muh_eko_7

YENLEME PROBLEM Sahip olunan yatrm mallar, belirli bir sre sonunda yenilenmelidir; nk: Fiziksel olarak ypranrlar, Teknolojik olarak eskirler, retim yntemleri deiir, Giderlerinin azaltlmas gerekebilir, Verimliliini artrmak gerekir, letme iin fonksiyonu kalmam olabilir Yukardaki deiik sebepler Yenileme Problemi olarak tanmlanan bir karar verme problemini oluturur.

Prof. Dr.Birol ELEVL

Mhendislik Ekonomisi

YENLEME PROBLEMBir yatrm maln yenilemek iin aadaki neden veya nedenler olumaldr; 1. Mevcut makine eskimitir, 2. Makinenin modas gemitir, 3. Mevcut makinenin iletme giderleri artmtr, 4. Kapasite artk yeterli deildir, 5. Gvenilirlii azalmtr, 6. Vergi nedeniyle yenileme gerekebilir, 7. vnme ve prestij iin yaplabilir lk be maddeye gre yenileme karar iin analiz yapmak gerekir.Prof. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

Yenileme AnalizleriYenileme analiz iin aadaki kavramlar nemlidir

Mevcut Ekipman; Yeni Ekipman; Mevcut ekipmann yerini alacak ekipman Bugnk Pazar deeri; Yenileme analizlerinde mevcut maln satn alma bedeli yerine bugnk Pazar deeri kullanlmaldr, gemi maliyetler batk maliyet olarak tanmlanrlar,

Batk Maliyet; Gelecekteki yatrmlardan etkilenmeyecek letme maliyeti; Yenileme analizlerinin temelinde mevcutekipman altrma maliyetinin hergn artmas vardr. Tamirbakm, iilik, enerji ve malzeme maliyetleri ekipman iletme maliyetini oluturur.



Yenileme AnalizleriYatrm mallarnn yenilenmesi karar da alternatif yatrmlarn karlatrlmasna benzer. Karlatrmada eski ekipman ile yeni ekipmann gelir ve giderlerinin bugnk edeeri hesaplanr Kullanlan yaklamlar; 1. Mevcut ekipman ile yeni ekipmann mukayesesi1. Nakit ak yaklam, 2. Frsat-Maliyeti yaklam

2. Tekrarlanan mr analizini esas alan yaklam 3. Ekonomik mr yaklam,



Ekipman MukayesesiYenileme alternatifleri iin analiz dnemi ayn ise bu yaklam kullanlabilir,rnek : 3 yl sonraki hurda bedeli 70000 TL ve ylk gideri 900000 TL olan bir ekipman var. Yeni ekipman alnrsa eski ekipman 170000 TLye satlr ve yeni ekipman bedeli ise 530000 TLdir. Yeni ekipmann yllk gideri ise 885000 TL ve 180000 TL hurda bedeli olacak. Faiz oran %10 ve sre 3 yl ne yapardnz? Her iki ekipman iin yllk edeer hesaplarz; BDE= -900000(P/A,%10,3)+70000(P/F,%10,3)= -900000 x 2,4869+70000 x 0,7513

= -2194619TL Yllk Edeeri = 2194619 (A/P,%10,3) = 2194619 x 0,4021 = 882456 TLProf. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

Ekipman Mukayesesi

BDY= (-530000+170000) 885000(P/A,%10,3)+180000(P/F,%10,3) = -360000- 885000x2,4869+180000 x 0,7513 = -2425672 TL Yllk Edeeri = 2425672(A/P,%10,3) = 2425672 x 0,4021 = 975362 TL

YEE - YEY= 882456 - 975362 = -92906 TL Yllk Fark eski ekipmann lehine olduu iin yenileme yaplmamaldr



Ekipman MukayesesiBu yaklamda , eski ekipman elden karma bedeli frsat maliyeti olarak deerlendirilerek analiz yaplr. Yani bu maliyeti yeni makinenin bir gideri olarak gz nne alnr.rnek : 3 yl sonraki hurda bedeli 70000 TL ve ylk gideri 900000 TL olan bir ekipman var. Yeni ekipman alnrsa eski ekipman 170000 TLye satlr ve yeni ekipman bedeli ise 530000 TLdir. Yeni ekipmann yllk gideri ise 885000 TL ve 180000 TL hurda bedeli olacak. Faiz oran %10 ve sre 3 yl ne yapardnz? Her iki ekipman iin yllk edeer hesaplarz; BDE =-170000 -900000(P/A,%10,3)+70000(P/F,%10,3) = -170000-900000 x 2,4869+70000 x 0,7513 = 2355619 TL Yllk Edeeri = 2355619(A/P,%10,3) = 2355619 x 0,4021 = 947194 TLProf. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

