają się początek i koniec – w równej mierze nieuchwytne, co niezaprzeczalne.

One są doprecyzowaniem tego, co się dzieje i tego, co się nie urzeczywistnia. Obwodzą życie promieniem emanującego odwiecznego światła, na wszechobecną

metamorfozę rzeczywistości, pełnej fałszywych tonów i migotliwych iluizji.

To w początku i końcu kryje się astralność doczesnych istot, spraw i rzeczy.Sensem globu i człowieka, zatem i mnie samej, pozostaje to, co je zrodziło, gdyż odradza

co dzień i to, co będzie w ostatecznym zachwyceniu lub zgrozie. Wyniknie z jedynego, ukrytego w westchnieniach snu, stopionego z jawą w nikłej

cząsteczce nieskończoności. Życie świata i moje własne życie w świecie, dzieje się pomiędzy wschodem i zachodem, nocą i dniem, co kroplami są świętości,

zastygłej i pulsującej w świątynnych budowlach i świątyni mego serca – jak innych.To ona stanie się mą umiejętnością lotu przez światło i cień – jak innych. Zatem me istnienie jest

swoistym mikroświatem w świecie, jak on posiadając dwie osie obrotu, stopione z promieniami słońca.

Tak więc wyjdę nowa ze strumienia wody, z jej kropli, w rozbitym szkle zginie to, co chore.Tak jak we łzie niepowtarzalnej i jedynym uśmiechu nastąpi koniec.

Ponieważ świat umiera. Im bardziej trwa, przeobraża się i szybciej i mocniej, tak samozapada się w sobie i w czymś, co od niego jest większe, ważniejsze. I ja umieram – jak ci

co żyją obok, ze mną, ci, którzy żyli, bo już ich nie ma.

I tylko pasaże nieba - ponad światem i nade mną i we mnie, w człowieku, niewyodrębnionea doskonałe. Srebrzysta błękitność budzi i usypia. Z westchnienia, wspomnienia, szeptu,

spojrzenia, dotyku, spływa z wysoka, z dusz głębi bezdennej otwiera niebiosa. Piszę je przez S – wolne, przestrzenne – jak szczęście.

ŻYCIEZCUKRZYCĄ


Autor : Okrena

uwidaczniają się początek i koniec – w równej mierze nieuchwytne, co niezaprzeczalne. One są doprecyzowaniem tego, co się dzieje i tego, co się nie urzeczywistnia.

Obwodzą życie promieniem emanującego odwiecznego światła, na wszechobecną metamorfozę rzeczywistości, pełnej fałszywych tonów i migotliwych iluizji.

To w początku i końcu kryje się astralność doczesnych istot, spraw i rzeczy.Sensem globu i człowieka, zatem i mnie samej, pozostaje to, co je zrodziło, gdyż odradza

co dzień i to, co będzie w ostatecznym zachwyceniu lub zgrozie. Wyniknie z jedynego, ukrytego w westchnieniach snu, stopionego z jawą w nikłej

cząsteczce nieskończoności. Życie świata i moje własne życie w świecie, dzieje się pomiędzy wschodem i zachodem, nocą i dniem, co kroplami są świętości,

zastygłej i pulsującej w świątynnych budowlach i świątyni mego serca – jak innych.To ona stanie się mą umiejętnością lotu przez światło i cień – jak innych. Zatem me istnienie jest

swoistym mikroświatem w świecie, jak on posiadając dwie osie obrotu, stopione z promieniami słońca.

Tak więc wyjdę nowa ze strumienia wody, z jej kropli, w rozbitym szkle zginie to, co chore.Tak jak we łzie niepowtarzalnej i jedynym uśmiechu nastąpi koniec.

Ponieważ świat umiera. Im bardziej trwa, przeobraża się i szybciej i mocniej, tak samozapada się w sobie i w czymś, co od niego jest większe, ważniejsze. I ja umieram – jak ci

co żyją obok, ze mną, ci, którzy żyli, bo już ich nie ma.

I tylko pasaże nieba - ponad światem i nade mną i we mnie, w człowieku, niewyodrębnionea doskonałe. Srebrzysta błękitność budzi i usypia. Z westchnienia, wspomnienia, szeptu,

spojrzenia, dotyku, spływa z wysoka, z dusz głębi bezdennej otwiera niebiosa. Piszę je przez S – wolne, przestrzenne – jak szczęście.

Autor : Okrena


DLACIEKAWYCHŚWIATA

Meteoropatia powszechnie kojarzy się z „łamaniem w kościach" na zmianę pogody oraz spowolnieniem czasu reakcji kierowcy, o której sły-szymy w komunikatach meteorologicznych. Związki między samopoczu-ciem człowieka a pogodą i klimatem stanowią przedmiot poważnych ba-dań naukowych i dzisiaj już nikt nie neguje wpływu aury na organizm ludzki. Meteorologia medyczna, bo tak nazywa się ta nauka, rozwinęła się na szeroką skalę dopiero w drugiej połowie dwudziestego wieku, chociaż starożytni Babilończycy i Rzymianie już cztery tysiące lat temu dostrze-gali wpływ pogody na siebie, zwierzęta i rośliny. „Ojciec medycyny", Hi-pokrates, sam przeprowadzał systematyczne obserwacje meteorologiczne i każdy opis choroby poprzedzał analizą stanu pogody. Dzisiaj ocenia się, że co trzeci człowiek cierpi na dolegliwości wywołane wpływem warun-ków atmosferycznych.

Każdy reaguje inaczej.Większość procesów fi zycznych i chemicznych zachodzących w orga-

nizmie zdrowego człowieka utrzymuje się w granicach dopuszczalnych norm, ale na skutek bodźców pogodowych normy te mogą ulec nieznacz-nym odchyleniom. Zdrowy organizm dzięki zdolnościom przystosowaw-czym wyrównuje te odchylenia bez większego problemu. Natomiast, je-śli organizm nie jest całkiem zdrowy, bodźce pogodowe mogą sprawiać trudności mechanizmom regulacji, co w konsekwencji powoduje różne dolegliwości. Zależy to od indywidualnej wrażliwości człowieka oraz od aktualnego stanu organizmu.

Niektórzy ludzie są tak uwrażliwieni na pogodę, że działają jak baro-metr. Są zdolni do przewidywania pogody na kilka dni naprzód. Dzie-je się tak za sprawą promieniowania elektromagnetycznego o bardzo ni-skich częstotliwościach, występującego między innymi podczas burzy, które wywiera duży wpływ na samopoczucie. Istnieje zbieżność między częstotliwością promieniowania impulsywnego w atmosferze, a częstotli-wością bioprądów w organizmie człowieka i to prawdopodobnie tłuma-czy fenomen „ludzi barometrów".

Wpływ Wpływ Wpływ pogodypogodypogodypogodypogodypogody

nananazdrowiezdrowiezdrowiezdrowiezdrowiezdrowie


DLACIEKAWYCHŚWIATA

Człowiek młody i zdrowy jest mało wrażliwy na po-godę lub odczuwa tylko nieznaczne pogorszenie sa-mopoczucia. Natomiast ludzie starsi i chorzy reagu-ją znacznym nasileniem swoich dolegliwości oraz po-gorszeniem ogólnego stanu zdrowia. Meteorologia medyczna stara się zniwelować skutki niekorzystne-go wpływu aury na organizm ludzki, ale jest to dosyć trudne, gdyż wrażliwość na pogodę jest sprawą indy-widualną. Istnieją co prawda pewne wspólne cechy od-działywań pogody na organizm człowieka, które moż-na ująć statystycznie, ale nie każdy przypadek moż-na zakwalifi kować do konkretnej grupy statystycz-nej. Poza tym każdy kontynent, kraj a nawet każdy re-gion ma specyfi czny klimat i warunki pogodowe. Pro-ces adaptacji organizmu człowieka do zmienionych wa-runków klimatycznych trwa zazwyczaj około czterna-stu dni, a w ekstremalnych warunkach znacznie dłużej. Wyjeżdżając do klimatycznych miejscowości uzdrowi-skowych na dwa tygodnie nie wykraczamy właściwie poza okres przystosowawczy. Dlatego planując wyjazd nad morze czy w góry w celach zdrowotnych należy brać pod uwagę nieco dłuższy pobyt.

Zmienia fi zjologię i działa na psychikę.

