monografia up 2012

UNIVERSITETI I PRISHTINËS

1970 – 2012

TEMPULLI I DIJESMonografi

Botues:

Universiteti i Prishtinës

Rektor:

Prof. dr. Mujë Rugova

Redaksia:

Prof. dr. Sali Bashota

Prof. asc. dr. Ibrahim Berisha

Prof. dr. Edi Shukriu

Prof. asc. dr. Muhamet Mala

Prof. asc. dr. Naser Mrasori

Lektor:

Prof. dr. Fadil Raka

Disenji:

Hekuran Rexhepi

UNIVERSITETI I PRISHTINËS

Prishtinë, 2012

1970 – 2012



1970 – 2012

Shtatorja e Hasan Prishtinës para Rektoratit të Universitetit të Prishtinës

P ë r m b a j t j a

Fjala e Rektorit .....................................................................................9Historiku i Kosovës ..............................................................................11Fillet e arsimit dhe të shkencës .............................................................39Institucionet e para të arsimit të lartë ...................................................41Themelimi i Universitetit të Prishtinës .................................................45Universiteti i Prishtinës - identitet i kulturës, arsimit dhe shkencës.......51Universiteti i Prishtinës në kohën e aparteidit dhe rezistencës ...............55Universiteti i Prishtinës në procesin e reformimit dhe të modernizimit....61Bashkëpunimi ndërkombëtar ...............................................................69Çmimet Doctor Honoris Causa..............................................................79

FAKULTETET E UNIVERSITETIT TË PRISHTINËS..................103

Fakulteti Filozofik .............................................................................105Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore .......................................113Fakulteti i Filologjisë ..........................................................................121Fakulteti Juridik ................................................................................133Fakulteti Ekonomik ...........................................................................141Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës .........................................147Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike ...........................153Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike .......................................................159Fakulteti i Mjekësisë...........................................................................165Fakulteti i Arteve................................................................................171Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë ..................................................177Fakulteti i Gjeoshkencës dhe Teknologjisë në Mitrovicë .....................183Fakulteti i Shkencave Sportive ............................................................189Fakulteti i Edukimit ...........................................................................195Fakulteti i Shkencave të Aplikuara të Biznesit në Pejë .........................203Fakulteti i Shkencave Teknike të Aplikuara në Mitrovicë ....................209Fakulteti i Shkencave Teknike të Aplikuara në Ferizaj ........................215Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës ..............................221BIBLIOGRAFIA ...............................................................................226

Universiteti i Prishtinës e ka krijuarhistorinë e vet të mbështetur në idekombëtare dhe në vlera evropiane.

Duke e filluar veprimtarinë me degët epara të studimeve albanologjike, në të gjithaetapat e zhvillimit, me ngritjet dhe rëniet etij, Universiteti i Prishtinës është bërëidentitet i arsimit, i shkencës, i kulturës dhei shoqërisë së Kosovës në përgjithësi.

Edhe në fillimet e tij në vitet ’70 tëshekullit të kaluar, në periudhën e zhvillimitdhe të afirmimit, në kohën e dhunës serbe etë mbijetesës shqiptare, në kohën e paqes etë luftës, dhe tani në vitet e reformimit e tëmodernizimit, Universiteti i Prishtinës ështëbërë vlerë e veçantë kombëtare.

Universiteti i Prishtinës veprimtarinë etij e mbështetet në hulumtim, zhvillim dhe

teknologji, duke i dhënë përparësi mësimitdhe shkencës, apo mision diturisë dhe fuqimendimit shkencor, por edhe fjalës së lirëdhe parimeve demokratike.

Universiteti i Prishtinës i ka kushtuar njërëndësi të veçantë bashkëpunimit ndërkom -bë tar, duke qenë udhëheqës në shumë projektedhe duke ndërtuar partne ritet të frytshëm meshumë universitete në rajon, Evropë, Shtetetë Bashkuara të Amerikës e më gjerë.

Universiteti i Prishtinës ka luajtur rolindhe misionin e veçantë në rrafshin ndërkom -bëtar edhe me nderimin e persona liteteve tënjohura botërore politike, shkencore, arsi -more, humanitare, kulturore me ndarjen etitullit Doctor Honoris Causa.

Universiteti i Prishtinës është një ndëruniversitetet e para në rajon, i cili ka filluar


1970 – 20129

Fjala e Rektorit

reformën sipas sistemin të ri evropian tëstudimeve, prandaj e ardhmja e këtijinstitucioni është pikërisht arritja e stan -dardeve më të përparuara ndërkombëtare nëfushën e arsimit të lartë, të cilat ndërlidhenedhe me Deklaratën e Bolonjës.

Universiteti i Prishtinës është bërë simboli edukimit, i dijes, i kulturës së gjeneratave tëstudentëve dhe profesorëve, të cilët kanësakrifikuar me përkushtimin më vetëmohuestë tyre për projektin kombëtar të pavarësisësë Kosovës.

Universiteti i Prishtinës ka formuarpersonalitete të rëndësishme të jetës intele -ktuale, arsimore, shkencore, kulturore,politike, të cilët janë bërë bartës të mendimitshkencor, politik, humanist në Kosovë e mëgjerë, duke kontribuar në formimin einstitucioneve të Kosovës, si dhe duke u bërëburim i vlerave në të gjitha fushat e jetës përzhvillimin e Kosovës, por edhe të rajoneve tëtjera me popullsi shqiptare: Maqedoni, Mal iZi, Serbi etj.

Universiteti i Prishtinës për 40 vjet meradhë është mbushur me ngjarje dhezhvillime që e kanë përcaktuar fatin e tij,ecjen drejt lirisë dhe misionit të tij mësimore shkencor, duke vazhduar rrugëtimin e tijdrejt edukimit, dijes dhe shkencës,sipastraditave më të avancuara të universitetevemë të njohura evropiane e më gjerë.

Universiteti i Prishtinës ka zgjuarndërgje gjen kombëtare në tërë hapësirënshqiptare dhe lirisht mund të quhet para -prijësi i lirisë së Kosovës, prandaj është dhedo të mbetet një ndër shenjat më të veçantakombëtare të Republikës së Kosovës në tëgjitha periudhat e historisë së saj.

Kjo Monografi e paraqet vetëm një pjesëtë veprimtarisë së gjerë dhe të rëndësishmetë Universitetit të Prishtinës në periudha tëndryshme kohore.

Prof. dr. Mujë RugovaRektor i Universitetit të Prishtinës

1 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Në Kosovë, në hapësirën udhëkryqe tëEvropës Juglindore, jeta njerëzore nisiqë në kohën e gurit. Këtë e mundësuan

pasuritë natyrore, klima kon tinen tale-bregdetare dhe pozita e volitshmegjeostrategjike. Në këtë hapësirë lindën dheu zhvilluan banorët më të lashtë të saj,dardanët, një ndër fiset më të mëdha ilire.

Parahistoria

Gjatë epokës së paleolitit dhe epokës sëmezolitit, kur ekzistenca sigurohej përmesgjahut dhe mbledhjes së frutave dhe njerëzitjetonin kryesisht në shpella, jeta në Kosovëparalajmërohet me gjetjet në shpellën eRadavcit (Pejë).

Klima e nxehtë dhe me lagështi atlantike,e cila dominoi gjatë epokës së neolitit mu -ndë soi zhvillimin e bujqësisë (6.000-3.500)dhe njëkohësisht edhe sigurimin më të qën -dru eshëm të ekzistencës(fot. 1). Në këtëkohë u krijuan vendbanimet sedentare. Tëtilla ishin vendbanimet në Ilirion/Runik,Zhitkoc, Glladnicë, Gradishtë të Vlashnjës,Tupec apo Reshtan.

Në kontinuitetin e jetës nga neoliti ivonë popullata vendëse neolitike njohubakrin dhe nisi përdorimin e tij, dukeshkelur kështu nga koha e gurit në kohën emetaleve (faza Vinça-Plloçnik). Figurinat ekultit të fazës Vinça-Plloçnik i arritën majate shprehjes artistike në hapësirën e Kosovës,në varinatin Kosovë-Moravë Jugore (Fot. 2,3). Epokës së neolitit i përket dhe okarinanga Runiku, një nga instrumentet më të vje-tra të Evropës (Fot. 4).

Në epokën e neolitit nisën dhe valët edyndjeve indoevropiane (Fot. 5)


1970 – 20121 1

Historiku i Kosovës

Fot. 1 Figurina të neolitit të hershëm

Gjatë epokës së bronzit të mesëm ukrijuan dhe lidhjet me kulturën e Mikenës(shekujt XVI-XV. Tumat në Qëndresa/Gllarevë). Numri i vogël i lokaliteteve të

gërmuara të epokës së bronzit lejon konsta -time të përgjithshme për ekzistimin e vend -ba nimeve në kodra (Vlashnjë, Teneshdoll)dhe në rrafsh (Ljushtë, Qëndresa/Gllarevë,Glladnicë, Nasalë, Berrnicë).

1 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Fot. 2 Hyjnesha në fron (Prishtinë)

Fot. 4 Okarina, instrument frymor (Runik)

Fig 3 Figurinë zoomorfe dhe altarë. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 5 Idol indoeuropian. Foto: Muzeu i Kosovës

Degëzimin e dardanëve duhet parë edhenë suazat e valëve të migrimeve indoevro -piane. Migrime të fiseve dardane kishte edhenë Itali në kapërcyell të epokës së hekurit(shekulli XII p.K.). Në Apuli u vendosëndaunët dhe darda, ndërsa galabrët zunëjuglindjen e Italisë, duke ia dhënë edheemrin territorit Kalabria.

Në fazat e hershme të epokës së hekuritvarrimi është bërë edhe në varret e dysta meurna - kultura e Berrnicës (Berrnicë, Grash -ticë. Fot 6), ndërsa gjatë gjithë epokës sëhekurit në nekropole tumulare. Në vendva -rrimet tumulare janë përfshirë të dy ritualete varrimit, trupdjegia dhe trupvënia (Ro -majë, Rogovë, Ujz, Shirokë, Dibiçak, Poro -dime, Përçetë, Bajë e Pejës, Llashtishtë,Gurëz/Gërlicë, Biti, Moklikë. Fot 7-9).

Gjatë shek. VI-IV u krijua aristokraciafisnore dhe u zhvillua faza paraurbanedardane. Zejtarët dardanë prodhuan stoli,armë dhe vegla pune, traditën e së cilësshekuj më vonë e vë në pah Plini, dukeshkruar: Madje edhe burrat mbajnë në llërëne sipërme të dorës (rrathë ari), të cilat vinin ngaDardania dhe për këtë quheshin dardane(Plin. Naturalis Historiae XXIII 3, 12).


1970 – 20121 3

Fot. 6. Urnë, kultura e Berrnicës. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 7 Përkrenare ilire. Foto: E. Shukriu Fot. 8 Stoli ilire, Bajë e Pejës. Foto: Muzeu i Kosovës

Kishte edhe importe, si dëshmohet ngaMenada e Prizrenit (Fot. 10), ojnohea dhekupat me figura të zeza nga Baja e Pejës,qeramika e stilit Wave-Line, qeramika e tipitSaint Valentin nga Gadimja e Cernica,mbishkrimi grek AITOYGAN nga Kulina apoena me mbishkrimin unik me alfabetin arkaikgrek nga Gadimja. Përhapjen e shkrimit greknë hapësirë e Kosovës e dëshmon edheprezenca e shkronjës E në pitosin nga Cernica,të shkronjës Psi nga Bardhi i Madh, tëshkronjës M nga Gadimja apo i shkronjës B nëpitosin nga Hisari i Suharekës/Therandës.

Historia antike

Historia antike e Kosovës nis mekrijimin e shtetit të Dardanisë në shek. IV p.K. Shteti u krijua falë zhvillimit paraprak

protourban dardan (shekujt VI-IV), tëdiferencimit shoqëror dhe të shthurjes sëorganizimit fisnor, të zhvillimit të zejtarisëdhe të krijimit të qendrave urbane.

Shteti dardan kishte territor kompaktdhe të përkufizuar, si dhe popullsi të njohurme emrin dardan. Ishte kjo arsye që vetëmkëta banorë të Ballkanit Qendror u quajtënnga shkrimtarët antikë me termin përcaktuesgjeografik dhe politik: dardanë dhe Dardania(Strab. VII c. 313, c. 316). Shteti kishteushtri të organizuar dhe institucion tëmbretit (Longari, Bato, Monuni), frontrashëgues (Bato trashëgoi të atin Longarin)dhe zhvilloi veprimtari diplomatike, si dhebëri martesa dinastike (princesha dardaneEtuta u martua me mbretin ilir Gencin).

Shteti u zgjerua me përvetësimin eterritoreve të tribalëve dhe të autariatëve nëveri dhe veriperëndim (rreth Novi Pazarit të

1 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Fot. 9 Simbole ilire të ciklit të jetës dhe përjetësisë.Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 10 Menada e Prizrenit. Foto: Muzeu Britanik

sotëm), të taulantëve në jugperëndim, si dhetë hapësirës deri te Gostivari i sotëm. Kufijtëperëndimorë përfshinë edhe territorin epirustëve (rajoni i Kukësit të sotëm). Mepërfshirjen e gati gjithë Peonisë Dardania ubë fqinji i drejtpërdrejtë i Maqedonisë.

Fuqia dardane shprehet dhe nga ndihmaprej 20.000 ushtarësh, të cilën mbreti iDardanisë ia ofroi mbretit të Maqe donisë,

Ptolome Keraunit përluftë kundër invazi -onit gal, të cilin ky erefu zoi (viti 279 p.K.,Shih: Iustin. Histo ria -rum PhilippicarumXXIV 4 9-11).

Pas krijimit tëprovincës romake tëMaqedonisë, fqinj tëri jugor të Dardanisë,dardanët u bashkuanme ilirët e tjerë nëluftërat kundër ro -ma këve. Nga viti 75p.K. dardanët u gje -

tën në një pozitë juridike gjysmë të varur -foedus iniquum (D. Cass. XXXVIII 10, 1-2),por kjo nuk e ndali rezistencën dardane ndajpush tu e sve romakë.

Pas luftës së Mezisë (28 p.K.) romakët elidhën fatin e Dardanisë me provincën tëMezisë (Moesia) dhe, më pas, të Mezisë sëEpërme (Moesia Superior).

Prodhimet artizanale, bujqësore eblegtorale, metalet e çmuara dhe përpunimii tyre dhe tregtia krijonin bazën e ekonomisësë shtetit dardan (Fot. 11-13). Prodhimetdardane u bënë të njohura në botën antike,si djathi i Sharrit apo djathi dardan (caseus


1970 – 20121 5

Fot. 12 Lotore, faza urbane

dardane. Foto: E. Shukriu Fot. 13 Lajmëtari, Piranë. Foto: M. Shukriu

Fot. 11 Cjapi i bronzit nga Prizreni (Muzeu i Vranjës)

dardanicus), bashkë me dhjamin e derrit,hekurin dhe plumbin (Descriptio totiusmundi et gentium A 51).

Nga shekulli IV p.K. u intensifikua dheqarkullimi i monedhave. Të pranishme ishinmonedhat e Damastionit, në qarkullim derinë vitin 320 p.K.

Periudha romake

Pushtimet romake sollën ndryshime tëmëdha të organizimit administrativo-juridik,si dhe në jetën e banorëve. Në vitin 44Dardania u vendos në provincën e Mezisë,ndërsa në vitin 86, kur provinca e Mezisë unda, Dardania u përfshi në provincën Meziae Epërme.

Dardanët nuk u pajtuan me okupimindhe as me përfshirjen e tyre në kufijtë eimponuar, gjë që u shpreh me kundërshtime,sidomos të kryengritësve dardanë (latronesdardanicii). Ishte kjo dhe një nga arsyet ekrijimit të Provincës së Dardanisë (viti 279),si pjesë e Prefekturës së Ilirikut. Kufijtë eprovincës ishin të njëjtë me ata të shtetit tëdikurshëm dardan, pos pjesës verilindore, ecila iu kishte ndarë më parë Provincës DaciaRipensis. Si e tillë qëndroi deri në kohën ereformave të perandorit bizantin Justinianit(shek. VI).

Magjistralja Lissus-Naissus ishte rrugamë e rëndësishme. Te stacioni Viciano kjomagistrale kryqëzohej me atë që shkonte nëlindje në drejtim të Shkupit (Scupi) dhelidhej me magjistralen po aq të rëndësishmeViminacium-Scupi-Thessalonike.

Romakët u koncentruan në veçanti nëshfrytëzimin e xeheve në dy komplekset mëtë mëdha xehetare, në kompleksin e Ibrit

1 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Fot. 14 Kokë aktori, Ulpianë. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 15 Merkuri, hy romak i tregtisë. Foto: Muzeu i Kosovës

(Trepçë-Kopaonik-Rogoznë) dhe nëkompleksin Kosovë - Moravë Jugore (Ajvali-Janjevë-Artanë).

Gjatë periudhës romake u soll qarkullimii ri monetar dhe në Kosovë janë gjetur gati tëgjitha monedhat e farkuara gjatë shekujve I-V. Në thesarin numizmatik përfaqësohenqendrat e ndryshme të farkimit, siç janë atotë Romës, Londrës, Lionit, Akuilesë, Arlit,Konstantinopojës, Selanikut, Antiokisë,Sisakut, Mitrovicës së Sremit apo dhe tëHeraklesë. Vlera të veçanta kanë monedhate xeheroreve dardane të gjysmës së parë tëshekullit II. Monedhat me mbishkrimMETALLA ULPIANA farkoheshin në mini -erat e rrethit të Prishtinës, ndërsa ato membishkrim DARDANICI dhe me figurë tëHyjneshës Dardane.

Vendbanimet e periudhës romake nëKosovë janë të shumta dhe ato dëshmojnëpër një jetë mjaft dinamike (Fot. 14-16).Qendra administrative u bënë munici -piumet si Ulpiana pranë Prishtinës, Munici -pium DD (Soçanicë), Vendenisi (Gllamnik),Viciano, Theranda (midis Prizrenit e Suha -

rekës), Siparantum (Pejë), te Dersniku iKlinës, Çiflaku i Gjakovës apo te Kllokoti eGoshica e Vitisë.

Ulpiana ishte qyteti më i rëndësishëm iKosovës antike (Fot. 17-18). Si qendëradmi ni strative dhe e menaxhimit xehetar, ushtri në një hapësirë prej mbi 100 ha, ndërsaqyteti në brendi të mureve rrethuese kishte28 ha. Në të gjendej edhe kampi ushtarak(400 x 400 m). Duke u ngritur në rangmunicipiumi nga shekulli II, Ulpiana fitoikarakteristikat e një qyteti romak, me skemëtë qëndrueshme urbanistike me rrugë orto -gonale, komplekse të ndërtesave me funksionetë veçanta dhe me ujësjellës e kanalizime.

Ulpiana u shkatërrua edhe nga tërmetikatastrofal i vitit 518. E rindërtoi perandoribizantin Justiniani dhe e riemërtoi siIustiniana Secunda. Ky në afërsi ndërtoi edheqytetin Iustinopolis (Procop., De aedeficiisIV 1 30; 19 30). Në Ulpianë vepruan dhe uvranë dy martirët e krishterimit të hershëm:


1970 – 20121 7

Fot. 16 Mozaiku i Orfeut me shtazë, Vendenis. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 17 Ulpiana: bazilika, porta veriore

1 8

Flori dhe Lauri. Aty lindi ipeshkvi Gergenci,i njohur si misionar i krishterimit përgjatëbrigjeve të Detit të Kuq (shek. VI). Qytetipërmendet në Kartën e perandorit bizantinBazilit II të vitit 1020.

Nivelin e lartë të jetës gjatë periudhësromake e pasqyrojnë mozaiku polikrom iOrfeut të rrethuar me shtazë i Gllamnikut(Fot. 16) dhe mozaikët në Nerodime ,pastaj monumenti i Hyjneshës Dardaneme dy labirinte (Fot. 22) dhe nekropolet eqyteteve si Ulpiana, Municipim DD dheVendenis.

Dardania u bë pjesë e PerandorisëRomake të Lindjes, pas ndarjes sëPerandorisë Romake (395), dhe pastaj të asajbizantine. Sulmet nisën me ato të hunëve, tëcilët e pushtuan Nishin, njërin nga qytetetmë të rëndësishme të Dardanisë (441). Pastajsulmuan gotët e fiset e tjera dhe më vonë


1970 – 2012

Fot. 19 Municipim DD, Soçanicë. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 21 Objekte luksoze të periudhës romake. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 20 Mozaikë të periudhës romake. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot.18 Kompleksi i Memories,nekropoli verior, Ulpianë

avarët, të përcjell nga sllavët (Procop.Historiae quae dictur arcane 18 20).

Krishterimi në Dardani u organizua nëshekullin IV, me kryepeshkopinë në Shkup.Dëshmi e krishterimit të hershëm nëDardani janë kishat e krishterimit nëUlpianë, (Fot. 26) Vërmicë (Fot. 27),Bellacërkë, Shën Prendë të Prizrenit, Bajicë

të Pejës, Shën Flor të Lipjanit, si dhe atobrenda dhe jashtë fortesave, në Veletin,Brainë, Harilaç, Bajicë, Strezoc, Samadrezhë,Balloc e të tjera.

Gjatë shekujve VI-VII në territorin eKosovës depërtuan valët avaro-sllave, të cilëtshkonin kryesisht në drejtim të brigjeve tëTrakisë dhe të Konstantinopojës. Në mesin e


1970 – 20121 9

Fot. 23 Monument varri dardan, Xërxë. Foto: M. Shukriu

Fot.24 Objekte nga nekropoli verior i Ulpianës. Foto: Muzeu i Kosovës

Fot. 22 Monumenti i Hyjneshës Dardane, Smirë . Koleksioni Arkeologjik i Fakulteti Filozofik të Universitetit të Prishtinës

2 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

shekullit VII, sipas burimeve bizantine, nukevidentohet asnjë territor i pushtuar ngasllavët (skllavini) në Dardani, Prevalitanë,Epir të Ri e Epir të Vjetër, përderisa atoekzistonin në hapësirën nga Thrakia deri nëPeleponez. Siç pohon Kosntantin Jireçek,depërtimi sllav në Kosovë dhe në jug, filloinë masë nga fundi i shekullit XI.

Kosova u përfshi në shtetin e mbretitbullgar Samuilit (976-1014), për të rënëpërsëri nën pushtetin bizantin. Në vitin1275 u bë pjesë e shtetit mesjetar serb,ndërsa në vitin 1455 pjesë e PerandorisëOsmane.

Fot. 26 Bazilika e shekujve V-VI, Ulpianë.Foto: Muzeu i Kosovës

*Shënimet i hoqi Redaksia.

Fot. 25 Bazilika e shekujve V-VI dhe nekropoli mesjetar, Vërmicë.Foto: M. Shukriu

Periudha e sundimit bizantin dhe sllavGjatë gjithë Mesjetës territori i Kosovës ubë një epiqendër e zhvillimeve historike jovetëm për Perandorisë Bizantine, por edhepër popullatën autoktone dardane ilire, ecila në kushtet e reja u ruajt dhe mbijetoiduke u transformuar dhe paraqitur meemrin mesjetar Arbër e më pas më emrin eri shqiptar. Rrethanat historike nga shek.VIIe determinuan ndryshimin e pjesërishëmetnik e kulturor të Ballkanit pas procesit tëkolonizimit të fiseve sllave, të cilat të ard-hura nga Malet e Karpateve, zunë vend edhenë hapësirën e dikurshme të Ilirisë duke endryshuar strukturën etnike. Por, në Kosovëdhe trevat e tjera arbërore procesi indryshimeve etnike nuk përjetoi përmbysjetë mëdha, që dëshmohet edhe me ruajtjen etrajtave të vjetra të emrave të qyteteve, tëcilat nuk morën emra sllavë. Në Dardani, pas invazionit sllav kulturamateriale e Mesjetës së hershme njësohet metipat e kulturës së ngjashme, si në trojet etjera shqiptare duke shënuar një kontinuitettë njëjtë dhe të pandërprerë kulturor.Madje duke qenë në lidhshmëri më rrjedhatpolitike të kohës, Dardania respektivisht,Kosova, i dha Perandorisë Bizantine disaperandorë nga të cilët do ta veçonim peran-

dorin Justiniani I, i lindur në Taurisium tëShkupit në vitin 527, i cili, përveç tjerash, ekodifikoi edhe të drejtën romake që i shër-beu si bazë juridike shtetit bizantin.

Gjatë shek. IX-XI kur Perandoria Bizantineiu rrek riorganizimit politik dhe administra-tiv në formën e ndarjes në provincaushtarake të quajtura Thema, Kosova u ri-


1970 – 20122 1

Justiniani I ( 482-565) Perandor bizantin me origjinë ilire

nga Dardania

Historia e mesjetësK O S O VA

afirmua në formimin e Themës së Shkupit,e cila gjatë shekujve X-XII u drejtua nga fis-nikët arbërorë. Riorganizimi administrativbizantin i themave përkon edhe me push-timin bullgar dhe ekspansionin e tij drejtKosovës. Kosova mori një rëndësi të dorës sëparë duke u përfshirë në konfliktin në mesBullgarisë dhe Perandorisë Bizantine, poredhe në këtë rast dëshmitë historike nukflasin për përmbysje të strukturave adminis-trative vendore arbërore. Në vitin 1014Shkupi u kthye prapë në duar të pushtetitbizantin dhe Perandoria u përkujdes të ven-doste marrëdhënie të mira me popullsinë au-toktone. Gjatë kësaj kohe popullata vendorearbërore e Kosovës ishte e lidhur me tëgjitha proceset kulturore e fetare që ndod-hën në Ballkan dhe në këtë drejtim në Dar-dani (Kosovë ) ashtu si edhe provincat e tjerashqiptaret, u përqafua krishterimin, i cili nëIliri daton që nga periudha apostolike.Persekutimet e të krishterëve nga perandorëtromakë u shprehen fort edhe në Dardani,e cila dha edhe martirët e parë ilirë të krish-terimit, Florin dhe Laurin.Përkundër përpjekjeve të vazhdueshme përreforma, rënia e Perandorisë Bizantine nëfund të shek.XII ishte evidente dhe kjo rënieu pasua nga forcimi i shtetit të Rashës që mëvonë do të njihet më emrin Serbi. Sipas tëdhënave historike, kufiri në mes të Bizantitdhe Serbisë shkonte jashtë kufijve tëKosovës së sotme. Dinastia serbe Nemanji-dase arriti brenda disa brezave sundim-tarësh gradualisht ta pushtonte Kosovënduke e futur në kuadrin e sistemit të vet poli-tik e fetar. Ky pushtim u shoqërua me pasojatë rënda për popullsinë vendore në aspektin

politik, ekonomik dhe fetar. Për ta përfor-cuar ndikimin e tyre fetar e politik nëKosovë, si dhe për shkaqe të sigurisë ngasulmet e fiseve kumane, shteti serb i Rashëse barti edhe selinë kishtare nga Zhiça e Ser-bisë në Pejë të Kosovës. Pushtimi serb iKosovës u shoqërua edhe me konfliktefetare. Kisha serbe synonte që në këto trevatë zinte vendin e Konstantinopojës dhe tëpengonte shtrirjen e ndikimit katolik, me tëcilin identifikoheshin shumica e shqiptarëvegjatë Mesjetës. Për këtë qëllim filloi një pro-gram shtetëror i përvetësimit, adoptimit dheserbizimit të kishave të krishtera paleokris-tiane arbërore, siç është rasti me Manastirine Graçanicës, të Deçanit, Patriarkanën ePejës etj. Kjo politikë u sanksionua edhe meakte ligjore mesjetare që u përmblodhën në

2 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Flori dhe Lauri martirët e parë të krishterimit në Dardani

të ashtuquajturin Kodi i Dushanit. Disa nganenet e tij i referoheshin luftimit të herezisëkatolike dhe favorizonit të ortodoksisë serbe. Me shembjen e Perandorisë Serbe të Stefan

Dushanit në vitin 1355 disa qytete ranë nëduar të feudalëve shqiptarë. Aty nga viti1370 familja e Balshajve zotëroi Prizrenindhe Pejën, si dhe territorin e Kriva Rekësafër Novobërdës. Në këto kohë edhe selia ekishës serbe u rikthye në Zhiçë, ku e kishte

pasur selinë më herët. Pas vrasjes së BalshësII , në Kosovë u rikthye pushteti i princërveserbë, të cilët tashmë kishin pranuarvasalitetin e sulltanit turk.Gjatë shek. XIII-XV qytetet e Kosovës ushndërruan në qendratë rëndësishme tëprodhimit zejtar.Qytetet e Kosovës siNovobërda, Janjeva,Zveçani,Trepça etj.,dalloheshin për nxjer-rjen dhe punimin earit, argjendit dheplumbit. Këto qytetevizitoheshin nga treg-tarët e Raguzës (sotDubrovniku nëKroaci), Venedi kut,Splitit, Kotorrit,Durrësit etj. NëPrizren dëshmohet prezenca e konsullitraguzian, të paktën nga viti 1332, dhe kjodëshmon rëndësinë ekonomike dhe politiketë trevës së Kosovës në atë kohë.Forcimi i Perandorisë Osmane e bëri të pash-mangshëm depërtimin e tyre drejt Kosovëssi trevë e rëndësishme strategjike në rrugë-timin e tyre pushtues drejt Evropës. Në vitin1386 turqit osmanë e pushtuan Nishin dhepushtimi i Kosovës u vu në rend dite. Nëqershor të vitit 1389 duke dashur t’i rezisto-hej një depërtimi të tillë osman, u organizuanjë koalicion i princave ballkanikë dhe nëFushë të Kosovës në pjesën veri-perëndi-more të Prishtinës, u zhvillua Beteja his-torike e Fushë -Kosovës në mes të forcaveosmane të udhëhequra nga sulltani osman


1970 – 20122 3

Manastiri i Deçanit shek.XIV Trashëgimi kulturore e Kosovës

Stema e familjes arbërore të

Balshajve

Novobërda(Artana) gjatë shek. XIV-XV ishte qendra më e

zhvilluar ekonomike e Evropës Juglindore

Murati I dhe forcave të koalicionit ballkanikku bënin pjesë princërit nga Kosova,Shqipëria, Serbia, Rumania, Bosnja, Kroaciadhe Hungaria. Fitorja e osmanëve në ketë

betejë e vendosi Kosovën nën vasalitetinturk, por depërtimi i pushtuesve turq nëKosovë vazhdoi edhe në kohën e sulltanëveosmanë Mehmeti I dhe Murati II deri nëgjysmën e shekullit XV.

Nga koha e Mehmetit II (1451-1481) praniaosmane në këto treva u bë element i pandarëi jetës politike e shoqërore. Përpjekjet për tandaluar presionin osman në rritjemegjithatë nuk pushuan. Trashëgimtari hun-garez i fronit princi Janosh Huniadi në mar-rëveshje me princin shqiptar Gjergj KastriotiSkënderbeu u organizuan për një betejë tëre, e cila ashtu si edhe e para, u zhvillua nëFushë të Kosovës, në tetor të vitit 1448.Mirëpo, qëndrimi joparimor i sundimtaritserb Gjergj Brankoviq dhe bashkëpunimi itij me sulltanin osman penguan ardhjen mekohë të Skënderbeut në fushëbetejë dhe sipasojë edhe thyerjen e forcave hungareze gjëqë e përshpejtoi rënien e Kosovës nënsundimin osman, të cilën gjë me një opera-cion të fuqishëm ushtarak në verën e vitit1455 e realizoi sulltan Mehmeti i II.

2 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Hartë e vjetër ku shënohet Prizreni

Pamje nga Prishtina e vjetër

Tyrbja e Sulltan Muratit I në vendin ku u zhvillua Beteja e

Parë e Kosovës më 1389

Periudha e sundimit osmanVendosja e pushtetit osman në Kosovë shënonkthesë në proceset dhe zhvillimet politikeekonomike dhe shoqërore të vendit. Një pjesëe territorit të Kosovës u përfshi në njësinë ad-ministrative osmane që u quajt Vilayeti Vëlk(vendi i Vukut) , me ç’rast u krye edheregjistrimi i popullsisë dhe pronave. Duke fil-luar nga vitet 80 të shek. XV, pjesa kryesore eKosovës u përfshi në sanxhakun e Vushtrisë,ndërsa trevat perëndimore të Kosovës ku bëninpjesë edhe Peja, rrethina e Gjakovës dhe njëpjesë e rrethinës së Prizrenit u përfshin në sanx-hakun e Shkodrës, ndërkohë që disa pjesë nëjuglindje u përfshin në sanxhakun e Shkupit.Nga kjo periudhë qytetet e Kosovës filluan tëfunksiononin si qendra administrative kultur-ore dhe ekonomike e një sistemi të ri politikosman. Në qytete u përqendrua shumica e per-sonelit administrativ dhe ushtarak osman, poredhe kleri islam bashkë me institucionet e kul-tit, gjë që ndikoi në përhapjen dhe islamizimine një pjese të madhe të popullatës vendoreshqiptare. Islamizimi i popullsisë në masë ushoqërua e dhe me ndërtimin e shumë objek-teve të kultit islam si xhami, teqe, shkolla(medrese), objekte bamirësie (imarete) duke ishtuar qyteteve pamjen urbanistike të tipit is-lamiko-oriental.Megjithatë procesi i islamizimit nuk u zhvilluapa pengesa, kështu që një formë e rezistencësndaj këtij procesi ishte kriptokatolicizmi apokatolicizmi i fshehtë që paraqitet si dy besimeduke bërë që krishtenizmi të ruhet të një pjesee shqiptarëve. Megjithatë, realiteti fetar i peri-udhës osmane flet qartë për një popullsi meshumicë të theksuar islame,por edhe më tutjenjë vend dhe rol të rëndësishëm vazhdoi të

mbajë popullsia shqiptare e besimit katolik, ecila nga pikëpamja administrative bënte pjesënë Ipeshkvinë Shkup-Prizren. Qytetet e Kosovës si Peja, Prizreni, Prishtina,Vushtria, Shkupi dallojnë për nga prod-himtaria zejtare siç ishte, prodhimi i stolivenga ari dhe agjenti, prodhimi manifaktural iarmëve, përpunimi i lëkurës, mëndafshit etj.Nga qytetet e Kosovës në këtë periudhë pri-matin vazhdonte ta mbante Prizreni, i cilikishte lidhje tregtare me shume qyteteshqiptare dhe evropiane.Megjithatë pas një periudhe të stabilizimittë pushtetit turk në Kosovë fillon periudhae kryengritjeve antiosmane që fituan shkasveçanërisht nga Lufta austro-turke e viteve


1970 – 20122 5

Xhamia e Madhe në Prishtinë shek. XV. Trashëgimi kulturore

e Kosovës

1683-1699. Kryengritja ishte shkaktuar ngakeqpërdorimet e rënda të pushtetit osmanndaj popullsisë dhe ajo u udhëhoq ngaipeshkvi shqiptar Pjetër Bogdani.

Kryengritjet u shuan me ashpërsi ngapushteti osman ndërkaq tërheqja e austri-akëve nga Kosova rezultoi me hakmarrjen eushtrisë osmane ndaj popullsisë vendëse. Kjoi dha hov procesit të islamizimit si dhe sh-përnguljes jashtë Kosove të një numri tëkryengritësve shqiptarë në mesin e të cilëvekishte edhe serbë. Në lidhje me këtë ngjarjenë historiografinë serbe është bërë njëspekulim i madh duke e rritur numrin e tëshpërngulurve serbë nga Kosova dhe kinsepopullimin e saj me shqiptarë të ardhur ngazonat malore të Shqipërisë. Në kohën nëvazhdim përkundër situatave jostabile poli-tike u arrit që të krijohej dhe të forcohej njëklasë aristokrate vendore shqiptare, e cila fil-loi të bëhet bartëse e proceseve politike nëvend. Kështu që u forcuan familjet fisnikeshqiptare siç ishin: Begollajt e Pejës, Rrotul-lajt e Prizrenit, Gjinollajt e Gjilanit dhe Pr-ishtinës etj.

2 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Stoli dhe veshje me motive kombëtare nga Kosova

Ipeshkvi shqiptar Pjetër Bogdani 1630-1689

Periudha e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhelufta për pavarësiRrethanat e shumta shoqërore e politike tëkomplikuara e zgjatën rreth pesë shekujsundimin osman në trevat shqiptare.Shekulli XIX i solli ata në përpjekje më in-tensive për çlirim dhe pavarësi. Kriza Lin-dore që lidhej pandashëm me krizën epërgjithshme të Perandorisë Osmane i ven-dosi shqiptarët në pozitë që impononte op-sionin e mbetjes nën Perandorinë Osmaneose opsionin e bërjes pre të synimeveekspansioniste të shteteve fqinje të spon-sorizuara dhe të përkrahura nga Rusia. Serbiadhe Greqia që nga gjysma e shek XIX kishinshpallur haptas në formë të projekteveshoviniste dhe hegjemoniste të Naçertaniesdhe Megali Idesë, sidomos pretendimet etyre ndaj tokave shqiptare, duke mohuarekzistencën e kombit shqiptar, por edhe tëdrejtën për formimin e shtetit të pavarur. Nëkatër Vilajetet e Kosovës, të Shkodrës, tëManastirit dhe të Janinës, ku shumicën epopullsisë e përbënin shqiptarët, gjendjaekonomike e sociale u përkeqësua shumë.Kjo gjendje nxiti një varg kryengritjesh nëqytetet e Kosovës që shpërthyen si përgjigjendaj reformave turke të njohura me emrinTanzimat. Mirëpo, dobësimi i vazhdueshëm

i Perandorisë Osmane e nxiti Rusinë që t’ishpallte luftë kësaj të fundit. Në këtë rastSerbia dhe Mali i Zi u rreshtuan krahas Ru-sisë me qëllim qe t’i realizonin aspiratatpushtuese ndaj trevave shqiptare. Pas disfatëssë ushtrisë osmane forcat serbe kryenpastrimin etnik duke i shpërngulur rreth 160mijë shqiptarë që jetonin në mbi 700 fshatradhe qytete të rajonit të Nishit, Prokuplës,Kurshumlisë,Vrajës dhe Leskocit.

Në këto rrethana u imponua organizimi ipotencialeve njerëzore ushtarake e politike tëshqiptarëve për qëllime mbrojtëse. U krijuaKomiteti i Stambollit si organizatë që do taudhëhiqte luftën e shqiptarëve për mbrojtjedhe çlirim. Në pajtim me këto synime u or-ganizua Kuvendi i përgjithshëm kombëtar.Punimet e këtij Kuvendi u hapën me 10


1970 – 20122 7

Muhaxherë shqiptarë duke ikur nga trojet etnike

Historia moderne

qershor 1878 në qytetin e Prizrenit kumorën pjesë rreth 110 delegatë nga të gjithatrevat shqiptare, por shumica ishin nga Vila-jeti i Kosovës. Që në ditën e parë Kuvendivendosi ta formonte Lidhjen Shqiptare qëishte organizatë me karakter polik dheushtarak duke e quajtur Lidhja e Prizrenit.Në komitetin qendror të kësaj Lidhjejebënin pjesë figurat atdhetare si: AbdylFrashëri, Sylejman Vokshi, Ymer Prizreni etj.

Fqinjët ballkanikë të Shqipërisë kishin sh-pallur haptas pretendimet e tyre tokësorendaj trevave shqiptare. Rezistenca e shqip-tarëve për t’iu nënshtruar pushtuesve të rinjdhe komplikimi politik e ushtarak i situatësnë Ballkan imponoi ndërhyrjen e Fuqive tëMëdha, që rezultoi me mbajtjen e Kongre-sit të Berlinit. Ky Kongresi i imponoiPerandorisë Osmane dorëzimin e territoreveshqiptare fqinjve ballkanikë, Serbisë, Malittë Zi dhe Greqisë. Një situatë e tillë acaroimarrëdhëniet e shqiptarëve me PerandorinëOsmane dhe me shtete fqinje duke iniciuarnjë luftë të gjatë mbrojtëse që përfundoi mepushtimin e disa territoreve dhe qyteteve

shqiptare nga fqinjët sllavë dhe grekët.Përkundër pamundësisë për ta mbrojturtërësinë territoriale në mënyrë të duhur,Lidhja e Prizrenit hodhi themelet për kri-jimin e shtetit kombëtar shqiptar.Shtypja e lidhjes së Prizrenit rezultoi edheme një shtetrrethim dhe dhunë të paparëushtarake e politike ndaj shqiptarëve nga anae Portës së Lartë. Shumica e ideatorëve tëLidhjes u dënuan dhe u burgosën me shumëvite robëri. Filloi një etapë e përpjekjeve os-mane për shkombëtarizimin e shqiptarëvegjë që rezultoi përsëri me një varg kryengrit-jesh në territorin e Kosovës, veçanërisht gjatëviteve 1883-1893. Lëvizja KombëtareShqiptare krahas luftës së armatosur shtroisërish kërkesat politike për autonominë eShqipërisë dhe bëri përpjekje për realizimine kësaj kërkese duke themeluar organizatënkombëtare të quajtur Lidhja e Pejës, nën ud-hëheqjen e patriotit Haxhi Zeka.

