PHAÀN BA

MEÏ ÑAÁNG CÖÙU THEÁ

Chöông moät

CHÖÙC VUÏ THIEÂN MAÃU CUÛA ÑÖÙC MARIA

$ 1. Thöïc taïi chöùc thieân maãu cuûa Ñöùc Maria

1.Laïc giaùo vaø tín ñieàu

Vieäc phuû nhaän nhaân tính ñích thöïc cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng seõ keùo theo vieäc phuû nhaän chöùc thieân maãu ñích thöïc cuûa Ñöùc Maria ; vieäc phuû nhaän thieân tính cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng daãn ñeán vieäc phuû nhaän chöùc thieân maãu cuûa Ñöùc Maria. Nhoùm Nestoriens choáng ñoái tröïc tieáp chöùc vuï naøy cuûa Ñöùc Maria, khi töø choái khoâng chaáp nhaän töôùc hieäu Theotokos (Meï Thieân Chuùa) cuûa Ñöùc Maria, maø chæ goïi Meï laø anthropotokos (meï con ngöôøi) hay laø Christotokos (Meï Ñöùc Kitoâ).

Ñöùc Maria thöïc söï laø Meï Thieân Chuùa De fide.

Trong Symbolum Apostolicum Hoäi Thaùnh tuyeân xöng Con Thieân Chuùa “sinh bôûi Ñöùc Trinh Nöõ Maria”. Vì laø Meï Con Thieân Chuùa neân Ñöùc Maria cuõng laø Meï Thieân Chuùa. Coâng ñoàng EÂpheâsoâ (431) tuyeân boá theo thaùnh Cyrille thaønh Alexandria, ñeå choáng laïi Nestorius : “Neáu ai khoâng tuyeân xöng raèng Ñaáng Emmanuel (=Ñöùc Kitoâ) ñích thöïc laø Thieân Chuùa vaø, vì lyù do naøy, Ñöùc Trinh Nöõ thöïc söï laø Ñaáng sanh Thieân Chuùa (Theùotokos) – chæ vì maët xaùc theå, Meï ñaõ sinh Ngoâi Lôøi nhaäp theå, Ñaáng xuaát phaùt töø Thieân Chuùa – keû aáy bò loaïi” (D 113). Caùc coâng ñoàng chính tieáp sau cuõng laäp laïi vaø xaùc nhaän tín ñieàu naøy (xem D 148, 218 , 290) .

Tín ñieàu chöùc vò Meï Thieân Chuùa cuûa Ñöùc Maria bao goàm 2 chaân lyù :

a) Ñöùc Maria laø Meï thaät, coù nghóa laø, ñeå taïo nhaân tính cho Ñöùc Kitoâ, Meï ñaõ ñem laïi taát caû nhöõng gì maø moät baø meï khaùc cuõng ñem laïi ñeå taïo con mình.

b) Ñöùc Maria thöïc söï laø Meï Thieân Chuùa, coù nghóa laø Meï ñaõ thuï thai vaø sinh haï Ngoâi Hai Thieân Chuùa, khoâng phaûi thieân tính, nhöng trong nhaân tính maø ngoâi vò thieân linh naøy ñaõ ñoùn nhaän.

2. Chöùng cöù töø Thaùnh Kinh vaø Thaùnh Truyeàn

Thaùnh Kinh daïy veà thöïc taïi chöùc thieân maãu cuûa Ñöùc Maria khi xaùc nhaän, moät maët, thieân tính ñích thöïc cuûa Ñöùc Kitoâ vaø, maët khaùc, chöùc laøm meï ñích thöïc cuûa Ñöùc Maria. Thaùnh Kinh goïi Ñöùc Maria laø “Meï Ñöùc Gieâsu” (Ga 2,1), “Meï Ngöôøi” (Mt 1,18 ; 2,11.13.20 ; 12,46 ; 13,55), “Meï Chuùa” (Lc 1,43). Nôi ngoân söù Isaia tính chaát laøm meï ñích thöïc cuûa Ñöùc Maria ñöôïc noùi raát roõ : “Naøy ñaây ngöôøi thieáu nöõ mang thai, sinh haï con trai vaø ñaët teân laø Emmanuel” (7,14). Cuõng vôùi nhöõng töø nhö theá, thieân söù Gabriel ñaõ ñem Tin Möøng ñeán cho Ñöùc Maria : “Vaø naøy ñaây baø seõ thuï thai, sinh haï moät con trai, vaø ñaët teân laø Gieâsu” (Lc 1,31). Chöùc vò thieân maãu ñöôïc goùi troïn trong caâu Lc 1,35 : “Ñaáng Thaùnh saép sinh ra seõ ñöôïc goïi laø Con Thieân Chuùa.” vaø lôøi trong thö Galaùt 4,4 : “Thieân Chuùa ñaõ sai Con mình tôùi, sinh laøm con moät ngöôøi ñaøn baø.” Ngöôøi ñaøn baø sinh haï Con Thieân Chuùa, laø Meï Thieân Chuùa.

Caùc giaùo phuï coå xöa cuõng ñaõ daïy nhö Thaùnh Kinh, khoâng phaûi baèng caùc töø ngöõ, nhöng qua thöïc teá, veà chöùc vuï thieân maãu ñích thöïc cuûa Ñöùc Maria. Thaùnh Ignatioâ thaønh Antiochia tuyeân boá : “Theo nhieäm yù cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa, Chuùa chuùng ta laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ ñöôïc Ñöùc Maria cöu mang, töø doøng doõi Ña-vít vaø do quyeàn naêng Chuùa Thaùnh Thaàn” (Epheùsiens XVIII,2). Thaùnh Ireâneâ xaùc nhaän : “Ñöùc Kitoâ naøy, nhö Logos cuûa Chuùa Cha, luoân ôû nôi Thieân Chuùa …ñaõ ñöôïc moät Trinh Nöõ sinh haï” (Epid.53) Töø theá kyû thöù III, ngöôøi ta ñaõ söû duïng phoå bieán töôùc hieäu “Theotokos” ñeå chæ Ñöùc Maria. Chuùng ta ñaõ gaëp töôùc hieäu naøy trong caùc taùc phaåm cuûa Origeøne (moät chöùng nhaân ñöôïc thaùnh Hippolyte thaønh Roâma tröng ra), Alexandre thaønh Alexandrie, Euseâbioâ thaønh Ceùsareùe, thaùnh Athanase, thaùnh EÙpiphane, caùc vò Cappadociens vaø nhieàu vò khaùc, trong ñoù coù caû Arius vaø Apollinaire thaønh Laodiceùe. Vaøo khoaûng naêm

382, thaùnh Greùgoire thaønh Nazianze vieát : “Neáu ai khoâng nhaän Ñöùc Maria laø Meï Thieân Chuùa, ngöôøi ñoù bò taùch khoûi thieân tính” (Ep 101,4). Thaùnh Cyrille thaønh Alexandrie laø ngöôøi baûo veä töôùc hieäu vinh quang naøy cuûa Ñöùc Maria ñeå choáng laïi Nestorius.

Nestorius khoâng cho Ñöùc Maria laø Meï Thieân Chuùa, chæ vì oâng cho raèng chæ coù nhaân tính, chöù khoâng phaûi thieân tính, ñaõ ñoùn nhaän töø Ñöùc Maria ; choáng laïi yù kieán naøy, ngöôøi ta ñaõ traû lôøi raèng khoâng phaûi baûn tính laø ñieàu ñöôïc thuï thai vaø sinh haï nhöng laø ngoâi vò. Vì Ñöùc Maria ñaõ thuï thai vaø sinh haï ngoâi vò Logos thieân linh töï höõu trong nhaân tính, neân Meï thöïc söï laø Meï Thieân Chuùa. Töôùc hieäu “Meï Thieân Chuùa” noùi leân thieân tính cuûa Ñöùc Kitoâ.

$ 2. Phaåm gía vaø vieäc ñaày aân suûng cuûa Ñöùc Maria

1.Phaåm giaù khaùch quan cuûa Ñöùc Maria

Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ghi chuù trong Thoâng ñieäp “Ad caeli Reginam” (1954) : “Khoâng nghi ngôø gì caû, Ñöùc Trinh Nöõ raát thaùnh vöôït troãi veà phaåm giaù tröôùc moïi thuï taïo” (DS 3917).

Veà maët phaåm giaù, Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, vöôït troãi moïi taïo vaät, thieân thaàn vaø caû nhaân loaïi ; vì phaåm giaù cuûa moät thuï taïo caøng gaàn Thieân Chuùa bao nhieâu thì caøng cao troïng baáy nhieâu. Döïa theo nhaân tính Ñöùc Kitoâ keát hôïp caùch ngoâi hieäp vôùi Logos, thì Ñöùc Maria raát gaàn Thieân Chuùa Ba Ngoâi hôn taát caû moïi thuï taïo. Nhö Meï cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ñöùc Maria laø thaân nhaân huyeát toäc vôùi Con Thieân Chuùa trong nhaân tính. Nhôø Thieân Chuùa Con, Ñöùc Maria cuõng ñöôïc keát hôïp maät thieát vôùi Chuùa Cha vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Hoäi Thaùnh ca tuïng Meï, chæ vì söï tuyeån choïn vaøo chöùc thieân maãu vaø söï traøn ñaày aân suûng cuûa Meï, nhö moät con gaùi cuûa Thieân Chuùa Cha treân trôøi vaø nhö hieàn theâ cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn . Theo moät yù nghóa naøo ñoù (secundum quid), phaåm giaù cuûa Ñöùc Maria laø voâ haïn, chæ vì Meï laø Meï cuûa moät ngoâi vò thieân linh voâ haïn (xem Sth I 25,6 ad 4).

Ñeå dieãn taû phaåm giaù cao troïng cuûa Meï Thieân Chuùa, cuøng vôùi caùc giaùo phuï, Hoäi Thaùnh söû duïng nhieàu ñoaïn Cöïu Öôùc theo nghóa accommodatice : a) nhöõng ñoaïn Thaùnh vònh dieãn taû vinh quang cuûa leàu Bia thaùnh, Ñeàn Thôø vaø thaønh Sion (45,5 ; 86,3 ; 131,13) ; b) caùc ñoaïn saùch Khoân Ngoan coù lieân heä ñeán söï Khoân Ngoan thieân linh, aùp duïng cho Sedes Sapientiae (Cn 8, 22s ; Hc 24, 2s) ; c) caùc ñoaïn Dieãm Ca, nôi

vò hoân theâ ñöôïc ca tuïng (4,7), aùp duïng vaøo vò Hoân Theâ cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.

Vì lyù do phaåm giaù cao vôøi cuûa Meï, caùc giaùo phuï toân vinh Meï nhö Nöõ Vöông. Thaùnh Jean Damasceøne noùi : “Thaät vaäy, trong yù nghóa ñích thöïc, Meï laø Meï Thieân Chuùa vaø laø Nöõ Vöông ; Meï ngöï trò treân moïi thuï taïo, vì Meï laø Nöõ tyø vaø laø Meï Ñaáng Saùng Taïo” (De fide orth, IV,14).

2.Keâcharitoâmeneâ , Ñöùc Maria, Ñaáng ñaày aân suûng.

a) Thöïc taïi cuûa vieäc ñaày aân suûng

Trong Thoâng ñieäp Mystici Corporis (1943) , Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ghi chuù veà chuû ñeà Meï ñoàng trinh cuûa Thieân Chuùa : “Linh hoàn Meï cöïc thaùnh, hôn taát caû moïi thuï taïo do Thieân Chuùa, Meï ñöôïc traøn ñaày Thaàn Khí cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ” (H115).

Söï traøn ñaày aân suûng ñöôïc noùi roõ trong lôøi chaøo cuûa thieân söù (Lc 1,28) : “Möøng vui leân, hôõi Ñaáng ñaày aân suûng (kecharitoâmeneâ),Ñöùc Chuùa ôû cuøng Baø.”. Theo vaên maïch, aân suûng ñaëc bieät daønh cho Ñöùc Maria phaûi lieân heä ñeán ôn goïi laø Meï Ñaáng Meâssias, laøm Meï Thieân Chuùa. Ôn naøy seõ traøn ñaày ôn thaùnh hoùa.

Trong caùch giaûi thích Thaùnh Kinh, caùc giaùo phuï lieân keát vieäc ñaày aân suûng vôùi chöùc vò thieân maãu. Thaùnh Augustinoâ, sau khi giaûi thích vieäc khoâng vöôùn maéc toäi loãi töø phaåm giaù Meï Thieân Chuùa, ñaõ noùi : “Nhôø ñaâu maø chuùng ta bieát ñöôïc nhö theá, taïi sao Meï ñöôïc trao ban nhieàu aân suûng, ñeå loaïi baát cöù lieân heä toäi loãi naøo ra khoûi mình, chæ vì Meï ñaõ thuï thai vaø sinh haï Ñaáng khoâng bao giôø coù toäi” (De natura et gratia 36,42).