Badania wykazały, że wielkości fi zjologiczne i skład fi zyczno-chemiczny organizmu zależne są nie tylko od zmian meteorologicznych, ale także od pór roku. I tak, objętość krwi wzrasta przy upale, spada przy chłodzie. Hemoglobina jest niższa w lecie, a wyższa w zimie, zaś białe ciałka krwi wzrastają przy ostrym spadku ciśnie-nia. Kwasowość żołądka jest wysoka w zimie, a niska latem. Ciśnienie rozkurczowe krwi - podwyższone w lecie, obniżone w zimie. Podczas przemieszczania się frontu chłodnego zmniejsza się przepuszczalność pły-nów przez tkanki. Zmienia się także poziom pierwiast-ków i witamin w surowicy krwi w zależności od pór roku. Przy napływie ciepłych i wilgotnych mas powie-trza spada poziom cukru w krwi, a metabolizm wątro-by jest większy pod wpływem zimna. Nawet siła mię-śni zależna jest od warunków pogodowych. Wszystkie te czynniki mogą bezpośrednio wpływać na zdrowie i samopoczucie ludzi.

Najczęstszymi przejawami wrażliwości na pogodę w naszej szerokości geografi cznej są bóle głowy i mi-greny. Dolegliwość tę powodują głównie zmiany ci-

śnienia atmosferycznego. Częstotliwość bólów wzra-sta wraz ze zwiększonymi wahaniami ciśnienia. Ob-serwacje wykazały, że regularne bóle głowy może wy-woływać także przechodzący front atmosferyczny, sil-ny wiatr, gwałtowny spadek temperatury, zmiana wil-gotności oraz pionowe ruchy powietrza. Dolegliwość tę stwierdza się również wtedy, kiedy występuje ran-ne ochłodzenie w porównaniu z dniami poprzednimi. Bóle głowy rzadko dokuczają przy niżach napływają-cych z południa.

Zjawiska meteorologiczne oddziałują również na stan psychiczny człowieka. Uczucie rozdrażnienia, zmęczenia, ogólne osłabienie, nadpobudliwość i bez-senność rejestruje się w sytuacjach niestabilnej, chwiej-nej pogody oraz przy napływie powietrza typu zwrot-nikowego ze wschodu. Następuje wtedy osłabienie kon-centracji, u dzieci zmniejszają się postępy w nauce. W tym czasie odnotowuje się znaczny wzrost wypadków drogowych, wydłuża się bowiem czas reakcji. Podobnie dzieje się przy fazach pogody wilgotno-ciepłych. Wraz z nadchodzącą pogodą zmienia się także potrzeba snu. Dłużej śpimy podczas pogody chmurnej i deszczowej, krócej podczas pogodnego wyżu.

Upały nie sprzyjają sercu.Bardzo duży wpływ aury odczuwają ludzie z dole-

gliwościami sercowymi. Najczęściej występującym nie-domaganiem serca jest choroba wieńcowa. Polega ona na zwężeniu naczyń wieńcowych doprowadzających krew do mięśnia sercowego. Cierpi na nią pięć do dzie-sięciu procent mężczyzn po czterdziestce. W począt-kowej fazie choroba objawia się głównie dusznością przyśpieszonym biciem serca, zmęczeniem i spadkiem sprawności fi zycznej. Dolegliwości te mogą się nasilać pod wpływem warunków atmosferycznych. Zwłaszcza niekorzystna dla „sercowców" jest równoczesna zmia-na wilgotności powietrza i jego temperatury. Negatyw-nie wpływają także fronty ciepłe, zwłaszcza z powie-trzem typu zwrotnikowego. Upały i duża parność po-wietrza zdecydowanie nie sprzyjają kondycji serca, ob-niżają bowiem ciśnienie, co w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do zapaści.

Dolegliwości sercowo-krążeniowe zależą również od pór roku. Zła pogoda w lecie jest mniej groźna niż w innych porach roku, a zmiany pogody szczególnie szkodliwe są zimą i na wiosnę. Statystyki wykazują, że


DLACIEKAWYCHŚWIATA

zawały mięśnia sercowego występują częściej w okresach zmian pogody, rzadziej natomiast w okresach stabilizacji pogodowej. Zachodzi również związek między częstotli-wością zawałów, a aktywnością słońca, zwłaszcza plam słonecznych. Pogoda oddziałuje również na pacjentów, którzy już przebyli zawał mięśnia sercowego. Czują się oni znacznie lepiej podczas niżów z chłodnym powietrzem, gorzej zaś podczas niżów z napływem ciepłego powie-trza. Wyraźną poprawę samopoczucia „zawałowców" wi-dać także podczas osiadania mas powietrza. Zdecydowa-nie najkorzystniejszą pogodą dla „sercowców" są chłod-ne wyże. Natomiast wyraźnie im nie sprzyja upał i silne nasłonecznienie, które mogą nadmiernie obciążać serce. Warto też zaznaczyć, że niekorzystny wpływ nie kończy się wraz z daną pogodą lecz może utrzymać się jeszcze przez dzień następny.

Związek z procesami meteorologicznymi wykazu-je również skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi, któ-re ma bezpośredni wpływ na pracę serca. Fachowa litera-tura podaje, że napływ ciepłego powietrza obniża ciśnie-nie krwi, zaś napływ zimnego je podwyższa. Wpływ na ciśnienie krwi przypisuje się również zmianom ciśnienia powietrza. Wysokie ciśnienie atmosferyczne podwyższa ciśnienie krwi, zaś niskie obniża je.

Gdy łamie w kościach.Układ trawienny również nie jest wolny od wpływu

warunków atmosferycznych. Ciepła i wilgotna pogo-da wpływa na zwiększenie dolegliwości związanych z owrzodzeniem żołądka i jelit. Prawie wszystko, co powo-duje bóle podczas ruchu określa się mianem reumatyzmu. Zmiany reumatyczne dotyczą prawie zawsze stawów i tkanki łącznej. Ludzie z tą dolegliwością najdotkliwiej od-czuwają wpływ pogody, gdyż wiąże się to z bólem oraz „kręceniem" i „łamaniem w kościach". Nasilenie bólów reumatycznych i sztywnienie stawów powoduje deszcz i duża wilgotność powietrza. Dolegliwości te występują także w dniach częstego występowania burz.

Podczas szybkich zmian pogody z ciepłej i suchej na zimną i wilgotną odnotowuje się znaczny wzrost zacho-rowań na zapalenie oskrzeli oraz górnych dróg oddecho-wych. Podobne dolegliwości występują także w dniach mglistych, kiedy w powietrzu jest dużo pary wodnej. Zimna i wilgotna pogoda zaostrza także objawy choro-by u astmatyków. Chociaż w tym przypadku upał i susza mogą powodować również podobne objawy.

Jak zwalczyć negatywne skutki?

Ogromna złożoność procesów atmosferycznych nie pozwala jednoznacznie i precyzyjnie określać progno-zy pogody. Mimo zastosowania nowoczesnej techniki komputerowej i satelitarnej, prognozy nie zawsze się sprawdzają. Nie ma też cudownego leku niwelującego działanie warunków atmosferycznych.

Każdy organizm reaguje inaczej na stres pogodo-wy. Nie znaczy to, że ze skutkami wrażliwości na po-godę nie można walczyć. W niektórych krajach Europy powstały ośrodki leczenia meteoropatów. Przykładem może być Austria, gdzie już istnieją tego typu placówki. Terapia polega głównie na masażach leczniczych, gim-nastyce i kąpielach. Stosuje się również diety oraz ćwi-czenia mechanizmów regulacyjnych organizmu. Duży nacisk kładzie się także na psychologiczne metody le-czenia. Terapię za pomocą leków zaleca się jedynie w skrajnych przypadkach.

W Polsce nie ma specjalistycznych ośrodków bio-medycznych. W Instytucie Meteorologii i Gospodar-ki Wodnej opracowuje się informacje o wpływie pogo-dy na człowieka, którą później środki masowego prze-kazu ogłaszają w wiadomościach pogodowych. Pacjen-ci z dolegliwościami pogodowymi najczęściej zgłaszają się do swego rejonowego lekarza, często nie mając po-jęcia, co jest przyczyną ich cierpień. Lekarz bez specja-listycznych badań i obserwacji również nie jest w sta-nie tego stwierdzić. Najczęściej więc leczy pacjenta ob-jawowo, stosując terapię chemiczną. Niektórzy próbu-ją zwalczać negatywne skutki uwrażliwienia na aurę domowymi sposobami. Piją zioła, zażywają substancje mineralne i stosują odpowiednią dietę. Środki te mogą pomóc w zmniejszeniu wielu dolegliwości, ale należy pamiętać, że przed podjęciem takiej kuracji trzeba za-sięgnąć porady lekarza.