Kuvendi Kombëtari Lidhjes i mbajtipuni met nga 23 derimë 29 janar të vitit1899 në qytetin ePejës në praninë edelegatëve nga shu -më qytete shqip -tare. Lidhja u shpallsi një organizatë epërgjithshme kom-bëtare që bashkontenë gjirin e saj gjithëshqiptarët,gegë etoskë, myslimanë e të krishterë dhe detyrëkryesore kishte mbrojtjen e tërësisë territori-

2 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Shtëpia e Lidhjes së Prizrenit

Haxhi Zeka (1832-1902)-

ideator i Lidhjes së Pejës

ale nga synimet pushtuese të shteteve fqinje,Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë.Në fillimin e shek. XX lëvizjet reformiste qëfilluan brenda Perandorisë Osmane nuk epërmirësuan aspak gjendjen e rëndë të nën-shtetasve e në veçanti të shqiptarëve. Përkundrazi Komiteti i Turqve të Rinj qëmori përsipër realizimin e reformave nëPerandorinë Osmane inicioi një fushatëshkombëtarizimi të shqiptarëve duke bërëunifikimin e fesë me kombin dhe duke ten-tuar asimilimin e shqiptarëve myslimanë nëturq. Këto qëndrime nxitën një vargkryengritjesh në tërë Shqipërinë. Vatër krye-sore u bë sërish Kosova. Këto kryengritje fil-luan gjatë viteve 1909 -1912 dhe rezultuanme shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.Ideatorë të këtyre kryengritjeve në Kosovëishin Hasan Prishtina, Bajram Curri, Isa Bo-letini etj. Për të organizuar kryengritjen erd-hën në Shqipëri edhe Ismail Qemaili dheLuigj Gurakuqi. Pas kryengritjes së verës sëvitit 1912, në vjeshtë të po këtij viti, pasoiLufta Ballkanike dhe pushtimi i Kosovës ngaushtritë serbe-malazeze. Ky pushtim ushoqërua me një dhunë të paparë vrasjesh,përndjekjesh, shkatërrimesh e djegiesh tëfshatrave dhe vendbanimeve shqiptare.Dëshmitarë të këtyre ngjarjeve ishin edheshumë gazetarë të huaj që e ngritën zërinkundër këtyre veprimeve gjenocidale të for-cave serbe dhe malazeze në Kosovë. Nëkushte të tilla gjendja në Shqipëri po bëhejshumë kritike dhe e rrezikshme për vetëekzistencën e qenies kombëtare dukeparashtruar si imperativ të kohës shpalljen epavarësisë së Shqipërisë në Kuvendin Kom-bëtar në Vlorë me 28 nëntor 1912.


1970 – 20122 9

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë dhe Deklarata e

Pavarësisë, 28.11.1912

Periudha e okupimit-sundimit serbdhe jugosllav në KosovëRoli aktiv i Kosovës në shpalljen e Pavarësisësë Shqipërisë pasqyrohet jo vetëm me pjesë-marrjen e delegatëve nga Kosova, por edheme pjesëmarrjen në kryengritje të vazh-dueshme kundër pushtimeve të huaja. Kri-jimi i Shqipërisë së pavarur duke lënë jashtëtrevën e Kosovës, Çamërinë dhe viset e tjeraetnike rezultoi me vazhdimin e luftës tëshqiptarëve nga këto vise për çlirim për-fundimtar kombëtar. Në fakt, për shqyr-timin e problemeve politike që shkaktuanngjarjet e Ballkanit e veçanërisht LuftëratBallkanike gjashtë fuqitë e mëdha u pajtuanqë të mbanin në Londër Konferencën nënivel ambasadorësh, e cila filloi punën më17 dhjetor 1912.

Në konferencë u zhvillua një luftë e ashpërpër përcaktimin e kufijve të Shqipërisë,sidomos në mes Austro-Hungarisë dhe Ru-sisë. Pas diskutimeve të gjata dhe luftësdiplomatike në mars të vitit 1913 Konfer-enca caktoi kufijtë veriorë dhe verilindorë,duke lënë nën sundimin serb e malazezgjithë territorin e Kosovës, trevat e Shkupit,Tetovës, Dibrës, Gostivarit, Strugës etj.

Është ironik fakti se nga 15 qendrashqiptare, 8 nga ato iu dhanë shtetevefqinje, Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë.Aneksimi i Kosovës dhe viseve të tjera ngaSerbia u shoqërua me një fushatë shtypjejee terrori që kishte për qëllim pastrimin etokave të pushtuara nga elementi shqiptar.Për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve tëcenuara nga pushteti okupues serb më 1maj 1918 në ilegalitet u formua KomitetiMbrojtja Kombëtare e Kosovës që në pro-gram kishte çlirimin e viseve të pushtuarashqiptare. Konferenca e Paqes e Parisit, e or-ganizuar pas Luftës së Parë Botërore nuk imori parasysh kërkesat e shqiptarëve përpërmirësimin e padrejtësive që i ishin bërënë të kaluarën dhe ata konfirmuanvendimet e Konferencave të mëparshmeduke vazhduar copëtimin e trevaveshqiptare. Edhe kjo konferencë vendosi qëKosova dhe trevat e tjera shqiptare të anek-suara të përfshihen në Mbretërinë e sapokri-juar Serbo-Kroato-Sllovene. Në kushte tëtilla qëllimi parësor i politikës Serbo-Kroato-Sllovene ishte ndërrimi i strukturës etnikeshqiptare. Jetësimi i këtyre qëllimeve u real-izua përmes formave të ndryshme, veçanër-isht përmes procesit agrar-kolonizues qëkishte të bënte me shpronësimin e tokaveshqiptare duke i lënë ata pa burime jetesedhe duke i detyruar të shpërngulën në visetjera, veçmas në Turqi dhe Shqipëri dhe sjell-jen në vend të tyre të popullatës sllave ngaviset e tjera të Mbretërisë. Ky proces në peri-udhën në mes dy luftërave botërore rezultoime vendosjen e 15 mijë kolonëve serbë emalazezë në Kosovë dhe njëkohësisht me sh-përnguljen e rreth 150 mijë shqiptarëve.

3 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Caktimi i kufijve të Shqipërisë në Konferencën e

Ambasadorëve në Londër

Shkatërrimi i Jugosllavisë gjatë Luftës sëDytë Botërore rezultoi me ndarjen e Kosovësnë tri zona okupuese: italiane, gjermane dhebullgare. Në gusht të vitit 1941 zonaokupuese italiane u bashkua me Shqipërinëduke përfshirë edhe qytetet shqiptare nëMaqedoni dhe në Mal të Zi. Ky bashkimpati një rëndësi të madhe, sepse u rivunëkontaktet ekonomike, kulturore, politike, ar-simore e shpirtërore që ishin ndërprerë qënga viti 1913. Megjithatë në Kosovë dheviset e tjera shqiptare u demonstrua dhe luftuakundër pushtimit fashist. Si rezultat i rezis-tencës së armatosur antifashiste në Kosovë uthemeluan brigadat partizane që mbaninemrat e luftëtarëve shqiptarë të rënë në luftëkundër fashizmit. Duke ndjekur zhvillimetpolitike dhe duke dashur ta ruantebashkimin kombëtar, një grup nacionalistëshdhe intelektualësh shqiptarë në shtator tëvitit 1943 shpalli Lidhjen e Dytë të Prizrenit,e cila angazhohej për ruajtjen e ShqipërisëEtnike. Ndërkohë, Lëvizja Komuniste në

Kosovë në aktivitetin e vet në Konferencëne Parë të Këshillit Nacionalçlirimtar përKosovë e Dukagjin, mbajtur më fund të vitit1943 dhe në fillim të vitit 1944 në fshatinBujan në Malësi të Gjakovës solli Rezolutënku mbështeste dëshirën e shqiptarëve tëKosovës për bashkim më Shqipërinë. Paskësaj Rezolute Lufta Antifashiste u ma-sivizua dhe u shtuan formacionet luftarake antifashiste, kështu që në gjysmën e dytë të

nëntorit të vitit 1944 Kosova u çlirua ngafashizmi. Pas çlirimit nga pushtuesit fashistë,në Kosovë depërtuan njësitë partizane serbe-malazeze dhe maqedone, që ushtruan dhunëe terror ndaj popullsisë shqiptare. Masat ter-rorizuese u kryen veçanërisht pas vendosjessë Administrimit Ushtarak në Kosovë nëshkurt të vitit 1945. Me pretekst të shuarjes


1970 – 20123 1

Të burgosurit shqiptarë në Beograd, viti 1912

Faksimili i dokumentit me nënshkrime të pjesëmarrësve të

Konferencës së Bujanit

së kryengritjes antikomuniste u ndërmor njëaksion i egër vrasjesh e dënimesh pa gjyqe,sidomos në Drenicë, ku u vranë mbi 4000veta. Po ashtu, ndaj ushtarëve të mobilizuarkosovarë në njësitë partizane të Jugosllav-isë u krye një terror i paparë, siç është rastii masakrës në qytetin bregdetar të Tivarit nëprill të vitit 1945, ku u masakruan me mi-jëra shqiptarë. Këto veprime kishin për qël-lim pengimin e zbatimit të vendimeve tëKonferencës së Bujanit që kërkontebashkimin e Kosovës më Shqipërinë. Këtovendime jo që nuk u respektuan nga pushtetijugosllav, por trevat shqiptare në Jugosllaviu ndanë në katër njësi Federale të Jugosllav-isë, në Kosovë, Serbi, Mal të Zi dhe Maqe-doni. Kosova madje mbeti si krahinë eveçantë në kuadër të Serbisë. Aneksimi i ser-ishëm i Kosovës nga Serbia ngjalli pakë-naqësi dhe rezistencë te shqiptarët, të cilët siformë qëndrese organizuan grupe politikepro-perëndimore. Ndër grupet më të rëndë-sishmet dallohet Komiteti NacionalDemokratik Shqiptar që shtriu veprimtarinëe vet në të gjitha viset shqiptare në Jugosllavi.Vetëm nga pranvera e vitit 1945 e deri nëmars të vitit 1947 në territorin e Kosovës ve-pronin 55 grupe politike shqiptare, ndajanëtarëve të të cilëve u ndërmor një fushatëe egër përndjekjeje burgimi afatgjatë dhelikuidimi fizik. Një formë e dhunës dherepresionit fizik ishte edhe aksioni kinse imbledhjes së armëve nga shqiptarët që uzhvillua në dimrin e viteve 1955-1956 dheu organizua nga pushteti serb e që rezultoime likuidim fizik dhe trajtim jonjerëzor tëmijëra shqiptarëve, të cilët për t’i ikur përnd-jekjes u dëbuan me dhunë nga Kosova.

Lëvizja çlirimtare dhe lufta për pavarësi të KosovësRënia nga pushteti i garniturës nacionalisteserbe dhe ndryshimet politike që u bënë nëJugosllavi pas Plenumit të Brioneve në vitin1966 e përmirësuan për një kohë të shkurtërpozitën e shqiptarëve në Jugosllavi dukeshtuar njëherit kërkesat për zgjerimin e au-tonomisë së Kosovës në kuadër të federatësjugosllave. Realizimi i këtyre kërkesave men-dohej të bëhej përmes rrugëve institucionale,por edhe në formën e organizimit të demon-stratave dhe protestave gjithëpopullore.Kështu, gjatë tetorit dhe nëntorit të vitit1968 në shumë qytete të Kosovës u orga-nizuan demonstrata masive ku kërkohejvetëvendosja, kushtetuta, universiteti dhe ajomë e rëndësishmja avancimi i statusit poli-tik të Kosovës. Përkundër masave represive,vrasjeve dhe burgosjeve të shqiptarëve këtodemonstrata patën efektet e veta sepse për-shpejtuan dhe mundësuan themelimin eUniversitetit dhe miratimin e Kushtetutës sëKosovës duke lejuar një hapësirë më të gjerëpolitike.Përkundër këtyre ndryshimeve, pozita eKosovës mbeti ende e pa avancuar sa duhetpolitikisht dhe e pazhvilluar ekonomikisht,madje nga kjo pikëpamje Kosova shfrytëzo-hej nga republikat e tjera të Jugosllavisë nëveçanti nga Serbia. Një situatë e tillë bëri qësërish pas një periudhe qetësie relative të sh-përthejnë demonstrata të fuqishme në tërëKosovën. Marsi i vitit 1981 shënoi fillimine demonstratave të fuqishme të përkrahuranga të gjitha shtresat e shoqërisë shqiptare.Në këto demonstrata të zhvilluara në tëgjitha qytetet e Kosovës pati të vdekur e të

3 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

plagosur, si dhe filloi një fushatë e egër bur-gosjesh, diferencimi dhe largimi nga puna.Nga viti 1981 e deri më 1989 kemi të bëjmëme periudhën e presionit të madh politik ndajinstitucioneve të Kosovës dhe përpjekje përsuprimimin e autonomisë nga Serbia. Popull-sia shqiptare e Kosovës pa dallim u shprehenfuqishëm kundër kërkesave të Serbisë përgllabërimin politik të Kosovës. Mobilizimidhe rezistenca popullore u mbështet fuqishëmnga Lëvizja e Nëntorit e vitit 1988, u dalluanminatorët e minierës së Trepçës, të cilët nëperiudhën 19 deri 28 shkurt u mbyllën nëminierën e Trepçës duke bërë kërkesë për ru-ajtjen e parimeve kushtetuese të Kosovës tëvitit 1974 si dhe shqyrtimin e të drejtave tëshqiptarëve në Jugosllavi. Me këto kërkesa usolidarizuan studentët e Universitetit të Pr-ishtinës dhe gjithë populli i Kosovës.Në mbrojtje të autonomisë u angazhuanedhe intelektualët e Kosovës 215 nga ata idrejtuan apelin opinionit jugosllav dhe Ku-vendit të Serbisë për respektimin e kushte-tutshmërisë së Kosovës. Në rrethana të njështetrrethimi të plotë Serbia imponoi Ku-vendit të Kosovës dhënien e pëlqimit përndryshimet kushtetuese dhe në mbledhjen e

Kuvendit të Serbisë me 28 mars 1989 au-tonomia e Kosovës u suprimua. Gjatë mani-festimeve kundërshtuese ndaj këtyrendryshimeve vetëm në mars dhe prill të vitit1989 policia serbe së bashku me forcat e tjerajugosllave vrau rreth 30 shqiptarë të Kosovës.Presioni dhe format e tjera për shtypjen dheshpërnguljen e shqiptarëve nuk pushuan.Gjatë periudhës mars-maj 1990 u bëhelmimi masiv kur pësuan mbi 7000 nxënësshqiptarë. Për mbrojtjen e të drejtave të cen-uara rëndë të shqiptarëve në dhjetor të vitit1989, u themelua Këshilli për Mbrojtjen e të


1970 – 20123 3

Pamje nga Demonstratat e vitit 1968 në Prishtinë

Pamje nga Demonstratat e vitit 1981 në Prishtinë

Drejtave të Njeriut, ndërsa pak ditë më vonëu themelua edhe partia e parë politikeshqiptare Lidhja Demokratike e Kosovës, qëu angazhua për zgjidhjen e çështjes së shqip-tarëve në Jugosllavi në bazë të parimit tëvetëvendosjes. Kryetar i parë i kësaj partie uzgjodh intelektuali dr. Ibrahim Rugova. Mëtutje, pason edhe formimi i partive të tjerashqiptare dhe shoqatave demokratike. Për t’ibërë ballë vrasjeve masive dhe terroritshtetëror nga rinia shqiptare filloi aksioni përpajtimin e gjaqeve dhe ngatërresave që ushndërrua në një lëvizje gjithëpopullore tëprirë nga intelektuali Anton Çetta. Në këtorrethana të vlimeve politike e kombëtare në 2korrik të vitit 1990, 115 delegatë të Kuven-dit të Kosovës shpallën DeklaratënKushtetuese si dokument mbi barazinë eKosovës me njësitë e tjera federative apo kon-federatave në rast të rikonfigurimit eventualtë Jugosllavisë. Pas këtij akti Kuvendi i Ser-bisë suprimoi Kuvendin e Kosovës, Qever-inë, organet administrative dhe gjyqësore.Pushteti serb mbylli Radiotelevizionin,gazetën “Rilindja”, edicionin e botimeve etj.,dhe goditi rëndë sistemin ekonomik, arsi-mor dhe shëndetësor të Kosovës. Pas shpalljes së Deklaratës Kushtetuese dele-gatët e Kuvendit të Kosovës në mbështetje tëvullnetit të popullit më 7 shtator 1990 nëqytetin e Kaçanikut shpallën Kushtetutën eRepublikës së Kosovës. Në zhvillimet emëtejme Serbia ndërmori hapa më radikalëndaj shqiptarëve të Kosovës që rezultuan mepërjashtim të tërësishëm të shqiptarëve ngainstitucionet duke përfshirë arsimin, shën-detësinë, administratën etj. Ndërkohëmbështetur në Dispozitat e Kushtetutës së

aprovuar të Republikës së Kosovës në shta-tor të vitit 1990 nga forcat politike shqiptareu realizua referendumi për Kosovën shtet ipavarur dhe sovran. Pas referendumit Ku-vendi i Republikës së Kosovës në pajtim meKëshillin Koordinues të partive themeloiQeverinë e Përkohshme të Koalicionit. Njëhap më tutje u bë edhe me organizimin e zg-jedhjeve të para shumëpartiake, në maj tëvitit 1992 ku kryetar i Republikës së Kosovësu zgjodh dr. Ibrahim Rugova, ndërkaq Qev-eria kaloi në mërgim.

Represioni i rëndë serb megjithatë nuk arritita shuante Lëvizjen Gjithëpopullore dhe or-ganizimin politik të shqiptarëve. Gjatë peri-udhës së viteve 1990-1999 u themeluandhe funksionuan shumë institucione tëpavarura nga pushteti serb. Institucionetshqiptare, edhe pse në kushte të represionittë përhershëm, vazhduan punën në arsim nëtë gjitha nivelet, shëndetësi, shkencë, kul-turë, informim, sport dhe në organizimin eformave të mbrojtjes dhe vetëmbrojtjes.Represioni dhe shtypja e vazhdueshme

3 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Ibrahim Rugova ish-president i Republikës së Kosovës dhe

Bill Klinton, ish-president i SHBA-ve

rezultoi me protestat e studentëve të Uni-versitetit të Prishtinës më 1 tetor 1997, tëcilat patën një reflektim të fuqishëm në di-namizimin e rezistencës së shqiptarëve dhekrijimin e një realiteti të ri politik. Ky re-alitet mori dimensionin e fuqishëm meparaqitjen e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës(UÇK-së), si forcë e armatosur dhe mepërkrahjen e pakursyer të faktoritndërkombëtar në zgjidhjen e çështjes sëKosovës. Paraqitja e parë publike e UKÇ-sëmë 28 nëntor 1997 dhe aktivitetet e saj nëterren e bënë këtë forcë faktor kryesor tëluftës së armatosur që e shtoi edhe mëshumë ndërkombëtarizimin e problemit tëKosovës. Pushteti serb duke parë masiviz-imin e luftës së armatosur të shqiptarëve futinë veprim të gjithë makinerinë ushtarakedhe policore e propagandistike jo vetëmkundër UÇK-së, por edhe kundër popul-latës civile. Popullata civile u masakrua dheu vra mizorisht pa përjashtuar këtu as fëmi-jët, gratë dhe pleqtë.Djegiet dhe shkatërrimet e fshatrave ishinformë e zakonshme e veprimit të forcaveserbe. Masakra të mëdha u kryen gjatë mua-jit shkurt dhe mars të vitit 1998, sidomos nëterritorin e Drenicës, por që vazhduan edhegjatë gjithë vitit anë e mbanë Kosovës. In-tensifikimit të Luftës çlirimtare i kontribuoiedhe më tepër lufta heroike dhe flijimi ifamiljes së Jasharajve në fshatin Prekaz tëDrenicës. Një familje e tërë prej tre gjener-atash u flijua me një heroizëm të paparëduke u përballur me ushtrinë e policinë serbetë armatosur dhe të pajisur me armatiminmë modern të kohës. Kjo luftë e udhëhequrnga Adem Jashari u bë frymëzimi i pashuar

në aspiratat e popullit shqiptar për liri epavarësi.

Kosova ishte vërshuar nga njësitë ushtarake epolicore serbe, të cilat intensifikuan dhunëndhe vrasjet ndaj shqiptarëve. Operacionet evazhdueshme ushtarake e policore serbeshkaktuan pasoja katastrofale humanitarepër popullsinë civile. Të detyruar të ikin ngavatrat e tyre shqiptarët e përndjekur krijuan


1970 – 20123 5

Kulla e Jasharajve në Prekaz

Adem Jashari, Komandat legjandar i Ushtrisë Çlirimtare të

Kosovës

kolona refugjatësh, numri i të cilëve sillej nërreth 430.000 mijë në periudhën janar-dhjetor të vitit 1998. Po ashtu, gjatë kësajkohe u vranë rreth 2000 shqiptarë. Lufta earmatosur çlirimtare hyri në fazë te re pasMasakrës në fshatin Reçak në afërsi tëShtimes, në janar të vitit 1999. Kjo masakërku u ekzekutuan nga afër fshatarë duarthatëtë të gjitha moshave imponoi veprimin mëaktiv të faktorit ndërkombëtar, i cili nukmund të qëndronte më indiferent ndajmasakrave dhe katastrofave humanitare që ishkaktonin forcat ushtarake policore serbe.Faktori ndërkombëtar duke tentuar që luftënta vendosë në binarë diplomatik, organizoibisedimet politike. Gjatë muajve shkurt dhemars të vitit 1999 në Rambuje dhe Paris umbajtën bisedime në mes faktorit politikshqiptar të Kosovës dhe atij nga Serbia mendërmjetësim ndërkombëtar.Bisedimet për-funduan pa e bindur Serbinë në domos-doshmërinë e ndërprerjes së luftës dhetërheqjen e forcave militare e policore ngaKosova. Si rezultat i dështimit të bisedimevemë 19 mars 1999 nga Kosova u tërhoq Mi-sion Verifikues i OSBE për Kosovë. Tani for-cat serbe filluan haptazi realizimin e planitpër spastrimin etnik të shqiptarëve tëshoqëruar me vrasje, masakrime, përdhu-nime, djegie dhe spastrim etnik të plani-fikuar. Gjatë kësaj kohe UÇK-ja vazhdoiveprimtarinë e luftës së armatosur kundërforcave serbe, ndërsa për një veprim më tëefektshëm bëri organizimin dhe formimin eZonave operative.Refuzimi i Serbisë për zgjidhje politike tëproblemit, ndërsa masakrat ndaj shqiptarëveshtoheshin dita ditës, nxiti veprimin e

Aleancës Veriatlantike që të fillonte me sulmeajrore ndaj caqeve ushtarake dhe policoreserbe në Kosovë dhe Serbi. Bombardimet fil-luan më 24 mars 1999 dhe vazhduan për 72ditë deri sa Serbia u detyrua ta nënshkruanteMarrëveshjen për tërheqjen ushtarake epolicore nga Kosova. Marrëveshja u nën-shkrua me 10 qershor 1999 në qytetin e Ku-manovës në Maqedoni . Gjatë kohës sëbombardimeve të NATO-së forcat serbe nëmënyrë të planifikuar ndërmorën aksioninpër spastrimin etnik të Kosovës nga shqiptarëtdhe dëbuan më dhunë mbi një milion shqip-tarë për në Shqipëri,Maqedoni dhe Mal të Zi.Gjatë kohës së bombardimeve ushtria serbevrau mbi 15.000 shqiptarë, në mesin e tëcilëve shumë gra dhe fëmijë. Forcat serbehapën rreth 500 varreza masive dhe për t’imbuluar krimet i humbën pa gjurmë mbi3000 shqiptarë, ndërsa mbi 5000 i morënpeng dhe i burgosën në Serbi. Pas për-fundimit të luftimeve, në qershor të vitit1999, Këshilli i Sigurimit i OKB-së vendosipushtetin civil ndërkombëtar në Kosovë,ndërsa pushtetin ushtarak dhe të sigurisë emorën forcat e NATO-së.

3 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Pjesëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës

Në ndërkohë nga strukturat e Ushtrisë Çlir-imtare të Kosovës u formua qeveria epërkohshme me në krye Hashim Thaçin, ishudhëheqës i UÇK-së. Në shtator të vitit1999 Ushtria Çlirimtare e Kosovës u trans-formua në Trupat Mbrojtëse të Kosovës.Nevoja për një zhvillim sa më demokratik tëjetës politike në Kosovën e pas luftës bëri që

të organizohen zgjedhjet e para parlamentarenë Kosovë të pranuara edhe nga faktorindërkombëtar. Qeveria e koalicionit të gjerë,dalë nga këto zgjedhje u formua më 28shkurt 2002. President i shtetit u zgjodh dr.Ibrahim Rugova, nga Lidhja Demokratike eKosovës, Kryeministër Bajram Rexhepi ngaPartia Demokratike e Kosovës, kurse Kryetari Kuvendit u zgjodh akademik Nexhat Daci,po ashtu, nga Lidhja Demokratike e Kosovës. Në tetor të vitit 2004 u organizuan zgjedhjete dyta parlamentare që rezultuan meformimin e Qeverisë së koalicionit në mesLidhjes Demokratike të Kosovës dhe partisëAleanca për Ardhmërinë e Kosovës që nxorisi kryeministër Ramush Haradinajn. Vitet2005-2007 shënuan një varg bisedimesh tëorganizuara me ndërmjetësim ndërkombëtardhe të zhvilluara në mes shqiptarëve dhe ser-bëve në Vjenë të Austrisë. Bisedimet ud-


1970 – 20123 7

Hyrja e Trupave të NATO-së në Kosovë, 12 qershor1999

Kampi i Bllacës me shqiptarë të përndjekur nga Kosova, pranverë e vitit 1999

hëhiqeshin nga diplomati finlandez MartiAhtisari dhe përfunduan pa marrëveshje nëmes të palëve. Në ndërkohë, në janar të vitit2006 vdiq Presidenti dr. Ibrahim Rugova.Zhvillimet politike rodhën drejt organizimittë zgjedhjeve të dyta lokale dhe parla-mentare të mbajtura në nëntor të vitit 2007.Këto zgjedhje i fitoi Partia Demokratike eKosovës dhe u krijua qeveria e koalicionit.Në postin e Presidentit të Republikës urikonfirmua dr. Fatmir Sejdiu, Hashim Thaçiu zgjodh Kryeministër, kurse Jakup Krasniqi,Kryetar i Parlamentit të Kosovës. Zhvillimetpolitike në Kosovë imponuan nevojën edefinimit të qartë të statusit politik tëKosovës. Avancimi i proceseve demokratikenë Kosovë si dhe bindja e ndërkombëtarëvese me bisedime me Serbinë nuk mund tëzgjidhet statusi përfundimtar i Kosovës nëpajtim edhe me dokumentin bazë të dër-

guarit special të sekretarit të OKB-së, përstatutin e Kosovës Marti Ahtisari, institu-cionet dhe udhëheqja politike e Kosovës nëseancën solemne të Kuvendit të Kosovësmbajtur më 17 shkurt 2008 shpalli Kosovënshtet të pavarur dhe demokratik. Po kështu,Kuvendi i miratoi simbolet shtetërore tëKosovës dhe Kushtetutën duke jetësuar vull-netin shekullor të popullit të Kosovës përçlirim dhe për zhvillim demokratik.

3 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Z. Hashim Thaçi, kryeministër i Qeverisë së Kosovës, lexon Deklaratën e Pavarësisë

Deklarata e Pavarësisë së Kosovës

Identiteti kulturor i Kosovës është kri juarnë kontinuitetin specifik historiko-etnikqë nga Iliria e deri më sot. Kështu që,

pavarësisht okupimit nga perandoritë:romake, bizantine, otomane dhe okupimitserb, të cilat për kohë të gjatë qëndruan nëKosovë dhe në viset shqiptare, ky rajon krijoinjë identitet specifik kulturor, në të cilingërshetohen vlera dhe tradita të ndryshme.

Në Kosovë, në një periudhë të gjatëkohore kanë munguar institucionet arsimoredhe shkencore. Prandaj, në mungesë tëkëtyre institucioneve, shumë personalitetenga Kosova emigruan në qendra të

ndryshme të kulturave evropiane dhe tëLindjes, në të cilat realizuan arritje në fushatë dijes dhe të urbanistikës.

Intelektualët shqiptarë lanë gjurmëkulturore. Njëri ndër këta, Pjetër Bogdani(lindi rreth 1630-1689), me veprat e tij mekarakter letrar, humanist, arsimues e fetar tëshekullit XVII kontribuoi në afirmimin eidentitetit kulturor të shqiptarëve edhe nëpërmasa ndërkombëtare. Veprat e tij janëbërë pikë referimi për humanistikënshqiptare, si dhe për zhvillimin e letërsisëshqipe, ashtu edhe për edukimin kulturor tëshqiptarëve e më gjerë.


1970 – 20123 9

Fillet e arsimit dhe të shkencës

Shkolla e Lartë Pedagogjike në Prishitnë

Edhe në periudhën e PerandorisëOsmane edhe në periudhën e okupimit serbpas vitit 1912, në Kosovë paraqitenintelektualë, të cilët në mënyrë individualebënë studime në fusha të ndryshme, veçmasnë shkencat humane dhe në fushën e traditësdhe të arkeologjisë. Njëri nga personalitetetmë të rëndësishme që la pas vetes veprat mëtë njohura për shkencën dhe traditënshqiptare është Shtjefën Gjeçovi – Kryeziu(1874-1929).

Rrjeti i institucioneve të arsimit fillordhe të mesëm, që u krijua në Kosovë pas vitit1941, bëri të mundur që të hapen edheinstitucionet e para shkencore, informative,botuese, bibliotekare etj. Instituti i parëshkencor në Kosovë u formua në janar tëvitit 1943, në Prizren, nga një grupprofesorësh të njohur, të cilët ishin tëarsimuar në universitetet e njohuraevropiane. Në krye me prof. Selman Rizënu themelua Qendra e Vogël për StudimeveKosovare në Prizren që kishte në fokus tëpunës studime nga shkencat humane,gjuhësore dhe tradita, si dhe specializimin ekuadrove në fushën e arsimit.

Edhe në periudhën e komunizmit, kurKosova kishte mbetur me një status autonomnë kuadër të ish-Jugosllavisë, vazhdoi traditae krijimit të institucioneve të reja arsimoredhe shkencore. Në Prizren, në dhjetor të vitit1944 themelohet institucioni i parëbibliotekar - Biblioteka Krahinore e Kosovës,e që sot është Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës. Institucionet e parashkencore-hulumtuese nga fusha e bujqësisëfillojnë të funksionojnë që nga viti 1946.Enti Veterinar Bakterologjik theme lohet në

vitin 1946, pastaj ky ent shndërrohet nëInstitutin e Veterinës në Prishtinë. StacioniQendror i Meliorimit në Pejë dhe StacioniRajonal Eksperimental Bujqësor në Prishtinë,pas vitit 1949 e themelojnë Institutin përHulumtime Bujqësore në Pejë. Këto institutekanë zhvilluar veprimtarinë hulumtuese eshkencore në fushën e bujqësisë dhe tëblegtorisë.

Në vitin 1953 në Prishtinë themelohetqendra shkencore, Instituti Albanologjik iPrishtinës. Instituti nis punën me studimenga fusha e gjuhësisë, letërsisë, historisë dhetraditës shqiptare. Mirëpo, pas dy vjetësh, pranë vitin 1955, me ndërhyrjen e administratëssë pushtetit komunist ndërpritet puna e tij,ndërsa biblioteka shkatërrohet dhe punëtorëtshkencorë largohen nga ky Institut. Shërbimisekret shtetëror i sekuestroi dorëshkrimet dhepunëtorët shkencorë i transferoi dhe i dëboinga puna. Në vitin 1967 u rithemeluaInstituti Albanologjik i Prishtinës me vetëmpesë punëtorë shkencorë dhe u vendos në njëndërtesë të vjetër të ish-kazermës ushtarake.

4 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Instituti Albanologjik i Prishtinës

Degët e para të studimeve alba nologjikeu themeluan në kuadër të Shkollës sëLartë Pedagogjike në vitin 1958, ndërsa

Katedra e Albanologjisë u hap në vitin 1960në Fakultetin Filozofik. Me krijimin e këtyreinstitucioneve filloi edhe arsimimi i lartëinstitucional në Kosovë. Gjithashtu,Konsulta Gjuhësore e Prishtinës, në vitin1968, i parapriu Kongresit të Drejtshkrimittë Gjuhës Shqipe që u mbajt në vitin 1972në Tiranë.

Grupet e para studimore, që u organizuannë Shkollën e Lartë Pedagogjike të Prishtinës,ishin: Grupi i Gjuhës dhe i Letërsisë Shqipe,

Grupi i Gjuhës dhe i Letërsisë Serbokroate,Grupi i Biologjisë dhe Kimisë, Grupi i Bazavetë Arsimit Teknik dhe Fizikës, Grupi iMatematikës dhe Fizikës. Në vitin e parëakademik 1958-1959 u regjistruan 93studentë të rregullt dhe 55 me korres -pondencë. Studimet u zhvilluan në gjuhënshqipe dhe serbokroate. Pos Prishtinës filloiedhe zgjerimi i shkollave të larta në qendrat emëdha urbane të Kosovës. Në vitin akademik1961-1962, në Prizren, hapet paralelja e parëe Shkollës së Lartë Pedagogjike të Prishtinës,në të cilën u regjistruan 100 studentë, nga tëcilët 48 prej tyre shqiptarë. Duke pasur


1970 – 20124 1

Institucionet e para të arsimit të lartë

Studentë të Albanologjisë dhe Profesorë të Universitetit të Prishtinës, Tiranë 1964

parasysh interesimin dhe nevojat që paraqitenpër kuadro në fushën e arsimit dhe tëedukimit në këtë pjesë të Kosovës, në vitin1962 Shkolla e Lartë Pedagogjike e Prizrenitbëhet e pavarur duke u emërtuar Shkolla eLartë Pedagogjike “Xhevdet Doda”.

Ndërkohë, Shkolla e Lartë Pedagogjike ePrishtinës hap edhe Qendrën për Studime meKorrespondencë në Novi Pazar (qytezë qëgjendet në Serbinë Jugore), në të cilënstudionin 50 studentë.

Në fazën e parë institucionet e arsimit tëlartë në Kosovë ballafaqohen me mungesë tëtheksuar të kuadrit të specializuar, mungesë tëhapësirës dhe të kushteve të duhura përrealizimin e projekteve hulumtuese shkencore.

Nevojat për kuadro në fushën e admini -stratës në institucionet e vendit, nxisinmarrjen e vendimit për të hapur edheShkollën e Lartë Administrative në Prishtinënë vitin 1959. Në dy vitet e para akademikenë këtë institucion studionin 184 studentëtë rregullt dhe 407 me korrespondencë. Mëvonë, Shkolla e Lartë Administrative nëPrishtinë do të paraqesë bërthamën e Fakul -tetit Juridik-Ekonomik.

Në vitin 1960, në Pejë, themelohetShkolla e Lartë Ekonomike Komerciale, nëtë cilën në vitin e parë dhe të dytë, studimeti vijonin 362 studentë, prej tyre 186 tërregullt dhe 176 me korrespondencë. Viti1960 shënon edhe krijimin e Shkollës sëLartë Bujqësore në Prishtinë. Në vitinakademik 1961-1962 u regjistruan 165studentë të rregullt dhe 395 me korres -pondencë. Ligjëratat mbaheshin kryesisht nëgjuhën serbokroate dhe një numër të lëndëvemësimore e mbanin profesorët që vinin nga

qendrat e tjera universitare të ish-Jugosllavisë. Fakulteti Filozofik në Prishtinë u hap në

tetor të vitit 1960 dhe paraqet institucionine parë të lartë arsimor-shkencor në Kosovë.Në kuadër të këtij fakulteti u themeluanedhe gjashtë katedra: Katedra e Gjuhës dheLetërsisë Shqipe, e Gjuhës Serbokroate dhe eLetërsisë Jugosllave, e Matematikës, e Fizi -kës, e Kimisë, e Biologjisë. Pas një kohe tëshkurtër, në vitin akademik 1961-1962 nisinpunën edhe katedrat: Gjuhë dhe LetërsiRuse dhe Gjuhë dhe Letërsi Angleze. Nëvitin e parë akademik 1960-1961 u regjis -truan 97 studentë të rregullt (60 shqiptarë,32 serbë dhe 5 të tjerë) dhe 141 me korres -pondencë. Mësimin e mbanin 7 mësim -dhënës (2 shqiptarë dhe 5 serbë) dhe 7bashkëpunëtorë (2 shqiptarë dhe 5 serbë).Prej tyre 4 ishin doktorë shkencash dhe 1magjistër.

Pas hapjes së Fakultetit Filozofik, e filloipunën në vitin 1961 edhe fakulteti i dytë nëKosovë, Fakulteti Juridik-Ekonomik. Nëvitin e parë u regjistruan 586 studentë: 185në drejtimin juridik (43 të rregullt dhe 142

4 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

me korrespondencë) dhe 401 në atëekonomik (120 të rregullt dhe 281 mekorrespondencë). Prej tyre, ishin 323 serbë,134 shqiptarë dhe 129 të tjerë.

Edhe në këto vite kishte shumë mungesëtë kuadrit akademik shqiptar. Pos drejtimevenë shkencat filologjike, shoqërore, juridike,ekonomike, në Kosovë ishte paraqitur kërkesëe theksuar edhe për kuadro të fushave teknike.Në vitin 1961 hapen dy shkolla të lartateknike: Shkolla e Lartë Teknike në Prishtinë,në të cilën u regjis truan 364 studentë (87 tërregullt, 277 me korrespondencë), dheShkolla e Lartë Teknike në Mitrovicë, në tëcilën u regjist ruan 51 studentë (33 të rregullt,18 me korrespondencë).

Numri i studentëve, si dhe numri iprofesorëve dhe i asistentëve në katër shkollate larta dhe në dy fakultetet e hapura deri nëvitin 1961 rritej vazhdimisht. Kështu në atëvit, në këto institucione studionin 3.320studentë (1.046 të rregullt dhe 2.274 mekorrespondencë), prej të cilëve 2010 serbë,928 shqiptarë dhe 382 të tjerë.

Shkolla e Lartë Teknike e Prishtinës nëvitin 1965 avancohet në nivel më të lartëshkencor dhe shndërrohet në FakultetinTeknik të Prishtinës.

Pos Prishtinës dhe Prizrenit, edhe nëqytetet e tjera të Kosovës hapen institucionetë larta, në të cilat përfshiheshin një numër icaktuar i studentëve. Kështu në vitin 1967në Gjakovë fillon punën Shkolla e LartëPedagogjike “Bajram Curri”.

Në vitin 1969 bëhet një hap i rëndë -sishëm në zhvillimin e institucioneve tëarsimit të lartë në Kosovë, kur në Prishtinë uthemelua Fakulteti i Mjekësisë.

Në shkollat e larta dhe fakultetet qëpunonin në disa qendra të Kosovës, përnevoja të studentëve u adaptuan dhe undërtuan objekte për banim, ndërkohë që uhapën edhe mensat e para për studentë. Nëvitin 1961 u ndërtua konvikti numër 1 istudentëve dhe pas realizimit të këtij projektinë këtë konvikt banonin 750 studentë, ndërsamund të strehoheshin deri 1000 studentë.

Deri në vitin 1966 pjesa më e madhe elëndëve mbaheshin në gjuhën serbokroate,përjashtim bënte vetëm Dega e Albano -logjisë, në të cilën që nga viti 1960 mësimimbahej në gjuhën shqipe, përpos në lëndëtpedagogji dhe sociologji, në të cilat ligjëratatdëgjoheshin bashkërisht nga studentëtshqiptarë dhe ata të katedrave në gjuhënserbokroate. Të diplomuarit e parë nëFakultetin Filozofik në vitin 1964 ishin 31studentë, të gjithë këta të regjistruar nëgjeneratën e parë të studimeve. Nga këta tëdiplomuar 16 ishin shqiptarë dhe 15 tëkatedrave në gjuhën serbokroate.