Thaùnh Thomas giaûi thích vieäc ñaày ôn phuùc cuûa Ñöùc Maria treân ñònh ñeà : moät vaät caøng gaàn nguyeân uûy cuûa mình bao nhieâu, thì caøng nhaän nhieàu taùc ñoäng cuûa nguyeân uûy aáy baáy nhieâu. Trong taát caû thuï taïo, Ñöùc Maria, trong vai troø laø Meï, veà maët theå lyù cuõng nhö tinh thaàn, gaàn Ñöùc Kitoâ nhaát, Ñaáng, nhôø thieân tính laø nguyeân uyû aân suûng auctoritative, vaø trong nhaân tính laø instrumentaliter. Nhôø ñoù, Meï phaûi nhaän töø Ngöôøi möùc ñoä aân suûng cao nhaát. Ôn goïi cuûa Ñöùc Maria laø trôû thaønh Meï Thieân Chuùa, ñoøi buoäc phaûi coù traøn ñaày aân suûng.

b) Giôùi haïn cuûa vieäc ñaày aân suûng

Möùc ñoä aân suûng cuûa Meï Thieân Chuùa naèm raát xa so vôùi möùc ñoä traøn ñaày aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ, cuõng nhö phaåm giaù Meï phaûi naèm döôùi maàu nhieäm ngoâi hieäp. Nhöng söï traøn ñaày aân suûng cuûa Meï Thieân Chuùa vöôït troãi moïi möùc ñoä aân suûng cuûa chö thaùnh vaø caùc thieân thaàn, cuõng nhö phaåm giaù Meï Thieân Chuùa vöôït troãi moïi ñaëc aân sieâu nhieân cuûa caùc thieân thaàn vaø chö thaùnh. Söï traøn ñaày aân suûng cuûa Ñöùc Maria khoâng theå bao goàm taát caû nhöõng ñaëc aân khaû theå khaùc ñöôïc. Khoâng theå gaùn cho Meï Thieân Chuùa taát caû nhöõng aân suûng cuûa tình traïng nguyeân thuûy ôû ñòa ñaøng, dieãm kieán Thieân Chuùa ngay trong cuoäc soáng traàn theá, yù thöùc baûn thaân vaø söû duïng lyù trí ngay luùc ñöôïc thuï thai, moät kieán thöùc duy nhaát veà caùc maàu nhieäm ñöùc tin, moät kieán thöùc sieâu phaøm veà nhöõng vieäc traàn theá hay kieán thöùc phuù baåm cuûa caùc thieân thaàn. Caâu Lc 1,45 minh chöùng Meï ñaõ khoâng coù dieãm kieán tröïc tieáp Thieân Chuùa : “Em thaät coù phuïc, vì ñaõ tin.” Ngöôïc laïi, coù theå thích öùng vôùi Thaùnh Kinh vaø töôùc vò laø Meï Thieân Chuùa, cuøng vôùi thaùnh Thomas, coâng nhaän Meï coù nhöõng hoàng aân sieâu nhieâm veà söï khoân ngoan, theå hieän trong vieäc chieâm ngaém (Lc 2,19.51) vaø tieân tri, ñöôïc minh chöùng trong thaùnh thi Magnificat (Lc 1,46s ; Sth III 27, 5 ad 2).

Trong khi söï traøn ñaày aân suûng cuûa Ñöùc Kitoâ raát sung maõn ngay töø ban ñaàu, Meï Thieân Chuùa phaûi phaùt trieån trong aân suûng vaø thaùnh thieän cho ñeán luùc cheát xem Sth III 27, 5 ad 2).

Chöông hai

CAÙC ÑAËC AÂN CUÛA MEÏ THIEÂN CHUÙA

$ 3. Thuï thai voâ nhieãm cuûa Ñöùc Maria

1.Tín ñieàu Ñöùc Maria ñöôïc thuï thai voâ nhieãm nguyeân toäi. De fide.

Trong saéc chæ Ineffabilis ban haønh ngaøy 08.12.1854, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ IX coâng boá nhö tín ñieàu ñöôïc Thieân Chuùa maëc khaûi vaø buoäc moïi tín höõu phaûi tin : “Ñöùc Trinh Nöõ Maria dieãm phuùc, ngay töø luùc ñaàu tieân khi ñöôïc thuï thai, nhôø moät ñaëc aân vaø aân suûng duy nhaát cuûa Thieân Chuùa toaøn naêng, döïa vaøo coâng

nghieäp cuûa Ñöùc Kitoâ Gieâsu, ñaõ ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi tì oá cuûa nguyeân toäi” (D 1641). Xem Thoâng ñieäp Fulgens corona (1953) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII.

Giaûi thích tín ñieàu :a) Thuï thai ôû ñaây phaûi hieåu nghóa thuï ñoäng

(passive). Ngay giaây phuùt ñaàu cuûa vieäc thuï thai laø giaây phuùt, linh hoàn do Thieân Chuùa saùng taïo seõ ñöôïc tuoân ñoå vaøo vaät chaát theå lyù do cha meï chuaån bò.

b) Yeáu tính (essentia) cuûa nguyeân toäi naèm ôû choã (formaliter) trong vieäc thieáu ôn thaùnh hoùa do toäi loãi Añam gaây neân. Ñöùc Maria ñöôïc mieãn chuaån cho vieäc thieáu thoán naøy, neân Meï böôùc vaøo hieän höõu trong tình traïng aân suûng.

c) Vieäc gìn giöõ Ñöùc Maria khoûi nguyeân toäi laø moät hoàng aân nhöng khoâng (gratia) cuûa Thieân Chuùa vaø laø moät ñaëc aân (privilegium), duy chæ moät mình Meï môùi ñöôïc höôûng maø thoâi (singulare).

d) Nguyeân nhaân taùc thaønh (causa efficiens) cho vieäc thuï thai voâ nhieãm laø Thieân Chuùa Toaøn Naêng.

e) Nguyeân nhaân coâng ñöùc (causa meritoria) laø coâng nghieäp cöùu ñoä cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Töø ñaáy chuùng ta coù theå thaáy, Ñöùc Maria cuõng caàn ñeán ôn Cöùu Ñoä vaø Meï ñöôïc cöùu ñoä. Theo nhö nguoàn goác töï nhieân, nhö moïi con caùi cuûa Añam, Meï cuõng phaûi bò nhieãm nguyeân toäi (debitum contrahendi peccatum originale), nhöng nhôø moät söï can thieäp ñaëc bieät cuûa Thieân Chuùa, Meï ñöôïc ngaên ngöøa khoûi söï vaáy baån cuûa nguyeân toäi : debuit contrahere peccatum, sed non contraxit. Nhö theá, Ñöùc Maria ñöôïc cöùu ñoä nhôø aân suûng Ñöùc Kitoâ, nhöng moät caùch toaøn haûo hôn moïi ngöôøi khaùc. Trong khi taát caû moïi ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nguyeân toäi ñaõ hieän dieän trong mình (redemptio reparativa), Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, ñöôïc baûo veä ñeå nguyeân toäi khoâng tieâm nhieãm ñöôïc (redemptio praeservativa hay laø praeredemptio). Tín ñieàu thuï thai voâ nhieãm nôi Ñöùc Maria khoâng ñi ngöôïc vôùi tín ñieàu veà tính chaát phoå quaùt cuûa nguyeân toäi vaø söï caàn thieát cuûa ôn Cöùu Ñoä.

f) Nguyeân nhaân muïc ñích (causa finalis proxima) vieäc thuï thai voâ nhieãm cuûa Ñöùc Maria laø ñeå chuaån bò cho chöùc thieân maãu : dignum Filio tuo habitaculum praeparasti (lôøi nguyeän ttrong thaùnh leã Voâ Nhieãm).

2. Chöùng cöù töø Thaùnh Kinh vaø Thaùnh

Truyeàn

a) Giaùo lyù veà voâ nhieãm cuûa Ñöùc Maria khoâng ñöôïc noùi toû töôøng trong Thaùnh Kinh. Theo moät soá nhaø Thaùnh

Kinh, tín ñieàu naøy ñöôïc ruùt ra töø nhöõng ñoaïn Thaùnh Kinh nhö sau :

1. St 3,15 (Protoevangelium) “Inimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum

et semen illius ; ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberis calcaneo ejus.” Theo baûn vaên, phaûi dòch nhö sau : “Ta seõ ñaët moái haän thuø giöõa ngöôi vaø ngöôøi ñaøn baø, giöõa doøng gioáng ngöôi vaø doøng gioáng ngöôøi ñaøn baø, (doøng gioáng ngöôøi ñaøn baø) seõ daãm naùt ñaàu ngöôi vaø ngöôi seõ caén goùt noù.”

Theo nghóa vaên chöông coù theå hieåu nhö sau : giöõa Satan vaø ñoàng boïn cuûa noù moät beân vaø beân kia laø EÂvaø vaø con chaùu do baø sinh ra, seõ coù moät traän chieán luaân lyù thaät söï. Mieâu dueä cuûa EÂvaø seõ chieán thaéng caùch döùt khoaùt treân Satan vaø ñoàng boïn, cho duø hoï coù bò thöông tích vì toäi loãi. Trong soá mieâu dueä naøy coù caû Ñaáng Meâssias , nhôø söùc maïnh cuûa Ngöôøi maø nhaân loaïi ñaït ñöôïc chieán thaéng treân Satan. Nhö theá ñoaïn naøy giaùn tieáp mang tính Meâssias (xem D 2133).

Khi nhìn mieâu dueä cuûa ngöôøi ñaøn baø theo caùch caù nhaân vaø gaùn cho Ñaáng Cöùu ñoä (coù leõ theo baûn LXX : autoùs) ngöôøi ta ñi ñeán choã nhìn ngöôøi ñaøn baø laø Ñöùc Maria, Meï Ñaáng Cöùu ñoä. Caùch giaûi thích tröïc tieáp lieân heä giöõa Ñaáng Meâssias vaø Ñöùc Maria (cette interpretation directement mariale-messianique) ngay töø theá kyû thöù II ñaõ ñöôïc caùc Giaùo phuï trình baøy nhö Ireâneâ, thaùnh EÙpiphane, thaùnh Isidore thaønh Peùluse , thaùnh Cyprien, taùc giaû Epistola ad amicum aegrotum, thaùnh Leâoâ Caû. Duø vaäy moät soá ñoâng giaùo phuï, ñaëc bieät laø caùc vò giaùo phuï noåi tieáng cuûa Ñoâng phöông vaø Taây phöông laïi khoâng nhaän ñieàu naøy. Theo hoï, Ñöùc Maria cuøng vôùi Ñöùc Kitoâ ñöùng trong cuoäc chieán vôùi Satan vaø tuøy tuøng cuûa noù. Töø ñoù, ngöôøi ta keát luaän vaøo thôøi cuoái Kinh Vieän vaø thôøi môùi : cuoäc chieán thaéng cuûa Ñöùc Maria treân Satan seõ khoâng troïn veïn, neáu nhö Meï ñaõ naèm döôùi aùch cuûa noù. Chính vì theá khi Meï böôùc vaøo traàn gian khoâng theå vöôùn maéc gì ñeán nguyeân toäi.

Trong Saéc chæ Ineffabilis coù trích daãn caùch giaûi thích “Meâssias – Maria” cuûa caùc Giaùo phuï vaø taùc giaû Hoäi Thaùnh, maø khoâng chuù giaûi chính thöùc ñoaïn naøy. Thoâng ñieäp Fulgens corona cuõng gôïi laïi caùch giaûi thích mariano-messianique cuûa nhieàu giaùo phuï vaø tieán só Hoäi Thaùnh cuõng nhö nhieàu nhaø chuù giaûi Thaùnh Kinh noåi tieáng, nhöng moät soá taùc giaû cho ñoaïn naøy theo yù nghóa vaên chöông troïn veïn (sensus plenior) nhaèm vaøo Chuùa Thaùnh Thaàn, keû khaùc laïi nhaán maïnh ñeán yù nghóa maãu göông (Eva laø maãu göông cho Ñöùc Maria).

2. Lc 1,28 : “ Möøng vui leân, hôõi Ñaáng ñaày aân suûng”

Thuaät ngöõ “keâcharistoâmeneâ” trong lôøi chaøo cuûa thieân thaàn thay theá cho teân rieâng vaø vì theá dieãn taû moät phaåm chaát ñaëc thuø cuûa Ñöùc Maria. Lyù do ñích thöïc, taïi sao Meï laïi ñöôïc ñeïp loøng Thieân Chuùa nhö theá, chính laø vieäc tuyeån choïn Meï vaøo chöùc vò thieân maãu. Ñeå thích öùng vôùi vieäc ñeïp loøng Thieân Chuùa, Meï ñaõ ñöôïc trang bò ñaày ñuû nhaát veà maët aân suûng. Vieäc trao ban aân suûng naøy chæ troïn veïn khi khoâng chæ trong yù höôùng (intensiv), nhöng phaûi troïn veïn caû veà maët theå hieän beân ngoaøi (extensiv), coù nghóa laø aân suûng traøn ñaày trong suoc cuoäc ñôøi cuûa Meï, baét ñaàu töø khi böôùc vaøo traàn gian.

3. Lc 1,41-42 : “Baø Elisabeth ñöôïc traøn ñaày Thaùnh Thaàn, lieàn keâu lôùn tieáng vaø noùi raèng : “Em ñöôïc chuùc phuùc hôn moïi ngöôøi phu nöõ, vaø ngöôøi con em ñang cöu mang cuõng ñöôïc chuùc phuùc.” Söï chuùc phuùc cuûa Thieân Chuùa treân Ñöùc Maria ñöôïc ñaët song song vôùi vieäc chuùc phuùc cuûa Thieân Chuùa treân Ñöùc Kitoâ, trong nhaân tính cuûa Ngöôøi. Vieäc ñaët song song nhö theá gôïi leân raèng , Ñöùc Maria, cuõng nhö Ñöùc Kitoâ, ñöôïc gìn giöõ ñeå khoûi nhieãm baån moïi toäi loãi ngay töø ban ñaàu cuoäc hieän höõu.

b) veà maët thaùnh truyeànKhoâng moät giaùo phuï Hy Laïp cuõng nhö Latinh naøo

giaûng daïy caùch toû töôøng (explicit) veà vieäc Ñöùc Maria ñöôïc thuï thai voâ nhieãm. Nhöng caùc ngaøi noùi caùch ngaàm (implicit) khi trình baøy hai tö töôûng caên baûn ñöa tôùi tín ñieàu :

1. Tö töôûng Thanh saïch vaø Thaùnh thieän toaøn haûo cuûa Ñöùc Maria.

Thaùnh EÙphrem xaùc quyeát : “ Ngaøi vaø Meï Ngaøi, ñeïp ñeõ tuyeät vôøi ; Laïy Chuùa, nôi Ngaøi khoâng coù tyø veát vaø cuõng khoâng coù veát baån nôi Meï Ngaøi” (Carm Nisib, XXVII). Thaùnh Augustinoâ, khi xaùc nhaän moïi ngöôøi phaûi thaáy roõ mình laø toäi nhaân, ñaõ theâm raèng “tröø Ñöùc Trinh Nöõ Maria, maø toâi phaûi boû ra vì danh Thieân Chuùa, khi noùi veà toäi loãi” (De natura et gratia XXXVI, 42) ; trong ñoaïn naøy phaûi hieåu raèng Ñöùc Maria cuõng khoâng vöôùn maéc caùc toäi mình laøm.

2. Tö töôûng veà söï gioáng vaø khaùc nhau giöõa Eva vaø Ñöùc Maria

Moät maët, Ñöùc Maria laø hình aûnh cuûa Eva trong söï thanh saïch vaø troïn veïn khoâng suy xieån tröôùc khi coù nguyeân toäi vaø, maët khaùc, ngöôïc laïi vôùi Eva khi baø bò xem nhö nguoàn goác cuûa söï hö hoaïi vaø Ñöùc Maria laø nguoàn cöùu ñoä. Thaùnh EÙphrem xaùc nhaän : “Hai keû voâ toäi, hai keû ñôn sô, Ñöùc Maria

vaø baø Evaø. Nhöng sau ñoù moät ngöôøi trôû thaønh nguyeân nhaân cuûa söï cheát, ngöôøi kia trôû thaønh nguyeän nhaân cuûa söï soáng” (Op. Syr II 327). So saùnh vôùi Justin, Dial.100 ; Ireâneâ Adv. Haer III 22,4 ; Tertullien , Dee carne Christi, XVII.