Obserwujmy swój organizm. Znając przyczynę można próbować przeciwdziałać ujemnym skutkom aury. Już sama świadomość, że niektóre nasze dolegli-wości nie są spowodowane przewlekłym stanem choro-bowym, a jedynie przejściowymi warunkami pogodo-wymi jest w stanie poprawić nasze samopoczucie.

Jacek Słomiński

Woda, która leczy Zastosowanie zjonizowanej wody zasadowej i kwaśnej jako podstawy medycyny przyszłości.

becnie lista chorób, w których zastosowanie wody zjonizowanej pomaga organizmowi usunąć je lub znacznie złagodzić objawy, składa się z ponad 35 nazw, wśród których znajdują się: przewlekłe zapalenie wątroby, cukrzyca, gruczolak

prostaty, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenia i zwyrodnienia stawów, alergiczne zapalenia skóry, wrzody żołądka, zapalenia żołądka i jelita grubego, wrzody troficzne, ropiejące rany, złamania związane z podeszłym wiekiem, odleżyny, oparzenia, paradontozę i inne. W trakcie wielu lat stosowania wody zjonizowanej dzisiaj już wiemy, dlaczego żywa woda pomaga przy tak wielu i to tak różnych chorobach.

Woda kwaśna niszczy bakterie i wiele wirusów, grzyby, posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne i przeciwobrzękowe. Woda zasadowa ma właściwości immunostymulujące i antyoksydacyjne, przyśpiesza gojenie tkanek, pomaga przy łagodzeniu objawów cukrzycy, nadciśnienia, osteoporozy i innych chorób.

I najważniejsze:

Mówiąc o wodnych roztworach aktywowanych, mówimy o preparatach wspomagających leczenie, których mechanizm działania ma zdecydowanie nową jakość – nie chemiczną, jak zwykłe środki lecznicze, ale elektrochemiczną, bardziej odpowiadającą reakcjom utleniająco-redukcyjnym, stale przebiegającym w żywym organizmie.

Człowiek będąc swego rodzaju „żywym” wodnym roztworem, „żywym” zbiorem utleniaczy i reduktorów, stale współredagujących ze sobą, podlega tym samym prawom, co pozostała część Przyrody. Oznacza to, że potencjał redoks, określający szybkość i kierunek wszystkich reakcji elektrochemicznych określa szybkość i kierunek, a często i w ogóle możliwość, przebiegania tych reakcji. A czym w ogóle są reakcje utleniająco-redukcyjne w naszym organizmie? To proces oddychania, przetwarzania energii, zachowania homeostazy (stałego składu i właściwości środowiska wewnętrznego), to proces starzenia, obrona organizmu przed drobnoustrojami, tworzenie wolnych rodników, praca enzymów. Dlaczego ulegamy zakwaszeniu? Teoria zakwaszania organizmu lub egzogennej acydozy wyjaśnia przyczyny i powikłania wielu chorób i z tego powodu szeroko rozpowszechniła się ostatnio na Zachodzie. Zgodnie z tą teorią ponad 70% ludności w dzisiejszych czasach cierpi z powodu zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, przy czym chodzi o przesunięcie pH w stronę kwasową. Winowajcą są tu w pierwszym rzędzie stres oraz produkty żywnościowe i metody ich przetwarzania. Prawie 80% produktów spożywczych, które zjadamy, zaliczanych jest do kwasotwórczych. I nie chodzi tu bynajmniej o to, jaki mają smak. Po prostu podczas ich rozkładu w organizmie tworzy się więcej kwasów niż zasad. Do produktów kwasotwórczych należy wołowina, wieprzowina, baranina, mięso kurze, kiełbasa, produkty z białej mąki, cukier,

kawa, czarna herbata, wszystkie napoje alkoholowe, soki pasteryzowane, ryba i owoce morza, twaróg, ser, orzechy i pestki, zboża, chleb, bułki i torty, lody, jajka, słodkie napoje gazowane, Coca Cola. Listę można by przedłużyć, ale i tak jest ona wystarczająco przekonująca i smutna. A co zalicza się do zasadotwórczych produktów żywnościowych? Owoce (za wyjątkiem konserwowanych), warzywa, zielone części roślin, naturalny jogurt, kasza jaglana, mineralna woda niegazowana, ziemniaki. Już na pierwszy rzut oka widać przewagę produktów kwaśnych. Nasuwa się wniosek, że podtrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej wyłącznie przy pomocy odżywiania jest w przypadku wielu osób niemożliwe – ze zbyt wielu rzeczy trzeba by zrezygnować. Większość ludzi praktycznie nie jest w stanie jeść w ciągu dnia 3 kg warzyw i owoców i wyłączyć z menu produkty kwasotwórcze takie jak mięso, ser, kiełbasa, cukier, kawa. A co z napojami, które pijemy? Jakie napoje dominują w naszej diecie? Kwaśne czy zasadowe?

Rozwiązanie polegające na wprowadzeniu do diety oraz do przygotowywania posiłków zjonizowanej wody zasadowej jest najbardziej praktycznym sposobem zabezpieczenia się przed zakwaszeniem organizmu.

Stacjonarny jonizator z wymiennymi przegrodami półprzepuszczalnymi.

Picie żywej wody (zjonizowanej, zrestrukturyzowanej, zasadowej):

• Wspomaga leczenie cukrzycy • Reguluje poziom cholesterolu • Wpływa na poprawę ciśnienia tętniczego • Wpływa na poprawę pracy systemu odpornościowego • Wspomaga leczenie guzów złośliwych (raka) • Pomaga organizmowi podczas radioterapii

Firma DORSIM sp. z o.o. Tel/Fax: 22 403 6355 Strona edukacyjna: www.orsi.pl Strona handlowa: www.dorsim.pl, [email protected]

Konsultacje: Inż. Chemik Marek Królikowski Tel. 885 560 375, 605 080 896, email: [email protected]

o



Potrzeba wysiłku jest zakodowana w człowieku ge-netycznie. I absolutnie nie ma znaczenia, czy je-

steśmy wyczynowym sportowcem, czy też Panem „X-ińskim”, który sport zna wyłącznie z telewizji, a jedyna aktywność fi zyczna, jaką przejawia w tym czasie, to ta związana z ruchem kciuka na pilocie. Wszyscy bez wy-jątku odziedziczyliśmy genom po swoich przodkach, których życiu towarzyszyła duża aktywność fi zyczna. Była ona niejako wymuszana przez warunki środowi-ska naturalnego. Człowiek musiał być w nieustannym ruchu, chociażby z konieczności zdobycia pożywienia. Utrzymywanie organizmu w dobrej formie w znacz-nym stopniu zwiększało jego szanse na przeżycie. Już Arystoteles twierdził, że nic tak nie szkodzi człowieko-wi jak bezruch. I rzeczywiście, wystarczy rozejrzeć się dookoła, by uświadomić sobie, że wszystko co nas ota-cza oparte jest na ruchu. Od mikroskopijnej bakterii po nieskończony wszechświat. Ruch jest naturalnym ryt-mem naszego życia.

Postęp? cywilizacyjny...

W dzisiejszych czasach człowiek oddala się od na-tury. Środowisko, w którym żyje rządzi się pra-

wami w dużej mierze przez niego ustalonymi. Czło-wiek zmaga się z ciągłym pośpiechem i stresem, a do tego jest mało aktywny fi zycznie i brak mu odpowied-niego wypoczynku. W państwach rozwiniętych i roz-

wijających się alarmujący jest odsetek ludzi prowadzą-cych „siedzący tryb życia” i niestety Polska nie jest tu wyjątkiem. Niektóre badania wskazują, że zaledwie6 do 8% dorosłego społeczeństwa można zaliczyć do grupy osób aktywnych fi zycznie. Człowiek zaczął głównie pracować umysłowo, ograniczył ruch. Aby przemieścić się z jednego miejsca do drugiego nie po-trzebuje już, w takim stopniu jak kiedyś, zużywać za-sobów energetycznych. Tona żelastwa, wprawiana w ruch nie siłą mięśni a spalaną benzyną (emitującą do at-mosfery szkodliwe dla naszego zdrowia spaliny), prze-nosi go z miejsca na miejsce. Często nie musi wstawać z miejsca, by zorganizować sobie posiłek. Wystarczy, że zadzwoni, by w ciągu kilkunastu minut dowieziono mu jedzenie i zakupy. Taki styl życia osłabia zdrowie, prowadzi do chorób określanych mianem cywilizacyj-nych. Wśród nich: choroba niedokrwienna serca, nadci-śnienie tętnicze, cukrzyca typu II oraz otyłość.