Ekipman MukayesesiBDY= -530000 885000(P/A,%10,3)+180000(P/F,%10,3) = -530000- 885000x2,4869+180000 x 0,7513 = 2595673 TL Yllk Edeeri = 2595673 (A/P,%10,3) = 2595673 x 0,4021 = 1043720 TL

YEE - YEY= 947194 - 1043720 = -96525 TL Yllk Fark eski ekipmann lehine olduu iin yenileme yaplmamaldr



Tekrarlanan mr Analizi YaklamEldeki ekipmann mr yeni ekipmann mrne eit olmad zaman kullanlan bir karlatrma yntemidirrnek : 3 yl nce 20000 TLye satn alnan 5 yllk ekonomik mre sahip bir makineyi kullanmaktadr. Bu ekipmann piyasa deeri 8000 TL ve yllk net nakit ak 7000TL. Bir imalat edeer bir ekipman 2 yl sonra 32000 TLye vermeyi teklif ediyor. Bu yeni makinenn5 yllk faydal mr iin beklenen yllk net ak ise 8000 TL. Bir baka imalatc ise mevcut ekipmannzn benzerini 36000 TL, 7 yllk ekonomik mr ve yllk 8000 TL net nakit akl vermek istiyor. letmedeki faiz oran %10 ise, en uygun alternatif hangisidir?



Tekrarlanan mr Analizi Yaklam1) nce ak emalar oluturulur, 2) Sonrada her iki durum iin NBD hesaplanr7000TL0 1 2 0 1

8000TL

8000TL4 5 0

2

3

1

2

3

4

5

6

7

8000TL32000TL

ESK EKPMAN

36000TL

YEN EKPMAN



Tekrarlanan mr Analizi YaklamNBDE= -8000-32000(P/F,10,2) +7000(P/A,10,2)+8000(P/A,10,5)(P/F,10,2) =2766 TL NBDY= -36000+8000(P/A,10,7) =2947 TL Bu durumda ekipman hemen deitirmek anlaml olacaktr.



Ekonomik mr yaklamBir ekipmann ekonomik mrnn tahminine dayal bir yaklamdr.Ekipmanlarn ilevini yerine getirebilmeleri iin uygun tamir-bakm faaliyetleri yaplmaldr. Ancak zamanla bu maliyetler artar. Bu maliyetlerin minimum olduu seviye ekipmann ekonomik mrn tanmlamaktadr.Yllk Toplam gider = Yatrm Maliyeti + letme MaliyetiYatrm Maliyeti (Sermaye Gideri): lk yatrm ve elden karma bedeli ierir. Genel hesaplamas aadaki gibidir; YM(i) = Y(A/P,i,N)-HB(A/F,i,N) Burada; Yilkyatrm miktarn ifade etmektedirProf. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

Ekonomik mr yaklamletme Maliyeti: Tamir ve bakm maliyetidir. Bu maliyet zamanla artmaktadr.

M(i) = Toplam(Mn(P/F,i,n))(A/P,i,N)Toplam yllk Edeer Maliyet ise aadaki gibi hesaplanr;

YEM(i) = YM(i)+M(i)

YEM

YEM M YM

Optimum mr

mr



Ekonomik mr yaklamKk kapasiteli bir kompresr 1000 TLye satn alnm olup hurda bedeli ihmal edilebilir. Bunun tamir-bakm giderleri ilk yl 150 Tl olup, sonraki yllarda her yl 75 TL artmaktadr. Minimum kabul edilebilir kar oran %8 ise bu kompresr ne zaman yenilenmelidir?Yl YEM n=1n=2 n=3 n=4 n=5 n=6 n=7 n=8Prof. Dr.Birol ELEVL