Hapja e Fakultetit Filozofik, Juridik,Teknik dhe të Mjekësisë, si dhe puna eshkollave të larta në Prishtinë, Prizren,Gjakovë, krijoi edhe mundësi ligjore përthemelimin e institucionit më të lartë arsimor-shkencor, të Universitetit të Prishtinës. Ështëtheksuar se ndër faktorët që kanë ndikuar nëkrijimin e Universitetit të Kosovës është edhendryshimi i vërejtur politik që u bë ngapolitika e komunizmit jugosllav ndaj shqip -tarëve dhe Kosovës pas Plenumit të Brionevenë vitin 1966. Në këtë vit, hapet mundësia mëe madhe për të parë krijimin dhe presioninshtetëror që ishte bërë ndaj shqiptarëve nëpërgjithësi, identitetit dhe traditës së tyre, dhe


1970 – 20124 3

në veçanti, të ndjekjes së intelektualëve dhetendencës për të tkurrur zhvillimin e arsimitshqip. Po në këtë periudhë hapet debat për tërealizuar një afirmim më të madh nacional tëshqiptarëve të Kosovës në politikë, arsim,shkencë, kulturë, ekonomi etj.

Në demonstratat e vitit 1968 që uorganizuan nga studentët e fakulteteve dhetë shkollave të larta të Kosovës, u artikuluankërkesat krahas atyre politike, edhe përthemelimin e Universitetit të Prishtinës. Pokështu, edhe klima politike kishte bërë qëkrijimi i Universitetit të Prishtinës të shihejsi një mundësi reale, pikërisht për të realizuar

synimet e një zhvillimi më të shpejtë arsimor,kulturor, social dhe ekonomik të Kosovës.Në këtë drejtim, nisin proceset e avancimittë statusit politik dhe kushtetues të Kosovës,e cila për shkak të trajtimit jo të barabartëdhe të drejtë, mbeti rajoni më i pazhvilluarnë ish-Jugosllavi.

Krijimi i Universitetit të Prishtinës do tëishte një shtytës themelor për krijimin especialistëve të profileve të ndryshme që dot’i shërbenin zhvillimit socio-kulturor dheekonomik të Kosovës, në këtë kontekst,edhe të shqiptarëve si popullsi shumicë nëKosovë.

4 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Më 18 nëntor 1969 Kuvendi i KrahinësSocialiste Autonome të Kosovës,miratoi Ligjin mbi themelimin e

Universitetit të Prishtinës. Miratimi i këtijligji ishte realizim i një procesi të gjatë përpërparimin e punës arsimore, kërkimore dheshkencore, si dhe për aftësimin e kuadrovetë reja në fusha të ndryshme, veçmas nëgjuhën shqipe.

Në nenin 1 të Ligjit mbi themelimin eUniversitetit të Prishtinës shkruan: “Theme -

lohet Universiteti i Prishtinës. Universiteti kacilësinë e personit juridik”. Kuvendi theme -lues i Universitetit të Prishtinës u mbajt më13 shkurt 1970, kurse më 15 shkurt, dy ditëmë vonë, u mbajt edhe mbledhja solemne eKuvendit për përurimin e tij. Dita e 15shkurtit ishte shpallur Ditë e Universitetittë Prishtinës. Në këtë Kuvend u promovuaedhe rektori i parë i Universitetit tëPrishtinës, prof. dr. Dervish Rozhaja.

Gjatë viteve ‘70 Universiteti i Prishtinës


1970 – 20124 5

Themelimi i Universitetit të Prishtinës

Kuvendi i parë zgjedhor i Universitetit të Prishtinës, 13 shkurt 1970

4 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Prof. dr. Dervish Rozhaja Prof. dr. Idriz Ajeti Prof. dr. Feriz Krasniqi Prof. dr. Gazmend Zajmi

Prof. dr. Minir Dushi Prof. dr. Hajredin Hoxha Prof. dr. Skënder Karahoda Prof. dr. Ejup Statovci

Prof. dr. Zejnel Kelmendi Prof. dr. Enver Hasani Prof. dr. Mujë Rugova

REKTORËT E UNIVERSITETIT TË PRISHTINË NGA THEMELIMI DERI MË SOT

zgjerohet edhe me hapjen e institucioneve tëreja të arsimit të lartë. Në vitin 1971 bëhetndarja e Fakultetit Filozofik dhe Fakultetit tëShkencave Matematike-Natyrore, të cilët derinë këtë kohë e zhvillonin veprimtarinë e tyrenë një institucion të përbashkët. Po në këtëkohë, bëhet ndarja e Fakultetit Ekonomik dheJuridik në institucione të veçanta akademike.

Fakulteti i Bujqësisë në Prishtinë theme -lohet në vitin 1973, ndërsa në vitin 1974 nëMitrovicë themelohet Fakulteti Xehtaro-Metalurgjik. Në vitin 1975 filloi punënFakulteti i Arteve në Prishtinë, si edheShkolla Pedagogjike “Skënderbeu” nëGjilan. Shkolla e Lartë Teknike (Qendra për

Arsimin e Lartë) hapet në vitin 1976 nëFerizaj, ndërsa Fakulteti i Kulturës Fizike nëPrishtinë konstituohet në vitin 1979.

Në vitin 1980, me një marrëveshje tëveçantë, të gjitha shkollat e larta iu bashkuanUniversitetit të Prishtinës. Bashkimi i tëgjitha institucioneve të arsimit të lartë bëri qëUniversiteti i Prishtinës të bëhet një qendër efuqishme e arsimit, shkencës dhe kulturës.Rritja e numrit të fakulteteve dhe të shkollavetë larta bënë të mundur edhe shtimin enumrit të studentëve, sidomos numrin estudentëve shqiptarë. Në vitin akademik1969-1970, kur u themelua, në Universitetine Prishtinës studionin 7712 studentë (5303


1970 – 20124 7

të rregullt, 2409 me korrespondencë), prej tëcilëve shqiptarë ishin 3669, ndërsa serbë4043 studentë. Numri i studentëve ishte ivogël, sidomos i atyre shqiptarë. Këtë edëshmojnë faktet, se në atë vit akademiknumri i studentëve shqiptarë ishte për 374më i vogël se i atyre që studionin në gjuhënserbokroate. Ndërkaq, gjatë dhjetë vjetve tëzhvillimit të tij, Universiteti i Prishtinës ushndërrua në një qendër të fuqishmeuniversitare, me numër të madh studentësh,sidomos në studimet në gjuhën shqipe.

Në vitin akademik 1979-1980 kishte34922 studentë (25009 të rregullt, 9913 mekorrespondencë). Mësimet në gjuhën shqipei vijonin 24771 studentë, ndërsa 10151 në

gjuhën serbokroate. Gjithashtu u shtua edhenumri i vajzave shqiptare që studionin nëfakultete e në degë të ndryshme (803 sosh).Në këtë drejtim, rritet edhe numri imësimdhënësve dhe bashkë punëtorëve,sidomos për mësim në gjuhën shqipe. Derisanë vitin akademik 1969-1970 në Univer -sitetin e Prishtinës punonin rreth 200mësimdhënës dhe 200 bashkëpunëtorë, nëvitin akademik 1979-1980 në këtë Univer -sitet punonin rreth 600 mësimdhënës dhe400 bashkëpunëtorë. Në marrëdhënie tërregullt pune ishin mbi 190 doktorë shken -cash (126 shqiptarë) dhe 173 magjistra (134shqiptarë). Për një kohë relativisht tëshkurtër, u krijua kuadri mësimor për

4 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Eqrem Çabej me studentët e Albanologjisë të Fakultetit Filozofik të Prishtinës, viti 1971

mbajtjen e mësimit në gjuhën shqipe në tëgjitha degët, përkatësisht lëndët mësimore.

Me Kushtetutën e vitit 1974 sistemi iarsimit në Kosovë fitoi një autonomi. Nëvitin 1979 u nënshkrua marrëveshja mbibashkëpunimin në Universitetin e Prishtinësdhe aty veprimtarinë e zhvilluan edheinstitutet shkencore, siç ishin ai i studimevesociologjike, i ekonomisë etj., të cilët umorën me hulumtime konkrete dhe aktualetë zhvillimit social dhe ekonomik të Kosovës.Krahas kuadrove vendore, në këtë aspektndihmuan edhe mësimdhënësit nga Univer -siteti i Tiranës, sidomos në vitet 1978-1981.Për lëndët mësimore në gjuhën serbokroateprofesorët e universiteteve të Beogradit, tëShkupit, të Nishit dhe ndonjë nga qendra tëtjera universitare ishin të angazhuar prejthemelimit të tij. Edhe gjatë këtyre dhjetëvjetëve një numër i kufizuar i mësimdhë -nësve nga mësimi në gjuhën serbokroate, nëmungesë të kuadrit shqiptar, u mbantemësim edhe studentëve shqiptarë në gjuhënserbokroate. Mësimi dhe studimet në gjuhënjoamtare për studentët shqiptarë, paraqitninvështirësi serioze, e që, pa dyshim, ndikonteedhe në efikasitetin e studimeve.

Me Ligjin mbi Shkollimin e Lartë(“Gazeta zyrtare e KSAK” nr. 43-74), arsimii lartë në Kosovë për herë të parë rregullohetnë mënyrë të tërësishme. Në disa degë, si nëatë të Albanologjisë, të Pedagogjisë, tëHistorisë, pastaj në Fakultetin Juridik, nëFakultetin e Shkencave Matematike-Naty -rore etj., u themeluan edhe studimet pasuni -versitare. Me qëllim të intensifikimit tëmësimit, bëhen hapat e parë për hartimin eteksteve universitare që mungonin, sidomos

për studimet në gjuhën shqipe. Nis refor -mimi i planeve dhe programeve të studimevedhe krijimi i kushteve më të mira përstudime dhe veprimtari shkencore. Pothuajsenë të gjitha degët, në drejtimet dhe katedrate fakulteteve, u themeluan bibliotekat, sallate leximit dhe u sigurua literaturë përstudentët dhe mësimdhënësit, ndonëse ajonuk ishte e mjaftueshme.

Gjithashtu, për studentët e Universitetittë Prishtinës ofrohen shërbime që kanë tëbëjnë me standardin e tyre, siç ështëndërtimi i restaurantit në vitin 1974, pastajobjekti i mbrojtjes shëndetësore të studentë -ve etj. E një rëndësie të veçantë ishte edhembështetja financiare e studentëve përmeskredive dhe bursave, si dhe themelimi içmimit “Student i dalluar”. Ky çmim kapasur dhe vazhdon të ketë edhe sot e kësajdite një rëndësi të veçantë në nxitjen dheavancimin e dijes shkencore.

Veprimtaritë sportive dhe argëtuese tëstudentëve kanë pasur një ndikim të veçantënë rrjedhat e procesit jashtëmësimor. Kështu,formohet Lidhja e Organizatave të KulturësFizike e Universitetit (LOKF-a), ku vepronin20 shoqëri sportive me 11 klube, me afro4000 anëtarë. Shquhen: klubi i skitarisë(1969); klubi basketbollistik “Universiteti”(femra), formuar më 1972; klubi xhudo“Universiteti” (1969), pastaj klubi i shahut,i volejbollit, i hendbollit, i pingpongut, ishenjëtarisë etj., që arritën rezultate tëmëdha. Këto klube në vitin 1979 u përfshinënë Shoqërinë Sportive “Universiteti”.

Për nxitjen e jetës kulturore-artistike tëstudentëve gjatë kësaj periudhe, rol të veçantëluajti Shoqëria Kulturo-Artistike e studentëve


1970 – 20124 9

“Ramiz Sadiku”, e cila është formuar në vitin1962 dhe ka zhvilluar një veprimtari tëpandërprerë në seksionet: muzikë popullore,folklor, kor, art dramatik në gjuhën shqipe dheserbokroate, pastaj grupi letrar, recitativ etj.

Studentët botonin edhe revistat e tyre“Bota e re” dhe “Dituria”. Në periudhën eviteve 1970-1980, në Universitetin e Prishti -nës u diplomuan mbi 9500 studentë në 46profile dhe u mbrojtën mbi 100 disertacionetë doktoratave. Pjesa më e madhe e tyre ishinnë gjuhën shqipe.

Krahas punës mësimore, në fakultetet eUniversitetet të Prishtinës, prioritet kishte

edhe puna hulumtuese, kërkimore-shken core.Në disa prej fakulteteve më të mëdha, siç ishinFakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore,Filozofik, Juridik, i Mjekësisë etj., uthemeluan edhe institute kërkimore-shkencore, si dhe klinika të veçanta përshërbime me karakter shkencor. Po ashtu,edhe rritja e numrit të doktorëve dhemagjistrave, sidomos të atyre shqiptarë, pastajbotimi i veprave dhe i teksteve universitare, ibuletineve të ndryshme shkencore, ka ndikuarnë zhvillimin dhe zgjerimin e veprimtarisëshkencore në Universitetin e Prishtinës.

5 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Në vitet 1981-1983 emri i Univer sitetittë Prishtinës ndryshohet në Univer -siteti i Kosovës në Prishtinë, por pa

pasur vendim të ligjshëm nga organetlegjitime të Universitetit, as nga institucionete Kosovës. Pas dy vjetësh, i rikthehetemërtimi i mëparshëm.

Që nga viti 1981 ndaj Universitetit tëPrishtinës filloi të zbatohet presion i shtuarpolitik. Universiteti trajtohet si qendër e“nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar”,

mirëpo edhe në këtë periudhë institucionete arsimit të lartë e kanë ruajtur dhe zhvilluarveprimtarinë e tyre mësimore dhe shkencore.

Pas një periudhe të zhvillimit, qëpërfshinin vitet 1970-1980, u bë e mundurqë rrjeti i institucioneve të shkollave të lartadhe të fakulteteve të plotësohet dhe tëzgjerohet më tej. Në vitin akademik 1980-1981 numri i studentëve në Universitetin ePrishtinës ishte 31073 me mësim në gjuhënshqipe, 12248 në gjuhën serbokroate dhe


1970 – 20125 1

Universiteti i Prishtinës - identiteti kulturës, arsimit dhe shkencës

223 shtetas të huaj. Në këtë periudhë shtohetedhe numri i vajzave shqiptare, të cilatstudiojnë në degë të ndryshme të fakultetevedhe të shkollave të larta. Në këtë vitakademik studiojnë 6802 studente shqiptare.

Numri i studentëve në Universitetin ePrishtinës filloi të shënonte rënie graduale.Në vitin akademik 1988-1989 Universiteti iPrishtinës kishte 31598 studentë (20529 tërregullt, 11069 me korrespondencë).Mësimet në gjuhën shqipe i vijonin 24039studentë, ndërsa në atë serbe 7559 studentë,prej të cilëve 755 të huaj (kryesisht grekë).Një vit më vonë, numri i studentëveshqiptarë u zvogëlua për 6.434 studentë,përkatësisht 26.76%. Nga 24039 studentë,sa ishin një vit më parë, numri i tyrezvogëlohet në 17605, ndërkohë që numri istudentëve serbë mbeti i njëjtë.

Në vitin akademik 1980-1981 nëUniversitetin e Prishtinës punonin 916mësimdhënës dhe 434 bashkëpunëtorë,ndërsa në vitin akademik 1988-1989 kishte1316 mësimdhënës dhe 726 bashkëpunëtorë,shumica prej të cilëve për mësimin në gjuhënshqipe. Në këtë periudhë u botua një numëri teksteve universitare në gjuhën shqipe. Prejvitit 1970 – 1990 tekstet universitare nëpjesën më të madhe të lëndëve mësimorebotohen nga Enti i Teksteve dhe i MjeteveMësimore të Kosovës të financuara nga BVIe Arsimit dhe BVI për Punë Shkencore tëKosovës. Në vitin 1983 Enti i Teksteve dhe iMjeteve Mësimore në Prishtinë botoi dheribotoi mbi 60 tekste universitare. NëUniversitetin e Prishtinës brenda periudhësnjëzetvjeçare u diplomuan 46280 studentë,në të dy gjuhët mësimore. Vetëm në vitin

1988 u diplomuan rreth 3700 studentë, prejtë cilave 1200 studente.

Në vitin 1986 punonin më shumë se1500 punëtorë shkencorë, 1100 prej të cilëveishin në marrëdhënie të rregullt pune. Mbi400 prej tyre ishin doktorë dhe magjistrashkencash. Një e treta e tyre i përfundoistudimet në Universitetin e Prishtinës.

Deri në vitin 1986 në Universitetin ePrishtinës doktoruan mbi 300 kandidatë dhemagjistruan 320. Pas lëvizjes studentore nëpranverën e vitit 1981, me të cilën usolidarizuan shqiptarët, dhuna politike dhepolicore u shtua ndaj profesorëve dhestudentëve të Universitetit të Prishtinës,kështu që filloi të zhvillohej fushatë e ashpëre diferencimeve, ndëshkimeve dhe përjashti -meve nga puna e kuadrit mësimdhënës dhetë studentëve shqiptarë. Universiteti iPrishtinës nga organet politike dhe shtetëroretë ish-Jugosllavisë nis të trajtohet si njëinstitucion që prodhon destabilitet dhearmiqësi ndaj shtetit komunist. Në këtëproces të diferencimeve e drejta për të

5 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

studiuar iu mohua 568 studentëve. Si masë edomosdoshme për regjistrimin në vitin e parëtë studimeve ishte “dëshmia për cilësitëmoralo-politike të studentëve” që duhej tëmerrej në organet lokale nga të cilat vininstudentët.

Nga procesi mësimor-shkencor nga viti1981 deri në vitin 1989 u larguan 18mësimdhënës dhe asistentë të Universitetittë Prishtinës: akademik Mark Krasniqi,akademik Ali Hadri, akademik GazmendZajmi, prof. dr. Fehmi Agani, prof. dr. YmerJaka, doc. dr. Muhamet Tërrnava, doc. dr.Shaqir Shaqiri, mr. Ukshin Hoti, prof. dr.Sahadete Mekuli, prof. dr. Jusuf Rexhepi, dr.Shefqet Canhasi, prof. Pajazit Nushi(bashkëpunëtor i jashtëm), mr. MahmutBakalli (bashkëpunëtor i jashtëm), asistentëtNexhmedin Rexhepi, mr. Ruzhdi Sefa, mr.Hamdi Gashi, Shemsi Reçica dhe dr.Skënder Boshnjaku.

Në periudhën e viteve 1981-1991 numrii studentëve shqiptarë u zvogëlua për 11.068ose 35.93%, përkatësisht nga 30.804, numrii studentëve u zvogëlua në 19.736 , përshkak të masave ideopolitike dhe rrethanavegjithnjë e më të vështira ekonomike.

Ndërkaq, vetëm në periudhën e viteve1981-1989 u larguan 18 mësimdhënësshqiptarë, disa prej tyre edhe u burgosën.

Krahas shtimit të presionit, rritet edherezistenca e profesorëve dhe e studentëve. Urezistohej vendimeve që merreshin ngainstitucionet e dhunshme serbe kundër lirisëdhe funksionimit normal të Universitetit tëPrishtinës. Në vitin 1990 u nxor vendimi përmasat e dhunshme në Universitetin ePrishtinës nga Kuvendi i Republikës së

Serbisë, ndërsa në qershor të vitit 1991 ufutën masat e dhunshme në fakultetet eUniversitetit të Prishtinës.

Për të vënë nën kontroll të plotë të gjithaproceset në Universitetin e Prishtinës,Kuvendi i Republikës së Serbisë më 27qershor të vitit 1991 nxjerr vendimin: “Përaplikimin e masave të përkohshme përmbrojtjen e të drejtave vetëqeverisëse dhe tëpasurisë shoqërore ndaj Universitetit tëPrishtinës dhe ndaj fakulteteve në përbërjetë tij, Fakultetit të Filologjisë, FakultetitFilozofik, Fakultetit të Shkencave Matema -tike-Natyrore, Fakultetit Juridik, FakultetitEkonomik, Fakultetit Elektroteknik, Fakul -tetit të Makinerisë, Fakultetit të Ndërti -mtarisë dhe të Arkitekturës, Fakultetit tëBujqësisë, Fakultetit të Arteve, Fakultetit tëKulturës Fizike dhe ndaj Fakultetit Xehetar-Metalurgjik të Mitrovicës.” (“Službeniglasnik SRS, nr. 38, Beograd, 27.VI.1991).

Në Universitetin e Prishtinës, prakti kisht,fillon të zbatohet aparteidi ndaj profesorëvedhe studentëve shqiptarë. Për të realizuar këtësynim aparteidi, në fillim të vitit akademik1991-1992 profesorët shqiptarë të Univer -sitetit të Prishtinës nuk e nënshkruanmarrëveshjen me Bashkësinë e Shkollave tëLarta dhe me Bashkësinë e Fakulteteve tëSerbisë. Më 1 tetor 1991 Fondi Krahinor përArsimin e Lartë në Kosovë ndërpreu finan -cimin e mësimit shqip në të gjitha fakultetetdhe shkollat e larta. Nga Universiteti iPrishtinës përjashtohen profe sorët dhestudentët shqiptarë, duke mbetur ky veprimnjë nga shenjat më të dhunshme të regjimitserb ndaj kulturës, arsimit dhe identitetitshqiptar.


1970 – 20125 3

5 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Nga kjo situatë e krijuar në rrethana tëokupimit, profesorët, studentët dheinstitucionet e Kosovës u detyruan të

organizonin procesin mësimor-shkencor tëfakulteteve dhe shkollave të larta tëUniversitetit të Prishtinës jashtë objekteve qëu përkisnin. Në vitin akademik 1991-1992,filloi periudha e riorganizimit dhe erezistencës, për të mbijetuar mësimi nëgjuhën shqipe. Në mbledhjen e mbajtur tëKuvendit të Universitetit të Prishtinës më 26

nëntor 1991 u vendos që mësimi në gjuhënshqipe të organizohet jashtë lokaleve legaleqë ishin uzurpuar nga administrata dhepolicia serbe. Në këtë kohë zgjidhet edherektori i ri i Universitetit të Prishtinës, prof.dr. Ejup Statovci. I tërë procesi mësimor-shkencor që nga dhjetori i vitit 1991organizohet mbështetur në dispozitat ligjoreqë ishin nxjerrë nga institucionet e Kosovës.

Në mbledhjen e Kuvendit të Univ -ersitetit, më 10 dhjetor 1991, rektori prof. dr.


1970 – 20125 5

Universiteti i Prishtinës në kohëne aparteidit dhe të rezistencës

Protesta studentore kundër gjenocidit serb

Ejup Statovci, paraqiti programin e punësdhe parashtroi vizionin e tij për organizimine punës në këtë institucion. Kontribut tëveçantë në nismën e aktivitetit përriorganizimin e punës në Universitet dhaprof. dr. Eshref Ademaj, veçmas për fillimine vitit akademik 1991-1992. Realizimin ekonkursit dhe pranimin e studentëve të rinje mundësuan institucionet e arsimit të lartë.Kjo bëri të mundur të vazhdonte puna legalenë pranimin e studentëve, e më vonë edhe nëorganizimin institucional në objekte private.

Bazën themelore juridike të Universitetittë Prishtinës e përbënin Ligji mbi Arsimin eLartë i KSA të Kosovës (1989) dheDekretligji për Ndryshimin dhe Plotësimine Ligjit mbi Arsimin e Lartë të Kosovës,miratuar nga Qeveria e Kosovës, më 10 janar1992, me të cilin legalizohej veprimtaria eUniversitetit të Prishtinës në rrethana të

jashtëzakonshme dhe përligjej regjimi i rispecifik i studimeve në këto kushte. Më 22qershor 1994 Qeveria miratoi Dekretligjinmbi Shkollimin e Lartë të Kosovës, i cilindikoi në konsolidimin e mëtejmë të bazësligjore, të veprimtarisë dhe të reformimit tëkëtij institucioni.

Universiteti i Prishtinës në këtë periudhëishte i përbërë prej 13 fakulteteve dhe 7shkollave të larta. Në këtë institucionpunonin 845 mësimdhënës dhe bashkë -punëtorë në marrëdhënie të përhershmepune dhe 247 sish në punë plotësuese, prejtë cilëve 131 femra. Ata jetuan dhe punuanpa kushte elementare për punë, në lokaleprivate të ngushta, në disa ndërtesa që ishinme lagështi e pa ngrohje, në shtëpi pa mjetemësimore, pa biblioteka etj., dhe për mëtepër nën presion të vazhdueshëm të dhunëspolicore serbe.

5 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Rektori Statovci duke e falënderuar Hysni Varoshin nga Ferizaj, i cili e kishte lëshuar shtëpinë e tij për mësim

Studimet në Universitetin e Prishtinës nëvitin akademik 1991-1992, i vijuan 19622studentë: 15826 të rregullt dhe 3796 mekorrespondencë. Në atë vit akademikdiplomuan 1122 studentë. Në vitet qëpasuan numri i studentëve u zvogëluadukshëm. Në vitin akademik 1993-1994 nëUniversitetin e Prishtinës studimet i vijoninvetëm 12.103 studentë shqiptarë (8.481 tërregullt dhe 3.622 me korrespondencë).Studentët jetonin dhe studionin në kushteshumë të vështira ekonomike, jetësore,shëndetësore dhe pedagogjike. Vëmendje eveçantë iu kushtua punës mësimore, dukebërë ndryshime në programet e mësimit, përtë arritur cilësinë e kërkuar të studimeve,kështu që disa lëndë ekzistuese në fakultete enë degë, u zëvendësuan me lëndë të reja. Nëkëto kushte mësimi organizohej kryesishtpërmes metodave dhe formave tradicionale

(ligjërata dhe konsultime), ndonëse u bënëpërpjekje edhe për punë mësimorelaboratorike etj. Studentët nga Fakulteti iShkencave Matematike-Natyrore dhe tëFakultetit të Mjekësisë mësimin praktik erealizuan në institucionet e Universitetit tëTiranës etj. Në këtë periudhë mësimdhënësithartuan dispensa dhe botuan rreth 150tekste universitare në gjuhën shqipe. Në disafakultete vazhduan edhe studimet pasuni -versitare. Gjithashtu, u organizuan edhembrojtje të tezave të magjistraturës dhe tëdoktoratës. Edhe në këto kushte bëhenpërpjekje për reforma të programeve e tëprofileve të studimeve, sidomos në disafakultete (Ekonomik, në vitin akademik1992-1993). Në vitin 1997 themelohet edheFakulteti i Mësuesisë, në kuadër tëpërpjekjeve për zgjerimin e institucioneve tëarsimit të lartë, si dhe për t’i plotësuar


1970 – 20125 7

Foto me rastin e 28 vjetorit të themelimit të Universitetit të Prishtinës, më 15 shkurt 1998

5 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Demonstratat studentore të vitit 1997

kërkesat për kuadrin e mësuesve në instituc -i onet parauniversitare.

Pavarësisht kushteve shumë të vështira përshkak të kufizimeve për të lëvizur lirishtprofesorët dhe studentët, Universiteti iPrishtinës nënshkroi dhe realizoi disamarrëveshje të rëndësishme me universitete tërajonit e më gjerë. Në vitin 1994 konstituohetKonferenca Kombëtare e UniversiteteveShqiptare, në të cilën Universiteti i Prishtinësishte njëri nga themeluesit. Ky bashkëpunimpërfshin Universitetin e Tiranës, Universitetin“Freidrich Schiller” të Jenës, UniversitetinTeknik të Dresdenit, Universitetin e Lirë tëBerlinit, Universitetin e Lubjanës, Universi tetine Vjenës, Universitetin e Leçes, Universitetin eUlmit, Universitetin e Padovës, Universitetin eFirencës, Universi tetin e Zagrebit etj.

Po kështu, mësimdhënësit e Universitetittë Prishtinës dhanë ndihmesë të veçantë nëngritjen dhe zhvillimin e Universitetit tëTetovës në Maqedoni, i cili u themelua nëvitin 1994.

Krahas studimeve, përmes organizatës sëtyre, Unioni i Pavarur i Studentëve, mendihmën e arsimtarëve, u përpoq të ringjallteveprimtarinë e gjithmbarshme studentore nëUniversitet, duke përfshirë këtu edhe tribunashkencore, ekspozita artistike, koncertemuzikore etj. Më 18 prill 1994 Unioni iPavarur i Studentëve botoi revistënstudentore “Bota e re”. Kjo organizatë bëripunë me vlerë edhe për afirmimin e këtijUniversiteti në arenën ndërkombëtare.Unioni bëri punën kryesore në organizimine protestave kundër regjimit okupues serb në

vitin 1997. Studentët e Universitetit tëPrishtinës kanë kontribuar në luftën përçlirimin e Kosovës në vitet 1998-1999. Njëpjesë e tyre kanë dhënë kontribut tëpakursyer edhe në organizimin e luftës sëUshtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Nga viti akademik 1991-1992 deri nëvitin akademik 1998-1999, ndonëse nërrethana të jashtëzakonshme, në Univer -sitetin e Prishtinës diplomuan 8785 stude -ntë. Megjithatë, përkundër entuziazmit dhepunës me shumë sakrifica nga studentët,arsimtarët etj., rezultatet e studimeve (cilësiadhe efikasiteti i tyre), në këto rrethana, nukishin as nuk mund të ishin të larta, sidomosnë disa fusha mësimore-shkencore. Vepri -mtaria mësimore, shkencore dhe artistike eUniversitetit të Prishtinës në kushte tëjashtëzakonshme vazhdoi deri më 21 mars1999, kur u ndërpre përkohësisht për shkaktë luftës. Në këtë luftë, në vitet 1998-1999,u vranë 322 studentë dhe 8 arsimtarë tëUniversitetit të Prishtinës.1


1970 – 20125 9

1 Më gjerësisht: Në kërkim të dijes dhe të lirisë-Searching for Knowlege and Freedom-Dëshmorët dhe viktimat e Universitetit tëPrishtinës 1997-1999-Martyrs and Victims of the University of Prishtina 1997-1999, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2004.

Ceremonia e kremtimit të përvjetorit të Universitetit

Prishtinës në objekte private

6 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Demonstratat studentore të vitit 1997

Në Universitetin e Prishtinës procesimësimor-shkencor rifilloi tëorganizohet më 2 gusht 1999 në 14

fakultete dhe 7 shkolla të larta. Deri më 15tetor 1999 u bë kompensimi i mësimit tëhumbur për shkak të luftës gjatë periudhësmars – qershor 1999. Mësimi u zhvillua nëobjekte legale të Universitetit. Bëhet edhepranimi i studentëve të rinj dhe vazhdimi imësimit të rregullt në gjuhën shqipe.

Gjatë vitit akademik 1999-2000 nëUniversitetin e Prishtinës diplomuan 1.617

studentë, prej të cilëve 1.205 në shkencatshoqërore-humanitare dhe 412 në shkencatnatyrore-teknike. Në vitin akademik 2000-2001 në Universitetin e Prishtinës i vijuanstudimet 20.277 studentë, prej të cilëve15.493 në fakultete dhe 4.784 në shkolla tëlarta. Të rregullt ishin 14.596 dhe mekorrespondencë 5.681 studentë. Numri istudentëve të rregullt ishte përafërsisht nënivelin e vitit akademik paraprak, ndërkaqnumri i studentëve me korrespondencë uzvogëlua, ndërkohë që regjistrimi i


1970 – 20126 1

Universiteti i Prishtinës në procesine reformimit dhe të modernizimit

studentëve për studime me korrespondencëu ndërpre.

Në Universitetin e Prishtinës nis të rritetnumri i studentëve. Kështu, në vitin akademik2004-2005 në këtë Universitet studimet ivijuan 28.832 studentë, prej të cilëve 13.236femra dhe 15.596 meshkuj. Nga viti në vitrritet edhe numri i studentëve të diplomuar.Vetëm nga 1 tetori 2003 deri më 30 shtator2004 diplomuan 3013 studentë (1920 nëfakultete dhe 1093 në shkolla të larta).Ndërkaq, nga gjenerata e parë e studentëve, qëu regjistruan sipas modelit evropian tëstudimeve (Deklarata e Bolonjës), deri më 30shtator 2004 diplomuan 249 studentë (143 nëfakultete dhe 106 në shkolla të larta).

Në vitin akademik 2000-2001 nëmarrëdhënie të përhershme pune ishin 879

mësimdhënës dhe bashkëpunëtorë, prej tyre366 doktorë dhe 225 magjistër shkencash.Ndërkaq, me punë plotësuese ishin 296mësimdhënës dhe bashkëpunëtorë. Në vitinakademik 2004-2005 në marrëdhënie tërregullt pune ishin 1007 mësimdhënës (192profesorë të rregullt, 50 profesorë të asocuar,150 profesorë asistentë etj.), prej të cilëve427 doktorë dhe 272 magjistra shkencash,dhe 631 mësimdhënës në punë plotësuese(122 profesorë të rregullt, 27 profesorë tëasocuar etj.), prej të cilëve 276 doktorë dhe126 magjistra shkencash. Krahas kësaj, pasqershorit të vitit 1999 filloi një kapitull i rinë rindërtimin dhe në reformimin e sistemittë arsimit në Kosovë, duke përfshirë edhearsimin e lartë, bazuar në Rezolutën 1244 tëKS të OKB. Kjo reformë vazhdoi të jetë

6 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Ndërtesa e Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës

pjesë integrale e transicionit të përgjithshëmtë shoqërisë kosovare.

Nga viti akademik 1999-2000 nëUniversitetin e Prishtinës fillojnë të bëhenreforma rrënjësore. Synimi i kësaj reformegjithëpërfshirëse ishte arritja e standardeve tëpërparuara arsimore dhe shkencore, nëmënyrë që Universiteti i Prishtinës tëintegrohet me sukses në hapësirën evropianetë arsimit të lartë. Për zhvillimin e arsimit tëlartë në Kosovë, në këtë kuadër edhe tëUniversitetit të Prishtinës, rëndësi të veçantëka Ligji mbi Arsimin e Lartë në Kosovë(2003), i cili mbështetet në dokumentetrelevante ndërkombëtare dhe synonreformimin e arsimit të lartë në Kosovë nëfrymën e Deklaratës së Bolonjës (19 qershor1999). Sipas nenit 5.1 të Ligjit në fjalë,

“bartësit publikë të arsimit të lartë janëuniversitetet dhe institucionet e tjera tëarsimit të lartë”, të cilat themelohen mevendimin e Ministrisë së Arsimit, Shkencësdhe Teknologjisë, të ratifikuar nga Kuvendii Kosovës. Bartësit e arsimit të lartë kanëautonominë e tyre; ata “gëzojnë të drejtën emësimdhënies dhe në rastin e universiteteve,në punën kërkimore-shkencore në kuadër tëlicencave të tyre, pa ndërhyrje të autoritetevepublike në veprimtarinë e tyre, përveçrasteve që parashihen në dispozitat e këtijLigji.” (neni 7.1).

Me këtë Ligj krijohet baza juridike përthemelimin e institucioneve private tëarsimit të lartë. Gjithsesi, kjo mundësikrijon kushte për konkurrencë dhe cilësi nëkëtë fushë. Ligji ofron mundësi për


1970 – 20126 3

Ndërtesa Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

organizimin e mësimit me dhe pa shkëputjenga puna, në distancë dhe forma të tjera, tëparashikuara me statutin e institucionitpërkatës. Më 15 korrik 2004 Kuvendi iKosovës miratoi edhe Statutin e Universitetittë Prishtinës, sipas të cilit “Universiteti ështëinstitucion publik autonom për arsimin elartë, që zhvillon arsimim akademik,kërkime shkencore, krijimtari artistike,këshillime profesionale dhe fusha të tjera tëveprimtarive akademike. Sipas këtij statuti,“njësitë akademike të Universitetit janë:Fakulteti, veprimtaria e të cilit është arsimiakademik, dhe Fakulteti i Shkencave tëAplikuara, me programe akademike tëorientuara në praktikë. Universiteti iPrishtinës, sipas legjislacionit aktual, ështënjë tërësi unike legale. Organet qeverisëse tëtij janë: Senati (organi më i lartë akademik),Këshilli drejtues dhe Rektori.

Sipas modelit të ri evropian të studimeve,Deklarata e Bolonjës parasheh studimet

theme lore trivjeçare (bachelor), studimetprofesionale dyvjeçare (master) dhe studimetshkencore profesionale trivjeçare (doktor ishkencave). Filozofia themelore e tij ështëkomunikimi midis universiteteve në hapësirënevropiane të arsimit të lartë. Më 1 tetor 2002në Universitetin e Prishtinës filloi jetësimi iSistemit Evropian të Transferit të Kredive(ECTS). Kjo ngërthen edhe praktikën epërparuar të mësimdhënies, të studimeve dhetë vlerësimit në Universitet, me theks tëveçantë që studenti të jetë subjekt aktiv nëjetën dhe në veprimtarinë arsimore dheshkencore të Universitetit, e njëkohësishtbashkëpunëtor i mësim dhënësit. Dokument irëndësishëm për Universitetin e Prishtinës dhearsimin e lartë në Kosovë, përgjithësisht, ështëedhe Strategjia e Zhvillimit të Arsimit të Lartënë Kosovë, miratuar nga Ministria e Arsimit,e Shkencës dhe e Teknologjisë, në vitin 2004.

Reforma në Universitetin e Prishtinëssolli ndryshime edhe në strukturën e

6 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Qendra e Studentëve

organizimit. Në vitin 2002 u themeluaFakulteti i Edukimit, me seli në Prishtinë,me katër qendra rajonale: Prishtinë, Gjilan,Gjakovë, Prizren. Në kuadër të tij uintegruan shkollat e larta pedagogjike dheFakulteti i Mësuesisë, ndërsa shkollat e lartateknike në Mitrovicë dhe në Ferizaj, si dheShkolla e Lartë e Biznesit në Pejë, nëprocesin e reformimit në harmoni me Ligjinmbi Arsimin e Lartë, u shndërruan nëfakultete të veçanta.

Shkollat e larta dhe fakultetet eUniversitetit të Prishtinës, sipas modelitevropian të studimeve (për bachelor), filluantë punojnë në vitin akademik 2001-2002,ndërsa në semestrin e dytë të vitit akademik2004-2005 filluan studimet profesionale përmaster. Vazhdoi puna për botimin e teksteveuniversitare, ndonëse interesimi i Univer -sitetit nuk ishte në shkallë të duhur. Vazhdoitë thellohet bashkëpunimi i Universitetit tëPrishtinës me universitete, institucione dheasociacione ndërkombëtare, duke përfshirëkëtu edhe Asociacionin e UniversiteteveEvropiane, Konferencën e Rektorëve tëDanubit, Rrjetin Evropian të Arsimit nëDistancë etj.

Në muajt korrik-gusht 2001 në kuadërtë Universitetit të Prishtinës filloi punënUniversiteti Veror Ndërkombëtar, meprogram të hapur për studentë, profesorë dhespecialistë vendës dhe të huaj, për të vazhduarderi më tani. Në reformimin e Universitetittë Prishtinës ose të fakulteteve të veçanta tëtij, kontribut të veçantë kanë dhënë edheorganizata qeveritare e joqeveritare vendoredhe ndërkombëtare. Nga viti 1998mbështetje të madhe ka dhënë WUS i

Austrisë, pastaj UNMIK, Këshilli i Evropës,OSBE, SOROS etj. Tërë kjo u reflektua edhenë veprimtarinë shkencore, mësimore dheartistike të Universitetit. Përkundër vështi -rësive materiale-financiare vazhdoi realizimii projekteve të ndryshme shkencore, hartimidhe botimi i monografive shkencore etj. Nëbashkëpunim me institucione dhe asocia -cione ndërkombëtare u realizuan një numëri konsiderueshëm i projekteve të rëndësishmenë fakultete. Gjithashtu, u organizuanveprimtari të ndryshme shkencore, dukepërfshirë edhe konferencën shkencore metemë: “Universiteti dhe Shoqëria Bashkë -kohore” (Prishtinë, 16-17 nëntor 2002),“Vizi oni për Fakultetin e Edukimit” (Prish -tinë, 18 shkurt 2005) etj.

Një segment shumë i rëndësishëm ireformës universitare ka të bëjë edhe meorganizimin dhe veprimtarinë e studentëve,sipas rregullativës së re. Studentët janëfaktorë aktivë dhe shumë i rëndësishëm ijetës, i veprimtarisë dhe i reformës sëUniversitetit të Prishtinës. Organizatatstudentore e kanë formuar Parlamentin etyre pluralist me përfaqësim përkatës nëSenatin e Universitetit. Unioni i Pavarur iStudentëve të Universitetit të Prishtinës,gjatë këtyre viteve të pasluftës, zhvilloi njëveprimtari të dendur në shkallë kombëtaredhe ndërkombëtare. Ndër të tjera, më 14shkurt 2005, studentët e universiteteve nëhapësirën gjeografike shqiptare formuanUnionin e Studentëve Shqiptarë, me qëllimtë intensifikimit të bashkëpunimit dhe tëintegrimit në shkallë kombëtare.

Në Universitetin e Prishtinës gjatë 40vjetëve u diplomuan kuadro që dhanë


1970 – 20126 5

kontribut të rëndësishëm në shumë vende,p.sh. në Maqedoni, Mal të Zi, Sanxhak, nëtrevat shqiptare të tjera në Serbi etj. Në disaperiudha të mëparshme Universiteti iPrishtinës përgatiti kuadro me arsim të lartëprofesional edhe për nevojat e vendeve tëtjera, sidomos të Greqisë.