W drugiej połowie XX wieku, szczególnie w kra-jach uprzemysłowionych, nasiliło się zjawisko

określane mianem hipokinezji i jest jedną z przyczyn przedwczesnych zgonów. Charakteryzuje się zwięk-szonym obciążeniem układu nerwowego, przy jedno-czesnym zmniejszeniu aktywności ruchowej. Hipoki-nezja wpływa negatywnie na pracę układu oddecho-wego, obniżając pułap tlenowy organizmu. Zmniejsza zdolność tkanek do wiązania tlenu i pogarsza wentyla-

ZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasady

ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...

życiowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowego



cję płuc. Mała aktywność ruchowa obniża ilość krążącej krwi oraz przyczynia się do ograniczenia liczby czer-wonych krwinek, prowadząc do obniżenia wydolno-ści, a w konsekwencji upośledzenia funkcji życiowych organizmu człowieka. Ludzie charakteryzujący się sła-bą wydolnością i małą siła mięśniową męczą się szybko, nawet przy niewielkich wysiłkach takich jak spacer, czy wchodzenie po schodach. Zmęczenie prowadzi do złe-go samopoczucia. W formie przewlekłej może prowa-dzić do chorób nerwicowych.

Zainteresowanie sportem

Istnieje pewien rozdźwięk pomiędzy biernym zainte-resowaniem sportem, a jego czynnym uprawianiem.

W pewnym sensie jesteśmy wychowywani w kulcie sportu. Niemal każdego dnia na świecie odbywają się zawody sportowe: skoki narciarskie, mistrzostwa w ko-szykówce, siatkówce lub w innych dyscyplinach spor-towych, nie wspominając już o wielkich masowych im-prezach, jakimi są igrzyska olimpijskie (igrzyska olim-pijskie w Sydney oglądało 3,7 miliarda osób, a więc po-nad połowa ludzkiej populacji). Jednocześnie wydaje się, że człowiek opatrznie pojmuje prawdziwego „du-cha sportu”. Już w czasach starożytnych na igrzyskach olimpijskich jedną z dyscyplin była „pankration” - walka na pięści połączona z zapasami. Podczas zawo-dów zawodnicy niejednokrotnie tracili zdrowie. Pod-czas starcia dopuszczalne było wyłamywanie palców, rąk, stóp, czy też wykłuwanie oczu. Trudno w odnie-sieniu do tej konkretnej sytuacji podtrzymać słuszność tezy „sport to zdrowie”. Motywacją zawodników była nie tężyzna fi zyczna, a sława i bogactwo. Kibice nato-miast traktowali takie zawody jako swoistego rodzaju rozrywkę. Wydaje się, że w tej kwestii niewiele zmie-niło się do obecnych czasów. We współczesnym sporcie wyczynowym mnożyć można przykłady - chociażby stosowania niedozwolonych dopingów. Nie tylko nie mieszczą się one w defi nicji zasady „fair play”, ale rów-nież negatywnie odbijają się na przyszłym zdrowiu za-wodników.

Wysiłek dostosowany do naszych potrzeb i możliwości

Podobnie jak mała aktywność fi zyczna, również zbyt duża wpływa niekorzystnie na zdrowie człowieka.

Aby ruch, który wynika z potrzeb natury biologicznej, przynosił korzyści naszemu zdrowiu, musi charaktery-zować się odpowiednią intensywnością i systematycz-

nością. Aby wysiłek był efektywny, powinien być po-wtarzany minimum 3 razy w tygodniu i trwać przez około 30-40 minut. Najlepszym odnośnikiem intensyw-ności wysiłku, dla osób zdrowych, jest wartość tętna. Dla osób w wieku 20-29 lat liczba uderzeń na minutę powinna mieścić się w przedziale 130-160, a dla ludzi między 40 a 49 rokiem życia optymalnym pulsem bę-dzie 110-140 uderzeń. Po przekroczeniu 40-ego roku ży-cia, zaleca się przeprowadzenie odpowiednich badań nawet, jeśli osoba twierdzi, że czuje się świetnie i nic jej nie dolega. W tym wieku ryzyko chorób układu krą-żenia jest znaczne, a wysiłek fi zyczny u osób chorych może zakończyć się tragicznie. Każdy trening powinien być poprzedzony rozgrzewką, a jego koniec zwieńczo-ny ćwiczeniami relaksującymi. Nagłe przerwanie tre-ningu, np. jazdy na rowerze, może doprowadzić do zmniejszonego dopływu krwi do mózgu (wskutek na-gromadzenia większej ilości krwi w kończynach dol-nych, może nastąpić omdlenie). U osób ze zwiększonym ryzykiem schorzeń sercowo-naczyniowych intensyw-ność treningu powinna być dopasowana do ich moż-liwości.



W przeciwnym razie może dojść do powikłań serco-wo-naczyniowych, jak również udaru cieplnego i prze-ciążenia układu ruchowego. Nie należy przeciążać ko-lan, bioder i kręgosłupa, a dla wcześniej niećwiczących wskazany jest ruch w wodzie. Dla osób z nadwagą, oty-łych i z chorobami układu krążenia najlepszy wydaje się być długotrwały marsz (wydatek energetyczny jest przybliżony do tego po przebiegnięciu porównywal-nego dystansu). Dla początkujących lub/i obciążonych wymienionymi schorzeniami długotrwały i umiarko-wany wysiłek jest bezpieczniejszy i skuteczniejszy od wysiłku intensywnego (warunkiem jednak jest wydłu-żanie czasu ćwiczenia).

Prozdrowotne aspekty ruchu

Regularna, dostosowana do wieku i możliwości ak-tywność fi zyczna obniża o 30% ryzyko umieralno-

ści ogólnej i aż do 50% ryzyko wystąpienia chorób ukła-du sercowo-naczyniowego. Ryzyko powstania cukrzy-cy u osób bardzo aktywnych jest zredukowane od 33 do 50%. Choroba niedokrwienna serca, która może dopro-wadzić do zawału, występuje częściej u osób prowadzą-cych siedzący tryb życia. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, iż przy wysiłku wytrzymałościowym ma miej-sce ta sama objętość minutowa serca, przy zmniejszo-nej ilości jego skurczów, na skutek zwiększenia objęto-ści wyrzutowej serca. Odciąża to pracę organu i zmniej-sza jego zapotrzebowanie na tlen.

Systematycznie wykonywany wysiłek fi zyczny zmniejsza ciśnienie skurczowe i rozkurczowe o oko-

ło 8-10 mm Hg. Dzieje się tak ze względu na zwiększenie zdolności relaksacyjnych tętnic, jak również zwiększe-nie gęstości naczyń włosowatych w mięśniach. Regu-larna aktywność fi zyczna wpływa także pozytywnie na gospodarkę lipidową. Przede wszystkim podwyższa stężenie lipoprotein o dużej gęstości - HDL (tzw. „dobry cholesterol”), przy jednoczesnym (jak to ma miejsce w większości przypadków) obniżeniu poziomu lipoprote-in o bardzo małej gęstości (VLDL), a także lipoprotein o niskiej gęstości - LDL (tzw. „zły cholesterol”) i stężenia całkowitego cholesterolu we krwi, co zmniejsza ryzyko chorób o podłożu miażdżycowym. Wysiłki wytrzyma-łościowe powodują lepsze ukrwienie mięśni szkieleto-wych i podnoszą poziom mioglobiny, która pełni funk-cję magazynu i przekaźnika tlenu w mięśniach. Syste-matyczny ruch wzmacnia nasze mięśnie, ścięgna i wię-zadła. U osób przejawiających aktywność fi zyczną ob-serwuje się zwiększoną gęstość kości w stosunku do osób niećwiczących. Ryzyko wystąpienia osteoporozy w starszym wieku jest w tej grupie znacznie zmniejszo-ne. Mięśnie pleców i kręgosłupa są wzmocnione, co w oczywisty sposób pomaga utrzymać prawidłową posta-wę ciała, a w perspektywie czasu z dużym prawdopo-dobieństwem pozwoli uniknąć uciążliwych bólów krę-gosłupa. Regularnie uprawiany ruch wzmacnia układ immunologiczny, co przekłada się na zmniejszone ry-zyko infekcji. Korzyści wynikające z ruchu widoczne są



również w odniesieniu do układu oddechowe-go. Efektywniejsza wentylacja płuc, zwiększo-ny pułap tlenowy, powiększona pojemność ży-ciowa płuc, to tylko niektóre z nich. Odpowied-ni wysiłek fi zyczny ma pozytywny wpływ na przemianę materii, która zaraz po zakończe-niu treningu będzie się utrzymywała na po-dobnym, podwyższonym poziomie jeszcze przez jakiś czas (zwykle jest to kilka godzin). Również bezpośrednio po spożyciu posiłku u osób aktywnych tempo przemiany materii ro-śnie, co poprawia bilans energetyczny organi-zmu. Ma to szczególne znaczenie wśród osób z nadwagą i otyłością. Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o jeszcze jednej korzystnej in-fl uencji aktywności ruchowej, a mianowicie o jej wpływie na poczucie głodu.