1000(A/P,8,1)+150 = 1230 TL 1000(A/P,8,2)+150+75(/A/G,8,2) = 746,5 TL 1000(A/P,8,3)+150+75(/A/G,8,3) =608,3 TL 1000(A/P,8,4)+150+75(/A/G,8,4) =555,5 TL 1000(A/P,8,5)+150+75(/A/G,8,5) = 536,3 TL 1000(A/P,8,6)+150+75(/A/G,8,6) = 533,1TL 1000(A/P,8,7)+150+75(/A/G,8,7) = 538,7TL 1000(A/P,8,8)+150+75(/A/G,8,8) = 549,3 TLMhendislik Ekonomisi

Ekonomik mr-rnekBir iletmede kullanlmakta olan bro malzemelerinden birisi yenilenmek istenmektedir. Bu makinenin satl alma bedeli 3000 TL ve kullanm mr 5 yldr. Bu makinenin birinci yl sonundaki 2.el deeri 1500 TL olup ondan sonra her yl 300 TL azalacaktr. Makinenin iletme gideri ise ilk yl 1000 TL sonrada her yl 200 TL artacaktr. Genel yaklam yllk deerin minimum olduu zaman deiiklik yapmaktr. letme sermaye gideri %10 ise, deitirme ne zaman yaplmaldr?



rnek zm-Ekonomik mrBunun iin YEM tablosu hazrlamalyz;Yl Serma ye 1 2 3 4 5 3000Faktr (A/P)

Yllk edeer gideri 3300 1729 1206 947 791

Yllk al Gideri 1000 1200 1400 1600 1800

Edeeri 2.El deeri 1000 1095 1187 1276 1363 1500 1200 900 600 300

Yllk edeer, 1500 571 272 129 49

Toplam YEM 2800 2253 2121 2094 2104

1,1 0,5762 0,4021 0,3155 0,2638

YEM4=3000(A/P,%10,4)+1000+200(A/G,%10,4) -600(A/F,%10,4) Buna gre 4.yl sonunda deiim yaplmaldr.Prof. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

FAYDA-MALYET ANALZ (Benefit-Cost Analysis)Daha ok kamu projelerinin deerlendirilmesinde kullanlr. Buradaki sz konusu fayda, yatrmlarn toplum zerinde yapaca pozitif ve iyi etkilerdir.Fayda-Maliyet Analizi Herhangi bir projenin kabul veya reddi iin F/M gibi bir oran kullanr, ve bu oran F/M>1 olmaldr, Fayda ve maliyetler iin net bugnk deer kullanlr. Aadaki Admlar zlenir:1. Her alternatifin gelir ve giderleri tablo haline getirilir, 2. Gelir ve giderler, imdiki deer, yllk edeer veya gelecek deere dntrlr, 3. Fayda/Maliyet oran bulunur, 4. Eer F/M > 1 ise proje kabul edilir, aksi takdirde ret edilir



FAYDA-MALYET ANALZ rneklk yatrm bedeli 15000 TL olan bir proje var. Bu projenin gelirleri yllk 6000 TL ve giderleri de yllk 2000 TLdir. Projenin ekonomik mr 8 yl ve faiz oran %8 ise, bu proje kabul edilebilir mi? Fayda : 6000 2000 = 4000 TL/yl => BD=4000(P/A,%8,8) = 4000 x 5,7466 = 22986,40 TL Maliyet: P=15000 TL = F/M = 22986,4 / 15000 = 1,5324 > 0 KABUL



GDER ANALZLER letmelerin faaliyetleri ve retim planlamalar iin retilen mal ve hizmetlerle ilgili toplam giderin bilinmesi ok nemlidir, Karl bir retim iin minimum retim seviyesinin bilinmesi gerekir, retim giderlerini belirlemek iin deiik yaklamlar mevcuttur; Giderler retimin bir fonksiyonu olup mikro ekonomiye gre bir hizmet veya mal retiminde kullanlan kaynaklarn toplam deeridir., retim fonksiyonu aadaki gibidir; Q= f(S,,T, vb..)