3.Quaù trình phaùt trieån cuûa tín ñieàu

Töø theá kyû thöù VII beân Hy Laïp phöông ñoâng, ngöôøi ta ñaõ gaëp moät thaùnh leã kính söï Thuï thai cuûa Baø thaùnh Anna (Conceptio S.Annae), coù nghóa laø söï thuï thai thuï ñoäng (passive) cuûa Ñöùc Maria. Thaùnh leã naøy ñöôïc phoå bieán vaøo nöôùc YÙ vaøo thôøi Trung Coå, sau ñoù laø Irland vaø nöôùc Anh, döôùi danh hieäu laø Conceptio Beatae Mariae Virginis. Ban ñaàu, ñoái töôïng cuûa thaùnh leã laø vieäc thuï thai naêng ñoäng (active) cuûa baø thaùnh Anna ; döïa theo “Protoevangelium Jacobi”, baø Anna ñaõ thuï thai sau moät thôøi gian daøi voâ sinh vaø baø cuõng ñöôïc moät thieân thaàn baùo tin nhö chöùng cöù khaùc thöôøng cuûa loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa.

Vaøo ñaàu theá kyû XII caùc ñan só Anh quoác laø Eadmer, moân ñeä cuûa thaùnh Amselmoâ thaønh Cantobeùry, vaø Osbert de Clara, baét ñaàu giaûng daïy veà vieäc thuï thai thuï ñoäng voâ nhieãm (khoâng vöôùn maéc nguyeân toäi) cuûa Ñöùc Maria. Eadmer vieát taäp chuyeân khaûo ñaàu tieân veà ñeà taøi naøy. Thaùnh Bernard thaønh Clairvaux, ngöôïc laïi, phaûn ñoái, khi thaønh Lyon ñoùn nhaän thaùnh leã naøy vaøo khoaûng naêm 1140, cho raèng ñaây laø moät ñieàu môùi chöa ñuû caån troïng ; thaùnh nhaân daïy raèng Ñöùc Maria chæ ñöôïc thaùnh hoùa sau khi thuï thai, nhöng luùc coøn trong daï meï (Ep 174). Döôùi aûnh höôûng cuûa thaùnh Bernard, nhieàu nhaø thaàn hoïc lôùn cuûa theá kyû XII vaø XIII (Pierre Lombard, Alexandre de Haleøs. S.Bonaventure, S.Albert le Grand, S.Thomas d’Aquin ; x.Sth III, 27,2) ñeàu tuyeân boá choáng laïi giaùo lyù naøy. Hoï chöa tìm ra bieän phaùp ñeå hoaø hôïp giöõa söï voâ nhieãm nguyeân toäi vôùi tính phoå quaùt cuûa nguyeân toäi vaø söï caàn thieát cuûa ôn Cöùu Ñoä ñoái vôùi moïi ngöôøi.

Con ñöôøng chính chaén ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñaõ ñöôïc Guillaume de Ware, doøng Phanxicoâ vaø ñeä töû tröù danh cuûa oâng laø Jean Duns Scot (+1308) trình baøy. Duns Scot daïy raèng vieäc phuù baåm linh hoàn (animatio) khoâng baét buoäc phaûi ñi tröôùc vieäc thaùnh hoùa theo thöù töï thôøi gian (secundum ordinem temporis), nhöng chæ caàn trong yù nieäm (in ordine naturae). Khi ñöa ra yù nieäm “tieàn cöùu ñoä – praeredemptio”, ngaøi ñaõ thaønh coâng lieân keát trong Ñöùc Maria vieäc voâ nhieãm vôùi söï caàn ñeán ôn Cöùu Ñoä. Theo Scot, vieäc gìn giöõ ñeå khoûi vöôn nguyeân toäi laø hình thöùc cöùu ñoä hoaøn haûo nhaát. Thöïc söï cuõng thích hôïp ñeå Ñöùc Kitoâ cöùu ñoä Meï mình baèng caùch thöùc naøy. Doøng Phanxicoâ nhaän lyù thuyeát cuûa Scot vaø döùt khoaùt choáng laïi doøng Ñaminh, ñeå ñeà cao tín ñieàu vaø ngaøy leã Voâ nhieãm nguyeân toäi cuûa Ñöùc Maria.

Coâng ñoàng Baâle, trong phieân hoïp laàn thöù 36, khoâng coøn man tính coâng ñoàng chung nöõa, ñaõ xaùc nhaän tín ñieàu Ñöùc Maria Voâ nghieãm nguyeân toäi (1439). Ñöùc Giaùo Hoaøng Sixte IV (1471-1484) ñaõ ban nhieàu aân xaù cho vieäc cöû haønh thaùnh leã naøy vaø caám caùc phaàn töû khaùc ngaên caûn thaùnh leã (D 734-735). Coâng ñoàng Triñentinoâ trong saéc leänh veà nguyeân toäi, ñaõ chen vaøo moät quyeát ñònh quan troïng , “coâng ñoàng khoâng coù yù ñònh keùo Ñöùc Trinh Nöõ thaùnh thieän vaø thanh saïch vaø laø Meï Thieân Chuùa vaøo trong saéc leänh naøy” (D 792). Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ V vaøo naêm 1567 keát aùn luaän ñeà cuûa Baius cho raèng, ngoaøi Ñöùc Kitoâ, khoâng ai traùnh ñöôïc nguyeân toäi vaø caùi cheát cuõng nhö nhöõng buoàn khoå cuûa Ñöùc Maria ñaõ laø hình phaït cho toäi mình laøm cuõng nhö nguyeân toäi (D 1073) . Caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ V (1616), Greùgoire XV (1622) vaø Alexandre VII (1661) ñaõ khaúng ñònh giaùo lyù naøy. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ IX ngaøy 08.12.1854, sau khi tham khaûo Giaùm Muïc ñoaøn, ñaõ naâng giaùo lyù naøy leân thaønh tín ñieàu, buoäc moïi ngöôøi phaûi tin.

4.Chöùng cöù suy lyù

Lyù trí xaây döïng neàn taûng tín ñieàu naøy treân ñònh ñeà cuûa Kinh Vieän, maø töø thôøi Eadmer ñaõ söû duïng : Potuit, decuit, ergo fecit. Ñònh ñeà naøy khoâng minh chöùng moät caùch chaéc chaén, duø vaäy cuõng coù khaû theå cao ñoä.

$ 4. Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ cho khoûi moïi vaät duïc vaø moïi loãi laàm caù nhaân

1. Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi vaät duïc (concupiscencia)

Ngay töø khi ñöôïc thuï thai, Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ cho khoûi moïi kích ñoäng cuûa vaät duïc. Sententia communis

Vieäc gìn giöõ cho khoûi nguyeân toäi khoâng baét buoäc phaûi ñöa tôùi hieäu quaû laø khoûi moïi thieáu soùt nhö hình phaït cuûa toäi khi ñi vaøo traàn gian. Nhö Ñöùc Kitoâ, Ñöùc Maria cuõng phaûi naèm döôùi söï yeáu keùm chung cuûa loaøi ngöôøi, nhöng Meï khoâng mang moät thöù baát toaøn luaân lyù naøo. Veà vaät duïc, Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi haäu quaû cuûa nguyeân toäi ; vì caùc kích hoaït cuûa vaät duïc thöôøng nhaém vaøo caùc ñoái töôïng bò caám ñoaùn veà maët luaân lyù vaø trôû thaønh raøo caûn chaän ñöùng caùc coá gaéng ñeå ñi ñeán söï tuyeät haûo luaân lyù. Nhöng thöïc khoù lieân keát giöõa söï thanh saïch tuyeät haûo vaø voâ nhieãm cuûa Ñöùc Maria vôùi vieäc Meï bò raøng buoäc döôùi caùc kích hoaït cuûa nhöõng xu höôùng leäch laïc veà söï xaáu.

Caùc coâng traïng cuûa Ñöùc Maria cuõng bò giaûm thieåu vì vieäc ñöôïc gìn giöõ khoûi caùc kích hoaït vaät duïc, so vôùi coâng traïng cuûa Ñöùc Kitoâ ; thöïc ra vaät duïc laø moät cô hoäi, nhöng khoâng phaûi laø ñieàu kieän taát yeáu cho coâng nghieäp. Ñöùc Maria ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu coâng traïng, khoâng phaûi vì choáng laïi caùc öôùc muoán caûm quan, nhöng do tình yeâu cuûa Meï ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø nhôø caùc nhaân ñöùc khaùc (ñöùc tin , khieâm nhöôøng, vaâng phuïc) (xem Sth III 27,3 ad 2).

Cuøng vôùi thaùnh Thomas, nhieàu nhaø thaàn hoïc coå phaân bieät giöõa raøng buoäc (ligatio) vaø loaïi boû hoaøn toaøn hay daäp taét (sublatio, exstinctio) cuûa fomes peccati, coù nghóa laø vaät duïc thoâng thöôøng höôùng veà caùi xaáu. Khi thaùnh hoùa Ñöùc Maria trong daï meï, vaät duïc bò troùi buoäc, ñeán ñoä moïi kích hoaït saùi traät töï cuûa giaùc quan ñeàu bò loaïi. Trong khi Ñöùc Kitoâ ñöôïc thuï thai, vaät duïc hoaøn toaøn bò daäp taét, cho ñeán ñoä moïi söùc löïc caûm quan hoaøn toaøn tuøy phuïc vaøo söï höôùng daãn cuûa lyù trí (xem Sth III, 27,3). Söï phaân bieät cuûa thaùnh Thomas xuaát phaùt töø moät tieàn ñeà khoâng ñuùng ñaén, cho raèng Ñöùc Maria, trong vieäc thaùnh hoùa ñaàu tieân, ñöôïc thanh taåy nguyeân toäi ñaõ coù trong Meï. Nhöng vì Meï ñaõ ñöôïc gìn giöõ khoûi nguyeân toäi, neân phaûi chaáp nhaän raèng, ngay töø ñaàu, ñaõ ñöôïc gìn giöõ hoaøn toaøn khoûi nguyeân toäi vaø caû vaät duïc.

2. Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi caùc hieän toäi (peùcheù actuel)

Nhôø ñaëc aân Thieân Chuùa, trong suoát cuoäc ñôøi Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi baát cöù toäi mình laøm naøo. Sententia fidei proxima.

Coâng ñoàng Triñentinoâ tuyeân boá : khoâng ngöôøi coâng chính naøo trong suoát cuoäc ñôøi, coù theå laùnh toäi ñöôïc, caû toäi nheï, neáu khoâng nhôø ñaëc aân cuûa Thieân Chuùa, nhö Hoäi Thaùnh ñaõ chaáp nhaän ñieàu naøy nôi Ñöùc Trinh Nöõ dieãm phuùc (D 833). Trong Thoâng ñieäp Mystici corporis, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ noùi veà ñöùc ñoàng trinh cuûa Meï Thieân Chuùa raèng “Meï ñaõ ñöôïc gìn giöõ khoûi toäi mình laøm laãn toäi di truyeàn” (D 2291).

Vieäc khoâng theå phaïm toäi cuûa Ñöùc Maria ñöôïc hieåu ngaàm trong baûn vaên Lc 1,28 : “Kính chaøo, hôõi Ñaáng ñaày aân phuùc.” Vì nhöõng thieáu soùt luaân lyù caù nhaân khoâng thích hôïp vôùi tö töôûng traøn ñaày aân suûng cuûa Ñöùc Maria ñöôïc.

Trong khi vaøi Giaùo phuï Hy Laïp (Origeøne, thaùnh Basile, thaùnh Jean Chrysostome, thaùnh Cyrille thaønh Alexandre) chaáp nhaän vaøi loãi moïn caù nhaân nhö haùm danh, nghi ngôø tröôùc söù ñieäp cuûa thieân thaàn vaø thieáu nieàm tin döôùi chaân thaäp giaù, caùc Giaùo phuï Latinh döùt khoaùt khoâng chaáp nhaän baát cöù moät loãi moïn naøo nôi Ñöùc Maria. Thaùnh Augustinoâ daïy raèng vì danh döï Ñöùc Kitoâ, phaûi loaïi boû moïi loãi laàm caù nhaân khoûi Ñöùc Trinh Nöõ Maria (propter honorem Domini), De natura et gratia XXXVI, 42. Thaùnh EÙphrem ngöôøi Syrie ñaët Ñöùc Maria trong söï voâ nhieãm ngang haøng vôùi Ñöùc Kitoâ.

Theo thaùnh Thomas, söï traøn ñaày aân suûng Ñöùc Maria ñaõ laõnh nhaän ngay töø luùc ñöôïc thuï thai – theo caùc nhaø thaàn hoïc môùi laø töø khi ñöôïc thuï thai thuï ñoäng (conception passive) – saûn sinh ra söï gaén boù vaøo söï thieän vaø nhö theá ñöa ñeán vieäc voâ nhieãm.

$ 5. Ñöùc Maria troïn ñôøi ñoàng trinh

Ñöùc Maria luoân ñoàng trinh, tröôùc, trong vaø sau khi sinh. (De fide)

Coâng ñoàng Latran vaøo naêm 649, döôøi traøo Ñöùc Giaùo Hoaøng Martin I, nhaán maïnh ba thôøi ñoaïn ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria, khi daïy veà “Ñöùc Trinh Nöõ Maria raát thaùnh, troïn ñôøi ñoàng trinh vaø khoâng tì oá”, “ñaõ thuï thai bôûi pheùp Chuùa Thaùnh Thaàn absque semine, ñaõ sinh con maø khoâng ñaùnh maáy söï ñoàng trinh vaø Meï cuõng ñaõ giöõ söï ñoàng trinh caû sau khi sanh Ñöùc Kitoâ” (D 256) . Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ IV cuõng tuyeân boá vaøo naêm 1553 : Beatissimam Virginem Mariam …perstitisse semper in virginitatis intergritate, ante partum scilicet, in partu et perpetuo post partum”(D 993).