Në shumicën e shteteve evropiane shkallae përfshirjes së gjeneratës në arsimin e mesëmështë mbi 90 %, kurse në Kosovë asnjëherënuk ka arritur të përfshihet 50 përqindëshi igjeneratës. Në vitet ‘90 përfshirja e gjeneratësnë arsimin e mesëm ishte rreth 35-40 %,kurse e maturantëve rreth 30 %. Pra, nësemerret për bazë shkalla e përfshirjes sëmaturantëve, ekziston një përqindje e lartë,sepse nga 12.000-14.000 nxënës, qëmesatarisht e kryejnë shkollën e mesme nëarsimin e lartë, regjistrohen 6000 – 7000studentë ose rreth 50 % e maturantëve. Nëvitet ‘80 të shekullit të kaluar, rreth 60 % ematurantëve ishte regjistruar në arsimin elartë në Kosovë, çka do të thotë së përfshirjae gjeneratës së maturantëve ishte e lartë.

Në vitin akademik 1970-1971 nëUniversitetin e Prishtinës ishin të regjistruargjithsej 10.368 studentë të rregullt dhe mekorrespodencë. Nga ata, të rregullt ishin7283 studentë ose 70.24 % nga numri ipërgjithshëm i studentëve, kurse me korres -podencë ishin 3085 studentë ose 29,76 %.Ky numër i studentëve ishte nga të gjithatrojet shqiptare të ish Jugosllavisë, numri i tëcilëve nuk ishte i vogël.

Në këtë vit akademik në arsimin e lartëishte përfshirë gjenerata e të lindurve në vitet1949, 1950, 1951 dhe 1952. Në këto katërvjet në Kosovë kanë lindur 112.298 fëmijë

(janë hequr të vdekurit). Shkalla e përfshirjessë përgjithshme të kësaj gjenerate, dukellogaritur studentët e rregullt dhe ata mekorrespodencë, ishte 9,23 %, kurse sistudentë të rregullt ishin përfshirë vetëm6,48 %. Mirëpo, edhe kjo shkallë epërqindjes nuk është reale, meqë në numrine përgjithshëm të studentëve, rreth 15-20 %e tyre ishin nga viset jashtë Kosovës.

Në vitin akademik 1981-1982 numri istudentëve të rregullt dhe me korrespodencëkishte arritur në 40.371 sish. Krahas numrittë studentëve, është shtuar edhe numri i tërinjve të gjeneratës së të lindurve në vitet1960, 1961, 1962 dhe 1963 në 143.004.Duke krahasuar numrin e studentëve dhenumrin e të rinjve të gjeneratës, mund tëkonstatohet se në këtë vit akademik ishinpërfshirë 28,23 % të gjeneratës. Sipasshënimeve zyrtare statistikore, prej 40.371studentëve, që studionin në Universitetin ePrishtinës, 6.623 studentë ishin nga trevatjashtë Kosove. Megjithatë, gjendja reale epërfshirjes se gjeneratës duhet të merretvetëm ajo e studentëve të rregullt. Kështu,prej gjithsej 26.037 studentëve të rregullt,nga Kosova ishin 22.018, ndërsa nga viset etjera të ish-Jugosllavisë ishin 4.019 studentë,ose 15,46 %. Pra, përfshirja e gjeneratës sëtë lindurve kosovarë ishte 15,40 %.

Numri i përgjithshëm i studentëve pasdhjetë vjetësh, në vend që të shtohej medinamikën e shtimit të të rinjve të kësaj moshe,në vitin akademik 1990-1991 ishte zvogëluarpër 11.355 sish apo për 28,13 %. Numri istudentëve të rregullt kishte rënë për 5.029veta, ose për 19,31 %. Kështu, në këtë vit


1970 – 20126 6

akademik ishin të regjistruar 29.016 studentë,prej tyre 21.008 studentë ishin të rregullt. Nësekëtij numri ia heqim rreth 15 % të studentëvenga viset e tjera të ish-Jugosllavisë, atëherë delse studentë të rregullt kosovarë ishin 17.857sish. Shkalla e përfshirjes së gjeneratës së tëlindurve në vitet 1969, 1970, 1971 dhe 1972(169.321) ishte 10,55 %.

Në vitet e nëntëdhjeta shkalla e përfshirjessë gjeneratës së të lindurve ka rënë nën 10 %.Në disa vite ajo ishte rreth 5 e 6 %.

Më 15 korrik 2004 Kuvendi i Kosovësmiratoi Statutin e Universitetit të Prishtinës,në të cilin përcaktohet : “Universiteti ështëinstitucion publik autonom për arsimin elartë, që zhvillon arsimim akademik, kërkimeshkencore, krijimtari artistike, këshillimeprofesionale dhe fusha të tjera të veprimtariveakademike”.

Një shtim më i theksuar është shënuarnë 2-3 vjetët e fundit. Në vitin akademik2004-2005 janë regjistruar gjithsej 28.832studentë të rregullt dhe me korrespodencë(në gjuhën shqipe, turke dhe boshnjake). Përstudentët në gjuhën serbe Universiteti iPrishtinës nuk ka shënime, kështu që nukmund të përcaktohet saktësisht shkalla epërfshirjes së gjeneratës. Në këtë vitakademik në arsimin e lartë janë përfshirë tërinjtë e gjeneratës së të lindurve në vitet1982, 1983, 1984 dhe 1985. Nga këtogjenerata, sipas shënimeve statistikore, janë198.828 të rinj. Nëse këtij numri ia heqim10 %, që mendohet se nuk janë shqiptarë,atëherë mund të konstatohet së në arsimin elartë kosovar janë përfshirë 16,11 % nga178.945 veta të gjeneratës.

Universiteti i Prishtinës ka 17 fakultete

me 48 departamente – degë, 55 drejtime, 2module, 2 profile dhe 32 programe tëFakultetit të Edukimit nëpër qendrat e tij.

Në vitin akademik 2007-2008 në marrë -dhënie të përhershme pune në Universitetin ePrishtinës ishin 1046 mësimdhënës, prej tyre440 doktorë dhe 272 magjistra shkencash.Sipas titujve, përbërja e stafit akademik ishte:profesorë të rregullt – 163, profesorë të asocuar– 105, profesorë asistentë – 242, profesorë tëSHLP-së – 23, ligjërues – 80, lektorë – 4,asistentë – 110, asistentë të rinj – 319.

Në vitin akademik 2008-2009 në marrë -dhënie të përhershme pune në Universitetin ePrishtinës ishin 1065 mësimdhënës, prej tyre504 doktorë dhe 314 magjistra shkencash.Sipas titujve, përbërja e stafit akademik ishte:profesorë të rregullt – 163, profesorë të asocuar– 128, profesorë asistentë – 257, profesorë tëSHLP-së – 15, ligjërues – 58, lektorë – 5,asistentë – 122, asistentë të rinj – 317.

Në vitin akademik 2009-2010 nëmarrëdhënie të përhershme pune në Univer -sitetin e Prishtinës janë 1018 mësimdhënës,prej tyre 498 doktorë, 269 magjistra shken -cash dhe 16 master. Sipas titujve, përbërja estafit akademik është: profesorë të rregullt –160, profesorë të asocuar – 130, profe sorëasistentë – 268, profesorë të SHLP-së – 14,ligjërues – 58, lektorë – 6, asistentë – 97,asis tentë të rinj – 285.

Në vitin akademik 2008-2009 në këtëinstitucion studimet i vijuan 31.474studentë, prej të cilëve 15.306 studente dhe16.168 studentë.

Nga 1 tetori 2007 deri më 30 shtator2008, sipas plan-programeve para Deklaratëssë Bolonjës u diplomuan 1647 studentë, prej


1970 – 20126 7

tyre 701 studente dhe 973 studentë. Tëdiplomuar nga 1 tetor 2007 deri më 30 shtator2008, me plan-programe sipas Deklaratës sëBolonjës, ishin 2973 studentë, prej të cilëve1580 studente dhe 1393 studentë.

Numri i studentëve të Universitetit tëPrishtinës, të cilëve iu dha bursa universitareprej vitit 2002-2009 është 5095, ndërsaÇmimi “Student i dalluar” në periudhën eviteve 2001-2009 iu dha 408 studentëve.

Numri i studentëve të regjistruar në vitinakademik 2009-2010 është 38291. Nga kynumër, 30263 janë studentë të rregullt,ndërsa 4290 studentë me korrespondencë,ndërkaq po në këtë vit akademik studimetmaster i vijojnë 3738 studentë, ndërsastudimet e doktoratës 152 kandidatë.

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare mefondin e saj të përgjithshëm afër 2 milion njësibibliotekare të të gjithave llojeve, ndër të tjera,ofron shërbime për studentët e Universitetit tëPrishtinës. Këto shërbime kanë të bëjnë mekoleksionet e ndryshme bibliotekare, sidomosme tekstet universitare, periodikun në formën e

shtypur dhe elektronike, pastaj shërbimet përmesprogramit elektronik bibliotekar Aleph 500 etj.

Në vitin 2009 numri i studentëve banuesnë konvikte në Qendrën e Studentëve është3073.

Sipërfaqja e objektit i Rektoratit tëUniversitetit të Prishtinës është 614,5 m2.

Sipërfaqja e përgjithshme e Universitetitte Prishtinës është gjithsej 73322,70 m2

***Në periudhën e viteve 2009-2012

Universiteti i Prishtinës i ka kushtuar kujdestë veçantë rregullimit të kampusit dhe rritjessë hapësirave për mbarëvajtjen sa më tësuksesshme të procesit mësimor. Në këtëdrejtim, është bërë përmirësimi i infrastruk -turës në shumicën e fakulteteve në Prishtinë,si dhe në qendrat e tjera të Kosovës: Pejë,Mitrovicë, Gjilan, Gjakovë, Ferizaj etj.

Një ndër ngjarjet më të rëndësishmeduhet dalluar vendosjen e Shtatores sëatdhetarit Hasan Prishtina para Rektoratit tëUniversitetit të Prishtinës, e cila u përuruamë 28 nëntor 2011.


1970 – 20126 8

Nga ceremonia solemne me rastin e organizimit të sesionit shkencor kushtuar jetës dhe veprës së Hasan Prishtinës

Universiteti i Prishtinës ka për qëllimpromovimin e kontakteve bilaterale meuniversitetet e tjera, duke u bazuar në

marrëveshjet e bashkëpunimit të nënshkru -ara, të cilat synojnë: shkëmbimin e personelitakademik, studentëve, personelit administra -tiv dhe profesional, organizimin e kurseve tëpërbashkëta, vizitave studimore, pjesëmarrjennë konferenca shkencore, simpoziume dheseminare, projekte të përbashkëta shkencore,shkëmbimin e përvojave për hartimin eprogrameve, metodologjive të mësimdhëniesdhe tekno¬logjive të përdorura në procesindidaktik, shkëmbimin e publikimeve shken -

core, si dhe forma të tjera të bashkëpunimitme interes të përbashkët.

Universiteti i Pishtinës jep prioritet të lartëbashkëpunimit ndërkombëtar, të fokusuardrejt participimit intensiv në Kartat eprogrameve-Tempus, Erasmus Mundus,iniciativave rajonale të Evropës Juglindore,bashkëpunimit me shtetet fqinje dhe më gjerë.

Zyra për Marrëdhënie me Jashtë ofroninformacione për aktivitetet e saj ndër -kombë tare, programet e studimit jashtëvendit, partneritetet me universitetet tjera, sidhe prezanton mundësitë për mobilitet tëstudentëve dhe stafit akademik.


1970 – 20126 9

Bashkëpunimi ndërkombëtar

Nënshkrimi i Protokollit të parë të bashkëpunimit mësimor-shkencor midis Universitetit të Prishtinës

dhe Universitetit të Tiranës

Bashkëpunimi ndërkombëtar iUniversitetit të Prishtinës realizohet përmesZyrës për Marrëdhënie me Jashtë, e cilakontribuon në avancimin e dijes, mësimitdhe kërkimit shkencor në një nivel të lartëndërkombëtar të përsosmërisë.

Kjo zyrë ofron informacione përaktivitetet e saj në nivel ndërkombëtar, përprogramet që mundësojnë studim jashtëvendit, për partneritetet me universitetet etjera, si dhe për mundësitë që u ofrohenstudentëve ndërkombëtarë. Veprimtaria e sajmbështetet në këto nivele: integrimin epërvojave akademike ndërkombëtare, integri -min e programeve ndërkombëtare në progra -met akademike vendore, krijimin e qendrëspër hulumtime shkencore, programet përstudime jashtë vendit, ndërkombëtarizimi iUniversitetit të Prishtinës etj.

Shkëmbimi ndërkombëtar i studentëvedhe i personelit akademik mbështetet ngagrantet e BE-së (Erasmus Mundus Action 2),si dhe nga grante të tjera ndërkombëtare.Nga këto grante kanë përfituar qindrastudentë dhe profesorë, të cilët kanë vijuarstudime në të gjitha nivelet. Bashkëpuniminë fushën e arsimit të lartë është realizuar mekëto vende: Austri, Belgjikë, Slloveni,Holandë, Spanjë,Turqi, Lituani, Çeki,Bullgari, Suedi, Kroaci, Gjermani, Itali,Finlandë, Norvegji, Shtete të Bashkuara tëAmerikës, Indi, Izrael, në vendet e rajonit etj.

Disa nga projektet e rëndësishme të cilatkanë kontribuar në ngritjen e kapaciteteveakademike dhe profesionale të Universitetittë Prishtinës dhe të cilat kanë mbështeturfinanciarisht UP-në janë: BASILEUS qëparaqet një bashkëpunim në skemën elëvizshmërisë së studentëve dhe stafit

akademik në fushën e arsimit të lartë. Ështënismë e Zyrës Evropiane për Ndihmë dheBashkëpunim dhe zbatohet nga AgjenciaEkzekutive për Arsim dhe Kulturë. Kyprojekt ka nxitur bashkëpunimin midisinstitucioneve të arsimit të lartë dhe synonshkëmbimin e studentëve, studiuesve dhestafit akademik dhe kontribuon në lëviz -shmërinë e studentëve dhe stafit akademik,në veçanti të vendeve që nuk janë anëtare tëBE-së në shtetet anëtare të BE-së.

JOINEU-SEE, ka për qëllim përmbu -shjen e objektivave të përgjithshme tëprogramit, siç janë: promovimi i arsimit tëlartë evropian, për të mbështetur përmirë -simin dhe zgjerimin e perspektivave tëdijetarëve në karrierë, si dhe promovimin ekomunikimit ndërkulturor dhe mirëkuptimitpërmes bashkëpunimit me vendet partnerenë konsorciumin e projektit. ProgramiJOINEU-SEE ka kontribuuar në zhvillimine qëndrueshëm të vendeve të treta në fushëne arsimit të lartë në përputhje me objektivate politikës së jashtme të Bashkimit Evropianpërmes mobiliteteve në të gjitha nivelet earsimit të lartë, duke përfshirë studentë nënivelet universitare: bachelor, master,doktoratë dhe post-doktoratë, si dhe për stafakademik dhe administrativ. Gjithashtu,programi Jean Monnet paraqet një nismë tëKomisionit Evropian për integrimin estudimeve evropiane në planprogramet euniversiteteve.

WUS (World University Service) Austria,që funksionon si një organizatë joqeveritareakademike e pavarur angazhohet përpromovimin e të drejtave të njeriut përarsimim mbi bazën e lirisë akademike dheautonomisë universitare, duke mbështetur

7 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

mobilitetet e studentëve të UP-së nëuniversitetet austriake me të cilat UP kabashkëpunim të ndërsjellë në fushë të arsimittë lartë.

Kontribute të rëndësishme kanë dhënëedhe KAS (Kosova Academic Services) , e cilaofron shërbime këshillimi dhe informimi përbursa universitare në universitetet britanikeme renome botërore për studentët eUniversitetit të Prishtinës.

Projektet KAIP I dhe II (Kosovo AustriaInstitutional Partnership) ofrojnë programetë specializimit si: “Research andDevelopment and the Importance of HigherEducation", “ Kosovo and Research”,“National Research Council”, “KosovoCenter for International Cooperation inResearch and Technology (K-CIRT)”,“Center for Innovations and TechnologyTransfer (CITT)”, “National ResearchProgram 2010-2015” etj.

Në vitin 2012, si vazhdimësi e këtyreprogrameve ka rifilluar projekti The NationalResearch Programme of the Republic of

Kosovo Higher KOS, projekt ky i financuarnga Agjensioni Austriak për Zhvillim dhe ibashkëfinancuar nga Ministria e Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT), i cilimbulon tri fusha të rëndësishme të arsimit tëlartë: kualitetin e edukimit, promovimin ehulumtimeve shkencore dhe menaxhimin ecilësisë dhe qeverisjen.

Përfitues të projektit janë Universiteti iPrishtinës, Universiteti i Prizrenit, Ministriae Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë, QendraNARIC si dhe Agjensioni Kosovar iAkreditimit.

Në zhvillimin e këtyre projekteve kanëkontribuar përmes bursave dhe formave tjeraedhe ambasadat ndërkombëtare që janë nëKosovë : Ambasada e Shteteve të Bashkuaratë Amerikës, Ambasada e Republikës Çeke,Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar,Ambasada e Finlandës, Ambasada e Japonisë,Ambasada e Norvegjisë, Ambasada e Francës,Ambasada e Republikës Federale tëGjermanisë, Ambasada e Italisë, Ambasada eZvicrës etj.


1970 – 20127 1

Bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës me Universitetin e Tiranës, nëntor 1972

Duke u mbështetur në principet eBolonjës për njohje dhe implementim tëECTS kredive, zhvillimit të politikave dhesistemit të sigurimit të cilësisë në edukimin elartë, zhvillimit të strategjisë universitare përedukim të vazhdueshëm, Universiteti iPrishtinës merr pjesë në projekte evropianepër zhvillim dhe harmonizim të kurrikulave,mobilitet të studentëve dhe të stafitakademik, si dhe në shumë bashkëpunimereciproke në fusha të ndryshme.

Nga tetori 2009 deri më tani, ngaprogramet Erasmus Mundus Action 2, kanëpërfituar bursa studimi 160 kandidatë të UP-së (përfshirë të gjitha nivelet e studimit),ndërsa në vitin akademik 2009-2010, ngaprogrami i Komisionit Evropian JOINEU-SEE, koordinuar nga Universiteti Graz iAustrisë, kanë përfituar 29 bursistë nga tëcilët: 18 studentë të nivelit Bachelor, 10studentë të nivelit Master, 1 student nëstudime të Doktoratës. Po kështu, në vitinakademik 2010-2011, nga i njëjti projektkanë përfituar 18 bursistë, nga të cilët: 10studentë të nivelit Bachelor, 2 studentë të

nivelit Master, 3 studentë në studimeve tëDoktoratës, 2 studentë në studime të Post-Doktoratës, 1 staf administrativ nga Univer -siteti Granada i Spanjës.

Në vitin akademik 2008-2009, ngaprogrami i Komisionit Evropian BASILEUS,koordinuar nga Universiteti Ghent i Belgjikëskanë përfituar 12 studentë nga të cilët 3studentë të nivelit Bachelor dhe 9 studentë tënivelit Master

Në vitin akademik 2009-2010, ngaprogrami i Komisionit Evropian BASILEUS,koordinuar nga Universiteti Gent i Belgjikës,bursa me karakter studimi kanë përfituar 39bursistë, nga të cilët 19 studentë të nivelitBachelor, 8 studentë të nivelit Master, 7studentë të studimeve të Doktoratës, 1student i Post-Doktoratës, si dhe 4 profesorëkanë kryer kërkimet shkencore. Një vit mëvonë, nga i njëjti projekt kanë përfituar 8bursistë: 5 studentë të nivelit Bachelor, 2studentë të nivelit Master, 1 student istudimeve të Doktoratës

Në vitin akademik 2011-2012 kanëvazhduar mobilitetin 11 studentë të

7 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës me Universitetin e Tiranës, dhjetor 1979

Universitetit të Prishtinës në kuadër tëprogramit BASILEUS, koordinuar ngaUniversiteti Ghent i Belgjikës nga të cilët: 5studentë të nivelit Bachelor, 4 studentë tënivelit Master, 1 kandidat i nivelit të Post-Doktoratës dhe 1 staf akademik. Gjithashtu,në këtë vit akademik kanë vazhduarmobilitetin 16 studentë të Universitetit tëPrishtinës në kuadër të programit JOINEU-SEE, koordinuar nga Universiteti Graz iAustrisë, nga të cilët 10 studentë të nivelitBachelor, 2 studentë të nivelit Master, 2studentë të nivelit të Doktoratës, 2 kandidatëtë Post- Doktoratës, 3 kandidatë ngauniversitetet partnere evropiane.

Në kuadër të programit JOINEU-SEE,koordinuar nga Universiteti Graz i Austrisë,në vitin akademik 2012-2013 kanë përfituar22 studentë të Universitetit të Prishtinës,ndërsa 2 studentë të universiteteve evropianepartnere në kuadër të të njëjtit projekt, do t’ivijojnë studimet në UP.

Një e arritur tjetër e rëndësishme është,gjithsesi, njohja e diplomave të Universitetittë Prishtinës në universitetet ndërkombëtareqë u mundësua nga realizimi i marrëveshjevetë shumta bilaterale.

Programi arsimor Lifelong Learningofron mundësi për trajnime praktike nëEvropë dhe më gjerë për personelinakademik dhe për studentë nëpërmjet këtyreskemave: Fulbright, American Councils forInternational Education, Leonardo da Vinci,Socrates, Erasmus Mundus Action 2(Basileus, Joineusee, SIGMA), Tempus etj.Një mundësi tjetër për shkëmbimin estudentëve nga vende të ndryshme të botësështë organizimi i Universitetit VerorNdërkombëtar të Prishtinës, projekt që

realizohet nga Universiteti i Prishtinës.Që nga fillimi i veprimtarisë së tij

Universiteti i Prishtinës ka zhvilluar bashkë -punim me universitete dhe institucionendërkombëtare në rajon dhe më gjerë. Nëfillimet e tij, Universiteti i Prishtinës ka pasurbashkëpunim me universitete të ish-Jugosllavisë, si: Universitetin e Beogradit, tëShkupit, të Zagrebit etj. Bashkëpunimi mëintensiv u zhvillua edhe me qendra të tjerauniversitare, sidomos me Universitetin eTiranës, me të cilin filloi një bashkëpunim ifrytshëm që nga viti akademik 1970-1971dhe vazhdoi deri në vitin 1981. Në këtëdrejtim, kontributi i profesorëve eminentë tëshkencave filologjike, historike etj., ndikoi nëzhvillimin e shkencave historike dhealbanologjike në përgjithësi.

Që nga viti 1971 u krijuan mundësitëpër bashkëpunim edhe me Universitetin“Frie¬drich Schiller” të Jenës (Gjermani), meUniver¬sitetin e Mahaçkallës (Dagestan,BRSS), me Institutin e Lartë Teknik të Jashit(Rumani), me Universitetin “KlimentOhridski” të Sofjes, me Universitetin “KuanSi” të Nankigut të Kinës, me Universitetin LaSapienza të Romës, me UniversitetinMarmara të Stambollit, Turqi, me Univer -sitetin “Etvesh Lorand” të Budapestit, meUniversitetin Valadolidos të Spanjës, si dheme shumë universitete të tjera me të cilat uvunë kontakte të bashkëpunimit në fushën earsimit të lartë dhe ndihmuan në krijimin errjeteve edhe me universitete të tjera.

Përmes këtyre bashkëpunimeve, ështëafirmuar puna kërkimore e shkencore, si dheështë bërë afirmimi i Universitetit tëPrishtinës me pjesëmarrjen e profesorëve nëseminare, simpoziume, konferenca, kongrese


1970 – 20127 3

duke promovuar dhe shkëmbyer vlerat e tyreshkencore. Gjithashtu, edhe organizimi iaktiviteteve të ndryshme me karakterndërkombëtar nga fakultetet e Universitetittë Prishtinës ka dëshmuar për cilësinë dhearritjen e veprimtarisë shkencore në Kosovënë sferën ndërkombëtare.

Themelimi i Seminarit Ndërkombëtarpër Gjuhën, Letërsinë dhe KulturënShqiptare në vitin 1974 në FakultetinFilozofik, ka bërë që të ftohen studentë dhestudiues nga vende të ndryshme të botës, tëcilët me pjesëmarrjen e tyre kanë afirmuargjuhën, kulturën, historinë kombëtare edhenë nivele ndërkombëtare.

Universiteti Veror Ndërkombëtar iPrishtinës është themeluar në vitin akademik2002-2003 në bashkëpunim me Ministrinëe Punëve të Jashtme të Holandës dhe nëmbështetje të ATA-s (Academic TrainingAssociation), ku ndër të tjera e ka promovuarveprimtarinë mësimore-shkencore tëUniversitetit të Prishtinës në nivele të lartaakademike.

Universiteti i Prishtinës i ka kushtuar njërëndësi të veçantë bashkëpunimit ndër-kombëtar, duke qenë udhëheqës në shumëprojekte dhe duke ndërtuar partneritet tëfrytshëm me shumë universitete të Evropës,të Amerikës, të Kanadasë e më gjerë.Universiteti i Prishtinës ka dëshmuar njëbashkëpunim të fuqishëm me universitetedhe institucione me renome dhe vlera të lartaakademike, që kanë shënuar rezultate nëfusha të ndryshme të shkencës dhe të dijes.Në këtë drejtim janë ripërtërirë marrëveshjetparaprake të bashkëpunimit, si dhe janënënshkruar marrëveshje të shumta të reja tëbashkëpunimit.

Universiteti i Prishtinës si institucioni mëi lartë i arsimit në Kosovë, është anëtarësuarnë organizata, institucione dhe asociacione tërëndësishme botërore, të cilat i përkasin botësakademike dhe shkencore. Duhet veçuaranëtarësimin në Asociacionin eUniversiteteve Evropiane, Magna Charta,Konferencën e Rektorëve të Danubit,Compostela Group of Universities (CGU),Business Initiative, Quality Summit, EuropeBusiness Assembly – Oxford Summit ofLeaders, pastaj pjesëmarrjen në projektetevropiane të arsimit të lartë në kuadër tëprogramit TEMPUS, që kryesisht kanë tëbëjnë me zhvillimin e programeve të reja.Universiteti i Prishtinës, ndër të tjera, kapropozuar krijimin e Zonës Kombëtare tëArsimit të Lartë, si një proces i integrimeveevropiane dhe i krijimit të standardevekombëtare në fushën e arsimit të lartë.

Universiteti i Prishtinës është anëtarësuaredhe në këto rrjete akademike, ndër të cilatmund ti përmendim: Rrjetin e Universi -teteve me Mësim nga Distanca , Rrjetin eUniversiteteve Katalane (anëtar nderi),Rrjetin e Qendrave të të Drejtave të Njeriuttë Evropës Juglindore, Asociacionin Evropiantë Konservatoreve, Akademive dhe iShkollave të Muzikës, Shoqatën Evropianepër Arsim Ndërkombëtar, Rrjetet Kombëtaretë Studentëve në Evropë etj.

Universiteti i Prishtinës ka luajtur rolindhe misionin e veçantë në rrafshinndërkombëtar edhe me nderimin epersonaliteteve të njohura botërore politike,shkencore, arsimore, humanitare, kulturoreme ndarjen e titullit Doktor Nderi–HonorisCausa. Nga themelimi e deri në vitin 2011,ky çmim iu dha Josip Broz Titos, Kryetar i

7 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

ish-Republikës Socialiste Federative eJugosllavisë (1975), Fahrudin Ali Ahmed,Kryetar i Republikës së Indisë (1975),akademik Dragisha Ivanoviç, profesor iUniversitetit të Beogradit (1987), MichaelWeninger, Ambasador i Austrisë në Beograd(2001), dr. Bernard Kouchner, Kryeadmi-nistrator i Kosovës, (Francë) (2002), dr.William Kerr, Kryetar i Kolegjit La Roche(SHBA) (2003), William Jefferson Clinton,President i SHBA-ve (2003), Ismail Kadare,shkrimtar (Shqipëri) (2003), prof. mag. dr.Wolfgang Benedek, profesor në FakultetinJuridik-Grac, Austri (2004), prof. dr. BamirTopi, President i Republikës së Shqipërisë(2008), Anthoni Charles Lyndon Blair,Kryeministër i Mbretërisë së Bashkuar(2008), prof. dr. Erhard Busek, Rektor iUniversitetit të Shkencave të AplikuaraSalzburg, Austri (2009), prof. dr. Sali Berisha,Kryeministër i Republikës së Shqipërisë

(2009), dr. Albert Rohan, Republika eAustrisë, Ambasador (2009), Doris Pack,Republika Federale e Gjermanisë, anëtare eParlamentit Evropian (2010), Recep TayyipErdogan, Kryeministër i Republikës sëTurqisë (2010), Adem Demaçi, Republika eKosovës, Veprimtar i Çështjes Kombëtare(2011), Wolfgan Ischinger, RepublikaFederale e Gjermanisë, Ambasador (2011).

Universiteti i Prishtinës deri më tani kanënshkruar marrëveshje të shumta tëbashkëpunimit me universitete dheinstitucione arsimore-shkencore: Universitetii Tiranës, Shqipëri; Universiteti Politeknik iTiranës, Shqipëri; Universiteti Bujqësor iTiranës, Shqipëri; Universiteti “LuigjGurakuqi”, Shkodër, Shqipëri; Universiteti“Eqrem Çabej”, Gjirokastër, Shqipëri;Universiteti “Fan Noli”, Korçë, Shqipëri;Universiteti i Evropës Juglindore, Maqedoni;Universiteti Shtetëror i Tetovës, Maqedoni;


1970 – 20127 5

Bashkëpunimi i Universitetit të Prishtinës me Universitetin e Tiranës, dhjetor 1979

Universiteti “Kirill dhe Metodij”, Shkup,Maqedoni; Universiteti “AleksandërXhuvani”, Elbasan, Shqipëri; Universiteti iSarajevës, Bosnje e Hercegovinë; Universitetii Tuzllës - Fakulteti Filozofik, Tuzëll, Bosnje eHercegovinë; Universiteti i Zagrebit, Kroaci;University of Georgia, SHBA; Arizona StateUniversity, SHBA; Illinois Institute ofTechnology, SHBA; La Roche College,SHBA; Pennsylvania University, SHBA;Pittsburg University, SHBA; The Universityof Hawaii, SHBA; Universiteti Teknologjik iVjenës, Austri; Universiteti Graz, Austri; FreieUniversität, Berlin, Gjermani; FriedrichAlexander-Universitat Erlangen-Nurnberg,Gjermani; Karl Von Ossietzky UniversitatOldenburg, Gjermani; Univeristeti Fraiburg,Gjermani; Universiteti “Friedrisch Schiler ofJena, Gjermani; Instituti “Juan Lusi Vives”Barcelona, Spanjë; Technical University ofCatalonia, Spanjë; Universiteti Valla¬dolid,Spanjë; IUFM D’Alsace-Strasbourg, Francë;Unive¬rsitetin Greonoble, Francë; GjøvikUniversity College, Norvegji; KolegjiHeadmark College Hedmark, Norvegji;Kolegjin Hillehamer (College Lillehammer),Norvegji; Univeristeti Tuscia Viterbo;Universitetin Tampere, Finlandë; Universited’Auvergne Clermont-Ferrand, Francë;Universiteti “Marmara”, Turqi; UniversitetiStaffordshire, Angli; Universiteti Teknik iVjenës, Austri; Växjö University, Suedi;Pierre Mendes, France; University ofGrenoble II, Francë; Medical Foundation forthe Care and Victims of Torture, Londër,Britani të Madhe; International Centre forCommunity and Enterprise Development(ICCED); National University of Ireland,Galway, Irlandë; Compostela Group of

Universities; Universiteti Teknik i Vlorës,Shqipëri; Universiteti i Elbasanit, Shqipëri;Fachhochschule Regensburg (University ofApplied Sciences); European Research GroupFrance (ERG), Paris, Francë; History andArcheology of Balkans; University of Paris,Francë; The Institute of Technology, Carlow,Irlandë; ATA-Academic Training Association;Oxford University College, Norvegji;FSDEK-II (Projekt finlandez); University ofUdine, Faculty of Veterinary Medicine, Itali;Universiteti Bujqësor, Tiranë, Shqipëri;University of Wyoming, ShBA; MedicalFaculty Carl Gustav Carus, Dresden,Gjermani; Technical University of Dresden,Gjermani; University of Baja California,Mexico; Clausthal University of Technology,Gjermani; European Centre for Peace andDevelopment (themeluar nga Kombet eBashkuara); University of Firence, Itali;University of Iowa, SHBA; DiplomaticAcademy of Vienna, Austri; MedicalUniversity of Graz; Institute of InformaticsSciences, Maribor, Slloveni; University ofZara, Kroaci; University of Lubljana, Slloveni;Leibniz University of Hannover, Gjermani;AACCDS and OSCE, American BarAssociation, Rule of Law Initiative;Biodiversity Centre, Suedi; FondacioniSOROS; MABETEX; Raffeisen Bank;Universiteti “St. Kliment Ohridski”,Maqedoni, FH Johanneum Gesellschaft;University of Applied Sciences, Mexico;University of Napoli Studies ‘L Orientale’,Itali; University “Dzemal Bijedic” of Mostar,Bosnje dhe Hercegovinë; University of LowerSilesia in Wroclaw, Poloni; Bozok University,Turqi; WUS Austria, University of Michigan-Flint; University of Trieste, Itali.

7 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Që nga viti 2009 e deri me sot janënënshkruar dhe ripërtërirë marrëveshje tëbashkëpunimit me universitete dheinstitucione ndërkombëtare, si: The Collegeof Agriculture and Life Sciences, University ofIowa, SHBA; Texas State University-SanMarcos, SHBA; Pedagogische HochschuleLudwigsburg; Universitetin Balikesir, Turqi;Qendra për Studime dhe ShërbimePsikologjike dhe Sociale ENCOMPASS;Universitetin e Shkencave të AplikuaraHAMK, Finlandë; Universitetin e Stambollit,Turqi; Universitetin Miman Sinan, Turqi;Universitetin Pamukkale, Turqi; UniversitetinTeknik të Stambollit, Turqi; BibliotekënKombëtare Gjermane për Ekonomi, Leibniz;Universitetin e Shkencave të AplikuaraJoanneum, Austri; Universitetin e Norvegjisë

për Shkencë dhe Teknologji; GTZ, UNICEF,Shoqërisë (Societa) CERTIPASS; InstitutitYunus Emre; Universitetin Barath Chennai,Indi; Universitetin MontanuniversitaetLeoben, Universitetin Graz, Austri; Univer -sitetin Sakarya, Turqi; Universitetin Granada,Spanjë; IPF Multiversity, Londër; Univer -sitetin Zenica, Bosnje dhe Hercegovinë;Universitetin Albstadt-Sigmaringen, Gjer -mani, Universitetin Edinburgh Napier,Universitetin La Sapienza, Romë, Itali;Fakultetin Juridik të Universitetit LUM nëkuadër të programit Jean Monnet, Bari-Itali;Universitetin Nevsehir, Turqi; UniversitetinIowa, SHBA; Universitetin e Perugias, Itali;Universitetin Paris-Est, Universitetin PierreMendes France Grenoble; UniversitetinNdërkombëtar të Virxhinias, SHBA;


1970 – 20127 7

Nga ceremonia e pranimit të Universitetit të Prishtinës në Magna Carta - Bolonjë, Itali

Universitetin Kirklareli, Turqi; UniversitetinBen-Gurion, Izrael; Universitetin e Lubjanës,Slloveni; Universitetin Volda, Norvegji;Universitetin Kent State, SHBA; UniversitetinWisconsin-Madison, SHBA; UniversitetinGjovik, Lillehammer dhe Hedmark, Norvegji;Universitetin Sakarya, Turqi; Universitetin eBurimeve Natyrore dhe Shkencave tëAplikuara,Vienë, Austri; UniversitetinNdërkombëtar të Qipros; UniversitetinNigde, Turqi; Universitetin Hohenheim,Gjermani; Agjencia e Shteteve tëpërBashkuara të Amerikës për Zhvillim Ndër -kombëtar (USAID); Universiteti AmerikanGirne, Qipro Veriore; Universitetin Clemson,SHBA; Universitetin Pula, Kroaci;Universitetin Kocaeli, Turqi; UniversitetinYakin Dogu, Turqi; OSBE, UniversitetinHaccetepe, Turqi; Fakultetin e InxhinierisëCivile në Trieste, Itali; Universitetin Michigan,SHBA; WUS-Austria; Univer sitetin BOZOK,Turqi; Universiteti Silesia, Wroclaw, Poloni;Universiteti “Dzemal Bijedic”, Bosne dheHercegovinë.

Është më rëndësi të veçantë bashkëpu -nimi i Universitetit të Prishtinës në kuadër tëprojekteve TEMPUS (Trans-EuropeanMobility Scheme for University Studies) dhe

të projekteve të tjera që është realizuar, poashtu, përmes këtyre institucioneve: Mini -strisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë,Shqipëri; Ministrisë së Punëve të Jashtme tëAustrisë; Bayerisches Staatsminis¬terium FürUnterricht und Kultus München, Gjermani;Konferencës së Rektorëve të Gjermanisë;World University Services (WUS) Austri;Odës Ekonomike të Kosovës; Ofres, Francë;Pädgogische Akademie des Bundes in Wien,Austri; Pädagogische Akademie des BundesÜbungsvolksschule, Austri; Universitetit tëGjirokastrës; Universitetit të Leçes Itali;Universitetit të Novi Sadit: UniversitetitSiegen, Gjermani; Universitetit të Vlorës,Shqipëri; Universitetit Roskilde, Danimarkë;Universitetit Vaxo, Angli; Universitetit Vrijenë Bruksel, Belgjikë; Universitetit tëPodgoricës, Mali i Zi; Universitetit BanjaLuka, Bosnje e Hercegovinë; Universitetit tëMostarit, Bosnje e Hercegovinë; AkademinëPeda-gogjike të Universitetit të Sarajevës,Bosnje e Hercegovinë; Institutit të LartëPoliteknik të Jashit, Rumani; Universitetit tëBolonjës, Itali; Universitetit të Kalabrisë,Itali; Universitetit të Perugias, Itali;Universitetit të Udinës, Itali; Universitetit tëMesinës, Itali etj.

7 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012


1970 – 20127 9

Çmimet Doctor Honoris Causa

8 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

“Unë kalova një pjesë të jetës me judhe një pjesë e zemrës prejse jamkthyer në Francë ka mbetur me ju.

Mendimet e para shkojnë për të vdekuritdhe të zhdukurit, për të gjithë ata që në këtërajon vuajtën nga dhuna dhe aparteidi ...Dhe unë e di se çka ndodhi në vitin 1998këtu në këtë Universitet në mesin eprofesorëve në mesin e studentëve... Unëmbaj më vete kujtimet gjatë orëve të tëra tëkaluara me familjet e të zhdukurve. Jamgëzuar shumë kur kam dëgjuar për lirimin e

të gjithë të burgosurve. Kush do të kishtebesuar para tre vjetësh kur ndodhnin tmerretë papara se Kosova do të ndryshojë kaqshpejt. Gjithçka duhej të fillohej nga fillimi,që nga dialogu në mes komuniteteve,vendosja e një tregu të ekonomisë, sistemit tëarsimimit, shënde tësisë, e mos të flasim përrrugë etj.”


1970 – 20128 1

Bernard Kouchner nderohet me “Doctor Honoris Causa”

2 9 m a r s 2 0 0 2

Rektori Zejnel Kelmendi ia jep çmimin Bernard Kouchner-it

“E falënderoj Universitetin e Prish -tinës që më ka shpallur doktornderi. Jam shumë i kënaqur që si

president kam pasur mundësinë t’i bëjë atogjëra që sot janë diskutuar. Jam duke endërtuar një bibliotekë presidenciale nëvendlindjen time në Little Rock të Arkansas-it, ku vizitorët nga e tërë bota do të kenëmundësi ta shohin dhe çmimin që mora sot,si pjesë e rrëfimit për Kosovën, sfidat e

Ballkanit në dramën e madhe të konfliktitreligjioz, racial, etnik në përfundim tëshekullit XX dhe në fillim të shekullit XXI.Dua t’ju falënderoj të gjithë juve që popunoni në ndërtimin e një Kosove të re,njerëzve nga ShBA, misionit të OKB-së,bashkësisë ndërkombëtare...

8 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

William Jefferson Clinton nderohet me “Doctor Honoris Causa”

1 9 s h t a t o r 2 0 0 3

Rektori Zejnel Kelmendi ia jep çmimin ish-Presidentit të ShBA-ve Bill Clinton

“Liria shqiptare është sot pjesë endërgjegjes dhe e lirisë europiane.Liria e kombit shqiptar, kryesisht

këtu në Kosovë, nuk është as penguese asbezdisëse për lirinë e popujve që janë rrotullnesh, të fqinjve tanë. Përkundrazi, sa më të

lirë që janë shqiptarët, aq më të lirë do tëjenë edhe fqinjët tanë në Ballkan”.