Burada; S: sermaye; : gc; T:malzemeProf. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

GDER FONKSYONLARIToplam Gider (TG) = Sabit Giderler (SG) + Deiken Giderler (DG)yani, TG = SG + DG TG = f(Q), toplam gider retimin bir fonksiyonudur

Genel Gider Fonksiyonu : y = a +bX cX2 + dX3 kinci dereceden gider fonksiyonu: y = a +bX + cX2 Dorusal Gider Fonksiyonu y = a +bX



GDER FONKSYONLARIOrtalama Gider(OG); Toplam giderlerin retim miktarna blm ilebulunur OG = TG/X ; X retim miktardr

Marjinal Gider(MG); Fazladan bir birim retim iin gerekli olan ekgiderdir. Gider fonksiyonunun 1.dereceden trevidir MG = dTG/dx Ortalama giderin Marjinal gidere eit olduu retim seviyesi minimum maliyet seviyesidir. Yani; OG = MG ise maliyet minimum seviyededir



Optimum retim SeviyesiOGin minimum olduu seviyedeki retim miktar optimum retim seviyesi olarak tanmlanr. Yani OG=MG rnek: retim kapasitesini artrmak isteyen bir firma, 57000 TLlik bir yatrma ihtiya duymaktadr. Ekipmann ekonomik mr 5 yl, yllk bakm giderleri 5000 TL ve iletme sermaye gideri %10dur. Deiken gider ise 7 TL/birim retimdir. Buna gre; a) Gider fonksiyonunu, b) Ortalama gider fonksiyonunu, c) Marjinal gideri, d) retim ile toplam gider ve deiken gider grafiini iziniz,



Optimum retim Seviyesia) Gider fonksiyonunu, nce sabit gideri bulmamz gerekir. Buda sermaye ve bakm giderleridir. Sermaye gideri = 57000(A/P,%10,5) = 57000 x 0,2638 = 15000 Bakm Gideri = 5000 Toplam Sabit Gider = 15000 + 5000 = 20000 TL/yl TG = TSG + TDG = 20000 + 7 Q b) Ortalama gider fonksiyonunu, OG = TG / Q = (20000/Q)+ 7



Optimum retim Seviyesic) Marjinal gider ve ortalama marjinal gideri bulunuz MG = 7 TL OMG = -20000/Q2 d) retim ile toplam gider ve deiken gider grafiini iziniz,

e)

retim artka maliyet srekli olarak azalmaktadr.



Optimum retim Seviyesirnek: retim kapasitesini artrmak isteyen bir firma, 57000 TLlik bir yatrma ihtiya duymaktadr. Ekipmann ekonomik mr 5 yl, yllk bakm giderleri 5000 TL ve iletme sermaye gideri %10dur. Deiken gider ise DG = 4,5833 + 2,5896Q + 0,2083Q2 fonksiyonu ile verilmitir (Sonu 1000 ile arplacak ve Q/1000 alnacak). Buna gre; a) Gider fonksiyonunu, b) Ortalama gider fonksiyonunu, c) Marjinal gideri, d) retim ile toplam gider ve deiken gider grafiini iziniz,



Optimum retim Seviyesi

a) Gider fonksiyonunu,nce sabit gideri bulmamz gerekir. Buda sermaye ve bakm giderleridir. Sermaye gideri = 57000(A/P,%10,5) = 57000 x 0,2638 = 15000 Bakm Gideri = 5000 Toplam Sabit Gider = 15000 + 5000 = 20000 TL/yl TG = TSG + TDG = 20 + 4,5833 + 2,5896Q + 0,2083Q2 TG = 0,2083Q2 + 2,5896Q + 24,5833 b) Ortalama gider fonksiyonunu, OG = TG / Q = 0,2083Q + 2,5896+ (24,5833/Q)Prof. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

Optimum retim Seviyesic) Marjinal gider ve ortalama marjinal gideri bulunuz TG = 0,2083Q2 + 2,5896Q + 24,5833 MG = 0,4166Q + 2,5896 TL OG = 0,2083Q + 2,5896+ (24,5833/Q) OMG = 0,2083 - (24,5833/Q2) Minimum maliyet iin OG = MG veya OMG= 0 yapan Q deeridir. 0,2083 - (24,5833/Q2) = 0 --- Q= 10862Adet retim ile toplam gider ve deiken gider grafiini iziniz,Prof. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

Optimum retim Seviyesid) retim ile toplam gider ve deiken gider grafiini iziniz,TG DG MG OG 77,33