Söï ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria bao goàm virginitas mentis, coù nghóa laø tình traïng taâm hoàn luoân höôùng veà suï ñoàng trinh, virginitas sensus, nghóa laø ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi kích ñoäng saùi traät töï cuûa ham muoán tình duïc vaø virginitas corporis, nghóa laø söï troïn veïn thaân xaùc. Tín ñieàu nhaán maïnh ñeán ñoàng trinh trong toaøn veïn thaân xaùc.

1.Ñoàng trinh tröôùc khi sinh

Ñöùc Maria thuï thai bôûi pheùp Chuùa Thaùnh Thaàn, khoâng coù söï coâng taùc cuûa nam nhaân (De fide)

Trong coå thôøi, nhöõng keû choáng ñoái vieäc thuï thai ñoàng trinh goàm coù ngöôøi Do Thaùi vaø ngoaïi giaùo (Celse, Julien l’Apostat), Ceùrinthe, nhoùm EÙbionites ; ngaøy nay coù nhoùm Duy Lyù cho nieàm tin veà söï ñoàng trinh Ñöùc Maria ñaõ döïa vaøo ñoaïn saùch Isaia 7,14 hay döïa vaøo caùc huyeàn thoaïi ngoaïi giaùo.

Nieàm tin Hoäi Thaùnh vaøo vieäc thuï thai (active) ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria ñöôïc dieãn taû trong caùc Tín bieåu. Tín bieåu caùc thaùnh Toâng ñoà tuyeân xöng : Qui conceptus est de Spiritu Sancto (D 86, 256, 993).

Ñöùc Maria, cho ñeán giaây phuùt thuï thai ñaõ soáng cuoäc ñôøi ñoàng trinh, ñieàu naøy ñöôïc thaùnh Luca xaùc nhaän : “Söù thaàn Gabriel ñöôïc Thieân Chuùa sai ñeán …gaëp moät Trinh Nöõ…Trinh nöõ aáy teân laø Maria” (Lc 1,26-27).

Ngoân söù Isaia ñaõ baùo tröôùc vieäc thuï thai ñoàng trinh trong lôøi tieân baùo veà Ñaáng Emmanuel : “Chính Chuùa Thöôïng seõ ban cho caùc ngöôi moät daáu : naøy ñaây moät trinh nöõ (ha ‘alma ; G heâ partheânos) mang thai, sinh haï con trai, vaø ñaët teân laø Emmanuel (=Thieân Chuùa ôû cuøng chuùng ta)” (7,14).

Do Thaùi giaùo khoâng hieåu ñoaïn naøy theo nghóa Meâssias. Kitoâ giaùo luoân aùp duïng ñoaïn naøy vaøo Ñaáng Meâssias, vì thaáy daáu chæ naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän (x.Mt 1,22-23). Cuõng nhö Ñaáng Emmanuel, theo nhö caùch dieãn taû trong Is 9,1s, laø Ñaáng Meâssias, thì töø alma khoâng theå hieåu laø vôï cuûa vua Achaz ñöôïc, cuõng khoâng phaûi laø hoân theâ cuûa ngoân söù Isaia, maø laø Meï cuûa Ñaáng Meâssias. YÙ kieán choáng ñoái töø phía Do Thaùi giaùo cho raèng baûn LXX ñaõ khoâng dòch ñuùng töø ha ‘alma cuûa Do Thaùi khi duøng töø heâ partheânos = trinh nöõ, ñaùng lyù phaûi duøng töø heâ neanis = thieáu nöõ (nhö Aquilas, Theùodotion vaø Symmaque ñaõ dòch) ; chæ vì töø “ha ‘alma” theo ngoân ngöõ Thaùnh Kinh duøng ñeå chæ moät moät thieáu nöõ coù khaû naêng keát hoân, coøn trong traéng. So St 24,43 vôùi St 24,16 ; Xh 2,8 ; Tv 67,28 ; Dc 1,2 ; 6,7 ). Vaên maïch ñoøi buoäc yù nghóa “trinh nöõ” ; trinh nöõ thuï thai vaø sinh con maø vaãn coøn laø trinh nöõ môùi thöïc söï laø daáu chæ ñaëc bieät.

Caùc ñoaïn Mt 1,18 vaø Lc 1,26 minh chöùng vieäc thöïc hieän lôøi ngoân söù Isaia. Mt 1,18 : “Baø Maria, meï Ngöôøi, ñaõ thaønh hoân vôùi oâng Giuse. Nhöng tröôùc khi hai oâng baø veà chung soáng, baø ñaõ coù thai do quyeàn naêng Chuùa Thaùnh Thaàn.” Lc 1,34 : “Baø Maria thöa vôùi söù thaàn : ‘Vieäc aáy seõ xaûy ra caùch naøo, vì toâi khoâng bieát ñeán vieäc vôï choàng’ Söù thaàn ñaùp : ‘Thaùnh Thaàn seõ ngöï xuoáng treân baø, vaø quyeàn naêng Ñaáng Toái Cao seõ rôïp boùng treân baø.” Vì Ñöùc Maria chung soáng vôùi Giuse

nhö moät ñoâi vôï choàng hôïp phaùp, neân oâng naøy laø cha hôïp phaùp cuûa Ñöùc Gieâsu. Lc 3,23 : “Thieân haï vaãn coi Ngöôøi laø con oâng Giuse.”

Nhoùm Duy Lyù (A.Harnack) choáng ñoái tính chaân thöïc cuûa ñoaïn Lc 1,34-35, hoï cho raèng tö töôûng naøy xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu trieát hoïc. Theo caùch ñoïc cuûa baûn Syrus sinaiticus veà ñoaïn Mt 1,16 : “Jacob sinh Giuse, Giuse maø Trinh Nöõ Maria ñaõ ñính hoân, sinh ra Ñöùc Gieâsu, Ñaáng ñöôïc goïi laø Ñöùc Kitoâ” ; caâu naøy khoâng theå ñöôïc coi laø nguyeân baûn ñöôïc vì thieáu chöùng cöù. Neáu nhö coù moät söï sô soùt khi cheùp laïi, ngöôøi dòch baûn coå-Syrius ñaõ hieåu chöùc vuï laøm cha cuûa Giuse laø nhìn theo luaät phaùp, vì trong caâu tieáp sau (1,18ss) ñaõ noùi veà vieäc thuï thai bôûi pheùp Chuùa Thaùnh Thaàn gioáng nhö caùc baûn vaên khaùc. Coù leõ sai soùt naøy laø do caùch ñoïc khi so saùnh caâu 16 vôùi nhöõng caâu tröôùc ; trong caùc caâu naøy caùc nhaân vaät tröôùc tieân laø ñoái töôïng, sau ñoù trôû thaønh chuû töø cho ñoäng töø “sinh ra”. Maãu naøy cuõng ñaõ coù nhieàu ngöôøi chöùng, nhaát laø baûn vaên phöông taây : “Jacob sinh Giuse laø ngöôøi maø Trinh Nöõ Maria ñaõ ñính hoân (baø) sinh ra (sinh haï) Ñöùc Gieâsu, ñöôïc goïi laø Ñaáng Kitoâ.”

Caùc giaùo phuï ñoàng thanh xaùc nhaän vieäc thuï thai ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria. Thaùnh Ignatioâ thaønh Antiochia, Smyrniens I,1 : “Thöïc söï laø sinh ra do moät Trinh Nöõ” ; Tralliens IX,1 : EÙphesiens VII,2 ; XVIII,2 . Caùc Giaùo phuï baét ñaàu vôùi thaùnh Justinoâ, caám caùch giaûi thích theo Meâssias ñoaïn Is 7,14 vaø nhaán maïnh raèng ñoaïn naøy phaûi ñöôïc hieåu raèng Meï cuûa Ñaáng Emmanuel thuï thai vaø sinh haï nhö moät Trinh Nöõ (in sensu composito chöù khoâng phaûi theo nghóa in sensu diviso) .

2.Ñoàng trinh ñang khi sanh (in partu)

Ñöùc Maria sinh haï maø khoâng laøm toån thöông söï ñoàng trinh cuûa mình.

Tín ñieàu xaùc quyeát raèng söï troïn veïn theå xaùc cuûa Ñöùc Maria khoâng bò toån thöông trong vieäc sinh con. Cuõng nhö khi thuï thai söï troïn veïn ñoàng trinh theå xaùc cuûa Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ nhö theá naøo, thì khi sinh con cuõng theá. Baûn chaát vaø caùch thöùc sinh con cuûa Meï cuõng mang moät ñaëc tính khaùc thöôøng. Xaùc ñònh gaàn cho thaáy vieäc troïn veïn ñoàng trinh thaân xaùc trong khi sinh, khoâng thuoäc veà nieàm tin Hoäi Thaùnh. Döïa theo caùc tuyeân boá cuûa huaán quyeàn vaø chöùng cöù thaùnh truyeàn, phaûi nhaän raèng söï ñoàng trinh sinh haï khaùc vôùi ñoàng trinh thuï thai, nhö theâm vaøo moät yeáu toá môùi.

Caùc giaûi thích thaàn hoïc ñaõ ñem “söï troïn veïn theå xaùc trong khi sinh” ñi chung vôùi vieäc gìn giöõ khoûi vaät duïc ; vieäc gìn giöõ naøy ñöa ñeán söï thoáng trò duy nhaát cuûa söùc löïc

tinh thaàn treân caùc cô quan vaø hoaït ñoäng theå lyù. Töø ñoù cho thaáy Ñöùc Maria hoaøn toaøn chuû ñoäng trong vieäc sinh con, nhö Thaùnh Kinh daïy (Lc 2,7). Töø caùch giaûi thích naøy cuõng seõ khoâng coù ñau ñôùn theå xaùc, nhaát laø taùc ñoäng tình duïc. Söï troïn veïn theå xaùc laø yeáu toá vaät chaát cuûa söï ñoàng trinh trong vieäc sinh haï, trong khi vieäc khoâng coù taùc ñoäng tình duïc laø yeáu toá moâ thöùc.

Söï ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria trong khi sinh con, trong coå thôøi, bò Tertullien vaø nhaát laø Jovinien, moät ngöôøi choáng ñoái lyù töôûng ñoàng trinh trong Hoäi Thaùnh ; nhoùm Duy Lyù cuõng choáng ñoái tö töôûng naøy (Harnack : “moät söï baøy ñaët cuûa nhoùm Thoâng Tri”).

Caâu noùi cuûa Jovinien (Virgo concepit, sed non virgo generavit) bò keát aùn taïi coâng nghò Milan naêm 390, döôùi söï chuû toïa cuûa thaùnh Ambroisioâ, khi gôïi leân tín ñieàu trong Tín Bieåu caùc Toâng ñoà : Natus ex Maria Virgine. Söï ñoàng trinh trong khi sinh ñöôïc naèm trong töôùc hieäu danh döï “troïn ñôøi ñoàng trinh – aeipartheùnos” maø coâng ñoàng chung Constantinople (553) ñaõ gaùn cho Ñöùc Maria (D 214, 218, 227). Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ I ñaõ coâng khai noùi ñeán trong laù thö tín lyù gôûi cho Flavien, ñöôïc coâng ñoàng chung Chalcedoine coâng nhaän, coâng nghò Latran naêm 649 vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ IV (1555) (D 256, 993). Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ chuù thích trong Thoâng ñieäp Mystici corporis : “Meï ñaõ ban söï soáng cho Ñöùc Kitoâ trong cuoäc sinh haï tuyeät vôøi” (mirando partu edidit). Nieàm tin chung cuûa Hoäi Thaùnh dieãn taû trong phuïng vuï. Xem lôøi kinh Tieàn tuïng thaùnh leã toân vinh Ñöùc Trinh Nöõ (virginitatis gloria permanente) vaø trong ñaùp ca baøi ñoïc thöù 5 trong leã Noel (cujus viscera intacta permanent) vaø caâu ñaùp ca cuûa baøi ñoïc thöù 8 cuûa leã Caét Bì (peperit sine dolore).

Ñoaïn Isaia 7,14 coâng boá moät trinh nöõ sinh con. Theo nghóa tieân tröng, caùc Giaùo phuï coøn aùp duïng vaøo cuoäc sinh haï ñoàng trinh cuûa Ñaáng Cöùu ñoä caùc lôøi cuûa ngoân söù EÂdeâkien veà cöûa ñoùng (44,2 ; Ambrosioâ, Ep 42,6 ; Jeroâme, Ep 49,21), baûn vaên cuûa ngoân söù Isaia veà vieäc sinh haï khoâng ñau ñôùn (66,7 ; Ireâneâ, Epid.54 ; Jean Damascene, De fide orth IV, 14) vaø caùc ñoaïn Dieãm ca veà ngoâi vöôøn ñoùng kín vaø nguoàn suoái ñöôïc ñoùng aán (4,12 ; Jeroâme, ADv.Jov. 1,31 ; Ep 49,21).

Thaùnh Ignatioâ thaønh Antiochia khoâng nhöõng chæ söï ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria, maø caû vieäc sinh haï nhö “moät maàu nhieäm phaûi ñöôïc coâng boá roäng raõi” (EÙpheùsiens 19,1). Vieäc sinh haï ñoàng trinh Ñöùc Kitoâ ñöôïc xaùc nhaän moät caùch chaéc chaén trong caùc taùc phaåm nguïy thö ôû theá kyû thöù II (Odes de Salomon 19,7 ; protoevangelium de Jacques, 19-20 ; Ascension d’Isaie 9,7) cuõng nhö caùc taùc giaû Hoäi Thaùnh nhö thaùnh Ireâneâ,

Cleùment d’Alexandre, Origeøne. Thaùnh Ambroise vaø thaùnh Augustinoâ beânh vöïc tín lyù truyeàn thoáng cuûa Hoäi Thaùnh ñeå choáng laïi Jovinien. Ñeå naém baét maàu nhieäm, caùc giao phuï vaø nhaø thaàn hoïc duøng nhieàu loaïi suy : vieäc Ñöùc Kitoâ böôùc ra khoûi moà bò ñoùng aán ; vieäc Ngöôøi ñi qua caùc cöûa ñoùng kín ; aùnh maët trôøi chieáu qua thuûy tinh, vieäc sinh haï Logos trong loøng Thieân Chuùa Cha, vieäc naûy sinh tö töôûng trong lyù trí.