1970 – 20128 3

2 1 n ë n t o r 2 0 0 3

Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Ismail Kadaresë

Ismail Kadare nderohet me “Doctor Honoris Causa”

8 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Do të jem gjithmonë pranë jush dhe popullit tuaj të mrekullueshëm.

William Kerr nderohet me “Doctor Honoris Causa”

9 n ë n t o r 2 0 0 3

Rektori Zejnel Kelmendi ia jep çmimin William Kerr-it


1970 – 20128 5

“Universiteti i Prishtinës, ky simbol iqëndresës sonë historike ndër vite,ky simbol i së drejtës sonë

historike, ka qenë dhe do të mbetet një

kapitull i ndritur i historisë së popullitshqiptar dhe veçanërisht i Kosovësmoderne”.

Bamir Topi nderohet me “Doctor Honoris Causa”

2 5 j a n a r 2 0 0 9

Rektori Enver Hasani dhe Presidenti i Shqipërisë Bamir Topit, para ceremonis së laurimit

8 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

“Jam shumë i lumtur që Kosovatashmë është e pavarur dhe që kampasur mundësi të jap kontributin

tim në këtë rrugë të saj. E vërej se ështëshënuar progres, por mendoj se ka ende

sfida të mëdha dhe probleme të cilat duhettë tejkalohen”.

Erhard Busek nderohet me “Doctor Honoris Causa”

6 q e r s h o r 2 0 0 9

Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Erhard Busek-ut


1970 – 20128 7

“Ky Universitet më ka frymë zuar, mëka frymëzuar për gjatë jetës simemë shumë se çdo gjë tjetër në

historinë tonë kombëtare...Kosova dhe Shqipëria janë dy vende

vëllezër. Ato janë dy vende të ndryshme, porkurrë të huaja për njëra-tjetrën. Ato me një

bashkëpunim të gjithanshëm dhe partneritetvëllazëror duhet të kapërcejnë pasojat egjithanshme të ndarjes shekullore, bazuar nëproceset dhe standardet më të mira tëintegrimit europian”.

Sali Berisha nderohet me “Doctor Honoris Causa”

6 t e t o r 2 0 0 9

Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin Kryeministrit të Shqipërisë Sali Berisha

8 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

“Pavarësia e Kosovës është epakthyeshme dhe nuk mund tëketë kthim prapa. Unë do të doja

që Beogradi ta pranonte realitetin e ri, tanjohë pavarësinë e Kosovës dhe ta shtrijëdorën e pajtimit. Të njëjtën e dua edhe ngashtetet e tjera, të cilat akoma nuk e kanë bërë

njohjen....E ardhmja e Kosovës është nëBashkimin Europian. Unë jam shumë ibindur se do ta shoh ditën kur kjo do tëndodhë”.

Ambasadori Albert Rohan nderohet me “Doctor Honoris Causa”

2 4 n ë n t o r 2 0 0 9

Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Ambasadorit Albert Rohan


1970 – 20128 9

“Unë dhe vendi im do të jemipërkrah jush në rrugën tuaj drejt tëardhmes, sot dhe përgjithmonë”.

Tony Blair nderohet me “Doctor Honoris Causa”

9 k o r r i k 2 0 1 0

Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin Kryeministrit të Mbretërisë së Bashkuar Tony Blair

9 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

“Vërtet jam shumë e prekur dhe eemocionuar. Ky është nder imadh për mua. Jam shumë

krenare që sot, 21 vjet pas ardhjes së parë në

këtë vend, mund të jetoj në një kohë tjetër,ku njerëzit jetojnë të lirë”.

Doris Pack nderohet me “Doctor Honoris Causa”

3 n ë n t o r 2 0 1 0

Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Ambasadorit Doris Pack


1970 – 20129 1

“Jam shumë i emocionuar që ngaUniversiteti më i rëndësishëm dhemë i vjetër në Kosovë nderohem

dhe marr titullin ‘Doctor Honoris Causa’,dhe këtë ndjenjë dua ta ndaj me juve”.

Recep Taip Erdogan nderohet me “Doctor Honoris Causa”

4 n ë n t o r 2 0 1 0

Pamje nga ceremonia e dhënies së çmimit Recep Taip Erdogan

9 2TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Adem Demaçi nderohet me “Doctor Honoris Causa”

1 7 j a n a r 2 0 1 1

Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin shkrimtarit dhe veprimtarit të çështjes shqiptare Adem Demaçi

“Ju më keni bërë nder të madh, mëkeni nderuar shumë. Por, në tëvërtetë, keni nderuar të gjithë ata që

na e lanë trashëgim vetëdijen kombëtare,

dëshirën dhe synimin që të lirohemi, që na elanë trashëgim mendimin se jeta pa liri nukka kuptim”.


1970 – 20129 3

“Mendoj se Bashkimi Evro pian kavepruar mirë shumë vite më parë,duke hapur perspektivën për

anëtarësim të vendeve të këtij rajoni në BE.

Jam i kënaqur që Kosova ka perspektivë tëqartë si shtet i pavaruar, si anëtare e ardhshmee BE-së së zgjeruar”.

Wolfgang Ischinger nderohet me “Doctor Honoris Causa”

2 7 q e r s h o r 2 0 1 1

Rektori Mujë Rugova ia jep çmimin Wolfgang Ischinger

Titulli anëtar nderi të Universitetit tëPrishtinës – postmortum iu dhaprofesorëve: akademik Ali Hadrit,

akademik Dervish Rozhajës, prof. dr. EjupStatovcit, prof. dr. Eshref Ademajt, anëtar

korrespondent i Akademisë së Shkencave dheArteve të Kosovës, akademik Fehmi Aganit,akademik Gazmend Zajmit, ndërsa titullianëtar nderi i Universitetit të Prishtinës iudha profesorit mr. Ukshin Hotit.

9 4TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Titulli anëtar nderi të Universitetittë Prishtinës

Ali Hadri

Fehmi Agani Gazmend Zajmi Ukshin Hoti

Dervish Rozhaja Ejup Statovci Eshref Ademaj


1970 – 20129 5

Rektorët, prorektorët dhe anëtarët e KëshillitDrejtues të Universitetit të Prishtinës

Rektorët e Universitetit të Prishtinës:prof. dr. Dervish Rozhaja (1970-1973), prof. dr. Idriz Ajeti (1973-

1975), prof. dr. Feriz Krasniqi (1975-1979),prof. dr. Gazmend Zajmi (1979-1981), prof.dr. Minir Dushi (1981-1983), prof. dr.Hajredin Hoxha (1983-1985), prof. dr.Bozhidar Çollakoviq (1985-1989), prof. dr.Skënder Karahoda (1989-1991), prof. dr.Ejup Statovci (1991-1998), prof. dr. ZejnelKelmendi (1998-2004), prof. dr. EnverHasani (2006-2009), prof. dr. Mujë Rugova(2009-2012).

Prorektorët e Universitetit të Prishtinës:prof. dr. Bozhidar Jovanoviq, prof. dr. MinirDushi (1969-1971), prof. dr. Syrja Pupovci,Prof. inxh. Vera Ivanoviq, (1971-1973),prof. dr. Feriz Krasniqi, prof. dr. PetarStanishiq, (1973-1975), prof. dr. GazmendZajmi, prof. dr. Svetomir Stozhiniq, (1975-1977), prof. dr. Gazmend Zajmi, prof. dr.Svetomir Stozhiniq (1977-1979), prof. dr.Halil Turku, prof. dr. Vladimir Bovan(1979-1981), prof. dr. Ali Dida, prof. dr.Dragoslav Pejçinoviq, prof. dr. AhmetMumxhiu, Bukurije Ferati (studente) (1981-

Këshilli Drejtues i Universitetit të Prishtinës, 2010

9 6TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

1983), Doc. dr. Lubisha Shqepanoviq, prof.dr. Rexhep Gashi, prof. Mazllum Hasimja,Flaka Surroi (studente), (1983-1985), doc.dr. Muhamet Bicaj, doc. dr. Habib Hashani,prof. Ramiz Musa, Qamil Feka (student),(1985-1987), doc. dr. Muhamet Bicaj, Prof.dr. Habib Hashani, prof. Drita Shoshi,Marina Përlinçeviq (studente), (1987-1989), prof. dr. Misho Doshliq, prof. dr.Stanoje Doganxhiq, Doc. dr. DaliEmërllahu, (1989-1991), Doc. dr. DaliEmërllahu, Hashim Thaçi (student) , (1991-1992), prof. dr. Eshref Ademaj, prof. SelmanBryma, Blerim Rexha (student), (1992-1993), prof. dr. Emrush Gashi, prof. dr.Ahmet Geca, (1993-1998), Prof. dr. EmrushGashi, prof. dr. Ahmet Geca, Mr. MinavereRashiti, (1998-2001), prof. dr. ArsimBajrami, prof. dr. Musli Bajraktari, (2001-2004), prof. dr. Marjan Dema, Prof. dr.Luan Ahma, prof. dr. Suzana Manxhuka(2006-2009), prof. dr. Enver Kutllovci, prof.dr. Bajram Berisha, prof. dr. Naser Mrasori(2009-2012)

Anëtarët e Këshillit Drejtues të Univer-sitetit të Prishtinës në vitet 2000-2003: prof.dr. Zejnel Kelmendi, prof. dr. Arsim Ba-jrami, prof. dr. Musli Bajraktari, Destan Hal-

imi, doc. dr. Justina Pula, doc. dr. NuhiRexhepi, prof. dr. Ismail Gojani, prof. dr.Hivzi Muharremi, Mr. Hilmi Hasimja.

Anëtarët e Këshillit Drejtues të Univer-sitetit të Prishtinës në periudhën gjashtëmu-jore: prof. dr. Jahi Hoxha, kryetar, prof. dr.Rahmil Nuhiu, prof. dr. Enver Mehmeti,prof. dr. Abdullah Aliu, prof. dr. IbrahimGashi, prof. dr. Isa Mustafa, prof. dr. Duk-agjin Pupovci, prof. dr. Haki Demolli dheprof. as. Demë Hoti, zëvendëskryetar.

Anëtarët e Këshillit Drejtues të Univer-sitetit të Prishtinës në vitet 2006-2009: prof.as. dr. Basri Çapriqi, prof. as. dr. AvdullahHoti, prof. as. dr. Behxhet Mustafa, prof. asc.dr. Avdullah Zejnullahu, prof. dr. Hivzi So-jeva, prof. dr. Haki Demolli, prof. dr. HivziMuharremi, prof. dr. Muharrem Bajrami,prof. asc. dr. Demë Hoti zëvendëskryetar.

Anëtarët e Këshillit Drejtues të Univer-sitetit të Prishtinës në vitet 2009-2012: prof.asc. dr. Basri Çapriqi, kryetar, prof. asc. dr.Agim Zogaj, zëvendëskryetar, prof. asc. dr.Milazim Krasniqi, prof. dr. Abdullah Aliu,prof. asc. dr. Gani Dragusha, prof. asc. dr.Nuri Bexheti, prof. dr. Marjan Dema, prof.Ilire Vinca, prof. dr. Nijazi Ibrahimi.

9 7TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Universiteti Veror Ndërkombëtar iPrishtinës është themeluar në vitinakademik 2002-2003 në bashkë punim

me Ministrinë e Punëve të Jashtme tëHolandës dhe në mbështetje të ATA-s(Academic Training Association), ndër tëtjera, e ka promovuar veprimtarinë mësi -more-shkencore të Universitetit të Prishtinësnë nivele të larta akademike.

Universiteti Veror Ndërkombëtar iPrishtinës është projekti i Universitetit tëPrishtinës, i cili organizohet për të mbështetur

procesin e evropianizimit të arsimit të lartë nëRepublikën e Kosovës, bazuar në reformat eDeklaratës së Bolonjës. Projekti ka përmirësuarcilësinë e arsimit të lartë dhe ka kontribuar nëthellimin e bashkëpunimit me institucionet etjera akademike në rajon dhe më gjerë.

Universitetit Veror Ndërkombëtar iPrishtinës prej vitit 2002 deri në vitin 2011ka organizuar mbi 250 kurse , në të cilatkanë marrë pjesë mbi 4500 studentë ngavende të ndryshme të botës. Për mbajtjen ekëtyre kurseve me karakter mësimor e

Universiteti Veror Ndërkombëtar i Prishtinës

Ceremonia e hapjes së edicionit të 11-të të Universitetit Veror Ndërkombëtar të Prishtinës

shkencor janë angazhuar mbi 400 profesorëndërkombëtarë dhe vendorë.

Në vitin 2011 në Universitetin VerorNdërkombëtar të Prishtinës kanë aplikuargjithsej 1485 studentë nga 70 vende të botësnë 24 kurset e ofruara në studime themeloredhe pasuniversitare. Vetëm në kursin “Tëmenduarit kritik dhe kreativ” kanë aplikuan441 studentë.

Universiteti Veror Ndërkombëtar iPrishtinës në edicionet e organizuara derimë tani , kryesisht në gjuhën angleze, kakontribuar në promovimin e vlerave tëshumta kulturore e edukative të shoqërisëkosovare, duke ofruar mundësi kërkimore eshkencore në ofrimin e përvojave më tëavancuara në fushat e ndryshme të studimit,madje duke i bashkuar kulturat dhe dijet ngavende të ndryshme të botës, në një vend tëvetëm, siç është Prishtina.

Universiteti Ndërkombëtar Veror i Prish -tinës ka ofruar mundësi të shumta të bashkë -punimit midis Universitetit të Prishtinës dheuniversiteteve të tjera botërore. Po ashtu, nënjë mënyrë apo në një tjetër ka kontribuardhe në njohjen ndërkombëtare të Kosovës.

9 8TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Një grup studentësh të UVP-së

Një grup studentësh të UVP-së gjatë ligjëratave


1970 – 20129 9

Digjitalizimi i shërbimeve akademikedhe administrative në Universitetin

e Prishtinës (2009-2012)

Nga viti 2009 Universiteti i Prishtinës kafilluar me vendosjen e standardeve përshërbimet elektronike me qëllim të kri-

jimit të një ambienti komunikues ebashkëkohor, sipas standardeve më tavan-cuara ndërkombëtare. Gjatë kësaj periudhenjë rëndësi e veçantë i është kushtuar qen-drës së të dhënave, rrjetit akademik dhe ap-likacioneve softuerike.

Rritja e numrit të studentëve, të cilët ap-likojnë për studime në Universitetin e Pri -shtinës e imponoi nevojën e automatizimittë plotë të procesit të evidentimit të kandi-datëve. Për këtë qëllim u krijua dhe shfrytë-zohet Sistemi elektronik për menaxhimin epunëve me Studentë (SEMS). Përmes këtijmoduli është mundësuar plotësimi i formu-larëve të nevojshëm nga aplikantët e shumtë,të cilët paraqiten për regjistrim në Univer-sitetin e Prishtinës, në rrugë elektronike dhenga distanca.

Moduli i regjistrimit të kandidatëve tëparaqitur për regjistrim është implementuarme qëllim të eliminimit të punës manuale.Përmes këtij moduli është kursyer koha,zvogëluar shpenzimet dhe është rritur efika-siteti në punë, si dhe janë siguruar të dhënat

e sakta dhe të unifikuara, që njëkohësishtmundësohet që dokumentacionet e aplikan-tëve të jenë të verifikuara dhe të ndara përçdo njësi akademike. Maturantëve për herëtë parë në vitin 2011 iu ofrua mundësi përtë konkurruar online për studime në Uni-versitetin e Prishtinës. SEMS në vete përm-ban modulin për prodhimin e ID kartelave,modulin për shtypjen e diplomave, notimin,oraret, provimet, vlerësimet etj, të gjitha nëformën online.

Me unifikimin e shërbimeve elektronikepërmes projektit të digjitalizimit të shër-bimeve akademike dhe administrative ështëzvogëluar puna komplekse e shërbimevemanuale. Gjithashtu, është kursyer koha ekryerjes së punëve, janë zvogëluar shpen-zimet dhe është rritur efikasiteti si dhe rezul-tatet në shumë drejtime.

Stafi i IT-së në UP

1 0 0TEMPULLI I DIJES

Monografi

1970 – 2012

Në vitin 2011 Universiteti i Prishtinësthemeloi Qendrën për MësimTërëjetësor. Kjo qendër ka për qëllim

kryesor ofrimin e modeleve për kërkimshkencor dhe aftësim profesional, dukeluajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin eindustrisë dhe të tregtisë dhe në përparimin epërgjithshëm të shoqërisë së Kosovës.

Që nga viti 2001, Universiteti i Prishtinëse ka filluar një proces për reformimin e tëgjitha niveleve akademike në përputhje meDeklaratën e Bolonjës, duke synuarintegrimin në Sistemin Evropian të Arsimit tëLartë. Themelimi i Qendrës për MësimTërëjetësor, me një përqendrim të veçantë nërrjedhat dhe zhvillimet e arsimit ndërko -mbëtar, do të rrisë kapacitetin e qytetarëve tëKosovës për të konkurruar në ekonominëbotërore .

Qendra është mbështetur nga BashkimiEvropian në kontekstin e një veprimi më tëgjerë, në të cilin synohet rritja e kapacitetevepër të vepruar në gjuhë të ndryshme nëkontekst profesional dhe institucional. Meveprimtarinë e saj Qendra për MësimTërëjetësor do të ofrojë aktivitete të shumtaqë kanë të bëjnë me trajnime të speciali -zuara, të cilat ndërlidhen me interpretimindhe përkthimin në fushat juridike dhekomerciale.

Po kështu, trajnimet që do të organizohennga kjo Qendër do të mbahen nga pedagogëte Universitetit të Prishtinës, por edhe ngaprofesionistë nga Kosova dhe jashtë saj. Kursete tjera që do të ofrohen janë të fushës së gjuhëvetë huaja, të gazetarisë dhe të teknologjisëinformative, lëndë këto të cilat janë identifikuarsi të rëndësishme për shoqërinë tonë.

Qendra për mësim tërëjetësor


1970 – 20121 0 1

Menaxhmenti dhe stafi i administratës qendrore të UP-së (2009 - 2012)

Promovimi i doktorëve të shkencave

F A K U L T E T E Te Universitetit

të Prishtinës

Fakulteti Filozofik


1970 – 2012

Gjenerata e parë e diplomimit të studentëve sipas Deklaratës së Bolonjës

Fakulteti Filozofik është një nga njësitë epara akademike të Univer sitetit tëPrishtinës.

Fakulteti Filozofik u themelua më 30tetor 1960. Fakulteti përbëhej nga këtokatedra: Katedra e Albanologjisë, e GjuhësSerbokroate, e Matematikës, e Fizikës, eKimisë dhe e Biologjisë.

Në vitin e parë akademik 1960-1961 uregjistruan 97 studentë të rregullt (60shqiptarë, 32 serbë dhe 5 të tjerë) dhe 141studentë me korrespondencë. Në vitin e parëtë themelimit, për mbajtjen e mësimit ishintë zgjedhur 7 mësimdhënës (2 shqiptarë dhe5 serbë) dhe 7 bashkëpunëtorë (2 shqiptarëe 5 serbë). Prej tyre 4 ishin doktorëshkencash dhe 1 magjistër.

Më 1961 hapen edhe katedrat e Gjuhësdhe Letërsisë Angleze, Gjuhës dhe LetërsisëRuse, Gjuhës dhe Letërsisë Frënge, e pas tyreedhe katedra e Orientalistikës dhe e Turko -logjisë.

Më 1962 hapen edhe tri katedra të reja: eHistorisë, e Gjeografisë dhe e Pedagogjisë,ndërkaq në vitin akademik 1963-1964 në këtëinstitucion diplomuan 26 studentët e parë.

Më 20 shtator 1971 Fakulteti Filozofikndahet në Fakultetin Filozofik dhe nëFakultetin e Shkencave Matematike–Natyrore.

Në vitin akademik 1972-1973 nëFakultetin Filozofik hapet edhe Katedra eFilozofisë – Sociologjisë.

Në vitin 1989 Fakulteti Filozofik ndahetnë Fakultetin Filozofik dhe Fakultetin eFilologjisë.

Nga viti akademik 1991-1992 e deri meçlirimin e Kosovës në qershor të vitit 1999,Fakulteti Filozofik, si dhe fakultetet e tjera

të Universitetit të Prishtinës, e ka vazhduarveprimtarinë e vet në objekte të ndryshmeprivate, për shkak të dhunës dhe okupimitserb.

Në korrik të vitit 1999, studentët dhemësimdhënësit e Fakultetit Filozofikkthehen sërish në objektet e tyre dhe erifillojnë veprimtarinë arsimore-shkencore.

Në vitin 2001 hapet Departamenti iShkencave Sociale me drejtimet: Departa -menti i Shkencave Politike dhe Admini -stratës Publike, Departamenti i Psikologjisë,Departamenti i Etnologjisë, ndërkaqDepartamenti Filozofi-Sociologji ndahet nëdepartamente të veçanta (Departamenti iSociologjisë dhe Departamenti i Filozofisë).

Në vitin akademik 2001-2002 në kuadërtë Departamentit të Pedagogjisë themelohetdrejtimi – Edukimi i Fëmijëve me Nevoja të


1970 – 20121 0 7

Veçanta, ndërkaq që nga viti akademik2006-2007 në kuadër të po këtij Departa -menti hapet edhe drejtimi studimor –Pedagogji Sociale.

Në vitin 2001 Senati i Universitetit tëPrishtinës miratoi planet mësimore tëDepartamenteve të Fakultetit Filozofik sipasrekomandimeve të Deklaratës së Bolonjëspër nivelin bachelor, ndërsa në shtator të vitit2004 miratohen edhe planet mësimore përstudime në nivelin e masterit për këtodepartamente: Psikologji, Histori, Pedagogji,Shkenca politike dhe Etnologji.

Në vitin akademik 2004-2005 nëDepartamentet Psikologji, Shkenca Politike,Histori, Pedagogji dhe Etnologji fillojnëstudimet e masterit me plan-programe të reja.

Në vitin akademik 2008-2009 nëDepar ta mentet: Histori dhe Sociologjiregjistrohen edhe kandidatët e parë nëstudime të doktoratës sipas sistemit të ri tëstudimeve.

Në Fakultetin Filozofik funksionojnëkëto departamente: i Filozofisë, i Historisë, iPedagogjisë me drejtimet: Pedagogji ePërgjith shme dhe Pedagogji Sociale, iSociolo gjisë, i Shkencave Politike, i Psikolo -gjisë dhe i Etnologjisë.

Biblioteka e Fakultetit Filozofik ka 6000tituj dhe 11500 ekzemplarë.

Në Fakultetin Filozofik funksionojnë dykabinete: Kabineti i Informatikës përShkenca Politike dhe Kabineti i Informatikëspër Psikologji.

Mësimdhënësit e Fakultetit Filozofik:profesorë të rregullt – 13, profesorë tëasocuar – 12, profesorë asistentë – 10,ligjërues – 1, asistentë – 27, asistentë të rinj– 2. Gjithesj - 65 mësimdhënës.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin Filozofik studimet e tyre i vijuan3229 studentë të rregullt dhe mekorrespondencë. Prej tyre, në studimetmaster: 355 studentë.


Monografi

1970 – 2012

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin Filozofik studimet e tyre i vijuan3699 studentë të rregullt dhe mekorrespondencë. Prej tyre, në studimetmaster: 487 studentë.

Numri i studentëve të diplomuar nëFakultetin Filozofik në vitet 1969-2008është 6557 studentë.

Fakulteti Filozofik ka realizuar disaprojekte të rëndësishme ndërkombëtare, siçështë: “Shoqëria civile”. Këtë projekt e karealizuar Departamenti i Shkencave Politikei Fakultetit Filozofik në bashkëpunim meekspertë të Universitetit të Gracit, Austri dheme ekspertë të Universitetit Galowey tëIrlandës. Projektin “Implementimi istudimeve master – Drejtimi psikologjiklinike”, e ka realizuar Departamenti iPsikologjisë i Fakultetit Filozofik nëbashkëpunim me ekspertë të UniversitetitBetfordshire, Angli, të Universitetit “SaintPatrick Coledge”, Dublin, Irlandë, tëUniversita Catolica Di Milano, Itali, LMU,Mynhen, Gjermani dhe të University ofBohemia, Çeki. Projektin “Të ndihmohetdrejtimi – Pedagogji Sociale”, e ka realizuarDepartamenti i Pedagogjisë i FakultetitFilozofik në bashkëpunim me ekspertë tëUniversitetit të Regensburgut dhe tëUniversitetit të Nurnbergut, Gjermani dhetë Fondacionit “DAAD”.

Edhe në fushën profesionale shkencoreFakulteti Filozofik boton rregullisht revistën“Buletini”. Deri me tani janë botuar 20numra.

Dekanët e Fakultetit Filozofik: prof. dr.Branislav Velkoviç (1961-1965), prof. dr.Svetozar Çanoviç (1966-1967), prof. dr.

Dervish Rozhaja (1968-1969), prof. dr.Vukashin Filipoviç (1970-1971), prof. dr.Idriz Ajeti (1972-1973), prof. dr. Ali Hadri(1974-1975), prof. dr. Vladeta Vukoviç(1976-1977), prof. dr. Fehmi Agani (1978-1979), prof. dr. Jelka Matijasheviç (1980-1981), prof. Hasan Mekuli (1982-1983),prof. dr. Zeqir Sadiku (1984-1985), prof. dr.Gani Luboteni (1986-1987), prof. dr.Radivoje Kuliç (1988 – 1990), prof. dr.Islam Krasniqi (1991-1993, 1994-1996 dhe1997-1998), prof. dr. Neki Juniku (1999-2000 dhe 2001-2002), prof. dr. Selim Daci(2003-2004 dhe 2005-2006), prof. dr.Ramush Mavriqi (2006-2009 dhe 2009-2012).

Sipërfaqja: 2,677.37 m2


1970 – 20121 0 9

Veprimtaria arkeologjike

Universiteti i Prishtinës nisi veprimtarinëarkeologjike dekada më parë, përmes ligjëra -tave, gërmimeve arkeologjike, organi zimit tëekspozitave dhe promovimit të studimevearkeologjike, përgatitjes së kuadrove të reja,si dhe bashkëpunimit në vend dhe jashtë.

Arkeologjia u ligjërua në Degën eHistorisë nga themelimi i Universitetit tëPrishtinës, fillimisht me profesorë tëangazhuar nga jashtë, siç ishin: prof. dr.Milutin Garashanin, prof. dr. AleksandarStipçeviq, prof. dr. Muzafer Korkuti. Ngaviti 1979 lënda ligjerohet nga prof. dr. Edi

Shukriu, e cila dhe organizon veprimtarinëarkeologjike.

Gërmimet e para sistematike arkeolo -gjike, përkundër të gjitha vështirësive qëpasuan pas vitit 1981, u zhvilluan në TumënCernica pranë Ulpianës antike në vitin1987, për të vazhduar me ato në fortifikatëne Veletinit mbi Janjevë në vitin 1988.

Në vitin 1986 u krijua KoleksioniArkeologjik i Fakultetit Filozofik , me qëllimqë të zhvillohet në Koleksion Arkeologjikapo Muze të Universitetit të Prishtinës, mepunëtori të veçanta ku studentët do të bëninsuvenire, si kopje apo vepra të frymëzuaranga trashëgimia kulturore.

Dëbimi i studentëve dhe profesorëveshqiptarë nga Universiteti i Prishtinës dhelufta në Kosovë sollën ndërprerjen eveprimtarive arkeologjike dhe mosqasje nëKoleksionin Arkeologjik deri në vitin 1999,kur Kosova u çlirua.

Universiteti i Prishtinës i rifilloigërmimet sistematike arkeologjike në vitin2002, në Gradishën e Vlashnjës.


Monografi

1970 – 2012

Fot. 1 Objekte të Koleksionit Arkeologjik, Kalaja

e Harilaqit, Smirë. Foto: E. Shukriu

Fot. 2 Sjellja e pitosit nga Strezovci në Fakultetin Filozofik

Bashkëpunimi ndërkombëtar në fushëne arkeologjisë nisi të zhvillohet nga vitit2001. Në këtë vit u dërguan studentë nëAustri, ndërsa në vitin 2002 u realizuaqëndrimi për projekte shkencore në

Universitetin e Toulus-it . Gjithashtu, nëvitin 2002 studentët e Universitetit tëPrishtinës morën pjesë në Konferencënndërkombëtare Viti Arkeologjik, e cila uorganizua në Tiranë. Nga vitit 2002 çdo vitdërgohen studentë të Degës së Historisë nëgërmimet arkeologjike dhe trajnimet nëqytetin antik të Butrintit në Shqipëri.

Për fushën e arkeologjisë dhe tëantropologjisë fizike janë nënshkruarmarrëveshje të bashkëpunimit me PierreMendes France University Grenoble II(Francë) dhe The University of Iowa(SHBA). Si rezultat i këtij bashkëpunimi tëfrytshëm , gjashtë studentë kanë kryermasterin në Pierre Mendes France UniversityGrenoble II, ndërsa tre prej tyre vazhdojnëstudimet për doktoraturë në këtë universitetdhe njëri në Universitetin e Sorbonës.


1970 – 20121 1 1

Fot. 3. Universiteti Veror i Prishtinës: gërmime në Ulpianë

Fot. 4 Pjesëmarrja në gërmimet tumulare në Austri (2002)

Fakulteti i ShkencaveMatematike-Natyrore

Studimet e shkencave të natyrës dhe tëmatematikës (matematikë, fizikë, kimi,biologji) kanë filluar në vitin akademik

1960-1961, në kuadër të FakultetitFilozofik. Në vitin 1962-63 hapet edheKatedra e Gjeografisë. Në vitin e parë tëstudimeve në Fakultetin Filozofik, përka -tësisht në katedrat e shkencave matematiko-natyrore u regjistruan 74 studentë, ndërsanumri i arsimtarëve dhe i bashkëpunëtorëveishte 15.

Në vitin akademik 1971-1972 katedrat eshkencave matematike-natyrore pavarësohennga Fakulteti Filozofik dhe kështu formohetFakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore(FSHMN) me drejtimet: matematikë, fizikë,kimi, biologji dhe gjeografi.

Në fillim të punës së këtij fakultetikuadri mësimdhënës ishte i pamjaftueshëm,mirëpo sidomos mbështetja e pedagogëve

nga Universiteti i Tiranës ka ndikuar nëmbarëvajtjen e veprimtarisë mësimore-shkencore.

Si edhe në fakultetet të tjera të Univer -sitetit të Prishtinës edhe në Fakultetin eShkencave Matematike-Natyrore në vitet‘90 procesi mësimor është zhvilluar mepengesa të mëdha nga okupatori serb.

Në vitin akademik 1995-1996 bëhettransformimi dhe profilizimi i katedrave tëkëtij fakulteti në drejtimet: mësimore dheshkencore-inxhinierike. Përveç studimevethemelore, në katedrat: Matematikë, Gjeo -grafi, Kimi dhe Biologji, organizohen edhestudimet pasuniversitare për arritjen eshkallës akademike të magjistrit të shkencave.U bënë ndryshime të rëndësishme në planetdhe programet mësimore, sidomos në punënshkencore laboratorike dhe mësimi praktik urealizua në Universitetin e Tiranës.


1970 – 20121 1 5

Në vitin akademik 2001-2002 filluanstudimet në harmoni me Deklaratën eBolonjës, sipas modelit 3+2+3 me synim tëarritjes së cilësisë në nivelin e standardeve mëtë avancuara evropiane. Në vitin akademik2005-2006 filloi zbatimi edhe i sistemit tëstudimeve 4+1+3 në disa prej drejtimeve.Për herë të parë studimet e nivelit masterfilluan në vitin akademik 2004-2005, ndërsastudimet në nivelin e doktoratës filluan nëvitin akademik 2008-2009.

Departamenti i Matematikës aplikonstudimet bachelor në tri drejtime: arsimor, ipërgjithshëm dhe shkenca kompjuterike.Drejtimi arsimor përgatit kuadrot për më -sim dhënie, ndërkaq drejtimi i përgjithshëmpërgatit ekspertët që të merren me studimeshkencore në lëmin e matematikës. Drejtimi

i Shkencës kompjuterike është i orientuar nëpërgatitjen e kuadrove për veprimtariaplikative në institucionet e Kosovës e mëgjerë.

Departamenti i Fizikës i ka dy drejtime:drejtimin arsimor dhe inxhinierik. Drejtimiarsimor ka për qëllim përgatitjen e kuadrovepër mësimdhënie, ndërsa drejtimi inxhi -nierik është i orientuar në drejtim të krijimittë profesionistëve për veprimtari aplikativenë ekonomi, institute dhe institucione tëndryshme .

Në Departamentin e Kimisë veprim -tarinë e tyre e zhvillojnë dy drejtime:drejtimi arsimor dhe inxhinierik. Drejtimiarsimor ka për qëllim përgatitjen e kuadrovepër mësimdhënie, ndërsa në drejtimininxhinierik përgatiten kuadro për nevojat e


Monografi

1970 – 2012

degëve të ndryshme të ekonomisë së Kosovëse më gjerë.

Departamenti i Biologjisë ka dydrejtime: drejtimin biologji arsimore dhedrejtimin ekologji – mbrojtje e ambientit.Drejtimi arsimor ka për qëllim përgatitjen ekuadrove për mësimdhënie, ndërsa drejtimi- ekologji mbrojtje e ambientit përgatitkuadro për institucionet shtetërore dheprivate që merren me problemet e mjedisit.

Departamenti i Gjeografisë ka dydrejtime: drejtimin arsimor dhe aplikativ.Drejtimi arsimor ka për qëllim përgatitjen ekuadrove për mësimdhënie, ndërsa drejtimi– aplikativ është i orientuar në përgatitjen ekuadrove për veprimtari aplikative nëinstitucionet e Kosovës dhe më gjerë.

Në secilin departament organizohen edhestudimet master në drejtimet përkatëse.Krahas punës mësimore, në Fakultetin eShkencave Matematike-Natyrore zhvillohetedhe veprimtaria shkencore – hulumtuese. Nëkëtë drejtim, janë arritur rezultate tërëndësishme edhe në fushën shkencore.Aktiviteti hulumtues është kurorëzuar me disalloje të publikimeve, si publikime kombëtare,publikime ndërkombëtare (punime shken -core të botuara në revista me recensionndërkombëtar), pjesëmarrje në konfe renca,simpoziume dhe seminare shken core mekarakter vendor dhe ndërkombëtar, pjesë -marrje nëpër projekte, si dhe shfrytëzimi ibursave për qëndrime profesionale mekarakter hulumtues në qendrat e ndryshmeuniversitare në Evropë, Shtete të Bashkuara tëAmerikës e më gjerë.

Fakulteti ka më shumë se 40 laboratorëdhe kabinete dhe pikërisht: 23 laboratorë në

Departamentin e Kimisë, 11 laboratorë nëDepartamentin e Biologjisë, 6 laboratorë nëDepartamentin e Fizikës, laboratori iInformatikës dhe kabineti i Hartografisë.

Mësimdhënësit e Fakultetit të ShkencaveMatematike-Natyrore janë: profesorë tërregullt – 23, profesorë të asocuar – 19,profesorë asistentë – 17, ligjërues – 3, asistentë- 26, lektor - 1, asistentë të rinj – 14. Gjithesj- 103 mësimdhënës.

Numri i studentëve të diplomuar nëFakultetin e Shkencave Matematike-Natyrore deri në vitin 2009 është mbi 3700studentë në mësim në gjuhën shqipe. Nëkëtë fakultet deri në këtë vit kanë doktoruar51 kandidatë, ndërsa kanë magjistruar 98kandidatë dhe studimet e masterit i kanëmbaruar 62 kandidatë.


1970 – 20121 1 7

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Shkencave Matematike-Naty -rore studimet e tyre i vijuan 2735 studentë tërregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre,në studimet master: 427 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Shkencave Matematike-Naty -rore studimet e tyre i vijuan 3336 studentë tërregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre,në studimet master: 367 studentë.

Fakulteti i Shkencave Matematike-Natyrore ka realizuar deri më tani një vargbotimesh shkencore, pastaj ka kontribuar mepjesëmarrje në konferenca dhe simpoziumeshkencore me karakter kombëtar dhendërkombëtar, si dhe në realizimin e projekteveme karakter hulumtues dhe shkencor.

Fakulteti i Shkencave MatematikeNatyrore boton kohë pas kohe revistënshkencore me titull “Buletini i FSHMN-e”në të cilin botohen punimet shkencore tëpersonelit mësimor të FSHMN-e e më gjerë.Deri më tani janë botuar 14 numra tëBuletinit, ndërsa, me qëllim të intensi fikimittë mësimit, që në fillim të veprim tarisë sëFakultetit të Shkencave Mate ma tike-Natyroreu bënë edhe hapat e parë për hartimin eteksteve universitare për lëndët mësimore.Deri më tani janë botuar 48 tekste përstudentë në këto fusha shkencore: mate -matikë – 13, fizikë – 9, kimi – 7, biologji – 6,gjeografi – 12.

Dekanët e Fakultetit të ShkencaveMatematike-Natyrore: prof. dr. Dragan


Monografi

1970 – 2012

Pejqinoviç (1971-1972), prof. dr. MiodragJabllanoviç (1973-1974), prof. dr. HalilTurku (1975-1976), prof. dr. Riza Çavolli(1977-1978), prof. dr. Eshref Ademaj(1979-1980), prof. dr. Ejup Hamiti (1981-1982), prof. dr. Radivoje Papoviç (1983-1984 dhe 1985-1986), prof. dr. MuharremBerisha (1987-1989), prof. dr. SlobodanGligorijeviç (1990), prof. dr. Fahri Zeqiri(1991-1992), prof. dr. Rexhep Mehmeti(1993-1994), prof. dr. Esat Dauti (1995-1996), prof. dr. Ramadan Zejnullahu (1997-1998 dhe 1999-2000), prof. dr. Jahi Hoxha(2001-2002 dhe 2002-2004), prof. dr.Mustafë Bytyçi (2005-2007), prof. dr. IsaElezaj, (2007-2009), prof. dr. Minir Efendija(2009-2012).

Sipërfaqja: 11264,62 m2


1970 – 20121 1 9

Fakulteti i Filologjisë

Degët e para albanologjike u themeluannë kuadër të Shkollës së Lartë Peda -gogjike në Prishtinë në vitin 1958 dhe

të Katedrës së Albanologjisë në vitin 1960, nëkuadër të Fakultetit Filozofik, tani Fakulteti iFilologjisë.

Fakulteti i Filologjisë si institucion mëvete është themeluar në vitin 1988.

Veprimtaria mësimore-shkencore eFakultetit të Filologjisë deri në vitin 1988është përfshirë në kuadrin e FakultetitFilozofik.

Në vitin 1960 nis punën FakultetiFilozofik, në kuadër të të cilit hapen katedratfilologjike, ndër të parat, katedra eAlbanologjisë dhe ajo e Serbokroatishtes.

Në vitin 1961 hapet Katedra e Gjuhësdhe Letërsisë Angleze dhe ajo e Gjuhës dheLetërsisë Ruse. Në vitin 1970 fillojnëstudimet pasuniversitare në Gjuhësi dheLetërsi. Në vitin 1971 hapet Katedra e Gjuhësdhe e Letërsisë Frënge, ndërsa në vitin 1973hapet Katedra e Orientalistikës. Në vitin1974 studimet albanologjike profilizohen nëdy degë: Gjuhë dhe Letërsi Shqipe, Letërsidhe Gjuhë Shqipe. Në vitin 1974 themelohetSeminari Ndërkombëtar për Gjuhën,Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.

Në vitin 1989 hapet Dega e Gjuhës dheLetërsisë Turke. Në vitin 1991 u vendosënmasat e dhunshme në fakultet, dhe upërjashtuan nga puna mësimdhënës, bashkë -punëtorë dhe një pjesë e administratës.Mësimi u ndërpre për një semestër. Më 14mars 1992 fakulteti rifilloi punën mësimore-shkencore. Në vitin 1992 hapet Dega eGjuhës dhe e Letërsisë Gjermane, ndërsa nëvitin 2001 degët albanologjike profilizohen

në: Dega e Gjuhës Shqipe, Dega e LetërsisëShqipe. Në vitin 2001 hapet Dega e Letërsisësë Përgjithshme dhe Krahasimtare, ndërsa nëvitin 2005 hapet Dega e Gazetarisë.

Fillimet e Fakultetit të Filologjisëndërlidhen me Katedrën e Albanologjisë, ecila ishte në kuadër të Fakultetit Filozofik nëvitin 1960. Në këtë katedër me gradashkencore ishin vetëm tre mësimdhënës:Idriz Ajeti, Hilmi Agani dhe Mehdi Bardhi:i pari doktor filologjie, ndërsa dy të tjerët metitullin shkencor të magjistrit. Përpos nëKatedrën e Albanologjisë, në katedrat e tjeramësimi zhvillohej në gjuhën serbo - kroate.