SG

10862



Minimum Gider AnaliziBaz durumlarda alternatiflerin deerlendirilmesinde minimum giderin esas alnmas gerekebilir. Bu durum ancak her alternatife ait gelirin ayn olaca kabul sz konusuysa geerlidir. rnek: Bir tesis iin elektrik motoru satn alnacaktr. 5 deiik tip EM olup, her bir EMnin mr 5 yl olup hurda bedeli sfrdr. Sermaye gideri %10 olup, ylda 50 hafta ve haftada 1460 BG-saat alacaktr. EMlerin satn alma bedelleri ve alma giderleri aadaki gibidir.Motor Gc (BG) 15 30 60 100 150 Satn Alma Bedeli alma Gideri (TL) (TL/BG-saat) 4000 5000 7000 10000 13000 0,072 0,057 0,043 0,035 0,030



Minimum Gider Analizirnek: En iyi alternatif yllk gideri minimum olandr. Bunun iin sabit ve iletme giderleri hesaplanmaldr. Aadaki tabloda hesaplar grlmektedir.

M. Gc (BG) 15 30 60 100 150

Satn Alma Bedeli (TL) 4000 4000x0,2638 = 1055 1319 1847 2638 3429

letme Gideri 50x1460*0,072=5256 4161 3139 2555 2190

Toplam Gider 6311 5480 4986 5193 5619



BAABA MALYET ANALZ (Break Even Cost Analysis)letmenin gelirleri, giderleri, retim miktar ve karll arasndaki ilikileri tanmlamada kullanlan bir yntemdir. Yaygn olarak kullanlan ve iletmenin politikalarn dikkate alanalmalarda kullanlmaktadr. Kara gei noktas olarak da bilinmektedir. Aadaki durumlarda kullanlmaktadr;1. 2. 3. 4. 5.

En dk retim seviyesinin tespitinde, Deiik retim sevileri iin gerekli iletme sermayesi tespitinde, retim, fiyat ve sat konularnda karar vermede yararl, Gider fonksiyonlar belirli yatrmlarn seiminde, Mevcut koullarda bir maln retimimi yoksa satn alnmasm sorularnn cevabnda, 6. Yeni bir ekipman ihtiyacnda satn almam yoksa kiralamam yapmal konularna,Prof. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

BAABA MALYET ANALZ (Break Even Cost Analysis)Gelir ve gider deerlerinin birbirine eit olduu noktaya Baaba noktas denir. Toplam Gelir (TGe) = fiyat(p) x miktar(q) Toplam Gider (TGi) = Sabit Giderler + retim gideri = SG + (qxG) Toplam geliri, toplam gidere eitleyen retim seviyesi baaba noktas olarak tanmlanr ve aadaki bant ile ifade edilir; p x q = SG + (qxG) => SG= qx( p G) q* = SG / (p-G)Prof. Dr.Birol ELEVL Mhendislik Ekonomisi

BAABA MALYET ANALZ rnekKk bir torna tezgah iin gerekli yllk sabit gider 300 TLdir. Tezgah kurulduktan sonraki her birim retim iin malzeme gideri 2,5 Tl, iilik 1 TLdir. retilen parann sat fiyat 5 TLdir. 1000 Birim retim iin iletmenin brt karn hesaplaynz. Toplam Gelir (TGe) = fiyat(p) x miktar(q) = 5 x 1000 = 5000 TL Toplam Gider (TGi) = SG + retim gideri = 300 + (3,5 x 1000) = 3800 TL Brt Kar = TGe TG = 5000 - 3800 = 1200 TL



BAABA MALYET ANALZ



BAABA MALYET ANALZ ve DuyarllkBaaba Analizi le aadaki sorularn cevabn bulmak iin duyarllk analizleri yaplr;1. 2. 3. 4. Maliyetleri karlayacak minimum retim seviyesi ne olmaldr? Fiyat ve sat tahminine gre deiken maliyet ne olmaldr? Baaba iin sabit giderler en az ne olmaldr? Fiyat ve maliyet deiiklikleri iin baaba sat hacmi ne olmaldr? 5. Fiyatlardaki deiim baaba sat miktarn nasl etkiler? 6. Belirli bir miktar kar etmek iin sat miktar ne olmaldr?



muh_eko_7

Documents