Już jednorazowy wysiłek na krótki okres ha-muje łaknienie. Wiąże się to ze wzrostem

temperatury ciała, a także zwiększonym stęże-niem glukozy, mleczanu i amin katecholowych we krwi. U osób chorych na cukrzycę podczas ćwiczeń wzrasta wrażliwość tkanek na hor-mon insuliny, która uczestnicząc w procesach syntezy glikogenu i trójglicerydów, zużywa energię. Aktywność fi zyczna wpływa również korzystnie na budowę i czynność przysadki mózgowej, co intensyfi kuje szeroko rozumiany

rozwój fi zyczny. Ruch poprawia pamięć i zdolność koncentracji, jak rów-nież wpływa na pozytywne samopoczucie psychiczne, uwalniając endor-fi ny, tzw. „hormon szczęścia”.

Odpowiedzialność za własne zdrowie

Aktywność fi zyczna w rezultacie systematycznego treningu pomo-że zmniejszyć obciążenie układu ruchowego i narządów wewnętrz-

nych. Amatorskie uprawianie sportu może być doskonałym przykładem na połączenie przyjemnego z pożytecznym. Dlatego niejednokrotnie war-to zostawić samochód pod domem i pójść na dłuższy spacer lub wybrać się na wycieczkę rowerową. W ostatnim czasie w naszym mieście przyby-ło wiele ścieżek rowerowych - warto z nich korzystać!

Oprac. Jan Gackoabsolwent Zdrowia Publicznego

Uniwersytetu Medycznego w BiałymstokuFoto: Anna Worowska, Lucyna Szepiel

48 Cukrzyca a Zdrowie48 Cukrzyca a Zdrowie

Jak będzie wyglądać jej życie, gdy po ponad 40 la-tach pracy przejdzie na emeryturę, Grażyna wiedziała od dawna. Wprawdzie w pierwszych tygodniach czuła się jak na przedłużonym urlopie, jednak zwyciężył nowy rytm dnia i możliwość zabrania się za to, co odkładała sobie właśnie na teraz. Planów było sporo, również ten, by solidniej zająć się sobą. Jest wprawdzie zdrowa i „za-dbana”, więc nie wygląda na swoje lata, ale nie zaszko-dzi, gdy „zrzuci” kilka kilogramów, choćby dla lepszego samopoczucia.

Tymczasem wizyta u lekarza, który miał czuwać nad jej odchudzaniem, nadała zgoła inny sens temu zamie-rzeniu, dzięki temu, że pan doktor nie poprzestał na zwy-kłym badaniu poziomu cukru we krwi. – I miał rację, po-nieważ dopiero wynik krzywej cukrowej okazał się ty-powy dla osoby chorej na cukrzycę – mówi pani Graży-na. – Zmartwiłam się bardzo, bezobjawowo i tak nagle stać się diabetykiem, toż to szok! Ale perspektywa lecze-nia i wszystkiego, co się z tą chorobą wiąże, zmobilizo-wały mnie do zdecydowanych działań – przyznaje. – Za-wierzyłam swojemu doktorowi i zgodnie z jego sugestia-mi zrezygnowałam z dnia na dzień z dotychczasowych upodobań żywieniowych. Już nie kupuję wędlin, kiełba-sek, wędzonek, wieprzowiny, pieczywa. Jadam teraz chu-de mięso, np. fi let czy udziec indyczy i ryby – dwa razy w tygodniu. Do tego dzienna porcja kaszy – grubej – np. gryczanej, albo pęczaku z warzywami w postaci surówek lub blanszowanych na parze. Gotuję też zupy jarzynowe, nawet z mrożonek, więc nie grozi mi monotonia, bo jest ich mnóstwo. Z owocami i sokami też nie mam proble-mów. Jak wyglądają posiłki w ciągu dnia? Na przykład wczoraj: na pierwsze śniadanie zjadłam twarożek z kefi -rem, doprawiłam go czosnkiem i natką pietruszki. Uzu-pełnieniem był kawałek świeżej papryki i pomidora, plus zielona herbata. Na drugie śniadanie było jabłko i szklan-ka świeżego soku pomarańczowego, wyciśniętego z czte-rech niewielkich pomarańczy. Przed obiadem zjadłam kilka orzechów włoskich. Natomiast na obiad przygoto-wałam sobie zupę jarzynową z mrożonek, dosmaczyłam ją sosem sojowym i łyżką śmietany. Drugie danie skła-dało się z łososia, upieczonego na oliwie, z kaszą grycza-ną i zieloną sałatą, skropioną sokiem z cytryny. Kolacja składała się z jajecznicy z pomidorem – pyszność! Zielo-ną herbatę piję, kiedy mam ochotę, nie jestem głodna, bo jadam co trzy godziny, ale w zdecydowanie mniejszych porcjach. Jest jeszcze jedno nowum w moim życiu, co-

dziennie odbywam spacer - z kijkami. Na początku były to niewielkie odcinki dreptania po okolicy. Teraz przezna-czam na ten zdrowotny ruch od 40 minut do godziny wę-drowania z „nordikami”. Po takim marszu aż chce mi się żyć. Po trzech miesiącach kuracji dietą i ruchem, stanęła pani Grażyna na wadze; ubyło 6 kilogramów, zaś obwód w talii okazał się mniejszy aż o 7 centymetrów. Ale naj-ważniejszym efektem był powrót poziomu cukru do nor-malnego, typowego dla osób zdrowych.

- Bardzo pomocne okazało się zapisywanie każdego pomiaru cukru, naturalnie po posiłku oraz wszystkiego, co zjadłam – podkreśla. – Dzięki tym regularnym i skru-pulatnym notatkom wiedziałam, po której potrawie wy-nik jest zadowalający, a czego powinnam unikać. W ten sposób wykreśliłam z jadłospisu parę rzekomo zdrowych produktów, w tym musli, po którym cukier wzrastał mi do 142!

Jest jeszcze coś – nauczyłam się wreszcie, że trzeba czytać wszystkie miniznaczki na opakowaniu, zanim coś kupię. Stałam się bardziej świadomym konsumentem.

Ponadto, mam szansę na dodatkowy wspaniały pre-zent – mówi pani Grażyna. – Mój pan doktor zapowie-dział, że jeśli przez następne trzy miesiące wyniki będą na poziomie, jaki udało mi się uzyskać, pozwoli na odsta-wienie leków na nadciśnienie. Jestem zdrowa, sprawna i szczęśliwa, że udało mi się uciec ze „słodkiej strefy”. Nie zamierzam tam wracać, tym bardziej, że moje plany cze-kają na realizację.