Vieäc sinh haï kyø dieäu cuûa Ñöùc Kitoâ trong loøng Ñöùc Trinh Nöõ Maria tìm ñöôïc caâu giaûi thích cuoái cuøng trong söï toaøn naêng cuûa Thieân Chuùa. Thaùnh Augustinoâ giaûi thích : “Trong nhöõng söï kieän nhö theá, lyù do troïn veïn cuûa söï kieän laø söï toaøn naêng cuûa Ñaáng saûn sinh ra noù” (Ep 137,2,8 ; xem Sth III 28,2)

3. Ñoàng trinh sau khi sanh

Ñöùc Maria vaãn ñoàng trinh sau khi sanh Ñöùc Gieâsu Kitoâ

Vaøo thôøi coå coù nhieàu ngöôøi choáng ñoái vieäc Ñöùc Maria ñoàng trinh sau khi sanh, nhö Tertullien, Eunomius, Jovinien, Helvidius, Bonose de Sardique vaø nhoùm Antidicomarianites. Hieän taïi giaùo lyù cuõng bò nhieàu ngöôøi choáng ñoái nhö phaàn ñoâng caùc nhoùm Tin laønh, töï do cuõng nhö baûo thuû, trong khi Luther, Zwingli vaø thaàn hoïc coå Lutherane ñeàu coâng nhaän vieäc Ñöùc Maria troïn ñôøi ñoàng trinh (xem Articuli Smalcaldici, P.I. Art.4 : ex Maria, pura, sancta semper virgine).

Naêm 392, Ñöùc Giaùo Hoaøng Siricius keát aùn lyù thuyeát cuûa Bonose (D 91). Coâng ñoàng chung thöù 5 (553) aùp duïng cho Ñöùc Maria töôùc hieäu “troïn ñôøi ñoàng trinh – aeiparthenos”. D 214, 218 , 227 ; tuyeân boá cuûa coâng nghò Latran naêm 649 vaø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ IV (1555). D 256, 993. Phuïng vuï cuõng toân kính Ñöùc Maria “troïn ñôøi ñoàng trinh” (kinh Communicantes trong Kinh nguyeän Thaùnh Theå 1). Trong lôøi nguyeän, Hoäi Thaùnh ñoïc : Post partum, Virgo, inviolata permansisti.

Kinh Thaùnh xaùc nhaän caùch giaùn tieáp söï ñoàng trinh beàn vöõng cuûa Ñöùc Maria sau khi sanh con. Thöïc teá, Ñaáng Cöùu ñoä saép cheát trao Meï mình laïi cho moân ñeä Gioan gìn giöõ, cho thaáy, Ñöùc Maria ngoaøi Ñöùc Gieâsu khoâng coøn moät ngöôøi con naøo khaùc.

Caùch giaûi thích theo truyeàn thoáng caâu Lc 1,34 : “Vieäc aáy seõ xaûy ra caùch naøo, vì toâi khoâng bieát ñeán vieäc vôï choàng” cho thaáy moät lyù luaän, nhôø moät söï soi saùng ñaëc bieät , Ñöùc Maria quyeát taâm khaán giöõ ñöùc ñoàng trinh lieân tuïc. Thaùnh Augustinoâ vaø nhieàu Giaùo phuï cuõng nhö thaàn hoïc

gia ñeàu cho lôøi Ñöùc Maria laø moät hình thöùc khaán giöõ mình ñoàng trinh. Theo caùch giaûi thích môùi, Ñöùc Maria, vì theo quan nieäm Cöïu Öôùc veà hoân nhaân vaø chöùc phaän laøm meï, ñaõ böôùc vaøo ñôøi soáng hoân nhaân vôùi moät yù muoán thaønh laäp gia ñình thaät bình thöôøng. Nhöng khi thieân thaàn baùo vieäc thuï thai nhö moät söï kieän phaûi ñi tröôùc, Meï ñaõ suy nghó, ñieàu naøy khoâng theå xaûy ra ñöôïc, vì tröôùc khi veà nhaø choàng, ñaõ chöa chung ñuïng vôùi choàng.

Nhieàu laàn Taân Öôùc cuõng ñaõ noùi ñeán “Anh em cuûa Ñöùc Gieâsu”, nhöng khoâng bao giôø goïi hoï laø “con baø Maria” caû, phaûi hieåu ñoù laø nhöõng thaân nhaân gaàn guûi vôùi Ñöùc Gieâsu (Mt 13,55 ; 27,56 ; Ga 19,25 vaø Gl 1,19) . Töø caâu Lc 2,7 : “Baø sinh con ñaàu loøng” (so Mt 1,25) cho thaáy khoâng theå naøo sau Ñöùc Gieâsu, Ñöùc Maria laïi coøn sinh nhieàu con nöõa, vì trong Do Thaùi giaùo, ngöôøi con duy nhaát cuõng ñöôïc goïi laø “con ñaàu loøng”. Töôùc hieäu “con ñaàu loøng” vöøa coù quyeàn öu tieân vöøa mang laáy traùch nhieäm. So Dt 1,6, trong caâu naøy Ngöôøi Con duy nhaát cuûa Thieân Chuùa cuõng ñöôïc goïi laø “Con ñaàu loøng”. Caùc caâu “tröôùc khi hai oâng baø veà chung soáng” (Mt 1,18)I vaø “OÂng khoâng aên ôû vôùi baø, cho ñeán khi baø sinh moät con trai” (Mt 1,25) chæ muoán noùi raèng , hoân nhaân, cho ñeán moät ngaøy xaùc ñònh, vaãn chöa hoaøn hoân, nhöng khoâng theå baûo sau ñoù seõ hoaøn hoân.

Trong caùc giaùo phuï, chuùng ta thaáy coù nhieàu vò baûo veä tính chaát ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria sau khi sanh con, nhö Origeøne (In Luc hom, VII), Ambroisioâ (De inst. virg. et S.Mariae virginitate perpetua), Jeroâme (De perpetua virginitate B.Mariae adv.Helvidium), thaùnh Augustinoâ (De haeresibus LVI,84), thaùnh EÙpiphane (Haer. LXXVIII ; choáng nhoùm Antidicomarianites). Thaùnh Basile ghi chuù : “Caùc baïn cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng theå nghe caâu noùi cho raèng Meï Thieân Chuùa seõ khoâng luoân laø Trinh Nöõ.”

Töø theá kyû thöù IV, caùc giaùo phuï nhö Zeùnon de Veùrone (Tract I,5,3), thaùnh Augustinoâ (Sermo 196,1), Pierre Chrysologue (Sermo117) noùi veà 3 thôøi ñoaïn cuûa ñöùc ñoàng trinh Ñöùc Maria trong caùc coâng thöùc : Virgo concepit, virgo peperit, virgo permansit (thaùnh Augustinoâ Sermo 51,11,18).

$ 6. Ñöùc Maria hoàn xaùc veà trôøi

1.Caùi cheát cuûa Ñöùc Maria

Ñöùc Maria cheát, moät caùi cheát theo thôøi gian (Marie a subi la mort temporelle. Sententia communior.

Coù nhieàu chæ daãn veà nôi choán (EÙpheøse, Gieârusalem), ngaøy vaø hoaøn caûnh cheát cuûa Ñöùc Maria ; söï kieän cheát cuûa Ñöùc Maria ñeàu ñöôïc caùc giaùo phuï chaáp nhaän vaø ñöôïc phuïng vuï cöû haønh. Ñöùc Giaùo Hoaøng Hadrian I coù gôûi cho hoaøng ñeá Charlemagne quyeån Sacramentarium Gregorianum vaøo khoaûng naêm 784/91 , trong saùch naøy coù lôøi nguyeän : Veneranda nobis, Domine, hujus est diei festivitas, in qua sancta Dei Genitrix mortem subiit temporalem, nec tamen mortis nexibus deprimi potuit, quae Filium tuum Dominum nostrum de se genuit incarnatum. Trong kinh daâng leã vaät Oratio super oblata cuûa saùch naøy cuõng coù lôøi nguyeän : Subveniat, Domine, plebi tuae Dei Genitricis oratio, quam etsi pro condicione carnis migrasse cognoscimus, in caelesti gloria apud te pro nobis intercedere sentiamus.

Oregeøne, EÙphreim, Seùveùrien de Gabala, Jeroâme, Augustin ñoâi khi nhaéc ñeán söï kieän caùi cheát cuûa Ñöùc Maria. Thaùnh EÙpiphanie, ngöôøi coá gaéng tìm hieåu veà cuoái ñôøi cuûa Ñöùc Maria, phaûi thuù nhaän : “khoâng ai bieát ñöôïc cuoái ñôøi cuûa Meï.” Ngaøi cuõng boû ngoõ cho caùc caâu hoûi, Ñöùc Maria coù cheát moät caùch töï nhieân hay khoâng ? hay moät caùi cheát ñau khoå (nhö Lc 2,35), hay (theo Kh 12,14) Meï tieáp tuïc soáng caùch baát töû trong moät nôi naøo ñoù chuùng ta khoâng bieát. Taùc giaû voâ danh cuûa moät baøi giaûng, thöôøng ñöôïc goïi laø Timotheùe, moät linh muïc taïi Gieârusalem (vaøo theá kyû thöù 6-8), coù yù kieán “cho ñeán baây giôø Ñöùc Maria vaãn baát töû (coù nghóa laø ñaõ khoâng cheát), chæ vì Ñaáng ñaõ truù nguï trong Meï, ñaõ chuyeån Meï leân trôøi” (Orat. in Symeonem).

Vì ñöôïc gìn giöõ khoûi nguyeân toäi vaø toäi mình laøm, caùi cheát ñoái vôùi Ñöùc Maria khoâng phaûi laø hình phaït cuûa toäi loãi (xem D 1073). Nhöng thaân xaùc, theo töï nhieân phaûi cheát, cuûa Ñöùc Maria cuõng phaûi naèm döôùi qui luaät chung cuûa caùi cheát, cuõng gioáng nhö Con cuûa Meï.

2.Thaân xaùc Ñöùc Maria ñöôïc ñöa veà trôøi

a) Tín ñieàu

Ñöùc Maria ñöôïc ñöa veà trôøi caû hoàn laãn xaùc . De fide.

Vaøo ngaøy 01.05.1946, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ñaõ gôûi cho taát caû caùc Giaùm Muïc toaøn theá giôùi moät laù thö chính thöùc ñeå hoûi xem vieäc Ñöùc Maria ñöôïc ñöa veà trôøi caû hoàn laãn xaùc coù theå tuyeân boá thaønh tín ñieàu hay khoâng vaø chính caùc Giaùm Muïc cuøng vôùi giaùo só vaø giaùo daân coù thaät söï muoán tuyeân boá hay khoâng ; tröôùc caâu traû lôøi tích cöïc cuûa haàu heát Giaùm Muïc toaøn caàu, ngaøy 01.11.1950, qua Toâng hieán Munificentissimus

Deus, Ñöùc Giaùo Hoaøng coâng boá tín ñieàu : Ñöùc Maria hoàn xaùc veà trôøi : pronuntiamus, declaramus et definimus divinitus revelatum dogma esse : Immaculatam Deiparam semper Virginem Mariam, expleto terrestris vitae cursu, fuisse corpore et anima ad caelestem gloriam assumptam. (Ñöùc Maria voâ nhieãm vaø troïn ñôøi ñoàng trinh, Meï Thieân Chuùa, sau khi chaám döùt cuoäc ñôøi traàn theá, ñaõ ñöôïc caát caû hoàn laãn xaùc vaøo vinh quang thieân quoác).

Tröôùc ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII trong ñoaïn noùi veà Ñöùc Maria trong Thoâng ñieäp Mystici Corporis cuõng ñaõ daïy raèng : Ñöùc Maria “hieän taïi ñang höôûng vinh quang treân thieân quoác caû hoàn laãn xaùc vaø Meï ngöï trò ñoàng thôøi cuøng vôùi Con mình” (D 2291).

b) Chöùng cöù Thaùnh Kinh vaø Thaùnh truyeàn

Khoâng coù chöùng cöù Thaùnh Kinh tröïc tieáp vaø coâng thöùc cho tín ñieàu naøy. Ñoaïn 1 Cr 15,23 loaïi khaû naêng thaân xaùc leân trôøi tröôùc khi Ñöùc Kitoâ quang laâm, chæ vì vôùi caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ ôn Cöùu Ñoä khaùch quan ñaõ ñöôïc hoaøn taát, vaø ôn Cöùu Ñoä cho cuoái thôøi ñöôïc caùc ngoân söù coâng boá nay ñaõ khôûi ñaàu. Söï khaû theå coù leõ ñöôïc thoâng baùo trong ñoaïn Mt 27, 52-53 : “Moà maû baät tung, vaø xaùc cuûa nhieàu vò thaùnh ñaõ an nghæ ñöôïc choãi daäy. Sau khi Chuùa choãi daäy, caùc ngaøi ñaõ ra khoûi moà, vaøo thaønh thaùnh, vaø hieän ra vôùi nhieàu ngöôøi.” Theo caùch giaûi thích cuûa nhieàu giaùo phuï, vieäc soáng laïi cuûa caùc thaùnh laø moät söï soáng laïi vaø laø moät söï hieån dung döùt khoaùt. Neáu nhö caùc ngöôøi coâng chính cuûa Cöïu Öôùc coøn ñöôïc höôûng, ngay sau khi Ñöùc Kitoâ hoaøn taát coâng trình cöùu ñoä, ôn Cöùu Ñoä troïn veïn, thì cuõng coù theå laø Meï Thieân Chuùa cuõng ñöôïc höôûng nhö vaäy.

Thaàn hoïc Kinh vieän ruùt ra töø vieäc traøn ñaày aân suûng cuûa Ñöùc Maria, maø caâu Lc 1,28 ñaõ noùi, ñeán vieäc thaân xaùc veà trôøi vaø toân vinh Ñöùc Maria. Vì ñöôïc traøn ñaày aân suûng, Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ khoûi lôøi nguyeàn ruûa ba maët cuûa toäi loãi (St 3,16-19), trong ñoù coù vieäc trôû veà vôùi buïi ñaát. Trong hình aûnh ngöôøi ñaøn baø maëc aùo maët trôøi trong saùch Khaûi huyeàn (12,1), theo nghóa vaên maïch, töôïng tröng cho Hoäi Thaùnh, thaàn hoïc Kinh vieäc cuõng nhìn ñaáy laø Meï Thieân Chuùa ñöôïc toân vinh. Trong nghóa tieân tröng, nhieàu giaùo phuï vaø nhaø thaàn hoïc aùp duïng vaøo maàu nhieän thaân xaùc leân trôøi cuûa caùc baûn vaên nhö Tv 131,8 : “Laïy Chuùa, xin ñöùng daäy, ñeå cuøng vôùi hoøm bia oai linh Chuùa ngöï veà choán nghæ ngôi.” (Hoøm bia Giao öôùc ñöôïc laøm baèng thöù goã khoâng muïc

naùt laø hình aûnh thaân xaùc khoâng bò huyû hoaïi cuûa Ñöùc Maria). Kh 11,19 : “Ñeàn Thôø Thieân Chuùa ôû treân trôøi môû ra vaø Hoøm Bia Giao öôùc xuaát hieän trong Ñeàn Thôø.” “Kìa ai tieán leân töø sa maïc, neùp mình vaøo ngöôøi yeâu ?” (Dc 8,5) .