Pas demonstratave studentore të vitit1968 u bënë ndryshime pozitive në rritjen e


1970 – 20121 2 3

numrit të studentëve, të bashkëpunëtorëve,në përdorimin e literaturës, si dhe nëstrukturën organizative me shtrirjen e gjuhësshqipe si gjuhë mësimi.

Demonstratat studentore të vitit 1981kanë pasur një rëndësi të veçantë nëavancimin e veprimtarisë arsimore, kultu -rore, intelektuale, politike në Kosovë,ndërkaq Fakulteti i Filologjisë në këtëdrejtim ka dhënë kontribut të pakursyer.

Pas kësaj periudhe, u bënë diferencimeideopolitike, u hoqën nga përdorimi një pjesëe literaturës nga Shqipëria, u përjashtuanmësimdhënësit shqiptarë nga puna dhe filloidhuna, sidomos ndaj studentëve dhemësimdhënësve shqiptarë.

Veprimtaria mësimore-shkencore eFakultetit të Filologjisë rifilloi më 26 nëntor1991 jashtë objekteve universitare, sidomos nështëpi private dhe në shkollën fillore “NazimGafurri” të Prishtinës. Këto vite, kanë njërëndësi të veçantë për format e rezistencës ndajokupimit serb deri në shpërthimin edemonstratave të studentëve që kulmuan meluftën për çlirim në vitet 1998-1999.

Fakulteti i Filologjisë iu rikthyeobjekteve universitare më 2 gusht 1999. Nëvitin 2000 filloi reforma në Universitetin ePrishtinës. Ndërkaq, në vitin 2001, nëFakultetin e Filologjisë u zbatua modeli istudimeve 3+2+3 dhe 4+1+3 në përputhjeme Deklaratën e Bolonjës.


Monografi

1970 – 2012

Veprimtaria mësimore-shkencore eFakultetit të Filologjisë zhvillohet në këtodegë: Dega e Gjuhës Shqipe, Dega eLetërsisë Shqipe, Dega e Gjuhës dhe eLetërsisë Angleze, Dega e Gjuhës dhe eLetërsisë Frënge, Dega e Gjuhës dhe eLetërsisë Gjermane, Dega e Orientalistikës,Dega e Gjuhës dhe e Letërsisë Turke, Dega eLetërsisë së Përgjithshme dhe Krahasimtaredhe Dega e Gazetarisë.

Krahas studimeve themelore funksionojnëedhe studimet për master dhe për doktoratë.

Fakulteti i Filologjisë ka dhënë kontributtë jashtëzakonshëm për arsimin, kulturën,dijen dhe mendimin shkencor shqiptar nëshkencat filologjike dhe më gjerë. Kuadro të

këtij fakulteti kanë arritur që të jenëudhëheqës të institucioneve kryesore tëRepublikës së Kosovës, por edhe anëtarë tëinstitucioneve më të larta shkencore në venddhe jashtë vendit.

Fakulteti i Filologjisë ka 5 biblioteka:Biblioteka e Fakultetit (e përbashkët), mefond të librave 16890; Biblioteka e Orienta -listikës, me fond të librave 6256; BibliotekaAustriake, me fond të librave 4078; Bibliotekae Gjuhës Gjermane, me fond të librave 160;Biblioteka e Serbokroatishtes, me fond tëlibrave 8362.

Në kuadër të Fakultetit të Filologjisëveprojnë edhe këto institucione: SeminariNdërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe


1970 – 20121 2 5

Kulturën Shqiptare; Qendra e Gjuhëve;Qendra Kulturore Franceze; WUS Austria;DAD.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Filologjisë:profesorë të rregullt – 12, profesorë tëasocuar – 17, profesorë asistentë – 15,lektorë – 4, asistentë – 13, asistentë të rinj –4. Gjithsej - 65 mësimdhënës.

Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul -tetin e Filologjisë studimet e tyre i vijuan 3210studentë të rregullt dhe me korres pondencë.Prej tyre në studimet master: 200 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 në Fakul -tetin e Filologjisë studimet e tyre i vijuan3450 studentë të rregullt dhe me korres -pondencë. Prej tyre në studimet master: 163studentë.

Në periudhën e viteve 1965-2009Fakulteti i Filologjisë kanë doktoruar 115kandidatë, ndërsa në periudhën 1974-2009kanë magjistruar 129 kandidatë. Në vitinakademik 2008-2009 kanë kryer studimetmaster 22 kandidatë. Nga themelimi e derimë 2009 në Fakultetin e Filologjisë kanëdiplomuar 6940 studentë.

Fakulteti i Filologjisë është qendër erëndësishme me një veprimtari të gjerëshkencore, siç janë: organizimi i sesioneveshkencore, pjesëmarrja në tubime shkencorekombëtare, rajonale e ndërkombëtare,veprimtaria botuese e teksteve universitare eshkollore, botimi i monografive shkencore, istudimeve të veçanta dhe nxjerrja e revistaveshkencore. Projekte të rëndësishme janë


Monografi

1970 – 2012

Prof. Hasan Mekuli me studentët e Degës së Letërsisë dhe Gjuhës Shqipe të Fakultetit Filozofik, mars 1980

zhvilluar në bashkëpunim me InstitutinAlbanologjik të Prishtinës, Akademinë eShkencave dhe Arteve të Kosovës, Institutine Gjuhësisë të Tiranës, Fakultetin Histori-Filologji të Tiranës etj.

Bashkëpunimi kulturor, arsimor eshkencor që filloi në vitet ’70, në mesUniversitetit të Prishtinës dhe UniversitetitShtetëror të Tiranës, solli rezultate tërëndësishme në shumë drejtime.Kontributii profesorëve eminentë, si: Eqrem Çabej,Mahir Domi, Aleks Buda etj., sidomos nëstudimet pasuniversitare është i veçantë. Poashtu, nga qendra të ndryshme universitaretë ish-Jugosllavisë u angazhuan profesorë nëdisa prej katedrave të këtij fakulteti.

Nga vitet 1974 ka pasur zhvillime tëshumta të veprimtarisë mësimore-shkencore.Në fakultet filluan studimet pasuniversitare,nisi punën Seminari Ndërkombëtar përGjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare,shtohet numri i studentëve, i mësim -dhënësve dhe i bashkëpunëtorëve, hapendegë të reja, biblioteka etj.

Nga Fakulteti i Filologjisë në kuadër tëveprimtarisë shkencore në vitin 1963 mbahetMbledhja e Tretë e Drejtshkrimit të GjuhësShqipe. Në vitin 1968 mbahet KonsultaGjuhësore e Prishtinës, e organizuar bashkëme Institutin Albanologjik të Prishtinës etj.Gjithashtu, janë organizuar shumë sesioneshkencore, veçanërisht me institucionearsimore dhe shkencore të Shqipërisë.

Në vitin 2009 Fakulteti i Filologjisë nëbashkëpunim me Universitetin e Sakarjasë tëAda Pazarit kanë organizuar “Kongresi i ParëNdërkombëtar Ballkanik” në Prishtinë.

Fakulteti i Filologjisë ka pasur dhevazhdon të ketë bashkëpunim me fakultete

të shumta të universiteteve të Shqipërisë,Francës, Turqisë, Gjermanisë, Italisë ,Maqedonisë, Kroacisë, Sllovenisë etj.

Në Fakultetin e Filologjisë kanë studiuarstudentë të huaj nga vende të ndryshme tëbotës, specializantë, të cilët më vonë janëbërë përkthyes, gjuhëtarë e studiues tëletërsisë shqipe.

Fakulteti i Filologjisë, krahas veprim tarivetë tjera, shquhet edhe për një veprimtari tëgjerë e të suksesshme botuese. Punime tëndryshme shkencore janë botuar në revistat ekëtij fakulteti, siç janë: “GjurmimeAlbanologjike” (1962-1966), botues Katedra


1970 – 20121 2 7

e abanologjisë, “Studia philologika” (1975),“Filologjia” (1999 – në vazhdimësi); “Media”(2009 – në vazhdimësi), pastaj revistashkencore që del pas përfundimit tëpunimeve të Seminarit Ndërkombëtar përGjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare,me gjithsej 30 vëllime deri më tani.

Edhe mësimdhënësit e degëve të gjuhëvetë huaja kanë bërë punë të vlefshme nëstudime nga anglishtja, frëngjishtja, rusishtja,orientalistika, gjermanishtja, turqishtja etj.,sidomos në fushë të studimeve krahasimtareshqip – gjuhë e huaj dhe anasjelltas. Pokështu, ata kanë hartuar tekste mësimore tëgjuhëve të huaja, ose kanë përkthyer nëgjuhën shqipe veprat më të mira studimoredhe letrare, duke e ofruar shkencën dhe

letërsinë shqipe me atë evropiane e botërore.Nuk është i vogël as numri i

mësimdhënësve të këtij fakulteti që kanëhartuar vepra kodifikuese të gjuhëve të huaja(fonetikë, gramatikë, sintaksë, fjalorë) osefjalorë dy gjuhësh shqip-gjuhë e huaj eanasjelltas.

Në vitin akademik 2011-2012 FakultetiFilologjisë hapi drejtimet e tij, Gjuhë shqipedhe Gjuhë angleze në Gjakovë.

Dekanë të Fakultetit të Filologjisë: prof.dr. Shefqet Pllana (1989-1992), prof. dr.Zejnullah Rrahmani (1993-1996), prof. dr.Vesel Nuhiu (1997-2000), prof. dr. EnverMehmeti (2001-2004), prof. dr. NuhiRexhepi (2005-2009), prof.asoc. dr. (OsmanGashi (2009- 2012).


Monografi

1970 – 2012

Biblioteka e Fakultetit të Filologjisë

Sipërfaqja: Fakulteti i Filologjisë sëbashku me Fakultetin e Shkencave Mate -matike-Natyrore kanë 11,264.62 m2

Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën,Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare

Në vitin 1974 në Fakultetin Filozofik(tani Fakulteti i Filologjisë) u themeluaSeminari Ndërkombëtar për Gjuhën,Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.Gjatëperiudhës së viteve 1974 – 2011 janëmbajtur tridhjetë sesione shkencore tëSeminarit Ndërkombëtar për Gjuhën,Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, prej tëcilave dy prej tyre janë mbajtur në Tiranë.Nga viti 1995 e këndej Seminari ështëbashkorganizuar, fillimisht me Institutin eGjuhësisë, ndërsa tani me FakultetinHistori-Filologji të Tiranës. Veprimtaritë e

Seminarit janë të shumëllojshme, si: kurse tëgjuhës shqipe (tri nivele), ligjërata, referimeshkencore, tryeza shkencore dhe dy sesioneshkencore - gjuhësi dhe letërsi. Seminari endërpreu veprimtarinë e tij në fund të vitevetë nëntëdhjeta të shekullit të kaluar, përshkak të okupimit serb të institucionevearsimore-shkencore të Kosovës.

Me veprimtarinë e tij mësimore dheshkencore Seminari Ndërkombëtar përGjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare kaofruar informacione të rëndësishme përrrjedhat dhe zhvillimet e albanologjisë nëpërgjithësi. Edicionet e deritanishme tëSeminarit i kanë vijuar pjesëmarrës të shumtënga vende të ndryshme të botës, të cilët kanëpërvetësuar gjuhën shqipe, si dhe kanë dhënëkontribute të çmueshme shkencore në fushëne albanologjisë. Seminari përveç misionitparësor të zhvillimit dhe afirmimt të dijes


1970 – 20121 2 9

Pjesëmarrës në Seminarin Ndërkombëtare për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare

albanologjike dhe kulturës shqiptare nëpërgjithësi, gjithashtu me aktivitetet e shumtaka kontribuar edhe në ofrimin e kulturave tëndryshme botërore, të cilat orientohen nënjohjen dhe studimin e fushave tërëndësishme të albanologjisë.

Tashmë me plot tridhjetë vjet veprimtarie të suksesshme shkencore Seminari është bërëinstitucion me një traditë të pasur, të cilin ekarakterizojnë vlera të dëshmuara shkencore ekulturore, madje është bërë institucion që i kaavancuar dhe afirmuar në vazhdimësi vleratdhe dijet albanologjike në botë.

Shumica e ligjëratave dhe kumtesavebotohen në vëllime të veçanta që dalin ngasecili Seminar i mbajtur që përbëjnë një fondtë pasur për studimet albanologjike dhe përshkencat e tjera filologjike.


Monografi

1970 – 2012

Disa nga temat bosht, të trajtuara nësesionin shkencor të letërsisë janë: kontributii albanologëve të huaj në studimet e letërsisë,përkthimet letrare në gjuhën shqipe, vepra ePjetër Bogdanit, Naim Frashëri në kulturënshqiptare, marrëdhëniet kulturore shqiptaro-evropiane, letërsia shqipe e shekullit XX,letërsia arbëreshe, Kosova dhe letërsia shqipeetj.

Në sesionin shkencor të gjuhësisë duhetpërmendur këto tema bosht: rilindësit përformimin e shqipes letrare, kontributi ialbanologëve të huaj në studimet shqiptare,çështje të terminologjisë së shqipes,marrëdhëniet kulturore shqiptaro-evropiane,

Gjon Buzuku dhe tradita e shkrimit shqip,gjuha shqipe në kontekstin ballkanik etj.

Drejtorë të Seminarit Ndërkombëtar përGjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare:akademik Idriz Ajeti (1974-1990), ndërsabashkëdrejtorë prof.dr.Zejnullah Rrahmani dheprof.dr. Bahri Beci (1995-1996). akademikRexhep Ismajli dhe akademik Jorgo Bulo(1999-2002), prof. dr. Fadil Raka dhe prof. dr.Ethem Lika (2002-2006), prof. dr. ImriBadallaj dhe prof. dr. Ethem Lika (2006-2008),prof. dr. Liman Matoshi dhe prof. dr. YmerÇiraku (2008-2010), prof.asoc.dr. BardhRugova dhe prof.dr. Ymer Çiraku (2011-)


1970 – 20121 3 1

Fakulteti Juridik

Fakulteti Juridik është themeluar më 23qershor të vitit 1961, si institucion iarsimit të lartë në Kos ovë. Në

periudhën e viteve 1961-1970 është quajturFakulteti Juridik- Ekonomik, ndërsa që ngaviti 1971 njihet me emrin Fakulteti Juridik.

Në fazën e parë të veprimtarisë së këtijfakulteti mësimi zhvillohej në gjuhënserbokroate, me mësimdhënës nga qendratuniversitare të ish-Jugosllavisë. Në brezin eparë të vitit akademik 1961-1962 nëFakultetin Juridik-Ekonomik ishin regjis -truar 290 studentë. Prej tyre 30 të rregulltdhe 65 me korrespondencë ishin studentëshqiptarë, ndërsa 32 të rregullt dhe 149 mekorrespondencë ishin serbë e malazezë.

Fakulteti Juridik-Ekonomik në atëperiudhë kishte dy drejtime: juridik dheekonomik. Sipas planit mësimor, nëdrejtimin juridik ishin paraparë dy shkallëstudimesh. Me kryerjen e dy viteve të para,arrihej titulli jurist, ndërsa studimet përshkallën e dytë vazhdonin në drejtime tëndryshme.

Në vitin 1971 Fakulteti Juridik-Ekonomik ndahet në dy njësi të pavaruraakademike: në Fakultetin Juridik dhe nëFakultetin Ekonomik. Në këtë periudhëfillon angazhimi i kuadrove shqiptare përmësimdhënie, ndërkaq mësimi krahas gjuhësserbokroate fillon të mbahet edhe në gjuhënshqipe. Në këto vite krijohet Instituti përKërkime Shoqërore dhe Juridike, përmes sëcilit u realizuan shumë projekte kërkimore-shkencore, pastaj u mbajtën këshillime tëndryshme. Në periudhën e viteve 1974-1990 u botua revista “ E drejta - Pravo”.

Në vitin 1974 Kosova fiton cilësi në

aspektin formalo-juridik (kushtetues),prandaj fakulteti arrin të ketë sa më shumëmësimdhënës shqiptarë. Vitet 1980 – 1981ishin vite kthese, sa i përket ngritjes së vetë -dijes kombëtare, por edhe vite të diferen -cimeve politike brenda Universitetit tëPrishtinës.

Periudha pas vitit 1990 karakterizohetme largimet e mësimdhënësve nga procesimësimor-shkencor, duke filluar ngaakademik Gazmend Zajmi. Deri në fund tëmuajit tetor 1991, nga 45 profesorë easistentë shqiptarë sa kishte Fakulteti Juridik,u përjashtuan 40, për të mbetur vetëm 5 prejtyre. Nga të përjashtuarit nga puna, 13 ishindoktorë shkence, 18 magjistra dhe 9


1970 – 20121 3 5

asistentë, si dhe 14 punonjës të shërbimitadministrativ. Fakulteti Juridik në këtëperiudhë vazhdoi punën në ambiente privateduke filluar prej fushës së sportit të KlubitFutbollistik “Flamurtari”, pastaj në objekteprivate në lagjen “Velania”.

Në vitin akademik 1991-1992 nëFakultetin Juridik u regjistruan 310 studentënë vitin e parë të studimeve, si dhe uorganizuan edhe studimet pasuniversitare.

Pas vitit 1999 përmes donacioneve tëinstitucioneve dhe organizatave ndërkombë -tare, siç janë: Wus Austria, USAID, ABA-CELI, Këshilli i Evropës etj., FakultetiJuridik ka arritur të zhvillojë me suksesveprimtarinë e tij në shumë drejtime.

Në bazë të Deklaratës së Bolonjës përorganizimin e studimeve universitare dhe tëatyre pasuniversitare në tri nivele: bachelor,master dhe të doktoratës, Fakulteti Juridik

ka organizuar studimet në sistemin 3+2+3dhe sipas sistemit 4+1+3.

Në Fakultetin Juridik ofrohen programetë studimeve bachelor, master dhe tëdoktoratës. Në këtë institucion funksionojnëprofilizime në drejtime përkatëse të sëdrejtës, në pajtim me preferencat dhekërkesat e tregut të Kosovës e më gjerë. Pokështu, zhvillohet një bashkëpunim edhe meinstitucionet jashtë vendit, për t’umundësuar studentëve qasje në një rrjet mëtë gjerë të botës akademike.

Fakulteti Juridik ka bibliotekën me 2270ekzemplarë.

Fakulteti Juridik posedon Laboratorin përKriminalistikë (Muzeu i Kriminalistikës). Kaedhe këto institute: Qendrën për Mbrojtjendhe Liritë e Njeriut dhe Gjykatoren, e cilafunksionon ne kuadër të Fakultetit.

Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul -


Monografi

1970 – 2012

tetin Juridik studimet e tyre i vijuan 5414studentë të rregullt dhe me korrespondencë.Prej tyre, në studimet master: 1115 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 në FakultetinJuridik duke përfshirë edhe qendrat në Gjilandhe Pejë, studimet e tyre i vijuan 8417 studentëtë rregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre, nëstudimet master: 1345 studentë.

Mesatarisht brenda një viti akademikpranohen mbi 1000 studentë të rinj nga tëgjitha rajonet e Kosovës. Çdo vit në këtëinstitucion diplomojnë rreth 700 studentë.

Mësimdhënësit e Fakultetit Juridik:profesorë të rregullt – 8, profesorë të asocuar– 10, profesorë asistentë – 12, ligjërues – 1,asistentë – 7, asistentë të rinj – 22. Gjithsej- 60 mësimdhënës.

Në bashkëpunim me partnerëtamerikanë vepron Gjykatorja moderne përgjykime të improvizuara, ndërsa programet

në klinika ligjore u mundësojnë studentëveaftësim praktik.

Në kuadër të veprimtarisë hulumtuese-shkencore janë organizuar konferenca dhesimpoziume shkencore. Në bashkëpunim meFakultetin Juridik të Gracit u organizuasimpoziumi shkencor me temën: “Pozitajuridiko – politike e Kosovës sipas Rezolutës1244 të KS të OKB-së, gjendja dhe


1970 – 20121 3 7

perspektiva”, në të cilën morën pjesë ekspertëtë njohur nga vendi dhe bota.

Fakulteti Juridik përmes programeve tëndryshme ka bashkëpunim me shumëuniversitete evropiane e më gjerë, edhe nëkuadër të organizimit të Universitetit VerorNdërkombëtar të Prishtinës. Duke qenëpjesë e rregullt e këtij programi deri tani nëkëtë fakultet kanë qëndruar më shumë se300 studentë të huaj dhe mbi 50 profesorë tënjohur të universiteteve botërore. FakultetiJuridik bashkëpunon me UniversitetinShtetëror të Tetovës dhe me Universitetin eEvropës Juglindore të Tetovës.

Pas vitit 1999, fakulteti shpallipartneritetin e vendosur me Kolegjin eDrejtësisë të Çikago – Kentit, Institutin përTeknologji të Ilinoit (Illinois Institute ofTechnology), me Shkollat e Drejtësisë nëUniveristetin e Minesotës (University ofMinnesota Law School), me Kolegjin eDrejtësisë të Detroitit – Universiteti Shtetërori Miçigamit (Michigan State University –Detroit College of Law. Fakulteti nënshkroinjë memorandum me Qeverinë e SHBA-venë kuadër të programit të bashkëpunimit meAgjencinë Amerikane për ZhvillimNdërkombëtar (USAID). Fakulteti Juridik ka


Monografi

1970 – 2012

lidhur marrëveshje bashkëpunimi edhe meUniversitetin e Pitsburgut (University ofPitsburgh). Është duke u realizuar “Projektipër partneritet”, me Universitetin e Lubjanësdhe po kështu marrëveshje bashkëpunimi porealizon edhe me Fakultetin e Drejtësisë nëTiranë dhe me Fakultetin Juridik tëUniversitetit të Gracit (Austri).

Profesorët e këtij fakulteti deri tani kanëbotuar edhe 41 tekste universitare nga fushae shkencave juridike në kuadër të redaksisë sëbotimeve të Universitetit të Prishtinës.

Në vitin akademik 2011/2012 FakultetiJuridik hapi drejtimet e tij në Pejë dhe Gjilan.

Dekanët e Fakultetit Juridik: prof. dr.Jovica Patërnogiç (1961-1966), prof. dr. MarkKrasniqi (1966-1968), prof. dr. BozhidarJovanoviç (1968-1970), prof. dr. Syrja Pupovci(1970-1971), prof. dr. Zdravko Zdravkoviç(1971-1973), prof. dr. Hajredin Hoxha(1973-1975), prof. dr. Petar Stanishiç (1975-1976), mr. Dragolub Moraçiç (1976-1977),prof. dr. Abedin Feroviq (1977-1978), mr.Ragip Halili (1978-1979), prof. dr. BranisllavMarkoviç (1979-1981), prof. dr. KurteshSalihu (1981-1983), prof. dr. Habib Hashani(1983-1985), prof. dr. Millovan Markoviç(1985-1987), prof. dr. Ismet Salihu (1991-1995), prof. dr. Faik Brestovci (1995-1996),prof. dr. Ragip Halili (1996-1997), prof. dr.Bardhyl Çaushi (1999), mr. Rexhep Murati(1999-2000), prof. dr. Muhamet Mehmeti(2000-2002), prof. dr. Beqir Sadikaj (2002-2003 dhe 2004-2005), prof. dr. Enver Hasani(2005-2006), prof. dr. Agim Paca (2005-2006), prof. dr. Hava Bujupi-Ismajli (2006-2008), prof. dr. Bajram Uka (2009-2012 ).



1970 – 20121 3 9

Fakulteti Ekonomik

Fakulteti Ekonomik i Universitetit tëPrishtinës është themeluar në vitinakademik 1961-1962 si njësi akademike

e përbashkët me Fakultetin Juridik. Më 24qershor 1961 u miratua Ligji përthemelimin e Fakultetit Ekonomik - Juridiknë Prishtinë, fillimisht nën kuadrin eFakultetit Ekonomik të Beogradit, për t’upavarësuar me rastin e themelimit tëUniversitetit të Prishtinës, bazuar në ligjinmbi themelimin e këtij institucioni, më 18nëntor 1969. Në vitin e parë të studimeve tëvitit akademik 1961-1962, në seksioninekonomik ishin të angazhuar vetëm 2profesorë shqiptarë. Po këtë vit akademik,regjistrohen 586 studentë, nga të cilët 401në drejtimin ekonomik (120 të rregullt dhe281 me korrespodencë). Në studime tërregulla ishin të regjistruar 64 studentëshqiptarë, ndërsa në ato me korrespondencë49.

Nga viti akademik 1971-1972, FakultetiEkonomik funksionon si njësi akademikebrenda Universitetit të Prishtinës. Më 27qershor të vitit 1991 Kuvendi i Serbisëmiratoi masat e dhunshme dhe me këtë usuprimuan studimet në gjuhën shqipe, sidhe u përjashtuan me dhunë nga puna dhenga lokalet e veta i gjithë personeli mësimordhe administrativ. Pas këtij viti vazhdoi tëpunojë në kushte të jashtëzakonshme nëpërshtëpi dhe lokale private, duke e ruajturvazhdimësinë arsimore-shkencore dhe dukearritur rezultate edhe në kushtet të vështira.

Zhvillimin e shkencave ekonomike e kakushtëzuar edhe ndryshimi i strukturës sëFakultetit Ekonomik. Në vitin 2001miratohen planet mësimore të mbështetura

në Deklaratën e Bolonjës për nivelin bachelor.Në vitin 2004, me rastin e ristrukturimit tëstudimeve themelore, miratohen edhe planetmësimore për studime të nivelit master nëkëto departamente: financa dhe kontabilitet,menaxhment dhe informatikë dhe ekono mik.Në vitin akademik 2004-2005 Fakul tetiEkonomik kishte 4.538 studentë, ndërsa nëprocesin mësimor ishin të angazhuar 56mësimdhënës dhe asistentë në marrëdhënie tërregullt pune dhe 18 në punë plotësuese dhetë angazhuar.

Një bashkëpunim të veçantë FakultetiEkonomik e zhvillon me bizneset private nëKosovë. Vlen të përmendet lidhja e ngushtë efakultetit me sektorin privat, kryesisht përmes


1970 – 20121 4 3

Odës Ekonomike të Kosovës, por edhe nëmënyrë të pavarur, duke realizuar kështukrijimin e Këshillit të biznesit me qëllim tëprezantimit të biznesit para studentëve tëfakultetit apo krijimit të lidhjeve të ngushtanë mes të biznesit dhe menaxherëve tëardhshëm, të po këtyre bizneseve.

Në vitin 2007 bëhet miratimi i planeve tëreja mësimore për studimet bachelor. Sipaskëtyre planeve mësimore, Fakulteti Ekonomikofron studime bachelor dhe master në këtoprograme: Ekonomik, Banka, financa dhekontabilitet, Menaxhment dhe informatikë,Marketing dhe kontabilitet (që nga vitiakademik 2009-2010 në bashkëpunim meUniversitetin e Arizonës – SHBA).

Në Fakultetin Ekonomik krahasstudimeve të masterit, organizohen edhestudimet e doktoratës. Studimet zgjasin3+2+3, që është 3 vite bachelor, 2 vite masterdhe 3 vite doktoratë.

Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul -tetin Ekonomik studimet e tyre i vijuan 5963studentë të rregullt dhe me korrespondencë.Prej tyre, në studimet master: 643 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin Ekonomik duke përfshirë edheqendrat në Gjilan dhe Pejë, studimet e tyre ivijuan 9300 studentë të rregullt dhe mekorrespondencë. Prej tyre, në studimetmaster: 1018 studentë.

Mësimdhënësit e Fakultetit Ekonomik:profesorë të rregullt – 11, profesorë tëasocuar – 14, profesorë asistentë – 14,asistentë – 11, asistentë të rinj – 5. Gjithsej- 55 mësimdhënës.

Krahas punës mësimore në FakultetinEkonomik, në mënyrë intensive ështëzhvilluar edhe puna shkencore. Brenda njëperiudhe të gjatë, përmes InstitutitEkonomik, katër herë në vit, është botuarrevista “Economia”. Në vitet e pasluftës,Instituti pushoi së ekzistuari dhe me këtëedhe botimi i kësaj reviste.

Fakulteti Ekonomik ka nënshkruarmarrëveshje bashkëpunimi me institucionedhe fondacione ndërkombëtare. Në vitin2009 në Fakultetin Ekonomik është duke urealizuar një projekt i veçantë i studimevemaster në drejtimin e Menaxhmentit


Monografi

1970 – 2012

Shëndetësor në bashkëpunim me Fakultetine Mjekësisë, mbështetur nga WUS Austriadhe projekti TEMPUS.

Prandaj, në vitin 2009 në FakultetinEkonomik ka filluar faza e tretë eimplementimit të këtij projekti, i ciliparasheh fillimin e studimeve master mbindërmarrjet dhe zhvillimin lokal.

Ky fakultet përmes projektit të financuarnga USAID, në bashkëpunim meUniversitetin Shtetëror të Arizonës, nga vitiakademik 2009-2010 ka filluar aplikimin edrejtimit të ri, atë të kontabilitetit, me ç’rastnë vitin e parë të studimeve janë pranuar 50studentë. Në nëntor të vitit 2009, FakultetiEkonomik ka nënshkruar një marrëveshjebashkëpunimi edhe me Universitetin eMasaçusetsit të SHBA-ve.

Në periudhën e viteve 1970 – 1990,tekstet universitare të këtij fakulteti në pjesënmë të madhe të lëndëve mësimore botohennga Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore tëKosovës, të financuara nga BVI e Arsimit dheBVI për Punë Shkencore të Kosovës. Nganumri i tërësishëm i teksteve të botuara nëkëtë periudhë, një numër i tyre ishin edhe ngalëmi i ekonomisë, tekste këto të profesorëvetë Fakultetit Ekonomik. Sot këto tekstemësimore, në numër të konsi derueshëmbotohen dhe iu ofrohen studentëve tëfinancuar edhe nga Universiteti i Prishtinës.

Në vitin akademik 2011/2012 FakultetiEkonomik hapi drejtimet e tij në Gjilan.

Dekanët e Fakultetit Ekonomik: prof. dr.Mark Krasniqi (1971-1972), prof. dr. NazmiMustafa (1972-1974), prof. dr. Nuri Bashota(1975-1977), prof. dr. Petar Stanishiç(1977-1979), prof. dr. Haki Dushi (1979-1981), prof. dr. Stanoje Doganxhiç (1982-1983), prof. dr. Selman Selmanaj(1983-1985 dhe 1985-1987), prof. dr.Radislav Angjelkoviç (1987-1991), prof. dr.Fuat Rizvanolli (1991-1994), prof. dr.Skënder Berisha (1994-1998), prof. dr.Sabahudin Komoni (1998-2000 dhe 2000-2003), prof. dr. Ibrahim Kuka (2003-2006),prof. dr. Rrustem Asllanaj (2006-2009),prof. dr. Skënder Ahmeti (2009-2012).



1970 – 20121 4 5

Fakulteti i Ndërtimtarisëdhe Arkitekturës

Themelet e shkencave teknike të profilevetë ndërtimit dhe arkite kturës u vunë mehapjen e Shkollës së Lartë Teknike në

Prishtinë, më 20 tetor 1961. Kjo shkollëkishte tri drejtime: Ndërtimtari, Elektro -teknikë dhe Makineri.

Më 9 nëntor 1965 Shkolla e Lartë Teknikenë Prishtinë u shndërrua në fakultet më vetedhe u emërtua Fakulteti Teknik i Prishtinës.Në fillim të veprimtarisë mësimore-shkencoreu hap vetëm drejtimi i Ndërtimtarisë me 138studentë, me vetëm 5 ligjërues dhe 5 asistentë.

Në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arki-tekturës deri në vitin 1970 mësimdhënësitishin nga Universiteti i Beogradit, ndërsa pasthemelimit të Universitetit të Prishtinës, fil-loi bashkëpunimi i frytshëm me Universite-tin e Tiranës.

Më 12 maj 1977 në Fakultetin Teknik uhap edhe drejtimi i Arkitekturës. Është enjohur periudha e zhvillimit të Fakultetit tëNdërtimtarisë dhe Arkitekturës brenda vi-teve 1961-1979, nga themelimi deri te tran-

sformimi i Fakultetit Teknik në OrganizatëThemelore. Periudha e viteve 1979-1988është e njohur me konstituimin e Organiza-tës Themelore të Punës së Bashkuar deri tekndarja e Fakultetit Teknik në tri fakultete:Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës,Fakulteti i Makinerisë dhe Fakulteti i Elek-troteknikës. Vitet ‘90, si dhe në fakultetet etjera, në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Ar-kitekturës, ishin me shumë vështirësi përfunksionimin e procesit mësimor-shkencor.Në vitet 1991-1998 mësimi organizohet nështëpi private. Ky fakultet ishte i vendosurne Lagjen e Arbërisë (ish- Dragodan).

Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkite -kturës ka bibliotekën e përbashkët në kuadërtë tri fakulteteve me një koleksion prej 6000ekzemplarësh.

Në këtë institucion funksionojnë këtalaboratorë: Laboratori i Materialeve dheKons tru ksioneve, Gjeomekanikës, Bitumenitdhe Asfaltit, Hidraulikës dhe Laboratori iGjeodezisë.


1970 – 20121 4 9

Mësimdhënësit e Fakultetit të Ndërtim -tarisë dhe Arkitekturës: profesorë të rregullt –4, profesorë të asocuar – 1, profesorë asistentë– 9, ligjërues – 10, asistentë – 18, asistentë tërinj – 4. Gjithsej - 60 mësimdhënës.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturësstudimet e tyre i vijuan 1895 studentë tërregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre,në studimet master: 120 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturësstudimet e tyre i vijuan 2404 studentë tërregullt dhe me korrespondencë. Prej tyre,në studimet master: 161 studentë.

Numri i studentëve të diplomuar në Fa-kultetin e Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës nëdrejtimin e Ndërtimtarisë është 940 studentënë studimet pesëvjeçare, 182 studentë në stu-dimet bachelor, ndërsa në drejtimin e Arki-tekturës 520 studentë në studime pesëvjeçare,87 studentë në studimet bachelor.

Në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arki-tekturës kanë doktoruar 11 kandidatë,ndërsa kanë magjistruar 29 kandidatë.

Veprimtaria mësimore-shkencore dhehulumtuese e Fakultetit të Ndërtimtarisëdhe Arkitekturës zhvillohet në dy departa-mente: Departamenti i Ndërtimtarisë medrejtimet: Konstruktim, Hidroteknikë,Gjeodezi, Rrugë (joaktiv); ndërkaq, Depar-tamenti i Arkitekturës me drejtimin: Arki-tekturë e Përgjithshme.

Në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe Arki-tekturës krahas veprimtarisë mësimore zhvil-lohen edhe aktivite hulumtuese nëlaboratorët: Laboratori i Materialeve dheKonstruksioneve, i Gjeomekanikës, i Asfal-tit, i Hidraulikës, i Gjeodezisë, i Fizikës.


Monografi

1970 – 2012

Po kështu, në këtë institucion janë reali-zuar projekte të rëndësishme hulumtuese-shkencore në nivel vendor dhe ndërkombëtar,siç janë: mbikëqyrja e punimeve në objektin ePendës së Batllavës me objektet përcjellëse,Tymtari në Mitrovicë, Palestra Sportive në Pri-shtinë, objekti i Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, si dhe kontrolli i kua-litetit të materialeve në Pendën “Graçanka”,pastaj punët në “Kosova B” dhe “Feronikeli”.

Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitektu-rës ka zhvilluar aktivitete të shumta me ka-rakter shkencor, siç janë projektet: studimimbi gjendjen, problemet dhe zhvillimin e hi-drologjisë dhe klimatologjisë si disiplinë eveprimtarisë së ekonomisë së ujërave, stu-dimi i pikave të zeza në rrugët e Kosovës,studimi mbi mundësinë e aplikimit të agre-gatëve për territorin e Kosovës, për përgatit-jen e betonit, elementeve të parafabrikuaradhe si materiale për rrugë, hulumtimi përdefinimin e rrezikut sizmik në Kosovë etj.

Veprimtaria botuese e Fakultetit të Ndër-timtarisë dhe Arkitekturës është realizuar me

botimin e 20 tekste universitare, pastaj bu-letine shkencore etj.

Dekanët e Fakultetit Teknik: prof. dr.Stanko Petkoviç (1965-1967 dhe 1967-1969), prof. dr. Hysen Muhaxheri (1969-1971), prof. dr. Fetah Jagxhiu (1971-1973),prof. dr. Vera Ivanoviç (1973-1975), prof. dr.Nexhat Orana (1975-1977), prof. dr.Hamdi Syla (1977-1979), prof. dr. AlajdinAbazi (1979-1981), prof. dr. Vukomir Saviç(1981-1983), prof. dr. Shaban Hashimi(1983-1985), prof. dr. Qemal Doliçanin(1985-1987).

Dekanët e Fakultetit të Ndërtimtarisëdhe Arkitekturës: prof. dr. Vera Ivanoviç(1987-1989), prof. dr. Vukomir Saviç(1989-1991), prof. dr. Fetah Jagxhiu (1991-1995), prof. dr. Abdullah Zejnullahu (1995-1999), prof. dr. Fikret Ahmedi (1999-2001),prof. dr. Fevzi Berisha (2001-2004), prof. dr.Musa Stavileci (2004-2009), prof. dr. NaserKabashi (2009-2012).

Sipërfaqja: 1459,97 m2.


1970 – 20121 5 1

Fakulteti i Inxhinierisë Elektrikedhe Kompjuterike

Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dheKompjuterike është institucion që evazhdon veprimtarinë mësimore-shken -

core të Shkollës së Lartë Teknike në Prishtinë,e cila ishte themeluar më 20 tetor 1961.

Më 9 nëntor 1965 Shkolla e Lartë Tek-nike në Prishtinë u shndërrua në fakultet mëvete dhe u emërtua Fakulteti Teknik iPrishtinës, ndërsa më 30 tetor 1967 hapenedhe seksionet: Makineri dhe Elektroteknikë.

Në vitin akademik 1967-1968 nëSeksionin e Elektroteknikës regjistrohen 47studentë me mësim në gjuhën shqipe, ndërsapunësohen 10 mësimdhënës shqiptarë.

Në këtë institucion në vitin 1970 fillonpunën edhe Qendra Llogaritëse.

Në tetor të vitit 1978 Fakulteti Teknikndahet në tri organizata themelore të punëssë bashkuar: Ndërtimtari dhe Arkitekturëme institut, Elektroteknikë me institut dheMakineri me institut, ndërsa në shtator tëvitit 1973 hapen studimet në seksioninElektronikë me Telekomunikacion. Studimetnga lëmi i elektronikës zhvillohen në kuadërtë lëmit të seksionit të Energjetikës.

Në vitin 1988 Fakulteti Teknik ndahetnë tri fakultete: Fakulteti i Elektroteknikës,Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe i Arkitekturësdhe Fakulteti i Makinerisë.

Në shtator të vitit 1988, në këtë instit -ucion, hapen edhe katër drejtime të reja: Siste -met Elektroenergjetike, Elektro energjetikaIndustriale, Automatikë me Elektronikë dheTelekomunikacion me Informatikë.

Në qershor të vitit 1994 bëhet ndryshimii emërtimit të drejtimit Telekomunikacionme Informatikë në Telekomunikacion meKompjuterikë .

Në vitin akademik 2004-2005 fakultetindryshon edhe emrin nga Fakulteti Elektro -

teknik në Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dheKompjuterike (FIEK) dhe ofron gjashtëprograme studimi në këto drejtime:Automatikë, Elektronikë, ElektroenergjetikëIndustriale, Kompjuterikë, Telekomunikaciondhe Sisteme Elektroenergjetike, ndërsa në majtë vitit 2007 miratohen planet e reja për cikline parë të studimeve në nivelin bachelor.

Fakulteti ka laboratorë të pajisur me TIKqë shërbejnë për përmbushjen e pjesëspraktike të mësimdhënies dhe zhvillimin ehulumtimeve inxhinierike në fusha tëkompjuterikës, zhvillimit të softuerit dherrjetit kompjuterik. Punojnë këta laboratorë:Laboratori i Bazave të kompjuterikës, ai iRrjeteve kompjuterike, për Programim,Algoritme dhe Strukturë të të dhënave(laboratori për zhvillimin e softuerit) dheLaboratori i certifikimeve ECDL 05-06.


1970 – 20121 5 5

Për nevoja të inxhinierisë elektrike në këtëinstitucion funksionojnë këta laboratorë:Laboratori i Elektronikës, Telekomuni kacionitdhe Radioinxhinierisë; Laboratori iElektronikës Energjetike dhe Automatikës dheMikrokontrollerëve dhe Mikroproce sorëve;Laboratori i Matjeve Elektrike dhe Teknolo -gjisë së materialeve elektrike; Labora tori iMakinave elektrike; Laboratori i Shqyrtimit tëmakinave elektrike (punëtori); Laboratori iShqyrtimit të pajisjeve elektronike (punëtori);Laboratori i Fizikës (shërben për plotësimin enevoja të tri fakulteteve teknike) shfrytëzohetnga të gjithë studentët e fakulteteve teknike.