Irena Lus



Kichanie, zatkany nos, którz z nas tego nie zna? Bagatelizujemy jednak objawy. Alergiczny nieżyt nosa to zespół objawów klinicznych wywołanych przez proces zapalny, toczący się w błonie śluzowej nosa i często zatok przynosowych. wystepuje u ok. 10-25 proc. populacji ludzkiej, co powoduje, że jest uznawany za najczęstszą alergiczną chorobę świa-ta. Nieżyt nosa to nie tylko przykra uciążliwość ob-niżająca jakość życia chorego, ale również schorze-nie prowadzące do groźnych powikłań. Jednym z nich jest zapalenie zatok. Tak więc, aby normalnie funkcjonować w codziennym życiu i uniknąć groź-nych następstw alergii, niewątpliwie trzeba jej za-pobiegać, a w razie wystąpienia leczyć. Zarówno błona śluzowa nosa, jak i zatok stanowi jakby jed-ną całość i przechodzi płynnie z jam nosa na po-wierzchnię zatok przynosowych. Ruch rzęsek, któ-re pokrywają błonę śluzową w tym rejonie, umożli-wia transport wydzieliny z zatok przynosowych do jam nosa, co jest korzystne, bo dzięki temu nie zale-ga ona w tych rejonach naszego organizmu. Nieste-ty, to naturalne połączenie pomiędzy nosem i zato-kami przynosowymi oraz wspólna błona śluzowa ułatwia szerzenie się schorzeń z jam nosa do zatok. Dlatego też wiele schorzeń, zarówno tych związa-nych z infekcją wirusową lub bakteryjną, jak i aler-

gicznych przebiega równocześnie w jamach nosa oraz w zatokach. Czasami trudno odróżnić infek-cyjny nieżyt nosa od alergicznego. Najlepiej w ta-kich przypadkach udać się do lekarza, który po ba-daniu może stwierdzić, z jakim schorzeniem mamy do czynienia. Jest jednak kilka istotnych różnic po-między tymi dwoma chorobami. Infekcyjny nieżyt nosa, potocznie zwany katarem infekcyjnym, spo-wodowany jest infekcją wirusową lub bakteryjną i zanika po wyleczeniu choroby. Natomiast alergicz-ny nieżyt nosa, zwany katarem alergicznym, wywo-łują alergeny, na które jest uczulony dany pacjent, np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy aler-geny zwierząt domowych. Objawy tego schorzenia nasilają się lub wręcz pojawiają jedynie w czasie zwiększonej ekspozycji np. po zetknięciu z alerge-nem, którym może być sierść domowego zwierza-ka. Alergolodzy do typowych objawów alergiczne-go nieżytu nosa zaliczają m.in.: częste kichanie, wy-ciekanie wodnistej wydzieliny z nosa, uczucie za-tkania nosa, objawy spojówkowe, upośledzenie wę-chu. Nieleczona alergia może grozić powikłaniami m.in. w postaci astmy czy choroby zatok. Zalęgają-cy katar w jamie nosa może zablokować ujście do zatok, a panoszące się w wydzielinie drobnoustro-je mogą powodować stany zapalne zatok. Dlatego trzeba zapobiegać i leczyć stany alergiczne. Najle-piej unikać uczuleniowych alergenów (trudno jest jednak unikać wszechobecnego pyłku roślin). Tutaj po prostu trzeba ograniczać się do wskazań lekarza i przyjmować przepisane specyfi ki drogą wziew-ną, które działają zarówno miejscowo, jak i mogą wchłaniać się do krwioobiegu poprzez śluzówki dróg oddechowych, ale także tabletki czy syropy. Stosując się do zaleceń lekarza, nie tylko poprawi-my jakość swojego życia, ale również zmniejszymy ryzyko wystąpienia groźnych powikłań.

Źródło: rodzina.informacje.int.pl Foto: Deviantart



ANIOŁY

ANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� YANIO� Y

ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W ANIO�� W

Obdarowywanie jest wartością samą w sobie. Mówi się, że obdarowani napełniają kieszenie, a obdarowujący

napełniają serca. Obdarowywanie oczyszcza i daje radość. Dając komuś Anioła z Energią obdarowujemy podwójnie - dajemy dodatkową ochronę, inspirację i skrzydła...

Z Aleksandrem Grzybkiem - twórcą Aniołówz Energią - rozmawia Alicja Lazar Pańskie Anioły są zatroskane, zasmucone. Nie-które mają nawet utrącone skrzydła. Twarze poora-ne zmarszczkami... A przecież aniołki powinny być słodkie, milusińskie, cherubinki, amorki... Dlaczego tyle smutku u Pana?

Każdy człowiek - chce tego czy nie - ma swojego Anio-ła. Wierzący i ateista, chrześcijanin i muzułmanin. Złoczyń-ca i dobry człowiek. Szczęśliwy i nieszczęśliwy. Każdy ma. A moje Anioły odzwierciedlają życie ludzkie. Z czego więc mają się cieszyć? Odczuwają to samo, co ludzie... Moje Anioły mają szczególną energię zawartą w drewnie, z którego zostały stwo-rzone... Są to deski ze starych drzwi i wrót, ze starych siedlisk ludzkich. Są magiczne, bo z zapisanymi w nich losami ludzi, z którymi stykały się...

To jakaś bajka? Magia drewna? Zapisane losy ludzkie?

Nie, nie bajka. Drewno ma szczególną magię. Przy spala-niu daje wyjątkowe ciepło i światło. Jak słońce. Towarzyszy czło-wiekowi od narodzin po śmierć. Chrystus narodził się w stajen-ce drewnianej, w drewnianym żłóbku położony, krzyżowany też został na drewnianym krzyżu. Deski, na których tworzę Anio-ły są skazane na zniszczenie. Ja daję im drugie życie i mam na-dzieję, że kiedyś wynajdzie ktoś narzędzie, instrument, który po-zwoli odczytać to, co zapisane w tych deskach. To tak jak patrzy-my na płytę gramofonową, czy cyfrówkę, kasetę magnetofonową - nic nie widać. Potrzebne jest narzędzie do odczytania jego zapi-su. Każda stara rzecz ma jakąś magię, jakiś zapis i energię. Gdy-by stare cegły, mury, stare deski nauczyć mówić, wiele by nam po-wiedziały. Archeolodzy wciąż odczytują coś ze starych znalezisk. Odczytali już egipskie hieroglify na przykład, ale pisma węzełko-wego nie. Myślę, że kiedyś z moich Aniołów odczyta się losy lu-dzi... Dlatego mówię, że daję im nowe życie...

Może nie trzeba czekać na wynalazki techniczne, żeby odtworzyć dzieje domu i ludzi, na podstawie relacji jeszcze żyjących, archiwów parafi alnych i muzealnych...

Redakcjamagazynumedycznego„CukrzycaaZdrowie”ustanowiłastałe

wyróżnieniedlaosóblubinstytucjiszczególniewspierającychludzizcukrzycą.BędątoAnioły...

- dajemy dodatkową ochronę, inspirację i skrzydła... - dajemy dodatkową ochronę, inspirację i skrzydła...

„CukrzycaaZdrowie”ustanowiłastałe„CukrzycaaZdrowie”ustanowiłastałewyróżnieniedlaosóblubinstytucjiszczególniewyróżnieniedlaosóblubinstytucjiszczególnie


Tak, na pewno. Próbuję sam stworzyć swoistą dokumen-tację tych desek, domów, ludzi. Mam na przykład Anioły z nieistniejącego już domu przy ul. Hetmańskiej, podziura-wionego kulami niemieckimi. Dom nie tak stary, bo zbu-dowany w 1925 roku, ale był świadkiem szczególnie burzli-wej historii. Mam belki z XVII- wiecznej dzwonnicy z Ty-kocina. Dzwonnica zawaliła się, ale ileż tam energii zostało. Z dużych elementów tworzę instalacje przestrzenne... postacie ludzkie.

Wyjeżdżam często na wieś, gdzie ponad połowa domów kie-dyś spłonęła i opuszczone siedli-ska emanują smutkiem... to też losy ludzkie...

W takich deskach jest energia smutku, bólu, cierpienia. Takim nie daję drugiego życia. Nie maluję też na deskach z wychodków, płotów, chle-wów. Tylko z domów i stodół, spi-chlerzy... To najczystsza energia życia ludzkiego...

To wszystko jest jednak tyl-ko materią, naprawdę wierzy Pan w ową magię tworzenia, w obec-ność istot niecielesnych???

Nie mam wątpliwości... jeżeli ktoś ma silną duchowość, więcej odczu-wa, więcej widzi i czuje, szlachetnieje i dorasta do stanu, w którym odczuwa więcej, niż zwykłą materię. Ojciec Pio przecież widział swojego Anioła, kłó-cił się z nim... Ja czasami w pracow-ni podczas pracy czuję taki szczególny zapach, jak kadzidła, to zapach Anio-ła...

Jest Pan twórcą, plastykiem... czy tylko Anioły zawsze Pana inspirowały? I drewno?

Drewno... Do XVI wieku malo-wano tylko na drewnie, w średniowie-czu nie było innych obrazów. Wszyst-ko robiono na deskach. Ja mam szcze-gólnie ciepły stosunek do tej materii. Kiedyś pisałem ikony...

Ale pisanie ikon obwarowane jest szczególny-mi zasadami...

Tak, znam je i przestrzegam, chociaż nie chodziłem do szkoły pisania ikon. Zresztą, podobnie zachowuję się przy tworzeniu Aniołów. No, nie idę przed pracą do spowiedzi, ale staram się mieć taki wewnętrzny spokój, jasność i czy-stość umysłu...