Thaàn hoïc môùi cuõng thöôøng tröng caâu St 3,15 nhö chöùng cöù. Khi cho mieâu dueä ngöôøi nöõ laø Ñöùc Kitoâ, vaø ngöôøi nöõ chính laø Ñöùc Maria, hoï ruùt keát luaän, Ñöùc Maria ñaõ chia seû caùch maät thieát vaøo cuoäc chieán cuûa Ñöùc Kitoâ choáng laïi Satan vaø cuoäc chieán thaéng cuûa Ngöôøi tröôùc Satan , tröôùc toäi loãi vaø haäu quaû cuûa toäi vaø cuoái cuøng laø chieán thaéng söï cheát. Theo vaên maïch, khoâng phaûi laø Ñöùc Maria, nhöng phaûi hieåu laø baø Evaø ; nhöng theo truyeàn thoáng töø theá kyû thöù II (thaùnh Justinoâ), ñaõ nhìn Ñöùc Maria laø baø Evaø Môùi.

Caùc giaùo phuï vaøo cuoái thôøi giaùo phuï vaø caùc nhaø thaàn hoïc Kinh Vieän, ñöùng ñaàu laø Pseudo-Augustin ( theá kyû 9-11) xaây döïng neàn taûng suy luaän cuûa mình döïa treân maëc khaûi ñeå minh chöùng söï baát hoaïi vaø toân vinh thaân xaùc Ñöùc Maria :

1. Ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi toäi loãi. Vieäc huûy hoaïi thaân xaùc ñöôïc xem nhö laø hình phaït ñoái vôùi toäi loãi ; Ñöùc Maria, do vieäc thuï thai voâ nhieãm vaø thaùnh thieän veïn toaøn, ñöôïc gìn giöõ khoûi moïi söï nguyeàn ruûa chung cuûa toäi loãi, neân thaân xaùc Meï cuõng ñöôïc gìn giöõ khoûi söï huyû hoaïi vaø laäp töùc ñöôïc ñöa veà trôøi, nhö Thieân Chuùa ñaõ hoaïch ñònh cho loaøi ngöôøi trong keá hoaïch nguyeân thuûy.

2. Chöùc thieân maãu. Thaân theå Ñöùc Kitoâ ñöôïc taïo thaønh do thaân xaùc Ñöùc Maria (caro Jesu caro est Mariae, Pseudo-Augustin), cho neân thaân xaùc cuûa Ñöùc Maria cuõng ñöôïc chia seû vaøo soá phaän thaân xaùc Ñöùc Kitoâ. Tö töôûng thieân maãu cuûa Ñöùc Maria ñoøi buoäc, ñeå thöïc hieän moät caùch chu taát, phaûi keát hôïp caû thaân xaùc laãn linh hoàn.

3. Troïn ñôøi ñoàng trinh. Thaân xaùc Ñöùc Maria ñöôïc gìn giöõ caùc troïn veïn ñoàng trinh, ngay caû trong khi sanh Ñöùc Gieâsu, neân thaân xaùc khoâng theå laø moài cho söï huyû hoaïi sau caùi cheát.

4. Chia seû vaøo coâng trình cuûa Ñöùc Kitoâ. Ñöùc Maria, trong chöùc phaän laø Meï Ñaáng Cöùu Theá, chia seû maät thieát vaøo coâng trình cöùu ñoä cuûa Con mình, neân Meï, sau cuoäc ñôøi traàn theá, phaûi ñöôïc höôûng hoa traùi troïn veïn cuûa ôn Cöùu Ñoä, bao goàm trong vinh quang linh hoàn vaø theå xaùc.

Tö töôûng “thaân xaùc Ñöùc Maria ñöôïc ñöa veà trôøi” ñaõ xuaát hieän trong caùc nguïy thö cuûa theá kyû thöù 5 vaø 6. Duø chuùng khoâng coù giaù trò lòch söû, nhöng cuõng phaûi phaân bieät giöõ tö töôûng thaàn hoïc naèm saâu beân trong vôùi voû boïc truyeän kyù beân ngoaøi. Taùc giaû ñaàu tieân cuûa Hoäi Thaùnh noùi veà cuoäc leân trôøi cuûa Ñöùc Maria laø Greùgoire thaønh Tours (+594) , ngaøi döïa vaøo nguïy thö Transitus B.Mariae Virginis. Nhieàu baøi giaûng noùi veà Transitus Mariae coøn giöõ ñöôïc laø Pseudo-

Modeste de Jeùrusalem (+700), Germain de Constantinople (+733), Andreù de Creøte (+740), Jean Damasceøne (+749) vaø Theùodore de Studion (+826).

Giaùo Hoäi beân phöông Ñoâng töø theá kyû thöù VI vaø Roâma töø theá kyû thöù VII (Sergius I, 687-701) ñaõ coù ngaøy leã Dormitio Mariae (Ñöùc Maria nguû). Ñoái töôïng ñaàu tieân cuûa thaùnh leã naøy laø caùi cheát cuûa Ñöùc Maria, sau ñoù xuaát hieän tö töôûng veà söï baát hoaïi cuûa thaân xaùc vaø leân trôøi. Danh hieäu ñaàu tieân laø Dormitio ñöôïc ñoåi laïi laø Assumptio (Sacramentaire Greùgoirien). Trong caùc taùc phaåm giaùo phuï vaø phuïng vuï cuûa theá kyû thöù VIII vaø IX, tö töôûng leân trôøi caû hoàn laãn xaùc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Döôùi aûnh höôûng cuûa Pseudo-Jeroâme, ngöôøi ta löôõng löï raát laâu ñeå hieåu vieäc ñöa thaân xaùc Ñöùc Maria veà trôøi coù thuoäc veà noäi dung thaùnh leã hay khoâng. Töø ñaàu thôøi Trung Coå, ngöôøi ta baét ñaàu coâng nhaän vaø xaùc ñònh ñeán ngaøy nay.

c) Quaù trình phaùt trieån tín ñieàu

Beân phöông taây bò khöïng laïi trong vieäc trieån khai tö töôûng Assumptio Mariae vì caùc taùc phaåm nhö sau : tieåu phaåm nguïy thö ñeà teân thaùnh Jeroâme (Ep.9 : Cogitis me) , moät baøi giaûng ñeà teân thaùnh Augustinoâ (Sermo 208 : Adest nobis) vaø baøi Töû ñaïo thö (Martyrologe) cuûa ñan só Usuard (+875). Baûn Pseudo-Jeùroâme (do taùc giaû laø Paschase Radbert +865) khoâng tìm ñöôïc caâu traû lôøi cho caâu hoûi, Ñöùc Maria leân trôøi coù thaân xaùc hay khoâng thaân xaùc, nhöng laïi coâng nhaän söï baát hoaïi cuûa thaân xaùc Ñöùc Maria. Baûn Pseudo-Augustin (Ambroise Autpert +784) laáy laïi tö töôûng treân vaø cho raèng chuùng ta khoâng bieát gì veà soá phaän thaân xaùc Ñöùc Maria. Usuard (+875) ca tuïng söï caån thaän cuûa Hoäi Thaùnh, thaø khoâng bieát nôi maø “Ñeàn Thôø ñaùng kính cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn ñöôïc caát giaáu theo leänh cuûa Thieân Chuùa”, hôn laø xaùc quyeát moïi söï theo truyeàn thuyeát. Töû ñaïo thö Usuard ñöôïc söû duïng nhieàu trong caùc ñan vieän vaø hoäi kinh só ñeå ñoïc kinh chung ; nguïy thö Pseudo-Jeùroâme ñöôïc ñöa vaøo kinh Nhaät tuïng. Hai taùc phaåm naøy aûnh höôûng laâu daøi treân tö töôûng cuûa Kinh Vieän.

Choáng laïi caùc taùc phaåm treân, moät tieåu phaåm voâ danh vaøo giöõ theá kyû XII ñöôïc truyeàn ñaït döôùi teân cuûa thaùnh Augustinoâ (Ad interrogata) , döïa theo suy luaän chaáp nhaän vieäc ñöa thaân xaùc Ñöùc Maria veà trôøi. Töø theá kyû thöù XIII, tö töôûng cuûa Pseudo-Augustin caøng ngaøy caøng thaéng theá. Caùc nhaø thaàn hoïc lôùn cuûa Kinh Vieän cuõng ñoàng tình. Thaùnh Thomas giaûi thích : Ab hac (maledictione scilicet ut in pulverem reverteretur) immunis fuit Beata Virgo, quia cum corpore ascendit in coelum (Expos : salut.ang.). Trong vieäc canh taân kinh Nhaät tuïng döôùi traøo Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ V (1568), caùc baøi ñoïc trính Pseudo-Jeroâme bò loaïi boû vaø thay vaøo ñoù laø baøi xaùc quyeát vieäc thaân xaùc Ñöùc Maria ñöôïc ñöa veà trôøi. Vaøo naêm 1668, noå ra moät cuoäc tranh luaän vaên chöông gay gaét taïi nöôùc

Phaùp veà vieäc thaân xaùc Ñöùc Maria ñöôïc ñöa veà trôøi, khi moät soá kinh só taïi vöông cung thaùnh ñöôøng Notre-Dame de Paris muoán laáy laïi Martyrologium Usuard, ñaõ bò loaïi boû vaøo naêm 1540 (hay 1549), ñeå ñoïc trong kinh Nhaät tuïng. Jean Launoy (+1678) beânh vöïc quan ñieåm cuûa Usuard. Ñöùc Giaùo Hoaøng Benoit XIV (1740-1758) cho raèng vieäc leân trôøi cuûa Ñöùc Maria laø moät pia et probabilis opinio, nhöng khoâng coù nghóa laø thuoäc veà Depositum fidei. Naêm 1849 nhöõng kieán nghò ñaàu tieân xin naâng yù kieán naøy leân thaønh tín ñieàu ñöôïc ñöa leân Toøa Thaùnh. Trong coâng ñoàng Vaticanoâ I , gaàn 200 Giaùm Muïc kyù teân vaøo moät thænh nguyeän thö ñeå xin coâng boá vieäc Ñöùc Maria leân trôøi thaønh tín ñieàu. Töø ñaàu theá kyû XX, phong traøo kieán nghò caøng ngaøy caøng lan roäng. Sau khi nhaän ñöôïc caâu traû lôøi ñoàng yù cuûa caùc Giaùm Muïc toaøn caàu, coù theå naâng vieäc leân trôøi cuûa Ñöùc Maria thaønh tín ñieàu, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ngaøy 01.11.1950 ñaõ long troïng coâng boá tín ñieàu Ñöùc Maria hoàn xaùc veà trôøi nhö “söï nhaát trí daïy baûo cuûa Huaán quyeàn Hoäi Thaùnh vaø nieàm tin chung cuûa coäng ñoàng daân Chuùa.”

3.Vöông quyeàn cuûa Ñöùc Maria

Ñöôïc ñöa veà trôøi vaø naâng leân treân haøng thieân thaàn vaø chö thaùnh, Ñöùc Maria cuøng ngöï trò vôùi Ñöùc Kitoâ, Con mình. Töø thôøi coå, caùc giaùo phuï ñaõ ca tuïng Ñöùc Maria laø Baø Chuû, laø Nöõ vöông moïi thuï taïo (Jean Damasceøne, De fide orth. IV, 14) , Nöõ vöông loaøi ngöôøi (Andreù de Creøte, Hom. 2 in Dormit.ss.Deiparae). Phuïng vuï cuõng ca ngôïi Meï laø Nöõ vöông thieân ñaøng, Nöõ vöông theá giôùi. Caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng trong caùc Thoâng ñieäp ñaõ goïi Meï laø Nöõ vöông trôøi ñaát (Pioâ IX), Nöõ vöông vuõ truï (Leâoâ XIII), Nöõ vöông theá giôùi Pioâ XII) .

Lyù do cuoái cuøng vaø saâu xa nhaát cho phaåm giaù vöông vò Ñöùc Maria naèm trong chöùc Thieân Maãu. Nhö Ñöùc Kitoâ, nhôø ngoâi hieäp, duø laø con ngöôøi, cuõng laø Ñöùc Chuùa vaø laø Vua treân moïi taïo vaät (Lc 1,32 : Kh 19,16) , Ñöùc Maria “Meï Thieân Chuùa” (Lc 1,43) cuõng töông töï nhö vaäy, chia seû vaøo vöông quyeàn cuûa Con mình – Phaåm giaù vöông vò cuûa Ñöùc Maria ñöôïc ñaët neàn taûng treân vieäc keát hôïp maät thieát vôùi Ñöùc Kitoâ trong coâng trình cöùu ñoä. Cuõng nhö Ñöùc Kitoâ laø Thaày vaø laø Vua cuûa chuùng ta , chæ vì Ngöôøi ñaõ cöùu chuoäc chuùng ta baèng giaù maùu chaâu baùu cuûa Ngöôøi (1 Cr 6,20 ; 1 Pr 1,18), cuõng töông töï nhö vaäy, Ñöùc Maria laø Nöõ hoaøng vaø laø Nöõ vöông cuûa chuùng ta, chæ vì laø “Evaø môùi”, Meï ñaõ chia seû maät thieát vaøo coâng trình cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ , Añam môùi, khi cuøng ñau khoå vôùi Ngöôøi vaø hieán daâng Ngöôøi leân Thieân Chuùa Cha. Chính döïa treân phaåm giaù cao sang cuûa Ñöùc Maria laø Nöõ vöông thieân ñaøng vaø traàn theá maø hieäu naêng

chuyeån caàu cuûa Meï ñöôïc ñeà cao trong Thoâng ñieäp Ad Coeli Reginam cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII vaøo naêm 1954.