Laboratorët që kanë funksionuar mëparë në këtë fakultet: Laboratori i Tensionevetë Larta; Mbrojtja Rele; Shqyrtimi i Maki -nave Elektrike; Bazat e Elektrote knikës;Tele kom u ni kacion; Radioinxhinieri; Labo -ratori i Tele vizi onit; Rregullimi Auto ma tik;Burime Kimike.

Në FIEK funksionon salla moderne evideo konferencës, e pajisur me teknologji tëavancuar (“POLYCOM”), e cila ështëndihmesë për zhvillimin e mësimit nëdistancë dhe lidhjeve të tjera të drejtpërdrejtame autoritete dhe institucione shkencorendërkombëtare.

Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dheKompjuterike është organizator i Konferencësndërkombëtare “Software Freedom Kosova”dhe konferencës ndërkombëtare vjetore tëInstitutit “Alb-shkenca”.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Inxhinierisë Elektrike dheKompjuterike studimet e tyre i vijuan 1791studentë të rregullt. Prej tyre, në studimetmaster: 121 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Inxhinierisë Elektrike dheKompjuterike studimet e tyre i vijuan 2099studentë të rregullt. Prej tyre, në studimetmaster: 196 studentë.

Në Fakultetin e Inxhinierisë Elektrikedhe Kompjuterike kanë doktoruar 19kandidatë, kanë magjistruar 33 kandidatëdhe masterin e ka kryer 1 kandidat.

Mësimdhënësit e Fakultetit tëInxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike:profesorë të rregullt – 10, profesorë tëasocuar – 5, profesorë asistentë – 7, ligjërues– 2, asistentë – 4, asistentë të rinj – 6.Gjithsej - 34 mësimdhënës.

Që nga viti 2006 në këtë fakultet ështëfutur në përdorim softueri i ri për


Monografi

1970 – 2012

përpunimin e të dhënave të studentëve, memundësi të avancuara për shërbime tëstudentëve dhe mësimdhënësve.

Fakulteti ka realizuar disa projekte tërëndësishme ndërkombëtare: ProjektiTEMPUS për licencim ECDL; ProjektiTEMPUS për zhvillimin e studimevendërdisiplinare master në shkencatkompjuterike, në bashkëpunim me Fakultetine Shkencave Matematike-Natyrore, ITCIrlandë dhe Universitetin La Rochell nëFrancë; Projekti TEMPUS “ECUP”, që ështërealizuar me WUS, Universitetin e Shkencavetë Aplikuar “JOHANEUM” nga Graci dheUniversitetin “La Sapienca” nga Roma;Projekti “Përmirësimi i Edukimit nëTelekomunikacion në Kosovë”, projekt ipërkrahur nga USAID dhe që implementohetnë partneritet me Universitetin e Pitsburgut,

SHBA; Projekti “Ndikimi i ndotjes industrialenë funksionimin e stabilimenteve elektro -energjetike” etj.

Veprimtaria botuese e Fakultetit tëInxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterikeështë realizuar me botimin e 22 tekste uni-versitare, pastaj buletine shkencore etj.

Dekanët e Fakultetit të Elektroteknikës,Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike: prof.dr. Besnik Kastrati (1988-1989), prof. dr.Jusuf Krasniqi (1989-1991 dhe 1991-1994),prof. dr. Ali Gashi (1994-1995 dhe 1995-1999), prof. dr. Ilir Limani (1999-2001 dhe2001-2002), prof. dr. Luan Ahma (2003-2004 dhe 2004-2006), prof. asc.dr. MyzafereLimani (2006- 2009 dhe 2009-2012).

Sipërfaqja: 11163.9 m2. Kjo ështëhapësirë për të gjitha fakultetet teknike.


1970 – 20121 5 7

Fakulteti Inxhinierisë Mekanike

Në vitin akademik 1961-1962 nis punënShkolla e Lartë Teknike në Prishtinë,ndërsa në vitin 1965 Fakulteti Teknik i

Prishtinës, në fillim me Seksionin eNdërtimtarisë, dhe pas dy vjetësh edhe meatë të Makinerisë dhe Elektroteknikës.

Në vitin 1988 Fakulteti Teknik ndahetnë tri fakultete: Fakulteti i Elektroteknikës,Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturësdhe Fakulteti i Makinerisë.

Fakulteti i Makinerisë në vitin akademik2001-2002 u transformua në Fakultetin eInxhinierisë Mekanike, i cili organizohet nëkatër departamente: Prodhim dhe Automa -tizim, Termoenergjetikë dhe Termoteknikë,Konstruksion dhe Dizajn dhe Komuni kacion.

Në maj të vitit 2007 ky fakultet i miratoiplanet e reja të studimeve për nivelinbachelor.

Mësimdhënësit e Fakultetit të InxhinierisëMekanike: profesorë të rregullt – 17,profesorë të asocuar – 12, profesorë asistentë– 1, ligjërues – 2, asistentë – 2, asistentë tërinj – 8. Gjithsej - 42 mësimdhënës.

Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul -tetin e Inxhinierisë Mekanike studimet e tyrei vijuan 961 studentë të rregullt. Prej tyre, nëstudimet master: 83 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 në Fakul -tetin e Inxhinierisë Mekanike studimet e tyrei vijuan 1016 studentë të rregullt. Prej tyre,në studimet master: 62 studentë.


1970 – 20121 6 1

Deri më tani në këtë institucion janëmbrojtur: teza të doktoratës – 29, teza tëmagjistraturës – 48, master – 20. Që ngafillimi i punës kanë diplomuar 1736 inxhi -nierë, ndërsa i kanë kryer studimet në nivelinbachelor 186 studentë.

Në këtë fakultet funksionojnë 4laboratorë: Laboratori i Prodhimtarisë dheAutomatizimit; Laboratori i Termoener -gjetikës dhe Termoteknikës; Laboratori iKonstrukcioneve; Laboratori i Komunikac i -onit. Po ashtu, funksionon edhe Instituti iInxhinierisë Mekanike.

Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike karealizuar projekte me partnerë ndër -kombëtarë, siç është: Projekti TEMPUS përndërlidhjen me ekonomi-prodhimin epjesëve mekanike në bashkëpunim meUniversitetin e Vienës (Austri), Universitetine Leçes (Itali) etj.

Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike ka

bibliotekën me një fond të pasur tëliteraturës profesionale.

Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike kabotuar edhe revistën shkencore “Makineria”.

Dekanët e Fakultetit Teknik: prof. dr.


Monografi

1970 – 2012

Stanko Petkoviç (1965-1967 dhe 1967-1969),doc. dr. Hysen Muhaxhiri (1969-1971),doc. dr. Fetah Jagxhiu (1971-1973), doc. dr.Vera Ivanoviç (1973-1975), doc. dr. NexhatOrana (1975-1977), prof. dr. Hamdi Syla(1977-1979), prof. dr. Alajdin Abazi (1979-1981), doc. dr. Vukomir Saviç (1981-1983),prof. dr. Shaban Hashimi (1983-1985), prof.dr. Qemal Doliqanin (1985-1987).

Dekanët e Fakultetit të InxhinierisëMekanike: prof. dr. Nijazi Ibrahimi (1988-1989), prof. dr. Xhevat Perjuci (1989-1992),prof. dr. Ahmet Geca (1992-1994), prof. dr.Musli Bajraktari (1994-1996), prof. dr.Bajrush Bytyqi (1996-1998), prof. dr. AvdylBunjaku (1998-2000), prof. dr. FejzullahKrasniqi (2000-2002 dhe 2002-2004), prof.dr. Ismail Gojani (2004-2009), prof. dr.Shaban Buza (2009-2009), prof. dr. MusliBajraktari (2009-2012).



1970 – 20121 6 3

Fakulteti i Mjekësisë


1970 – 2012

Fakulteti i Mjekësisë u themelua më 17qershor 1969, ndërsa punën e filloi më 4dhjetor 1969. Kishte vetëm 2

mësimdhënës dhe 13 bashkë punëtorë. Nëvitin e parë akademik u regjis truan 130studentët e parë, prej të cilëve 90 ishinshqiptarë. Programi i studimeve filloi memjekësinë e përgjithshme, ndërsa tërë procesistudimor ishte i organizuar në gjuhën shqipedhe serbokroate. Programi i studi meve ishte5 vjet deri në vitin 1990. Më 7 nëntor 1973ky institucion akademik u bashkua meQendrën Spitalore të Prishtinës

Në dhjetë vitet e para, fakulteti pati njëzhvillim të hovshëm. Në vitet ’70 në këtëfakultet ishin regjistruar 1732 studentë, ngatë cilët 305 u diplomuan dhe disa prej tyre uangazhuan në mësimin praktik. Mespecializimin jashtë Kosovës, ata arritënthirrjet shkencore dhe akademike.

Në kuadër të Fakultetit të Mjekësisë, nëvitin akademik 1975-1976, u hap Seksioni iStomatologjisë dhe brenda 5 vjetësh në këtëdrejtim ishin të regjistruar 375 studentë.Pasojat politike pas vitit 1981 ndikuan nëjetën akademike. Diferencimi i mësimdhë -nësve, ndërprerja e bashkëpunimit meUniversitetin e Tiranës lanë pasoja afatgjatenë zhvillimin e këtij institucioni. Brenda 20vjetëve në Fakultetin e Mjekësisë u diplo -muan 1643 studentë të Mjekësisë sëpërgjithshme dhe 226 studentë të Stomato -logjisë. Në vitin akademik 1996-1997 filloipunën Seksioni i Farmacisë.

Periudha më e vështirë nëpër të cilënkaloi Fakulteti i Mjekësisë që nga themelimi,ishte nga viti 1989 dhe deri në përfundimine luftës më 1999.

Modeli i studimeve është mbështetur nëprogramet e përcaktuara me Deklaratën eBolonjës. Për herë të parë në vitin akademik2001-2002 hapet Seksioni i Fizioterapisë nëbashkëpunim me Quiens University tëKanadasë dhe me Ecol Nemozh të Francës,duke ofruar studime bachelor. Në vitin2003-2004 filluan studimet edhe nëSeksionin e Infermierisë dhe Mamisë dukepasur partner bashkëpunimi GlasgowCaledonian University. Në tetor të vitit 2006diplomuan studentët e parë të këtij seksioni.

Fakulteti i Mjekësisë është institucioni ivetëm publik për edukimin e kuadritshëndetësor në Kosovë. Në harmoni mepraktikat më të mira evropiane që burojnë ngaDeklarata e Bolonjës, aktualisht Fakultetiofron programe të studimeve në këto nivele:studime themelore trevjeçare për infermieri,mami dhe fizioterapi, me përfundimin e tëcilave fitohet thirrja bachelor; studime


1970 – 20121 6 7

themelore pesëvjeçare për farmaci, mepërfundimin e të cilave fitohet thirrja magjistëri farmacisë; studime themelore gjashtëvjeçarepër mjekësi të përgjithshme dhe stomatologji,me përfundimin e të cilave fitohet thirrjadoktor i mjekësisë dhe i stomatologjisë;studime trevjeçare të doktoratës për mjekësi,stomatologji dhe farmaci, me përfundimin etë cilave fitohet thirrja doktor i shkencave.

Procesi mësimor dhe puna kërkimore-shkencore zhvillohen në 26 katedra tëFakultetit të Mjekësisë që mbulojnë disiplinatë caktuara dhe bashkëveprojnë edhe meklinikat dhe institutet përkatëse të QKUK.

Fakulteti i Mjekësisë është i përbërë ngakëto katedra: Katedra e Lëndëve Paramje -kësore, Katedra e Anatomisë, Katedra eHistologjisë, Katedra Fiziologjisë dheImunologjisë, Katedra e Biokimisë, Katedrae Anatomisë Patologjike, Katedra e Fiziolo -gjisë Patologjike, Katedra e Farmakologjisë,Katedra e Mjekësisë Ligjore, Katedra eRadiologjisë, Katedra e Mjekësisë Interne,Katedra e Infektologjisë, Katedra e Derma -to venerologjisë, Katedra e Neuropsikiatrisë,Katedra e Pediatrisë, Katedra e Kirurgjisë sëPërgjithshme, Katedra e Ortopedisë meTraumatologji, Katedra e Oftalmologjisë,Katedra e ORL-së, Katedra e Gjinekologjisë,Katedra e Shëndetit Publik, Katedra eFiziatrisë, Katedra e Stomatologjisë, Katedra

e Farmacisë, Katedra e Fizioterapisë, Katedrae Infermierisë dhe Mamisë.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Mjekësisë studimet e tyre i vijuan2569 studentë të rregullt.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Mjekësisë studimet e tyre i vijuan2818 studentë të rregullt.

Prej tyre, në studimet master: 36 studentë(në drejtimet ku aplikohen këto studime).

Në Fakultetin e Mjekësisë prej themelimitderi në vitin 2009 kanë diplomuar gjithsej5915 studentë në këto degë: Mjekësi epërgjithshme – 4392, Stomatologji – 975,Farmaci – 227, Fizioterapi – 154, Mami – 68,Infermieri – 99.

Në Fakultetin e Mjekësisë në periudhëne viteve 1969-1989 kanë doktoruar 112kandidatë, ndërsa në periudhën e viteve1992-2009 kanë doktoruar 127 kandidatëdhe kanë magjistruar 256 kandidatë.

Në periudhën e viteve 2000-2007 janëmbrojtur 49 teza të doktoratës.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Mjekësisë:profesorë të rregullt – 36, profesorë tëasocuar – 45, profesorë asistentë – 31,ligjërues – 1, asistentë – 115, asistentë të rinj– 48. Gjithsej - 276 mësimdhënës.

Fakulteti i Mjekësisë, si institucion përarsimimin e kuadrit shëndetësor dhe përzhvillimin e veprimtarisë kërkimore-


Monografi

1970 – 2012

shkencore vepron në bashkëpunim meQendrën Klinike Universitare të Kosovës(QKUK), Institutin Kombëtar të ShëndetitPublik (IKSHP), si dhe me institucione tëtjera shëndetësore, në të cilat zhvillohetmësimi praktik për studentë.

Nga viti 1999 e deri tani punonjësitshkencorë të Fakultetit të Mjekësisëpublikuan 108 punime shkencore në revistamjekësore me recensione ndërkombëtare. Mëshumë se gjysma e punimeve i takojnë fushëssë hulumtimeve klinike (56.5%). Publikimetbiomjekësore përbëjnë 16.7%, ndërsa atolaboratorike dhe epidemiologjike marrinpjesë 17.6% dhe 9.2% në fushat e tjera.

Nga viti 2000, fakulteti ka realizuar njënumër të projekteve të bashkëpunimit akade -mik me institucione nga vende të tjera tëEvropës dhe të botës. Këto projekte kanë nxiturnjë lëvizshmëri të studentëve dhe të personelitakademik, një numër i të cilëve kanë përfituarnga qëndrimet studimore jashtë vendet dhenga format e tjera të bashkëpunimit akademik.

Në vitin akademik 2011/2012 Fakultetii Mjekësisë hapi drejtimet e tij: Mami dheFiziatri në Gjakovë.

Dekanët e Fakultetit të Mjekësisë: doc.dr. Osman Imami (1969-1971 dhe 1971-1973), doc.dr. Musa A. Haxhiu (1973-1975), prof. dr. Izedin Osmani (1975-1977),prof. dr. Gazmend Shaqiri (1977-1979),

prof. dr. Talat Pallaska (1979-1981), prof. dr.Mehmet Begraca (1981-1983), prof. dr.Bozhidar Çollakoviç (1983-1985), prof. dr.Muharrem Gashi (1985-1987), prof. dr.Ymer Koçinaj (1987-1989), prof. dr. AlushA. Gashi (1989-1992), prof. dr. ZejnelKelmendi (1992-1994 dhe 1994-1996),prof. dr. Hashim Maloku (1997-1998), prof.dr. Mazllum Belegu (1999-2000), prof. dr.Riza Binishi (2000-2002 dhe 2002-2004),prof. dr. Bajram Nuraj (2004-2006), prof. dr.Isuf Dedushaj (2006-2007), prof. asoc.drQazim Hysenaj (2007-2009), prof. asoc.dr.Gani Bajraktari (2009-2011), u.d.prof.asoc.dr. Naim Haliti (2011-2012)



1970 – 20121 6 9

Fakulteti i Arteve

Themelimi i Akademisë së Arteve ishteparaprirë nga puna e Seksionit të ArtitFigurativ dhe të Artit Muzikor të

Shkollës së Lartë Pedagogjike të Prishtinës,e cila studentët e parë i regjistroi në vitin1958. Kuadrot që dolën nga ky Seksionpunuan mësues në shkolla fillore dhe tëmesme duke nxitur zhvillimin e arteve teknxënësit.

Më 31 korrik 1973 Kuvendi i Kosovësnxori ligjin mbi themelimin e Akademisë sëArtit Figurativ të Prishtinës, ndërsa këtëvendim e miratoi Pleqësia e Universitetit tëPrishtinës më 21 shtator 1973 duke mundë -suar edhe emërimin e Komisionit amë tëAkademisë së Artit Figurativ. Dega e ArtitMuzikor u formua në vitin akademik 1986-1987. Nga viti akademik 1986-1987 Akade -mia mori emrin Fakulteti i Arteve të Pri sht inës.

Akademia filloi punë me 25 dhjetor1973 duke pasur bazë të kuadrit profesorët eShkollës së Lartë Pedagogjike nga fusha earteve figurative dhe muzikore. Nga vitiakademik 1986-1987 Akademia mori emrinFakulteti i Arteve të Prishtinës.

Dega e Arteve Dramatike u formua medrejtimin e Aktrimit në vitin akademik1989-1990.

Pas zbatimit të sistemit të studimitmbështetur në Deklaratën e Bolonjës 2001-2002, Fakulteti i Arteve implementonsistemin ECTS në ciklet bachelor dhe masterpër Artin Figurativ dhe Artin Dramatik nësistemin 3+2 dhe në vitin akademik 2007-2008 në sistemin 4+1, ndërsa për ArtinMuzikor që nga fillimi u aplikua sistemi 4+2.

Aktualisht Fakulteti i arteve ka tri degë nënivelin bachelor dhe master: Artet Figurative

me 5 drejtime bachelor dhe master: Pikturë,Skulpturë, Grafikë, Dizajn Grafik, Skeno -grafi; Artet Dramatike me 4 drejtimebachelor dhe master: Aktrim, Regji e Teatrit,Dramaturgji, Regji e Filmit; Artet Muzikoreme 7 drejtime bachelor: Pedagogjia ePërgjithshme e Muzikës, Kompozim dheDirigjim, Instrumente me tastier, Piano dhePerkusione, Instrumente me harqe, Instru -mente me frymë, Instrumente me tela.

Në Akademinë e Arteve organizohenedhe studimet master në programet: Inter -pretim, Teori, Pedagogji e Përgjithshme.

Fakulteti i Arteve i Universitetit tëPrishtinës ka bibliotekën me 1.368 ekzem -plarë, kryesisht në gjuhën angleze.


1970 – 20121 7 3

Fakulteti ka Laboratorin për dizajn grafikpër lëndën e fotografisë. Në kuadër tëfakultetit zhvillon veprimtarinë edhe Art-Qendra.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Arteve studimet e tyre i vijuan788 studen të të rregullt. Prej tyre, nëstudimet master: 293 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Arteve studimet e tyre i vijuan709 studentë të rregullt. Prej tyre, nëstudimet master: 159 studentë.

Deri tani janë diplomuar në nivelinbachelor, 74 studentë, ndërsa në studimetmaster, në vitin 2008-2009, kryen studimet43 studentë.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Arteve:profesorë të rregullt – 21, profesorë tëasocuar – 27, profesorë asistentë – 30,ligjërues – 1, asistentë – 8. Gjithsej - 87mësimdhënës.

Projektet më të rëndësishme në tri degët eFakultetit të Arteve janë: “Ura me tri harqe”,projekt që realizohet në Prishtinë dhe Tiranë,“Skena AP” me karakter ndërkombëtar,

“DAM” - Festivali i studentëve, po kështu,me karakter ndërkombëtar.

Në kuadër të Akademisë së Arteve, nëjanar të vitit 2010, u krijua Kori i Univer -sitetit të Prishtinës.

Dekanët në Fakultetin e Arteve: prof. ord.Muslim Mulliqi (1974-1976), prof. ord.Engjëll Berisha (1976-1978), prof. ord.


Monografi

1970 – 2012

Ansambli Akademik i Universitetit të Prishtinës

Svetomir Arsiç (1978-1980), prof. ord. ZeqirjaBallata (1980-1982), prof. ord. Fatmir Krypa(1982-1984), prof. ord. Mark Kaçinari - prof.Sevime Gjinali (1985-1986), prof. ord.Bashkim Shehu (1986-1988), prof.ord. mr.Zoran Karlajiç (1988-1990), prof. ord.mr.Shyqri Nimani (1990-1992), prof. ord.Kadrush Rama (1992-1994), prof. ord. Fadil

Hysaj (1994-1996 dhe 1996-1998), prof. dr.Hivzi Muharremi (1998-2000 dhe 2000-2002), prof. dr. Nebi Islami (2002-2004),prof. dr. Hivzi Muharremi (2004-2007), prof.Ahmet Durguti (2007-2009), prof. asoc.dr.Adem Rusinovci (2009-2012).

Sipërfaqja: Dega e Muzikës ka 1421,94 m2


1970 – 20121 7 5

Kori i Universitetit të Prishtinës

Fakulteti i Bujqësisëdhe Veterinarisë

Themelimit të Fakultetit të Bujqësisë ikanë paraprirë njësitë dhe entetprofesionale bujqësore të krijuara para

dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Instituti përHulumtime Bujqësore është themeluar nëvitin 1949 me seli në Pejë, ndërsa Shkolla eLartë Bujqësore në vitin 1960.

Fakulteti i Bujqësisë u themelua më 26gusht 1973. Themelimi i këtij institucioniarsimor-shkencor ishte kërkesë dhe nevojëpër kuadro të specializuara dhe mekualifikime të larta në këtë fushë. Fakultetipunën e filloi më 1 tetor 1974, kur ishinkonstituar dy seksione të studimeve:Lavërtari dhe Blegtori.

Nga viti 1975 fakulteti vazhdoi punënvetëm me studime në Drejtimin e Përgjith -shëm. Në vitin akademik 1974-1975 ishinregjistruar 143 studentë, ndërsa punonin 6arsimtarë dhe 1 bashkëpunëtor. Në fillim tëvitit 1981 në kuadër të Fakultetit të Bujqësisënë Prishtinë u integruan Instituti Bioteknik iPejës dhe tri organizata hulumtuese: Instituti

për Blegtori dhe Veterinari me seli nëPrishtinë, Instituti për Ekonomi dhe Zhvillimme seli në Fushë Kosovë dhe FidanishtjaBujqësore me seli në Pejë.

Nga periudha e viteve 1980-1990, uregjistruan 300 studentë për çdo vitakademik. Studentët e diplomuar të këtijfakulteti kanë kontribuar në zhvillimin eagrokompleksit të Kosovës “Agrokosova”.

Fakulteti i Bujqësisë në vitin akademik1988-1989 kalon në fazë më të avancuar tëstudimeve dhe profilizohet në tri drejtimekryesore: Drejtimi i Lavërtarisë, Drejtimi iPemëtari–Vreshtarisë dhe Drejtimi iBlegtorisë.

Në vitin akademik 1995-1996 theme -lohen edhe drejtimet: Mjekësi Veterinare dheDrejtimi i Fermës dhe Agrobiznesit, ndërsavitin akademik 2000-2001 u shtohet edheDrejtimi i Mbrojtjes së Bimëve. Nga viti2001, fillohet me studimet e reformuara sipasplan–programeve bachelor, në harmoni meDeklaratën e Bolonjës. Në vitin akademik


1970 – 20121 7 9

2003-2004 nis punën Ferma EksperimentaleDidaktike (FED). Në vitin akademik 2006-2007 Fakulteti i Bujqësisë merr emrin e ri,Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë.

Në vitin akademik 2007-2008 Fakultetii Bujqësisë dhe Veterinarisë fillon me studi -me të nivelit master për shkencat bujqësorenë katër departamente: Lavërtari-Perimtari,Blegtori, Pemëtari-Vreshtari dhe Agro-Ekonomi.

Ky institucion në vitin akademik 2007-2008 promovon edhe njësinë e veçantëhulum tuese dhe shkencore me interesnacional “Banka për Resurset GjenetikeBimore të Kosovës” (BRGJBK). Puna e kësajnjësie (BRGJBK) plotëson boshllëkuninstitucional e profesional, në funksion tëidentifikimit, mbrojtjes dhe ruajtjes sëtrashëgimisë nacionale të resurseve gjenetikebimore në Kosovë.

Studimet themelore të Fakultetit tëBujqësisë dhe Veterinarisë organizohen nëkëto programe të studimit: lavërtari dheperimtari, pemëtari dhe vreshtari, mbrojtjee bimëve, blegtori, agroekonomi dhe mjekësiveterinare. Ndërkaq, studimet e masterit nëshkencat bujqësore organizohen në: lavërtaridhe perimtari, pemëtari dhe vreshtari,blegtori dhe agroekonomi.

Modernizimi dhe reformimi i sistemit tëshkollimit profesional bujqësor në Kosovë,integrimet rajonale dhe evropiane në lëmin ebujqësisë dhe veterinarisë, gjithnjë kanë qenëçështje me përparësi për strategjinë ezhvillimit të të fakultetit.

Kontributi i ekspertëve të fakultetit dheatyre që kanë përfunduar studimet në profiletë ndryshme në zhvillimin ekonomik të

vendit është i përqendruar në katër fushakryesore: prodhimi bimor, prodhimi shtazor,kujdesi për shëndetin e kafshëve dhezhvillimi rural.

Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë kabibliotekën, në dy njësi të ndara: Njësia efakultetit, e cila posedon me një fond prej3053 ekzemplarësh, ndërsa njësia e Institutittë Blegtorisë dhe Veterinarisë ka 300ekzemplarë. Gjithashtu, Fakulteti i Bujqësisëdhe Veterinarisë ka 26 laboratorë.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Bujqësisë studimet e tyre i vijuan815 studentë të rregullt. Prej tyre, nëstudimet master: 65 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Bujqësisë studimet e tyre i vijuan996 studentë të rregullt. Prej tyre, nëstudimet master: 38 studentë.

Në periudhën 1979-2009 në Fakultetine Bujqësisë dhe Veterinarisë kanë diplomuar2209 studentë. Në Drejtimin e Përgjithshëm– 1157, Lavërtari – 285, Pemëtari-Vreshtari– 250, Blegtori – 348, Agroekonomi – 103,Mbrojtja e Bimëve – 23, Mjekësi Veterinere– 43.

Në Fakultetin e Bujqësisë dheVeterinarisë kanë doktoruar 14 kandidatë,ndërsa ka magjistruar 1 kandidat.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Bujqësisë:profesorë të rregullt – 13, profesorë tëasocuar – 8, profesorë asistentë – 11,ligjërues – 1, asistentë – 9, asistentë të rinj –2. Gjithsej - 44 mësimdhënës.

Ky institucion ka realizuar projektehulumtuese dhe shkencore në nivelinkombëtar dhe ndërkombëtar. Ndër projektetmë të rëndësishme veçohen: bashkëpunimi me


Monografi

1970 – 2012

Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndër -kombëtar (USAID), me të cilin u themeluaQendra për Përmirësim Gjenetik të Deleve(racat Mutton Charole dhe Lacon), projektipër themelimin e Bankës së Gjeneve dheEkspeditat për Grumbullim të Akcesioneve tëResurseve Bimore në kuadër të projektit dherrjetit “SEEDN”-et, pjesëmarrje me punimeshkencore në kongrese, konferenca dhesimpoziume të ndryshme në Evropë e më gjerë.Gjithashtu, janë duke u realizuar dhjetëprojekte shkencore me BOKU-Austria, tëfinancuara nga ASO.

Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë kanënshkruar marrëveshje të bashkëpunimitndërkombëtar me këto institucione:Universiteti i Hohenheim të Gjermanisë,Universiteti BOKU të Austrisë, HumboltUniversity Berlin të Gjermanisë, Universitetii Udinës të Italisë, Universiteti i Perugia tëItalisë, Universiteti i Tuschia-Viterbo,Universitetin e Shkencave të Jetës nëNorvegji, Universiteti i Lirë i Berlinit të

Gjermanisë, me UBT-Tiranë etj.Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë ka

botuar dy revista shkencore “Bioteknika”dhe “Bioteknologjia”.

Dekanët e Fakultetit të Bujqësisë dheVeterinarisë: mr. Xhemush Bina (1974-1975), doc. dr. Muharrem Shala (1975-1976), doc. dr. Remzi Bakalli (1976-1979),doc. dr. Xhevat Domi (1979-1981), prof. dr.Voisllav Saviç (1981-1983), prof. dr. GaniBanjska (1983-1985), prof dr. BeqirDobërdolani (1985-1989), prof. dr. VoisllavSaviç (1989-1991), prof. dr. Ismail Pireva(1991-1994), prof. dr. Bashkim Kabashi(1994-1997), prof. dr. Agim Zajmi (1997-2000), prof. dr. Latif Susuri (2000), prof. dr.Xhevdet Elezi (2000-2002 dhe 2002-2004),prof. dr. Shukri Fetahu (2004-2009), prof.dr. Skënder Muji (2009- 2012).



1970 – 20121 8 1

Fakulteti i Gjeoshkencave dheTeknologjisë në Mitrovicë

Themelet e studimeve në degët Xehetari,Teknologji dhe Metalurgji u vunë mehapjen e Shkollës së Lartë Teknike në

Mitrovicë, më 10 korrik 1961. Kjo shkollë nëfillim kishte vetëm degën e Xehetarisë, ndërsamë vonë edhe atë të Tekno logjisë dheMetalurgjisë. Degët vazhduan punën deri nëhapjen e drejtimeve të reja në kuadër tëFakultetit Teknik të Prishtinës dhe të Fakultetittë Xehetarisë dhe Metalurgjisë, në vitin 1974.Degët ekzistuese kishin një rëndësi të veçantëpër krijimin e kudrove, posaçërisht përKombinatin “Trepça” dhe më gjerë për tërëindustrinë dhe ekonominë e Kosovës.

Në vitin e themelimit studimet u organi -zuan në këto degë: Xehetari, Teknologji dheMetalurgji, kurse në vitin akademik 1980-1981 hapet edhe Dega e Gjeologjisë.

Në vitin 1991 studentët dhe mësimdhënësite Fakultetit të Xehetarisë dhe Metalurgjisë udëbuan nga objektet e tyre. Përkundër presionitdhe kushteve të vështira, megjithatë u zhvilluaveprimtaria mësimore-shkencore e këtij fakulteti.

Fakulteti i Xehetarisë dhe Metalurgjisëende e vazhdon veprimtarinë e tij jashtëobjekteve të fakultetit, për shkak se ato janëokupuar nga forcat serbe. Fat të ngjashëm kaedhe Fakulteti i Shkencave Teknike tëAplikuara, ish-Shkolla e Lartë Teknike eMitrovicës, objekte e të cilit janë në Zveqan.

Fakulteti i Xehetarisë dhe Metalurgjisëështë vendosur në lokalet e “Trepçës” nëMitrovicë dhe në ndërtesën e ish-Fabrikës sëAkumulatorëve. Në këto ambiente janë tëvendosura laboratorët për fushat e studimit:Xehetari, Gjeologji, Metalurgji dhe Materiale,Teknologji, Inxhinieri Ushqimore dhe përlëndët e përgjithshme: kimi dhe fizikë.

Në Fakultetin e Xehetarisë dheMetalurgjisë zhvillohet veprimtaria mësi -more-shkencore dhe hulumtuese në katërdepartamente: Departamenti i Xehetarisëme drejtimet e Gjeoteknikës, Xehetarisë,Punimet Minerare dhe Tunelet, Inxhinieri ePërgatitjes së Lëndëve të Para; Departamentii Gjeologjisë me drejtimet e Vendburimevetë Lëndëve të Para Minerale, Hidrogjeologjime Gjeologji Inxhinierike; Departamenti iTeknologjisë me drejtimet e InxhinierisëKimike, Inxhinierisë së Mbrojtjes sëMjedisit, Inxhinierisë Ushqimore dheDepar tamenti për Metalurgji dhe Materialeme drejtimet e Metalurgji, Materiale, Mate -riale Metalike dhe Materiale Qeramike.

Hapja e drejtimit të Inxhinierisë Ushqi -more në kuadër të departamentit tëTeknologjisë ka një rëndësi për zhvillimin eshkencave të ushqimit.

Fakulteti i Xehetarisë dhe Metalurgjisëështë mbështetur në sistemin e ri të shkollimit,i paraparë me Deklaratën e Bolonjës përorganizimin e studimeve universitare dhepasuniversitare në tri nivele: bachelor, masterdhe doktorata: 3+2+3.


1970 – 20121 8 5

Në kuadër të fakultetit në vitin 1978 ështëthemeluar Instituti për Kërkime Shkencore.Ky institut është rithemeluar në vitin 2006,ndërsa në vitin 2007 është emërtuar Instituti iInxhinierisë për Xehetari, Metalurgji dheMateriale, Teknologji dhe Gjeologji.

Fakulteti i Xehetarisë dhe Metalurgjisë kakëta laboratorë: Laboratori i kimisë sëpërgjithshme, i kimisë inorganike, i kimisëorganike, i kimisë fizike, i fizikës, i gjeologjisë dhepjesërisht i xehetarisë, i inxhinierisë ushqimore.

Funksionon edhe Instituti i Inxhinierisëpër Xehetari, Gjeologji, Metalurgji dheMateriale dhe Teknologji.

Në vitin akademik 1999-2000, në vitin eparë të studimeve ishin të regjistruar 39 studentë.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Xehetarisë dhe Metalurgjisëstudimet e tyre i vijuan 767 studentë të rregullt.Prej tyre, në studimet master: 86 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Xhetarisë dhe Metalurgjisë

studimet e tyre i vijuan 960 studentë të rregullt.Prej tyre, në studimet master: 129 studentë.

Aktualisht në Fakultetin e Xehtarisë dheMetalurgjisë vijojnë studimet e doktoratës 20kandidatë.

Deri tani në këtë institucion kanëdiplomuar 1503 studentë, ndërsa studimetmaster i kanë përfunduar 29 studentë dhe 48magjistraturën. Doktoratën e kanë mbrojtur24 kandidatë.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Gjeo -shkencave dhe Teknologjisë në Mitrovicë:profesorë të rregullt – 6, profesorë të asocuar– 15, profesorë asistentë – 15, ligjërues – 4,asistentë – 10, asistentë të rinj – 6. Gjithsej- 56 mësimdhënës.

Fakulteti ka nënshkruar marrëveshjebashkëpunimi me shumë institucione vendoredhe ndërkombëtare. Nga këto marrëveshje tëbashkëpunimit, veçohen: Universiteti Politekniki Tiranës, Fakulteti i Gjeologjisë dhe Minieravei Tiranës, Universiteti i Tiranës, Universiteti


Monografi

1970 – 2012

Teknologjik Clausthal në Gjermani, UniversitetiTeknik Bergakademi i Freibergut në Gjermanietj.

Veprimtaria shkencore e fakultetit ështëorientuar në botimin e teksteve universitaredhe në botimin e punimeve shkencore –profesionale për nevoja më të gjera të kuadrovetë inxhinierive teknike. Nga viti 2011Fakulteti e Xehetarisë dhe Metalurgjisëemërtohet Fakulteti i Gjeoshkencave dheTeknologjisë.

Dekanët e Fakultetit të Xehetarisë dheMetalurgjisë: prof. dr. Minir Dushi (1975-1977 dhe 1977-1979), prof. dr. Novica

Spasiç (1979-1981), doc. dr. ShefqetRashani (1981-1983 dhe 1983-1985), prof.dr. Reshat Abrashi (1985-1987), doc. dr.Dragosllav Elezoviç (1987-1989), prof. dr.Reshat Abrashi (1989-1991), prof. dr.Emin Karakashi (1992-1994), prof. dr.Kadri Berisha (1994-1996), prof. dr. ReshatAbrashi (1996-1998), prof. dr. KadriBerisha (1996-1998), doc. dr. ShefqetIbrahimi (2000-2002 dhe 2002-2004),prof. dr. Kadri Berisha (2004-2006-2009),prof. dr. Izet Zeqiri (2009-2012).

Sipërfaqja: 2241,11 m


1970 – 20121 8 7

Fakulteti i Shkencave Sportive

Në Shkollën e Lartë Pedagogjike ishtehapur Dega e Edukatës Fizike për tëpërgatitur kuadrin e duhur për nevojat e

shkollave fillore dhe të mesme për lëndën eedukatës fizike. Fakulteti i Kulturës Fizike,bazuar në këtë traditë, u themelua në korriktë vitit 1979. Ky institucion i arsimit të lartëbëri të mundur që të organizohen studime tëshkallëzuara: studime dyvjeçare, me ç’raststudenti fiton titullin arsimtar i kulturës fizike,dhe studime katërvjeçare, me ç’rast studentifiton titullin profesor i kulturës fizike.

Ky institucion në vitin akademik 1979-1980 regjistroi gjeneratën e parë, të cilën epërbënin 75 studentë në gjuhën shqipe dhe25 në gjuhën serbokroate. Në vitet ‘80 nëkëtë fakultet studionte një numër studentëshnga Greqia.

Në fillim të punës së këtij institucionimësimin e organizonin 4 mësimdhënës tërregullt dhe 2 asistentë, si dhe një numër imadh bashkëpunëtorësh të jashtëm.

Në vitin 1991 profesorët dhe studentëtshqiptarë largohen dhunshëm nga ky insti -tucion, por studimet i vazhduan në objekteprivate. Në vitin akademik 2004-2005 nëFakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportitkishte 488 studentë, ndërsa në procesinmësimor ishin angazhuar 20 mësimdhënësdhe asistentë në marrëdhënie të rregullt punedhe 7 bashkëpunëtorë.

Deri më tani përveç hulumtimeveshkencore në kuadër të disertacioneve, janëbërë edhe disa hulumtime të vlefshmeprofesionale dhe shkencore të nivelit vendordhe ndërkombëtar.


1970 – 20121 9 1

Në kuadër të Fakultetit të KulturësFizike dhe Sportit funksionojnë dy ekipe qëbëjnë gara në ligat elite të vendit: Klubi iVolejbollit “Universiteti i Prishtinës”(femrat) në Superligën e Kosovës dhe Klubii Atletikës “Universiteti i Prishtinës”.

Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul -tetin e Kulturës Fizike dhe Sportit studimet etyre i vijuan 457 studentë të rregullt. Prej tyre,në studimet master: 55 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Kulturës Fizike dhe Sportitstudimet e tyre i vijuan 671 studentë të rregullt.Prej tyre, në studimet master: 127 studentë.

Deri më tani në Fakultetin e Kulturës Fizikedhe Sportit kanë diplomuar 951 studentë memësim në gjuhën shqipe. Kanë magjistruar 62kandidatë dhe i kanë kryer studimet master 36studentë. Në këtë institucion deri më tani kanëdoktoruar 18 kandidatë.

Mësimdhënësit e Fakultetit të ShkencaveSportive: profesorë të rregullt – 2, profesorë tëasocuar – 6, profesorë asistentë – 6, ligjërues

– 1, asistentë të rinj – 3. Gjithsej - 24mësimdhënës.

Profesorët e Fakultetit të Kulturës Fizikedhe Sportit kanë botuar një numër të


Monografi

1970 – 2012

konsiderueshëm tekstesh universitare tëprofileve të ndryshme.

Fakulteti i Kulturës Fizike dhe Sportit katë zhvilluar një rrjet të gjerë bashkëpunimi.Ky bashkëpunim kryesisht shtrihet në fushëne mësimdhënies dhe të hulumtimit. Projektimë i rëndësishëm që është duke u zbatuarme një shtrirje ndërkombëtare është ai iProjektit Tempus IV që ndërlidh këmbimine hulumtimeve shkencore me Universitetin eShkencave Humane në Romë dhe meUniversitetet e Tiranës dhe të Tetovës.

Organizuar nga Universiteti i Prishtinës sëbashku me Parlamentin Studentor dhembështetur nga Fakulteti i Shkencave Sportive,për herë të parë është mbajtur UniversiadaMbarëkombëtare “Prishtina 2011”. Në këtëaktivitet sportiv kanë marrë pjesë studentët ngauniversitetet e hapësirave mbarëkombëtare, tëcilët i dëshmuan shkathtësitë e tyre sportive nëfutboll, volejboll, basketboll, atletikë, shah, ping-pong etj.