A diabły? W wierzeniach ludowych, w naszej tradycji, w sztuce sakralnej zawsze sa też diabły... nie zawsze straszne, najczęściej diabliki oswojone przez człowieka...

Nie, nie... diabły mnie nie śmieszą, ani nie bawią i ni-gdy z nimi nie miałem nic wspólnego. Zaproszono mnie kiedyś na plener łomżyńskiej „Stopki”. O diabłach. Poje-

chałem tam, ale z moimi Aniołami... Nie war-to bawić się ze złem. Bo w człowieku Zło nie wchodzi do człowieka, lecz z niego wychodzi...

Lepiej nie kusić Złego - to też mą-drość ludowa... A kiedy stworzył Pan pierwszego Anioła? Jak zaczęła się Pań-ska przygoda z Aniołami?

Chyba w IV klasie podstawówki. Wię-cej wtedy było w szkole plastyki, wychowania technicznego. Ja rzeźbiłem w kredzie, w drew-nie lipowym. Miałem szczęście spotkać wspa-niałą nauczycielkę plastyki, panią Elę Sochoń. Prowadziła kółko plastyczne. Ja rzeźbiłem In-dian - wtedy zaczytywałem się w książkach przygodowych Szklarskiego Maya: o Indianach preriowych, o Winnetou. To były dla mnie ide-ały zasad moralnych, człowieczeństwa. Rzeź-biłem więc tych Indian i głowy świętych na wzór wawelskich. Pani Ela malowała i obdaro-wywała ludzi, żeby zdobyć materiały do kółka plastycznego.

To ona odkryła w Panu talent? Nie, ja zawsze byłem i jestem krytyczny

wobec własnego talentu. A liceum plastyczne wybrałem tak, jak to wtedy było - kolega idzie, i ja też. Dostałem się do klasy form użytkowych, zaliczyłem dwa lata tkactwa... Szkoda, że te-raz tak mało czasu poświęca się w szkole wła-śnie wychowaniu plastycznemu... to ma ka-pitalne znaczenie dla ogólnego rozwoju dziec-ka. Kto ma wyobraźnię plastyczną, dobry bę-dzie zarówno w naukach ścisłych jak i huma-nistycznych...

A gdzie teraz mieszkają Pana Anio-ły? Kogo inspirują? Kogo chronią? Gdzie wędrują? Zawędrowały najdalej do Urugwaju, do Chin.

Mieszkają u arcybiskupa Szymeckiego i Głódzia. Mam na-dzieję, że inspirują Krzysztofa Pendereckiego, Agnieszkę Kozak i Szymona Hołownię... Moimi Aniołami obdarowu-ją się ludzie niezwykli, o szczególnej wrażliwości. I tylko tacy odczuwają tę szczególną energię i magię.

Dziękuję za rozmowę.

ANIOŁY


Bywalców naszych Obiadów zainteresował bardzo wykład

dr n. med. Beaty Telejko – „Zrozum cukrzycę – przejmij nad nią

kontrolę”. Pani Doktor w sposób bardzo przystępny i optymi-

styczny potrafi ła opowiedzieć o cukrzycy i życiu z nią. Mogło

się odnieść wrażenie, iż to naprawdę nic trudnego… .

wieczór, choć chłodny i wietrzny, nie

przeszkodził nam w spotkaniu na kolejnym

Czwartkowym Obiedzie u Diabetyków. Re-

staurację Elida wypełniły magiczne iskier-

ki ciepła i przyjaźni. Rozpoczęliśmy dese-

rem artystycznym, który zaserwował w po-

staci recitalu wspaniały poeta, dramaturg i

bard Jan Jakub Należyty. W jego wykona-

niu piosenki Jacques’a Brela otworzyły serca

i wzruszyły gości.

Pomimo, że na zewnątrz ciemno i

zimno, u nas było gorąco od dań wyrafi -

nowanych i wyśmienitych – gotowanych

przez Jarosława Zygmunta Dworzań-

skiego, Marszałka Województwa Podla-

skiego. Uśmiech zadowolenia smakoszy

utwierdził nas w przekonaniu, iż krem

z brokułów i bakaliowy kurczak z brą-

zowym ryżem zdobył zasłużone brawa.

Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Czwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy Obiad

u Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetyków

dr n. med. Beata Telejko

Jarosław Zygmunt Dworzański, Marszałek Województwa Podlaskiego

Dariusz Szada-Borzyszkowski i Jan Jakub Należyty

NASZESPOTKANIANASZESPOTKANIA


Goście, Goście ...

Ważnym i istotnym doświadczeniem

była prezentacja fi rmy JARD Sp. z o.o. i ich

produktu: Herbaty „GlucosCare”. Napój ten re-

guluje poziom cukru we krwi. Zmniejsza za-

potrzebowanie na słodycze. Wspomaga proces

spalania tłuszczu oraz przemianę materii w or-

ganizmie. Wpływa korzystnie na gospodarkę

węglowodanową organizmu. W eksperymencie

brało udział 10 uczestników Obiadu, którym

zrobiono pomiar cukru przed spożyciem herba-

ty, a następnie po godzinie ponownie go zmie-

rzono. Paru osobom faktycznie zmalał wynik

początkowy.

Czwartkowe Obiady u Diabetyków, panująca

tu atmosfera, specyfi czny styl eleganckiego, mądre-

go i dobrego spotkania, zaspokaja nawet najbardziej

wybredne gusta – co widać po tym, że zapraszamy

coraz to nowych gości. Menu składa się z tak róż-

norodnych dań, iż „spotkania królewskie” stały się

obecnie bardzo modne i zaszczytem jest bywanie na

nich…

Agnieszka KierznowskaFoto: Maciej Bogdański




ZROZUM CUKRZYCĘ - PRZEJMIJ NAD NIĄ KONTROLĘ

ŚwiatowyDzieńWalkizCukrzycą,organizowanyprzezMiędzynarodowąFederacjęd.s.CukrzycyprzywsparciuŚwiatowejOrganizacjiZdrowia

jestogólnoświatowąakcjąpoświęconątematowicukrzycy,ustanowionąnadzień14listopadanapamiątkędatyurodzinw1891rokuFrederickaBantinga,którywrazzCharlesemBestemprzyczyniłsiędoodkryciainsuliny1522roku.

Stało się tradycją, że w drugiej dekadzie listopada ma miejsce większość wy-darzeń związanych z obchodami tego dnia, ale kampania tematyczna prowa-dzona jest przez cały rok. Wciąż są potrzebne działania prewencyjne. Według specjalistów, należy np. całe populacje objąć badaniami przesiewowymi, dzięki którym można by zdiagnozować schorzenie w jak najwcześniejszym stadium.

Ustanowiony w 1991 roku Światowy Dzień Walki z Cukrzycą jest wyrazem rosnącej na całym świecie ilości przypadków zachorowań na tę chorobę, okre-ślaną mianem epidemii XXI wieku.

Cukrzyca staje się jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych nie tylko w krajach rozwiniętych. Także w innych społecznościach, ubogich i o niższym rozwoju cywilizacyjnym, za sprawą stylu życia oraz „fastfoodowej” diety, cukrzyca przybiera rozmiary epidemii.

Toteż Dzień Walki z Cukrzycą obchodzony jest już w ponad 60 krajach świa-ta z udziałem około 200 organizacji zrzeszonych w Międzynarodowej Federacji Cukrzycowej, a także przez Stowarzyszenia, lekarzy i specjalistów zajmujących się opieką medyczną diabetyków.

Spośród zagadnień związanych z cukrzycą każdego roku wybierany jest jeden temat, łączący obchody tego dnia na całym świecie. Dotychczas skupia-no się, m.in., nad problematyką cukrzycy i praw człowieka, a także stylu ży-cia oraz kosztów tej choroby i jej powikłań. Cukrzyca u dzieci i młodzieży sta-nowiła również hasło przewodnie obchodów. Praktycznie każdy z tych tema-tów adresowany jest do ogółu społeczeństw, wzywa do zrozumienia powagi zagrożenia cukrzycą, do edukacji i profi laktyki.