Chöông ba

ÑÖÙC MARIA COÄNG TAÙC VAØO COÂNG TRÌNH CÖÙU ÑOÄ

$ 7. Söï trung gian cuûa Ñöùc Maria

Cho duø Ñöùc Kitoâ laø Trung gian duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi (1 Tm 2,5) vì chæ mình Ngöôøi giao hoaø caùch troïn veïn con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa nhôø caùi cheát thaäp töï, nhöng khoâng phaûi vì theá maø khoâng theå coù theâm moät söï trung gian thöù yeáu, tuøy phuï vaøo söï trung gian cuûa Ñöùc Kitoâ. Xem Sth III 26,1 : “Chæ mình Ñöùc Kitoâ môùi coù theå keát hôïp troïn veïn (perfective) con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa. Vì theá chæ mình Ngöôøi laø Ñaáng Trung Gian thieän haûo giöõa Thieân Chuùa vôùi con ngöôøi, vì qua caùi cheát, Ngöôøi ñaõ giao hoøa nhaân loaïi vôùi Thieân Chuùa …Nhöng ñieàu naøy khoâng ngaên caûn nhieàu ngöôøi khaùc cuõng ñöôïc goïi laøm trung gian (secundum quid) giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi, khi hoï coäng taùc caùch chuaån bò vaø phuïc vuï (dispositive vel ministerialiter) cho söï keát hôïp giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa.”

Vaøo thôøi caùc giaùo phuï, Ñöùc Maria ñaõ ñöôïc goïi laø

Mediatrix (Meâsites = Ñaáng trung gian). Moät lôøi kinh, thöôøng goïi laø cuûa thaùnh EÙphreim, noùi veà Ñöùc Maria : “Sau Ñaáng Trung gian laø Baø trung gian cuûa caû theá giôùi” (post Mediatorem mediatrix totius mundi- Oratio IV ad Deiparam). Töôùc hieäu Mediatrix ñöôïc gaùn cho Ñöùc Maria trong caùc taøi lieäu chính thöùc cuûa Hoäi Thaùnh nhö Saéc chæ Ineffabilis cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ IX (1854), trong Thoâng ñieäp veà chuoãi Maân coâi Adjutricem vaø Fidentem (D 1940a) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII (1895 vaø 1896), trong Thoâng ñieäp Ad diem illum cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ X (1904) ; töôùc hieäu naøy cuõng ñöôïc gaëp thaáy trong phuïng vuï thieát laäp leã B.Mariae Virginis omnium gratiarum Mediatricis (1921).

Ñöùc Maria ñöôïc goïi laø Ñaáng trung gian moïi aân suûng trong moät yù nghóa coù hai maët :

1. Ñöùc Maria ñaõ ban cho theá giôùi Ñaáng Cöùu ñoä, nguoàn moïi aân suûng, vaø Meï ñaõ chuyeån ñaït moïi aân suûng ñeán cho con ngöôøi. Sententia certa.

2. Töø khi Ñöùc Maria veà trôøi, khoâng aân suûng naøo ñöôïc chuyeån ñaït ñeán con ngöôøi maø khoâng qua lôøi caàu baàu cuûa Meï. Sententia pia et probabilis.

1.Ñöùc Maria, Ñaáng trung gian moïi aân suûng nhôø coâng taùc vaøo maàu nhieäm Nhaäp Theå (mediatio in universali)

Ñöùc Maria ñaõ ban cho nhaân loaïi Ñaáng Cöùu ñoä, caùch yù thöùc vaø töï nguyeän. Ñöôïc thieân thaàn noùi roõ veà ngoâi vò vaø söù vuï cuûa Con mình, Ñöùc Maria ñaõ chaáp nhaän caùch töï do chöùc vuï thieân maãu : Lc 1, 38 : “Vaâng, toâi ñaây laø nöõ tyø cuûa Chuùa, xin Chuùa cöù laøm cho toâi nhö lôøi söù thaàn noùi.” Maàu nhieäm Nhaäp theå cuûa Con Thieân Chuùa vaø ôn Cöùu Ñoä nhaân loaïi qua vieäc ñeàn toäi thay cuûa Ñöùc Kitoâ phaûi leä thuoäc vaøo söï öng thuaän cuûa Ñöùc Maria. Trong giaây phuùt ñoù, Ñöùc Maria laø ngöôøi ñaïi dieän cuûa caû nhaân loaïi. Thaùnh Thomas giaûi thích : “Qua vieäc truyeàn tin, söï öng thuaän cuûa Ñöùc Trinh Nöõ ñaõ thay theá cho caû nhaân loaïi ñöôïc chôø ñoùn (loco totius humanae naturae)” (Sth II 30,1). Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ ghi chuù veà lôøi naøy : “Baø (Ñöùc Maria) ñaõ giöõ vai troø cuûa caû nhaân loaïi – quae ipsius generis humani personam quodammodo agebat” (D 1940a) .

Caùc giaùo phuï ñaët ñöùc tin vaø söï vaâng phuïc cuûa Ñöùc Maria toû hieän trong cuoäc truyeàn tin ñoái laïi vôùi söï baát tuaân cuûa Evaø. Vôùi söï vaâng phuïc, Ñöùc Maria ñaõ trôû thaønh nguyeân nhaân ôn Cöùu Ñoä, trong khi Evaø, vì baát phuïc tuøng, ñaõ trôû thaønh nguyeân nhaân caùi cheát. Thaùnh Ireâneâ daïy : “ Cuõng nhö Evaø ñaõ coù Añam laø choàng, nhöng vaãn coøn ñoàng trinh, nhöng ñaõ khoâng vaâng lôøi, neân trôû thaønh nguyeân nhaân söï cheát cho baûn thaân vaø caû nhaân loaïi, coøn Ñöùc Maria cuõng ñaõ coù vò hoân phu tieàn ñònh, nhöng vaãn coøn ñoàng trinh, vôùi söï vaâng phuïc cuûa mình, ñaõ trôû thaønh nguyeân nhaân ôn Cöùu Ñoä cho mình vaø caû nhaân loaïi” (et sibi et universo generi humano causa facta est salutis ; Adv.haer. III 22,4). Thaùnh Jeroâme noùi : “Chính nhôø moät ngöôøi ñaøn baø maø caû theá giôùi ñöôïc cöùu” (per mulierem totus mundus salvatus est ; Tract. De Ps. 96) (xem Tertullien, De carne Christi, XVII) .

Söï coäng taùc cuûa Ñöùc Maria vaøo ôn Cöùu Ñoä

Töôùc hieäu ñöôïc söû duïng töø theá kyû XV ñeå chæ Ñöùc Maria laø Corredemptrix (Ñoàng coâng cöùu chuoäc) döôùi traøo Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ X, xuaát hieän trong caùc taøi lieäu giaùo quyeàn (D 1978), khoâng ñöôïc pheùp hieåu theo caùch bình ñaúng

hoaït ñoäng trong coâng trình cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñaáng Cöùu ñoä duy nhaát cho nhaân loaïi (1 Tm 2,5). Vì chính Ñöùc Maria cuõng caàn ñeán ôn Cöùu Ñoä vaø thöïc söï ñöôïc Ñöùc Kitoâ cöùu, neân khoâng theå noùi Meï ñaõ ñem laïi ôn Cöùu Ñoä cho nhaân loaïi, ñuùng vôùi ñònh ñeà : Principium meriti non cadit sub eodem merito. Söï coäng taùc cuûa Meï vaøo ôn Cöùu Ñoä khaùch quan laø moät söï coäng taùc giaùn tieáp, raát xa, ñöôïc xem nhö vieäc Meï töï nguyeän trao caû cuoäc ñôøi ñeå phuïc vuï cho Ñaáng Cöùu ñoä ; Meï ñaõ ñau khoå vaø hieán daâng leã vaät cuûa mình döôùi chaân thaäp giaù. Nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ghi nhaän trong Thoâng ñieäp Mystici corporis (1943) : “Meï ñaõ daâng hieán Con mình treân ñoài Golgotha, cuøng luùc vôùi leã vaät troïn veïn cuûa quyeàn maãu töû vaø tình yeâu cuûa ngöôøi meï, leân Thieân Chuùa Cha, nhö baø Evaø môùi, dang leân cho taát caû con caùi Añam” (D 2291). Cuõng chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII trong Toâng Chieáu Munificentissimus Deus (1950) goïi Ñöùc Maria “Evaø môùi” laø “Ngöôøi coäng taùc ñaùng kính vôùi Ñaáng Cöùu ñoä chuùng ta” (alma Redemptoris nostri socia ; xem St 3,12). Xem D 3031 : generosa Divini Redemptoris socia.

Chæ moãi mình Ñöùc Kitoâ hieán daâng leã vaät giao hoøa treân thaäp giaù ; beân caïnh Ngöôøi, Ñöùc Maria cuøng daâng leã vaät cuûa mình trong tinh thaàn. Ñöùc Maria khoâng coù quyeàn ñöôïc nhaän töôùc hieäu Tö teá (sacredos) nhö Thaùnh Boä ñaõ döùt khoaùt töø choái (1916,1927). Hoäi Thaùnh daïy : chæ moãi mình (solus) Ñöùc Kitoâ môùi chieán thaéng keû thuø nhaân loaïi” (D 711) ; vaø cuõng chæ mình Ngöôøi ñaït ñöôïc ôn Cöùu Ñoä cho moïi ngöôøi, trong ñoù coù Ñöùc Maria. Lôøi cuûa thaùnh Luca (1,38) : “Naøy toâi laø tôù nöõ cuûa Chuùa.”chæ noùi leân moät söï coäng taùc giaùn tieáp, xa vôøi, vaøo ôn Cöùu Ñoä khaùch quan. Thaùnh Ambroâsioâ giaûng daïy roõ raøng : “Cuoäc khoå naïn cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng caàn ñeán baát cöù moät söï hoå trôï naøo” (De inst. Virg. 7). Trong söùc maïnh cuûa ôn cöùu ñoä do Ñöùc Kitoâ laäp ñöôïc, Ñöùc Maria, baèng söï öng thuaän trong tinh thaàn vaøo hy teá cuûa Con, cuõng ñeàn toäi cho nhaân loaïi vaø xöùng ñaùng ban phaùt ôn Cöùu Ñoä cho moïi ngöôøi. Ñoù laø caùch hôïp taùc cuûa Ñöùc Maria vaøo ôn cöùu ñoä chuû quan cho nhaân loaïi.

Nhöõng thuaät ngöõ ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ X duøng trong Thoâng ñieäp Ad diem illum (1904) : (Beata Virgo) de congruo, ut aiunt, promeret nobis, quae Christus de condigno promeruit (D 1978) , nhö töø promeret cho thaáy, khoâng theå aùp duïng vaøo vieäc coäng taùc cuûa Ñöùc Maria vaøo ôn Cöùu Ñoä khaùch quan mang tính lòch söû , nhöng chæ cho söï coäng taùc hieän taïi vaøo ôn Cöùu Ñoä chuû quan.

2.Ñöùc Maria trung gian moïi ôn nhôø lôøi caàu baàu cuûa mình treân thieân ñaøng (mediatio in speciali)

Böôùc vaøo coõi trôøi vinh quang, Ñöùc Maria coâng taùc vaøo vieäc ban phaùt aân suûng cöùu ñoä cho moïi ngöôøi. Vieäc coâng taùc vaøo vieäc ban phaùt aân suûng ñöôïc thöïc hieän qua vieäc caàu baàu theo tình maãu töû, ñöông nhieân vôùi moät söùc löïc thaáp keùm hôn lôøi caàn nguyeän tö teá trung gian cuûa Ñöùc Kitoâ, nhöng treân moïi lôøi khaån caàu cuûa chö thaùnh.

Theo yù kieán moät soá nhaø thaàn hoïc coå cuõng nhö môùi, vieäc caàu baàu cuûa Ñöùc Maria aùp duïng cho taát caû moïi aân suûng coù theå ban phaùt cho con ngöôøi, ñeán ñoä khoâng aân suûng naøo ñeán vôùi con ngöôøi maø khoâng coù söï caàu baàu cuûa Ñöùc Trinh Nöõ . Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø chuùng ta phaûi caàu khaån Ñöùc Maria ñeå ñöôïc moïi aân suûng, cuõng khoâng phaûi moïi aân suûng ñöôïc ban phaùt ñeàu caàn thieát phaûi coù söï caàu baàu cuûa Ñöùc Maria, nhöng laø, qua moät söï thieát ñaët tích cöïc cuûa Thieân Chuùa, aân suûng cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ khoâng ban phaùt cho ai maø khoâng coù söï can thieäp cuûa Ñöùc Maria.

Caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng cuoái cuøng thöôøng noùi nhieàu veà giaùo lyù naøy. Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII tuyeân boá trong Thoâng ñieäp veà Chuoãi Maân coâi Octobri mense (1891) : “Töø kho taøng vó ñaïi moïi aân suûng maø Chuùa chuùng ta ñaõ laäp neân, khoâng aân suûng naøo ñeán vôùi chuùng ta, theo yù muoán cuûa Thieân Chuùa, maø khoâng qua Ñöùc Maria, vaø cuõng nhö khoâng ai ñeán ñöôïc vôùi Cha maø khoâng qua Chuùa Con, cuõng theá khoâng ai ñeán ñöôïc vôùi Chuùa Con neáu khoâng qua Ñöùc Maria, Meï cuûa Ngöôøi” (D 1940a). Thaùnh Pioâ X ñaõ goïi Ñöùc Maria laø “Ñaáng ban phaùt moïi hoàng aân maø Ñöùc Gieâsu ñaõ laäp coâng cho chuùng ta nhôø caùi cheát qua maùu thaùnh cuûa Ngöôøi” (D 1978 a) . Ñöùc Giaùo Hoaøng Beneâdictoâ XV tuyeân boá : “Moïi aân suûng maø Taùc Giaû moïi ñieàu thieän haûo xöùng ñaùng ñeå ban phaùt cho con caùi toäi nghieäp cuûa Añam, theo yù ñònh yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa, ñeàu ñöôïc trao ban qua tay Ñöùc Trinh Nöõ Maria” (AAS 9, 1917, 266) Cuõng Ñöùc Giaùo Hoaøng naøy goïi Ñöùc Maria laø “Ñaáng trung gian moïi aân suûng caän keà Thieân Chuùa” (gratiarum omnium apud Deum sequestra ; AAS 2, 1919, 227). Trong Thoâng ñieäp Ingravescentibus malis (1937) , Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XI ñaõ xaùc nhaän lôøi cuûa thaùnh Bernard : “Thieân Chuùa muoán chuùng ta coù ñöôïc taát caû ñeàu qua tay Ñöùc Maria” (AAS 29,1937, 375. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII cuõng tuyeân boá töông töï nhö theá trong Thoâng ñieäp Mediator Dei (1947).