Dekanët e Fakultetit të Kulturës Fizikedhe Sportit: prof. Bardhyl Zajmi (1979-

1981), mr. Arsim Fehmiu (1982-1983),prof. dr. Mirosllav Mekiç (1984-1985), prof.dr. Faik Çitaku (1986-1987), prof. dr.Behlul Brestovci (1988-1989), prof. dr.Mustafë Aliu (1990-1992), prod. dr. FaikÇitaku (1993-1994 dhe 1994-1996), prof.dr. Mustafë Aliu (1997-1998), prof. dr.Masar Nixha (1999-2000), prof. dr. MehdiJashari (2001-2002 dhe 2003-2004), prof.dr. Mustafë Aliu (2004-2006), prof. dr.Ajvaz Berisha (2006-2009 dhe 2009-2012).

Sipërfaqja:1928,65 m2


1970 – 20121 9 3

Ekipi fitues i UP-së në Universiadën Mbarëkombëtare “Prishtina 2011”

Fakulteti i Edukimit

Fakulteti i Edukimit është institucioni mëi ri i Universitetit të Prishtinës. Uthemelua më 9 shtator 2002 duke shtrirë

veprimtarinë studimore-shkencore në katërqendra akademike: Prishtinë, Gjilan, Prizrendhe Gjakovë. Selia kryesore e Fakultetit tëEdukimit është në Prishtinë.

Mësimi në këtë institucion, në të gjithaqendrat e tij, filloi më 18 nëntor 2002.

Në vitin e parë të studimeve puna filloivetëm me programet për përgatitjen eedukatoreve dhe të mësimdhënësve të shkollësfillore (mësues klase), kurse nga viti akademik2003-2004 nis të zbatohen edhe programetmësimore për përgatitjen e mësimdhënësvepër shkollën e mesme të ulët – mësimdhënëslëndorë të klasave VI – IX, të cilat mundë -sojnë përgatitjen e mësim dhënësve dylëndorënë përputhje me standar det bashkëkohore tëaftësimit të mësimdhënësve. Në të gjithaqendrat e këtij fakulteti në vitin e parëakademik kishte të regjistruar 917 studentë tërregullt, kurse tani ka 6919 studentë.

Procesi mësimor në Fakultetin eEdukimit zhvillohet në gjuhën shqipe, kursenë Qendrën në Prizren edhe në gjuhën turkee boshnjake në pesë programe mësimore.Fakulteti mundëson studime edhe në gjuhënserbe, nëse paraqitet interesimi i pjesëtarëvetë këtij komuniteti. Në secilën qendërakademike çdo vit në mësimin në gjuhënshqipe pranohet edhe një numër i caktuarstudentësh nga komunitetet joshqiptare dhetë ardhur nga vendet fqinje.

Fakulteti i Mësuesisë u themelua më 6qershor 1997. Në vitin e parë akademik1997-1998 u regjistruan 61 studentë.Studimet në këtë fakultet ishin 4 vjeçare,

ndërsa në vitet e fundit 2002-2006 ato ukthyen në 3 vjeçare.

Deri tani u diplomuan 484 studentë. Nëkëtë fakultet botohet revista shkencore“Edukologia”. Fakulteti i Mësuesisë u hapme 3 profesorë të rregullt dhe 3 asistentë.

Në vitin 2001 bëhet reformë e planevemësimore, të mbështetura në Deklaratën eBolonjës për nivelin bachelor. Nga vitiakademik 2002-2003 më nuk regjistrohenstudentë në programet e Shkollave të LartaPedagogjike (SHLP) dhe në Fakultetin eMësuesisë.


1970 – 20121 9 7

Pas mbarimit të studimeve, studentët eFakultetit të Edukimit marrin gradënbachelor. Ata aftësohen për shfrytëzimin epraktikave bashkëkohore të mësimdhënies përfëmijët parashkollorë dhe të shkollave fillore.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Edukimit u regjistruan 4416studentë të rregullt dhe me korrespondencë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Edukimit u regjistruan 5326studentë të rregullt dhe me korrespondencë.

Prej tyre, në studimet master janë 131studentë.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Edukimit:profesorë të rregullt – 2, profesorë të asocuar

– 14, profesorë asistentë – 23, profesor tëshkollës së lartë - 4, ligjërues – 3, asistentë –18, asistentë të rinj – 16. Gjithsej - 80mësimdhënës.

Nga shkurti i vitit 2007, nëbashkëpunim me MASHT-in dhe UP-në, nëkëtë institucion realizohet Programi përArsimimin dhe Rikualifikimin e Kuadroveme SHLP-të dyvjeçare të kryer (PARK-u).Pas ndërprerjes së këtij programi në vitin2009 MASHT dhe UP e filluan projektinpër avancimin dhe kualifikimin emësimdhënësve, të cilët kishin mbaruarSHLP (Shkolla e Lartë Pedagogjike).

Fakulteti i Edukimit që nga themelimi


Monografi

1970 – 2012

Objekti i ri i Fakultetit të Edukimit- Prishtinë

është përkrahur nga Zyra Kanadeze nëkuadër të programit për Zhvillimin e Arsimitnë Kosovë (KEDP), për të vazhduar mëpastaj edhe nga Zyra Finlandeze dhe ajoNorvegjeze. Përkrahja e tyre është shprehurnë organizimin e seminareve për mësim -dhënësit e këtij fakulteti, me theks të veçantënë njohjen me metodologjitë bashkëkohoretë mësimdhënies, vëzhgimin e cilësisë sëprogrameve dhe hartimin e tyre.

Fakulteti i Edukimit gjithnjë ka pasurparasysh edhe bashkëpunimin me institu -cione jashtë Kosovës. Bashkëpunimi meinstitucionet ndërkombëtare është mbështe -tur me përkrahjen e dy projekteve tëstudimeve master: Udhëheqja në arsim dheMësimdhënia e kurrikulat, nga ProjektiTEMPUS, si dhe me këmbimin studentëve

të masterit dhe të doktoratës me katëruniversitete të Turqisë. Dy vitet e fundit ështëintensifikuar bashkëpunimi me Universitetin“Fan S. Noli” të Korçës.

Fakulteti i Edukimit boton revistënprofesionale shkencore “Edukologia”, në tëcilën studimet botohen në disa gjuhëvendore dhe të huaja. Fakulteti organizonedhe seminare dhe sesione shkencore tërregullta vjetore.

Dekanët e Fakultetit të Mësuesisë: prof.dr. Hajrullah Koliqi (1997-1998), prof. dr.Ruzhdi Kastrati (1998-2002) dhe prof. dr.Sadik Rashiti (2002-2004).

Dekanët e Fakultetit të Edukimit: prof.dr. Demë Hoti (2002-2004), prof. dr.Sadik Rashiti (2004-2007), prof. dr. VedatKiseri (2007-2007), prof. dr. Mejdi Elezi(2007-2009), prof. dr. Hasan Mujaj(2009-2012 ).

Fakulteti i Edukimit - Qendra në PrishtinëNë këtë qendër mësimet zhvillohen në

objektin e dikurshëm të Shkollës së LartëPedagogjike të Prishtinës. Qendra ePrishtinës ka 10 programe mësimore:Programi Parashkollor – 425 studentë tëregjistruar deri më tani; Programi Fillor –448 studentë; Programi Gjuhë dhe LetërsiShqipe – 257 studentë; Programi Gjuhë dheLetërsi Angleze – 280 studentë; ProgramiFizikë – Kimi – 248 studentë; ProgramiBiologji – Kimi – 255 studentë; ProgramiMatematikë – Informatikë – 279 studentë;Programi Teknologji – Informatikë – 275;Programi Histori – Edukatë Qytetare – 270studentë, dhe; Programi Gjeografi – EdukatëQytetare – 279 studentë.

Deri më tani në këtë Qendër tëFakultetit të Edukimit janë regjistruar 3013studentë, ndërsa kanë diplomuar 462.

Në Qendrën e Prishtinës, për një vitështë zhvilluar edhe Programi për Master –Inkluziv, ku kanë diplomuar 14 studentë.

Biblioteka në Prishtinë ka 1500 ekzem -plarë.

Sipërfaqja: Fakulteti i Edukimi nëPrishtinë dhe Fakulteti i Arteve-2959,82 m2

Fakulteti i Edukimit - Qendra në Gjilan Filloi punën në objektet e ish-SHLP-së

në Gjilan, me programet: Programi Para -shkollor dhe Programi Fillor. Në të dyprogramet në vitin e parë u pranuan nga 50studentë të rregullt. Një vit më vonë, në vitinakademik 2003-2004 në Qendrën e Gjilanitfilluan studimet edhe në programet: Histori– Edukatë Qytetare dhe Gjeografi - EdukatëQytetare, të cilat programe funksionojnëedhe tani.


1970 – 20121 9 9

Në këtë Qendër, që nga fillimi i punës ederi në vitin akademik 2009-2010 janëregjistruar 1274 studentë, kryesisht sistudentë të rregullt. Nga numri i përgjith -shëm i studentëve të diplomuar deri nënëntor 2009 është 268 studentë: në Prog -ramin Fillor – 109 studentë, në PrograminParashkollor – 30, në Programin Histori –Edukatë Qytetare – 76, në PrograminGjeografi – Edukatë Qytetare – 53 studentë.

Në Fakultetin e Edukimit – Qendra nëGjilan janë angazhuar: 10 mësimdhënës dhe8 asistentë në marrëdhënie të rregullt punedhe 28 bashkëpunëtorë nga fakultetet eUniversitetit të Prishtinës.

Në shkurt të viti 2007 në Fakultetin eEdukimit – Qendra në Gjilan, filloi punënProgrami për Arsimimin dhe Rikualifikimine Kuadrove me SHLP-të dyvjeçare tëmbaruar (PARK-u), si projekt provues(projekt pilot). Në këtë program, 185studentë, deri në muajin qershor 2009 efituan diplomën bachelor edukimit nëstudime 4 vjeçare.

Fakulteti i Edukimit – Qendra në Gjilanka mbi 2800 m² sipërfaqe lokal: 12 mësonj -ëtore, 10 kabinete, sallën e kompjuterëve,fonolaboratorin, bibliotekën e fakultetit membi 70.000 ekzemplarë etj.

Biblioteka në Gjilan ka 43250 ekzemplarë.Sipërfaqja: 3046,99 m2.

Fakulteti i Edukimit – Qendra në Prizren Është themeluar në kuadër të Fakultetit

të Edukimit të Universitetit të Prishtinës, nënëntor të vitit 2002. Fillimisht, pati vetëmprogramet për përgatitjen e mësimdhënësvetë shkollës fillore, klasa I-V, kurse nga viti2003-2004 filluan të zbatohen edheprogramet mësimore për përgatitjen emësimdhënësve për ciklin e mesëm të ulët –mësimdhënës lëndorë të klasave VI- IX.

Në këtë qendër akademike studimetzhvillohen në tri gjuhë: gjuhën shqipe,gjuhën boshnjake dhe gjuhën turke.


Monografi

1970 – 2012

Në gjuhën shqipe janë këto programe:Programi i Mësimit Klasor, Matematikë –Informatikë, Gjuhë dhe Letërsi Shqipe,Gjuhë dhe Letërsi Angleze, Fizikë – Kimi.Në gjuhën boshnjake funksionojnë këtoprograme: Programi i Gjuhës dhe LetërsisëBoshnjake, Teknologji – Informatikë dheProgrami Fillor. Në gjuhën mësimore turkejanë këto programe: Matematikë – Infor -matikë dhe Programi Fillor.

Në këtë Qendër deri tani janë regjistruar1121 studentë, prej të cilëve u diplomuan 390studentë. Procesin akademik e udhëheqin 10mësimdhënës e asistentë në marrëdhënie tërregullt pune dhe 49 bashkëpunëtorë tëjashtëm (me mësim në gjuhën shqipe); 1mësimdhënës i rregullt dhe 23 bashkë -punëtorë nga Universiteti i Prishtinës dhe ngauniversitetet e jashtme (mësimi në gjuhënboshnjake), 1 asistent i rregullt dhe 11bashkë punëtorë nga universitete e jashtme(mësimi në gjuhën turke).

Biblioteka në Prizren ka 53843 ekzemplarë.Sipërfaqja: 3368,05 m2

***Në vitin 2010 në Prizren sipas vendimit

të MASHT-it themelohet Universiteti Pub-lik i Prizrenit.

Fakulteti i Edukimit – Qendra në GjakovëNë Gjakovë, në nëntor të viti 2002,

themelohet Fakulteti i Edukimit, fillimishtme Programin Fillor.

Në shtator të vitit 2004 miratohen planetmësimore për këto degë: Gjuhë e LetërsiShqipe, Biologji-Kimi, Teknologji-Informa -tikë, Histori dhe Edukatë Qytetare dhe Gjeo -grafi dhe Edukatë Qytetare. Në këto programe

deri tani kanë studiuar 1511 studentë, nga tëcilët deri në nëntor të vitit 2009, u diplomun245 studentë në studimet bachelor.

Në kuadër të Fakultetit të Edukimit -Qendra në Gjakovë, që nga shkurti i vitit2007, është zhvilluar edhe projekti istudimeve pa shkëputje nga puna nëProgramin Fillor, në të cilin program, derinë muajin korrik 2009, kanë diplomuar 144studentë (mësues): 129 me ShLP dyvjeçaredhe 5 veta me SHLP trevjeçare.

Në Fakultetin e Edukimit – Qendra nëGjakovë, në marrëdhënie të rregullt punejanë 18 mësimdhënës, mësimdhënës tëangazhuar 10 dhe magjistra 4. Janë tëangazhuar edhe 10 mësimdhënës dhe 8asistentë nga fakultetet e tjera të Universitetittë Prishtinës.

Biblioteka ka 4200 ekzemplarë.Sipërfaqja: 2435,91 m2


1970 – 20122 0 1

Fakulteti i Shkencave të Aplikuaratë Biznesit në Pejë

Fakulteti i Shkencave të Aplikuara tëBiznesit në Pejë është themeluar nëvitin 1960, me emrin Shkolla e Lartë

Ekonomike - Komerciale në Pejë. Në fillim,ky institucion kishte vetëm seksionin eafarizmit komercial në ndërmarrje dhe njënumër të vogël mësimdhënësish. Në vitinakademik 1960-1961 u regjistruan 120studentë. Që nga ajo kohë ky institucion uangazhua në aftësimin e kuadrove profesi -onale të ekonomisë që u përgjigjeshin kërke -save social-ekonomike të vendit.

Veprimtaria dhe zhvillimi i Shkollës sëLartë Ekonomike ishte e orientuar në formi -min e ekonomistëve me përgatitje bashkë -kohore profesionale, për t’iu përgjigjurnevojave të zhvillimit ekonomik dhe tëafarizmit në përgjithësi. Nga Shkolla e LartëEkonomike dolën disa mijëra ekonomistënga Kosova dhe nga trojet e tjera etnikeshqiptare (Maqedoni, Mali i Zi, Serbi etj.).Ky numër i ekonomistëve të diplomuarshpreh kontributin e shkollës që e dha për

ekonominë e Kosovës dhe rajonin.Në vitin akademik 2001-2002 Shkolla e

Lartë Ekonomike u reformua sipas modelittë Deklaratës së Bolonjës në nivelin estudimeve bachelor. Shkolla u riemërua ngaShkolla e Biznesit në Fakulteti i Shkencavetë Aplikuara të Biznesit. Gjatë organizimit tëkëtij institucioni me emrin Shkolla eBiznesit, studimet zhvilloheshin në tri depar -ta mente: Administrim Biznesi, Informatikë eAplikuar në Biznes dhe Menanxhment nëTurizëm dhe Hotelieri. Në vitin 2002organizohen studime në gjuhën boshnjakenë departamentin Administrim Biznesi. Ngaviti 2004 institucioni emërtohet Fakulteti iShkencave të Aplikuara të Biznesit.

Nga viti 2007 në Fakultetin e Shkencavetë Aplikuara të Biznesit studimet zhvillohennë tri departamente: departamenti Admini -strim Biznesi në dy gjuhë: shqipe dheboshnjake, departamenti Kontabilitet dheFinanca të Biznesit dhe departamenti Mena -xhment, Turizëm dhe Hotelieri.


1970 – 20122 0 5

Deri më tani në nivelin bachelor nëFakultetin e Shkencave të Aplikuara tëBiznesit kanë diplomuar 1050 studentë,kurse në ish-Shkollën e Lartë Ekonomikenga viti 1960 kanë diplomuar gjithsej 2868studentë, në mësim në gjuhën shqipe.

Në vitin akademik 2009-2010 në Fakul -tetin e Fakultetin e Shkencave të Aplikuaratë Biznesit studimet e tyre i vijuan 2247studentë të rregullt dhe me korrespondencë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Fakultetin e Shkencave të Apli -kuara të Biznesit studimet e tyre i vijuan 2405studentë të rregullt dhe me korrespondencë.

Mësimdhënësit e Fakultetit të Shkencavetë Aplikuara të Biznesit në Pejë: profesorë tëasocuar – 2, profesorë asistentë – 8, profesorëtë shkollës së lartë - 2, ligjërues – 1, asistentë

– 12, asistentë të rinj – 4. Gjithsej - 29mësimdhënës.

Fakultetin e Shkencave të Aplikuara tëBiznesit zhvillon bashkëpunim me institu -cione dhe programe që i ofrojnë organizatatndërkombëtare. Në kuadër të programitTEMPUS bëhet këmbimi i stafit akademikme universitete angleze, sllovene, suedeze etj.Ky bashkëpunim ka mundësuar këmbimine përvojave mësimore dhe shkencore përmesprojekteve dhe profe sorëve me Universitetine Staffordshire të Anglisë, UniversitetinVaxio të Suedisë dhe Universitetin i Trentostë Italisë. Po kështu, ka edhe një bashkë -punim të vazhdueshëm me universitete ngaBosnja. Profesorë nga universitete të Bosnjësjanë të angazhuar në procesin mësimor nëgjuhën boshnjake.


Monografi

1970 – 2012

Dekanët e Fakultetit të Shkencave tëAplikuara të Biznesit : prof. Arsenije Gashiç(1960-1966), prof. Branko Llaliç (1966-1970), mr. Dushan Dujeviç (1970-1974),mr. Enver Beqiri (1974-1976 dhe 1976-1978), prof. dr. Ali Sylqa (1978-1980), prof.Sali Lika (1980-1982), prof. Pavle Gjurgjeviç(1982-1984) mr. Enver Beqiri (1984-1986

dhe 1986-1988), prof. dr. Sllobodan Ivoviç(1998-1991), prof. Mehdi Gjakova (1992-1994 dhe 1994-1998), prof.dr. Ali Sylqa(1998-2001), prof. dr. Edmond Beqiri (2005-2007) prof. dr. Xhevat Bakraçi (2007-2009),prof. dr. Armand Krasniqi (2009-2012 ).



1970 – 20122 0 7

Fakulteti i Shkencave Tekniketë Aplikuara në Mitrovicë


1970 – 20122 1 1

Fakulteti i Shkencave Teknike të Apliku aranë Mitrovicë është institu cion që evazhdon veprim tarinë mësimore-shken -

core të Shkollës së Lartë Teknike, e cila ishtethemeluar në vitin 1961, me degët Xehetari,Metalurgji dhe Teknologji. Shkolla e LartëTeknike në Mitrovicë ishte një ndër insti tuci -onet e para të arsimit të lartë në Kosovë, e cilau themelua dhe u zhvillua në një mjedisrelativisht të zhvilluar ekonomik, duke dhënëkontribut në zhvillimin e industrisë së Kosovësme ekspertët e inxhinierët e diplomuar.

Me themelimin e Fakultetit të Xehetarisëdhe Metalurgjisë, në vitin 1974 shuhen këtodegë dhe shkolla deri në vitin 2005 veprim -

tarinë e orienton në Degët e Makinerisë dheElektroteknikës.

Kthesë në procesin studimor ndodhi mepranimin e studentëve të rinj në vitinakademik 1991-1992. U regjistruan në vitine parë 80 studentë, prej tyre 40 në Degën eMakinerisë dhe 40 në atë të Elektroteknikës.

Shkolla e Lartë Teknike në këto rrethanazhvilloi bashkëpunim të frytshëm meFakultetin e Makinerisë dhe Elektroteknikësnë Prishtinë, Fakultetin Xehetar-Metalurgjiknë Mitrovicë, Fakultetin Ekonomik nëPrishtinë etj.

Në vitin akademik 1993-1994 u bëtransformimi dhe procesi mësimor u zhvillua

nga 4 sa ishte në 5 semestra. Hapen degë tëreja: Drejtimi Telekomunikacion dhe Infor -matikë, Energjetikë, Makineri Prodhuesedhe Termoenergjetikë.

Si pasojë e rrethanave politike dhe tësigurisë në Mitrovicë dhe në pjesën verioretë Kosovës, Shkolla e Lartë Teknike endeveprimtarinë mësimore e zhvillon nëShkollën fillore “Skënderbeu”, në pjesënjugore të Mitrovicës.

Më 5.9.2005 Shkolla e Lartë Tekniketransformohet në Fakultet të ShkencaveTeknike të Aplikuara me departamentet:Informatikë Inxhinierie dhe MakineriIndustriale, ndërsa në vitin 2008, në këtëinstitucion, fillon realizimi i programeve përstudimet master në Departamentin eMakinerisë Industriale.

Prej fillimeve deri në vitin 2008 në këtoinstitucione kanë diplomuar 1072 studentë,

ndërsa nga viti 1992 e deri më tani nëfakultet kanë diplomuar 718 studentë.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Shkencave Teknike të Aplikuarastudimet e tyre i vijuan 693 studentë të rregullt.Prej tyre, në studimet master: 16 studentë.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Shkencave Teknike të Aplikuarastudimet e tyre i vijuan 746 studentë tërregullt. Prej tyre, në studimet master: 31studentë.

Mësimdhënësit e Fakultetit tëShkencave Teknike të Aplikuara në Mitro -vicë: profesorë të rregullt – 2, profesorë tëasocuar – 1, profesorë asistentë – 2, profesorëtë shkollës së lartë - 1, ligjërues – 2, lektor -1, asistentë – 3, asistentë të rinj – 2. Gjithsej- 14 mësimdhënës.

Fakulteti ka laboratorin për Informatikëdhe Makineri Industriale, ndërsa në kuadër


Monografi

1970 – 2012

të këtij institucion punon edhe Instituti iFakultetit të Shkencave Teknike.

Në këtë institut kanë kontribuar mësim -dhënësit me elaborate investive dhe meprojekte ideore, të cilat kanë të bëjnë merevidimin e projekteve të punuara nga ndër -marrjet e tjera projektuese. Në këtë drejtimështë dhënë kontribut në projektimin e vijavetë reja teknologjike, pastaj në praniminteknik të objekteve prodhuese, të makinave,stabilimenteve dhe pajisjeve të reja nga lëmii makinerisë dhe informatikës inxhinierie

Fakulteti disponon edhe me laboratorin emakinerisë industriale, i pajisur me makinatbashkëkohore CNC, CAD-CAM, që janëpajisjet e para të këtij lloji në Universitetin ePrishtinës, me të cilat kryhen punë praktikedhe profesionale për studentët e studimevebachelor dhe punë shkencore dhe hulumtuesepër studentët e studimeve master.

Fakulteti zbaton marrëveshje bashkë -punimi me Kombinatin “Trepça”, Institutin“Inkos”, PTK etj.

Fakulteti (Shkolla e Lartë Teknike)boton revistën shkencore për teori dhepraktikë makinerie dhe elektroteknikë metitull “Buletini shkencor i Shkollës së LartëTeknike- Mitrovicë”, numri i parë i të cilitu botua në vitin 1995.

Drejtorët e Shkollës së Lartë Teknike:prof. dr. Minir Dushi (1961-1964), prof.Asaf Nazifi (1964-1979), prof. DraganGjukiç (1979-1983), prof. Zharko Petrushiç(1983-1987), mr. Hasan Bunjaku (1987-1989), prof. Ismail Krasniqi (1989-1991),mr. Bajram Mulaku (1991-1994 dhe 1994-1997), mr. Avni Terziqi (1997-1999), mr.Bajram Mulaku (1999-2001), prof. dr. AvdiSalihu (2001-2004 dhe 2005-).



1970 – 20122 1 3

Fakulteti i Shkencave Tekniketë Aplikuara në Ferizaj

Fakulteti i Shkencave Teknike uthemelua, mbështetur në traditënmësimore-shkencore të Qendrës së

Shkollimit të Lartë, e cila filloi punën nëFerizaj, më 1.12.1976. Studimet zhvillo -heshin në seksionin e makinerisë dheindustrisë së drurit nga V semestra dhe paspërfundimit fitohej thirrja e inxhinierit,varësisht prej seksionit, makineri apoindustri e drurit.

Në këtë qendër u bë e mundur edhespecializimi i punëtorëve në fushat e moto -rizacionit, zdrukthëtarisë dhe përpunimit tëmetaleve me drejtimet: axhustator dhe saldues.Studimet specializuese zgjasnin IV semestradhe pas përfundimit fitohej thirrja e Punëtorit

me përgatitje të lartë profesionale -automekanik,zdrukthëtar, axhustator, saldues.

Qendra e Shkollimit të Lartë u shua më1988 dhe në vend të saj u themelua Shkollae Lartë Teknike. Në kuadër të sajfunksionuan seksioni i makinerisë meprofilet: makineri prodhuese, termoener -gjetikë dhe ai për automjete motorike, kursenë seksionin e industrisë së drurit: profili dhepërpunimi i drurit, që zgjasnin V semestra.Thirrja e fituar ishte inxhinier i makinerisëapo industrisë së drurit. Në vitin akademik2000-2001 Shkolla e Lartë Teknike,përkohësisht e ndërpreu aktivitetin.

Në vitin 2002-2003 shkolla sërish uaktivizua me studime themelore bachelor 3


1970 – 20122 1 7


Monografi

1970 – 2012

vjeçare bazuar në Deklaratën e Bolonjës.Ishin dy departamente: Makineri dhe Industrie drurit.

Më 5.9.2005 u bë transformimi i Shkollae Lartë Teknike në Fakultet të ShkencaveAplikative Teknike. Në vitin akademik 2008-2009 u hapën studimet master nëDepartamentin e Industrisë së Drurit.

Fakulteti u transformua duke u orientuarnë sferën e shkencave aplikative, sipasnevojës dhe kërkesave të ekonomisë së tregutdhe realitetit të ri ekonomik. Organizimi istudimeve bëhet në përputhje meDeklaratën e Bolonjës, ndërsa studimetthemelore zgjasin 3, dhe ato master 2 vjet.

Në Fakultetin e Shkencave AplikativeTeknike specializohen kuadro për sektorinprivat dhe publik në lëminë e makinerisë

(plastmasa) dhe industrinë e drurit (përpunim i drurit), si dhe bëhen hulumtimetë profileve të reja në dizajn, menaxhmentetj.

Në Fakultetin e Shkencave Teknike tëAplikuara funksionojnë laboratorët e Fizikësdhe i Kimisë.

Në vitin akademik 2009-2010 nëFakultetin e Shkencave Teknike të Aplikuarastudimet e tyre i vijuan 227 studentë të rregullt.

Në vitin akademik 2010-2011 nëFakultetin e Shkencave Teknike të Aplikuarastudimet e tyre i vijuan 228 studentë të rregullt.

Që nga themelimi, në të gjitha drejtimet,kanë diplomuar 1673 studentë.

Mësimdhënësit e Fakultetit tëShkencave Teknike të Aplikuara në Ferizaj:profesorë të asocuar – 2, profesorë asistentë


Monografi

1970 – 2012

– 2, profesorë të shkollës së lartë - 3, ligjërues– 4, asistentë – 2, asistentë të rinj – 3.Gjithsej - 16 mësimdhënës.

Në realizimin e projekteve të ndryshme tëfakultetit, duhet dalluar bashkëpunimin meUniversitetin e Salzburgut në Austri,Universitetin Bujqësor të Tiranës, Universitetine Firencës, Lubjanës, Rozenhajmit etj.

Fakulteti është përfshirë në rrjetinCEPUS dhe kjo mundëson këmbimin epërvojave edhe nga ana e studentëve. Kyinstitucion është anëtar i disa asociacionevendërkombëtare si: IUFRO ( InstitutiNdërkombëtar i Kërkimeve Pyjore) me selinë Vjenë, pastaj anëtar në Shoqatën eTeknologjisë dhe Shkencës së Drurit me selinë SHBA, në IRG ( Grupi Ndërkombëtar iKërkimeve Shkencore në Mbrojtjen e

Drurit) si në EDG (Grupi Evropian iTharjes së Drurit).

Revista profesionale dhe shkencore përteori dhe praktikë “Teknika”është botuar nëperiudhën e viteve 2003 - 2007.

Deri më tani nga mësimdhënësit efakultetit janë botuar më se 8 teksteuniversitare për nevoja të studentëve.

Dekanët: prof. Xhemajl Kasumi (1976-1979), prof. Kolë Kurti (1979-1980), mr.Isak Jashari (1980-1981), prof. XhemajlKasumi (1981-1983), prof. Ismajl Hasani(1983-1985), prof. Milorad Durleviç (1985-1989), mr. Isak Jashari (1990-1991, 1992-1994, 1994-1997, 1997-1998, 2002-2004dhe 2004-2006), prof. as. dr. AgronBajraktari (2006-2009 dhe 2009-2012).



Monografi

1970 – 2012


1970 – 20122 2 1

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

Historiku i bibliotekave në Kosovë datonnga periudha të hershme, madje edhenë shekujt XIV-XV, kështu që

Biblioteka e Suzi Qelebiut (1513) në Prizrenkonsiderohet si një ndër bibliotekat e para nëKosovë.

Funksioni i shumë bibliotekave në atëperiudhë ishte i ndërlidhur kryesisht memisionin e bashkësive të kultit. Kjo traditë kavazhduar deri në shekullin XX kur edhethemelohen bibliotekat e para me karakterinstitucional.

Në vitin 1944 në Prizren krijohet institu -cioni i parë publik bibliotekar në Kosovë,prandaj themelimi dhe zhvillimi i bibliote kavenë Kosovë, gjithsesi, pikë referimi e kanë

Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare tëKosovës, e cila ka kaluar nëpër disa faza, madjeduke marrë emërtime të ndryshme: BibliotekaRegjionale e Krahinës Autonome të Kosovës eMetohisë (1944-1952), Qendra Bibliotekare eKrahinës Autonome të Kosovës e Metohisë(1956-1961), Biblioteka Popu llore Krahinore(1961-1970), Biblioteka Popullore dheUniversitare e Kosovës (1970-1990), Biblio -teka Popullore dhe Universitare e Kosovës eMetohisë (1990-1999), ndërsa nga viti 1999-Biblioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovës.

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovës është institucioni qendror i biblio -tekarisë së Kosovës dhe qendër e informa cionit


1970 – 20122 2 3

bibliotekar në nivel kombëtar. Aktiviteti iBibliotekës Kombëtare dhe Universitare tëKosovës është i ngjashëm sikundër bibliotekat etjera kombëtare në shtete të ndryshme të botës.Gjithashtu, funksioni i saj ndërlidhet edhe meveprimtarinë edukative të Universi tetit tëPrishtinës.

Ndërtesa e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës u përurua më 25nëntor 1982. Hapësira e saj përfshin 16.500metra katrorë. Është e përbërë me dritarezenitale, me gjithsej 99 kupola, të cilat e kanësimbolikën e vet të veçantë arkitekturale.

Koleksionet e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës numërojnë rreth 2milion ekzemplarë, si: libra, dorëshkrime,revista, gazeta, harta, vepra muzikore, foto-dokumente etj. Rëndësi të veçantë kanë librate vjetër e të rrallë, si dhe dorëshkrimet nëgjuhën shqipe, latine, dorëshkrimet orientalenë gjuhën arabe, persiane, osmane etj., të cilatparaqesin trashëgiminë kulturore dhepasurinë intelektuale si vlera kombëtare dheuniversale. Biblioteka ofron shërbime për

përdoruesit e vet edhe të burimeve elektroniketë revistave më të njohura në botë përmesKonsorciumit të Bibliotekave Elektronike tëKosovës.

Libri më i vjetër në fondet e Bibliotekësështë vepra e Marin Barletit “Historia përjetën dhe bëmat e Skenderbeut, princit tëEpirotëve”, përkthyer nga latinishtja nëgjuhën gjermane nga Johan Piniciani, botuarnë Augsburg në vitin 1533, i dhuruar ngaPatricia Nugge, koleksionare e njohur ngaBritania e Madhe.

Nga viti 1990 deri në vitin 1999 nëBibliotekën Kombëtare dhe Universitare tëKosovës pushteti okupues serb aplikoi masate dhunshme, ndërsa lexuesve shqiptarë umohohej e drejta për shërbime.

Gjithashtu, në periudhën e administrimitserb pasurimi dhe zhvillimi i koleksionevebibliotekare në Bibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës është bërë vetëm nëgjuhën serbe dhe asnjë në gjuhën shqipe,ndërsa po në këtë periudhë 125.981 materialebibliotekare në gjuhën shqipe janë zhdukur

nga administrata e dhunshme serbe e këtijinstitucioni dhe janë dërguar në fabrikën eletrës në Lipjan të Kosovës. Po kështu, në këtëinstitucion është bërë edhe një spastrim imadh i koleksioneve me vlerë kombëtare,sidomos veprat e autorëve të traditës shqipe.

Nga viti 2005 Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka filluar përpuniminelektronik të materialeve bibliotekare përmesprogramit të automatizuar Aleph 500, ndërsanë vitin 2011 bashkë me BibliotekënKombëtare të Shqipërisë e themeluan PortalinAlbanologjik Shqipëri-Kosovë, i cili ofron in-tegrimin e informacionit mbi trashëgiminë ekulturës së shkruar mbarëshqiptare në rrjetinevropian dhe botëror të informacionit, nëpër-mjet rrjetit global të komunikimit.

Në kuadër të zhvillimit të veprimtarisë sësaj në dekadën e fundit, Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës ka themeluar njëvarg bibliotekash të veçanta, për t’iu ofruarlexuesve shërbime sa më të mira, si: Bibliotekae Këndit Amerikan, Biblioteka e ArtitBashkëkohor, Biblioteka e NATO-s, BibliotekaMuzikore, Biblioteka legatë e Fehmi Aganit,Biblioteka legatë e Krist Malokit, Arkivi iAutorëve, Qendra doku mentare “Kujtesa eKosovës” etj. Këto biblioteka të veçanta mefondet e tyre të pasura janë dhuratë ngainstitucionet ndërkombëtare dhe vendore, sidhe nga individë, kështu që koleksionet e tyre tëshumëllojshme, të cilat janë në gjuhë të mëdhatë botës, ofrojnë informacione me interes përpërdoruesit dhe specialistët e fushave të veçanta.

Biblioteka Kombëtare dhe Universitareështë bashkëthemeluese e dy manifestimeve tërëndësishme ndërkombëtare dhe kombë tarepër librin dhe bibliotekat:“Java e Biblio tekës nëKosovë”, që u themelua në vitin 2003 bashkë

me Ambasadën e Shteteve të Bashkuara tëAmerikës në Prishtinë dhe “KonferencaKombëtare e Bibliotekonomisë”, që uthemelua në vitin 2006 bashkë me BibliotekënKombëtare të Shqipërisë.

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovë që nga viti 2004 e boton revistënprofesionale “Biblioletra”. Kjo revistë sjellinformacionin më të plotë për zhvillimin e


Monografi

1970 – 2012

Libri më i vjetër në Koleksionet e Rralla tëBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, idhuruar nga koleksionistja e njohur e librave mbiSkënderbeun - Patricia Nugge nga Londra: Historia

për jetën dhe bëmat e Skënderbeut, Princit të Epirotëve

= Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum

Principis / Marin Barleti ; përkth. nga lat. në

gjermanisht Joanne Pinicianu ; i lustr. piktori gjerman

Breu the Elder. - Augsburg, 1533 (MDXXXIII)


1970 – 20122 2 5

bibliotekarisë së Kosovës në përgjithësi.Gjithashtu, në fushën e botimeve deri më tanika botuar mbi 80 libra e botime të tjera tëndryshme profesionale, origjinale dhe tëpërkthyera, dhe në këtë drejtim është ofruardija më e avancuar në shkencat e biblio tekarisëbashkëkohore.

Në fushën e bashkëpunimit ndërkom -bëtar, Biblioteka Kombëtare dhe Univer sitaree Kosovës është njëra ndër themelueset eUnionit të Bibliotekave të Ballkanit në vitin2009 në Edirne të Turqisë, pastaj anëtare eKonferencës së Drejtorëve të BibliotekaveKombëtare të Botës që nga viti 2009, anëtaree organizatave të ndryshme në nivelndërkombëtar. Po kështu, Biblio teka Kombë -tare dhe Universitare e Kosovës është anë tare eagjencisë së ISBN-së për botimet e librit nëKosovë, agjencisë së ISMN-së për botimetmuzikore në Kosovë, pastaj anëtare e eIFL.netetj. Ky institucion ka nënshkruar marrëveshjebashkëpunimi me shumë biblioteka kombë -tare, institucione kulturore, shkencore, arsim -ore në Evropë, Shtete të Bashkuara tëAme rikës e më gjerë.

Në zhvillimin e këtij institucioni kontri -but të frytshëm kanë dhënë shumëinstitucione vendore dhe ndërkombëtare dhenë mënyrë të veçantë Ministria e Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë e Republikës sëKosovës dhe Ambasada e Shteteve tëBashkuara të Amerikës në Prishtinë.

Bibliografia

Arkivi Medial: Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës (Fondi i gazetës“Rilindja”, “Bujku”, “Koha Ditore”, “Zëri”,revista “Zëri”).

35 vjet të Fakultetit të Filologjisë,monografi e përgatitur nga prof.dr. FadilRaka, Prishtinë 1995

Bylykbashi, Ilaz. (1996). 555 ... kronikë(1981-1995). Prishtinë: Rilindja.

Dushi, Minir. (2004). Universiteti iKosovës: (1981-1983). Prishtinë: Universitetii Prishtinës.

Fakulteti i Bujqësisë. (1988). Institu -cionet shkencore dhe arsimi i lartë i bujqësisë nëKSA të Kosovës: 40 vjet prej themelimit dhefillimit të punës së institucioneve shkencore tëbujqësisë në KSA të Kosovës dhe 15 vjet prejthemelimit të Fakultetit të Bujqësisë nëPrishtinë. Prishtinë. Fakulteti i Bujqësisë.

Fakulteti Juridik. (2004). Universiteti iPrishtinës: Fakulteti Juridik 1961-2004.Prishtinë: Fakulteti Juridik i Universitetit tëPrishtinës.

Fondi i arkivit të Universitetit të Prishtinës.Fondi i gazetave dhe i fotografive i

Arkivit të Kosovës.Halimi-Statovci, Drita (përgatiti).

(2000). Një jetë për një universitet (Vëllimi I)-A life for a University. Prishtinë: Universitetii Prishtinës.

Koliqi, Hajrullah. (1995). Mbijetesa eUniversitetit të Prishtinës 1991-1994.Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

Kosovo. (1982). Kosovo. Prishtinë:Rilindja.

Mekuli, Esat & Çukiç, Dragan (red.).(1965). Priština. Prishtinë: SkupštineOpštine Priština.

Universiteti i Prishtinës. (1990).Universiteti i Prishtinës 1970-1990 =Universitet u Priština 1970-1990. Prishtinë:Universiteti i Prishtinës.

Universiteti i Prishtinës. (2003). DoctorHonoris Causa William Jefferson Clinton.Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

Universiteti i Prishtinës. (2004). Nëkërkim të dijes dhe të lirisë: dëshmorët dheviktimat e Universitetit të Prishtinës 1997-1999 - Searching for knowledge and freedom:martyrs and victims of the University ofPrishtina 1997-1999. Prishtinë: Universitetii Prishtinës.

Universiteti i Prishtinës. (2005).Universiteti i Prishtinës 1970-2005: 35 vjet -University of Prishtina 1970-2005: 35 years.Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.

Universiteti i Prishtinës. (2009). Agjendazhvillimore e UP-së: të arriturat, vështirësitë,planet. Prishtinë: Universiteti i Prishtinës.


Monografi

1970 – 2012


1970 – 20122 2 7

Shënim: Monografia e Universitetit të Prishtinës (1970-2012) mbështetet në të dhënat e botimevetë deritanishme që kanë të bëjnë me periudhën e zhvillimit të Universitetit të Prishtinës.

378.4(496.51) “1970/2012” (092)

Tempulli i dijes : monografi : 1970-1912 / redaksia : Sali

Bashota ...[et al.]. - Prishtinë : Universiteti i Prishtinës, 2012. -

227 f. : ilustr. me ngjyra ; 29 cm.

Fjala e rektorit / Mujë Rugova : f. 9-10. - Bibliografia : f. 226

1.Bashota, Sali

ISBN 978-9951-00-145-8

Katalogimi në botim - (CIP)

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

SPONSOR I BOTIMIT

POSTË TELEKOMI I KOSOVËS

monografia up 2012

Documents