„Zrozum cukrzycę i kontroluj ją” było motywem przewodnim tegorocz-nego Dnia Walki z Cukrzycą. Podobne, bo nieco inaczej sformułowane prze-słanie: „Zrozum cukrzycę – przejmij nad nią kontrolę” zgromadziło 5 grud-nia 2009 roku uczestników spotkania – konferencji środowiskowej w Operze i Filharmonii Podlaskiej. – Doświadczenie wielu lat pracy w środowisku osób z cukrzycą nauczyło nas, że nie wystarczy poznać tę chorobę, zrozumieć ją i kontrolować, a jak niektórzy radzą, nawet ją polubić – mówi Danuta Rosz-kowska, kierująca białostockim Oddziałem Polskiego Stowarzyszenia Diabe-tyków. – Zresztą, czy można polubić tak podstępnego wroga? Mało też praw-dopodobne, by komuś odpowiadał status osoby podporządkowanej choro-

Anna Czech - Doradca Sekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej

Krzysztof Kosiński - Dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych



bie. Nasza strategia zakłada upowszechnienie aktywnej po-stawy we wszystkich aspektach życia, nie wyłączając samej cukrzycy, a do tego potrzebne jest przejęcie nad nią kontroli.

Taka wszechstronna aktywność otwiera przed człowie-kiem perspektywę egzystencji, w której będzie miejsce na działalność zawodową, na realizację marzeń, na sukcesy, małe i duże radości. Zapewne porażek i przeszkód też nie zabraknie. Ale to wszystko składa się na pełnię życia – w rodzinie, wśród przyjaciół, znajomych z pracy, z sąsiedz-twa. Dlatego równie ważne jak edukacja i rozpowszechnia-nie profi laktyki jest ukazywanie ludzi sukcesu – z cukrzy-cą w tle. Są wśród nich na przykład olimpijczycy, sportowcy stający na najwyższym podium zawodów krajowych i świa-towych, znamy artystów teatru, estrady, którym choroba nie przeszkodziła w karierze i doskonaleniu twórczym.

Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Oddział Wojewódz-ki w Białymstoku, funkcjonujące od 20 lat, swoją statutową działalność realizuje w informacyjnej, szkoleniowej, profi -laktycznej oraz wydawniczej kampanii społecznej, jako że sprawą nadrzędną w walce z tą chorobą jest pełna świado-mość zdrowotna obywateli.

Włączenie się do obchodów Światowego Dnia Walki z Cukrzycą to szczególna okazja do przybliżenia ogółowi spo-łeczeństwa zagadnień związanych z edukacją i opieką dia-betologiczną, m.in. rehabilitacją osób niepełnosprawnych z powodu cukrzycy. W tym roku nawiązywały do nich pre-lekcje przygotowane przez autorytety w dziedzinie diabeto-logii. Profesor dr hab. n. med. Maria Górska, która mówiła o kryteriach rozpoznawania cukrzycy podkreśliła, że wie-dza o cukrzycy potrzebna jest nie tylko lekarzom. Zwróci-ła m.in. uwagę na niepokojący fakt, iż 95 procent rozpoznań cukrzycy zaawansowanej stwierdzanych jest na podstawie przypadkowej glikemii, cukrzyca nierozpoznana dotyczy populacji ludzi w średnim i starszym wieku. Natomiast o algorytmach leczenia cukrzycy prelekcję wygłosiła prof. dr hab. n. med. Irina Kowalska, zwracając szczególną uwagę na leczenie niefarmakologiczne, czyli na dietę i wysiłek fi zycz-ny, co ściśle wiąże się z edukacją pacjenta i jego współdzia-łaniem z zespołem leczących go specjalistów. Cukrzyca bo-wiem obejmuje wiele chorób.

O tym, jak ważne jest wyrównanie cukrzycy od począt-ku jej rozpoznania oraz o wpływie różnego rodzaju leczenia na występowanie powikłań przy świeżo stwierdzonej cu-krzycy, wysłuchali zebrani podczas wykładu prof. dr hab. n. med. Małgorzaty Szelachowskiej, zatytułowanego „Kontro-wersje dotyczące leczenia cukrzycy w świetle najnowszych badań”. Okazuje się, że choć jest to choroba stara jak świat –

prof. dr hab. n. med. Maria Górska - Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Diabetologii

Maciej Żywno - Wojewoda Podlaski

prof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska

Adam Wiński - Dyrektor PFRON Oddział Podlaski,

Marta Andruszkiewicz z PFRON Oddział Podlaski

prof. dr hab. n. med. Irina Kowalska - Przewodnicząca Polskiego

Towarzystwa Diabetologicznego



cierpieli na nią ludzie w starożytnym Egipcie – to współcześni diabetolodzy nadal zastana-wiają się po jakie leki sięgać i kiedy je stosować.

W starannie przygotowanym programie spotkania nie zabrakło też atrakcji w postaci bezpłatnego badania poziomu cukru we krwi i pomiaru tkanki tłuszczowej. Przeprowadza-li je młodzi ludzie z Międzynarodowego Sto-warzyszenia Studentów Medycyny IFMSA

Oddział Białystok. Ponadto w przerwie konferencji rozstrzygnię-to konkurs wiedzy o cukrzycy – z nagrodami. Przewidziano rów-nież czas na degustację potraw, przyrządzonych podczas poka-zu kulinarnego przez francuskiego mistrza kuchni; zupa – zupa cebulowa z grzankami rozmarynowymi, wykwintna, a jedno-cześnie zgodna z wymogami diety cukrzycowej, smakowała wy-bornie i być może znajdzie się na stałe w niejednym menu, tym bardziej, że jest łatwa w przyrządzaniu. Podobnie jak podczas „Czwartkowych Obiadów u Diabetyków” nie mogło zabraknąć „deseru artystycznego”. Z recitalem wystąpił Jacek Kawalec. Wy-śpiewane i zgrane przez tego artystę z najwyższym kunsztem ak-torskim i estradowym piosenki, rozbawiły publiczność.

widzowie notowali, słuchali ...

bezbolesne badania robiły uśmiechnięte studentki Akademii Medycznej

demonstracja glukometru

mężczyźni także lubią kwiaty...



Z kronikarskiego obowiązku należy wspomnieć o uczestnikach oraz gościach białostockiego spotkania z okazji Światowego Dnia Walki z Cukrzycą. Jarosław Dworzański, Marszałek Województwa Podlaskiego, w swoich wystąpieniach, a także samą obecnością, pod-kreślił rangę imprezy. Wojewoda Maciej Żywno podziękował Stowa-rzyszeniu za działalność, za determinację i skuteczność, również za partnerstwo w działaniu. Podkreślił, jak bardzo to działanie potrzeb-ne jest środowisku osób z cukrzycą i miastu. Pogratulował też orga-nizatorom świetnego przygotowania Konferencji.

Warto było przyjechać do Białegostoku na to spotkanie – stwier-dzili warszawscy członkowie Oddziału Mazowieckiego PSD. – Przy-słuchującym się tym uwagom gościom z Oddziału PSD w Hajnówce pozostało jedynie potwierdzenie tych słów i odczuć.

Irena Lus

dymiło, parowało i wszystkim smakowało...

zupa cebulowa była przepyszna a młody jęczmień dodawał energii

patrzyli i dobrze się bawili

Preparaty dost´pne w aptece bez recepty.

Ty decydujesz! Nie cukrzyca

TYLKO1 kapsułka dziennie!

Dzienna porcja (2 kapsułki) zawiera:

Wyciàg z kory cynamonowca

270 mg (co odpowiada 2,4 g surowca)

Tiamina (wit. B1) 1,4 mgRybofl awina (wit. B2) 1,6 mgWitamina B6 2,0 mgWitamina B12 2,0 µgKwas foliowy 300 µgCynk 3,0 mgChrom 40 µg

STOSOWANIE2 kapsułki dziennie!

Najwy˝sza dost´pna bez recepty dawka kwasu alfa-liponowego (ALA – 300 mg) z dodatkiem magnezu, chromu, cynku i selenu pomaga:

utrzymaç prawidłowy poziom cukru we krwi ograniczyç ryzyko powikłaƒ cukrzycowych ze strony

układu nerwowego (np. dr´twienia koƒczyn i zaburzeƒ czucia)

Wyciàg z kory cynamonowca (270 mg) z dodatkiem chromu, cynku i witamin z grupy B wpływa stabilizujàco na poziom cukru we krwi.

Dzienna porcja (1 kapsułka) zawiera:

Kwas alfa-liponowy (ALA) 300 mgMagnez 150 mgCynk 5 mgChrom (III) 40 µgSelen 30 µg

DH diabetycy 200x260 Cukrzyca.indd 1 10-01-29 12:13

magazyn medyczny cukrzyca a zdrowie 23

Documents