Khoâng coù chöùng cöù Thaùnh Kinh naøo veà vaán ñeà naøy. Caùc nhaø thaàn hoïc tìm neàn taûng Thaùnh Kinh trong lôøi cuûa Ñöùc Kitoâ (Ga 19,26-27) : “Thöa Baø, ñaây laø con cuûa Baø…”Ñaây laø meï cuûa anh” Theo nghóa vaên chöông, nhöõng caâu naøy chæ aùp duïng cho nhöõng ngöôøi Ñöùc Gieâsu ñaõ goïi tôùi, töùc laø Ñöùc Maria vaø moân ñeä Gioan. Caùch giaûi thích thaàn bí, töø cuoái thôøi Trung Coå (Denis ñan só Chartreux) nhìn Gioan laø ngöôøi ñaïi dieän cho nhaân loaïi. Trong baûn thaân, Ñöùc Maria ñöôïc Ñöùc Gieâsu trao ban nhö laø moät meï cho taát caû nhöõng ai ñöôïc cöùu. Trong vai troø laø Meï tinh thaàn cuûa nhöõng keû ñöôïc cöùu chuoäc, Ñöùc Maria, nhôø lôøi caàu baàu cuûa mình, chia seû cho taát caû con caùi trong nhu caàu cuûa hoï, moïi aân suûng caàn thieát cho ôn Cöùu Ñoä cuûa hoï.

Tö töôûng “Meï tinh thaàn” cuûa Ñöùc Maria ñaõ thuoäc veà truyeàn thoáng coå, ñoäc laäp khoûi caùch giaûi thích ñoaïn Ga 19,26-27. Theo Oregeøne, moïi kitoâ höõu toát laønh ñeàu coù Ñöùc Maria laø Meï : “Nhöõng keû toát laønh khoâng soáng (cho baûn thaân nöõa), nhöng chính Ñöùc Kitoâ soáng trong hoï vaø bôûi vì Ñöùc Kitoâ soáng trong hoï, cuõng coù theå noùi vôùi Ñöùc Maria : ñaây laø con cuûa Meï, Ñaáng Kitoâ”. Thaùnh EÙpiphane ñuùt keát tình maãu töû tinh thaàn cuûa Ñöùc Maria khi so saùnh Eva-Maria : “Baø (Ñöùc Maria) laø tieàn aûnh cuûa Evaø, ngöôøi ñaõ nhaän caùch goïi “Meï chuùng sinh”…Theo beà ngoaøi, caû doøng gioáng nhaân loaïi ñeàu baét nguoàn töø baø Evaø naøy. Nhöng trong thöïc teá , chính töø Ñöùc Maria maø söï soáng traàn theá môùi ñöôïc sinh ra. Chính khi sinh Ñaáng Söï Soáng, Baø ñaõ trôû thaønh Meï nhöõng keû soáng” (Haer.78, 18). Thaùnh Augustinoâ ñaët neàn taûng maãu töû tinh thaàn cuûa Ñöùc Maria treân söï keát hieäp thaàn bí giöõa caùc tín höõu vaø Ñöùc Kitoâ. Laø meï phaàn xaùc cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñöùc Maria veà maët tinh thaàn cuõng laø meï cho taát caû nhöõng ai keát hôïp vôùi Ñöùc Kitoâ. (xem De sancta virginitate VI,6) .

Chöùng cöù cuûa caùc giaùo phuï veà vieäc trao ban aân suûng do lôøi caàu khaån cuûa Ñöùc Maria, luùc ban ñaàu cuõng khoâng nhieàu, nhöng töø theá kyû thöù VIII trôû ñi, phaùt trieån nhieàu hôn vaø traøn ngaäp vaøo thôøi Trung Coå. Thaùnh Germain thaønh Constantinople (+733) tuyeân boá : “Laïy Meï raát thaùnh ! Khoâng ai ñaït ñöôïc ôn Cöùu Ñoä neáu khoâng qua tay Meï …OÂi Ñaáng Thanh Saïch ! Khoâng ai laõnh nhaän aân suûng neáu khoâng qua tay Meï !”. Thaùnh Bernard (+1153) noùi veà Ñöùc Maria : “Thieân Chuùa muoán raèng chuùng ta seõ khoâng coù gì caû neáu nhö khoâng qua tay Ñöùc Maria” . Pseudo-Albert Caû goïi Ñöùc Maria laø “Ñaáng ban phaùt phoå quaùt moïi ñieàu thieän haûo – omnium bonitatum universaliter distributiva”. Thaùnh Pierre Canisius, Suarez, Alphonse de Linguori, Scheeben vaø nhieàu nhaø thaàn hoïc hieän ñaïi vaãn tin vaøo söï trung gian phoå quaùt cuûa Ñöùc Trinh Nöõ.

Theo suy luaän, söï trung gian phoå quaùt cuûa Ñöùc Maria ñaët neàn taûng treân söï coäng taùc vaøo maàu nhieäm Nhaäp theå vaø cöùu ñoä cuõng nhö trong lieân heä vôùi Hoäi Thaùnh

a) Töø khi Ñöùc Maria ban cho chuùng ta Ñaáng laø nguoàn moïi aân suûng, phaûi hieåu raèng Meï cuõng coäng taùc vaøo vieäc ban phaùt caùc aân suûng naøy.

b) Töø khi Ñöùc Maria trôû thaønh Meï tinh thaàn cho nhöõng ai ñaõ ñöôïc cöùu, Meï cuõng chaêm soùc ñôøi soáng sieâu nhieân cuûa con caùi mình baèng vieäc kieân nhaãn caàu baàu vôùi tình maãu töû.

c) Töø khi Ñöùc Maria ñöôïc goïi laø “Hình aûnh Hoäi Thaùnh” (Ambrosioâ, Expos.ev.sec.Luc. II 7) vaø moïi aân suûng cöùu ñoä ñeàu ñöôïc thoâng ban qua Hoäi Thaùnh, phaûi chaáp nhaän raèng Ñöùc Maria, qua vieäc caàu baàu treân trôøi, laø Trung gian phoå quaùt cuûa aân suûng.

Coù theå ñònh tín

Söï trung gian phoå quaùt cuûa Ñöùc Maria, nhôø vieäc coäng taùc vaøo maàu nhieäm Nhaäp Theå, ñöôïc caùc nguoàn ñöùc tin chöùng nhaän vaø khoâng coù gì choáng laïi vieäc ñònh tín. Söï trung gian phoå quaùt, qua vieäc caàu baàu treân trôøi, ít ñöôïc xaùc nhaän hôn, nhöng vaãn lieân heä vôùi tình maãu töû tinh thaàn cuûa Ñöùc Maria do Thaùnh Kinh xaùc nhaän cuøng vôùi söï chia seû maät thieát vôùi coâng trình cuûa Con thieân linh cuûa mình, neân vieäc ñònh tín thöïc söï khoâng coù gì khoù khaên.

$ 8. Vieäc toân kính Ñöùc Maria

Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, xöùng ñaùng ñöôïc toân kính

1.Neàn taûng thaàn hoïc Khi nhìn ñeán phaåm giaù Thieân Maãu vaø vieäc traøn

ñaày aân suûng seõ ñöa ñeán keát luaän, Ñöùc Maria xöùng ñaùng ñöôïc toân kính, ñöông nhieân phaûi beân döôùi caùch toân thôø daønh rieâng cho Thieân Chuùa (cultus latriae = toân thôø), nhöng cao hôn vieäc toân kính (cultus duliae = toân kính) daønh cho thieân thaàn vaø chö thaùnh. Caùch toân kính ñaëc bieät naøy ñöôïc goïi laø cultus hyperduliae.

Thaùnh Kinh ñaët neàn taûng cho vieäc toân kính ñaëc bieät naøy, tröôùc tieân trong lôøi chaøo cuûa thieân thaàn (Lc 1,28) : “Möøng vui leân, hôõi Ñaáng ñaày aân suûng, Ñöùc Chuùa ôû cuøng baø.” , tieáp ñeán trong lôøi chaøo cuûa baø Elisabeth ñöôïc traøn ñaày Thaùnh Thaàn (Lc 1,42) : “Em ñöôïc chuùc phuùc hôn moïi ngöôøi phuï nöõ vaø ngöôøi con em ñang cöu mang cuõng ñöôïc chuùc phuùc”, trong caùc lôøi tieân tri

veà Ñöùc Maria (Lc 1,48) : “Töø nay, heát moïi ñôøi seõ khen toâi dieãm phuùc.”, trong lôøi chuùc laønh cuûa ngöôøi phuï nöõ giöõa ñaùm ñoâng (Lc 11,27) : “Phuùc thay baø meï ñaõ cöu mang vaø cho Thaày buù môùm !”

2.Phaùt trieån trong lòch söû

Trong ba theá kyû ñaàu vieäc toân kính Ñöùc Maria lieân keát vôùi vieäc toân thôø Ñöùc Kitoâ. Töø theá kyû thöù IV, ngöôøi ta tìm ñöôïc moät hình thöùc toân kính Ñöùc Maria caùch ñoäc laäp. Caùc Thaùnh thi cuûa EÙphrem (+373) veà vieäc sinh haï Ñaáng Cöùu ñoä cuõng ñoàng thôøi laø nhöõng lôøi ca tuïng Meï ñoàng trinh. Thaùnh Greùgoire thaønh Nazianze (+khoaûng 390) xaùc nhaän vieäc coâ trinh nöõ Justina keâu caàu Ñöùc Maria, khi coâ gaëp nguy hieåm cho ñöùc trinh tieát, “ñaõ keâu caàu Ñöùc Trinh Nöõ Maria xin ñeán ñeå giuùp ñôõ cho söï trinh tieát ñang bò haêm doïa” (Or. 24,2). Thaùnh EÙpiphane (+403) choáng laïi nhoùm Collyridiens cho vieäc toân kính Ñöùc Maria laø thôø ngaãu töôïng : “Ñöùc Maria phaûi ñöôïc toân kính. Nhöng Thieân Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn phaûi ñöôïc toân thôø ; khoâng ai ñöôïc pheùp toân thôø Ñöùc Maria caû” (Haer. 79,7). Thaùnh Ambroise vaø thaùnh Jeâroâme giôùi thieäu Ñöùc Maria nhö maãu göông ñoàng trinh vaø môøi goïi baét chöôùc Meï (Ambroise, De Virginibus , II 6,6-17 ; Jeroâme, Ep 22,38 ; 107,7).

Vieäc toân kính Ñöùc Maria buøng leân maõnh lieät khi coâng ñoàng chung EÂpheâsoâ (431) coâng nhaän töôùc hieäu “Meï Thieân Chuùa” cuûa Ñöùc Maria, ñöôïc thaùnh Cyrille thaønh Alexandria heát söùc baûo veä ñeå choáng laïi Nestorius. Tieáp ñaáy xuaát hieän khoâng bieát bao nhieâu baøi giaûng cuõng nhö thaùnh ca toân vinh Ñöùc Maria ; nhieàu ñaïi thaùnh ñöôøng ñöôïc xaây caát, nhieàu thaùnh leã ñöôïc ñaët ra ñeå toân vinh Ñöùc Maria. Ngoaøi caùc leã AÙnh Saùng (Hypapante = gaëp gôõ) vaø leã Truyeàn tin laø nhöõng leã coå xöa nhaát ñeå toân kính Ñöùc Kitoâ , ngay töø thôøi caùc giaùo phuï xuaát hieän caùc leã Assomption (ñöa leân) cuûa Ñöùc Maria vaø Leã Ñöùc Maria sinh ra. Thôøi Trung Coå vieäc toân suøng Ñöùc Maria ñaït tôùi ñænh cao.

Vì sôï gaùn cho taïo vaät vinh döï thuoäc veà Thieân Chuùa vaø coù theå gaây aûnh höôûng vôùi chöùc vò Trung Gian duy nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ, Luther ñaõ ra söùc phaûn ñoái moïi hình thöùc toân suøng Ñöùc Maria, nhöng vaãn coøn giöõ giaùo lyù truyeàn thoáng veà chöùc Thieân Maãu, troïn ñôøi ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria, vieäc ñöôïc thuï thai voâ nhieãm vaø vieäc caàu baàu cuûa Ñöùc Maria ; oâng cuõng cho Ñöùc Maria laø maãu göông khieâm nhöôøng vaø ñöùc tin vaø yeâu caàu moïi ngöôøi caàu khaån vôùi Ñöùc Maria (Giaûi thích kinh Magnificat 1521). Zwingli cuõng giöõ nieàm tin vaø söï toân suøng Ñöùc Maria cuûa Hoäi Thaùnh, duø vaäy oâng choáng ñoái vieäc keâu caàu Ñöùc Maria. Phaàn ñoâng caùc nhaø thaàn hoïc coå thuoäc phaùi Luther cuõng chaáp nhaän yù kieán naøy, nhöng cho vieäc keâu caàu cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc toân kính. Ngöôøi

choáng ñoái quyeát lieät nhaát veà vieäc toân kính Ñöùc Maria laø Calvin ; oâng cho ñoù laø thôø ngaãu töôïng, caàn phaûi loaïi boû. Giöõa phaùi Luther, coù ba thaùnh leã ñöôïc ñaët neàn taûng treân Thaùnh Kinh laø leã Truyeàn tin, leã thanh taåy Ñöùc Maria (2.2) vaø leã Ñöùc Maria cheát ñeàu ñöôïc xem laø leã höôùng veà Ñöùc Kitoâ cho ñeán thôøi Aùnh saùng , trong khi leã Ñöùc Maria leân trôøi vaø Ñöùc Maria ñöôïc sinh haï, sau moät thôøi gian ñöôïc cöû haønh, nhö Luther ao öôùc, thì vaøo theá kyû thöù XVI bò loaïi boû. Döôùi aûnh höôûng cuûa nhoùm Duy Lyù, vieäc toân kính Ñöùc Maria cöù luøi daàn vaø trôû thaønh moät söï toân kính thuaàn tuùy nhaân baûn veà moät maãu göông luaân lyù ñeïp ñeõ. Ngay trong nhoùm Tin Laønh, nôi naøo nieàm tin soáng ñoäng veà maàu nhieäm Nhaäp theå vaãn toàn taïi, thì nôi ñoù, vieäc toân kính Meï Thieân Chuùa vaãn chöa taét.

Vónh Hoäi, ngaøy 16.01.2002